Wikipedia tlwiki https://tl.wikipedia.org/wiki/Unang_Pahina MediaWiki 1.44.0-wmf.6 first-letter Midya Natatangi Usapan Tagagamit Usapang tagagamit Wikipedia Usapang Wikipedia Talaksan Usapang talaksan MediaWiki Usapang MediaWiki Padron Usapang padron Tulong Usapang tulong Kategorya Usapang kategorya Portada Usapang Portada TimedText TimedText talk Module Module talk Disyembre 1 0 1057 2140630 2097670 2024-12-07T07:42:22Z MountainKing514 146350 dagdag 2140630 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 1''' ay ang ika-335 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-336 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 30 na araw. == Pangyayari == * [[1821]] - Unang ipinalabas ang saligang batas ng [[Costa Rica]]. * [[1989]] - Nagsimula ang panahon ng pangasiwaan ng pangulong [[Corazon C. Aquino|Aquino]] ay mula sa tangkaing kudeta sa [[Pilipinas]] mula sa pamumuno ng [[Reform the Armed Forces Movement]] o RAM kasama ang pinuno ng kudeta na si koronel [[Gregorio Honasan]], heneral Edgardo Abenina at si heneral Jose Maria Zumel na ang pagsalakay ng madugong pagbabaka ng mga rebeldeng sundalo sa [[Kalakhang Maynila]]. == Kapanganakan == * [[2003]] - [[Robert Irwin]], Australyong conservationist == Kamatayan == == Kawing Panlabas == *[[World AIDS Day]] {{Months}} {{stub|Araw}} [[Kategorya:Araw]] cv2uaey6lp18r4dsgsluv7k7c98hxi8 Disyembre 4 0 1060 2140631 2097145 2024-12-07T07:45:05Z MountainKing514 146350 2140631 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 4''' ay ang ika-338 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-339 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 27 na araw. == Pangyayari == * [[306]] - Pagmamartir ni [[Santa Barbara]]. == Kapanganakan == == Kamatayan == == Kawing Panlabas == {{Months}} {{stub|Araw}} [[Kaurian:Araw]] eif1nh8mmqi9w3guqm0lrj1e3li2vno Disyembre 5 0 1061 2140633 2097673 2024-12-07T07:48:09Z MountainKing514 146350 2140633 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 5''' ay ang ika-339 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-340 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 26 na araw. == Pangyayari == * 663 - Ang [[Ikaapat na Konseho sa Toledo]] ay isinagawa. * 1746 - Pag-aalsa sa [[Lungsod ng Genova|Genova]] laban sa pamumunong Kastila. == Kapanganakan == * 1443 - [[Julio II]], [[papa]] (Kamatayan 1513) * 1537 - [[Ashikaga Yoshiaki]], [[Shōgun]] (Kamatayan 1597) * 1547 - [[Ubbo Emmius]], [[Heograpo]] (Kamatayan 1625) * 1782 - [[Martin Van Buren]], ang ikasampung [[pangulo]] ng [[Estados Unidos]] (Kamatayan 1862) * 1870 - [[Vítězslav Novák]], kompositor (Kamatayan 1949) * 1901 - [[Walter Elias Disney]], prodyuser, manunulat at direktor ng pelikula (Kamatayan 1966) * 1903 - [[Cecil Frank Powell]], pisisista, at [[Gantimpalang Nobel]] sa Physics pinagpipitagan sa 1950 (Kamatayan 1969) * 1925 - [[Anastasio Somoza Debayle]], presidente ng Nicaragua (Kamatayan 1980) * 1927 - [[Bhumibol Adulyadej]], ang dating [[monarkiya ng Thailand|hari ng Thailand]] * 1932 ** [[Sheldon Lee Glashow]], pisisista, at [[Gantimpalang Nobel]] sa Physics pinagpipitagan sa 1979 ** [[Little Richard]], Amerikanong mang-aawit (d. [[2020]]) * 1945 - [[Moshe Katsav]], ang ikawalo [[Pangulo ng Israel]] == Kamatayan == * 1560 - [[Francis II ng Pransiya]], hari ng Pransiya (Kapanganakan 1544) * 1708([[Intsik kalendaryo|IK]] 24 Oktubre) - [[Seki Takakazu]], dalub-agbilang (Kapanganakan 1642) * 1784 - [[Phillis Wheatley]], makata (Kapanganakan 1753) * 1791 - [[Wolfgang Amadeus Mozart]], kompositor (Kapanganakan 1756) * 1891 - Emperador [[Pedro II ng Brazil]] (Kapanganakan 1825) * 1926 - [[Claude Monet]], pintor (Kapanganakan 1840) * 1951 - [[Abanindranath Tagore]], manunulat (Kapanganakan 1871) * 1960 - [[Juan Marcos Arellano]], arkitekto (Kapanganakan 1888) * 1965 - [[Joseph Erlanger]], pisisista, at [[Gantimpalang Nobel]] sa Medisina pinagpipitagan sa 1944 (Kapanganakan 1874) * 1973 - [[Robert Watson-Watt]], pisisista, at sino imbento ang mga [[radar]] (Kapanganakan 1892) * 1984 - [[Adam Malik]], ikatlong Pangalawang Pangulo ng Indonesia (Kapanganakan 1917) * 2002 - [[Ne Win]], isang Burmes na politiko, heneral, at komander ng militar (Kapanganakan 1911) * 2013 - [[Nelson Mandela]], isang politiko na naglingkod bilang Pangulo ng [[Timog Aprika]] mula 1994 hanggang 1999 (Kapanganakan 1918) ==Taunang Araw== * Kaarawan ng dating [[Bhumibol Adulyadej|hari]], pambansang araw, at araw ama ({{flag|Thailand}}) == Kawing Panlabas == [[Kategorya:Araw]] {{Months}} 1t1zuu123i9j8y626ak3lozilccg743 Disyembre 6 0 1062 2140634 2097674 2024-12-07T07:49:40Z MountainKing514 146350 2140634 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 6''' ay ang ika-340 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-341 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 25 na araw. == Pangyayari == * [[1704]] - [[Digmaan sa Chamkaur]]. * [[2001]] - Ang lalawigan ng [[Canada]] na Newfoundland ay binigyan ng bagong pangalang [[Newfoundland at Labrador]]. == Kapanganakan == == Kamatayan == == Kawing Panlabas == [[Kategorya:Araw]] {{Months}} {{stub|Araw}} kp3gz9nrdtkk8zhqc23hfzlocnxnry3 Disyembre 7 0 1063 2140629 2097676 2024-12-07T07:36:52Z MountainKing514 146350 Dagdag impormasyon at tinanggal bilang usbong 2140629 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 7''' ay ang ika-341 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-342 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 24 na araw. Philippine calendar Ngayon. == Pangyayari == * [[43 BK]] &ndash;Pinatay si [[Marcus Tullius Cicero]]. * [[574]] – Ang Emperador ng Bisantino na si [[Justin II]] na dumaranas ng paulit-ulit na mga seizure ng pagkabaliw, ay pinagtibay ang kanyang heneral na si [[Tiberio|Tiberius]] at ipinahayag siya bilang [[Caesar]]. * [[927]] – Ang [[Sajid]] emir ng [[Adharbayjan]], [[Yusuf ibn Abi'l-Saj]] ay tinalo at hinuli ng mga [[taga- Qarmatia]] malapit sa [[Kufa]]. * [[1941]] &ndash; [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]: [[Pag-atake sa Pearl Harbor]] &ndash; Inatake ng [[Hapon (bansa)|Emperyo ng Hapon]] ang base militar sa [[Pearl Harbor]], [[Hawaii]], na nagdulot sa pagpapahayag ng Estados Unidos ng digmaan laban sa Hapon. Sinakop din ng Hapon ang [[Malaysia]], [[Thailand]], [[Pilipinas]], at ang [[Dutch East Indies]] (Indonesia). == Kapanganakan == *[[521]] &ndash; [[Columba]], Santo mula sa Irlanda (namatay 597) *[[1598]] &ndash; [[Gian Lorenzo Bernini]], Italyanong pintor (namatay 1680) *[[1891]] &ndash; [[Fay Bainter]], Amerikanong aktres (namatay 1968) *[[1923]] &ndash; [[Ted Knight]], Amerikanong aktor (namatay 1986) *[[1932]] &ndash; [[Ellen Burstyn]], Amerikanong aktres *[[1969]] &ndash; [[Patrice O'Neal]], Amerikanong aktor (namatay 2011) *[[1970]] &ndash; [[Carmen Campuzano]], Mehikanong aktres *[[1979]] &ndash; [[Sara Bareilles]], Amerikang mang-aawit * 1979 &ndash; [[Ayako Fujitani]], Haponesang aktres *[[1991]] &ndash; [[Dori Sakurada]], Hapones na aktor == Kamatayan == * [[2008]] - [[Marky Cielo]] isang batang [[artista]] sa [[Pilipinas]] (ipinanganak [[1988]]). == Kawing Panlabas == [[Kaurian:Araw]] oeoxclh15cb0rdz19vpbew5jmys1vch 2140635 2140629 2024-12-07T07:51:00Z MountainKing514 146350 2140635 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 7''' ay ang ika-341 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-342 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 24 na araw. Philippine calendar Ngayon. == Pangyayari == * [[43 BK]] &ndash;Pinatay si [[Marcus Tullius Cicero]]. * [[574]] – Ang Emperador ng Bisantino na si [[Justin II]] na dumaranas ng paulit-ulit na mga seizure ng pagkabaliw, ay pinagtibay ang kanyang heneral na si [[Tiberio|Tiberius]] at ipinahayag siya bilang [[Caesar]]. * [[927]] – Ang [[Sajid]] emir ng [[Adharbayjan]], [[Yusuf ibn Abi'l-Saj]] ay tinalo at hinuli ng mga [[taga- Qarmatia]] malapit sa [[Kufa]]. * [[1941]] &ndash; [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]: [[Pag-atake sa Pearl Harbor]] &ndash; Inatake ng [[Hapon (bansa)|Emperyo ng Hapon]] ang base militar sa [[Pearl Harbor]], [[Hawaii]], na nagdulot sa pagpapahayag ng Estados Unidos ng digmaan laban sa Hapon. Sinakop din ng Hapon ang [[Malaysia]], [[Thailand]], [[Pilipinas]], at ang [[Dutch East Indies]] (Indonesia). == Kapanganakan == *[[521]] &ndash; [[Columba]], Santo mula sa Irlanda (namatay 597) *[[1598]] &ndash; [[Gian Lorenzo Bernini]], Italyanong pintor (namatay 1680) *[[1891]] &ndash; [[Fay Bainter]], Amerikanong aktres (namatay 1968) *[[1923]] &ndash; [[Ted Knight]], Amerikanong aktor (namatay 1986) *[[1932]] &ndash; [[Ellen Burstyn]], Amerikanong aktres *[[1969]] &ndash; [[Patrice O'Neal]], Amerikanong aktor (namatay 2011) *[[1970]] &ndash; [[Carmen Campuzano]], Mehikanong aktres *[[1979]] &ndash; [[Sara Bareilles]], Amerikang mang-aawit * 1979 &ndash; [[Ayako Fujitani]], Haponesang aktres *[[1991]] &ndash; [[Dori Sakurada]], Hapones na aktor == Kamatayan == * [[2008]] - [[Marky Cielo]] isang batang [[artista]] sa [[Pilipinas]] (ipinanganak [[1988]]). == Kawing Panlabas == {{Months}} [[Kaurian:Araw]] ka4c8kourdyyssybitm7qtm1dbgdupm Disyembre 8 0 1064 2140636 2097677 2024-12-07T07:53:52Z MountainKing514 146350 2140636 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 8''' ay ang ika-342 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-343 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 23 na araw. == Pangyayari == *[[1941]] - Ang [[Republika ng Tsina]] at [[Estados Unidos]] ay nagpahayag ng digmaan laban sa [[Hapon (bansa)|Hapon]]. *[[1998]] - Pitompu't-isang tao ang pinatay sa [[Pamamaslang sa Tadjena]] sa [[Alherya]]. == Kapanganakan == * [[1975]] [[Joymee Lim]] == Kamatayan == ==Pisata== *Pagdiriwang ng Imaculada Concepcion ng mga [[Katoliko]]. == Kawing Panlabas == {{Months}} {{stub|Araw}}[[Kaurian:Araw]] {{Fact|date=Oktubre 2008}} h1n2ssu4c6lgxam38hvyusdzeko8z3x Disyembre 9 0 1065 2140637 2097679 2024-12-07T07:54:43Z MountainKing514 146350 Ugnay panlabas ---> Kawing Panlabas 2140637 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 9''' ay ang ika-343 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-344 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 22 na araw. ==Pangyayari== *1961 - Lumaya ang [[Tanganyika]] mula sa [[Gran Britanya]]. *1966 - Sumapi ang [[Barbados]] sa [[Mga Nagkakaisang Bansa]]. * Taon-taon - Ipinagdiriwang ang [[:en:International Anti-Corruption Day|International Anti-Corruption Day]]. ==Kapanganakan== * [[1916]] &ndash; [[Kirk Douglas]], Amerikanong aktor (kamatayan [[2020]]) ==Kamatayan== * 2012 - [[Jenni Rivera]] (ipinanganak 1969) * 2013 - [[Shane del Rosario]] (ipinanganak 1983) ==Kawing Panlabas== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/9 BBC: On This Day] {{Buwan}} [[Kategorya:Araw]] {{stub|Araw}} ktnt8jqcioyxy0zz7lnc67lwirl0ka3 Disyembre 10 0 1066 2140638 2097680 2024-12-07T07:56:01Z MountainKing514 146350 2140638 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 10''' ay ang ika-344 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-345 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 21 na araw. == Pangyayari == * [[1898]] - Nilagdaan ang [[Tratado ng Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]] na magbabayad ng [[Dolyar ng Estados Unidos|$]] 20,000,000 ang [[Estados Unidos]] para mailipat sa kanila ang [[Pilipinas]], [[Guam]], [[Puerto Rico]], at [[Cuba]]. May ginawang hakbang ang Pilipinas para subukang mapigilan ito ni [[Felipe Agoncillo]] ngunit siya ay nabigo. == Kapanganakan == == Kamatayan == * [[2008]] - [[Didith Reyes]] (ipinanganak [[1948]]) == Mga Pista at Pagdiriwang == * [[:en:Human Rights Day|Human Rights Day]] == Kawing Panlabas == {{Months}} {{stub|Araw}} [[Kaurian:Araw]] tdgcgd6v6qi52uflo9ruysn5qiab5tq Disyembre 11 0 1067 2140639 2097681 2024-12-07T07:56:49Z MountainKing514 146350 2140639 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 11''' ay ang ika-345 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-346 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 20 na araw. == Pangyayari == * 1994 - [[Lipad 434 ng Philippine Airlines]] == Kapanganakan == == Kamatayan == == Kawing Panlabas == * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/11 BBC: On This Day] {{Buwan}} [[Kategorya:Araw]] {{stub|Araw}} 57ne7h4mubqb7i7m6hzy811ytfxnkex Disyembre 12 0 1068 2140640 2097682 2024-12-07T07:57:37Z MountainKing514 146350 2140640 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 12''' ay ang ika-346 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-347 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 19 na araw. == Pangyayari == * [[1958]] - Sumapi ang [[Ginea]] sa [[Mga Nagkakaisang Bansa]]. * [[1963]] - Lumaya ang [[Kenya]] sa [[Nagkakaisang Kaharian]]. * [[1964]] - Punong Ministro [[Jomo Kenyatta]] ay naging unang pangulo ng [[Kenya|Republika ng Kenya]]. * [[1979]] - Ang [[Rhodesia]] ay nag-iba ng pangalan na [[Zimbabwe-Rhodesia]]. * 1979 - Isang malakas na lindol ang tumama sa [[Kolombiya]] na kumitil sa 259 na katao. * [[1991]] - Lumaya ang [[Rusya|Pederasyong Ruso]] mula sa [[Unyong Sobyet]]. ==Kapanganakan== * [[1915]] - [[Frank Sinatra]], American actor & musician (d. [[1998]]) == Kamatayan == *[[2003]] &ndash; [[Heydar Aliyev]], Pangulo ng Aserbayan (1993–2003) *[[2020]] &ndash; [[Charley Pride]], Amerikanong mang-aawit sa country (b. 1934) == Kawing Panlabas == {{Months}} {{stub|Araw}} [[Kategorya:Araw]] tg37b5qovuag76lky94dfi30y9kkijd 2140641 2140640 2024-12-07T08:00:02Z MountainKing514 146350 2140641 wikitext text/x-wiki {{Disyembre}} Ang '''Disyembre 12''' ay ang ika-346 na araw sa [[kalendaryong Gregoryano]] (ika-347 kung [[bisyestong taon]]) na may natitira pang 19 na araw. == Pangyayari == * [[1958]] - Sumapi ang [[Guinea]] sa [[Mga Nagkakaisang Bansa]]. * [[1963]] - Lumaya ang [[Kenya]] sa [[Nagkakaisang Kaharian]]. * [[1964]] - Punong Ministro [[Jomo Kenyatta]] ay naging unang pangulo ng [[Kenya|Republika ng Kenya]]. * [[1979]] - Ang [[Rhodesia]] ay nag-iba ng pangalan na [[Zimbabwe-Rhodesia]]. * 1979 - Isang malakas na lindol ang tumama sa [[Kolombiya]] na kumitil sa 259 na katao. * [[1991]] - Lumaya ang [[Rusya|Pederasyong Ruso]] mula sa [[Unyong Sobyet]]. ==Kapanganakan== * [[1915]] - [[Frank Sinatra]], American actor & musician (d. [[1998]]) == Kamatayan == *[[2003]] &ndash; [[Heydar Aliyev]], Pangulo ng Aserbayan (1993–2003) *[[2020]] &ndash; [[Charley Pride]], Amerikanong mang-aawit sa country (b. 1934) == Kawing Panlabas == {{Months}} {{stub|Araw}} [[Kategorya:Araw]] jrr2gwmo2ig59iv615jy4acwv1so5l8 Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila 0 11328 2140625 2135081 2024-12-07T06:47:19Z Jojit fb 38 /* Tingnan din */ 2140625 wikitext text/x-wiki {{image frame|content={{Photomontage | photo1a = Roxas Blvd.JPG | photo2a = Quirino Highway somewhere in Manila.jpg | photo2b = Pasay Rotonda (EDSA cor. Taft Avenue, Pasay; 2017-01-01).jpg | photo3a = SLEX Skyway - Sucat toll plaza (South Superhighway, Muntinlupa)(2017-05-25).jpg | size = 300 | color = grey | border = 3 | color_border = blue | text = '''Sistema ng mga Daang Arteryal ng Kalakhang Maynila'''. ''Mula itaas, kaliwa-pakanan'': [[Bulebar Roxas]]; [[Lansangang Quirino]] malapit sa hangganan ng Lungsod Quezon-Hilagang Caloocan; Sangandaan ng [[Abenida Epifanio de los Santos|EDSA]] at [[Abenida Taft]]; [[South Luzon Expressway|SLEX]]-[[Metro Manila Skyway|Skyway]] | text_background =<!-- Color of background behind text (default: #F8F8FF)--> }}}} Ang '''talaang ito ng mga pangunahing lansangan Kalakhang Maynila''' ay nagbubuod ng pangunahing mga lansangang bayan at sistemang pamilang (''numbering system'') na kasalukuyang ipinatutupad sa [[Kalakhang Maynila]], [[Pilipinas]]. Ang sistema ng daang arteryal ng Kalakhang Maynila ay binubuo ng mga pambansang daan, ang [[Beltway|mga daang palibot]], at ang [[Daang arteryal|mga daang radyal]], gayon din ang ibang mga pangunahing daan na nag-uugnay ng mga lungsod ng [[Maynila]], [[Lungsod Quezon]], Hilaga at Timog [[Caloocan]], [[Valenzuela, Kalakhang Maynila|Valenzuela]], [[Malabon]], [[Navotas]], [[Pasay]], [[Parañaque]], [[Las Piñas]], [[Taguig]], [[Muntinlupa]], [[Marikina]], [[Pasig]], [[Mandaluyong]], [[Makati]], [[Pateros]], at [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]] gayon din mga nakapaligid na lalawigan.<ref name="DPWH" /><ref name="Urban Road Project Slide Show">{{cite web|author=URPO|title=3rd Urpo|url=http://ncts.upd.edu.ph/old/roadsafety/docs/3rd_urpo.pdf|accessdate=2012-04-01|archive-date=2017-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170810132344/http://ncts.upd.edu.ph/old/roadsafety/docs/3rd_urpo.pdf|url-status=dead}}</ref> ==Sistema ng mga Daang Arteryal ng Kalakhang Maynila== ===Kasaysayan=== Ang kauna-unahang sistemang pamilang ng mga ruta sa Pilipinas ay isinakatuparan noong 1930, sa ilalim ni dating Pangulong [[Manuel Quezon]]. Ang sistemang ito ay halos magkasingtulad ng sistemang pamilang ng mga lansangan sa [[Estados Unidos]]. Ang mga bahagi nito ay 70 mga daan na nakatandang ''Highway 1'' - ''Highway 60''. Ilan sa mga bahagi ng sistemang ito ay ang ''Highway 1'' (o [[Bulebar Roxas|Bulebar Almirante Dewey]]), ''Highway 50'' (o [[Abenida Taft|Calle Manila]]), at ''Highway 54'' (o [[Abenida Epifanio de los Santos|Avenida 19 de Junio]]). Noong 1945, iprinisinta ng mga planner ng Lungsod Quezon na sina Louis Croft at Antonio Kayanan ang ''Metropolitan Thoroughfare Plan'', na nagpapanukala ng paglalatag ng sampung (10) mga daang radyal (''radial roads'') at anim (6) na mga daang palibot (''circumferential roads''), nang sa gayon ay bubuo sa isang mala-sapot na sistemang daang arteryal.<ref name="Major Roads of Metro Manila" /> Ang kasalukuyang ahensiya ng pamahalaan na nangangasiwa sa mga proyektong ito ay ang [[Kagawaran ng Pagawaing Bayan at Lansangan (Pilipinas)|Kagawaran ng Pagawaing Bayan at Lansangan]] (DPWH).<ref name="DPWH">{{cite web|author=DPWH Philippines|title=DPWH Philippines|url=http://www.dpwh.gov.ph|accessdate=1 Abril 2012|archive-date=2020-05-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20200513092032/http://www.dpwh.gov.ph/|url-status=dead}}</ref> ===Kasalukuyan=== [[Talaksan:Radial and circumferential roads in Metro Manila.svg|thumb|Pinapayak na mapa ng sistema ng mga daang arteryal ng Kalakhang Maynila. Ang mga daang radyal ay mga linyang iba't-iba ang kulay, habang ang mga daang palibot ay mga linyang kulay gris.]] Ang kasalukuyang sistemang pamilang sa mga ruta sa Pilipinas ay ang '''sistema ng mga daang arteryal ng Kalakhang Maynila''' ({{lang-en|Metro Manila Arterial Road Network}}), na binubuo ng sampung (10) mga daang radyal at anim (6) na mga daang palibot. Ang mga '''''daang radyal''''' ay nagbibigay sa mga motorista ng mga rutang palabas ng [[Maynila]], patungo sa mga karatig-lungsod nito (tulad ng [[Lungsod Quezon]]) at mga karatig-lalawigan. Naka-numero ang mga ito nang 1-10 sa pamamarang pakaliwang ikot o ''counterclockwise'' (mula sa bandang timog ng [[Ilog Pasig]] hanggang pahilaga).<ref>{{cite web|title=Metro Manila Roads|url=http://www.philippines.com/manila-getting-around.html|accessdate=1 Abril 2012}}{{Dead link|date=Agosto 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Sa kabilang banda, ang mga '''''daang palibot''''' ay mga daanang lumilibot ng lungsod ng Maynila; tinumbukan lamang ng mga ito ang bawat isa sa mga daang radyal nang isang beses lamang. Dalawa sa mga ito ay nasa loob ng nasasakupan ng lungsod ng Maynila, habang ang apat na iba pa ay nasa mga karatig-lungsod nito. Hindi maaaring mag-tumbok ang mga daang radyal sa isa't-isa. Hindi rin maaaring magtumbok ng isang daang radyal ang isang daang palibot nang higit sa isang beses. [[Talaksan:Rizal Park - KM Zero (Luneta, Roxas Boulevard, Ermita, Manila; 2015-01-30).jpg|thumb|left|Ang Jose Rizal Memorial Monument sa [[Liwasang Rizal]] ay ang [[Kilometro Sero]] para sa lahat ng mga daan ng Kalakhang Maynila.]] Ang pinakatimog na daang radyal ay Daang Radyal Blg. 1, habang ang pinakahilaga ay Daang Radyal Blg. 10. Samantala, ang pinaka-loob na daang palibot ay Daang Palibot Blg. 1, habang ang pinakalabas ay Daang Palibot Blg. 6. Lahat ng mga daang radyal ay nagsisimula sa [[Kilometro Sero]] (Km 0); iyan ay ang Jose Rizal Memorial Monument sa [[Liwasang Rizal]].<ref>{{cite web|last=Maranga|first=Mark Anthony|year=2010|url=http://www.markmaranga.com/kilometer-zero-distance-reference-of-manila/|title=Kilometer Zero: Distance Reference of Manila|publisher=Philippines Travel Guide|accessdate=28 Pebrero 2011|archive-date=22 Enero 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140122064455/http://www.markmaranga.com/kilometer-zero-distance-reference-of-manila/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|author=Manila City Government|title=Manila Map|url=http://www.manila.gov.ph/localgovt.htm|accessdate=1 Abril 2012|archive-date=6 Agosto 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090806191943/http://www.manila.gov.ph/localgovt.htm|url-status=dead}}</ref> ===Mga daang radyal=== {| class="wikitable" |- ! scope=col | Pangalan ! scope=col class=unsortable | (Mga) Retrato ! scope=col | (Mga) dinadaanang lungsod ! scope=col | (Mga) bahagi ! scope=col | Haba ! scope=col class=unsortable | Paglalarawan ! scope=col class=unsortable | Mga sanggunian |- | scope=row| '''[[Daang Radyal Blg. 1]]'''<br>{{fontcolor|white|red|'''R-1'''}} | [[Talaksan:Baywalk stoplights (Roxas Boulevard, Malate, Manila; 2017-01-01).jpg|135px|Bulebar Roxas]][[Talaksan:Manila–Cavite Expressway1.jpg|135px|Manila–Cavite Expressway]] || [[Maynila|Lungsod ng Maynila]]<br>[[Pasay]]<br>[[Las Piñas]]<br>[[Bacoor]], Kabite<br>[[Kawit]]<br>[[Rosario, Kabite|Rosario]]<br>[[Tanza]]<br>[[Naic]] || * '''[[Daang Bonifacio]]''' * '''[[Bulebar Roxas]]''' * '''[[Manila–Cavite Expressway]]''' * '''[[Lansangang Antero Soriano]]'''  || 41.5 kilometro (25.8 milya) || Kinokonektahan ng R-1 ang [[Maynila]] sa lalawigan ng [[Kabite]]. Nagsisumula ito bilang Daang Bonifacio mula sa Tulay ng Roxas sa ibabaw ng [[Ilog Pasig]] at magiging Bulebar Roxas pagkapasok ng paligid ng [[Liwasang Rizal]]. Tatahakin nito ang baybayin ng [[Look ng Maynila]] at mayamaya'y, paglampas ng [[Daang NAIA]] sa [[Parañaque]], magiging Manila–Cavite Expressway (o CAVITEx). Bilang CAVITEx, tutuloy ang R-1 sa pagdaan sa baybayin at magiging Lansangang Anterio Soriano pagpasok ng [[Kawit]]. Tutoloy ito sa pagtahak ng dalampasigan ng Kabite hanggang matapos ito sa sangandaan ng [[Daang Juanito Remulla Sr.]] sa [[Naic]]. || align=center | <ref name="Major Roads of Metro Manila">{{cite web|author=Tolentino, N.|title=The major roads of Metro Manila|url=http://njytolentino.wordpress.com/2012/04/05/the-major-major-roads-of-metro-manila/|work=The major roads of Metro Manila|publisher=Wordpress.com|accessdate=4 Hunyo 2012}}</ref> |- |scope=row| '''[[Daang Radyal Blg. 2]]'''<br>{{fontcolor|white|red|'''R-2'''}} | [[Talaksan:Taft Avenue - DLSU (Malate, Manila; 01-01-2020).jpg|135px|Abenida Taft]][[Talaksan:6888Diego Cera Avenue 09.jpg|135px|Abenida Diego Cera]][[Talaksan:AguinaldoHighwayjf9473 07.JPG|135px|Lansangang Aguinaldo]] || [[Maynila]]<br>[[Pasay]]<br>[[Parañaque]]<br>[[Las Piñas]]<br>[[Bacoor]], Kabite<br>[[Imus]]<br>[[Dasmariñas]]<br>[[Silang, Kabite|Silang]]<br>[[Tagaytay]]<br>[[Talisay, Batangas|Talisay]], Batangas || * '''[[Abenida Taft]]''' * '''[[Abenida Elpidio Quirino]]''' * '''[[Abenida Diego Cera]]''' * '''[[Lansangang Aguinaldo]]''' * '''Daang Tagaytay–Talisay'''  || 64.2 kilometro (39.9 milya) || Kalinya ng R-2 ang R-1 na nasa kanluran nito, at tulad ng R-1, ay kinokonektahan nito ang [[Maynila]] sa [[Kabite]]. Nagsisimula ito bilang Abenida Taft sa [[Ermita, Maynila]]. Tatahakin nito ang patimog na ruta patungong [[Malate, Maynila]] at [[Pasay]], at pagpasok ng Baranggay Baclaran, [[Parañaque]], ay magiging Abenida Elpidio Quirino na isang pangunahing lansangan sa nabanggit na arrabal (''suburb'') ng Maynila. Magiging Abenida Diego Cera ang R-2 pagpasok ng Las Piñas at, paglampas ng [[Daang Alabang–Zapote]], magiging Lansangang Aguinaldo. Ito ang pangunahing lansangan ng Kabite na nagtatapos sa Rotondang Tagaytay; tutuloy ang Lansangang Aguinaldo sa direksiyong patimog-kanluran patungong [[Nasugbu]] sa [[Batangas]]. Subalit, tutuloy ang R-2 paglampas ng rotonda sa direksiyong patimog at magiging Daang Tagaytay–Talisay, isang lansangang sigsag na tatapos sa Daang Talisay-Laurel sa [[Talisay, Batangas]], sa harap ng [[Lawa ng Taal]]. Sumusunod ang [[Unang Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila|Unang Linya ng LRT]] sa ruta ng R-2 mula Ermita, Maynila hanggang [[Abenida Epifanio de los Santos|EDSA]].|| align=center | <ref>{{cite web|author=Philippine Star|title=Philippine Roads|url=http://www.philstar.com/Article.aspx?articleId=785119&publicationSubCategoryId=66|accessdate=1 Abril 2012}}{{Dead link|date=Mayo 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- |scope=row| '''[[Daang Radyal Blg. 3]]'''<br>{{fontcolor|white|red|'''R-3'''}} |[[Talaksan:SLEX Skyway - Sucat toll plaza (South Superhighway, Muntinlupa)(2017-05-25).jpg|135px|SLEX]][[Talaksan:STAR Tollway Malvar.jpg|135px|STAR Tollway]] || [[Maynila]]<br>[[Makati]]<br>[[Pasay]]<br>[[Taguig]]<br>[[Las Piñas]]<br>[[San Pedro, Laguna|San Pedro]], Laguna<br>[[Biñan]]<br>[[Santa Rosa, Laguna|Santa Rosa]]<br>[[Cabuyao]]<br>[[Calamba]]<br>[[Santo Tomas, Batangas|Santo Tomas]], Batangas<br>[[Tanauan, Batangas|Tanauan]]<br>[[Malvar, Batangas|Malvar]]<br>[[Lipa, Batangas|Lipa]]<br>[[Ibaan]]<br>[[Lungsod ng Batangas]] || * '''[[South Luzon Expressway]]'''/'''[[Metro Manila Skyway]]''' * '''[[Southern Tagalog Arterial Road]]''' || 96 kilometro (60 milya) || Ang buong R-3 ay isang mabilisang daanan (''expressway''), maliban na lamang sa bahagi ng South Luzon Expressway mula [[Abenida Quirino]] (ang dulo nito sa hilaga) hanggang C-5. Kapwa ipinapatakbo ng Skyway Operation and Management Corporation (SomCo) at Citra Metro Manila Tollways Corporation (CMMTC) ang South Luzon Expressway at Metro Manila Skyway, na isang nakaangat na mabilisang daanan sa ibabaw ng South Luzon Expressway mula [[Makati]] hanggang [[Muntinlupa]]. Bagaman nasa [[Liwasang Rizal]] ang [[Kilometro Sero]] ng mga daan, nagsisimula ang R-3 sa sangandaan nito sa [[Abenida Quirino]]. Tatahakin ng daang radyal ang deretsong ruta patimog, mula [[Paco, Maynila]], hanggang [[Santo Tomas, Batangas|Santo Tomas]], [[Batangas]], kung saan magiging Southern Tagalog Arterial Road (o STAR Tollway) ang R-3. Ang nasabing mabilisang daanan ay matatapos sa Pantalan ng Batangas sa [[Lungsod ng Batangas]].|| align=center | <ref name="SKYWAY">{{cite web|title=South Metro Manila Skyway Project|url=http://www.skyway.com.ph/about-us/somco.html|publisher=Skyway Operation and Management Corporation (SomCo)|accessdate=16 Mayo 2013|archive-date=10 Hunyo 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130610051542/http://www.skyway.com.ph/about-us/somco.html|url-status=dead}}</ref> |- |scope=row| '''[[Daang Radyal Blg. 4]]'''<br>{{fontcolor|white|red|'''R-4'''}} |[[Talaksan:Kalayaan Avenue Olympia.jpg|135px|Abenida Kalayaan]] || [[Makati]]<br>[[Pateros]]<br>[[Pasig]]<br>[[Taguig]]<br>[[Taytay, Rizal|Taytay]], Rizal || * '''Kalye Linyang Pasig''' * '''[[Abenida Kalayaan (Makati)|Abenida Kalayaan]]''' * '''Abenida M. Concepcion''' * '''Daang Elisco''' * '''Highway 2000''' (Phase 1) || 23.5 kilometro (14.6 milya) || Ang R-4 mismo ay hindi pa kompleto sa ngayon. Nagsisimula ito bilang Kalye Linyang Pasig sa sangandaan ng [[Kalye Pedro Gil]] at magiging Abenida Kalayaan pagpasok ng [[Makati]] bago ito tatapos nang biglaan sa sangandaan ng Rockwell Drive sa harap ng subdibisyon ng Bel Air-3. Ang makatuwirang tagapagpatuloy ng R-4 ay mula sa sangandaan ng [[Abenida Epifanio de los Santos|EDSA]] at [[Abenida Gil Puyat]]. Dadaan sa hilagang-silangang Makati at mayamaya'y magiging Abenida M. Concepcion pagpasok ng hangganang [[Pateros]]-[[Pasig]]. Pagdating sa pook-industryal ng Baranggay Kalawaan, Pasig, magiging Daang Elisco ang R-4. Subalit muling tatapos ang R-4 sa sangandaan ng Abenida Doktor Natividad sa Napindan, [[Taguig]]. Tutuloy muli ang R-4 bilang Highway 2000 sa silangan ng [[Manggahan Floodway]] sa [[Taytay, Rizal|Taytay]], [[Rizal]]. Tatapos ang R-4 sa sangandaan ng Taytay Diversion Road (R-5) malapit sa kabayanan ng Taytay. Ang ipinapanukalang [[Pasig River Expressway]] ay minarkahang R-4.|| align=center | <ref name=R4_Pasig_River_Expwy>{{cite web|author1=El-Hifnawi, Baher|author2=Jenkins, Glenn|title=Pasig River Expressway|url=http://www.queensjdiexec.org/publications/qed_dp_166.pdf|publisher=Queen's University|location=Kingston, Canada|accessdate=16 Mayo 2013|archive-date=6 Nobiyembre 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131106080825/http://www.queensjdiexec.org/publications/qed_dp_166.pdf|url-status=dead}}</ref> |- |scope=row| '''[[Daang Radyal Blg. 5]]'''<br>{{fontcolor|white|red|'''R-5'''}} |[[Talaksan:Shaw Blvd near Capitolio.jpg|135px|Bulebar Shaw]][[Talaksan:Ortigas Royale Condominium along Ortigas Avenue Extension, Cainta, Rizal - panoramio.jpg|135px|Abenida Ortigas]][[Talaksan:CardonaRizaljf5112 11.JPG|135px|Manila East Road]] || [[Maynila]]<br>[[Mandaluyong]]<br>[[Pasig]]<br>[[Cainta]], Rizal<br>[[Taytay, Rizal|Taytay]]<br>[[Angono]]<br>[[Binangonan]]<br>[[Cardona, Rizal|Cardona]]<br>[[Morong, Rizal|Morong]]<br>[[Baras, Rizal|Baras]]<br>[[Tanay]]<br>[[Pililla, Rizal|Pililla]]<br>[[Mabitac, Laguna|Mabitac]], Laguna<br>[[Famy]]<br>[[Pangil]]<br>[[Pakil, Laguna|Pakil]]<br>[[Paete]]<br>[[Kalayaan, Laguna|Kalayaan]]<br>[[Lumban]]<br>[[Pagsanjan]] || * '''[[Kalye Victorino Mapa]]''' (''bahagi'') * '''Kalye Padre Sanchez''' * '''[[Bulebar Shaw]]''' * '''Bulebar Pasig''' * '''Karugtong ng [[Abenida Ortigas]]''' * '''Taytay Diversion Road''' * '''[[Manila East Road]]''' || 86.1 kilometro (53.5 milya) || Nagsisimula ang R-5 sa sangandaan ng [[Bulebar Magsaysay]] sa mga hilagang pampang ng Ilog Pasig, na kalinya ng R-4 na nasa mga katimugang pampang ng nabanggit na ilog. Papasok ang R-5 sa [[Mandaluyong]] at magiging mahalagang lansangan sa mga distritong komersyal at industryal sa nasabing lungsod at [[Pasig]] (tulad ng [[Lundayang Ortigas|Ortigas]]). Di-kalaunan, magiging [[Manila East Road]] ang R-5, ang pangunahing koridor pantransportasyon sa mga lalawigan ng [[Rizal]] at [[Laguna]].|| align=center | <ref name="R5 Manila East Road">{{cite web|author=Habagat Central|title=Baras Rizal and Beyond Manila East Road|url=http://habagatcentral.com/2009/08/10/baras-and-beyond-manila-east-road/|accessdate=15 Hunyo 2012|archive-date=10 Hulyo 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150710195932/http://habagatcentral.com/2009/08/10/baras-and-beyond-manila-east-road/|url-status=dead}}</ref> |- |scope=row| '''[[Daang Radyal Blg. 6]]'''<br>{{fontcolor|white|red|'''R-6'''}} | [[Talaksan:Legarda Street.jpg|135px|Kalye Legarda]][[Talaksan:MRT-2 Train Above Magsaysay Boulevard 1.jpg|135px|Bulebar Magsaysay]][[Talaksan:Aurora Boulevard.jpg|135px|Bulebar Aurora]][[Talaksan:Line 2 extension project - Masinag Station(Marcos Highway, Antipolo, Rizal)(2017-06-20).jpg|135px|Lansangang Marikina–Infanta]] || [[Maynila]]<br>[[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]]<br>[[Lungsod Quezon]]<br>[[Marikina]]<br>[[Pasig]]<br>[[Antipolo]], Rizal<br>[[Tanay]], <br>[[Santa Maria, Laguna|Santa Maria]], Laguna<br>[[Infanta, Quezon|Infanta]], Quezon|| * '''[[Kalye Legarda]]''' * '''[[Bulebar Magsaysay]]''' * '''[[Bulebar Aurora]]''' * '''[[Lansangang Marikina–Infanta]]''' || 121.6 kilometro (75.6 milya) || Nagsisimula ang R-6 sa sangandaan ng [[Abenida Recto]] at [[Kalye Mendiola]] sa [[Maynila]]. Ito'y magiging pinakamahalagang daan ng [[Santa Mesa, Maynila|Santa Mesa]] at mayamaya'y papasok sa mga distrito ng New Manila at Cubao sa [[Lungsod Quezon]] (bilang Bulebar Aurora) paglampas ng [[Abenida Gregorio Araneta]]. Paglampas ng [[Abenida Katipunan]] (C-5) magiging Lansangang Marikina–Infanta ang R-6. Dadaan ang lansangan sa mga lungsod ng [[Marikina]] at [[Pasig]] bago ito pumasok sa lalawigan ng [[Rizal]]. Tatahakin nito ang nabanggit na lalawigan at matatapos sa isang ''dead end'' sa [[Infanta, Quezon|Infanta]], [[Quezon]] kalaunan. Ang [[Ikalawang Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila|Ikalawang Linya ng LRT]] ay sumusunod sa ruta ng R-6 mula [[San Miguel, Maynila]] hanggang [[Calumpang, Marikina]].|| align=center | <ref name="Marcos Highway">{{Cite book|author=Fullerton, Laurie|title=Philippines Handbook|year=1995|publisher=Moon Publications|url=http://trove.nla.gov.au/work/7331483}} Marcos Highway, Hinango noong 1 Hunyo 2012</ref> |- |scope=row| '''[[Daang Radyal Blg. 7]]'''<br>{{fontcolor|white|red|'''R-7'''}} | [[Talaksan:España Boulevard2.jpg|135px|Bulebar Espanya]][[Talaksan:Quezon Avenue Southbound 2019.jpg|135px|Abenida Quezon]][[Talaksan:Elliptical Road-East Avenue junction 2016.jpg|135px|Daang Elliptical]][[Talaksan:Commonwealth Avenue - Tandang Sora flyover, C-5 Luzon (Quezon City)(2018-02-07).jpg|135px|Abenida Commonwealth]][[Talaksan:Tungko hiway2.JPG|135px|Lansangang Quirino]] || [[Maynila]]<br>[[Lungsod Quezon]]<br>[[Caloocan|Hilagang Caloocan]]<br>[[San Jose del Monte]], Bulacan<br>[[Norzagaray]]<br>[[Angat, Bulacan|Angat]]<br>[[Bustos, Bulacan|Bustos]]<br>[[San Rafael, Bulacan|San Rafael]]<br>[[San Ildefonso, Bulacan|San Ildefonso]]<br>[[San Miguel, Bulacan|San Miguel]]<br>[[Gapan]], Nueva Ecija<br>[[San Leonardo, Nueva Ecija|San Leonardo]]<br>[[Santa Rosa, Nueva Ecija|Santa Rosa]]<br>[[Cabanatuan]] || * '''[[Kalye Lerma]]''' * '''[[Bulebar Espanya]]''' * '''[[Abenida Quezon]]''' * '''[[Daang Elliptical]]''' * '''[[Abenida Commonwealth]]''' * '''[[Lansangang Quirino]]''' (''bahagi'') * '''Daang San Jose del Monte–Norzagaray''' * '''[[North Luzon East Expressway]]''' || 53.6 kilometro (33.3 milya) || Nagsisimula ang R-7 mula sa [[Quiapo, Maynila|Quiapo]], [[Maynila]]. Tatahakin nito ang direktang ruta patungong [[Lungsod Quezon]], hanggang sa [[Quezon Memorial Circle]]. Paglampas, magiging Abenida Commonwealth ang R-7, ang pinakamalawak na lansangan sa Pilipinas. Dadaanin nito ang nalalabing bahagi ng Lungsod Quezon hanggang sa matapos ito sa sangandaan ng Lansangang Quirino sa ligid ng distrito Lagro. Tutuloy ang R-7 pahilaga patungong [[San Jose del Monte]] at [[Norzagaray]], Bulacan. Tatapos ang R-7 sa sangandaan ng Lansangang Heneral Alejo Santos sa kabayanan ng Norzagaray. Ang kasalukuyang itinatayo na [[North Luzon East Expressway]] (o R-7 Expressway) ay ang magpapatuloy ng R-7 sa darating na hinaharap.|| align=center | <ref name="Commonwealth Avenue, the Killer Highway">{{cite web|author=Doy Cinco|title=Commonwealth Avenue, the Killer Highway|url=http://doycinco.blogspot.com/2008/05/commonwealth-av-ang-killer-highway.html |accessdate=1 Abril 2012}} {{tl icon}}</ref><ref name="R-7 Expressway to built over Quezon Avenue">{{cite web|author=DPWH Philippines|title=R-7 Expressway to be Built over Quezon Avenue|url=http://www.dpwh.gov.ph/bureau_services/PPP/projects/r7.htm|accessdate=1 Hunyo 2012|archive-date=2012-06-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20120616232513/http://www.dpwh.gov.ph/bureau_services/PPP/projects/r7.htm|url-status=dead}}</ref> |- |scope=row| '''[[Daang Radyal Blg. 8]]'''<br>{{fontcolor|white|red|'''R-8'''}} | [[Talaksan:Quezon Boulevard Underpass, Quiapo (Manila; 01-01-2020).jpg|135px|Bulebar Quezon]][[Talaksan:Dimasalang Street - with PNR bridge and Route 162 marker (Sampaloc, Manila)(2017-07-13).jpg|135px|Kalye Dimasalang]][[Talaksan:0086jfBonifacio Avenue Manila Amoranto San Jose Quezon Cityfvf 14.JPG|135px|Abenida Andres Bonifacio]][[Talaksan:NLEX Santa Rita northbound (Guiguinto, Bulacan)(2017-03-14).jpg|135px|NLEX]][[Talaksan:TPLEX - Ramos exit (Tarlac)(2019-04-30).jpg|135px|TPLEX]] || [[Maynila]]<br>[[Lungsod Quezon]]<br>[[Caloocan]]<br>[[Valenzuela]]<br>[[Meycauayan]], Bulacan<br>[[Marilao]]<br>[[Bocaue]]<br>[[Balagtas, Bulacan|Balagtas]]<br>[[Guiguinto]]<br>[[Pulilan]]<br>[[Apalit]], Pampanga<br>[[San Simon, Pampanga|San Simon]]<br>[[San Fernando, Pampanga|San Fernando]]<br>[[Angeles]]<br>[[Mabalacat]]<br>[[Concepcion, Tarlac|Concepcion]], Tarlac<br>[[Lungsod ng Tarlac]]<br>[[Victoria, Tarlac|Victoria]]<br>[[Gerona, Tarlac|Gerona]]<br>[[Ramos, Tarlac|Ramos]]<br>[[Anao]]<br>[[San Manuel, Tarlac|San Manuel]]<br>[[Rosales, Pangasinan|Rosales]], Pangasinan<br>[[Urdaneta]]<br>[[Binalonan]]<br>[[Pozorrubio, Pangasinan|Pozorrubio]]<br>[[Rosario, La Union|Rosario]], La Union || * '''[[Bulebar Quezon]]''' * '''Kalye Alfonso Mendoza''' * '''[[Kalye Dimasalang]]''' * '''[[Abenida Andres Bonifacio (Lungsod Quezon)|Abenida A. Bonifacio]]''' * '''[[North Luzon Expressway]]''' * '''[[Subic–Clark–Tarlac Expressway]]''' (''bahagi'') * '''[[Tarlac-Pangasinan-La Union Expressway]]''' || 210.0 kilometro (130.5 milya) || Nagsisimula ang R-8 mula sa [[Tulay ng Quezon]] sa [[Quiapo, Maynila|Quiapo]]. Tatahakin nito ang direktang ruta pahilaga, at magiging North Luzon Expressway (NLEx) ito paglampas ng Balintawak Cloverleaf na sangandaan nito sa [[Abenida Epifanio de los Santos|EDSA]]. Paglampas ng Labasan ng Santa Ines, magiging Subic–Clark–Tarlac Expressway (SCTEx) ang R-8. Tatahakin nito ang rutang pahilaga patungong [[Lungsod ng Tarlac]], at magiging Tarlac–Pangasinan–La Union Expressway (TPLEx) paglampas nabanggit na lungsod. Tatapos ito sa [[Rosario, La Union]].|| align=center | <ref name=Borja>{{Cite book|author=de Borja, Marciano R.|title=Basques in the Philippines, p. 132|year=2005|publisher=University of Nevada Press|url=https://books.google.com/books?id=xXpiujH2uOwC&pg=PA132|accessdate=20 January 2011}}</ref><ref name="NLEX">{{cite web|last=mntc.com|title=North Luzon Expressway|url=http://www.mntc.com/nlex/NLEX_Toll.htm|accessdate=2 July 2012|archive-date=22 Hulyo 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120722050800/http://www.mntc.com/nlex/NLEX_Toll.htm|url-status=dead}}</ref> |- |scope=row| '''[[Daang Radyal Blg. 9]]'''<br>{{fontcolor|white|red|'''R-9'''}} | [[Talaksan:Rizal Avenue - Avenida section (Santa Cruz, Manila)(2018-04-02).jpg|135px|Abenida Rizal]][[Talaksan:McArthur Highway (Lara, San Fernando, Pampanga; 2017-04-14).jpg|135px|Lansangang MacArthur]] || [[Maynila]]<br>[[Caloocan]]<br>[[Valenzuela]]<br>[[Meycauayan]], Bulacan<br>[[Marilao]]<br>[[Bocaue]]<br>[[Balagtas, Bulacan|Balagtas]]<br>[[Guiguinto]]<br>[[Malolos]]<br>[[Calumpit]]<br>[[Apalit]], Pampanga<br>[[San Fernando, Pampanga|San Fernando]]<br>[[Angeles]]<br>[[Mabalacat]]<br>[[Bamban, Tarlac]]<br>[[Capas]]<br>[[Lungsod ng Tarlac]]<br>[[Gerona, Tarlac|Gerona]]<br>[[Paniqui]]<br>[[Moncada, Tarlac|Moncada]]<br>[[San Manuel, Tarlac|San Manuel]]<br>[[Rosales, Pangasinan|Rosales]], Pangasinan<br>[[Villasis, Pangasinan|Villasis]]<br>[[Urdaneta]]<br>[[Binalonan]]<br>[[Pozorrubio, Pangasinan|Pozorrubio]]<br>[[Sison, Pangasinan|Sison]]<br>[[Rosario, La Union|Rosario]], La Union<br>[[Pugo, La Union|Pugo]] || * '''[[Abenida Rizal]]''' * '''[[Lansangang MacArthur]]''' * '''[[Daang Pugo–Rosario]]''' || 228.0 kilometro (141.7 milya) || Nagsisimula ang R-9 sa Tulay ng MacArthur mula sa [[Abenida Padre Burgos]]. Susundan into ang tuwirang ruta pahilaga kalinya ng R-8. Magiging Lansangang MacArthur ang daang radyal pagdaan ng Monumento Roundabout sa Grace Park, [[Caloocan]]. Magtutuloy ito sa direksiyong pahilaga hanggang sa matapos ito sa sangandaan nito sa [[Lansangang Aspiras-Palispis]] sa [[Pugo, La Union|Pugo]], [[La Union]]. Sinusundan ng [[Unang Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila|Unang Linya ng LRT]] ang ruta ng R-9 mula Maynila hanggang Grace Park, Caloocan.|| align=center | <ref name="Pan Philippine Highway">{{Cite book|last=[[Encyclopedia Britannica]]|title=Pan Philippine Highway|year=1983|publisher=Britannica|location=United States of America|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/440658/Pan-Philippine-Highway}}</ref> |- |scope=row| '''[[Daang Radyal Blg. 10]]'''<br>{{fontcolor|white|red|'''R-10'''}} | [[Talaksan:09105jfManila Road 11 Marcos Road Moriones Street Tondo Landmarksfvf.jpg|135px|Bulebar Mel Lopez]] || [[Maynila]]<br>[[Malabon]]<br>[[Navotas]]<br>[[Obando]], Bulacan<br>[[Malolos]]<br>[[Hagonoy, Bulacan|Hagonoy]]<br>[[Macabebe]], Pampanga<br>[[Lubao, Pampanga|Lubao]]<br>[[Bagac]], Bataan<br>[[Balanga]] || * '''[[Bulebar Mel Lopez]]''' * '''Daang Radyal Blg. 10''' (''Radial Road 10'' o ''Road 10'') * '''Daang Coastal ng Maynila–Bataan''' (''Manila–Bataan Coastal Road'') || 105.0 kilometro (65.2 milya) || Sa ngayon, ang R-10 ay isang lansangang may haba na 9.7 kilometro (6.9 milya) at matatagpuan sa lungsod ng [[Maynila]]. Dati, mayroong ipinapanukalang proyekto na magpapatuloy ng R-10 patungong [[Bataan]] bilang Daang Pandalampasigan ng Maynila–Bataan. Matagal nang nawala ang proyekto, ngunit binuhay ito muli ng mga mataas na pinuno ng pamahalaan ng Gitnang Luzon sa pamumuno ng tagapangulo ng RDC at alkalde ng [[San Fernando, Pampanga|Lungsod ng San Fernando]] na si Oscar Rodriquez at Gobernador Hermogenes Ebdane, Jr. ng lalawigan ng [[Zambales]]. Inaprubahan ang CLIP para sa mga taong 2011 hanggang 2016 sa ikaanim na pagpupulong ng RDC sa [[Balanga]] kamakailan lamang.|| align=center | <ref name=MBCR>{{cite news|title=RDC Allots P8.7 Billion For Manila-Bataan Coastal Highway|url=http://cityofbalanga.gov.ph/rdc-allots-p8-7-billion-for-manila-bataan-coastal-highway|accessdate=26 Mayo 2013|date=19 Agosto 2012|archive-date=3 Nobiyembre 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131103224950/http://cityofbalanga.gov.ph/rdc-allots-p8-7-billion-for-manila-bataan-coastal-highway|url-status=dead}}</ref> |} ===Mga daang palibot=== {| class="wikitable" |- ! scope=col | Pangalan ! scope=col class=unsortable | (Mga) Retrato ! scope=col | (Mga) dinadaanang lungsod ! scope=col | (Mga) bahagi ! scope=col | Haba ! scope=col class=unsortable | Paglalarawan ! scope=col class=unsortable | Mga sanggunian |- |scope=row| '''[[Daang Palibot Blg. 1]]'''<br>{{fontcolor|white|blue|'''C-1'''}} |[[Talaksan:Recto Avenue2.jpg|135px|Abenida Recto]][[Talaksan:Padre Burgos Avenue.jpg|135px|Abenida Padre Burgos]] || [[Maynila]] || * '''[[Abenida Recto]]''' * '''Kalye Pedro Casal''' * '''Bulebar Ayala''' * '''Kalye Pananalapi''' (''Finance Road'') * '''[[Abenida Padre Burgos]]''' (''bahagi'') || 5.9 kilometro (3.7 milya) || Ang Daang Palibot Blg. 1 o C-1 ay isang daang palibot na dumadaan sa loob ng [[Maynila|Lungsod ng Maynila]]. Dumadaan ito sa mga distrito ng [[Tondo, Maynila|Tondo]], [[Binondo, Maynila|Binondo]], [[Quiapo, Maynila|Quiapo]], at [[Ermita, Maynila|Ermita]]. Nagsisimula ito sa Hilagang Pantalan ng Maynila bilang Abenida Recto at magiging Kalye Pedro Casal pagtawid ng [[Kalye Legarda]] (R-6). Pagtawid ng [[Ilog Pasig]] (bilang Tulay ng Ayala), ito'y magiging Bulebar Ayala na nagtatapos sa [[Abenida Taft]] at papasok sa [[Liwasang Rizal]] bilang Kalye Pananalapi. Ang nasabing kalye ay magtutumbok sa katimugang bahagi ng Abenida Padre Burgos na nagtatapos sa sangandaan nito sa [[Bulebar Roxas]].|| align=center | |- |scope=row| '''[[Daang Palibot Blg. 2]]'''<br>{{fontcolor|white|blue|'''C-2'''}} | [[Talaksan:Tayuman Street.jpg|135px|Kalye Tayuman]][[Talaksan:Lacson Avenue2.jpg|135px|Abenida Lacson]][[Talaksan:Quirino Avenue.jpg|135px|Abenida Quirino Avenue]] || [[Maynila]] || * '''Kalye Capulong''' * '''[[Kalye Tayuman]]''' * '''[[Abenida Lacson]]''' * '''[[Abenida Quirino]]''' || 10.0 kilometro (6.2 milya) || Nagsisimula ang C-2 sa [[Tondo, Maynila]] bilang Kalye Capulong mula sa [[Bulebar Mel Lopez]] (R-10), at magiging Kalye Tayuman pagdating nito ng [[Sampaloc, Maynila|Sampaloc]], pagkatapos ay magiging Abenida Lacson pagtawid nito ng Kalye Alfonso Mendoza. Tatawid nito ang [[Ilog Pasig]], tapos ay magiging Abenida Quirino na tatahakin ang mga distrito ng [[Paco, Maynila|Paco]] at [[Malate, Maynila|Malate]] bago maabot nito ang katimugang dulo nito sa [[Bulebar Roxas]] (R-1).|| align=center | <ref name=CMM>{{cite book|title=Citiatlas Metro Manila|year=2002|publisher=Asiatype, Inc.,|isbn=9719171952|page=183|url=https://books.google.com/books?id=xEo4A78lYkoC&pg=PA159 }}</ref> |- |scope=row| '''[[Daang Palibot Blg. 3]]'''<br>{{fontcolor|white|blue|'''C-3'''}} | [[Talaksan:C-3 Road (5th Avenue) in Caloocan.jpg|135px|Daang C-3, Caloocan]][[Talaksan:205Metro Manila Skyway Stage 3 Project Section 11.jpg|135px|Abenida Sarhento Rivera (kasama ang itinatayong Skyway Stage 3, Set. 2019)]][[Talaksan:402Metro Manila Skyway Stage 3 Project Section 35.jpg|135px|Abenida Gregorio Araneta (kasama ang itinatayong Skyway Stage 3, Set. 2019)]][[Talaksan:South Avenue Makati.jpg|135px|Abenida South]][[Talaksan:GilPuyatLRTjf1278 10.JPG|135px|Abenida Gil Puyat]]|| [[Navotas]]<br>[[Caloocan]]<br>[[Lungsod Quezon]]<br>[[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]]<br>[[Mandaluyong]]<br>[[Makati]]<br>[[Pasay]] || * '''Daang C-3''' * '''5th Avenue''' * '''Abenida Sarhento E. Rivera'''  * '''[[Abenida Gregorio Araneta]]''' * '''[[Metro Manila Skybridge]]''' * '''[[Abenida South]]''' * '''[[Abenida Ayala]]''' (''bahagi'') * '''[[Abenida Gil Puyat]]''' (''bahagi'') || 21.7 kilometro (13.5 milya) || Ang C-3 ay isang daang palibot na nasa labas ng mga hangganan ng [[Maynila|Lungsod ng Maynila]]. Nagsisimula ito bilang C-3 Road sa [[Navotas]] at magiging 5th Avenue pagpasok ng [[Caloocan]]. Magiging Abenida Sarhento E. Rivera pagtawid ng [[Abenida Andres Bonifacio (Lungsod Quezon)|Abenida Bonifacio]] sa [[Lungsod Quezon]] at magiging Abenida Gregorio Araneta paglampas ng Daang Kaingin. Biglang matatapos ang abenida (at ang C-3 mismo) pagkapasok ng [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]]. Tutuloy lamang ang C-3 sa [[Makati]] bilang Abenida South mula sa sangandaan ng [[Abenida J. P. Rizal]]. Ito'y magiging Abenida Ayala pagtawid ng [[Abenida Chino Roces]]. Lilihis ang ruta ng C-3 patungong Abenida Gil Puyat pagka-kurba ang Abenida Ayala sa direksyong timog-silangan patungo sa ligid ng Ayala Triangle na isang mahalagang pook-komersyo at industryal ng Makati. Ang ipinaplanong Metro Manila Skybridge ang magdudugtong sa nawawalang bahagi ng C-3—ang malaking puwang sa pagitan ng Abenida Gregorio Araneta at Abenida South.|| align=center | <ref name="skybridge to decongest EDSA">{{cite web|title=Skybridge|author=Manila Bulletin|url=http://mb.com.ph/articles/346891/p10b-skybridge-decongest-edsa|accessdate=1 Mayo 2012|archive-date=8 Enero 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120108050551/http://www.mb.com.ph/articles/346891/p10b-skybridge-decongest-edsa|url-status=dead}}</ref> |- |scope=row| '''[[Daang Palibot Blg. 4]]'''<br>{{fontcolor|white|blue|'''C-4'''}} | [[Talaksan:NavotasCityjf0168 11.JPG|135px|Daang C-4]][[Talaksan:03731jfBarangays Monumento Samson Road Caloocan Cityfvf 01.jpg|135px|Daang Samson]][[Talaksan:EDSA near GMA headquarters 2016jf.jpg|135px|Abenida Epifanio de los Santos, o mas-kilala bilang EDSA]] || [[Navotas]]<br>[[Malabon]]<br>[[Caloocan]]<br>[[Lungsod Quezon]]<br>[[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]]<br>[[Mandaluyong]]<br>[[Makati]]<br>[[Pasay]] || * '''Daang C-4''' * '''[[Abenida Paterio Aquino]]''' * '''[[Daang Samson]]''' * '''[[Abenida Epifanio de los Santos]]''' || 28.1 kilometro (17.5 milya) || Nagsisimula ang C-4 bilang Daang C-4 sa mga lungsod ng [[Navotas]] at [[Malabon]]. Magiging Abenida Paterio Aquino ito pagpasok ng [[Caloocan]], tapos magiging Daang Samson di-kalaunan. Pagkatawid ng Monumento Roundabout, ang C-4 ay magiging [[Abenida Epifanio de los Santos]] (o mas-kilala bilang EDSA), ang pinakamahalagang lansangan sa buong [[Kalakhang Maynila]]. Dahil hindi bababa sa 2.34 milyong sasakyan (kabilang na riyan ang halos 314,354 kotse) na dumadaan sa kabuuan ng lansangan araw-araw, pinakaabala at pinakamatrapiko rin ito sa lahat ng mga daan ng Kamaynilaan. Tatapos ang EDSA (at ang C-4) sa rotonda sa harap ng [[SM Mall of Asia]] sa [[Pasay]]. Sinusundan ng [[Ikatlong Linya ng Sistema ng Metro Rail Transit ng Maynila|Ikatlong Linya ng MRT]] ang ruta ng C-4 mula [[Abenida North]] hanggang [[Abenida Taft]].|| align=center | <ref name="EDSA vehicles">{{cite web|author=Philippine Daily Inquirer|title=Inquirer Headlines: EDSA|url=http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/metro/view/20090708-214545/Average-vehicle-speed-on-Edsa-is-3624kph|publisher=[[Philippine Daily Inquirer]]|date=7 Hulyo 2009|accessdate=9 Hulyo 2012}}</ref><ref name="pcij-buses">{{Cite news |author=Jao-Grey, Margarte |title=Too Many Buses, Too Many Agencies Clog Edsa |publisher=[[Philippine Center for Investigative Journalism]] |date=27 Disyembre 2007 |url=http://pcij.org/stories/2007/buses.html |accessdate=28 Disyembre 2007 |archive-date=2012-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120208001130/http://pcij.org/stories/2007/buses.html |url-status=dead }}</ref> |- |scope[row| '''[[Daang Palibot Blg. 5]]'''<br>{{fontcolor|white|blue|'''C-5'''}} | [[Talaksan:Mindanao Avenue.jpg|135px|Abenida Mindanao]][[Talaksan:C.P. Garcia Avenue (C-5 Road, Katipunan) - Ateneo-Miriam area (Quezon City)(2017-09-06).jpg|135px|Abenida Katipunan]][[Talaksan:Libis (C5 Road, Quezon City)(2010-08-29).jpg|135px|Abenida Eulogio Rodriguez Jr.]][[Talaksan:MetroManilajf1121 19.JPG|135px|Abenida Carlos P. Garcia, ang pangunahing bahagi ng C-5.]] || [[Navotas]]<br>[[Malabon]]<br>[[Valenzuela]]<br>[[Lungsod Quezon]]<br>[[Pasig]]<br>[[Taguig]]<br>[[Parañaque]] || * '''[[North Luzon Expressway|Bahaging 10 ng NLEx]]''' (''NLEx Segment 10'') * '''[[North Luzon Expressway|NLEx-Karuhatan Link]]''' (Bahaging 9&nbsp;ng NLEx) * '''[[North Luzon Expressway|NLEx-Mindanao Avenue Link]]''' (Bahaging 8.1&nbsp;ng NLEx) * '''[[Abenida Mindanao]]''' (''bahagi'') * '''[[Abenida Kongresyonal]]''' (''bahagi'') * '''Abenida Luzon''' (''bahagi'') * '''[[Abenida Tandang Sora]]''' (''bahagi'') * '''[[Abenida Katipunan]]''' (''bahagi'') * '''[[Abenida Bonny Serrano]]''' (''bahagi'') * '''[[Abenida Eulogio Rodriguez Jr.]]''' * '''Abenida Carlos P. Garcia''' * '''Karugtong ng Daang C-5''' || 55.0 kilometro (34.2 milya) || Ang mga kontrobersiya ukol sa mabilisang daanan na MCTEP at mga ari-arian ni Senador [[Manny Villar]] tulad ng Camella ay nagdudulot sa pagiging maikli ng C-5, bagaman kompleto, at tanging 32.5 kilometro nito ay bukas sa mga motorista. Magsisimula ang C-5 sa Kalye Mariano Naval sa [[Navotas]], subalit kasalukuyang nagsisimula ang daang palibot sa mga bahagi ng [[North Luzon Expressway]] (Mga Bahaging 9 at 8.1) na tumatawid sa pangunahing bahagi ng nasabing mabilisang daanan sa [[Valenzuela]]. Pagkatapos, ito'y magiging Abenida Mindanao at di-kalauna'y tatahakin ang mga ruta ng Abenida Kongresyonal at Abenida Luzon, at magiging Abenida Tandang Sora pagtawid ng [[Abenida Commonwealth]]. Ito'y magiging Abenida Katipunan pagdating sa ligid ng [[Pamantasan ng Pilipinas]]. Susundan naman ng C-5 ang ruta ng Abenida Bonny Serrano (sa pamamagitan ng isang ''underpass'') na magiging Abenida Eulogio Rodriguez Jr. paglampas. Ito'y magiging Abenida Carlos Garcia pagkatawid ng [[Ilog Pasig]]. Tatapos ang C-5 sa [[South Luzon Expressway]] sa [[Taguig]]. Ang nagpapatuloy sa C-5 (ang Karugtong ng C-5) ay hindi nagbibigay ng daan sa mga motorista sa ngayon. Nagsisimula ito sa Merville, [[Parañaque]], at nagtatapos ito sa [[Manila–Cavite Expressway]] sa [[Las Piñas]]. Ang karugtong sa hilaga, ang Bahaging 10&nbsp;ng NLEx (mula [[Lansangang MacArthur]], Valenzuela, hanggang Kalye Mariano Naval sa Navotas), ay kasalukuyang itinatayo.|| style="text-align:center;"| <ref>{{cite news|author=Flores, Asti |title=MMDA, DPWH name the C-5 Road as an alternate route for EDSA overhaul|url=http://www.gmanetwork.com/news/photos/32014/mmda-dpwh-name-c5-road-as-alternate-route-for-edsa-overhaul|accessdate=27 Mayo 2013|newspaper=GMANews|date=17 Pebrero 2013}}</ref> |- |scope[row| '''[[Daang Palibot Blg. 6]]'''<br>{{fontcolor|white|blue|'''C-6'''}} | [[Talaksan:C-6 Road at Night.JPG|135px|Lansangan ng Lawa ng Laguna, ang tanging bahagi ng C-6 na naitayo at magiging bahagi ng Bulacan–Rizal–Manila–Cavite Regional Expressway sa hinaharap.]] || [[Marilao]], Bulacan<br>[[Meycauayan]]<br>[[San Jose del Monte]]<br>[[Rodriguez, Rizal|Rodriguez]], Rizal<br>[[San Mateo, Rizal|San Mateo]]<br>[[Antipolo]]<br>[[Taytay, Rizal|Taytay]]<br>[[Pasig]]<br>[[Taguig]]<br>[[Muntinlupa]]<br>[[San Pedro, Laguna|San Pedro]], [[Laguna (province)|Laguna]]<br>[[Dasmariñas]], [[Kabite]]<br>[[Bacoor]], Kabite<br>[[Imus]]<br>[[Kawit]]<br>[[Noveleta]] || * '''[[Daang Palibot Blg. 6|Bulacan–Rizal–Manila–Cavite Regional Expressway]]''' * '''[[Daang Palibot Blg. 6|Lansangan ng Lawa ng Laguna]]''' (''ang tanging bahagi ng C-6 na naitayo na magiging bahagi ng Bulacan–Rizal–Manila–Cavite Regional Expressway sa hinaharap'') || 59.5 kilometro (37.7 milya) || Ang Bulacan-Rizal-Manila-Cavite Regional Expressway (BRMC-REx) ay isang ipinaplanong mabilisang daanan na magiging daang palibot sa [[Kalakhang Maynila]] upang hindi na kailangang dumaan ng mga bus at iba pang mga sasakyang pantransportasyon sa mga lansangan sa Kalakhang Maynila, at sa gayon ay makakapagbawas pa ito ng mabigat na trapiko sa Kamaynilaan. Ang hilagang dulo ay ang [[Lansangang MacArthur]] sa [[Marilao, Bulacan|Marilao]] at ang katimugang dulo nito ay sa [[Bacoor]]. Tutumbukin nito ang [[North Luzon Expressway]] sa hilaga at [[South Luzon Expressway]] sa timog pagdaan. Sa ngayon, ang tanging bahagi ng C-6 na nakumpleto ay ang Lansangan ng Lawa ng Laguna (''Laguna Lake Highway'') sa [[Taguig]] na dumadaan mula Tulay ng Napindan hanggang Kalye M.L. Quezon sa Bicutan.|| style="text-align:center;"| <ref>{{cite news |first= |last= |authorlink= |author= |title=Will C-6 road remain a metropolis dream? |url=http://www.manilastandardtoday.com/?page=business02_mar16_2006|work= |publisher=[[Manila Times]] |location= |id= |pages= |page= |date=16 Marso 2006 |accessdate=3 Pebrero 2008 |language= |quote= |archiveurl= |archivedate= }}</ref> |} ==Mga sistema ng lansangang bayan at mabilisang daanan sa Pilipinas== {{main|Sistema ng lansangang bayan sa Pilipinas|Sistema ng mabilisang daanan sa Pilipinas}} Ang mga numero ng daang radyal at daang palibot ay kasalukuyang pinapalitan ng bagong sistemang pamilang panlansangang bayan, na inilunsad ng Kagawaran ng Pagawaing Bayan at Lansangan (DPWH) noong 2014. Ang bagong sistema ay naguuri ng mga pambansang daan at lansangan sa ''national primary roads'', ''national secondary roads'', at ''national tertiary roads''. Nakanumero ang mga daang ''national primary'' nang isa hanggang dalawang ''digit''. Ang mga daang ''national secondary'' ay nakatakda ng mga tatlong-''digit'' na numero, ang unang ''digit'' ay numero ng pangunahing pambansang daan ng rehiyon. Karamihan sa mga daang ''national secondary'' sa Kamaynilaan ay kumokonekta sa N1 ([[AH26]]) at nakanumero sa mga seryeng-100 na bilang. Ang mga mabilisang daanan ay nakatakda ng mga numerong may unlaping "E", upang maiwasan ang pagkalito sa mga may-bilang na pambansang daan. Ang mga mabilisang daanan ay mga [[may takdang daan]], na nakalimita sa mga daang pang-ibabaw (''overpasses''), daang pang-ilalim (''underpasses'') at [[Palitan (daan)|palitan]] (''interchanges'') ang mga bagtasang trapiko. Ang mga nariyan nang mabilisang daanan ay kadalasang bumubuo sa bahagi ng sistemang daang radyal (pakitingnan ang talaan sa [[Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila#Mga daang radyal|itaas]]). ==Mga pangunahing daan== Ito ay talaan ng mga pangunahin o kilalang daan at lansangan sa Kalakhang Maynila. Lahat ng mga ito ay nasa [[wikang Ingles]], subalit nasa [[wikang Tagalog]] ang ugnay/kawing ng mga ito. [[Talaksan:Calle Real Las Piñas.jpg|thumb|200px|[[Daang Alabang–Zapote]]]] [[Talaksan:Andrews Avenue2.jpg|thumb|200px|[[Abenida Andrews]]]] [[Talaksan:7975Balete Drive Quezon City Landmarks 38.jpg|thumb|200px|[[Kalye Balete]]]] [[Talaksan:Boni Avenue.jpg|thumb|200px|[[Abenida Boni]]]] [[Talaksan:Plaza Fair Makati.jpg|thumb|200px|[[Abenida Chino Roces]]]] [[Talaksan:Daang Hari Road.jpg|thumb|200px|[[Daang Hari]]]] [[Talaksan:Calle la Escolta Manila.jpg|thumb|200px|[[Kalye Escolta]]]] [[Talaksan:Lawton Avenue.jpg|thumb|200px|[[Abenida Lawton]]]] [[Talaksan:McKinley Road.jpg|thumb|200px|[[Daang McKinley]]]] [[Talaksan:Maria Orosa Avenue.jpg|thumb|200px|[[Abenida Maria Orosa]]]] [[Talaksan:NAIA Expressway southbound.jpg|thumb|200px|[[NAIA Expressway]]]] [[Talaksan:Paseo de Roxas.jpg|thumb|200px|[[Paseo de Roxas]]]] [[Talaksan:Pioneer Street.jpg|thumb|200px|[[Kalye Pioneer]]]] [[Talaksan:Roosevelt Avenue Quezon City.jpg|thumb|200px|[[Abenida Roosevelt]]]] [[Talaksan:Zobel Roxas Street.jpg|thumb|200px|[[Kalye Zobel Roxas]]]] *5th Avenue, Caloocan *5th Avenue, Taguig (Bonifacio Global City) *8th Avenue, Taguig (Bonifacio Global City) *[[Ika-10 Abenida, Caloocan|10th Avenue, Caloocan]] *11th Avenue, Taguig (Bonifacio Global City) *26th Street, Taguig (Bonifacio Global City) *32nd Street, Taguig (Bonifacio Global City) *[[Abenida Abad Santos|Abad Santos Avenue]] *ADB Avenue, Pasig *Acacia Lane, Mandaluyong *[[Kalye Adriatico|Adriatico Street]] *Agham Road *[[Lansangang Aguinaldo|Aguinaldo Highway]] *[[Daang Alabang–Zapote|Alabang - Zapote Road]] *Amang Rodriguez Avenue *Amorsolo Street *Annapolis Street, San Juan *Andres Bonifacio Avenue, Marikina *[[Abenida Andres Bonifacio (Lungsod Quezon)|Andres Bonifacio Avenue, Lungsod Quezon]] *[[Kalye Andres Soriano Jr.|Andres Soriano Jr. Street]] *[[Abenida Andrews|Andrews Avenue]] *[[Kalye Anonas|Anonas Street]] *Antonio Luna Avenue, Pasig *[[Kalye Antonio Villegas|Antonio Villegas Street]] *Apolinario Mabini Street, Caloocan *Apolinario Mabini Street, Maynila *Arca Boulevard, Taguig *Arlegui Street, Maynila *[[Abenida Arnaiz|Arnaiz Avenue]] *Ascencion Avenue, Lungsod Quezon *Asean Avenue *[[Bulebar Aurora|Aurora Boulevard]] *[[Abenida Ayala|Ayala Avenue]] *Ayala Boulevard *B. Morcilla Street, Pateros *Bagong Calzada Street, Taguig *Bagumbong Road *Baler Street, Lungsod Quezon *[[Kalye Balete|Balete Drive]] *Bambang Street, Maynila *[[Abenida Banawe|Banawe Avenue]] *[[Daang Batasan|Batasan Road]] *[[Daang Batasan–San Mateo|Batasan-San Mateo Road]] *Bayanbayanan Avenue, Marikina *Bayani Road, Taguig *Belfast Avenue, Lungsod Quezon *[[Kalye Betty Go-Belmonte|Betty Go-Belmonte Street]] *Bilibid Viejo Street, Maynila *Blumentritt Avenue, San Juan *[[Daang Blumentritt|Blumentritt Road]] *[[Abenida Boni|Boni Avenue]] *[[Kalye Bonifacio|Bonifacio Drive]] *[[Abenida Bonny Serrano|Col. Bonny Serrano Avenue]] *Broadway Avenue *CAA Road, Las Piñas *Calle Industria, Lungsod Quezon *Camarin Road *[[Daang Palibot Blg. 5|Carlos P. Garcia Avenue o C-5 Road]] *[[Kalye Carriedo|Carriedo Street]] *[[Abenida Chino Roces|Chino Roces Avenue]] *[[Abenida Commonwealth|Commonwealth Avenue]] *[[Abenida Kongresyonal|Congressional Avenue]] *Connecticut Street, San Juan *Cordillera Street, Lungsod Quezon *D. Romualdez Sr. Street, Maynila *D. Tuazon Avenue *[[Daang Hari]] *Dapitan Street, Maynila *[[Abenida Del Monte|Del Monte Avenue]] *Dela Rosa Street, Makati *Deparo Road, Hilagang Caloocan *[[Kalye Dimasalang|Dimasalang Street]] *[[Bulebar Macapagal|Diosdado Macapagal Boulevard]] *[[Abenida Dr. Arcadio Santos|Dr. A. Santos Avenue]] *[[Abenida Dr. Sixto Antonio|Dr. Sixto Antonio Avenue]] *[[Daang Domestiko|Domestic Road]] *Don Alejandro Roces Avenue *Don Jesus Boulevard *Doña Hemady Avenue *[[Abenida Julia Vargas|Doña Julia Vargas Avenue]] *[[Abenida Donya Soledad|Doña Soledad Avenue]] *[[Kalye Doroteo Jose|Doroteo Jose Street]] *[[Abenida East|East Avenue]] *Echague Street, Maynila *[[Abenida Epifanio de los Santos|Epifanio de los Santos Avenue (EDSA)]] *[[Daang Elliptical|Elliptical Road]] *[[Kalye Escolta|Escolta Street]] *[[Bulebar Espanya|España Boulevard]] *Estrella Street *[[Abenida Eulogio Rodriguez Jr.|Eulogio Rodriguez, Jr. Avenue]] *[[Abenida Eulogio Rodriguez Sr.|Eulogio Rodriguez, Sr. Avenue]] *Evangelista Street, Makati *[[Daang F. Ortigas, Jr.|F. Ortigas, Jr. Road]] *Finance Drive *G. Tuazon Street, Maynila *General Kalentong Street *[[Kalye Heneral Luis|General Luis Street]] *General Luna Street, Maynila *General Luna Street, Taguig *General Santos Avenue *[[Abenida Gil Fernando|Gil Fernando Avenue]] *[[Abenida Gil Puyat|Gil Puyat Avenue]] *[[Abenida Gilmore|Gilmore Avenue]] *[[Abenida Governor Pascual|Governor Pascual Avenue]] *[[Kalye Granada|Granada Street, Lungsod Quezon]] *Greenmeadows Avenue, Lungsod Quezon *[[Abenida Gregorio Araneta|Gregorio Araneta Avenue]] *H.V. Dela Costa Street, Makati *[[Abenida Harrison|Harrison Avenue]] *[[Kalye Hidalgo|R. Hidalgo Street]] *J. Aguilar Avenue, Las Piñas *J. Bocobo Street, Maynila *[[Bulebar Jose Diokno|Jose Diokno Boulevard]] *[[Kalye Jose Laurel|Jose Laurel Street]] *[[Abenida J. P. Rizal|Jose P. Rizal Avenue, Makati]] *Jose P. Rizal Avenue, Marikina *Juan Luna Street, Maynila *Juan Ruiz Street *Julio Nakpil Street, Maynila *[[Abenida Kalaw|Kalaw Avenue]] *[[Abenida Kalayaan (Makati)|Kalayaan Avenue, Makati]] *[[Abenida Kalayaan (Lungsod Quezon)|Kalayaan Avenue, Lungsod Quezon]] *Kamias Road *Kamuning Road *Karuhatan Road *[[Abenida Katipunan|Katipunan Avenue]] *[[Abenida Lacson|Lacson Avenue]] *Langit Road, Hilagang Caloocan *Lanuza Avenue *Laon Laan Street, Maynila *[[Abenida Lawton|Lawton Avenue]] *Le Grande Avenue, Taguig (Bonifacio Global City) *[[Kalye Legarda|Legarda Street]] *[[Kalye Lerma|Lerma Street]] *Leveriza Street *Levi B. Mariano Avenue *Litex Road *M. Almeda Street, Pateros *M.L. Quezon Street, Taguig *[[Lansangang MacArthur|MacArthur Highway]] *McKinley Parkway *[[Daang McKinley|McKinley Road]] *[[Kalye Maceda|Maceda Street]] *[[Bulebar Magsaysay|Magsaysay Boulevard]] *[[Abenida Makati|Makati Avenue]] *Malaria Road, Hilagang Caloocan *[[Manila–Cavite Expressway]] *[[Manila South Road]] *Manuel Dela Fuente Street, Maynila *[[Kalye Del Pilar|Marcelo H. Del Pilar Street]] *Marcos Alvarez Avenue *Maria Clara Street *[[Abenida Maria Orosa|Maria Orosa Avenue]] *Maria Rodriguez Tinga Avenue *[[Lansangang Marikina–Infanta|Marikina-Infanta Highway (Marcos Highway)]] *Mayon Avenue *[[Daang Maysan|Maysan Road]] *[[Bulebar Mel Lopez|Mel Lopez Boulevard]] *[[Kalye Mendiola|Mendiola Street]] *[[Abenida Meralco|Meralco Avenue]] *[[Abenida Mindanao|Mindanao Avenue]] *Multinational Avenue *[[Muntinlupa–Cavite Expressway]] *Naga Road *[[NAIA Expressway]] *[[Daang NAIA|NAIA Road]] *Natividad Almeda-Lopez Street, Maynila *Nicanor Domingo Street *[[Kalye Nicanor Garcia|Nicanor Garcia Street]] *[[Kalye Nicanor Reyes|Nicanor Reyes Street]] *[[Abenida Ninoy Aquino|Ninoy Aquino Avenue]] *[[Abenida Norberto S. Amoranto Sr.|Norberto S. Amoranto Sr. Avenue]] *[[Abenida North|North Avenue]] *[[Bulebar North Bay|North Bay Boulevard]] *[[North Luzon Expressway]] *Nueve de Febrero, Mandaluyong *[[Kalye Ongpin|Ongpin Street]] *[[Abenida Ortigas|Ortigas Avenue]] *P. Florentino Street, Maynila *P. Rosales Street *[[Kalye Pablo Ocampo|Pablo Ocampo Street]] *Pacific Avenue *[[Abenida Padre Burgos|Padre Burgos Avenue]] *[[Abenida Diego Cera|Padre Diego Cera Avenue]] *[[Kalye Padre Faura|Padre Faura Street]] *Pascual Casal Street *[[Paseo de Roxas]] *[[Abenida Paterio Aquino|Paterio Aquino Avenue]] *[[Daang Payatas|Payatas Road]] *[[Kalye Pedro Gil|Pedro Gil Street]] *Pinaglabanan Street *[[Kalye Pioneer|Pioneer Street]] *Piy Margal Street, Maynila *Pureza Street *[[Abenida Quezon|Quezon Avenue]] *[[Bulebar Quezon|Quezon Boulevard]] *Quintin Paredes Street, Maynila *[[Abenida Quirino|Quirino Avenue]] *[[Lansangang Quirino|Quirino Highway]] *Rada Street, Makati *Raon Street, Maynila *[[Abenida Recto|Recto Avenue]] *Reina Regente Street, Maynila *Regalado Avenue *[[Lansangang Regalado|Regalado Highway]] *[[Abenida Republika|Republic Avenue]] *Ricardo Papa Street *[[Abenida Rizal|Rizal Avenue]] *[[Abenida Roosevelt|Roosevelt Avenue]] *[[Bulebar Roxas|Roxas Boulevard]] *[[Daang Samson|Samson Road]] *San Marcelino Street, Maynila *San Miguel Avenue *[[Daang Sauyo|Sauyo Road]] *Sergio H. Loyola Street, Maynila *[[Bulebar Shaw|Shaw Boulevard]] *Solaire Boulevard *Soriedad Street, Maynila *[[Abenida South|South Avenue, Makati]] *[[South Luzon Expressway]] at [[Metro Manila Skyway]] *[[Lansangang Sumulong|Sumulong Highway]] *Susana Avenue, Muntinlupa *Susano Road *[[Abenida Taft|Taft Avenue]] *[[Abenida Tandang Sora|Tandang Sora Avenue]] *[[Kalye Tayuman|Tayuman Street]] *Times Street, Lungsod Quezon *[[Abenida Timog|Timog Avenue]] *Tomás Claudio Street (Paco–Santa Mesa Road) *Tomas Mapua Street. maynila *[[Abenida Tomas Morato|Tomas Morato Avenue]] *[[Kalye Tramo|Tramo Street]] *[[Abenida ng United Nations|United Nations Avenue]] *University Parkway, Taguig (Bonifacio Global City) *Upper McKinley Road, Taguig (Bonifacio Global City) *Valero Street, Makati *Vicente G. Cruz Street, Maynila *[[Kalye Victorino Mapa|Victorino Mapa Street]] *Villalobos Street, Maynila *[[Abenida Visayas|Visayas Avenue]] *[[Abenida West|West Avenue]] *White Plains Avenue *F. Yuseco Street, Maynila *[[Daang Zabarte|Zabarte Road]] *[[Kalye Zobel Roxas|Zobel Roxas Street]] ==Tingnan din== *[[Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] *[[Sistema ng lansangang bayan sa Pilipinas]] *[[Sistema ng mabilisang daanan sa Pilipinas]] *[[Transportasyon sa Kalakhang Maynila]] *[[Transportasyon sa Pilipinas]] ==Mga sanggunian== {{reflist}} ==Mga ugnay panlabas== *[http://www.dpwh.gov.ph Opisyal na websayt ng DPWH Philippines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200513092032/http://www.dpwh.gov.ph/ |date=2020-05-13 }} {{Mga daan at lansangan sa Kalakhang Maynila}} [[Kategorya:Transportasyon sa Pilipinas]] r9zqg9f6eitr7u8wgf25cr70mdtseus Rosanna Roces 0 13073 2140587 1700920 2024-12-06T17:07:33Z Sea29 74978 2140587 wikitext text/x-wiki {{BLP unsourced|date=Marso 2010}} Si '''Rosanna Roces''', ipinanganak na Jennifer Cruz Adriano, ay isang [[artista]]ng [[Pilipino]]. Dati niyang ginamit ang pangalang pampelikulang '''Ana Maceda'''. Siya ay isinilang noong 24 Mayo 1972. ==Pelikula== *[[1989]] - ''[[Comfort Women]]'' *[[1994]] - ''[[Machete 2]]'' *[[1995]] - ''[[Kirot 2]]'' {{BD|1972||Roces, Rosanna}} [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] {{stub|Talambuhay}} r82hbzuvqi126ognk15d0902zpzvvrk Jay Manalo 0 13972 2140585 2125070 2024-12-06T17:04:14Z Sea29 74978 2140585 wikitext text/x-wiki {{BLP unsourced|date=Marso 2008}} {{Infobox person/Wikidata}} Si '''Jay Manalo''' ay isang aktor sa Pilipinas. ==Pilmograpiya== ===Television=== {| class="wikitable" |- ! Taon ! Television Series ! Role |- | 1992 | [[Ang TV]] | Himself |- | 1997 | [[Mula Sa Puso]] | Gilbert |- | 1999 | [[Saan Ka Man Naroroon]] | Kano |- | 2000 | [[Pangako Sa 'Yo]] | Caloy Macaspac |- | 2002 | [[Kung Mawawala Ka]] | Nestor Adorable |- | 2005 | [[Saang Sulok Ng Langit]] | Ramon |- | 2005 | [[Vietnam Rose]] | Miguel |- | 2006 | [[Bakekang]] | Christoph |- | 2007 | [[Zaido: Pulis Pangkalawakan]] | Commander Drigo |- | 2008 | [[Obra (TV series)|Obra]] | co-star |- | 2009 | [[Florinda (TV series)|Florinda]] | Mateo |- | 2009 | [[All My Life (TV series)|All My Life]] | Gary Romualdez |} {{BD|1973|LIVING|Manalo, Jay}} [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga Vietnamese-Pilipino]] {{Pilipinas-artista-stub}} 6n76zm8nqyyz29mr63hcqhncjvjhubc Cris Villanueva 0 14092 2140583 1599065 2024-12-06T16:48:46Z Sea29 74978 2140583 wikitext text/x-wiki {{BLP unsourced|date=Setyembre 2017}} {{cleanup|date=Marso 2007}} '''Actor/Commercial Model/Painter/Photographer''' Si '''Cris Villanueva ''' ay isang mahusay na actor sa [[Pilipinas]]. Ipinanganak siya sa [[Baliwag]], [[Bulacan]] noong 23 Mayo 1971. ''Isa sa pinaka nirerespeto at propesyonal na actor ng Pilipinas. Na nomina para Pinaka magaling na actor 2000 para sa pelikulang [[Miguel/Michelle]], [[Bayaning Third World]]. Ngayon ay isang delegado ng Pilipinas para sa [[Korea]], [[Cannes]], [[France]] at [[San Mateo]], [[California]]. Ngayong darating na taon para sa iba't ibang mga pelikula na naisulat at hinango sa librong [[Colors Of My Time]]''. [[Oh In Hye]] ==Talambuhay== Si Cris Villanueva ay anak nina Hector Villanueva, isang nirerespetong Marketing at Advertising Businessman; at Perla Villanueva, isang [[Filipino|Filipina]]. Nagsimula si Cris sa pagiging commercial model. Sa [[Coke or Coca-cola]] commercial kung saan ang talento niya sa pag-arte ay napansin ng isang talent manager na si Deo Fajardo – ay siya ring nak diskubre kina Rudy Fernandez at Robin Padilla. Hindi nagtagal ay kinuha siyang host ni Ike Lozada para sa Talents Unlimited noong siya ay 14 anyos lamang. Makatapos ang ilang Linggo, hinikayat siyang sumali ni German Moreno sa phenomenal na afternoon variety show na That’s Entertainment kung saan nabuo ang isa sa pinaka malakas na love-team na Cris (Villanueva)and Tina (Paner). Sa loob ng 6 na taon, walang tigil ang pag-gawa ng mga pelikula ni Cris Villanueva kapareha si Tina Paner at binotoong isa sa pinaka sikat na mga artista mula 1988-1992. Sa mga pelikulang ito ay naging daan upang ang kanyan sa pag-arte ay nag-ging kapansin-pansin. Ang Regal Films ang nag-ging pangalawang tahanan ni Cris Villanueva. Noong 20 anyos si Cris, pinili niyang wakasan na ang kanilang love-team at ninais subukan ang mas ‘mature and serious’ roles. Pati ang pag-titiatro ay kanyang sinubukan din. Di nagtagal nakila si Cris bilang isang mahusay na character actor at magaling na stage actor. Panandaliang tumigil si Cris Villanueva sa pag-gagnap sa pelikula at telebisyon sa gitna ng katanyagan dahil ipinili niyang mamuhay ng mas tahimik sa piling ng kaniyang mga anak at ipagpatuloy ang family business sa advertising habang siya ay kumukuha ng kurso sa University of the Philippines para sa Fine Arts at Photography. Subalit di nagtagal hinahanap-hanap ng katawan nya ang pag-arte. Kaya minabuting kinausap niya ang kaniyang manager na si Angge Lee, at muli niyang binuhay ang career ni Cris. Di nahirapaang mag-comeback si Cris. Tanging ang mga sumusuporta sa kanyang mga tagahanga ay walang tigil ang pagsuporta pa din. Ngayon ay makikitang gumagawa siya at nakabilang sa mga iba’t ibang programa sa pantelebisyon tulad ng Makita Ka Lang Muli, ''[[Now and Foverever: Ganti]]'' at ''[[Spirits]]''. Ngayon ay masasabing ''isa sa pinaka nirerespeto at propesyonal na actor ng Pilipinas si Cris Villanueva. Na nomina para Pinaka magaling na actor 2000 para sa pelikulang [[Miguel/Michelle]], [[Bayaning Third World]]. ==Mga Ginanapang Palabas== ===Telebisyon=== * ''[[Makita Ka Lang Muli]]'' * ''[[Spirits (TV)]]'' * ''[[Love to Love]]'' * ''[[Now and Forever: Ganti]]'' * ''[[Requerdo De Amor]] '' * ''[[Love to Love (Season 3)]]'' * ''[[Kaytagal Kitang Hinintay]]'' * ''[[Maalaala Mo Kaya]]'' * ''[[That’s Entertainment]]'' * ''[[Talents Unlimited]]'' ===Pelikula=== *''[[Simula't Wakas]] (Colors of Life) *''[[Pepot Artista]] - (2005) *''[[The Family That Eats Soil]] (2005) *''[[Ang Lagusan]] - (2005) ... aka The Tunnel (Philippines: English title) *''[[Spirits]] ... aka [[Chito S. Roño]]'s Spirits (Philippines: English title: complete title) Sinful Nights (2004) "Kay tagal kang hinintay" (2002) TV Series .... Lenin Forte (2002) *''[[Kailangan kita]] - (2002) .... Father Ruben Duran *''[[Batang Trapo]] - (2002) ... aka Chiffons (International: English title) *''[[Tatlong Puso, Iisang pangarap]] - (2000) *''[[Bayaning Third World]] - (2000) .... Filmmaker 2 ... aka [[Mike de Leon]]'s Bayaning 3rd World (Philippines: English title) ... aka Third World Hero (International: English title) *''[[Miguel/Michelle]] (1998) .... Julio ... aka Miguel, Michelle (Philippines: English title) *''[[April, May, June]] (1998) ... aka April, May, June - Mga babae (Philippines: Tagalog title: complete title) *''[[Calvento Files: The Movie]] (1997) .... (Episode 2) *''[[Tirad Pass: The Story of Gen. Gregorio del Pilar]] (1997) ... aka Tirad Pass (Philippines: Tagalog title: short title) *''[[Madrasta]] (1996) ... aka The Stepmother (Philippines: English title) *''[[I Have 3 Eggs]] (1990) *''[[Lessons in Love]] (1990) *''[[Papa's Girl]] (1990) *''[[Student Body]] (1990) *''[[Tamis ng Unang Halik]] (1990) ... aka Unang halik (Philippines: Tagalog title) *''[[Huwag kang Hahalik sa Diablo]] - (1989) .... Billy *''[[May Pulis... May Pulis... Sa Ilalim ng Tulay]] - (1989) ... aka May pulis may pulis sa ilalim ng tulay (Philippines: Tagalog title) *''[[Starzan: Shouting Star of the Jungle]] (1989) *''[[Jacky Tyan]] (1988) *''[[Petrang Kabayo at ang Pilyang Kuting]] (1988) *''[[Hatulan Bilibid Boys 2]] (????) ==Mga Parangal== *Guillermo Mendoza Memorial Scholarship Foundation Awardee (1988) - "Most Promising Male Actor" *Starawards for Television - "Best Actor for Single Performance" *Starawards for Television - "Star of the Night" *FAMAS - "Best Supporting Actor" for Miguel/Michelle *Starawards - "Best Supporting Actor" for Miguel/Michelle *Urian - "Best Supporting Actor" for Miguel/Michelle *FAP - "Best Supporting Actor" for Miguel/Michelle *Urian - "Best Actor" for Bayaning 3rd World ==Trivia== *Ang pangalan Cris ay hanggo sa pangalan niyang Krishnamurti, ngunit dahil si Kris Aquino ay nag sisimula rin mag-artista ay minabuti ni Mother Lili na gawin siyang Cris, at doon din nabuoo ang love-team nila ni Tina Paner. *Si Cris ay nag-mamayari ng '''Creative Breather Media, INC'''. at isa sa Board of Directors ng '''Ancestral Peoples Organization''' at '''Drug Free Youth Organization of the Philippines'''. *Isa na rin siyang producer/director ng pelikulang ginagawa ngayon kabilang ang matatalik niyang mga kaibingan na si Richard Arellano at Romnick Sarmenta *Matapos ang successful na '''Kulay Ng Lahi''' nationwide concert tour, si Cris Villanueva ay tumulong sa mga iba't ibang tribo sa Mindanao. *Ang napiling Anak Ng Bulacan para sa taong 2008. *Ang kaniyang pahayagan ay ang nag-iisang International Magazine na imbitado para sa Cannes Film Festival 2008 ngayong Mayo. *Isang mabuting ama at asawa sa kanyang pamilya. [[Kategorya:Mga Tagalog|Villanueva]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1971]] fo4g23l6euswr1rzk5clpsa3b91fie5 Padre Burgos 0 14891 2140609 1918391 2024-12-07T02:30:12Z Jojit fb 38 Removed redirect to [[Talaan ng mga pelikulang Pilipino]] 2140609 wikitext text/x-wiki Maaring tumukoy ang '''Padre Burgos''' sa o kay: *[[José Burgos]], isang paring Katolikong Pilipino na [[Gomburza|minartir]] *[[Abenida Padre Burgos]], isang abenida sa Maynila, Pilipinas *[[Padre Burgos, Quezon]], Pilipinas *[[Padre Burgos, Southern Leyte]], Pilipinas *''Padre Burgos'', isang pantalambuhay na pelikula noong 1949 na dinirehe ni [[Gerardo de León]] {{paglilinaw}} rh84ozw9h9t8zuhlnylqrjxmyymhceu Val Sotto 0 26489 2140582 1671904 2024-12-06T16:43:48Z Sea29 74978 2140582 wikitext text/x-wiki Si '''Valmar Castelo Sotto''' o mas kilala bilang '''Val Sotto''' (ipinanganak Marso 23, 1945) ay isang artista at kompositor sa Pilipinas. Siya ang panganay at nakakatandang kapatid ng dating senador na si [[Tito Sotto]], Maru Sotto at [[Vic Sotto]]. Kasama si Val sa sikat na banda noong 1980's, na VST & Co., na nag pasikat sa mga kantang "Rock Baby Rock, Awitin Mo at Isasayaw Ko, Ikaw ang Aking Mahal," Kasama niya rin sa banda ang kanyang bunsong kapatid na si Vic Sotto. Asawa niya si Theresa Marco Sotto noong pang Disyembre 14, 1969 at may apat na anak. Sila ay sina Beverly, Valerie, Vanessa at Viktor, na mas kilalang Wahoo ng marami. Si Val Sotto ay kasalukuyang Konsehal sa ikalawang distrito ng [[Parañaque]]. Si Val ang tiyuhin ng mga artistang sina [[Ciara Sotto]], [[Danica Sotto]], [[Oyo Sotto]] at ang yumaong Miko Sotto. ==Pilmograpiya== * ''Mr. Suave hoy! hoy! hoy! hoy! hoy! hoy!'' (2003) * ''Lastikman'' (2003) * ''Basta't ikaw nanginginig pa'' (1999) * ''Pandoy, ang alalay ng panday'' (1993) * ''Ligaw-ligawan, kasal-kasalan, bahay-bahayan'' (1993) * ''Tangga and Chos: Beauty Secret Agents'' (1990) * ''Ready, Aim, Fire'' (1987) * ''Alexandra'' (1986) * ''Fly Me to the Moon'' (1986) * ''D'Gradweyts'' (1981) * ''Rock, Baby! Rock!'' (1979) * ''Aguila'' (????) seryeng pantelebisyon .... Aguila * ''Once Upon a Time in Manila'' (????) * ''Send in the Clowns'' (????) * ''"T.O.D.A.S."'' (1977) seryeng pantelebisyon .... kanyang sarili {{DEFAULTSORT:Sotto, Val}} [[Kaurian:Mga artista mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1945]] {{Pilipinas-artista-stub}} {{user:maskbot/cleanup}} 1wl883au4sels7bnsl9qzng27vpur70 Sunshine Cruz 0 26505 2140584 1918096 2024-12-06T17:02:46Z Sea29 74978 2140584 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = Sunshine Cruz |image = |caption = |birth_name = |birth_date = {{birth date and age|1977|07|18}} |birth_place = [[Maynila]], [[Pilipinas]] |other_names = Shine |children = 3 |known_for = |occupation = Aktress, Modelo |years_active = 1992–kasalukuyan |agent = [[GMA Network]] <br> [[ABS-CBN]] <br> [[ALV Talent Circuit]] |nationality = [[Pilipino]] |spouse = {{marriage|[[Cesar Montano]]|September 2000|2013|end={{abbr|ann.|napawalang-bisa}}}} }} Si '''Sunshine Cruz''' (ipinanganak Hulyo 18, 1977) ay isang artista sa [[Pilipinas]]. Siya ay bahagi ng pamilyang Cruz. ==Personal na buhay== Siya ay nagpakasal kay [[Cesar Montano]] noong Setyembre 2000 hanggang 2013 at siya rin ay may tatlong anak na sina Angelina Isabelle, Samantha Angeline and Angel Franchesca. ==Filmography== ===Television=== {| class="wikitable" |- ! Year !! Title !! Role !! Network |- | 1992 || ''[[Valiente (1992 TV series)|Valiente]]'' || young Leona Braganza || [[ABS-CBN]] |- | 1992-1996 || ''[[That's Entertainment (Philippine TV program)|That's Entertainment]]'' || Herself || rowspan="3"| [[GMA Network]] |- | 1995-1999 || ''[[Bubble Gang]]'' || Herself |- | 1999 || ''L'' || Claire Celerio |- | 2002 || ''[[Kapalaran]]'' || Herself || rowspan="2"| [[ABS-CBN]] |- | 2004 || ''[[Marina (2004 TV series)|Marina]]'' || Reyna Istah |- | 2007 || ''[[Asian Treasures]]'' || Esmeralda || [[GMA Network]] |- | 2007 || ''[[Lastikman (TV series)|Mars Ravelo's Lastikman]]'' || Susan Navarro / Mothra || rowspan="9"| [[ABS-CBN]] |- | 2008 || ''[[Palos (TV series)|Palos]]'' || Grazella Caranzo y Reviera |- | 2012 || ''[[Be Careful With My Heart]]'' || Alexandra "Alex" Lim |- | 2013 || ''[[Dugong Buhay|Carlo J. Caparas' Dugong Buhay]]'' || Isabel De Lara |- | 2013 || ''[[Galema: Anak ni Zuma|Jim Fernandez's Galema, Anak Ni Zuma]]'' || Isabel Carriedo-Castillo / Malena |- | 2013 || ''[[Toda Max]]'' || Mrs. Catacutan |- | 2014 || ''[[Pure Love (2014 TV series)|Pure Love]]'' || Lorraine Santos |- | 2015 || ''[[Oh My G!]]'' || Maria Lucilla "Lucy" Zaldivar-Santiago |- | 2016 || ''[[Dolce Amore]]'' || Alice Urtola |- | 2016 || ''[[Dear Uge|Dear Uge: Burol in this Together]]'' || Rafa || [[GMA Network]] |- | 2017 || ''[[Wildflower (TV series)|Wildflower]]'' || Camia Delos Santos-Cruz / Jasmine || [[ABS-CBN]] |- | 2018 || ''[[Celebrity Bluff]]'' || Herself/ Player || rowspan="4"| [[GMA Network]] |- | 2018 || ''[[Tonight with Arnold Clavio]]'' || Herself/ Guest |- | 2018 || ''[[Kapag Nahati ang Puso]]'' || Rosario "Rio" Matias / Rio Fonacier-Del Valle |- | 2018 || ''[[Dear Uge|Dear Uge: Pasiklaban sa Lamayan]]'' || Kim |- | 2019 || ''[[Hiwaga ng Kambat]]'' || Melissa Enriquez-Baron || rowspan="2" | [[ABS-CBN]] |- | 2020 || ''[[Love Thy Woman]]'' || Rebecca "Kai" Estrella |- | 2020 || ''[[Bagong Umaga]]'' || Dra.Margaret "Maggie" Buencorazon-Veradona || [[Kapamilya Channel]] |- | 2021 || ''[[Niña Niño]]'' || Diana || [[TV5]] |- | 2021 || ''[[Stories from the Heart]]'' || Deborah Gutierrez || rowspan="2" | [[GMA Network]] |- | 2022 || Mano Po Legacy: The Family Fortune || Cristine Chan |} ===Movies=== * First Time... Like a Virgin! (1992) * Guwapings: The First Adventure (1992) Dolores * Shake Rattle & Roll IV (1992) Gretch (segment "Ang Guro") * Humanda ka Mayor!: Bahala na ang Diyos (1993) * Dino... Abangan Ang Susunod Na... (1993) * Ano Ba 'Yan 2 (1993) Carolina * Aguinaldo (1993) * Galvez: Hanggang sa Dulo ng Mundo Hahanapin Kita (1993) * Pandoy: Alalay ng Panday (1993) Vibora * Teenage Mama (1993) * Junior Police (1994) * Baby Paterno: Dugong Pulis (1994) * The Marita Gonzaga Rape-Slay: In God We Trust! (1995) Marita Gonzaga * [[Oha! Ako Pa?!]] (1995) * Kahit Harangan ng Bala (1995) Jojo * Costales (1995) Minda Costales * Wilson Sorronda: Leader Kuratong Baleleng's Solid Group (1995) * Virgin People 2 (1996) * Sa Bingit ng Kamatayan (1996) Susan * Medrano (1996) Lyka * Ang Titser Kong Pogi (1996) Cynthia * Adan Lazaro (1996) Rowena Reyes * Paano Kung Wala Ka Na? (1997) * Lihim ni Madonna (1997) Madonna * Enteng en Mokong: Kaming Mga Mababaw ang Kaligayahan (1997) * Babangon Ang Huling Patak ng Dugo (1997) Alieta * Ang Pinakamahabang Baba sa Balat ng Lupa (1997) * Magagandang Hayop (1998) Rowena * Ama Namin (1998) * Init ng Laman (1998) * Ang Kabit ni Mrs. Montero (1999) Annie Sugay * Ibibigay Ko ang Lahat (1999) Lucy * Bullet (1999) Mabel * Ekis: Walang Tatakas (1999) Dolor * Pag Oras Mo, Oras Mo Na (2000) * Alas-Dose (2001) May Vergara Atty. Montero * Sunshine (2002) * Inang Yaya (2006) May * Ligalig (2006) Trixie * [[Biktima]] (2012) Jane * [[Just the Way You Are (2015 film)|Just The Way You Are]] (2015) * [[Mang Kepweng Returns]] (2017) * Mystified ([[iflix]] original movie) (2019) Hellga *The Heiress (2019) Carmen [[Kaurian:Mga artista mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1977]] njyni14d6ir17s62ghma5t8wr7kz08o Charee Pineda 0 27325 2140578 2048995 2024-12-06T15:03:22Z Sea29 74978 2140578 wikitext text/x-wiki {{BLP unsourced|date=Setyembre 2017}} {{Infobox person | name = Charee Pineda | image = | caption = | birth_name = Crissha Charity Morrison Pineda | birth_date = {{birth date and age|1990|9|27}} | birth_place = [[Imus]], [[Cavite]], [[Pilipinas]] | othername = | occupation = [[Aktres]] | years_active = 2004 - kasalukuyan }} Si '''Charee Pineda''', (ipinanganak bilang '''Crissha Charee Pineda''' noong 27 Setyembre 1990) ay isang [[artista]] mula sa [[Pilipinas]]. Siya ay naging artista ng mga [[pelikula]] at [[telebisyon]]. noong dekada 2000 at ang [[ABS-CBN Broadcasting Corporation|ABS-CBN]] ''teen sitcom'' na ''[[Let's Go]]''. Nadiskubre siya sa pamamagitan ng kanyang pinsan na si [[Jennylyn Mercado]]. == Pilmograpiya == ===Telebisyon=== {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" | '''Taon''' || '''Pamagat''' || '''Ginampanan''' || '''Himpilan''' |- | rowspan="1"| 2014 || ''[[The Borrowed Wife]]'' || Maricar Santos || rowspan="9"| ''[[GMA Network]]'' |- | 2013 || ''[[Akin Pa Rin ang Bukas|Akin Pa Rin Ang Bukas]]'' || Agatha Morales |- | 2011 || ''[[Maynila|Maynila: Waiting in Love]]'' || Ona |- | 2008 || ''[[Maynila]]'' || Panauhin |- | 2007 || ''[[Impostora]]'' || Trish Alvarado |- | rowspan="2"| 2006 || ''[[Love to Love (TV series)|Love to Love]]'' || Panauhin |- | ''[[Etheria|Etheria: Ang Ikalimang Kaharian ng Encantadia]]'' || Marge |- | 2005 || ''[[Bubble Gang]]'' || Bilang kanyang sarili |- | 2004 || ''[[Ikaw Sa Puso Ko]]'' || Mirasol |- | rowspan="2"| 2013 || ''[[My Little Juan]]'' || Esther Sandoval || rowspan="19"| [[ABS-CBN]] |- | ''[[Maalaala Mo Kaya| Maalaala Mo Kaya: Puntod]]'' || Merlinda |- | 2012 || ''[[Angelito: Ang Bagong Yugto]]''|| Rosalie Dimaano |- | 2011/2012 || ''[[Angelito: Batang Ama]]'' || Rosalie Dimaano |- | rowspan="7"| 2011 || ''[[Maalaala Mo Kaya| Maalaala Mo Kaya: Tumba-Tumba]]'' || Becky |- | ''[[Wansapanataym|Wansapanatym: Ang Bagong Car ni Carl]]'' || Angela |- | ''[[Mula Sa Puso]]'' || Kate Dela Cruz |- | ''[[Maalaala Mo Kaya|Maalaala Mo Kaya: Wig'']]|| Jenaida |- | ''[[Showtime]]'' || Hurado |- | ''[[Maalaala Mo Kaya| Maalaala Mo Kaya: School ID]]''|| Marilyn |- | ''[[Agimat: Ang Mga Alamat ni Ramon Revilla]]: [[Bianong Bulag]]'' || Clarissa |- | rowspan="2"| 2010 || ''[[Precious Hearts Romances Presents]]: [[Alyna]]'' || Jeri Cenarosa |- | ''[[Precious Hearts Romances Presents]]: [[Midnight Phantom]]'' || Karen Castillo |- | 2009/2010 || ''[[Katorse]]'' || Marissa Ocampo |- | rowspan="3"| 2009 || ''[[Maalaala Mo Kaya|Maalaala Mo Kaya: Cross Stitch]]'' || Ana |- | ''[[Maalaala Mo Kaya| Maalaala Mo Kaya: Bulaklak]]''||Supporting Role |- | ''[[Parekoy]]''|| Toni |- | 2007 || ''[[Love Spell|Love Spell presents: Bumalaka Bulalakaw Boom]]'' || Shawna |- | 2006/2007 || ''[[Let's Go (Philippine TV series)|Let's Go]]'' || Charie |- | 2013 || ''[[Never Say Goodbye (TV series)|Never Say Goodbye]]'' || Young Criselda Madrigal || rowspan="3"| [[TV5]] |- | 2011 || ''Untold Stories Mula sa Face to Face'' || |- | 2010 || ''[[5 Star Specials#Johnny Salamangkero|5 Star Specials: Johnny Salamangkero]]'' || |- | 2011 || ''SPARKada Trip''|| ||[[Studio 23]] |- | 2010 || ''Kroko: Takas sa Zoo'' || ||[[Intercontinental Broadcasting Corporation|IBC]] |- |} ===Pelikula=== {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" | '''Taon''' || '''Pamagat''' || '''Ginampanan''' || '''Pananda''' |- | 2012 || ''Biyaheng Kariton Klasrom'' || Sheryl || |- | 2011 || ''Catch Me, I'm in Love'' || Charms || |- | 2009 || ''Nostalgia'' || – || |- | 2008 || ''Alon (Sea Waves)'' || Vanni || |- | 2008 || ''Sisa'' || Maria Clara || |- | 2007 || ''A Love Story'' || Stacey || |- | 2007 || ''Green Paradise'' || Anita || |- |} {{DEFAULTSORT:Pineda, Charee}} [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1990]] 4mcutl0s6nqr255epbi4yb9qneuyg5m HIV 0 65859 2140617 2134915 2024-12-07T04:36:22Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140617 wikitext text/x-wiki {{Infobox sakit | Name = HIV | Image = HI-virion-structure en.svg | Caption = Diagrama ng HIV | Width = 190 | ICD10 = B20-B24 | ICD9 = {{ICD9|042}}-{{ICD9|044}} | DiseasesDB = | MedlinePlus = 000602 | eMedicineSubj = article | eMedicineTopic = 783434 | eMedicine_mult = | MeshID = D006678 | OMIM = 609423 }} Ang '''Human immunodeficiency virus''' ('''HIV''') ay isang [[lentivirus]] (na kasapi ng pamilyang [[retrovirus]]) na nagsasanhi ng ''[[AIDS|acquired immunodeficiency syndrome]]'' (AIDS o nakukuhang kakulangan ng [[immuno]]ng sindroma),<ref name="pmid8493571">{{cite journal |author=Weiss RA |title=How does HIV cause AIDS? |journal=Science |volume=260 |issue=5112 |pages=1273–9 |year=1993 |month=May |pmid=8493571 |doi= 10.1126/science.8493571|url= |bibcode = 1993Sci...260.1273W }}</ref><ref name="pmid18947296">{{cite journal |author=Douek DC, Roederer M, Koup RA |title=Emerging Concepts in the Immunopathogenesis of AIDS |journal=Annu. Rev. Med. |volume=60 |issue= |pages=471–84 |year=2009 |pmid=18947296 |pmc=2716400 |doi=10.1146/annurev.med.60.041807.123549 |url=}}</ref>. Ang [[AIDS]] ay isang kondisyon sa mga tao kung saan ang patuloy ng pagkabigo o paghina ng [[sistemang immuno]] ay pumapayag sa mga nakapanganganib sa buhay na mga [[oportunistikong mga impeksiyon]] na manaig. Ang impeksiyon ng HIV ay nangyayari sa pamamagitan ng paglipat ng [[dugo]], [[semilya]], [[pluido ng puke]], [[bagong paglabas]] (pre-ejaculate) sa mga lalake, o [[gatas ng suso]] sa mga mga babae. Sa loob ng mga pluidong, ang HIV ay umiiral bilang malayang mga partikulong [[virus]] at virus sa loob ng impektadong [[selulang puting dugo]]. Ang apat na pangunahing mga ruta ng transmisyon (pagpasa) ang [[hindi ligtas na pakikipagtalik]], kontaminadong karayom na itinurok sa isang impektadong indibidwal, sa gatas ng suso ng ina at pagpasa mula sa impektadong ina sa kanyang sanggol na ipinanganak. Ang pagsala (screening) sa mga produktong dugo para sa HIV ay malaking nakabawas o nag-alis ng pagpasa sa pamamagitan ng mga [[pagsasalin ng dugo]] o mga impektadong produktong dugo sa mga [[papaunlad na bansa]]. Ang impeksiyon ng HIV sa mga tao ay itinuturing na isang [[pandemiko ng AIDS|pandemiko]] ng [[Pandaigdigang Organisasyon ng Kalusugan]] (World Health Organization o WHO). Gayunpaman, ang pagkawalang bahala sa HIV ay gumagampan ng mahalagang papel sa panganib ng HIV.<ref name="cdc1">{{cite web|url=http://www.cdc.gov/hiv/resources/reports/hiv_prev_us.htm |title=CDC&nbsp;– HIV/AIDS&nbsp;– Resources&nbsp;– HIV Prevention in the United States at a Critical Crossroads |publisher=Cdc.gov |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref><ref name=cdc2>{{cite web|url=http://www.cdc.gov/nchhstp/newsroom/docs/FastFacts-MSM-FINAL508COMP.pdf |title=HIV and AIDS among Gay and Bisexual Men |format=PDF |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref> Mula sa pagkakatuklas nito noong 1981 hanggang 2006, ang AIDS ay pumatay ng higit sa 25 milyong katao sa buong mundo.<ref name="UNAIDS2006"/> Ang HIV ay humahawa sa mga 0.6% ng [[populasyon ng mundo]].<ref name="UNAIDS2006">{{cite book | author =[[Joint United Nations Programme on HIV/AIDS]] | year = 2006 | title = 2006 Report on the global AIDS epidemic | chapter = Overview of the global AIDS epidemic | chapterurl = http://data.unaids.org/pub/GlobalReport/2006/2006_GR_CH02_en.pdf | accessdate = 2006-06-08 | format= PDF | isbn =9291734799 }}</ref> Noong 2009, ang AIDS ay pumatay ng mga tinatayang 1.9 milyong mga katao na mas mababa sa kasukdulang pandaigdigang 2.1 milyon noong 2004.<ref name="UNAIDS2010">{{cite book | author =[[Joint United Nations Programme on HIV/AIDS]] | year = 2010 | title = UN report on the global AIDS epidemic 2010 | chapter = Overview of the global AIDS epidemic | chapterurl = http://www.unaids.org/globalreport/Global_report.htm | accessdate = | format= | isbn =978-92-9173-871-7 }}</ref> Ang tinatayang mga 260,000 bata ay namatay sa AIDS noong 2009.<ref name=UNAIDS2010/> Ang hindi pantay na bilang ng mga kamatayan na sanhi ng AIDS ay nangyayari sa [[Sub-Saharan Aprika]] na nagpapaantala ng paglagong [[ekonomiko]] at nagpapalala ng bigat ng kahirapan sa mga bansang ito.<ref name=Greener>{{cite book | author = Greener, R. | year = 2002 | title = State of The Art: AIDS and Economics | chapter = AIDS and macroeconomic impact | chapterurl = http://db.jhuccp.org/ics-wpd/exec/icswppro.dll?BU=http://db.jhuccp.org/ics-wpd/exec/icswppro.dll&QF0=DocNo&QI0=285428&TN=Popline&AC=QBE_QUERY&MR=30%25DL=1&&RL=1&&RF=LongRecordDisplay&DF=LongRecordDisplay | editor = S, Forsyth (ed.) | edition = | pages = 49–55 | publisher = IAEN | access-date = 2021-08-07 | archive-date = 2010-01-31 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100131090753/http://db.jhuccp.org/ics-wpd/exec/icswppro.dll?BU=http%3A%2F%2Fdb.jhuccp.org%2Fics-wpd%2Fexec%2Ficswppro.dll&QF0=DocNo&QI0=285428&TN=Popline&AC=QBE_QUERY&MR=30%25DL%3D1&&RL=1&&RF=LongRecordDisplay&DF=LongRecordDisplay | url-status = dead }}</ref> Tinatayang ang 22.5 milyong mga katao o 68% ng kabuuang pandaigdigang kaso ng HIV ay nakatira sa sub-Saharan Aprika na tirahan rin ng 90% ng pandaigdigang 16.6 milyong mga bata na naulila ng HIV.<ref name=UNAIDS2010/> Ang paggamot gamit ang [[drogang antiretroviral]] ay nagpapabawas ng rate ng kamatayan at at mga karamdaman sa impeksiyong HIV.<ref name=Palella>{{cite journal | author=Palella, F. J. Jr, Delaney, K. M., Moorman, A. C., Loveless, M. O., Fuhrer, J., Satten, G. A., Aschman and D. J., Holmberg, S. D. | title=Declining morbidity and mortality among patients with advanced human immunodeficiency virus infection. HIV Outpatient Study Investigators | journal=N. Engl. J. Med. | year=1998 | pages=853–860 | volume=338 | issue=13 | pmid=9516219 | doi=10.1056/NEJM199803263381301 }}</ref> Bagaman ang mga gamot na antiretroviral ay hindi pa pangkalahatang makukuha (available), ang pagpapalawig ng mga programang terapiyang antiretroviral mula 2004 ay tumulong sa pagbabaligtad ng mga kamatayang sanhi ng AIDS at mga bagong impeksiyon sa maraming mga bahagi ng mundo.<ref name="UNAIDS2010"/> Ang pinatinding kamalayan at mga paraang pang-iwas gayundin ang natural na takbo ng epidemiko ay gumampan rin ng papel. Gayunpaman, ang tinatayang 2.6 milyong katao ay bagong nahawaan noong 2009.<ref name="UNAIDS2010"/> Ang HIV ay humahawa sa mga mahalagang [[selula]] sa [[sistemang immuno]] gaya ng [[nakatutulong na selulang T]] (na spesipiko rito ang mga selulang T na [[CD4]]<SUP>+</SUP>), [[macrophage]], at [[selulang dendritiko]].<ref>{{cite pmid | 20598938 }}</ref> Ang impeksiyong HIV ay nagdudulot ng mababang mga lebel o bilang ng CD4<SUP>+</SUP> na mga [[selulang T]] sa pamamagitan ng tatlong mga pangunahing mekanismo: Una, ang direktang pagpatay ng mga impektadong selula; ikalawa, pagpapadami ng rate ng [[apoptosis]] sa mga impektadong selula; at ikatlo, pagpatay ng impektadong CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T sa pamamagitan ng [[CD8 cytotoxic lymphocyte]] na kumikilala ng mga impektadong selula. Kapag ang bilang ng mga CD4<SUP>+</SUP> na selulang T ay bumagsak ng mababa sa kritikal (mahalagang) na lebel, ang [[pinapamagitan ng selulang immunidad]] ay nawawala at ang katawan ay nagiging patuloy na mas marupok sa mga oportunistikong mga impeksiyon. Ang karamihan sa mga taong impektadong ng HIV-1 ay kalaunang tumutungo sa [[AIDS]].<ref>{{cite pmid | 20628133 }}</ref> Ang mga indibidwal na ito ay karamihang namamatay mula sa mga oportunistikong mga impeksiyon o mga [[malignansiya]] na kaugnay ng progresibong pagkabigo ng [[sistemang immuno]].<ref name=Lawn>{{ cite journal | author=Lawn SD | title=AIDS in Africa: the impact of coinfections on the pathogenesis of HIV-1 infection | journal=J. Infect. Dis. | year=2004 | pages=1–12 | volume=48 | issue=1 | pmid=14667787 | doi=10.1016/j.jinf.2003.09.001 }}</ref> Ang HIV ay nagpapatuloy sa AIDS sa isang nagbabagong rate na apektado ng viral, hosto (host) at mga paktor pang-kapaligiran. Ang karamihan ay tumutungo sa AIDS sa loob ng 10 taon pagkatapos mahawaan ng HIV. Ang iba ay mas tutuloy sa AIDS ng mas mabilis samatalang para sa ilan ay mas matagal ang pagtuloy sa AIDS.<ref name=Buchbinder>{{cite journal | author=Buchbinder SP, Katz MH, Hessol NA, O'Malley PM, Holmberg SD. | title=Long-term HIV-1 infection without immunologic progression | journal=AIDS | year=1994 | pages=1123–8 | volume=8 | issue=8 | pmid=7986410 | doi=10.1097/00002030-199408000-00014 }}</ref><ref name=CGAIHS>{{cite journal | title=Time from HIV-1 seroconversion to AIDS and death before widespread use of highly active antiretroviral therapy: a collaborative re-analysis. Collaborative Group on AIDS Incubation and HIV Survival including the CASCADE EU Concerted Action. Concerted Action on SeroConversion to AIDS and Death in Europe | journal=Lancet | volume=355 | issue=9210 | pages=1131–7 | year=2000 | month=April | pmid=10791375 | doi=10.1016/S0140-6736(00)02061-4 }}</ref> Ang paggamot gamit ang mga [[medikasyong anti-retroviral]] ay nagpapadagdag ng [[ekspektansiya ng buhay]] ng mga taong nahawaan ng HIV. Kahit pa ang HIV ay nagpatuloy sa AIDS, ang [[aberahe]]ng panahon ng pagpapatuloy (survival) sa terapiyang antiretroviral ay tinatayang higit sa 5 taon.<ref name=Schneider>{{ cite journal | author=Schneider MF, Gange SJ, Williams CM, Anastos K, Greenblatt RM, Kingsley L, Detels R, Munoz A | title=Patterns of the hazard of death after AIDS through the evolution of antiretroviral therapy: 1984–2004 | journal=AIDS | year=2005 | pages=2009–18 | volume=19 | issue=17 | pmid=16260908 | doi=10.1097/01.aids.0000189864.90053.22 }}</ref> Kung ito ay hindi nagamot ng terapiyang antiretroviral, ang indibidwal na may AIDS ay namamatay sa loob ng isang taon.<ref name=Morgan2>{{ cite journal | author=Morgan D, Mahe C, Mayanja B, Okongo JM, Lubega R, Whitworth JA | title=HIV-1 infection in rural Africa: is there a difference in median time to AIDS and survival compared with that in industrialized countries? | journal=AIDS | year=2002 | pages=597–632 | volume=16 | issue=4 | pmid=11873003 | doi=10.1097/00002030-200203080-00011 }}</ref> == Klasipikasyon == {{see also|Mga pangilalim na uri ng HIV}} {| class="wikitable" border="1" style="float:right; font-size:85%; margin-left:15px;" |+Paghahambing ng mga [[species]] ng HIV |- ! Species !! [[Birulensiya]] !! [[Paghawa]] !! Paglaganap !! Pinagpalagay na pinagmulan |- ! HIV-1 | Mataas || Mataas || Pandaigdigan || [[Chimpanzee]] |- ! HIV-2 | Mababa || Mababa || Kanlurang Aprika || [[Sooty Mangabey]] |} Ang HIV ay kasapi ng [[genus]] na ''[[Lentivirus]]'',<ref name=ICTV61.0.6>{{cite web | author=[[International Committee on Taxonomy of Viruses]] | publisher=[[National Institutes of Health]] | year=2002 | url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ICTVdb/ICTVdB/61060000.htm | title=61.0.6. Lentivirus | accessdate=2006-02-28 }}</ref> na kasapi ng pamilyang [[Retroviridae]].<ref name=ICTV61.>{{cite web | author=[[International Committee on Taxonomy of Viruses]] | publisher=[[National Institutes of Health]] | year=2002 | url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ICTVdb/ICTVdB/61000000.htm | title=61. Retroviridae | accessdate=2006-02-28 }}</ref> Ang mga Lentiviruse ay nag-aangkin ng maraming mga karaniwang mga katangiang [[morpolohiya|morpolohikal]] at [[biolohikal]]. Maraming mga espesye ay nahahawaan ng lentivirus na mailalarawang responsable sa pangmatagalang mga sakit na may mahabang [[yugtong inkubasyon]].<ref name=Levy>{{cite journal | author=Lévy, J. A. | title=HIV pathogenesis and long-term survival | journal=AIDS | year=1993 | pages=1401–10 | volume=7 | issue=11 | pmid=8280406 | doi=10.1097/00002030-199311000-00001 }}</ref> Ang mga Lentivirus ay naipapasa bilang may isang-hibla, positibong-[[senso (molekular na biolohiya)|senso]] na nakatakip na mga [[virus na RNA]]. Sa pagpasok sa inaasintang [[selula]], ang viral na [[genome]] ng [[RNA]] ay kinokonberte ([[kabaligtarang transkripsiyon]]) sa dalawang-hiblang [[DNA]] ng isang kinokodigong viral na [[kabaligtarang transcriptase]] na inihahatid sa kahabaan ng viral genome sa partikulong virus. Ang nagreresultang viral DNA ay ipinapasok naman sa [[nucleus ng selula]] at isinasama sa selular na DNA ng kinokodigong viral na [[integrase]] at mga kapwa-paktor na hosto.<ref name="JASmith">{{cite journal | author= Smith, Johanna A.; Daniel, René (Division of Infectious Diseases, Center for Human Virology, Thomas Jefferson University, Philadelphia) |title= Following the path of the virus: the exploitation of host DNA repair mechanisms by retroviruses |journal=ACS Chem Biol|volume=1|issue=4 |pages= 217–26 | year= 2006 |pmid= 17163676 |doi=10.1021/cb600131q |url= }}</ref> Kapag ito ay naisama na, ang virus ay maaaring maging [[yugtong inkubasyon|latento]] na pumapayag sa virus at mga selulang hosto nito na makaiwas sa pagkakatuklas (detection) ng [[sistemang immuno]]. Sa alternatibong paraan, ang virus ay maaring [[transkripsiyon (henetika)|tinranskriba]] na lumilikha ng bagong mga genome na RNA at mga protinang viral na kinakahon at inilalabas mula sa selula habang ang mga bagong partikulong virus na nagpasimula ng [[replikasyon]] (pagkopya) ay bagong [[siklo|sumiklo]]. Ang dalawang mga uri ng HIV ay inilalarawan na: [[HIV-1]] at [[HIV-2]]. Ang HIV-1 ang virus na naunang natuklasan at pinangalanang LAV at HTLV-III. Ito ay mas [[birulente]], mas nakahahawa,<ref>{{cite journal | title=Comparison of HIV-1 and HIV-2 infectivity from a prospective cohort study in Senegal | url=https://archive.org/details/sim_statistics-in-medicine_2003-02-28_22_4/page/573 | last=Gilbert | first=PB et al | journal=Statistics in Medicine | date=28 Pebrero 2003| volume=22 | issue=4 | pages=573–593 | pmid=12590415 | doi=10.1002/sim.1342 | last2=McKeague | first2=IW | last3=Eisen | first3=G | last4=Mullins | first4=C | last5=Guéye-Ndiaye | first5=A | last6=Mboup | first6=S | last7=Kanki | first7=PJ}}</ref> at ang sanhi ng karamihan sa mga impeksiyong HIV sa buong mundo. Ang mas mababang nakakahawang HIV-2 kumpara sa HIV-1 ay nagpapahiwatig na ang mas kaunti sa mga nalantad sa HIV ay mahahawaan kada paglalantad. Dahil sa relatibong mahinang kakayahan nito sa pagpasa, ang HIV-2 ay karamihang nakalagak lamang sa [[Kanlurang Aprika]].<ref name=Reeves>{{cite journal | author=Reeves, J. D. and Doms, R. W | title=Human Immunodeficiency Virus Type 2 | journal=J. Gen. Virol. | year=2002 | pages=1253–65 | volume=83 | issue=Pt 6 | pmid=12029140 | doi=10.1099/vir.0.18253-0 }}</ref> == Mga tanda at sintomas == [[Talaksan:Hiv-timecourse copy.svg|300px|thumb|right|Isang nilahat na [[grapo]] ng ugnayan sa pagitan ng mga kopya ng HIV (bigat na viral) at mga bilang ng CD4 sa [[aberahe]]ng panahon ng hindi nagamot na impeksiyon ng HIV. Ang anumang kurso ng sakit ng isang partikular na indibiwal maaaring may malaking pagkakaiba.{{legend-line|blue solid 2px|CD4<sup>+</sup> T cell count (cells per µL)}} {{legend-line|red solid 2px|HIV RNA copies per&nbsp;mL of plasma}}]] Ang impeksiyon o pagkahawa ng HIV-1 ay kaugnay ng patuloy na pagbaba ng bilang ng CD4<SUP>+</SUP> na [[selulang T]] at pagdagdag ng [[bigat na viral]] na lebel ng HIV sa [[dugo]]. Ang yugto ng impeksiyon ay maaaring matukoy sa pamamagitan ng pagsukat ng bilang ng CD4<SUP>+</SUP> na selulang T at bigat na viral ng pasyente. Ang mga yugto ng impeksiyong HIV ay [[Acute (medical)|impeksiyong acute]] (na kilala rin bilang pangunahing impeksiyon), [[latensiya]] at [[AIDS]]. Ang impeksiyong acute ay tumatagal ng ilang mga linggo at maaaring kabilangan ng mga sintomas gaya ng [[lagnat]] (fever), [[lymphadenopathy]]&nbsp; (pamamaga ng [[kulani]]), [[pharyngitis]]&nbsp; (masakit na lalamunan o sore throat), [[rash]], [[myalgia]]&nbsp; (kirot sa masel), [[malaise]], at mga [[Singaw (sakit)|singaw]] sa bibig at lalamuna. Ang yugtong latensiya ay sumasangkot sa kaunti o walang mga sintomas at maaaring tumagal mula 2 linggo hanggang 20 taon o higit pa depende sa indibidwal. Ang panghuling yugto ng pagkahawa ng HIV ang AIDS. Ito ay inilalarawan ng mababang bilang ng CD4+ na selulang T (mas kaunti sa 200 kada mikrolitro) at paglitaw ng iba't ibang mga [[oportunistikong impeksiyon]], [[kanser]] at iba pang mga kondisyon. Ang maliit na lebel ng mga impektado ng HIV-1 na indibidwal ay nagpapanatili ng mataas na lebel ng mga CD4+ na selulang T nang walang [[terapiyang antiretroviral]]. Gayunpaman, ang karamihan sa mga ito ay may natutuklasan (detectable) na bigat na viral at kalaunan ay tumutuloy sa AIDS nang walang paggamot bagaman mas mabagal sa iba. Ang mga indibidwal na ito ay inuuri bilang kontroler ng HIV o [[pangmatagalang hindi tagatuloy]] (long-term nonprogressors o LTNP). Ang mga indibiwal na nagpapanataili ng bilang ng CD4+ ng selulang T at mayroon ring mababa at hindi matutuklasang bigat na viral nang walang paggamot ng antiretroviral ay tinatawag na mga elitistang kontrol o mga elitistang tagasupil (ES).<ref name=Grabar>{{cite journal | author=Grabar, S., Selinger-Leneman, H., Abgrall, S., Pialoux, G., Weiss, L., Costagliola, D. | title=Prevalence and comparative characteristics of long-term nonprogressors and HIV controller patients in the French Hospital Database on HIV |journal=AIDS | year=2009 | pages=1163–1169 | volume=23 | issue=9 | pmid=19444075 |doi=10.1097/QAD.0b013e32832b44c8}}</ref><ref>{{Cite pmid|20350494}}</ref> === Impeksiyong acute === {{Main|Acute HIV infection}} [[Talaksan:Symptoms of acute HIV infection.png|thumb|right|300px|Mga pangunahing sintomas ng impeksiyong HIV]] Ang impeksiyong HIV ay pangkalahatang nangyayari sa pagpapakilala ng mga [[pluidong pangkatawan]] mula sa impektado indibidwal (''indibidwal na may HIV'') tungo sa katawan ng isang indibidwal na hindi impektado (''indibidwal na walang HIV''). Ang isang yugto ng mabilisang [[replikasyong viral]] ay nagreresulta, na nagdudulot sa pagsagana ng virus sa [[periperal na dugo]]. Sa yugto ng pangunahing impeksiyon, ang lebel ng HIV ay maaaring umabot ng ilang mga milyong partikulo ng virus kada mililitro ng dugo.<ref name=Piatak>{{cite journal | author=Piatak, M., Jr, Saag, M. S., Yang, L. C., Clark, S. J., Kappes, J. C., Luk, K. C., Hahn, B. H., Shaw, G. M. and Lifson, J.D. | title=High levels of HIV-1 in plasma during all stages of infection determined by competitive PCR | journal=Science | year=1993 | pages=1749–1754 |volume=259 | issue=5102 | pmid=8096089 | doi=10.1126/science.8096089|bibcode = 1993Sci...259.1749P }}</ref> Ang dugong ito ay sinasamahan ng maliwanag na pagbagsak ng bilang ng mga sumisirkulong CD4<sup>+</sup> na selulang T. Ang acute na viremia na ito ay iniuugnay sa halos lahat ng mga pasyente sa aktibasyon (pagpapagana) ng [[cytotoxic T cell|CD8<sup>+</sup> na mga selulang T]] na pumapatay ng mga selulang impektado ng HIV at kalaunan ng produksiyon ng [[antibody]] o [[seroconversion]]. Ang dugong CD8<sup>+</sup> na selulang T ay ipinagpapalagay na mahalaga sa pagkokontrol ng mga lebel ng virus na sumusukdol (peak) at pagkatapos ay bumabagsak habang ang bilang ng CD4<sup>+</sup> selulang T ay muling tumataas. Ang isang mabuting dugong CD8<sup>+</sup> na selulang T ay inigunay sa mas mabagal na pagpapatuloy ng sakit at isang mas mabuting [[prognosis]] bagaman ito ay hindi nagtatanggal ng virus.<ref name=Pantaleo1998> {{cite journal | author=Pantaleo G, Demarest JF, Schacker T, Vaccarezza M, Cohen OJ, Daucher M, Graziosi C, Schnittman SS, Quinn TC, Shaw GM, Perrin L, Tambussi G, Lazzarin A, Sekaly RP, Soudeyns H, Corey L, Fauci AS. | title=The qualitative nature of the primary immune response to HIV infection is a prognosticator of disease progression independent of the initial level of plasma viremia | journal=Proc Natl Acad Sci U S A. | year=1997 | pages=254–258 | volume=94 | issue=1 | pmid=8990195 | doi=10.1073/pnas.94.1.254 | pmc=19306 |bibcode = 1997PNAS...94..254P }}</ref> Sa yugtong ito (na karaniwang ay 2–4 linggo pagkatapos ng pagkakalantad), maraming mga indibidwal ay nagkakaroon ng [[influenza]] o tulad ng [[mononucleosis]] na sakit na tinataag na [[acute HIV infection]] na ang pinakaraniwang mga sintomas ay kinabibilangan ng [[lagnat]][[lymphadenopathy]], [[pharyngitis]], [[rash]], [[myalgia]], [[malaise]] at mga [[Singaw (sakit)|singaw]] sa bibig at lalamunan, at maaari ring kabilangan ng mas hindi karaniwang [[sakit sa ulo]], [[nausea]], at [[pagsusuka]], lumaking [[atay]]/[[spleen]], [[pagbawas ng timbang]], [[Candidiasis|thrush]], at mga [[neurolohikal]] na sintomas. Ang mga impektadong indibidwal ay maaaring makaranas ng lahat o ilan o wala sa mga sintomas na ito. Ang tagal ng mga sintomas ay nag-iiba iba na ang aberahe ay 28 araw at karaniwan ay tumatagal ng hindi bababa sa isang linggo.<ref name=Kahn> {{cite journal | author=Kahn, J. O. and Walker, B. D. | title=Acute Human Immunodeficiency Virus type 1 infection | journal=N. Engl. J. Med. | year=1998 | pages=33–39 | volume=331 | issue=1 | pmid=9647878 | doi=10.1056/NEJM199807023390107 }}</ref> Dahil sa mga hindi spesipikong kalikasan ng mga sintomas na ito, ang mga ito ay kadalasang hindi nakikilala bilang mga tanda ng impeksiyong HIV. Kahit pa ang mga pasyente ay pumunta sa kanilang mga doktor o hospital, ang mga ito ay kadalasang nabibigyan ng maling [[diagnosis]] na merong may isa sa mas karaniwang mga [[nakahahawang sakit]] na may parehong mga sintomas. Dahil dito, ang mga pangunahing sintomas na ito ay hindi ginagamit sa pagda-diagnos ng impeksiyong HIV dahil ang mga ito ay hindi nakikita sa lahat ng mga kaso at dahil sa marami sa mga ito ay sinasanhi ng ibang mas karaniwang mga sakit. Gayunpaman, ang pagkilala ng sindroma ay mahalaga dahil ang pasyente ay mas nakahahawa sa yugtong ito. <ref name="pmid11187417">{{cite journal |author=Daar ES, Little S, Pitt J, ''et al.'' |title=Diagnosis of primary HIV-1 infection. Los Angeles County Primary HIV Infection Recruitment Network |journal=Ann. Intern. Med. |volume=134 |issue=1 |pages=25–9 |year=2001 |pmid=11187417 |doi=}}</ref> === Impeksiyong kroniko === Ang isang malakas ng pagtatanggol ng [[sistemang immuno]] ay nagbabawas ng mga partikulong virus sa [[daluyang ng dugo]] na naghuhudyat ng pagsisimula ng pangalawa o kronikong (chronic) impeksiyong HIV. Ang pangalawang yugto ng impeksiyong HIV ay iba iba mula 2 linggo hanggang 20 taon. Sa yugtong ito ng impeksiyon, ang HIV ay aktibo sa mga [[kulani]] na karaniwan ay patuloy ang pamamaga bilang tugon sa malaking mga halaga ng virus na nabitag (trapped) sa follicular na [[dendritikong selula]]ng network.<ref name=burton> {{cite journal | author=Burton GF, Keele BF, Estes JD, Thacker TC, Gartner S. | title=Follicular dendritic cell contributions to HIV pathogenesis | journal=Semin Immunol. | year=2002 | pages=275–284 | volume=14 | issue=4 | pmid=12163303 | doi=10.1016/S1044-5323(02)00060-X }} </ref> Ang mga nakapaligid na [[tisyu]] na mayaman sa CD4<SUP>+</SUP> na selulang T ay maaari ring maging impektado at ang mga partikulong viral ay natitipon sa parehong mga impektadong selula at bilang malayang virus. Ang mga indibidwal na nasa yugtong ito ay nakahahawa pa rin. Sa panahong ito, ang [[Helper T cell|CD4<SUP>+</SUP> CD45RO<SUP>+</SUP> na selulang T]] ay nagdadala ng karamihan sa mga bigat na proviral.<ref name=clapham> {{cite journal | author=Clapham PR, McKnight A. | title=HIV-1 receptors and cell tropism | journal=Br Med Bull. | year=2001 | pages=43–59 | volume=58 | issue=4 | pmid=11714623 | doi=10.1093/bmb/58.1.43 }}</ref> Sa yugtong ito ng impeksiyon, ang unang pagsisimula ng terapiyang [[antiretroviral]] ay malaking nagpapaigi ng pagpapatuloy (survival) ng buhay ng indibidwal na may HIV kumpara sa mga indibidwal na may ipinagpalibang terapiya. === AIDS === Kapag ang bilang ng CD4<sup>+</sup> na selulang T ay bumagsak na mas mababa sa kritikal na antas ng 200 selula kada mililitro, ang pinamamagitang selulang [[immunidad]] ay nawawala at ang mga impeksiyon na may iba ibang oportunistikong [[mikrobyo]] ay lumilitaw. Ang unang mga sintomas ay karaniwang kinabibilangan ng katamtaman at hindi maipaliwanag na [[pagbawas ng timbang]], paulit ulit na impeksiyon sa [[traktong respiratoryo]] (gaya ng [[sinusitis]], [[bronchitis]], [[otitis media]], [[pharyngitis]]), [[prostatitis]], skin rashes, at mga singaw sa bibig. Ang mga karaniwang oportunistikong mga impeksiyon at [[tumor]] na ang ang karamihan ay kinokontrol ng masaganang CD4<sup>+</sup> ang pinamamagitan ng selulang T na immunidad ay nagsisimulang makaapekto sa pasyente. Sa karaniwang ang [[resistansiya]] ay nawawala sa simula sa pambibig na espesye ng [[Candida]] at ''Mycobacterium tuberculosis'', na tumutungo sa karagdagang pagiging marupok sa [[pambibig na candiasis]] (thrush) at [[tubercolosis]]. Sa kalaunan, ang muling pagpapagana ng latentong [[Herpesviridae|herpes viruses]] ay maaaring magsanhi ng paglala ng muling paglitaw ng [[herpes simplex]] eruptions, [[shingles]], [[Epstein-Barr virus]]-induced [[Lymphoma|B-cell lymphomas]], o [[Kaposi's sarcoma]]. Ang [[Pneumonia]] na sanhi ng [[fungus]] na ''[[Pneumocystis jirovecii]]'' ay karaniwan at kalimitang nakamamatay. Sa mga huling yugto ng AIDS, ang impeksiyon sa [[cytomegalovirus]] (na isa pang [[Herpesviridae|herpes virus]]) o [[Mycobacterium avium complex]] ay mas nakikita. Hindi lahat ng mga pasyenteng may AIDS ay nakakakuha ng lahat ng mga impeksiyong ito o tumor at mayroong mga ibang tumor at impeksiyon na hindi gaanong makikita ngunit mahalaga pa rin. == Transmisyon (Pagpasa) == {| class="wikitable" style="float:center; margin-left:15px;" |- style="background:#efefef;" |+ Tinatantiyang kada aktong panganib ng pagkakamit ng HIV sa rutang paglalantad dito<ref name=MMWR3>{{ cite journal |author=Smith DK, Grohskopf LA, Black RJ, ''et al.'' |title=Antiretroviral postexposure prophylaxis after sexual, injection-drug use, or other nonoccupational exposure to HIV in the United States: recommendations from the U.S. Department of Health and Human Services |journal=MMWR Recomm Rep |volume=54 |issue=RR–2 |pages=1–20 |year=2005 |month=January |pmid=15660015 |doi= |url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5402a1.htm#tab1 | accessdate=2009-03-31 }}</ref><ref name=Jin_et_al>{{ cite journal |author=Jin F ''et al.'' |title=Per-contact probability of HIV transmission in homosexual men in Sydney in the era of HAART|journal=AIDS |volume=24 |issue=6 |pages=907–913 |year=2010 |month=March |pmid=20139750 |doi= 10.1097/QAD.0b013e3283372d90 |pmc=2852627 }}</ref> |- style="background:#efefef;" ! abbr="Ruta" | Ruta ng kalantaran ! abbr="Mga impeksiyon" | Tinatantiyang mga impeksiyon kada 10,000<br /> na kalantaran sa impektado o may sakit na indibidwal |- | style="text-align:left"| Transpusyon o pagsasalin ng dugo | 9,000 (90%)<ref name=Donegan>{{ cite journal | author=Donegan E, Stuart M, Niland JC, et al. | title=Infection with human immunodeficiency virus type 1 (HIV-1) among recipients of antibody-positive blood donations | journal=Ann. Intern. Med. | year=1990 | pages=733–739 | volume=113 | issue=10 | pmid=2240875 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Ina-sa-anak kabilang ang [[pagbubuntis]], [[panganganak]] at [[pagpapasuso]] (nang walang paggamot sa HIV) | 2,500 (25%)<ref name=Coovadia>{{ cite journal | author=Coovadia H | title=Antiretroviral agents—how best to protect infants from HIV and save their mothers from AIDS | journal=N. Engl. J. Med. | year=2004 | pages=289–292 | volume=351 | issue=3 | pmid=15247337 | doi=10.1056/NEJMe048128 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Ina-sa-anak kabilang ang [[pagbubuntis]], [[panganganak]] at [[pagpapasuso]] (nang may kanais nais na paggamot sa HIV) | 100–200 (1%–2%)<ref name=Coovadia/> |- | style="text-align:left"| Pagsasalo sa paggamit sa [[karayom]] o [[siringhe]] sa paggamit ng [[droga]]. | 67 (0.67%)<ref name=Kaplan>{{ cite journal | author=Kaplan EH, Heimer R | title=HIV incidence among New Haven needle exchange participants: updated estimates from syringe tracking and testing data | journal=J. Acquir. Immune Defic. Syndr. Hum. Retrovirol. | year=1995 | pages=175–176 | volume=10 | issue=2 | pmid=7552482 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Percutaneous (o pambalat) na pagtusok ng impektadong karayom | 30 (0.30%)<ref name=Bell>{{ cite journal | author=Bell DM | title=Occupational risk of human immunodeficiency virus infection in healthcare workers: an overview | journal=Am. J. Med. | year=1997 | pages=9–15 | volume=102 | issue=5B | pmid=9845490 | doi=10.1016/S0002-9343(97)89441-7 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Tumatanggap na [[pakikipagtalik na anal]] (2009 at 2010 na mga pag-aaral) | 170 (1.7%)<sup>‡</sup> [30–890]<ref name=Boily_et_al/> / 143 [48–285]<ref name=Jin_et_al/> |- | style="text-align:left"| Tumatanggap na [[pakikipagtalik na anal]] (batay sa data ng 1992 na pag-aaral) | 50 (0.5%)<ref name=ESG>{{ cite journal | author=European Study Group on Heterosexual Transmission of HIV | title=Comparison of female to male and male to female transmission of HIV in 563 stable couples. European Study Group on Heterosexual Transmission of HIV | journal=BMJ. | year=1992 | pages=809–813 | volume=304 | issue=6830 | pmid=1392708 | pmc=1881672 | doi=10.1136/bmj.304.6830.809 }}</ref><ref name=Varghese>{{ cite journal | author=Varghese B, Maher JE, Peterman TA, Branson BM,Steketee RW | title=Reducing the risk of sexual HIV transmission: quantifying the per-act risk for HIV on the basis of choice of partner, sex act, and condom use | url=https://archive.org/details/sim_sexually-transmitted-diseases_2002-01_29_1/page/38 | journal=Sex. Transm. Dis. | year=2002 | pages=38–43 | volume=29 | issue=1 | pmid=11773877 | doi=10.1097/00007435-200201000-00007 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Pumasok na na [[pakikipagtalik na anal]] para sa mga hindi [[tuli]]ng lalake (2010 pag-aaral) | 62 (0.62%)<sup>a</sup> [7–168]<ref name=Jin_et_al/> |- | style="text-align:left"| Pumasok na na [[pakikipagtalik na anal]] para sa mga [[tuli]]ng lalake (2010 pag-aaral) | 11 (0.11%)<sup>a</sup> [2–24]<ref name=Jin_et_al/> |- | style="text-align:left"| Pumasok na na [[pakikipagtalik na anal]] (batay sa 1992 pag-aaral) | 6.5(0.065%)<ref name=ESG /><ref name=Varghese /> |- | style="text-align:left"| Mababang-sahod na bansa babae-sa-lalake | 38 (0.38%)<sup>‡</sup> [13–110]<ref name=Boily_et_al/> |- | style="text-align:left"| Mababang-sahod na bansa lalake-sa-babae | 30 (0.3%)<sup>‡</sup> [14–63]<ref name=Boily_et_al/> |- | style="text-align:left"| Babaeng tumatanggap ng [[pakikipagtalik|pakikipagtalik sa puke]] | 10 (0.1%)<ref name=ESG /><ref name=Varghese /><ref name=Leynaert>{{ cite journal | author=Leynaert B, Downs AM, de Vincenzi I | title=Heterosexual transmission of human immunodeficiency virus: variability of infectivity throughout the course of infection. European Study Group on Heterosexual Transmission of HIV | journal=Am. J. Epidemiol. | year=1998 | pages=88–96 | volume=148 | issue=1 | pmid=9663408 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Lalakeng nagpasok ng titi nito sa [[pakikipagtalik|pakikipagtalik sa puke]] | 5 (0.05%)<ref name=ESG /><ref name=Varghese /> |- | style="text-align:left"| [[Fellatio|Paggamit ng bibig sa titi ng lalake]] | 1 (0.01%)<sup>†</sup><sup>b</sup><ref name=Varghese /> |- | style="text-align:left"| Lalakeng [[fellatio|ginamitan ng bibig sa titi nito]] | 0.5 (0.005%)<sup>†</sup><sup>b</sup><ref name=Varghese /> |- |} :<sup>a</sup> Natuklasan ng ilang pag-aaral ang hindi sapat na ebidensiya na ang [[pagtutuli]] sa mga lalake ay pumoprotekta sa impeksiyong HIV sa mga [[lalakeng nakikipagtalik sa kapwa lalake]].<ref name=Millett_et_al>{{cite journal |author=Millett GA, Flores SA, Marks G, Reed JB, Herbst JH |title=Circumcision status and risk of HIV and sexually transmitted infections among men who have sex with men: a meta-analysis |journal=The Journal of American Medical Association |volume=300 |issue=14 |pages=1674–1684 |year=2009 |month=October |pmid=18840841 |doi= 10.1001/jama.300.14.1674|url=http://jama.ama-assn.org/cgi/content/short/300/14/1674 | accessdate=2010-04-11}}</ref><ref name=Millett_et_al2>Correction about the values although "the pattern of nonsignificant findings remains consistent with the originally published article"[http://jama.ama-assn.org/cgi/content/full/jama;301/11/1126] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070515011914/http://jama.ama-assn.org/cgi/content/full/jama |date=2007-05-15 }}</ref> :<sup>b</sup> Ang [[trauma]] o pinsala sa [[bibig]], mga [[Singaw (sakit)|singaw]], pamamaga, sabay na umiiral na mga [[sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]], [[ehakulasyon]] sa bibig at sistemikong pagsupil ng [[immuno]] ay maaaring magpadagdag ng rate ng pagpasa ng HIV.<ref>{{cite web |url=http://www.phac-aspc.gc.ca/publicat/epiu-aepi/epi_update_may_04/13-eng.php |title=Public Health Agency of Canada |publisher=Phac-aspc.gc.ca |date=2004-12-01 |accessdate=2010-07-28 |archive-date=2012-06-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120623172006/http://www.phac-aspc.gc.ca/publicat/epiu-aepi/epi_update_may_04/13-eng.php |url-status=dead }}</ref> :<sup>†</sup> "pinakamahusay na hulang pagtatantiya" :<sup>‡</sup> Tinipong [[probabilidad]] na pagtatantiya ng pagpasa. :Ang naka-bracket na mga halaga ay kumakatawan sa 95% na [[konpidensiyang interbal]]. Ang datos na ipinapakita sa itaas ay kumakatawan sa transmisyon (pagpasa) nang walang gamit na [[kondom]]. Ang panganib ay malaking dumadagdag sa presensiya ng mga [[ulcer]] sa [[ari]] (genital), mga hiwa sa [[mukosa]], sabay na umiiral na mga [[sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]], o pakikipagtalik sa [[katalik]] na may may taas na [[bigat na viral]] ng HIV. <ref>{{cite web |url=http://uhavax.hartford.edu/bugl/hiv.htm |title=University of Hartford |publisher=uhavax.hartford.edu/ |date=2002-03-19 |accessdate=2011-08-14 |archive-date=2011-09-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110930090600/http://uhavax.hartford.edu/bugl/hiv.htm |url-status=dead }}</ref> Ang pagkakalantad sa [[prostitusyon]] at ang antas ng pambansang kita ay maaaring makaapekto sa panganib.<ref name=Boily_et_al>{{ cite journal |author=Boily MC, Baggaley RF, Wang L, Masse B, White RG, Hayes RJ, Alary M |title=Heterosexual risk of HIV-1 infection per sexual act: systematic review and meta-analysis of observational studies|journal=The Lancet Infectious Diseases |volume=9 |issue=2 |pages=118–129 |year=2009 |month=February |pmid=19179227 |doi=10.1016/S1473-3099(09)70021-0}}</ref> Ang tatlong pangunahing mga ruta ng transmisyon ng HIV ay natukoy. Ang HIV-2 ay naipapasa ng hindi gaanong kadalas sa pamamagitan ng rutang ina-sa-anak at rutang [[pakikipagtalik]] kesa sa HIV-1. === Seksuwal === [[Talaksan:2007 HIV STATISTICS.jpg|thumb|HIV statistics 2007]] Ang karamihan sa mga impeksiyong HIV ay nakukuha sa pamamagitan ng [[hindi ligtas o hindi protektadong pakikipagtalik]] (hindi paggamit ng [[kondom]]). Ang pagkawalang bahala sa HIV ay gumagampan ng mahalagang papel sa panganib ng pagkuha ng HIV.<ref name="cdc1"/><ref name=cdc2/> Ang transmisyon sa pakikipagtalik ay nangyayari kung ang isang impektado ng HIV na mga pluidong inilalabas sa katawan ng isang impektado ng HIV na indibidwal ay dumikit o napunta sa mga [[membrano]] ng [[ari]] (sex organ), [[bibig]] o [[rectum]] ng taong katalik nito na walang sakit na HIV. Sa mga may mataas na sahod na bansa, ang panganib sa babae-sa-lalakeng transmisyon ay 0.04% kada akto ng pakikipagtalik at 0.08% transmisyon kada akto ng pakikipagtalik sa lalake-sa-babae. Sa iba't ibang mga dahilan, ang mga rate na ito ay 4 hanggang 10 mga beses na mas mataas sa may mababang-sahod na mga bansa.<ref name="Boily_et_al"/> Ang rate para sa tumatanggap na [[pakikipagtalik na anal]] ay mas matas na 1.7% kada akto ng pakikipagtalik.<ref name=Boily_et_al/> Ang isang 1999 na meta-analisis ng mga pag-aaral ng paggamit ng [[kondom]] ay nagpakitang ang konsistenteng paggamit ng [[latex]] na kondom ay nagbabawas ng panganib ng transmisyong seksuwal ng HIV na mga 85%.<ref name="workshop">{{cite conference |last=National Institute of Allergy and Infectious Diseases |authorlink=National Institute of Allergy and Infectious Diseases |coauthors=National Institutes of Health, Department of Health and Human Services |title=Workshop Summary: Scientific Evidence on Condom Effectiveness for Sexually Transmitted Disease (STD) Prevention |pages=13–15 |date=2001-07-20 |location=Hyatt Dulles Airport, Herndon, Virginia |url=http://www3.niaid.nih.gov/about/organization/dmid/PDF/condomReport.pdf |format=PDF |accessdate=2009-01-08 |archive-date=2010-03-15 |archive-url=https://www.webcitation.org/5oFAVQUhH?url=http://www3.niaid.nih.gov/about/organization/dmid/PDF/condomReport.pdf |url-status=dead }}</ref> Gayunpaman, ang [[spermicide]] ay maaaring aktuwal na magpadagdag ng rate ng transmisyon.<ref name="spermicide">{{cite web|url=http://www.fda.gov/ForConsumers/byAudience/ForPatientAdvocates/HIVandAIDSActivities/ucm126372.htm|title=Should spermicides be used with condoms?|publisher=[[United States Food and Drug Administration]]|date=2009-04-30|accessdate=2009-07-23|work=Condoms and Sexually Transmitted Diseases, Brochure|archive-date=2013-02-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20130213061836/http://www.fda.gov/ForConsumers/byAudience/ForPatientAdvocates/HIVandAIDSActivities/ucm126372.htm|url-status=dead}}</ref><ref>[http://www.global-campaign.org/rectalN9.htm#rectal Global Campaign for Microbicides : Rectal Use of N-9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120821185718/http://www.global-campaign.org/rectalN9.htm#rectal |date=2012-08-21 }} checked 2009-07-22</ref><ref>[http://www.global-campaign.org/clientfiles/GFN.pdf Nonoxynol-9 Spermicide on HIV Risk List] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120821194706/http://www.global-campaign.org/clientfiles/GFN.pdf |date=2012-08-21 }} checked 2009-07-22</ref> Ang mga [[randoma]]ng kinontrol na mga [[pagsubok medikal]] kung saan ang mga hindi [[tuli]]ng lalake ay randomang itinakda na tuliin sa mga kondisyong malinis at binigyan ng pagpapayo at ibang mga lalakeng hindi natuli ay isinagawa sa [[Timog Aprika]],<ref name=Williams>{{cite journal | author=Williams BG, Lloyd-Smith JO, Gouws E, Hankins C, Getz WM, Hargrove J, de Zoysa I, Dye C, Auvert B. | title=The Potential Impact of Male Circumcision on HIV in Sub-Saharan Africa | journal=PLoS Med | year=2006 | pages=e262 | volume=3 | issue=7 | pmid=16822094 | doi=10.1371/journal.pmed.0030262 | pmc=1489185 }}</ref> [[Kenya]],<ref>{{cite journal |author=Bailey RC, Moses S, Parker CB, ''et al.'' |title=Male circumcision for HIV prevention in young men in Kisumu, Kenya: a randomised controlled trial|journal=Lancet |volume=369 |issue=9562 |pages=643–56 |year=2007 |pmid=17321310|doi=10.1016/S0140-6736(07)60312-2}}</ref> and [[Uganda]]<ref>{{cite journal | author = Gray RH et al. | date = 24 Pebrero 2007 | title = Male circumcision for HIV prevention in men in Rakai, Uganda: a randomised trial | journal = Lancet | volume = 369 | issue = 9562 | pages = 657–66 | pmid = 17321311 | doi = 10.1016/S0140-6736(07)60313-4 | quote = }}</ref> na nagpapakita ng pagbabawas ng transmisyon ng HIV sa babae-sa-lalakeng pakikipagtalik na mga respektibong 60%, 53%, at 51%. Bilang resulta nito, ang isang lupon ng mga eksperto ng [[World Health Organization]] (WHO) at [[UNAIDS]] Secretariat ay "''nagrekomiyenda na ang pagtutuli sa mga kalalakihan ay makilala bilang karagdagang mahalagang interbensiyon sa pagbabawas ng panganib ng nakukuhang HIV sa pakikipagtalik na [[heteroseksuwal]] sa mga lalake.''"<ref name=WHOUNAIDScircum>{{cite web | author=WHO | publisher=WHO.int | year=2007 | url=http://www.who.int/hiv/mediacentre/news68/en/index.html | title=WHO and UNAIDS announce recommendations from expert consultation on male circumcision for HIV prevention | accessdate=2007-07-13 }}</ref> Sa mga [[lalakeng nakikipagtalik sa kapwa lalake]], walang sapat na ebidensiya na ang [[pagtutuli]] sa mga lalake ay pumoprotekta laban sa impeksiyong HIV o iba pang mga [[sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]].<ref name="Millett_et_al"/> Ang mga pag-aaral ng HIV sa mga babaeng sumailalim sa [[pagputol ng pambabaeng ari]] ay nag-ulat ng magkahalong mga resulta na ang ilang ebidensiya ay nagpapakita ng dumagdag na panganib ng transmisyon.<ref name="maslovskayahiv">{{Cite journal|author=Maslovskaya O, Brown JJ, Padmadas SS |title=Disentangling the complex association between female genital cutting and HIV among Kenyan women |journal=J Biosoc Sci |volume=41 |issue=6 |pages=815–30 |year=2009 |month=November |pmid=19607733 |doi=10.1017/S0021932009990150 |url=}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Utz-Billing I, Kentenich H |title=Female genital mutilation: an injury, physical and mental harm |journal=J Psychosom Obstet Gynaecol |volume=29 |issue=4 |pages=225–9 |year=2008 |month=December |pmid=19065392 |doi=10.1080/01674820802547087 |url=}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Nyindo M |title=Complementary factors contributing to the rapid spread of HIV-I in sub-Saharan Africa: a review |journal=East Afr Med J |volume=82 |issue=1 |pages=40–6 |year=2005 |month=January |pmid=16122111 |doi= |url=}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Mboto CI, Fielder M, Davies-Russell A, Jewell AP |title=Prevalence of HIV-1, HIV-2, hepatitis C and co-infection in The Gambia |journal=West Afr J Med |volume=28 |issue=1 |pages=16–9 |year=2009 |month=January |pmid=19662739 |doi= |url=}}</ref> Ang mga programang naglalayon na humikayat ng [[pangingilin]] (abstinence) sa pakikipagtalik samantalang humihikayat at nagtuturo ng mga stratehiya ng [[ligtas na pakikipagtalik]] para sa mga aktibong seksuwal na indibidwal ay maaaring magbawas ng panandalian o pangmatagalang pag-aasal na nakapapanganib sa HIV sa mga kabataan sa may mataas-na-sahod na mga bansa ayon sa 2007 pag-aaral na [[Cochrane Collaboration|Cochrane Review]].<ref>{{cite journal |author= Underhill K, Operario D, Montgomery P |title= Abstinence-only programs for HIV infection prevention in high-income countries |journal=Cochrane Database of Systematic Reviews |issue=4 |pages= CD005421 |year=2008 |pmid= 17943855 |doi=10.1002/14651858.CD005421.pub2 |url=http://onlinelibrary.wiley.com/o/cochrane/clsysrev/articles/CD005421/frame.html |editor1-last= Operario |editor1-first= Don}}</ref> === Mga produkto ng dugo === Sa pangkalahatan, kung ang isang impektado ng HIV na [[dugo]] ay dumikit o tumungo sa anumang bukas na [[sugat]], ang HIV ay maaaring maipasa sa indibidwal na walang HIV. Ang rutang ito ng transmisyon ay sumasaalang alang sa mga impeksiyon sa mga tagagamit ng [[itinuturok na droga]], at tumatanggap ng [[pagsasalin ng dugo]] (bagaman ang karamihan sa mga pagsasalin ng dugo ay sinusuri para sa HIV sa mga maunlad na bansa) at mga produkto ng dugo. Ito ay ikinababahala rin para sa mga taong tumatanggap ng pangangalagang medikal sa mga rehiyong kung saan may laganap na mababang uring [[kalinisan ng katawan]] (hygiene) sa paggamit ng panturok na mga kasangkapan gaya ng muling paggamit ng mga karayom sa mga bansang [[Ikatlong Daigdig]] (third world). Ang mga manggagawa ng [[pangangalagang kalusugan]] gaya ng mga [[nars]], manggagawa ng laboratoryo at doktor ay nahawaan din bagaman ito ay bihirang mangyari. Simula na makikilala ang transmisyon ng HIV sa pamamagitan ng dugo, ang mga personnel na medikal ay inaatasang magprotekta sa kanilang mga sarili mula sa pagdikit o paglapit sa mga dugo sa pamamagitan ng [[pangkalahatang mga pag-iingat]]. Ang mga taong nagbibigay at tumatanggap ng [[tato]] (tattoo), mga [[pagtuturok sa katawan]] (body piercing) at [[pagsusugat sa katawan]] (scarification) ay maaaring manganib sa impeksiyong HIV. Natagpuan ang HIV na mababa ang konsentransiyon sa [[laway]], [[luha]] at [[ihi]] ng mga impektado ng HIV na indibidwal ngunit walang mga naitalang kaso ng impeksiyon sa mga pluidong inilalabas na ito at ang potensiyonal ng transmisyon ay hindi mahalaga.<ref name="pmid2963151">{{cite journal |author=Lifson AR |title=Do alternate modes for transmission of human immunodeficiency virus exist? A review |journal=JAMA |volume=259 |issue=9 |pages=1353–6 |year=1988 |pmid=2963151 |doi=10.1001/jama.259.9.1353 }}</ref> Hindi posible para sa mga [[lamok]] na magpasa ng HIV.<ref>{{cite web |url=http://www.rci.rutgers.edu/%7Einsects/aids.htm |title=Why Mosquitoes Cannot Transmit AIDS [HIV virus&#93; |publisher=Rci.rutgers.edu |date= |accessdate=2010-07-28 |archive-date=2014-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140329183346/http://www.rci.rutgers.edu/~insects/aids.htm |url-status=dead }}</ref> === Ina-sa-anak === Ang transmisyon ng HIV virus mula sa ina sa anak ay maaaring mangyari ''[[in utero]]'' (habang nagbubuntis), ''intrapartum'' (sa [[panganganak]]), o sa pamamagitan ng [[pagpapasuso]]. Sa kawalan ng paggamot, ang rate ng transmisyon hanggang sa kapanganakan ng sanggol mula ina hanggang sa sanggol ay 25%.<ref name="Coovadia"/> Gayunpaman, kung may makukuhang kombinasyon ng paggamot ng [[drogang antiretroviral]] at [[seksiyong Caesarian]] ay magbabawas ng panganib sa HIV na kasingbaba ng isang porsiyento.<ref name=Coovadia /> Ang pagkatapos ng kapangakang transmisyon mula sa ina tungo sa anak ay malaking maiiwasan sa pamamagitan ng kumpletong pag-iwas sa [[pagpapasuso]] sa sanggol. Gayunpaman, ang paraang ito ay may malaking kaugnayan sa [[morbidad]] (pagkakaroon ng sakit). Ang eksklusibong pagpapasuso at ang probisyon ng pinalawig na antiretroviral prophylaxis sa sanggol ay epektibo rin sa pag-iwas ng transmisyon.<ref>Cochrane Systematic Review on interventions for prevention of late postnatal mother-to-child transmission of HIV http://www.cochrane.org/reviews/en/ab006734.html</ref> Ang UNAIDS ay nagtantiyang ang mga 430,000 bata ay nahawaan ng HIV sa buong mundo noong 2008(19% ng lahat ng mga bagong impeksiyon) na pangunahin sa rutang ito at ang karagdagang mga 65,000 na impeksiyon ay naiwasan sa pamamagitan ng pagbibigay ng antiretroviral prophylaxis sa mga kababaihang positibo-sa-HIV .<ref name=UNAIDS2009>{{Cite web | title=2009 AIDS Epidemic Update | url=http://data.unaids.org/pub/Report/2009/JC1700_Epi_Update_2009_en.pdf |author=UNAIDS |accessdate=2010-10-24 | postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{inconsistent citations}}}}</ref> === Pangmaramihang impeksiyon === {{Main|Superimpeksiyong HIV}} Hindi tulad ng ilang mga virus, ang impeksiyong HIV ay hindi nagbibigay ng karagdagang [[immunidad]] laban sa mga karagdagang impeksiyon, sa partikular ay sa kaso ng mga virus na may mas malayong pagkakatulad sa [[gene]] . Ang parehong inter- at intra-clade na pangmaramihang mga impeksiyon ay naiulat,<ref name='pmid15995957'>{{cite journal |author=Smith D, Richman D, Little S |title=HIV Superinfection |journal=Journal of Infectious Diseases |volume=192 |pages=438–44 |year=2005 |pmid=15995957 |doi=10.1086/431682 |issue=3 }}</ref> at naiugnay pa sa mas mabilis na pagpapatuloy ng sakit.<ref> {{cite journal |pmid=14987889 |title=Dual HIV-1 infection associated with rapid disease progression |author=Gottlieb, et al. |journal=Lancet |year=2004 |volume=363 |issue=9049 |pages=619–22 |doi=10.1016/S0140-6736(04)15596-7 |last2=Nickle |first2=DC |last3=Jensen |first3=MA |last4=Wong |first4=KG |last5=Grobler |first5=J |last6=Li |first6=F |last7=Liu |first7=SL |last8=Rademeyer |first8=C |last9=Learn |first9=GH }} </ref> Ang pangmaramihang mga impeksiyon ay mahahati sa dalawang mga kategorya na batay sa panahon ng pagkakamit ng ikalawang [[strain]]. Ang [[kapwa impeksiyon]] (coinfection) ay tumutukoy sa dalawang mga strain na lumalabas na nakuha sa parehong panahon (o kasing magkatulad upang makilala ng hiwalay). Ang muling impeksiyon (o [[superimpeksiyon]]) ang impeksiyong may ikalawang strain sa isang masusukat na panahong pagkatapos ng unang strain. Ang parehong mga anyo ay naiulat para sa HIV sa parehong acute at kronikong impeksiyon sa buong mundo.<ref>{{cite journal |url= |pmid=15353529 |title=Incidence of HIV superinfection following primary infection |author=Smith et al. |journal=JAMA |volume=292 |issue=10 |pages=1177–8 |year=2004 |doi=10.1001/jama.292.10.1177 |last2=Wong |first2=JK |last3=Hightower |first3=GK |last4=Ignacio |first4=CC |last5=Koelsch |first5=KK |last6=Daar |first6=ES |last7=Richman |first7=DD |last8=Little |first8=SJ }}</ref><ref>{{cite journal |author=Chohan B, Lavreys L, Rainwater SM, Overbaugh J |title=Evidence for Frequent Reinfection with Human Immunodeficiency Virus Type 1 of a Different Subtype |journal=J. Virol. |volume=79 |issue=16 |pages=10701–8 |year=2005 |month=August |pmid=16051862 |pmc=1182664 |doi=10.1128/JVI.79.16.10701-10708.2005 }}</ref><ref>{{cite journal |author=Piantadosi A, Chohan B, Chohan V, McClelland RS, Overbaugh J |title=Chronic HIV-1 Infection Frequently Fails to Protect against Superinfection |journal=PLoS Pathog. |volume=3 |issue=11 |pages=e177 |year=2007 |month=November |pmid=18020705 |pmc=2077901 |doi=10.1371/journal.ppat.0030177 }}</ref><ref>{{cite journal |author=Hu DJ, Subbarao S, Vanichseni S, ''et al.'' |title=Frequency of HIV-1 dual subtype infections, including intersubtype superinfections, among injection drug users in Bangkok, Thailand |journal=AIDS |volume=19 |issue=3 |pages=303–8 |year=2005 |month=February |pmid=15718841 |doi= |url=http://meta.wkhealth.com/pt/pt-core/template-journal/lwwgateway/media/landingpage.htm?an=00002030-200502180-00009 |accessdate=2009-03-31 |archive-date=2013-09-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130916123825/http://meta.wkhealth.com/pt/pt-core/template-journal/lwwgateway/media/landingpage.htm?an=00002030-200502180-00009 |url-status=dead }}</ref> === Pag-iwas === Ang isang kurso ng paggamot na [[antiretroviral]] na agad na nilapat pagkatapos ng pagkalantad sa HIV ay tumutukoy sa [[pagkatapos ng pagkalantad na prophylaxis]] ay nagpapabawas ng panganib ng impeksiyon kung sinimulan nang mabilis hangga't maaari.<ref name=Fan>{{cite book | author = | year = 2005 | title = AIDS : science and society | chapter = | editor = Fan, H., Conner, R. F. and Villarreal, L. P. eds | edition = 4th | pages = | publisher = Jones and Bartlett Publishers | location = [[Boston|Boston, MA]] | isbn = 0-7637-0086-X}}</ref> Noong Hulyo 2010, ang isang gel na pang-[[puke ng tao]] na naglalaman ng [[tenofovir]] na isang [[tagapigil ng baliktad na transcriptase]] ay naipakitang nagpabawas ng rate ng impeksiyon ng HIV ng 39 porsiyento sa isang pagsubok na isinagawa sa Timog Aprika.<ref name=Karim>{{cite journal | author=Karim, Q. A., Karim, S. S. A., Frolich, J. A., Grobler, A. C., Baxter, C., Mansoor, L. E., Kharsany, A. B. M., Sibeko, S., Mlisana, K. P., Omar, Z., Gengiah, T. N., Maarschalk, S., Arulappan, N., Mlotshwa, M., Morris, L., and Taylor, D. | title=Effectiveness and Safety of Tenofovir Gel, an Antiretroviral Microbicide, for the Prevention of HIV Infection in Women | journal=Science | volume=329 | issue=5996 | pages=1168–74 | date=19 Hulyo 2010 |pmid=20643915 | pmc=3001187| doi=10.1126/science.1193748|bibcode = 2010Sci...329.1168A }}</ref> Ang simulang paggamot gamit ang terapiyang antiretroviral ng mga taong nahawaan ng HIV ay pumrotekta sa 96% ng mga partner nito mula sa impeksiyon.<ref>National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID), [http://www.niaid.nih.gov/news/newsreleases/2011/Pages/HPTN052.aspx "Treating HIV-infected People with Antiretrovirals Protects Partners from Infection"], NIH News, 2011 May</ref> Ang pagsusuring pagkatapos ng pagkalantad sa HIV ay nirerekomiyenda sa pasimula, sa ika-anim na linggo, ikatlong buwan at ika-anim na buwan.<ref name=PEP10>{{cite journal|last=Tolle|first=MA|author2=Schwarzwald, HL|title=Postexposure prophylaxis against human immunodeficiency virus|url=https://archive.org/details/sim_american-family-physician_2010-07-15_82_2/page/161|journal=American family physician|date=2010 Hulyo 15|volume=82|issue=2|pages=161–6|pmid=20642270}}</ref> Sa kasalukuyan ay walang alam na makukuha ng publikong [[bakuna ng HIV]] para sa HIV o AIDS.<ref>{{cite web |author=Los Alamos National Laboratory • Established 1943 |url=http://www.lanl.gov/discover/curing_aids |title=Fighting the world's most dangerous disease::Los Alamos Lab |publisher=Lanl.gov |date= |accessdate=2010-07-28 |archive-date=2010-12-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101203034757/http://lanl.gov/discover/curing_aids |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite journal |author=Robb ML|title=Failure of the Merck HIV vaccine: an uncertain step forward |journal=Lancet |volume=372 |issue=9653 |pages=1857–1858 |doi=10.1016/S0140-6736(08)61593-7 |pmid=19012958|year=2008}}</ref><ref name="Gray2011">{{cite journal | author = Gray GE, Allen M, Moodie Z, ''et al.'' | title = Safety and efficacy of the HVTN 503/Phambili Study of a clade-B-based HIV-1 vaccine in South Africa: a double-blind, randomised, placebo-controlled test-of-concept phase 2b study | journal = Lancet Infect Dis | year = 2011 | volume = 11 | issue = 7 | pages = 507–515 | doi=10.1016/S1473-3099(11)70098-6 | pmid = 21570355 }}</ref> Gayunpaman, ang isang bakuna na kombinasyon ng dalawang nakaraang hindi matagumpay na mga kandidatong bakuna na [[ALVAC-HIV]] at [[AIDSVAX]] ay iniulat noong Seytembre 2009 na nagresulta sa 30% pagbabawas sa mga impeksiyon sa isang [[pagsubok medikal]] na isinagawa sa [[Thailand]].<ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/8272113.stm | work=BBC News | title=HIV vaccine 'reduces infection' | date=24 Setyembre 2009 | accessdate=30 Marso 2010}}</ref><ref>{{cite journal | title = A (prime) boost for HIV vaccine research? | journal = Lancet | year= 2009 | volume = 374 | issue = 9696 | page = 1119 | doi = 10.1016/S0140-6736(09)61720-7 | last1 = The Lancet }}</ref> Ang mga karagdagang pagsubok ng bakuna ay nagpapatuloy sa kasalukuyan.<ref>{{cite web | author = U.S. Army Office of the Surgeon General | title = HIV Vaccine Trial in Thai Adults | publisher = ClinicalTrials.gov | date = 21 Marso 2011 | accessdate = 28 Hunyo 2011 | url = http://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00223080}}</ref><ref>{{cite web | author = U.S. Army Office of the Surgeon General | title = Follow up of Thai Adult Volunteers With Breakthrough HIV Infection After Participation in a Preventive HIV Vaccine Trial | publisher = ClinicalTrials.gov | date = 2 Hunyo 2010 | url = http://www.clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00337181}}</ref> == Virolohiya == === Istraktura at Genome === {{Main|Istraktura at genome ng HIV}} {{Taxobox| | color = violet | name = ''Human immunodeficiency virus'' | image = HIV-budding-Color.jpg | image_width = 190px | image_caption = Electron micrograp ng HIV-1 (sa berde) na umuusbong mula sa kulturadong lymphocyte. Ang maraming mga bilog na bukol sa ibabaw ng selula ay kumakatawan sa mga lugar ng pagtitipon at pag-usbong nga mga virion. | virus_group = vi | familia = ''[[Retroviridae]]'' | genus = ''[[Lentivirus]]'' | subdivision_ranks = Species | subdivision = * '''''Human immunodeficiency virus 1''''' * '''''Human immunodeficiency virus 2''''' }} Ang HIV ay iba sa istraktura sa iba pang mga [[retrovirus]]. Ito ay tinatayang [[sperikal]]<ref name=McGovern>{{ cite journal | author=McGovern SL, Caselli E, Grigorieff N, Shoichet BK | title=A common mechanism underlying promiscuous inhibitors from virtual and high-throughput screening | journal=J Med Chem | year=2002 | pages=1712–22 | volume=45 | issue=8 | pmid=11931626 | doi=10.1021/jm010533y }}</ref> na may [[diametro]]ng mga 120&nbsp;[[Nanometro|nm]] na mga 60&nbsp;beses na mas maliit sa [[selulang pulang dugo]] ngunit malaki para sa isang [[virus]].<ref name=Microbiology3>Compared with overview in: {{cite book|author=Fisher, Bruce; Harvey, Richard P.; Champe, Pamela C. |title=Lippincott's Illustrated Reviews: Microbiology (Lippincott's Illustrated Reviews Series) |url=https://archive.org/details/microbiology0000harv |publisher=Lippincott Williams & Wilkins |location=Hagerstown, MD |year= 2007|pages= |isbn=0-7817-8215-5 |oclc= |doi=}} Page 3</ref> Ito ay binubuo ng dalawang mga kopya ng positibong isang-hiblang [[RNA]] na nagkokodigo para sa siyam na [[gene]] ng virus na sinarhan ng [[kono|konikal]] na [[capsid]] na binubuo ng 2,000 mga kopya ng [[protina]]ng viral na [[HIV structure and genome|p24]].<ref name=compendia>{{cite book |author = Various |year = 2008 |title = HIV Sequence Compendium 2008 Introduction |url = http://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/2008/frontmatter.pdf |format = PDF |accessdate = 2009-03-31 |archive-date = 2017-11-24 |archive-url = https://web.archive.org/web/20171124115738/https://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/2008/frontmatter.pdf |url-status = dead }}</ref> Ang isang-hiblang RNA ay masikip na binibigkis sa mga protinang nucleocapsid na p7 at mga [[ensaym]] na kailangan sa kaunlaran ng virion gaya ng [[baliktad na transcriptase]], [[aspartyl protease|proteases]], [[ribonuclease]] at [[integrase]]. Ang isang [[matriks]] na binubuo ng protinang viral na p17 ay pumapaligid sa capsid na sumisiguro sa integridad o kabuuan ng partikulong virion.<ref name=compendia/> Ito naman ay napapaligiran ng [[viral na envelope]] na binubuo ng dalawang mga patong ng matabang mga [[molekula]]ng tinatawag na [[phospholipid]] na kinuha mula sa [[membrano ng selula]] ng tao kung ang bagong nabuong partikulong virus ay sumanga mula sa [[selula]]. Ang nakabigkis sa mga viral envelope ang mga protina mula sa selula ng [[hosto]] at mga 70 kopya ng kompleks na protinang HIV na umuungas sa ibabaw ng partikulong virus.<ref name=compendia/> Ang protinang ito na kilala bilang Env, ay binubuo ng isang cap na gawa sa tatlong mga molekulang tinatawag na [[gp120|glycoprotein (gp) 120]], at isang sangang binubuo ng tatlong mga molekulang [[gp41]] na kumakabit sa istraktura ng viral envelope.<ref name=Chan>{{ cite journal | author=Chan, DC., Fass, D., Berger, JM., Kim, PS. | title=Core Structure of gp41 from the HIV Envelope Glycoprotein | journal=Cell | year=1997 | pages=263–73 | volume=89 | pmid=9108481 |format=PDF |url=http://www.its.caltech.edu/~chanlab/PDFs/Chan_Cell_1997.pdf|accessdate=2009-03-31 | doi=10.1016/S0092-8674(00)80205-6 | issue=2}}</ref> Ang kompleks na glycoprotein na ito ay pumapayag sa virus na kumabit at sumanib sa mga inaasintang selula upang magpasimula ng nakahahawang [[siklo]].<ref name=Chan/> Ang parehong mga pang-ibabaw na protinang ito lalo na ang gp120 ay itinuturing na mga inaasinta (targets) ng panghinaharap na paggamot o mga bakuna laban sa HIV.<ref name=nih1998>{{cite news | author=National Institute of Health | title=Crystal Structure of Key HIV Protein Reveals New Prevention, Treatment Targets | date=17 Hunyo 1998 | url=http://www3.niaid.nih.gov/news/newsreleases/1998/hivprotein.htm | accessdate=2006-09-14 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20060219112450/http://www3.niaid.nih.gov/news/newsreleases/1998/hivprotein.htm | archivedate=2006-02-19 | url-status=live }}</ref> Ang genome na [[RNA]] ay binubo ng hindi bababa sa mga pitong istraktural na tanda ([[Long terminal repeat|LTR]], [[Trans-activation response element (TAR)|TAR]], [[HIV Rev response element|RRE]], PE, SLIP, CRS, and INS), at siyam na [[gene]] na (''gag'', ''pol'', at ''env'', ''tat'', ''rev'', ''nef'', ''vif'', ''vpr'', ''vpu'', at misan ay pangsampung ''tev'', na pagsasanib ng tat env and rev) na nagkokodigo sa 19 mga [[protina]]. Tatlo sa mga gene na ito na ''gag'', ''pol'', at ''env'' ay naglalaman ng impormasyon na kailangan upang gumawa ng mga istraktural na protina para sa mga bagong partikulong virus.<ref name=compendia/> Halambawa, ang ''env'' ay nagkokodigo para sa protinang tinatawag na gp160 na sinisira ng viral na ensaym upang bumuo ng gp120 at gp41. Ang mga anim na natitirang gene na ''tat'', ''rev'', ''nef'', ''vif'', ''vpr'', at ''vpu'' (o ''vpx'' sa kaso ng HIV-2) ay mga regulatoryong gene para sa mga protinang kumokontrol sa kakayahan ng HIV na makahawa ng mga selula, lumikha ng mga bagong kopya ng virus ([[replikasyon]]) o magsanhi ng sakit.<ref name=compendia/> Ang dalawang mga protinang Tat (p16 ay p14) ang mga [[Tagapagpagana (henetika)|transkripsiyonal na transaktibidator]] para sa tagataguyod na LTR na kumikilos sa pamamagitan ng pagbibigkis ng elementong TAR RNA. Ang TAR ay maaari ring iproseso sa [[microRNA]] na rumiregula sa mga gene ng [[apoptosis]] na [[ERCC1]] at [[IER3]].<ref name="pmid18299284">{{cite journal|author=Ouellet DL, Plante I, Landry P, ''et al.'' |title=Identification of functional microRNAs released through asymmetrical processing of HIV-1 TAR element |journal=Nucleic Acids Res. |volume=36 |issue=7 |pages=2353–65 |year=2008 |month=April |pmid=18299284 |pmc=2367715 |doi=10.1093/nar/gkn076 |url=http://nar.oxfordjournals.org/cgi/content/full/36/7/2353}}</ref><ref name="pmid19220914">{{cite journal |author=Klase Z, Winograd R, Davis J, ''et al.'' |title=HIV-1 TAR miRNA protects against apoptosis by altering cellular gene expression |journal=Retrovirology |volume=6 |issue= 1|page=18 |year=2009 |pmid=19220914 |pmc=2654423 |doi=10.1186/1742-4690-6-18 |url=http://www.retrovirology.com/content/6/1/18}}</ref> Ang protinang [[Rev (HIV)|Rev]] (p19) ay sangkot sa paglilipat ng RNA mula sa [[nucleus ng selula]] at [[cytoplasmo]] sa pamamagitan ng pagbibigkis ng [[HIV Rev response element|RRE]] elementong RNA. Ang protinang Vif (p23) ay pumipigil sa aksiyon ng [[APOBEC3G]] (na isang protinang selula na nagde-[[deaminasyon|deaminado]] ng DNA: mga hybrid na RNA at/o nanghihimasok sa protinang Pol). Ang protinang Vpr (p14) ay pumipigil sa [[paghahati ng selula]] sa G2/M. Ang protinang Nef (p27) ay babang-nagreregula ng [[CD4]] (ang pangunahing reseptor na viral) gayundin ang mga molekulang [[MHC class I]] at [[MHC class II|class II]].<ref name="pmid2014052">{{cite journal |author=Garcia JV, Miller AD |title=Serine phosphorylation-independent downregulation of cell-surface CD4 by nef |journal=Nature |volume=350|issue=6318 |pages=508–11 |year=1991 |month=April |pmid=2014052 |doi=10.1038/350508a0|url=|bibcode = 1991Natur.350..508G }}</ref><ref name="pmid8612235">{{cite journal |author=Schwartz O, Maréchal V, Le Gall S, Lemonnier F, Heard JM |title=Endocytosis of major histocompatibility complex class I molecules is induced by the HIV-1 Nef protein |journal=Nat. Med. |volume=2 |issue=3 |pages=338–42 |year=1996|month=March |pmid=8612235 |doi= 10.1038/nm0396-338|url=}}</ref><ref name="pmid11593029">{{cite journal |author=Stumptner-Cuvelette P, Morchoisne S, Dugast M, ''et al.'' |title=HIV-1 Nef impairs MHC class II antigen presentation and surface expression |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.|volume=98 |issue=21 |pages=12144–9 |year=2001 |month=October |pmid=11593029 |pmc=59782|doi=10.1073/pnas.221256498 |url=|bibcode = 2001PNAS...9812144S }}</ref> Ang Nef ay nakikipag-ugnayan rin sa mga sakop na SH3. Ang protinang Vpu (p16) ay umiimpluwensiya sa paglabas ng bagong mga partikulong virus mula sa mga impektadong selula.<ref name=compendia/> Ang mga dulo ng bawat hibla ng HIV RNA ay naglalaman ng sekwensiyang [[RNA]] na tinatawag na [[mahabang terminal na pag-ulit]] (long terminal repeat o LTR). Ang mga rehiyon sa LTR ay kumikilos na mga [[switch]] upang kontrolin ang produksiyon ng mga bagong virus at maaaring pumukaw ng mga proteina mula sa HIV o sa selulang hosto. Ang [[Retroviral Psi na nagkakahong elemento|elementong Psi]] ay sangkot sa pagkakahon ng viral genome at nakikilala ng mga protinang Gag at Rev. Ang elementong SLIP (TTTTTT) ay sangkot sa [[paglipatbalangkas]] sa Gag-Pol na bumabasa ng balangkas na kailangan upang makagawa ng gumaganang Pol.<ref name=compendia/> === Tropismo === {{Main|HIV tropism}} [[Talaksan:HIV Mature and Immature.PNG|thumb|right|Diagram of the immature and mature forms of HIV]] Ang terminong [[tropismong viral]] ay tumutukoy sa kung aling mga uri ng [[selula]] ang nahahawaan ng HIV. Ang HIV ay maaaring humawa sa iba't ibang uri ng mga selulang [[immuno]] gaya ng [[Tagatulong na selulang T|CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T]], [[macrophage]], at [[microglial]]. Ang pagpasok ng HIV-1 sa mga macrophage at CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T ay pinamamagitan sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan ng mga virion envelope glycoprotein (gp120) sa molekulang CD4 sa inaasintang mga selula gayundin sa mga kapwa reseptor na [[chemokine]].<ref name=Chan/> Ang mga strain na macrophage ng HIV-1, o hindi-[[syncitia]]-na pumupukaw na mga strain (NSI) ay gumagamit ng reseptor na ''β''-chemokine na [[CCR5]] para sa pagpasok at kaya ay may kakayahang magreplika sa mga macrophage at CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T.<ref name=Coakley>{{ cite journal | author=Coakley, E., Petropoulos, C. J. and Whitcomb, J. M. | title=Assessing ch vbgemokine co-receptor usage in HIV | journal=Curr. Opin. Infect. Dis. | year=2005 | pages=9–15 | volume=18 | issue=1 | pmid=15647694 |format= | doi=10.1097/00001432-200502000-00003 }}</ref> Ang ''α''-chemokine SDF-1 na [[ligando]] CXCR4 ay sumusupil ng [[replikasyon]] ng mga [[henetikong hiwalay|hiwalay]] na T-tropic HIV-1. Ginagawa nito ito sa pamamagitan ng [[ilalim-na-regulasyon|ilalim-na-pagreregula]] ng [[ekspresyon (heneteika)|ekspresyon]] ng CXCR4 sa ibabaw ng mga [[selula]]ng ito. Ang HIV na tanging gumagamit ng reseptor na CCR5 ay tinatawag [[HIV tropism|R5]]; ang mga tanging gumagamit ng CXCR4 ay tinatawag na [[HIV tropism|X4]], at ang gumagamit ng parehong ito ay tinatawag na X4R5. Gayunpaman, ang tanging paggamit ng kapwa reseptor ay hindi nagpapaliwanag ng tropismong viral dahil hindi lahat ng virus na R5 ay nakagagamit ng CCR5 sa mga macrophage para sa isang produktibong impeksiyon<ref name=Coakley /> at ang HIV ay maaari ring makahawa ng pangilalim na uri ng [[myeloid na dendritikong mga selula]],<ref name=Knight> {{cite journal | author=Knight, S. C., Macatonia, S. E. and Patterson, S. | title=HIV I infection of dendritic cells | journal=Int. Rev. Immunol. | year=1990 | pages=163–75 | volume=6 | issue=2–3 | pmid=2152500 | doi=10.3109/08830189009056627 }}</ref> na malamang ay bumubuo ng imbakan na nagpapanatili ng impeksiyon kapag ang bilang ng CD4<SUP>+</SUP> mga selulang T ay labis na bumagsak sa mababang mga lebel. Ang ilang mga tao ay hindi tinatablan o nahahawaan ng ilang mga strain ng HIV.<ref name=Tang>{{ cite journal | author=Tang, J. and Kaslow, R. A. | title=The impact of host genetics on HIV infection and disease progression in the era of highly active antiretroviral therapy | journal=AIDS | year=2003 | pages=S51–S60 | volume=17 | issue=Suppl 4 | pmid=15080180 | doi=10.1097/00002030-200317004-00006 }}</ref> Halimbawa, ang mga taong may [[mutasyon]]g [[CCR5-Δ32]] ay resistante (hindi tinatablan) ng impeksiyon ng virus na R5 dahil ang mutasyon ay pumipigil sa HIV na magbigkis sa kapwa reseptor na ito na nagbabawas ng kakahayan nito na humawa ng mga inaasintang selula. Ang [[pakikipagtalik]] ang pangunahing paraan ng transmisyon ng HIV. Ang HIV na X4 at R5 ay makikita sa [[semilya]] na ipinapasa mula sa lalake sa katalik nito (babae o lalake). Ang virion ay maaaring humawa ng maraming mga inaasintang selula at kumalat sa buong organismo. Gayunpaman, ang proseso ng pagpili ay tumutungo sa nananaig na transmisyon ng virus na R5 sa daanang ito.<ref name=Zhu1993> {{cite journal | author=Zhu T, Mo H, Wang N, Nam DS, Cao Y, Koup RA, Ho DD. | title=Genotypic and phenotypic characterization of HIV-1 patients with primary infection | journal=Science | year=1993 | pages=1179–81 | volume=261 | issue=5125 | pmid=8356453 | doi=10.1126/science.8356453 |bibcode = 1993Sci...261.1179Z }}</ref><ref name=Wout> {{cite journal | author=van’t Wout AB, Kootstra NA, Mulder-Kampinga GA, Albrecht-van Lent N, Scherpbier HJ, Veenstra J, Boer K, Coutinho RA, Miedema F, Schuitemaker H. | title=Macrophage-tropic variants initiate human immunodeficiency virus type 1 infection after sexual, parenteral, and vertical transmission | journal=J Clin Invest | year=1994 | pages=2060–7 | volume=94 | issue=5 | pmid=7962552 | doi=10.1172/JCI117560 | pmc=294642 }}</ref><ref name=Zhu1996> {{cite journal | author=Zhu T, Wang N, Carr A, Nam DS, Moor-Jankowski R, Cooper DA, Ho DD. | title=Genetic characterization of human immunodeficiency virus type 1 in blood and genital secretions: evidence for viral compartmentalization and selection during sexual transmission | journal=J Virol | year=1996 | pages=3098–107 | volume=70 | issue=5 | pmid=8627789 | pmc=190172 }}</ref> Kung paanong ang selektibong prosesong ito ay kumikilos ay nasa ilalim pa rin ng pagsisiyasat ngunit ang isang modelo ay ang [[spermatozoa]] ay maaaring selektibong magdala ng R5 HIV habang kanilang inaangkin ang parehong CCR3 at CCR5 ngunit hindi ang CXCR4 sa kanilang ibabaw<ref name=Muciaccia> {{cite journal | author=Muciaccia B, Padula F, Vicini E, Gandini L, Lenzi A, Stefanini M. | title=Beta-chemokine receptors 5 and 3 are expressed on the head region of human spermatozoon | url=https://archive.org/details/sim_faseb-journal_2005-12_19_14/page/2048 | journal=FASEB J | year=2005 | pages=2048–50 | volume=19 | issue=14 | pmid=16174786 | doi=10.1096/fj.05-3962fje }}</ref> at ang [[selulang epithelial]] sa [[ari]] (genital) ay may kinikilingang sumasamsam sa virus na X4.<ref name=Berlier> {{cite journal | author=Berlier W, Bourlet T, Lawrence P, Hamzeh H, Lambert C, Genin C, Verrier B, Dieu-Nosjean MC, Pozzetto B, Delezay O. | title=Selective sequestration of X4 isolates by human genital epithelial cells: Implication for virus tropism selection process during sexual transmission of HIV | journal=J Med Virol. | year=2005 | pages=465–74 | volume=77 | issue=4 | pmid=16254974 | doi=10.1002/jmv.20478 }}</ref> Sa mga pasyenteng nahawaan ng pangilalim na uri ng B HIV-1, kadalasan ay mayroong switch na kapwa reseptor sa huling yugto ng sakit at ang mga barianto (uri) ng T-tropic ay lumilitaw na maaaring makahawa sa iba ibang mga selulang T sa pamamagitan ng CXCR4.<ref name=Clevestig> {{cite journal | author=Clevestig P, Maljkovic I, Casper C, Carlenor E, Lindgren S, Naver L, Bohlin AB, Fenyo EM, Leitner T, Ehrnst A. | title=The X4 phenotype of HIV type 1 evolves from R5 in two children of mothers, carrying X4, and is not linked to transmission | journal=AIDS Res Hum Retroviruses | year=2005 | pages=371–8 | volume=5 | issue=21 | pmid=15929699 | doi=10.1089/aid.2005.21.371 }}</ref> Ang mga uring ito ay nagrereplika naman nang mas agresibo na may tumaas na [[birulensiya]] na nagsasanhi ng mabilisang pagkaubos ng selulang T, pagbagsak ng [[sistemang immuno]] at mga paglitaw ng mga oportunistikong impeksiyon na naghuhudyat ng pagsisimula ng [[AIDS]].<ref name=Moore> {{cite journal | author=Moore JP.| title=Coreceptors: implications for HIV pathogenesis and therapy | journal=Science | year=1997 | pages=51–2 | volume=276 | issue=5309 | pmid=9122710 | doi=10.1126/science.276.5309.51 }}</ref> Kaya sa kurso ng impeksiyon, ang pag-aangkop na viral sa paggamit ng CXCR4 imbis ng CCR5 ay maaaring isang mahalagang hakbang sa pagtungo sa AIDS. Ang ilang mga bilang ng pag-aaral ng mga indibidwal na nahawaan ng pang ilalim na uring B ay natukoy na sa pagitan ng 40 at 50% ng mga pasyente ng AIDS ay maaaring magpatira ng mga virus ng SI at ipinagpapalagay ng phenotipong X4.<ref name=Karlsson> {{cite journal | author=Karlsson A, Parsmyr K, Aperia K, Sandstrom E, Fenyo EM, Albert J.| title=MT-2 cell tropism of human immunodeficiency virus type 1 isolates as a marker for response to treatment and development of drug resistance | url=https://archive.org/details/sim_journal-of-infectious-diseases_1994-12_170_6/page/1367| journal=J Infect Dis. | year=1994 | pages=1367–75 | volume=170 | issue=6 | pmid=7995974 | doi=10.1093/infdis/170.6.1367 }}</ref><ref name=Koot> {{cite journal | author=Koot M, van 't Wout AB, Kootstra NA, de Goede RE, Tersmette M, Schuitemaker H.| title=Relation between changes in cellular load, evolution of viral phenotype, and the clonal composition of virus populations in the course of human immunodeficiency virus type 1 infection | url=https://archive.org/details/sim_journal-of-infectious-diseases_1996-02_173_2/page/349| journal=J Infect Dis. | year=1996 | pages=349–54 | volume=173 | issue=2 | pmid=8568295 | doi=10.1093/infdis/173.2.349 }}</ref> Ang HIV-2 ay mas hindi gaanong [[patoheniko]] kesa sa HIV-1 at mas limitado sa pamamahaging pandaigdigan nito. Ang pagkuha ng mga "kasamang genes" ng HIV-2 at ang mas maraming mga parteno ng paggamit ng kapwa reseptor (kabilang ang independiyenteng CD4) ay maaaring makatulong sa virus sa pag-aangkop nito upang makaaiwas sa likas na restriksiyong mga paktor na makikita sa mga selulang hosto. Ang pag-aangkop sa paggamit ng normal na makinaryang selular upang magkaroon ng kakayahang makapagpasa at produktibong impeksiyon ay nakatulong rin sa paglikha ng replikasyon ng HIV-2 sa mga tao. Ang isang stratehiya ng pagpapatuloy (survival) para sa anumang nakahahawang ahente ay hindi pagpatay ng hosto nito kundi sa huli ang pagiging isang [[commensal]] na organismo. Sa pagkakamit ng mababang patohenisidad sa paglipas ng panahon, ang mga barianto na mas matagumpay sa pagpasa ay mapipili.<ref name= CheneyandMcKnight>{{cite book |author= Cheney, K and McKnight, A|chapter=HIV-2 Tropism and Disease | year=2010 |title=Lentiviruses and Macrophages: Molecular and Cellular Interactions | publisher=[[Caister Academic Press]] | isbn= 978-1-904455-60-8}}</ref> === Siklo ng Replikasyon === [[Talaksan:HIV gross cycle only.png|thumb|Siklo ng replikasyon ng HIV]] ==== Pagpasok sa selula ==== Ang HIV ay pumapasok sa [[macrophage]]s at CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T sa pamamagitan ng [[adsorpsiyon]] ng mga [[glycoprotein]] sa ibabaw sa mga reseptor sa inaasintang selula na sinundan ng pagsasanib ng [[viral envelope]] sa [[membrano ng selula]] at paglabas ng HIV capsid sa selula.<ref name=Chan2>{{cite journal |author=Chan D, Kim P |title=HIV entry and its inhibition |journal=Cell |volume=93 |issue=5 |pages=681–4 |year=1998 |pmid=9630213 |doi=10.1016/S0092-8674(00)81430-0}}</ref><ref name=Wyatt>{{cite journal |author=Wyatt R, Sodroski J |title=The HIV-1 envelope glycoproteins: fusogens, antigens, and immunogens |journal=Science |volume=280 |issue=5371 |pages=1884–8 |year=1998 | doi=10.1126/science.280.5371.1884 |pmid=9632381|bibcode = 1998Sci...280.1884W }}</ref> Ang pagpasok sa selula ay nagmumula sa pamamagitan ng interaksiyon ng trimeric envelope complex ([[gp160]] spike) at parehong [[CD4]] at reseptor na chemokine (na pangkalahatan ay [[CCR5]] o [[CXCR4]] ngunit ang iba ay alam na nakikipag-ugnayan) sa ibabaw ng selula.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ang gp120 bumibigkis sa [[integrin]] α<sub>4</sub>β<sub>7</sub> na nagpapagana ng [[LFA-1]] na sentral na integrin na sangkot sa paglikha ng mga [[sinapse]]ng virolohikal na nangangasiwa ng mahusay na selula-sa-selulang pagkalat ng HIV-1.<ref name=Arthos>{{cite journal |author=Arthos J, Cicala C, Martinelli E, Macleod K, Van Ryk D, Wei D, Xiao Z, Veenstra TD, Conrad TP, Lempicki RA, McLaughlin S, Pascuccio M, Gopaul R, McNally J, Cruz CC, Censoplano N, Chung E, Reitano KN, Kottilil S, Goode DJ, Fauci AS. |title=HIV-1 envelope protein binds to and signals through integrin alpha (4)beta (7), the gut mucosal homing receptor for peripheral T cells |journal=Nature Immunol. |volume=In Press |issue= 3|page= 301|year=2008|pmid=18264102 |doi=10.1038/ni1566 |pages=301–9}}</ref> Ang gp160 spike ay naglalaman ng mga nagbibigkis na mga sakop (domains) para sa parehong mga reseptor na CD4 at chemokine.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ang unang hakbang sa pagsasanib ay kinasasangkutan ng mataas na apinidad ng pagkakabit ng mga nagbibigkis na sakop (domains) na CD4 ng [[gp120]] sa CD4. Kapag ang gp120 ay nakabigkis na sa protinang CD4, ang envelope complex ay sumasailalim sa isang istraktural na pagbabago na naglalantad ng mga chemokine na nagbibigkis sa mga sakop ng gp120 at pumapayag sa mga ito na makipag-ugnayan sa mga inaasintang reseptor na chemokine.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ito ay pumapayag para sa mas matatag na dalawang-umuungos na pagkakabit na pumapayag sa N-terminal na nagsasanib na [[peptide]] na gp41 upang makatagos sa membrano ng selula.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ang inulit na mga sekwensiya sa gp41, HR1, at HR2 ay nakikipag-ugnayan naman na nagsasanhi ng pagbagsak ng ektraselular na bahagi ng gp41 sa isang hairpin. Ang pulupot na istrakturang ito ay nagpapalapit sa virus at mga membrano ng selula na pumapayag sa pagsasanib ng mga membrano at kalaunang pagpasok ng viral capsid.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Pagkatapos ang HIV ay bumigkis sa inaasintang selula, ang [[RNA]] ng HIV at iba't ibang mga [[ensaym]] kabilang ang baligtad na transcriptrase, integrase, ribonuclease, and protease, ay itinutusok (injected) sa loob ng selula.<ref name=Chan2/> Habang isinasagawa ang batay sa microtubule na paghahatid sa nucleus, ang viral na isang hiblang RNA genome ay [[transkipsiyon|tinranskriba]] sa dalawang-hibang DNA na isinasama naman sa [[kromosoma]] ng hosto. Ang HIV ay maaaring humawa ng mga [[selulang dendritiko]] (DC) sa pamamagitan ng rutang CD4-[[CCR5]] na ito, ngunit ang isa pang ruta gamit ang spesipiko sa mannose na C-uring lectin na mga reseptor gaya ng [[DC-SIGN]] ay maaari ring gamitin.<ref name=Pope_2003>{{cite journal |author=Pope M, Haase A |title=Transmission, acute HIV-1 infection and the quest for strategies to prevent infection |journal=Nat Med |volume=9 |issue=7 |pages=847–52 |year=2003 |pmid=12835704 |doi=10.1038/nm0703-847}}</ref> Ang mga DC ang isa sa mga unang selula na naeenkwentro ng virus sa pagpasang nangyayari sa [[pakikipagtalik]]. Ang mga ito ay kasalukuyang ipinagpapalagay na gumagampan ng mahalagang papel sa pamamaigtan ng pagpasa ng HIV sa mga selulang T kapag ang virus ay nabitig sa [[mukosa]] ng mga DC.<ref name=Pope_2003 /> Ang presensiya ng [[FEZ-1]] na natural na umiiral sa mga [[neuron]] ay pinaniniwalaang nagpapaiwas sa impeksiyon ng mga selula ng HIV.<ref name="HaedickeBrown2009">{{cite journal|last1=Haedicke|first1=J.|last2=Brown|first2=C.|last3=Naghavi|first3=M. H.|title=The brain-specific factor FEZ1 is a determinant of neuronal susceptibility to HIV-1 infection|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=106|issue=33|year=2009|pages=14040–14045|issn=0027-8424|doi=10.1073/pnas.0900502106}}</ref> ==== Replikasyon at transkripsiyon ==== Sa madaling panahong pagkatapos na ang viral capsid ay pumasok sa selula, ang isang [[ensaym]] na tinatawag na [[baligtad na transcriptase]]'' ay nagpapalaya ng isang-hiblang (+)[[RNA]] na genome mula sa ikinabit na mga protinang viral at kumokopya nito sa molekulang [[cDNA|complementary DNA (cDNA)]].<ref name=Zheng>{{cite journal | author=Zheng, Y. H., Lovsin, N. and Peterlin, B. M. | title=Newly identified host factors modulate HIV replication | journal=Immunol. Lett. | year=2005 | pages=225–34 | volume=97 | issue=2 | pmid=15752562 | doi=10.1016/j.imlet.2004.11.026}}</ref> Ang proseso ng baligtad na transkripisyon ay labis na nagagawi sa pagkakamali at ang mga nagreresultang [[mutasyon]] ay maaaring magsanhi ng [[resistansiya sa mga drogang antiviral|resistansiya]] (hindi pagtalab sa droga) o pumayag sa virus na sumakop sa [[sistemang immuno]] ng katawan. Ang baligtad na transcriptase ay mayroon ring aktibidad na ribonuclease na sumisira sa viral RNA habang isinasagawa ang [[biosintesis|sintesis]] ng cDNA gayundin ng independiyente sa DNA na aktibidad na DNA polymerase na lumilikha ng [[senso (molekula na biolohiya)|sensong]] DNA mula sa ''antisensong'' cDNA.<ref>[http://student.ccbcmd.edu/courses/bio141/lecguide/unit3/viruses/hivlc.html Doc Kaiser's Microbiology Home Page > IV. VIRUSES > F. ANIMAL VIRUS LIFE CYCLES > 3. The Life Cycle of HIV] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100726222939/http://student.ccbcmd.edu/courses/bio141/lecguide/unit3/viruses/hivlc.html |date=2010-07-26 }} Community College of Baltimore County. Updated: Jan., 2008</ref> Sa pagiging magkasama, ang cDNA at ang komplementong anyo nito ay bumubuo ng dalawang-hiblang viral DNA na inihahatid naman sa [[nucleus ng selula]]. Ang pagsasama ng viral DNA sa [[genome]] ng selula ng hosto ay isinasagawa ng isa pang ensaym na viral na tinatawag na ''[[integrase]]''.<ref name=Zheng/> [[Talaksan:Reverse Transcription.png|thumb|Ang baligtad na transkipsiyon ng genome ng HIV sa dalawang hiblang DNA]] Ang isinamang viral DNA na ito ay maaaring humimlay ng hindi aktibo sa latentong yugto ng impeksiyong HIV.<ref name=Zheng/> Upang aktibong lumikha ng virus, ang ilang mga selular na [[paktor ng transkipsiyon]] ay hindi kinakailangang umiiral, na ang pinakamahalaga ang [[NF-κB|NF-''κ''B]] (NF kappa&nbsp;B) na [[taas na regulasyon|taas-na-nireregula]] kapag ang mga selulang T ay naging aktibo.<ref name=Hiscott>{{cite journal | author=Hiscott J, Kwon H, Genin P. | title=Hostile takeovers: viral appropriation of the NF-kB pathway | journal=J Clin Invest. | year=2001 | pages=143–151 | volume=107 | issue=2 | pmid=11160127 | doi=10.1172/JCI11918 | pmc=199181 }}</ref> Ang ibig sabihin nito, ang mga selulang malamang na mapatay ng HIV ang mga kasalukuyang lumalaban sa impeksiyon. Habang nangyayari ang repklikasyon ng virus, ang isinamang DNA [[provirus]] ay [[transkripsiyon (henetika)|tintranskriba]] sa [[Messenger RNA|mRNA]] na [[pagpuputol (henetika)|pinutol]] (spliced) sa mas maliit na mga piraso. Ang mga maliit na mga pirasong ito ay inilalabas mula sa nucleus patungo sa [[cytoplasma]] kung saan ang mga ito ay [[pagsasalin (henetika)|isinasalin]] sa mga regulatoryong protinang [[Tat (HIV)|Tat]] (na humihikayat ng bagong produksiyon ng virus) at [[Rev (HIV)|Rev]]. Habang ang bagong nalikhang protinang Rev ay nagtitipon sa nucleus, ito ay bumibigkis sa viral mRNAs at pumapayag sa mga hindi naputol (unspliced) RNA na umalis sa nucleus kung saan ang ito ay napananatili hanggang sa maputol.<ref name=Pollard> {{cite journal | author=Pollard, V. W. and Malim, M. H. | title=The HIV-1 Rev protein | url=https://archive.org/details/sim_annual-review-of-microbiology_1998_52/page/491 | journal=Annu. Rev. Microbiol. | year=1998 | pages=491–532 | volume=52 | issue= | pmid=9891806 | doi=10.1146/annurev.micro.52.1.491 }}</ref> Sa yugtong ito, ang mga istraktural na protinang Gag at Env ay nalilikha mula sa buong habang mRNA. Ang buong-habang RNA ay aktwal na genome ng virus; ito ay nagbibigkis sa protinang Gag at ikinakahon sa mga bagong partikulong virus. Ang HIV-1 at HIV-2 ay lumalabas na nagkakahong ng kanilang RNA nang magkaiba. Ang HIV-1 ay nagbibigkis sa anumang angkop na RNA samantalang ang HIV-2 ay may kinikilangang nagbibigkis sa mRNA na ginamit upang lumikha ng mismong protinang Gag. Ito ay maaaring mangahulugang ang HIV-1 ay may mas mabuting kakayahan na sumailalim sa [[mutasyon]]. Ang impeksiyong HIV-1 ay tumutuloy sa AIDS nang mas mabilis kesa sa impeksiyong HIV-2 at ang ==== Pagtitipon at paglabas ==== Ang huling hakbang ng siklong viral na pagtitipon ng mga bagong viron na HIV-1, ay nagsisimula sa [[membranong plasma]] ng selula ng hosto. Ang poliprotinang Env (gp160) ay dumadaan sa [[endoplasmikong retikulum]] at inihahahatid sa kompleks na [[Aparatong Golgi|Golgi]] kung saan ito ay pinaghihiwalay ng [[HIV-1 protease|protease]] at pinoproseso sa dalawang HIV envelope na mga glycoprotein na gp41 at gp120. Ang mga ito ay inihahatid sa [[membranong plasma]] ng selula ng hosto kung saan ang gp41 ay nagkakabit sa gp120 sa membrano ng impektadong selula. Ang Gag (p55) at Gag-Pol (p160) na mga polyprotein ay umuugnay rin sa panloob na ibabaw ng membranong plasma kasama ang genomikong RNA ng HIV habang ang nabubuong virion ay nagsisimulang sumanga mula sa selula ng hosto. Ang maturasyon (pagiging hinog o ganap) ay nangyayari sa bumubuong sanga o sa hindi hinog na viron pagkatapos itong sumanga mula sa selula ng hosto. Sa maturasyon, ang HIV proteases ay naghihiwalay ng mga polyprotein sa mga indibidwal na gumaganang protina at ensaym ng HIV. Ang iba't ibang mga istraktural na bahagi ay nagtitipon naman upang lumikha ng hinog (mature) na HIV virion.<ref name=Gelderblom>{{cite book | last = Gelderblom | first = H. R | year = 1997 | title = '''HIV Sequence Compendium''' | chapter = Fine structure of HIV and SIV | chapterurl = http://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/1997/partIII/Gelderblom.pdf | editor = Los Alamos National Laboratory (ed.) | edition = | pages = 31–44 | publisher = [[Los Alamos National Laboratory]] | location = [[Los Alamos, New Mexico]] | format = PDF}}</ref> Ang hakbang na ito ng paghihiwalay ay maaaring mapigil ng mga tagapigil ng protease. Ang hinog (mature) na virus ay may kakayahan namang makahawa ng iba pang selula. === Pagkakaibang henetiko === {{See|Mga pangilalim na uri ng HIV}} [[Talaksan:HIV-SIV-phylogenetic-tree.svg|thumb|Ang [[phylohenetikong puno]] ng [[SIV]] at HIV]] Ang HIV ay iba sa maraming mga virus dahil ito ay may napakataas na [[henetikong pagkakaiba]]. Ang pagkakaibang ito o dibersidad ay resulta ng mabilis na replikasyong siklo na may paglikha ng 10<sup>10</sup> kada arawa ksasama ng mataas na rate ng [[mutasyon]] na mga tinatayang 3 x 10<sup>−5</sup> kada nucleotide base kada siklo ng replikasyon at [[henetikong rekombinasyon|muling pagsasamang]] mga katangian ng baligtad na transcriptase.<ref name=RobertsonDL>{{cite journal | author=Robertson DL, Hahn BH, Sharp PM. | title=Recombination in AIDS viruses | url=https://archive.org/details/sim_journal-of-molecular-evolution_1995-03_40_3/page/249 | journal=J Mol Evol. | year=1995 | pages=249–59 | volume=40 | issue=3 | pmid=7723052 | doi=10.1007/BF00163230}}</ref><ref name="Rambaut_2004">{{cite journal | title=The causes and consequences of HIV evolution | last=Rambaut | first=A et al | journal=Nature Reviews Genetics | volume=5 | year=2004 | month=January | doi=10.1038/nrg1246 | pmid=14708016 | url=http://tree.bio.ed.ac.uk/downloadPaper.php?id=242 | issue=52–61 | last2=Posada | first2=D | last3=Crandall | first3=KA | last4=Holmes | first4=EC | pages=52–61 | access-date=2011-12-29 | archive-date=2019-11-09 | archive-url=https://web.archive.org/web/20191109035127/http://tree.bio.ed.ac.uk/downloadPaper.php?id=242 | url-status=dead }}</ref><ref name="pmid17960579">{{cite journal |author=Perelson AS, Ribeiro RM |title=Estimating drug efficacy and viral dynamic parameters: HIV and HCV |journal=Stat Med |volume=27 |issue=23 |pages=4647–57 |year=2008 |month=October |pmid=17960579 |doi=10.1002/sim.3116 |url=}}</ref> Ang masalimuot na senaryong ito ay tumutungo sa paglikha ng maraming mga barianto (uri) ng HIV sa isang impektadong pasyente sa kurso ng isang araw.<ref name=RobertsonDL/> Ang pagiging iba iba nito ay dinagdagan kapag ang isang selula ay sabay na nahawaan ng dalawa o mas maraming mga iba ibang strain ng HIV. Kapag ang sabay sabay na pagkahawa ay nangyari, ang genome ng progeny virion ay maaaring binubuo ng mga hiblang RNA mula sa dalawang magkaibang strain. Ang hybrid na virion ay humahawa naman sa bagong selula kung saan ito sumasailalim sa isang replikasyon. Habang nangyayari ito, ang baligtad na transcriptase sa pamamagitan ng pagtalon ng paurong sulon sa pagitan ng dalawang magkaibang suleras (template) na RNA ay lilikha ng bagong na-[[biosintesis|sintesis]] na retroviral [[sekwensiyang DNA]] na muling pagsasama sa pagitan ng dalawang mga magulang na genome.<ref name=RobertsonDL/> Ang muling pagsasamang ito ay pinakahalata kapag ito ay nangyayari sa pagitan ng mga pangilalim na uri.<ref name=RobertsonDL/> Ang malapit na kaugnay na [[simian immunodeficiency virus]] (SIV) ay nag-[[ebolusyon|ebolve]] sa maraming mga strain na inuri sa mga natural na [[species]] ng hosto. Ang mga SIV strain ng [[Aprikanong berdeng unggoy]] (SIVagm) at [[sooty mangabey]] (SIVsmm) ay pinaniniwalaang may mahabang kasaysayang [[ebolusyon]]aryo sa mga hosto nito. Ang mga hostong ito ay naka-angkop sa presensiya ng virus<ref name=pmid19661993>{{Cite pmid|19661993}}</ref> na makikita sa mataas na mga lebel sa dugo ng hosto ngunit nagpupukaw lamang ng isang katamtamang tugon ng [[immuno]],<ref>{{cite journal |author=Holzammer S, Holznagel E, Kaul A, Kurth R, Norley S |title=High virus loads in naturally and experimentally SIVagm-infected African green monkeys |journal=Virology |volume=283 |issue=2 |pages=324–31 |year=2001 |pmid=11336557 |doi=10.1006/viro.2001.0870}}</ref> does not cause the development of simian AIDS,<ref>{{Cite journal | author = Kurth, R. and Norley, S. | year = 1996 | title = Why don't the natural hosts of SIV develop simian AIDS? | url = | journal = J. NIH Res. | volume = 8 | issue = | pages = 33–37 }}</ref> at hindi sumasailalim sa labis na [[mutasyon]] at muling pagsasamang tipikal sa impeksiyong HIV sa mga tao.<ref>{{cite journal |author=Baier M, Dittmar MT, Cichutek K, Kurth R |title=Development of vivo of genetic variability of simian immunodeficiency virus |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |volume=88 |issue=18 |pages=8126–30 |year=1991 |pmid=1896460 |doi=10.1073/pnas.88.18.8126 |pmc=52459|bibcode = 1991PNAS...88.8126B }}</ref> Salungat dito, kapag ang mga strain ay nakahawa sa mga [[species]] ng hayop na hindi naka-angkop sa HIV (mga hostong "heterologous" gaya ng [[rhesus]] o cynomologus [[macaques]]), ang mga hayop ay bumubuo ng AIDS at ang virus ay lumilikha ng pagkakaiba ibang henetiko katulad ng nakikita sa impeksiyon ng HIV sa tao.<ref>{{cite journal |author=Daniel MD, King NW, Letvin NL, Hunt RD, Sehgal PK, Desrosiers RC |title=A new type D retrovirus isolated from macaques with an immunodeficiency syndrome |journal=Science |volume=223 |issue=4636 |pages=602–5 |year=1984 |pmid=6695172 |doi=10.1126/science.6695172|bibcode = 1984Sci...223..602D }}</ref> Ang Chimpanzee SIV (SIVcpz) na pinakamalapit na kamag-anak ng HIV-1 ay kaugnay ng dumagdag na mortalidad (kamatayan) at tulad ng AIDS na mga sintomas sa mga natural na hosto nito.<ref name=pmid19626114>{{Cite pmid|19626114}}</ref> Ang SIVcpz ay lumalabas na naipasa na relatibong kamakailan lamang sa mga chimpanzee at tao kaya ang mga hosto nito ay hindi pa naka-angkop sa virus.<ref name=pmid19661993/> Ang virus na ito ay nakawala rin ng tungkulin ng gene na [[Nef (protein)|Nef]] na makikita sa karamihan ng SIV. Kung wala ang tungkuling ito, ang pagkaubos ng selulang T ay mas malamang na tumutuloy sa [[kawalang immuno]] (immunodeficiency).<ref name=pmid19626114/> Ang tatlong mga pangkat ng HIV-1 ay natukoy sa basehan ng mga pagkakaiba sa rehiyong envelope (''env'') na M, N, and O.<ref name=Thomson> {{cite journal | author=Thomson, M. M., Perez-Alvarez, L. and Najera, R. | title=Molecular epidemiology of HIV-1 genetic forms and its significance for vaccine development and therapy | journal=Lancet Infect. Dis. | year=2002 | pages=461–471 | volume=2 | issue=8 | pmid=12150845 | doi=10.1016/S1473-3099(02)00343-2 }}</ref> Ang pangkat M ang pinakalaganap at nahahati sa walang mga pang-ilalim na uri (o [[clade]] batay sa buong genome na heograpikong walang katulad.<ref name=Carr>{{cite book | last = Carr | first = J. K. | author2 = Foley, B. T., Leitner, T., Salminen, M., Korber, B. and McCutchan, F. | year = 1998 | title = '''HIV Sequence Compendium''' | chapter = Reference Sequences Representing the Principal Genetic Diversity of HIV-1 in the Pandemic | chapterurl = http://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/1998/III/Carr.pdf | editor = Los Alamos National Laboratory (ed.) | edition = | pages = 10–19 | publisher = [[Los Alamos National Laboratory]] | location = [[Los Alamos, New Mexico]] | format = PDF | access-date = 2011-12-29 | archive-date = 2021-12-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211205021433/https://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/1998/III/Carr.pdf | url-status = dead }}</ref> Ang pinakalaganap ang pangilalim na uring B (na natagpuan ng pangunahin sa Hilagang Amerika at Europa), A at D (na pangunahing natagpuan Aprika) at C (na pangunahing natagpuan sa Aprika at Asya). Ang mga pangilalim na uring ito ay bumubuo ng mga sanga sa phylohenetikong puno na kumakatawan sa angkan ng pangkat M ng HIV-1. Ang kapwa impeksiyon sa mga walang katulad na pangilalim na uri ay nagpapalitawa ng sumisirkulang muling pinagsamang mga anyo (CRF). Noong 2000, ang huling taon kung saan ang analisis ng pandaigdigan paglaganap ng pangilalim ng uri ay nagawa, 47.2% ng pandaigdigang mga impeksiyon ay ng pangilalim na uring C, 26.7% ay ng pangilalim na uring A/CRF02_AG, 12.3% ay ng pangilalim na uring B, 5.3% way ng pangilalim na uring D, 3.2% ay ng pangilalim na uring CRF_AE, at ang natitirang 5.3% at binubuo ng mga ibang pangilalim na uri at CRF.<ref name=Osmanov> {{cite journal | author=Osmanov S, Pattou C, Walker N, Schwardlander B, Esparza J; WHO-UNAIDS Network for HIV Isolation and Characterization. | title=Estimated global distribution and regional spread of HIV-1 genetic subtypes in the year 2000 | journal=Acquir. Immune. Defic. Syndr. | year=2002 | pages=184–190 | volume=29 | issue=2 | pmid=11832690 }}</ref> Ang karamihan sa mga pagsasaliksik sa HIV-1 ay nakapokus sa pangilalim na uring B. Kaunting mga laboratoryo lamang ang nakapokus sa ibang mga pangilalim na uri nito.<ref name=Perrin> {{cite journal | author=Perrin L, Kaiser L, Yerly S. | title=Travel and the spread of HIV-1 genetic variants | journal=Lancet Infect Dis. | year=2003 | pages=22–27 | volume=3 | issue=1 | pmid=12505029 | doi=10.1016/S1473-3099(03)00484-5 }}</ref> Ang pag-iral ng ika-apat na pangkat na "P" ay [[hipotesis|hinipotesis]] batay sa virus na naihiwalay noong 2009.<ref name="Plantier_2009">{{cite journal |author=Plantier JC, Leoz M, Dickerson JE, ''et al.'' |title=A new human immunodeficiency virus derived from gorillas |journal=Nat. Med. |volume=15 |issue=8 |pages=871–2 |year=2009 |month=August |pmid=19648927 |doi=10.1038/nm.2016 |url= }}</ref><ref name="Smith_2009">{{cite news | url=http://www.independent.co.uk/life-style/health-and-families/health-news/woman-found-carrying-new-strain-of-hiv-from-gorillas-1766627.html | title=Woman found carrying new strain of HIV from gorillas | last=Smith | first=L | date=2009-08-03 | accessdate=2009-08-04 | publisher=The Independent | location=London | archive-date=2012-12-24 | archive-url=https://web.archive.org/web/20121224174120/http://www.independent.co.uk/life-style/health-and-families/health-news/woman-found-carrying-new-strain-of-hiv-from-gorillas-1766627.html | url-status=dead }}</ref><ref name="Reuters_2009">{{cite news | url=http://in.reuters.com/article/worldNews/idINIndia-41490620090803 | title=Gorillas may be a source of AIDS, researchers find | date=2009-08-03 | accessdate=2009-08-04 | publisher=Reuters India | archive-date=2009-09-09 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090909195051/http://in.reuters.com/article/worldNews/idINIndia-41490620090803 | url-status=dead }}</ref> Ang strain na ito ay maliwanag na hango mula sa [[Gorilla gorilla|gorilla]] SIV (SIVgor) na unang naihiwalay mula sa [[western lowland gorilla]] noong 2006.<ref name="Plantier_2009"/> Ang henetikong sekwensiya ng HIV-2 ay isang bahagi lamang na [[homologo]] sa HIV-1 at mas malapit na katulad ng SIVsmm. == Diagnosis == Maraming positibo sa HIV na mga tao ang walang alam na sila ay nahawaan (infected) ng HIV virus. Halimbawa, mababa sa 1% ng mga aktibong seksuwal na populasyong pangsiyudad sa [[Aprika]] ang nasubok (tested) at ang proporsiyon na ito ay mas mababasa sa mga rural na populasyon. Sa karagdagan, ang tanging 0.5% ng mga buntis na babaeng pumpupunta sa mga pasilidad pangkalusugan ang napayuhan, nasubok, o nakatanggap ng mga resulta ng pagsubok. Muli, ang proporsiyon na ito ay mas mababa sa mga rural na pasilidad pangkalusugan. Dahil sa ang mga donor ay hindi alam ang kanilang impeksiyon, ang dugo ng donor (nagbigay) at mga produkto ng dugong ginagamit sa medisina at pananaliksik medikal ay rutinang (routinely) ini-screen para sa HIV. Ang pagsubok (testing) ng HIV-1 ay binubuo ng inisyal na screening sa isang enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) upang matukoy ang mga [[antibody]] sa HIV-1. Ang mga specimen na may hindi reaktibong resulta mula sa inisyal na ELISA ay tinuturing na negatibo sa HIV malibang ang bagong pagkakalantad sa isang impektadong katalik na hindi alam na may HIV ay nangyari. Ang mga specimen na may reaktibong resulta ng ELISA, ang resulta ay muling sinusubok (retested) sa duplika (duplicate) Kung ang resulta ng pagsubok na duplika ay reaktibo, ang specimen ay inuulat na paulit ulit na reaktibo at sumasailalim sa isang pagsubok ng pagkokompirma na may spesipikong karagdagang pagsubok, halimbawa ang Western blot o ang hindi mas karaniwang immunofluorescence assay (IFA)). Ang mga tanging specimen na paulit ulit na reaktibo sa ELISA at positibo sa IFA o reaktibo sa Western blot ay itinuturing na positibo sa HIV at indikatibo ng impeksiyon ng HIV. Ang mga specimen na paulit ulit na reaktibo sa ELISA ay paminsan minsang nagbibgay ng hindi matukoy na resulta ng Western blot na maaaring hindi kompletong tugon ng antibody sa HIV ng isang impektadong indibidwal o mga hindi spesipikong raksiyon sa isang hindi impektadong indibidwal. Bagaman ang IFA ay maaaring gamitin upang kompirmahin ang impeksiyon sa mga ambiguosong (malabong) mga kasong ito, ang assay na ito ay hindi malawak na ginagamit. Sa pangkalahatan, ang ikalawang specimen ay dapat kolektahin ng higit sa isang buwang kalaunan at muling subukin para sa mga indibidwal na may hindi matukoy na resulta ng Western blot. Bagaman hindi gaanong karaniwang makukuha, ang nucleic acid testing (e.g., viral RNA o proviral DNA amplification method) ay maaari ring makatulong sa ilang mga sitwasyon. Sa karagdagan, ang mga specimen ay maaaring magbigay ng hindi konklusibong mga resulta dahil sa mababang kantidad ng specimen. Sa mga sitwasyong ito, ang ikalawang specimen ay kinokolekta at sinusubok para sa impeksiyon ng HIV. Ang modernong pagsubok HIV ay labis na tiyak (accurate). Ang tsansa ng isang resultang [[mali-positibo]] (false positive) sa dalawang-hakbang na protocol ng pagsubok ay tinatantiyang 0.0004% hanggang 0.0007% sa pangkalahatang populasyon sa [[Estados Unidos]]. == Pangangasiwa == {{Main|Pangangasiwa ng HIV/AIDS}} Sa kasalukuyan ay walang gamot (cure) o epektibong [[bakuna para sa HIV]] na kumpletong pupuksa o mag-aalis ng virus na HIV sa katawan ng indibidwal na nahawaan nito. Ang pangangasiwa sa mga indibidwal na nahawaan ng HIV ay binubuo ng [[terapiyang antiretroviral]] (HAART) na nagpapabagal ng pagpapatuloy ng sakit.<ref name=LE2011>{{cite journal|last=May|first=MT|author2=Ingle, SM|title=Life expectancy of HIV-positive adults: a review|journal=Sexual health|date=2011 Dec|volume=8|issue=4|pages=526–33|pmid=22127039|doi=10.1071/SH11046}}</ref> Mula 2010, ang higit sa 6 milyong mga indibidwal ay umiinom ng HAART sa may mababa at gitnang sahod na mga bansa.{{fact}} === Terapiyang antiviral === [[Talaksan:Abacavir (Ziagen) 300mg.jpg|thumb|alt=Two yellow oblong pills on one of which the markings GX623 are visible|''[[Abacavir]]''&nbsp;– isang analog ng nucleoside na tagapigil ng baligtad na transcriptase (NARTI o NRTI)]] <!--What it is --> Ang kasalukuyang mga opsiyon na HAART ay mga kombinasyon (o cocktail) na binubuo ng hindi bababa sa tatlong mga gamot na kabilang sa hindi bababa sa dalawang uri o klase ng mga ahenteng antiretroviral.<ref name=WHOTx2010Pg19/> Sa simula, ang paggamot ay karaniwang isang hindi-nucleoside na tagapigil ng baligtad na transcriptase (NNRTI) na dinagdagan ng dalawang mga analogong nucleoside ng tagapigil ng baligtad na transcriptase (NNRTI).<ref name=WHOTx2010Pg19/> Ang mga karaniwang NRTI ay kinabibilangan ng [[zidovudine]] (AZT) o [[tenofovir]] (TDF) at [[lamivudine]] (3TC) o [[emtricitabine]] (FTC).<ref name=WHOTx2010Pg19/> Ang mga kombinasyon ng mga ahente na kinabibilangan ng isang tagapigil ng protease (PI) ay ginagamit kung ang nasa itaas na rehimen ay nawawalan na ng pagiging epektibo.<ref name=WHOTx2010Pg19/> <!--When to start --> Kung kelan sisimulan ang terapiyang antiretrovial ay paksa ng debate.<ref name=Deut2010/><ref>{{cite journal|last=Sax|first=PE|author2=Baden, LR|title=When to start antiretroviral therapy—ready when you are?|journal=The New England Journal of Medicine|date=2009-04-30|volume=360|issue=18|pages=1897–9|pmid=19339713|doi=10.1056/NEJMe0902713}}</ref> Ang parehong World Health Organization, European guidelines at ang Estados Unidos ay nagrerekomiyenda ng mga antiretroviral sa lahat ng mga adolesente, matatandang tao at mga buntis na babae na may bilang ng CD4 na mas mababa sa 350/uL o sa mga may sintomas kahit hindi isasaalang-alang ang bilang ng CD4.<ref name=WHOTx2010Pg19>{{cite book|title=Antiretroviral therapy for HIV infection in adults and adolescents: recommendations for a public health approach|year=2010|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-4-159976-4|pages=19–20|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599764_eng.pdf|access-date=2012-08-27|archive-date=2012-07-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20120709184257/http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599764_eng.pdf|url-status=dead}}</ref><ref name=Deut2010/> Ito ay sinusuportahan ng katotohanan na ang pagsisimula ng paggamot sa lebel na ito ay nagpapabawas ng panganib ng kamatayan.<ref name=CochraneART2010>{{cite journal|last=Siegfried|first=N|author2=Uthman, OA; Rutherford, GW|title=Optimal time for initiation of antiretroviral therapy in asymptomatic, HIV-infected, treatment-naive adults|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2010-03-17|issue=3|pages=CD008272|pmid=20238364|doi=10.1002/14651858.CD008272.pub2|editor1-last=Siegfried|editor1-first=Nandi}}</ref> Sa karagdagan, inirerekomiyenda rin ng Estados Unidos ang mga ito para sa lahat ng mga indibidwal na nahawaan ng HIV kahit hindi isasaalang alang ng bilang ng CD4 o mga sintomas.<ref name=Guidelines2009>{{cite book|last=Panel on Antiretroviral Guidelines for Adults and Adolescents|first=|title=Guidelines for the use of antiretroviral agents in HIV-1-infected adults and adolescents|url=http://www.aidsinfo.nih.gov/ContentFiles/AdultandAdolescentGL.pdf|date=2009-12-01|publisher=United States Department of Health and Human Services|page=i|access-date=2012-08-27|archive-date=2009-01-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20090113181125/http://aidsinfo.nih.gov/contentfiles/AdultandAdolescentGL.pdf|url-status=dead}}</ref> Inirerekomiyenda rin ng WHO ang paggamot sa mga kapwa nahawaan ng [[tubercolosis]] at sa mga may kronikong aktibong [[hepatitis B]].<ref name=WHOTx2010Pg19/> Kapag nasimulan na ang paggamot ng antiretroviral, nirerekomiyenda na ito ay ituloy nang walang patid o "holidays".<ref name=Deut2010/> Maraming mga tao ay nadiagnos lamang pagkatapos ng pagkakataon na ang kanis nais na paggamot ay dapat simulan.<ref name=Deut2010/> Ang ninanais na kalalabasan ng paggamot ay isang pangmatagalang bilang ng HIV-RNA na mababa sa 50&nbsp;mga kopya/mL.<ref name=Deut2010>{{cite journal|last=Vogel|first=M|author2=Schwarze-Zander, C; Wasmuth, JC; Spengler, U; Sauerbruch, T; Rockstroh, JK|title=The treatment of patients with HIV|journal=Deutsches Ärzteblatt international|date=2010 Jul|volume=107|issue=28–29|pages=507–15; quiz 516|pmid=20703338|doi=10.3238/arztebl.2010.0507|pmc=2915483}}</ref> Ang mga lebel na tinutukoy kung ang paggamot ay epektibo ay inisyal na nirerekomiyenda pagkatapos ng apat na linggo at kapag ang mga lebel ay bumagsak na sa 50&nbsp;mga kopya/mL, ang mga pagtingin bawat tatlo o anim na buwan ay karaniwang sapat.<ref name=Deut2010/> Ang hindi sapat na kontrol ay itinuturing na mas malaki kesa sa 400&nbsp;mga kopya/mL.<ref name=Deut2010/> Batay sa mga kriteryang ito, ang paggamot ay epektibo sa higit sa 95% ng mga taong merong HIV sa unang taon.<ref name=Deut2010/> <!--Benefit --> Ang mga benepisyo ng paggamot ay kinabibilangan ng isang nabawasang panganib ng pagpapatuloy sa [[AIDS]] at isang nabawasang panganib ng kamatayan.<ref>{{cite journal|last=When To Start|first=Consortium|author2=Sterne, JA; May, M; Costagliola, D; de Wolf, F; Phillips, AN; Harris, R; Funk, MJ; Geskus, RB; Gill, J; Dabis, F; Miró, JM; Justice, AC; Ledergerber, B; Fätkenheuer, G; Hogg, RS; Monforte, AD; Saag, M; Smith, C; Staszewski, S; Egger, M; Cole, SR|title=Timing of initiation of antiretroviral therapy in AIDS-free HIV-1-infected patients: a collaborative analysis of 18 HIV cohort studies|journal=Lancet|date=2009-04-18|volume=373|issue=9672|pages=1352–63|pmid=19361855|doi=10.1016/S0140-6736(09)60612-7|pmc=2670965}}</ref> Sa mga maunlad na bansa, ang paggamot ay nagpapabuti rin ng kalusugang pisikal at pang-isipan ng mga meron nito.<ref>{{cite journal|last=Beard|first=J|author2=Feeley, F; Rosen, S|title=Economic and quality of life outcomes of antiretroviral therapy for HIV/AIDS in developing countries: a systematic literature review|journal=AIDS care|date=2009 Nov|volume=21|issue=11|pages=1343–56|pmid=20024710|doi=10.1080/09540120902889926}}</ref> Sa paggamot, mayroon isang 70% na nabawasang panganib ng pagtatamo ng tuberculosis.<ref name=WHOTx2010Pg19/> Ang mga karagdagang benepisyo ay kinabibilangan ng isang nabawasang panganib ng pagpasa ng sakit sa mga partner na katalik ng mga indbidwal na may HIV at isang nabawasang pagpasa sa ina-tungo-sa-anak mula sa inang may HIV.<ref name=WHOTx2010Pg19/><!--Adverse effects --> Ang pagiging epektibo ng paggamot ay nakasalalay sa isang malaking bahagi sa pagsunod sa terapiyang ito.<ref name=Deut2010/> Ang mga dahilan ng hindi-pagsunod ay kinabibilangan ng mababa o kawalang paglapit (access) sa pangangalagang medical,<ref>{{cite journal|last=Orrell|first=C|title=Antiretroviral adherence in a resource-poor setting|journal=Current HIV/AIDS reports|date=2005 Nov|volume=2|issue=4|pages=171–6|pmid=16343374|doi=10.1007/s11904-005-0012-8}}</ref> hindi sapat na mga suportang panlipunan, [[sakit sa pag-iisip]] at [[pang-aabuso ng droga]].<ref>{{cite journal|last=Malta|first=M|author2=Strathdee, SA; Magnanini, MM; Bastos, FI|title=Adherence to antiretroviral therapy for human immunodeficiency virus/acquired immune deficiency syndrome among drug users: a systematic review|journal=Addiction (Abingdon, England)|date=2008 Aug|volume=103|issue=8|pages=1242–57|pmid=18855813|doi=10.1111/j.1360-0443.2008.02269.x}}</ref> Gayundin sa pagiging masalimuot ng mga rehimeng paggamot (dahil sa bilang ng mga iniinom na pill at dalas ng pag-inom nito), ang mga [[epektong adberso]] ay maaari ring lumikha ng hindi sinasadyang hindi pagsunod dito.<ref>{{cite journal|last=Nachega|first=JB|author2=Marconi, VC; van Zyl, GU; Gardner, EM; Preiser, W; Hong, SY; Mills, EJ; Gross, R|title=HIV treatment adherence, drug resistance, virologic failure: evolving concepts|journal=Infectious disorders drug targets|date=2011 Apr|volume=11|issue=2|pages=167–74|pmid=21406048}}</ref> Gayunpaman, ang pagsunod ay mabuti sa may mababang sahod na mga bansa gaya ng nasa may mataas na sahod na mga bansa.<ref>{{cite journal|last=Nachega|first=JB|author2=Mills, EJ; Schechter, M|title=Antiretroviral therapy adherence and retention in care in middle-income and low-income countries: current status of knowledge and research priorities|journal=Current opinion in HIV and AIDS|date=2010 Jan|volume=5|issue=1|pages=70–7|pmid=20046150|doi=10.1097/COH.0b013e328333ad61}}</ref> Ang mga spesipikong pangyayaring adberso ay nauugnay sa ahenteng iniinom.<ref name=Montessori2004/> Ang ilan sa mga relatibong karaniwang epektong ito ang: [[nauugnay sa HIV na lipodystropiya]], [[dyslipidemia]], at [[diabetes mellitus]] lalo na sa mga gamot na tagapigil ng protease.{{fact}} Ang ilang mga karaniwang sintomas ay kinabibilangan ng [[pagtatae]]<ref name=Montessori2004>{{cite journal| author=Montessori, V., Press, N., Harris, M., Akagi, L., Montaner, J. S. |title=Adverse effects of antiretroviral therapy for HIV infection | journal=CMAJ |year=2004 | pages=229–238 |volume=170 | issue=2 | pmid=14734438 | pmc=315530}}</ref><ref name="Burgoyne2008">{{Cite journal|author=Burgoyne RW, Tan DH|title=Prolongation and quality of life for HIV-infected adults treated with highly active antiretroviral therapy (HAART): a balancing act |journal=J. Antimicrob. Chemother. |volume=61 |issue=3 |pages=469–73|year=2008 |month=March |pmid=18174196|doi=10.1093/jac/dkm499 |url=http://jac.oxfordjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=18174196}}</ref> at isang tumaas na panganib ng [[sakit na cardiovascular]].<ref>{{cite journal|last=Barbaro|first=G|author2=Barbarini, G|title=Human immunodeficiency virus & cardiovascular risk|journal=The Indian journal of medical research|date=2011 Dec|volume=134|issue=6|pages=898–903|pmid=22310821|doi=10.4103/0971-5916.92634|pmc=3284097}}</ref> Gayunpaman, ang mga epektong adberso ay mababa sa mga ilang mas bagong nirerekomiyendang paggamot.<ref name=Deut2010/> Ang gastos ay maaari ring maging isyu dahil sa ang ilang mga gamot na ito ay mahal<ref>{{cite journal|last=Orsi|first=F|author2=d'almeida, C|title=Soaring antiretroviral prices, TRIPS and TRIPS flexibilities: a burning issue for antiretroviral treatment scale-up in developing countries|journal=Current opinion in HIV and AIDS|date=2010 May|volume=5|issue=3|pages=237–41|pmid=20539080|doi=10.1097/COH.0b013e32833860ba}}</ref>. Gayunpaman, simula 2010, ang 47% ng mga nangangailangan nito ay umiinom nito sa may mababa at gitnang sahod na mga bansa.{{fact}} Ang ilang mga gamot ay maaaring maiugnay sa mga [[depekto sa kapanganakan]] sa mga sanggol ng inang may HIV at kaya ay hindi angkop sa mga babaeng umaasang magkaroon ng anak.<ref name=Deut2010/> <!--In children --> Ang mga rekomendasyon ng paggamot sa mga bata ay medyo iba kesa sa mga matatandang tao. Sa umuunlad na mga bansa simula 2010, ang 23% ng mga batang nangangailangan nito ay mayroong paglapit sa mga gamot na ito.<ref name=UN2011ONESIXTY>UNAIDS 2011 pg. 150–160</ref> Ang parehong World Health Organization at Estados Unidos ay nagrerekomiyenda ng paggamot para sa lahat ng mga bata na may mababa sa 12 buwan ang edad.<ref name=USKID2011/><ref name=WHOKID2010>{{cite book|title=Antiretroviral therapy for HIV infection in infants and children|year=2010|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-4-159980-1|page=2|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599801_eng.pdf|access-date=2012-08-27|archive-date=2014-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20140224081130/http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599801_eng.pdf|url-status=dead}}</ref> Nirerekomiyenda ng Estados Unidos sa mga nasa pagitan ng 1 taon at 5 taon na may mga bilang na HIV RNA ng higit sa 100,000&nbsp;mga kopya/mL at sa mga higit sa 5 taon ng paggamot kapag ang mga bilang ng CD4 ay mababa sa 500/ul.<ref name=USKID2011>{{cite web|title=Guidelines for the Use of Antiretroviral Agents in Pediatric HIV Infection|url=http://aidsinfo.nih.gov/contentfiles/lvguidelines/pediatricguidelines.pdf|work=The Panel on Antiretroviral Therapy and Medical Management of HIV-Infected Children|format=PDF|date=11 Agosto 2011|access-date=27 Agosto 2012|archive-date=16 Pebrero 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130216214548/http://www.aidsinfo.nih.gov/contentfiles/lvguidelines/pediatricguidelines.pdf|url-status=dead}}</ref> === Mga impeksiyong oportunistiko === Ang mga paraan upang maiwasan ang mga impeksiyong oportunistiko ay epektibo sa maraming mga taong may HIV/AIDS. Ang paggamot ng mga antiviral ay kadalasang nagpapabuti ng kasalukuyan gayundin nagpapabawas ng panganib ng panghinaharap na mga impeksiyong oportunistiko. <ref name=Montessori2004/> Ang bakuna laban sa [[hepatitis A]] at [[hepatitis B]] ay ipinapayo sa lahat ng mga tao nasa panganib ng HIV bago sila mahawaan, gayunpaman, ang mga ito ay maaaring bakunahan pagkatapos mahawaan ng HIV.<ref name=Laurence>{{Cite journal | author=Laurence J | title=Hepatitis A and B virus immunization in HIV-infected persons | journal=AIDS Reader | year=2006 | pages=15–17 | volume=16 | issue=1 |pmid=16433468}}</ref> Ang prophylaxis na [[Trimethoprim/sulfamethoxazole]] sa pagitan ng apat at anim na linggong taong gulang at pagwawakas ng pagpapasuso sa mga sanggol na ipinanganak sa mga inang positibo sa HIV ay nirerekomiyenda sa mga pagtatakdang nililimitahan ng mga mapagkukunan.<ref name=UN2011ONESIXTY/> Ito ay nirerekomiyenda rin upang maiwasan ang PCP kapag ang bilang ng CD4 sa mga tao ay mababa sa 200&nbsp;mga selula/uL at sa mga mayroon o nakaraang mayroong PCP.<ref name=PCP2011>{{cite journal|last=Huang|first=L|author2=Cattamanchi, A; Davis, JL; den Boon, S; Kovacs, J; Meshnick, S; Miller, RF; Walzer, PD; Worodria, W; Masur, H; International HIV-associated Opportunistic Pneumonias (IHOP), Study; Lung HIV, Study|title=HIV-associated Pneumocystis pneumonia|journal=Proceedings of the American Thoracic Society|date=2011 Jun|volume=8|issue=3|pages=294–300|pmid=21653531|doi=10.1513/pats.201009-062WR|pmc=3132788}}</ref> Ang mga taong may malaking immunosuppresyon ay pinapayuhan rin na tumanggap ng terapiyang prophilaktiko para sa [[toxoplasmosis]] at [[Cryptococcus|Cryptococcus meningitis]].<ref name=PEPpocketguide>{{cite web | publisher=[[United States Department of Health and Human Services|Department of Health and Human Services]] | date=2 Pebrero 2007 | url=http://www.guideline.gov/summary/summary.aspx?ss=14&doc_id=6223&string=infected+AND+patients | title=Treating opportunistic infections among HIV-infected adults and adolescents. Recommendations from CDC, the National Institutes of Health, and the HIV Medicine Association/Infectious Diseases Society of America. | access-date=2012-08-27 | archive-date=2012-12-12 | archive-url=https://archive.today/20121212000558/http://www.guideline.gov/browse/archive.aspx | url-status=dead }}</ref> Ang mga angkop na nakakaiwas na mga pamamaran ay nagpabawas ng rate ng mga impeksiyong ito nang 50% sa pagitan ng 1992 at 1997.{{fact}} === Medisinang alternatibo === Sa Estados Unidos, ang tinatayang 60% ng mga taong may HIV ay gumagamit ng iba't ibang mga uri ng [[alternatibong medisina]].<ref name="pmid18608078">{{Cite journal|author=Littlewood RA, Vanable PA |title=Complementary and alternative medicine use among HIV-positive people: research synthesis and implications for HIV care |journal=AIDS Care |volume=20 |issue=8 |pages=1002–18 |year=2008 |month=September |pmid=18608078 |pmc=2570227 |doi=10.1080/09540120701767216 |url=}}</ref> Ang pagiging epektibo ng karamihan ng mga terapiyang ito ay hindi napatunayan.<ref name="pmid15969772">{{Cite journal|author=Mills E, Wu P, Ernst E |title=Complementary therapies for the treatment of HIV: in search of the evidence |journal=Int J STD AIDS |volume=16 |issue=6 |pages=395–403 |year=2005 |month=June |pmid=15969772 |doi=10.1258/0956462054093962 |url=}}</ref> Tungkol sa payong pang-pagkain, may ilang ebidensiya na nagpapakita ng benepisyo sa mga suplemento ng [[mikronutriento]].<ref name="Irlam"/> Ang ebidensiya para sa suplementasyon ng [[selenium]] ay halo na ilang mga tentatibong ebidensiya ng benepisyo.<ref>{{cite journal|last=Stone|first=CA|author2=Kawai, K; Kupka, R; Fawzi, WW|title=Role of selenium in HIV infection|journal=Nutrition Reviews|date=2010 Nov|volume=68|issue=11|pages=671–81|pmid=20961297|doi=10.1111/j.1753-4887.2010.00337.x|pmc=3066516}}</ref> May ilang ebidensiya na ang suplementasyon ng [[bitamina A]] sa mga bata ay nagpapabawas ng kamatayan at nagpapabuti ng paglaki ng mga ito.<ref name=Irlam/> Sa Aprika sa mga babaeng buntis at nagpapasuso na may nakompromisong nutrisyon, ang suplementasyon ng multibitamina ay nagpabuti ng mga kalalabasan para sa parehong mga ina at mga sanggol.<ref name=Irlam>{{cite journal|last=Irlam|first=JH|author2=Visser, MM; Rollins, NN; Siegfried, N|title=Micronutrient supplementation in children and adults with HIV infection|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2010-12-08|issue=12|pages=CD003650|pmid=21154354|doi=10.1002/14651858.CD003650.pub3|editor1-last=Irlam|editor1-first=James H}}</ref> Ang pag-inom ng mga mikronutriento sa mga lebel ng [[RDA]] ng mga matandang tao na nahawaan ng HIV ay nirerekomiyenda ng [[World Health Organization]].<ref>{{cite journal|last=Forrester|first=JE|author2=Sztam, KA|title=Micronutrients in HIV/AIDS: is there evidence to change the WHO 2003 recommendations?|journal=The American journal of clinical nutrition|date=2011 Dec|volume=94|issue=6|pages=1683S–1689S|pmid=22089440|doi=10.3945/ajcn.111.011999|pmc=3226021}}</ref><ref name='WHO_nutrients'>{{Cite book | last = [[World Health Organization]] | title = Nutrient requirements for people living with HIV/AIDS: Report of a technical consultation | date = 2003–05 | location = Geneva | url = http://www.who.int/nutrition/publications/Content_nutrient_requirements.pdf | id = | isbn = | accessdate = 31 Marso 2009 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20090325030154/http://www.who.int/nutrition/publications/Content_nutrient_requirements.pdf | archivedate = 2009-03-25 | deadurl = no | url-status = live }}</ref> Karagdagang isinasaad ng WHO na ang suplementasyon ng [[bitamina A]], [[zinc]], at [[iron]] sa ilang mga pag-aaral ay maaaring lumikha ng mga [[epektong adberso]] sa mga matatandang tao na nahawaan ng HIV.<ref name='WHO_nutrients' /> Walang sapat na ebidensiya upang suportahan ang paggamit ng mga [[medisinang herbal]].<ref>{{Cite journal|author=Liu JP, Manheimer E, Yang M |title=Herbal medicines for treating HIV infection and AIDS |journal=Cochrane Database Syst Rev|issue=3 |pages=CD003937 |year=2005 |pmid=16034917 |doi=10.1002/14651858.CD003937.pub2|url=|editor1-last=Liu|editor1-first=Jian Ping}}</ref> === Latentong HIV reservoir === Sa kabilan ng tagumpay ng mataas na aktibong terapiyang antiretroviral (''highly active antiretroviral therapy'' o HAART) sa pagkokontrol ng impeksiyong HIV at pagbabawas ng kamatayang kaugnay ng HIV, ang mga kasulukuyang rehimeng droga ay walang kakayahan na kompletong malipol ang impeksiyong HIV. Maraming mga taong nasa HAART ay nagkakamit ng pagsupil ng HIV sa mababa sa hangganan ng deteksiyon ng pamantayang mga klinikal na assay para sa maraming mga taon. Gayunpaman, sa paghinto ng HAART, ang bigat viral ng HIV ay mabilis na bumabalik na may sabay na pagbaba ng mga CD4+ na T-Selula na sa karamihan ng mga mga kaso na walang pagbalik sa paggamot ay tumutuloy sa [[AIDS]]. Upang matagumpay na maparami ang sarili nito, ang HIV ay dapat kumomberte ng [[RNA]] genome nito sa [[DNA]] na nag-aangkat naman sa [[nucleus ng selula]] ng hosto (host) at nagpapasok sa genome ng hosto sa pamamagitan ng aksiyon ng HIV [[integrase]]. Dahil ang pangunahing [[selula]]r na inaasinta ng HIV ang CD4+ T-Selula ay gumagampan bilang [[memorya]]ng mga selula ng [[sistemang immuno]], ang isinamang HIV ay maaaring manataling tulog (dormant) sa loob ng maraming mga taon at posible sa mga [[dekada]]. Ang latentong [[reservoir]] ay maaaring masukat sa pamamagitan ng kapwa-pagkukultura ng mga CD4+ T-Selula mula sa mga nahawaang pasyente sa mga CD4+ T-Selula mula sa hindi hawaang mga donor at sukatin ang protinang HIV o [[RNA]]. Ang pagkabigo ng mga kandidatong [[bakuna]] upang pumrotekta laban sa impeksiyong HIV at pagpapatuloy sa [[AIDS]] ay tumungo sa binagong pokus sa mga biolohikal na mekanismong responsable sa [[latensiya ng HIV]]. Ang isang limitadong panahon ng terapiya na nagsasama ng mga anti-retroviral sa mga droga na umaasinta ng latentong [[reservoir]] ay maaaring sa hinaharap ay pumayag sa kabuuang paglipol ng impeksiyong HIV. == Prognosis == Kung walang paggamot, ang net [[median]] na panahong ng pagpapatuloy (survival) ng buhay pagkatapos pagkahawa sa HIV ay tinatantiyang mga 9 hanggang 11 mga tao depende sa pangilalim na uri (subtype) na HIV at ang median na rate ng pagpaptuloy pagkatapos ng diagnosis ng [[AIDS]] sa mga kapaligirang limitado sa mga mapagkukunan na ang paggamot ay hindi makukuha ay sumasaklaw sa pagitan ng 6 hanggang mga 19 buwan depende sa pag-aaral. Sa mga area, na ang HAART ay malawak na makukuha para sa impeksiyong HIV at [[AIDS]] ay nabawasan ang rate ng kamatayan mula sa sakit nito nang mga 80% at nagpataas ng [[ekspektansiya ng buhay]] (natitirang inaasahang buhay) para sa mga bagong na-diagnose na impektado ng HIV na indibidwal ay mga 20 hanggang 50 taon. Habang ang mga bagong paggamot ay patuloy na pinauunlad at dahil ang HIV ay patuloy na nag-eebol ng [[resistansiya]] (hindi pagtalab) sa mga gamot, ang pagtatantiya ng panahong ng pagpapatuloy (survival) ay malamang patuloy na magbago. Kung walang terapiyang antiretroviral, ang kamatayan ay normal na nangyayari sa loob ng isang taon pagkatapos na ang indbidwal ay nagpatuloy sa [[AIDS]]. Ang karamihan sa mga pasyente ay namamatay mula sa mga oportunistikong mga impeksiyon o mga [[malignansiya]]ng kaugnay ng patuloy na pagkabigo ng [[sistemang immuno]]. Ang rate ng klinikal pagpapatuloy ng sakit ay malawak na nag-iiba sa pagitan ng mga indbidwal at naipakitang apektado ng maraming mga paktor gaya ng [[suseptibilidad]] (madaling mahawaan) at pangangalang pangkalusugan ng pagganang [[immuno]] at mga kapwa-impeksiyon, gayundin kung aling partikular na [[strain]] ng [[virus]] ang sangkot. == Epidemiolohiya == Tinatantiya ng [[UNAIDS]] at [[WHO]] (World Health Organization) na ang [[AIDS]] ay pumatay ng mahigit 25 milyong mga tao sa pagitan ng 1981 nang ito ay unang makilala at 2005 na gumagawa rito na isa sa pinakadestruktibong [[pandemika]] sa itinalang kasaysayan. Sa kabila ng napabuting paglapit (access) sa paggamot antiretroviral at pangangalaga sa maraming mga rehiyon sa buong mundo, ang pandemikang AIDS ay pumatay ng tinatantiyang 2.8 milyon (sa pagitan ng 2.4 at 3.3 milyon) na ang higit sa kalahting milyon (570,000) ay mga bata. Tinantiya rin ng [[UNAIDS]] na ang 33.3 milyong mga tao ay nabubuhay na may HIV sa dulo ng 2009 na tumaas mula 26.2 noong 1999. Kanilang tinantiya ang kaugnay ng [[AIDS]] na kamatayan noong 2009 na 1.8 milyon na bumaba sa tuktok (peak) na 2.1 milyon noong 2004 at ang mga bagong impeksiyon na 2.6 milyon na bumaba sa tuktok na 3.2 milyong noong 1997, at ang bilang ng mga indibidwal sa mababa o gitnang sahod (middle income) na mga bansa na tumatanggap ng terapiyang antiretroviral noong 2009 na 5.2 milyon na tumaas mula 4 milyon noong 2008. Ang [[Sub-Saharan Africa]] ay nananatili hanggang ngayon na pinaka masamang apektadong rehiyon na may tinatantiyang 22.5 milyong na kasalukuyang nabubuhay na may HIV (67% ng kabuuang pandaigdig), 1.3 milyong kamatayan (72% ng kabuuang pandaigdig) at 1.8 mga bagong impeksiyon (69% ng kabuuang pandaigdig). Gayunpaman, ang bilang ng mga bagong impeksiyon ay bumaba nang 19% sa buong rehiyong ito mula 2001 at 2009 at nang mahigit mga 25% sa 22 mga bansa sa sub-Saharan Africa sa panahong ito. Ang [[Asya]] ang ikalawang pinakamasamang apektadong rehiyon na may 4.9 milyong mga indidbiwal na nabubuhay na may HIV (15% ng kabuuang pandaigdig). Ang pinakahuling ulat ng pagsusuri ng World Bank's Operations Evaluation Department ay tumataya ng pagiging epektibo ng pagpapaunlad ng World Bank's country-level HIV/AIDS na asistansiya na inilalawan bilang dialogong patakaran, analitikong gawain at pagpapautang na may hayagang layunin ng pagbabawas ng sakop o epekto ng epidemikong AIDS. Ito ang unang komprehensibong pagsusuri ng HIV/AIDS suporta ng World Bank sa mga bansa mula sa pagsisimula ng epedimikang ito hanggang gitnang 2004. Dahil sa ang [[World Bank]] ay naglalayong tumulong sa pagpapatupad ng mga pambansang pamahalaang programa, ang kanilang karanasan ay nagbibigay ng mahalagang kabatiran kung paanong ang mga pambansang programa para sa AIDS ay magagawang mas epektibo. Ang pagpapaunlad ng HAART bilang isang epektibong terapiya ng impeksiyong HIV ay malaking nakabawas ng rate ng kamatayan mula sa sakit na ito sa mga area kung saan ang mga gamot na ito ay malawak na makukuha. Dahil sa ang [[ekspektansiya ng buhay]] ng mga indibidwal na may HIV ay dumagdag sa mga bansang ang HAART ay malawak na ginagamit, ang patuloy na pagkalat ng sakit na ito ay nagsanhi ng bilang ng mga taong nabubuhay na may HIV na labis na tumaas. Sa [[Aprika]], ang bilang ng mga kasong pagpasang HIV ng ina-sa-anak (mother-to-child-transmission o MTCT) at pagiging laganap ng [[AIDS]] ang nagsimulang bumaliktad ng mga dekada ng matatag na pagpapatuloy ng buhay sa mga bata. Ang mga bansang gaya ng Uganda ay nagtatangkang supilin ang epidemikang MTCT sa pamamagitan ng pag-aalok ng mga serbisyong VCT (voluntary counselling and testing/boluntaryong pagpapayo at pagsubok), PMTCT (prevention of mother-to-child transmission/pag-iwas na ina-sa-anak na transmisyon) at ANC (ante-natal care/pangangalagang ante-natal) na kinabibilangan ng pamamahagi ng terapiyang antiretroviral. == Kasaysayan == === Mga pinagmulan === Ang HIV ay inakalang nagmula sa hindi-taong mga [[Primates|primado]] sa [[sub-Saharan Aprika]] at naipasa sa mga tao sa huli ng ika-19 o simula ng ika-20 [[siglo]]. Ang unang papel na kumikilala ng paterno (pattern) ng mga oportunistikong impeksiyon na katangian ng [[AIDS]] ay naiulat noong 1981. Ang parehong [[HIV-1]] at [[HIV-2]] ay pinaniniwalaang nagmula sa Kanularang-Sentral na [[Aprika]] at tumalon sa mga [[species]] (isang prosesong tinatawag na [[zoonosis]]) mula sa hindi-taong mga [[Primates|primado]] tungo sa mga tao (humans). Ang HIV-1 ay lumilitaw na nagmula sa katimugang [[Cameroon]] sa pamamagitan ng [[ebolusyon]] ng [[SIV]] (cpz) na isang [[simiang immunodeficiency virus]] (SIV) na humahawa ng mga ligaw (wild) na [[chimpanzee]]. Ang HIV-1 ay nagmula sa [[SIVcpz]] enedemiko sa pangilalim na species/subspecies ng [[chimpanzee]] na [[Pan troglodytes troglodytes]]. Ang pinakamalapit na kamag-anak ng HIV-2 ang [[SIV (smmm)]] na isang virus ng [[sooty mangabey]] (Cercocebus atys atys) na isang [[Lumang Daigdig]] na [[unggoy]] na nabubuhay sa [[litoral]] na Kanlurang Aprika mula katimugang [[Senegal]] hanggang kanluraning [[Ivory Coast]]. Ang mga Lumang Daigdig na mga unggoy gaya ng mga [[kwagong unggoy]] ay hindi tinatalaban ng impeksiyong HIV-1 na posibleng dahil sa [[genome|genomikong]] [[fusion]] ng dalawang [[gene]] ng resistansiya (pagiging hindi tinatablan). Ang HIV-1 ay inakalang tumalon sa harang ng [[species]] sa hindi bababa sa tatlong magkahiwalay na mga okasyon na nagpalitaw ng tatlong mga pangkat ng virus na M, N, at O. May ebidensiyang ang mga tao na nakilahok sa mga gawaing [[bushmeat]] bilang mga [[mangangaso]] (hunters) o tagatinda ng bushmeat ay karaniwang nagtatamo ng [[SIV]]. Gayunpaman, ang [[SIV]] ay isang mahinang [[virus]]. Ito ay karaniwang sinusupil ng [[sistemang immuno]] ng tao sa loob ng mga linggo ng pagkakahawa nito. Inakalang ang ilang mga pagpasa ng virus mula indibidwal-sa-indibidwal sa mabilis na paghalili ay kailangan upang pumayag sa sapat na panahong ito ay mag-[[mutasyon|mutado]] (mutate) sa HIV. Sa karagdagan, dahil sa relatibong mababang rate ng tao-sa-taong pagpasa nito, ito ay maaari lamang kumalat sa kabuuan ng populasyon sa presensiya ng isa o higit sa mga kanelong (channels) pagpasang mataas na panganib na inakalang hindi umiiral sa [[Aprika]] bago ang ika-20 [[siglo]]. Ang spesipikong minungkahing mga kanelong pagpasang mataas na panganib na pumapayag sa [[virus]] na maka-angkop (adapt) sa mga tao at kumalat sa buong lipunan ay depende sa iminungkahing panahong ng hayop-sa-taong pagtawid. Ang mga [[henetika|henetikong]] pag-aaral ng virus ay nagmumungkahing ang pina-kamakailang (most recent) na ninuno ng HIV-1 M pangkat ay pinepetasahan ng pabalik sa circa 1910. Ang mga tagataguyod ng petsang ito ay nag-uugnay ng epidemikang HIV sa paglitaw ng [[kolonyalismo]] at paglago ng malaking mga kolonyal na siyudad Aprika na tumungo sa pagbabagong panlipunan kabilang ang mas mataas na digri ng [[sekswual na promiskuidad]], pagkalat ng [[prostitusyon]] at ang sabay na mataas na prekwensiyang mga sakit na [[genital ulcer]] gaya ng [[syphilis]] sa mga bagong kolonyal na siyudad. May ebidensiyang ang mga rate ng transmisyon ng HIV sa [[pakikipagtalik|pakikipagtalik pampuke]] bagaman medyo mababa sa ilalim ng mga regular na sirkunstansiya ay maaaring tumaas ng mga sampu kung hind daang beses kung ang isa sa mga katalik ay dumadanas ng [[Sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]] (STD) na resulta ng [[genital ulcer]]. Ang simula nang 1900 na mga kolonyal na mga siyudad ay kilala dahil sa mataas na paglaganap ng [[prostitusyon]] at [[STD]] na [[genital ulcer]] sa digri na noong 1928, kasingrami ng 45% ng mga residenteng babae ng silanganing [[Kinshasa]] ay inakalang mga [[prostitut]] at noong 1933, ang mga 15% ng lahat ng mga resident ng parehong siyudad ay impektado ng isa sa mga anyo ng [[syphilis]]. Ang alternatibong pananaw ay nagsasaad na ang hindi ligtas na mga kasanayang [[medikal]] sa [[Aprika]] sa mga panahong pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] gaya ng hindi sterilisadong muling paggamit pang-isahing gamit na mga [[siringhe]] (syrigne) habang isinasagawa ang pangmasang [[pagbabakuna]], mga kampanyang paggamot na [[antibiotiko]] at anti-[[malaria]] ang inisyal na mga [[vector]] na pumayag sa virus na maka-angkop (adapt) sa mga tao at kumalat. Ang pinakaunang maiging nadokumentong kaso ng HIV sa tao ay pinetsahan ng pabalik sa 1959. Ang [[virus]] na HIV ay maaaring umiiral na sa [[Estados Unidos]] sa simula ng 1966 ngunit ang malawak na karamihang mga impeksiyon ay nangyayari sa labas ng [[Sub-Saharan Aprika]] (kabilang ang Estados Unidos) ay mababakas pabalik sa isang hindi kilalang indibidwal na nahawaan ng HIV sa [[Haiti]] at nagdala naman ng impeksiyon sa Estados Unidos noong mga 1969. Ang [[epidemika]] ay mabilis namang kumalat sa mga mataas na panganib na pangkat (sa simula ay mga seksuwal na promiskuosong mga [[homoseksuwal]]). Noong 1978, ang pagiging laganap ng HIV-1 sa mga baklang lalakeng resident ng [[New York]] at [[San Francisco]] ay tinatantiyang 5% na nagmumungkahing ang ilang mga libong indibidwal sa Estados Unidos ay nahawaan na sa panahong ito. === Pagkakatuklas === Ang [[AIDS]] ay unang klinikal na napagmasdan sa pagitan ng huli nang 1980 at simula nang 1981. Ang mga tagagamit ng [[panturok ng droga]] (drug injection) at mga [[homoseksuwal]] na lalakeng hindi alam ang dahilan ng huminang [[immunidad]] ay nagpakita ng mga [[sintomas]] ng [[Pneumocystis carinii pneumonia]] (PCP) na isang bihirang oportunistikong impeksiyon na alam sa mga panahong ito na nakikita sa mga taong may labis na nakomopromisong (huminang) mga [[sistema ng immuno]]. Sandaling pagkatapos nito, ang karagdagang mga baklang lalake ay nakitaan ng nakaraang bihirang [[kanser ng balat]] na tinatawag na [[Kaposi’s sarcoma]] (KS). Marami pang mga kaso ng PCP at KS ang mabilis na lumitaw na umalerto sa [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC) ng [[Estados Unidos]]. Ang isang CDC task force ay binuo upang imonitor ang pagsiklab ng mga kasong ito. Pagkatapos makilala ang isang paterno ng anomalosong mga sintomas na nakikita sa mga pasyente, pinangalan ng CDC task force ang kondisyong ito na ''acquired immune deficiency syndrome'' ([[AIDS]]). Noong 1983, ang dalawang magkahilaway na mga pangkat pagsasaliksik na pinangunahan nina [[Robert Gallo]] at [[Luc Montagnier]] ay independiyenteng naghayag na ang isang nobelang (novel) [[retrovirus]] ay maaaring umaapekto sa mga pasyente ng [[AIDS]] at kanilang inilimbang ang kanilang mga natuklasan sa parehong isyu ng hornal na ''Science''. Inangkin ni Gallo na ang [[virus]] na naihiwalay (isolated) ng kanyang pangkat mula sa pasyente ng [[AIDS]] ay mapapansing katulad sa hugis sa ibang pantaong [[T-lymphotropic viruses]] (HTLVs) na ang kanyang pangkat ang unang naghiwalay. Tinawag ng pangkat ni Gallo ang kanilang bagong naihiwalay na virus na HTLV-III. Sa parehong panahon, ang pangkat ni Montagneir ay naghiwalay ng virus mula sa pasyenteng kinakikitaan ng [[lymphadenopatiya]] (pamamaga ng [[kulani]]) ng leeg at kahinaang pisikal na dalawang mga klasikong sintomas ng AIDS. Sa pagsasalungat ng ulat mula sa pangkat ni Gallo, si Montagnier at ang kanyang mga kasama ay nagpakitang ang core na mga [[protina]] ng virus na ito ay [[sistemang immuno|immunolohikal]] na iba mula sa nasa HTLV-I. Pinangalan ng pangkat ni Montagnier ang kanilang naihiwalay na virus na lymphadenopathy-associated virus (LAV). Ang pangalang HIV ay napili bilang kompromiso sa pagitan ng mga dalawang pang-aankin na LAV at HTLV-III. Kung si Gallo o Montagnier ang nararapat ng mas higit na kredito sa pagkakatuklas ng virus na nagsasanhi ng [[AIDS]] ay isang bagay ng malaking kontrobersiya. Kasama ng kanyang kasamang si [[Françoise Barré-Sinoussi]], si Montagnier ay ginawaran ng kalahati ng 2008 [[Gantimpalang Nobel]] sa [[Physiolohiya]] o Medisina sa kanyang "pagkakatuklas ng human immunodeficiency virus". Si [[Harald zur Hausen]] ay nakisalo rin sa Gantimpalang Nobel sa kanyang pagkakatuklas na ang [[human papilloma virus]] ay tumutungo sa [[kanser na serbikal]] ngunit si Gallo ay hindi isinama. Sinabi ni Gallo na "isang pagkasiphayo" na hindi siya napangalanan bilang kapwa resipyente ng Gantimpalang Nobel. Sinabi ni Montagnier na siya ay "nagulat" na si Gallo ay hindi kinilala ng komite ng Nobel na sinasabing: "Mahalaga sa akin na mapatunayang ang HIV ang sanhi ng AIDS at si Gallo ay may napakahalagang papel dito. Ako'y labis na nalulungkot para kay Robert Gallo." == Pagtanggi sa AIDS == Ang maliit na pangkat ng mga indibidwal ay patuloy na tumututol sa koneksiyon sa pagitan ng HIV at [[AIDS]], pagtanggi sa pag-iral ng mismong HIV o ang balidad ng pagsubok (testing) ng HIV at mga paraang paggamot. Ang mga pag-aangking ito na tinatawag na [[AIDS denialism]] ay sinuri at itinakwil ng pamayanang siyentipiko. Gayunpaman, ang mga pangkat na ito ay may malaking epektong pampolitika partikular na sa Timog Aprika kung saan ang opisyal na pagyakap ng pamahaalan nito sa [[AIDS denialism]] ay responsable sa hindi epektibo nitong tugon sa epidemikang AIDS sa bansang ito at sinisi sa daang mga libong maiiwasang kamatayan at mga impeksiyong HIV. == Pananaliksik == === Transplantasyon ng stem cell === Noong 2007, ang isang 40 taong gulang lalakeng positibo sa HIV ay nabigyan ng [[stem cell transplant]] bilang bahagi ng kanyang paggamot para sa [[acute myelogenous leukemia]] (AML). Ang ikalawang transplant ay isinagawa pagkatapos ng isang taon pagkatapos ng [[relapse]] (pagbalik sa dating kondisyon). Ang donor ay napili hindi laman dahil sa kompatibilidad [[henetika|henetiko]] kundi dahil sa pagiging homozygous rin para sa mutasyong [[CCR5-Δ32]] na nagbibigay ng [[resistansiya]] (pagiging hindi tinatablan) sa impeksiyong HIV. Pagkatapos ng 20 buwan na walang paggamot ng drogang antiretroviral, iniulat na ang mga lebel ng HIV sa dugo ng tumanggap nito, [[marrow ng buto]] at [[bower]] ay mababa sa hangganan (limit) ng deteksiyon. Ang virus ay nanatiling hindi matukoy (undetectable) sa paglipas ng tatlong taon pagakatapos ng unang transplant. Bagaman inilarawan ng mga mananaliksik at komentador ang resultang ito bilang lunas (cure) ang iba ay nagmungkahing ang virus ay maaaring nananatiling tago sa mga [[tisyu]] gaya ng [[utak]] na isang viral [[reservoir]]. Ang paggamot gamit ang [[stem cell]] ay nananatiling iniimbestigahan dahil sa kalikasang [[anekdotal]] nito, ang sakit at ang panganib ng kamatayan na kaugnay ng mga stem cell transplant at ang kahirapan ng paghanap ng mga angkop na donor ng stem cell. === Mga ahenteng immunomodulatoryo === Sa pagkokomplementa ng mga pagsisikap na kontrolin ang [[replikasyon ng virus]], ang mga [[immunoterapiya]] na maaaring makatulong sa paggaling ng [[sistemang immuno]] ay siniyasat sa nakaraan at may mga patuloy na pagsubok (trial) na isinasagawa kabilang ang IL-2 at IL-7. == Sanggunian == {{Reflist|2}} [[Kategorya:Mga sakit na nakukuha sa pakikipagtalik]] [[Kategorya:HIV/AIDS]] pqohex3n6si3thl3tkmr0wz7n4r9l10 Kofi Annan 0 70348 2140646 2037256 2024-12-07T10:11:35Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140646 wikitext text/x-wiki {{Infobox Secretary-General | name = Kofi Annan | image = Kofi Annan.jpg | order = Ika-7 [[Secretary-General of the United Nations|Kalihim-Panlahat ng Nagkakaisang mga Bansa]] | term_start = 1 Enero 1997 | term_end = 1 Enero 2007 | predecessor = [[Boutros Boutros-Ghali]] | successor = [[Ban Ki-moon]] | birth_date = {{birth date|1938|04|8}} | birth_place = [[Kumasi]], [[Gold Coast (Kolonyang Britaniko)|Gintong Baybayin]] ([[Gold Coast (Kolonyang Britaniko)|Gold Coast]]) | death_date = {{death date and age|2018|8|19|1938|04|8}} | death_place = | nationality = [[Ghana]] | spouse = Titi Alakija (divorced)<br />Nane Maria Annan | party = | vicepresident = |}} {{UN portal}} Si '''Kofi Atta Annan''', [[Order of St Michael and St George|GCMG]] (8 Abril 1938 - 18 Agosto 2018) ay isang [[Ghana|Taga-Ghanang]] [[diplomat]] na naglingkod bilang ikapitong [[Kalihim-Heneral ng Nagkakaisang Mga Bansa|Kalihim-Panlahat]] (o [[Sekretaryo-Heneral ng Nagkakaisang Mga Bansa|Sekretaryo-Heneral]]) ng [[Nagkakaisang Mga Bansa]] mula 1 Enero 1997 hanggang 1 Enero 2007. Si Annan at ang Annan at ang Nagkakaisang Mga Bansa ay ang nakatanggap ng 2001 [[Nobel Peace Prize|Gantimpalang Nobel na Pangkapayapaan]]. == Pagkabata at Pamilya == Si Kofi Annan ay anak nina Victoria at Henry Reginald Annan ng Kofandros na bahagi ng [[Kumasi]], [[Ghana]]. Siya ay may kakambal, na isa sa ginagalang na estado sa Kultura ng mga Taga-Ghana. Ang kanyang kapatid, si Efua Atta, na namatay noong 1991, na may tulad na pangalang 'Atta', na sa wikang [[Mga Wikang Akan|Fante]] at [[Akan]] ay nangangahulugang ''kambal''. == Edukasyon == Mula 1954 hanggang 1957, nag-aral si Annan sa paaralang elitista na [[Mfantsipim]], isang [[boarding school]] na [[Methodismo|Methodista]] sa [[Cape Coast]] na itinatag noong 1870. Sinabi ni Annan na ang paaralang iyon ang nagturo sa kanya ng "na ang paghihirap kung saan ay pangamba ng mga lahat ng tao". Noong 1957, ang taon kung kailan nagtapos si Annan mula sa Mfantsipim ay ang taon din kung kailan lumaya ang Ghana mula sa Britanya at naging kauna-unahang Aprikanong bansa na lumaya mula sa mga kolonistang mga Europeo. Noong 1968, Nagsimulang mag-aral si Annan para sa isang degreeng akademiko sa [[ekonomiks]] sa Dalubhasaan ng Agham At Teknolohiya ng Kumasi, na ngayon ay ang [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology of Ghana|KWame Nkrumah Pamantasan ng Agham at Teknolohiya ng Ghana]]. SIya ay nakatanggap ng iskolarship mula sa [[Ford Foundation]], na naging dahilan upang matapos niya ang kanyang undergraduate na pag-aaral sa [[Macalester College|Dalubhasaang Macalester]] sa [[Saint Paul, Minnesota|St. Paul]], [[Minnesota]], Estados Unidos, noong 1961. Kumuha din siya ng degree sa Ugnayang Panlabas sa [[Graduate Institute of International Studies]] (''Institut universitaire des hautes études internationales'' IUHEI) sa [[Geneva, Switzerland|Geneva]], Switzerland, mula 1961–62, at sinundan ng pag-aaral sa [[MIT Sloan School of Management]] (1971–72) [[Sloan Fellows]] program at nakatanggap ng [[Master of Science]] (M.S.) na degree mula sa [[MIT Sloan School of Management]]. Si Annan ay mahusay sa wikang Ingles, Pranses, Wikang Kru, at iba pang [[diyalekto]] ng mga [[wikang Akan]], at iba pang mga wikang Aprikano. == Mga sanggunian == {{reflist}} == Mga kawing panlabas == {{Sisterlinks|Kofi Annan}} === Talambuhay, mga panayam, at iba pa === * [http://www.un.org/sg/annan.shtml Official UN biography] * [http://www.nobel.se/peace/laureates/2001/annan-bio.html Nobel Peace Prize biography] * [http://www.pbs.org/wnet/un/ Kofi Annan: Center of the Storm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171011184903/http://www.pbs.org/wnet/un/ |date=2017-10-11 }} Detailed PBS profile. Includes interactive biography and map of Annan's worldwide travels, among other things. Requires Flash. * [http://www.pbs.org/newshour/bb/international/un_splash_10-18.html Kofi Annan: An Online News Hour Focus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040628084536/http://www.pbs.org/newshour/bb/international/un_splash_10-18.html |date=2004-06-28 }} A compilation of information, interviews, and initiatives about and by Kofi Annan, by the website of the ''NewsHour with Jim Lehrer''. From 1998-1999. * [http://www.ghf-geneva.org/ghf_board.html Kofi Annan, President] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120726174852/http://www.ghf-geneva.org/ghf_board.html |date=2012-07-26 }}, [[Global Humanitarian Forum]] [[Geneva]] * [http://www.globalpolicy.org/secgen/annanbio.htm Kofi Annan: Biographical Note] Basic biography by Phyllis Bennis of the Global Policy Forum. * [http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m1077/is_n12_v53/ai_21225422/print One-on-one with UN Secretary-General Kofi Annan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151016002612/http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m1077/is_n12_v53/ai_21225422/print |date=2015-10-16 }} October 1998 interview of Kofi Annan by Kevin Chappell of ''Ebony''. * [http://www.williamshawcross.com/annan1.html Annan Article in Saga Magazine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070312022505/http://www.williamshawcross.com/annan1.html |date=2007-03-12 }} * [http://www.africaprogresspanel.org Africa Progress Panel Website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121214082813/http://africaprogresspanel.org/ |date=2012-12-14 }} {{Kalihim-Heneral ng Mga Bansang Nagkakaisa}} {{BD|1938|2018|Annan, Kofi}} [[Kategorya:Kalihim-Heneral ng Mga Bansang Nagkakaisa]] [[Kategorya:Mga laureado ng Gantimpalang Nobel]] nt24kpxa4su6ri86hrlwqei0akolh06 Edward Cave 0 71634 2140612 1879302 2024-12-07T03:12:01Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140612 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Edward Cave.jpg|thumb|right|Si Edward Cave. Isa itong ukit-limbag ni Edward Scriven na ibinatay sa isang ipinintang dibuho ni Francis Kyte, c. 1740.]] [[Talaksan:The Gentleman's Magazine, May 1759.jpg|thumb|right|Ang ''[[The Gentleman's Magazine]]'', Mayo 1759, na may katagang "''By SYLVANUS URBAN, Gent.''" o "ni Sylvanus Urban" ang pangalang pampanitikan ni Cave.]] Si '''Edward Cave''', ([[Pebrero 27]], [[1691]] &ndash; [[Enero 10]], [[1754]]), ay isang [[Inglatera|Ingles]] na tagalimbag o taga-imprenta, patnugot, tagapaglathala. Sa ''[[The Gentleman's Magazine]]'' (o "Ang Magasin ng Ginoo"), nilikha niya ang unang "[[magasin]]" na, ayon sa makabagong diwa, maiibigan ng lahat ng mga babasa. Anak na lalaki ng isang [[sapatero]], ipinanganak si Cave sa [[Newton, Warwickshire|Newton]] na malapit sa [[Rugby, Warwickshire]] at nag-aral sa isang paaralan ng balarila doon, subalit napatalsik makaraang mapagbintangang nagnakaw mula sa ulong-maestro. Nagtrabaho siya para sa sari-saring mga hanapbuhay, kabilang na ang mangangalakal ng kahoy, tagapag-ulat, at taong tagalimbag. Siya ang nakaisip ng ideya ng isang peryodiko na sasaklaw sa bawat paksa na magugustuhan ng edukadong madal, mula sa komersyo hanggang sa panulaan, at sinubok niyang kumbinsihin ang mga manlilimbag at mga nagbebenta ng aklat sa London na gamitin ang ideya. Nang walang naging interesado, si Cave na mismo ang nagsagawa nito. Inilunsad ang ''The Gentleman's Magazine'' noong 1731 at kaagad na naging painakamaimpluho at pinakaginagayang peryodiko sa sarili nitong panahon. Naging dahilan dito ito ng pagyaman ni Cave. Isang mapagpursigeng negosyante si Cave. Inilaan niya ang lahat ng kanyang lakas para sa magasin, at madalang na lumilisan mula sa mga tanggapan nitong nasa [[St John's Gate, Clerkenwell]]. Gumamit siya ng isang malaking bilang ng mga tagapag-ambag ng lathalain, na ang pinakasikat ay si [[Samuel Johnson]], na palagiang tumatanaw ng utang na loob kay Cave dahil sa pagbibigay sa kanya ng pangunahing napagkukunan ng pagkakakitaan sa loob ng maraming mga taon. Malimit na nagsusulat din mismo si Cave ng mga lathalain para sa magasin sa ilalim ng pangalang pampanitikang '''Sylvanus Urban'''. Tumanggap din siya ng lisensiya mula kay [[Lewis Paul]] para sa 250 mga kidkiran (''spindle'' sa Ingles) para sa kanyang [[patente]] ng makinang gumugulong at nagiikid ng hibla(ang ''roller-spinning machine''), ang ninuno ng [[water frame|kayariang pantubig]] (o ''[[water frame]]''). Noong 1742, binili niya ang Marvels Mill sa [[Northampton]] at ginawa itong isang pagawaan o pabrika ng [[bulak]], na marahil ang una sa daigdig na pinapatakbo ng lakas o enerhiya mula sa tubig. Napagkakitaan niya ito ng salapi, ngunit banayad lamang. Nagsara ito noong mga 1761, o agad na pagkaraan ng taong ito. Dumanas siya ng sakit na [[piyo]] o [[gawt]]. Inilibing siya sa Simbahan ni San Santiago (''St. James Church'') sa [[Clerkenwell]]. ==Mga panlabas na kawing== * [http://www.bodley.ox.ac.uk/cgi-bin/ilej/pbrowse.pl?item=title&id=ILEJ.3.&title=Gentleman's+Magazine Mga pahina ng ''Gentlemen's Magazine''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150907092232/http://www.bodley.ox.ac.uk/cgi-bin/ilej/pbrowse.pl?item=title&id=ILEJ.3.&title=Gentleman%27s+Magazine |date=2015-09-07 }} na nasa internet, ang unang dalawampung tomo (bolyum), mula v1 1731 hanggang v20 1750 * [http://www.history.ac.uk/reviews/paper/pooleyj.html Pang-araw-araw na buhay sa Gregoryanong Inglatera (''Georgian England'') ayon sa ulat ng ''Gentleman's Magazine''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930043325/http://www.history.ac.uk/reviews/paper/pooleyj.html |date=2007-09-30 }} [[Kaurian:Mga Ingles]] [[Kaurian:Panitikan]] 7kfb1fkaxkfakggyvlj4s32gbjhkt96 Alan Turing 0 98740 2140599 2140140 2024-12-06T23:30:08Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 2 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140599 wikitext text/x-wiki {{Infobox Scientist | name = Alan Mathison Turing | image = Turing statue Surrey.jpg | image_size = | caption = | birth_date = {{Birth date|1912|6|23|df=yes}} | birth_place = [[Maida Vale]], London, England, United Kingdom | death_date = {{Death date and age|1954|6|7|1912|6|23|df=yes}} | death_place = [[Wilmslow]], Cheshire, England, United Kingdom | nationality = British | field = [[Mathematics]], [[Cryptanalysis]], [[Computer science]] | work_institutions = University of Cambridge<br />[[Government Code and Cypher School]]<br />[[National Physical Laboratory, UK|National Physical Laboratory]]<br />[[University of Manchester]] | alma_mater = [[King's College, Cambridge]]<br />[[Princeton University]] | doctoral_advisor = [[Alonzo Church]] | doctoral_students = [[Robin Gandy]] | known_for = [[Halting problem]]<br />[[Turing machine]]<br />[[Cryptanalysis of the Enigma]]<br />[[Automatic Computing Engine]]<br />[[Turing Award]]<br />[[Turing Test]]<br />[[Turing pattern]]s | prizes = [[Officer of the Order of the British Empire]]<br />[[Fellow of the Royal Society]] }} Si '''Alan Mathison Turing''', <small>[[Orden ng Imperyong Britaniko|OBE]]</small>, <small>[[Fellow of the Royal Society|FRS]]</small> ({{pronEng|ˈtjʊ (ə)rɪŋ}}) (23 Hunyo 1912&nbsp;– 7 Hunyo 1954) ay isang [[Gran Britanya|Briton]] na [[matematiko]], [[lohiko]] (o [[lohisyano]]), [[kriptoanalisis|kriptoanalista]] at [[agham pangkompyuter|siyentista ng kompyuter]]. Kanyang naimpluwensiyahan ang pagpapaunlad ng [[agham pangkompyuter]], pagbibigay ng pormalisasyon ng mga konsepto ng "[[algoritmo]]" at "[[komputasyon]]" sa isang [[makinang Turing]], na malaki ang ginampananang papel sa pagkakalikha ng modernong kompyuter. Si Turing ay itinuturing na ama ng ''[[agham pangkompyuter]]'' at ''[[Intelehensiyang artipisyal]]''. Sa panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], si "Turing" ay naglingkod at minsang naging pinuno ng Hut 8 sa ''Government Code and Cypher School'' sa Bletchley Park, isang sentro sa Britanya na responsable sa pagbasag ng mga sekretong kodigo ng mga [[Aleman]] noong panahon ni [[Adolf Hitler]]. Siya ay lumikha ng ilang tekniko sa pagbasag ng mga [[sipero]] ([[algoritmo]] ng [[enkripsiyon]]) ng Alemanya kabilang ang paraan ng elektromekanikal na makinang [[bombe]] na makakahanap ng mga kompigurasyon ng makinang [[Enigma]] (ang makinang ginamit ng pamahalaan at militar ng Alemanya upang ilihim ang mga pinadadalang mensahe ng kanilang mga sundalo). Pagkatapos ng digmaan, siya ay nagtrabaho sa Pambansang Laboratoryong Pisikal (''National Physical Laboratory''), kung saan kanyang nilikha ang isa sa mga unang na disenyo ng ACE, na isang "inilalaang programang pangkompyuter" (''stored program''). Tungo sa huling bahagi ng kanyang buhay, si Turing ay naging interesado sa matematikang biyolohikal. Siya ay sumulat ng isang papel tungkol sa kemikal na batayan ng morpohenesis (''morphogenesis'') at kanyang hinulaan ang isang umiikot na reaksiyong kemikal tulad ng [[reaksiyong Belousov-Zhabotinsky]], na unang napagmasdan at napatunayan noong dekada 1960. Ang [[homoseksuwalidad]] ni Turing ay nagresulta sa isang kriminal na pag-uusig noong 1952, kung saan ang homoseksuwalidad sa mga panahong ito ay itinuturing pang ilegal sa [[Britanya]]. Kanyang tinanggap ang parusang paginom ng mga pambabaeng hormone (estrogen) kapalit ng parusang pagkakabilanggo. Siya ay namatay noong 1954 mula sa pagkalasyon ng [[cyanide]], mga dalawang linggo bago ang kanyang ika-apatnapu't dalawang (42) kaarawan. Natukoy ng isang pagsusuri na ang kamatayan ni Turing ay isang [[pagpapatiwakal]] ngunit ang kanyang ina ay naniniwalang ito'y isang aksidental na kamatayan. Noong 10 Setyembre 2009, pagkatapos ng isang kampanya sa [[internet]], humingi ng patawad ang Punong Ministro ng Britanya na si [[Gordon Brown]] sa ngalan ng pamahalaan ng Britanya sa nangyaring pagtrato kay Turing pagkatapos ng digmaan. == Talambuhay == === Kabataan === [[Talaksan:Turing Plaque.jpg|thumbnail|Isang plakang pag-alala na nagmamarka sa naging tirahan ni Alan Turing sa Wilmslo, Cheshire, Inglatera]] Si Alan Turing ay ipinaglihi sa [[India]]. Ang kanyang amang si Julius Mathison Turing, ay isang miyembro sibil na paglilingkod sa India. Ang kanyang mga magulang na si Julius at Ethel Sara Stoney (1881–1976, na anak na babae ni Edward Waller Stoney, punong inhinyero ng ​​Madras Railways) ay nagnais na palakihin ang kanilang magiging anak na si Alan sa Inglatera, kaya sila bumalik sa Maida Vale, London, kung saan ipinanganak si Alan Turing noong 23 Hunyo 1912. Si Alan ay mayroong kuya na nagngangalang John. Dahil sa ang paglilingkod sibil sa India ng kanyang ama ay aktibo pa rin sa mga panahong ito, ang mga magulang ni Alan ay madalas maglakbay sa pagitan ng Hastings, Inglatera at India, kung saan ang kanilang dalawang anak ay iniwan na manatali sa tahanan ng isang retiradong mag-asawang sundalo. Sa murang edad pa lang ay kinakitaan na si Alan Turing ng mga palatandaan ng pagiging isang [[henyo]] na kanyang ipinamalas sa kanyang pagtanda. Si Turing ay ipinasok ng kanyang mga magulang sa St Michael, isang paaralan sa 20 Charles Road, St. Leonards on Sea, sa edad na anim na. Ang punong guro ay napansin ang katalinuhan ni Turing sa simula pa lamang gayundin ang mga ibang pang mga naging kanyang guro. Noong 1926, sa edad na 14, siya ay nag-aral sa Sherborne School, isang tanyag na independiyenteng paaralan sa isang palengkeng bayan sa Sherborne sa Dorset. Ang kanyang unang pagpasok sa paaral ay naging kasabay ng isang malawakang protesta sa Britanya ngunit dahil siya ay determinado na pumasok sa unang araw, siya'y nagtungo sa paaralan na higit 60 milya ang layo mula sa Southampton gamit ang isang bisekleta at humihinto tuwing gabi sa isang paupahang tuluyan. Ang pagkahilig ni Turing sa matematika at agham ay hindi nagdulot sa kanya ng paggalang mula sa ilang mga guro sa Sherborne, dahil sa ang paaralang ito ay nagbibigay diin sa pagaaral ng mga klasiko. Ang kanyang punong-guro ay sumulat pa sa kanyang mga magulang na nagsasaad na: " ''Umaasa ako na hindi siya mahulog sa pagitan ng dalawang upuan. Kung siya ay mananatili sa isang pampublikong paaralan, siya ay dapat magnais na matuto. Kung siya ay nagnanais lamang na maging spesyalistang siyentipiko, kanya lamang sinasayang ang kanyang panahon sa isang pampublikong paaralan''". Sa kabila nito, si Turing ay patuloy na nagpakita ng kahanga hangang kakayahan sa mga mga paksang kanyang minamahal, ang paglutas ng mga mahirap na problema sa [[calculus]] noong 1927 kahit hindi siya nag-aral ng panimulang calculus. Noong 1928, sa edad na 16, natagpuan ni Turing ang mga isinulat ni Albert Einstein. Hindi niya lamang ito naunawaan, kanya ring nasagot ang pagtatanong ni Einstein sa mga [[batas ni Newton ng mosyon]] sa isang aklat na hindi dito hayagang inihayag. Ang pagsisikap ni Turing sa kanyang pag-aaral ay tumindi dahil sa malapit na pagkakaibigang nabuo sa pagitan niya at ng isa pang mas matandang estudyante na nagngangalang Christoper Morcom. Si Morcom ang unang lalaking minahal ni Turing, ngunit ito ay biglaang namatay mga ilang linggo bago matapos ang kanilang huling semestro sa Sherborne. Si Morcom ay namatay mula sa komplikasyon ng tuberkolosis na nakukuha sa isang baka, na nakuha nito matapos uminom ng isang gatas sa isang may sakit na baka noong ito'y bata pa lamang. Dahil sa pangyayaring ito, ang pananampalatayang panrelihiyon ni Turing ay nawala at siya'y naging isang [[ateista]]. Tinanggap ni Turing na ang lahat ng pangyayari sa mundo, kabilang na ang mga galaw ng utak ng tao, ay may materyal na paliwanag ngunit siya ay naniniwala pa rin sa pag-iral ng espirito ng isang tao pagkatapos mamatay. === Edukasyon sa unibersidad at mga pagsasaliksik ni Turing === [[Talaksan:Alan Turing Memorial Closer.jpg|thumb|right|Estatwang pag-ala ala kay Alan Turing]] Pagkatapos mag-aral sa Sherborne, si Turing ay nag-aral sa King's College sa [[Unibersidad ng Cambridge]]. Siya ay nagaral dito mula sa 1931 hanggang 1934, at nakakapagtapos kung saan kanyang nakamit ang pangunahing mga parangal sa Matematika. Noong 1935, siya ay inihalal na kapanalig (fellow) sa King's College dahil sa naging impluwensiya ng kanyang tesis tungkol sa [[central limit theorem]]. Noong 1928, Ang Alemang matematiko na si [[David Hilbert]] ay tumawag ng pansin sa ''[[Entscheidungsproblem]]'' (problema ng desisyon). Sa mahusay na papel na isinulat ni Turing na "''On Computable Numbers (mga bilang na matutukoy ng isang nagwawakas na algoritmo), with an Application to the Entscheidungsproblem''" (na kanyang isinumite noong 28 Mayo 1936 at itinanghal noong 12 Nobyembre), kanyang binago ang mga resulta na isinulat ng matematikong si [[Kurt Godel]] noong 1931 tungkol sa limitasyon ng pagpapatunay (proof) at komputasyon, kung saan pinalitan ni Turing ang pangkalahatang nakabatay-sa-aritmetikang pormal na lenggwahe ng isang [[makinang Turing]], na mga makinang pormal at simple. Pinatunayan ni Turing na ang makinang Turing ay may kakayahang gumawa ng anumang pagkukuwenta kung ito ay maisasalarawan bilang isang [[algoritmo]]. Kanya ding pinatunayan na walang solusyon sa Entscheidungsproblem sa pamamagitan ng pagpapakita na ang [[paghintong problema]] (halting problem) sa isang makinang Turing ay hindi madedesisyonan o hindi malalaman kung ito ay hihinto. Bagaman ang pagpapatunay ni Turing ay inilimbag pagkatapos ng parehong pagpapatunay na ginawa ng matematikong si [[Alonzo Church]] tungkol sa kanyang [[kalkulong lambda]], walang kaalaman si Turing sa isinulat ni Alonzo Church. Ang paraan ni Turing ng pagpapatunay (proof) ay itinuring na mas magagamit at mas mahusay. Ang ideya ni Turing ng mga pangkalahatang makinang Turing ay kakaiba dahil ang ideya ng mga gayung makina ay may kakayahang gawin ang anumang gawin ng ibang makina, samakatuwid ay may kakayahang magkuwenta ng anumang pwedeng ikwenta. Ang makinang Turing hanggang sa araw na ito ang sentral na paksa sa pag-aaral ng [[teorya ng komputasyon]]. Sa kanyang sariling biograpiya, isinulat ni Turing na siya ay nalungkot sa pagtanggap ng kanyang 1936 na papel dahil dalawang tao lamang ang pumansin - sina Heinrich Scholz at Richard Bevan Braithwaite. Ang papel na ito ay nagpapakilala rin sa ideya ng mga maaaring ipaliwanag na mga numero (definable numbers). Mula Setiyembre 1936 hanggang Hulyo 1938 kanyang ginugol ang kanyang panahon sa ''Institute for Advanced Study sa Princeton'', New Jersey, Estados Unidos at nag-aral sa ilalim ni Alonzo Church. Bilang karagdagan sa kanyang palaging pagsasaliksik matematikal, pinag-aralan din ni Turing ang [[kriptolohiya]] (pag-aaral ng tiyak at matibay na paglilihim ng mga data) at ginawa ang tatlo sa apat na yugto ng elektromekanikal na tagapagpapadami ng bilang [[binaryo]]. Noong Hunyo 1938, kanyang nakamit ang kanyang PhD mula sa Unibersidad ng Princeton sa Estados Unidos. Ang kanyang tesis na ''Systems of Logic Based on Ordinals'' ay nagpapakilala ng konsepto ng lohikang ordinal at ang ideya ng relatibong pagkukwenta, kung saan ang mga makinang Turing ay nagdadagdag ng mga tinatawag na oracle, na lumulutas sa mga problemang hindi malulutas ng isang makinang Turing. Si Turing ay bumalik sa Cambridge, Inglatera at dumalo sa mga pagtuturo ng matematikong si [[Ludwig Wittgenstein]] tungkol sa mga pundasyon ng matematika. Ang dalawang ito ay nagtalo at hindi nagkasundo dahil sa pagtatanggol ni Turing ng [[pormalismo]] samantalang si Wittgenstein ay nangatwiran na ang matematika ay hindi tumutuklas ng mga basehang katotohanan kundi lumilikha lamang nito. Si Turing ay nagsimula ring magtrabaho sa kaunting oras lamang sa ''Government Code and Cypher School'' (GCCS). === Kriptanalisis === [[Talaksan:EnigmaMachineLabeled.jpg|right|thumbnail|Tatlong rotor na makinang Enigma na may plugboard (''Steckerbrett''). Ang enigma ang makinang ginamit ng Alemanya sa ilalim ni Hitler upang ilihim ang mga mensaheng ipinapadala ng mga sundalo nito mula sa mga kaaway na bansa kabilang na ang Britanya at Estados Unidos]] Noong panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig|ikalawang digmaang pandaigdig]], si Turing ang pangunahing kalahok sa isang sikretong operasyon ng pamahalaang Britanya sa Bletchley Park na naglalayong basagin ang mga [[sipero]] (algoritmo ng [[enkripsiyon]]) ng [[Alemanya]]. Sa pagpapaunlad at mas lalong pagpapabilis ng makinang kriptanalitiko na ginawa nina Marian Rejewski, Jerzy Różycki at Henryk Zygalski ng Cipher Bureau sa Poland, si Turing ay nagdisenyo ng makinang ''[[Turing Bombe]]'' na mas mabilis at mas epektibo sa pagbasag ng parehong makinang ''Enigma'' at ''Lorenz SZ 40/42''. Ang ''Turing Bombe'' ang nagbigay sa Britanya ng mga pangunang babala sa mga plano ni [[Adolf Hitler]] na nagresulta sa pagkatalo ni Hitler sa [[Labanan sa Atlantiko]] at pagikli ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig|ikalawang digmaang pandaigdig]] ng dalawang taon.<ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/article-1212910/How-Britain-drove-greatest-genius-Alan-Turing-suicide--just-gay.html How Britain drove its greatest genius Alan Turing to suicide just for being gay], 12 Setyembre 2009, DailyMail</ref><ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/article-1165535/The-Wider-View-Nazi-codebreaker-shortened-Second-World-War-years.html The Wider View: Nazi codebreaker which shortened the Second World War by two years], 20 Hunyo 2009, DailyMail</ref> Si Turing ay ginawaran ng Order of the British Empire (OBE) noong 1945 para sa kanyang pagsisilbi sa panahon ng digmaan ngunit ang kanyang mga inambag sa kriptanalisis ay itinagong sekreto ng Britanya hanggang 1970 sa kadahilanang panseguridad nito. == Intelehensiyang artipisyal at pagsubok na Turing (Turing test) == {{main|Intelehensiyang artipisyal}} Mula 1945 hanggang 1947 si Turing ay nanirahan sa ''Church Street, Hampton'' at dito dinesenyo ang ''Automatic Computing Engine'' (ACE) sa ''National Physical Laboratory''. Siya ay nagsumite ng isang papel noong Pebreo 19, 1946 na naglalaman ng kauna unahang detalyadong disenyo ng isang inilalaang-programang kompyuter (stored-program computer). [[Talaksan:Modern-captcha.jpg|thumb|290px|Ang kabaligtaran ng ''Turing Test'' na CAPTCHA ay ginagamit sa [[internet]] upang mapigilan ang isang bot sa pang aabuso sa paggamit ng isang [[server]].]] Noong 1948, si Turing ay iniluklok na Reader (senyor na akademiko) sa kagawarang matematika sa Manchester na ngayon ay bahagi na ng ''University of Manchester''. Noong 1949, siya ay naglingkod bilang kahaliling direktor ng laboratoryo ng pagkukwenta sa University of Manchester at gumawa ng [[software]] para sa kauna unahang inilalaang programang kompyuter na Manchester Mark 1. Sa mga panahon ding ito kanyang ipinagpatuloy ang mga pananaliksik abstrakto. Sa papel na "Computing machinery and intelligence" (Mind, Oktubre 1950), tinalakay ni Turing ang problema ng "[[Intelehensiyang artipisyal]]" at iminungkahi ang isang eksperimento na tinatawag na [[Turing Test]]. Ang [[Pagsubok na Turing]] (''Turing Test'') ang naging batayan sa [[agham pangkompyuter]] upang matukoy kung ang isang makina ay nagpapamalas ng katalinuhan. Ayon sa Pagsubok na Turing, ang isang makina ay maituturing na matalino kung hindi matukoy ng isang taong nagtatanong dito kung ang kanyang tinatanong ay isang makina o isang tao. Sa papel ding ito, iminungkahi ni Turing na imbes gumawa ng mga programang gumagaya sa pag-iisip ng isang matandang tao, mas mabuting gumawa ng mas simpleng makina na gumagaya sa isip ng isang bata at ito'y isailalim sa pagkatuto. Ang kabaligtaran ng "Turing Test" na tinatawag na CAPTCHA ("'''C'''ompletely '''A'''utomated '''P'''ublic '''T'''uring test to tell '''C'''omputers and '''H'''umans '''A'''part") ay karaniwang ginagamit sa [[internet]]. Ang CAPTCHA ay paraan upang matukoy ng isang makina (gaya ng [[server]]) kung ang gumagamit nito ay isang tao o isang kompyuter (bot). Noong 1948, si Turing (sa tulong ang kanyang dating kakilala na si D. G. Champernowne) ay lumikha ng isang [[software]] pang [[chess]] sa isang [[modernong kompyuter]] na hindi pa naiimbento. Si Turing din ang nagimbento ng algoritmong LU decomposition method na ginagamit ngayon sa paglutas ng ''equations matrix''. == Kriminal na paguusig dahil sa kanyang homosekwalidad == Noong Enero 1952, nakilala ni Turing si Arnold Murray sa labas ng sinehan sa Manchester. Pagkatapos ng pananghaliang pakikipagtipanan (''dating''), si Murray ay inimbitahan ni Turing na pumunta sa kanyang bahay na tinanggap naman ni Murray ngunit hindi tinupad. Ang dalawa ay nagkita muli sa Manchester noong sumunod na Lunes at si Murray ay pumayag na samahan si Turing sa kanyang bahay. Pagkatapos ng ilang linggo, si Murray ay muling bumisita sa bahay ni Turing at nananitili ng isang gabi dito. Pagkatapos nito, si Murray ay tumulong sa isang kasabwat sa pagpapasok at pagnanakaw sa bahay ni Turing na nagtulak kay Turing upang iulat ang krimen sa pulisya. Sa imbestigasyon na ginawa ng mga pulis, inamin ni Turing na meron siyang relasyon kay Murray. Sa panahong ito, ang [[homoseksuwalidad]] ay itinuturing pang isang krimen sa Britanya na nagresulta upang si Turing at Murray ay kasuhan ng ''sobrang kahalayan'' sa ilalim ng seksiyong 11&nbsp;ng ''Criminal Law Amendment Act 1885 ng Britanya''. Si Turing ay binigyan ng dalawang opsiyon sa parusang tatanggapin : ang pagkabilanggo o probasyon sa isang kondisyon na siya'y sasailalim sa isang [[pagkakapon]]g kemikal sa pamamagitan ng pag-inom ng estrogen (hormone ng babae) upang mabawasan ang libido. Kanyang tinanggap ang kemikal na pagkakapon. Ang naging kumbiksiyon ni Turing ay nagresulta rin sa pagkaalis ng kanyang ''security clearance'' (karapatang maging bahagi ng sikretong operasyon ng pamalaan) at inalis sa kanyang trabahong kriptanalitiko sa Government Code and Cypher Schools sa Bletchley Park. Ang kanyang pasaporte ng Britanya ay hindi binawi ng pamahalaang Britanya ngunit siya'y hindi pinayagang makapasok sa Estados Unidos. Sa panahong ito, may pagkabahala sa publiko sa ginagawang pagbibitag sa mga homosekswal na [[espiya]] ng mga ahente ng [[Soviet Union]] (dating Russia) dahil sa paglalantad ng dalawang miyembro ng ''Cambridge Five'' na sina Guy Burgess at Donald Maclean. Bagaman si Turing ay hindi inakusahan ng pang eespiya, siya ay pinagbawalan ng pamahalaan ng Britanya na talakayin ang kanyang naging trabahong kriptanaliko sa Bletchely Park. == Kamatayan == Noong 8 Hunyo 1954, si Turing ay natagpuang patay ng kanyang tagalinis ng bahay. Sa [[awtopsiya]]ng ginawa, ang resulta ng kamatayan ay pagkalason sa [[cyanide]]. Natagpuan din ang isang mansanas na kinain ng kalahati sa tabi ng katawan ni Turing na pinaniniwalaang paraan ni Turing upang makain ang cyanide. Ang katawan ni Turing ay sinunog (cremated) sa Woking Crematorium noong 12 Hunyo 1954. Ayon sa ina ni Turing, ang kamatayan nito ay isang aksidental dahil sa hindi maingat nitong pagtatago sa mga laboratoryong kemikal. Iminungkahi ng manunulat na si David Leavitt na maaaring ang pagkain ni Turing ng mansanas na may cyanide ay isang paggaya sa eksena ng pelikulang [[Snow White]] na ipinalabas noong 1937 na isang paboritong kuwento ni Turing. == Paghingi ng tawad ng pamahalaan ng Britanya == Noong Agosto 2009, si John Graham-Cumming ay nagsimula ng petisyon na humihikayat sa Pamahalaan ng Britanya na posityumus (pagkatapos ng kamatayan) na humingi ng tawad sa [[paglilitis]] ni Alan Turing bilang [[homosekswal]]. Ang petisyong ito ay tumanggap ng libo libong mga lagda. Kinilala ng Punong Ministor ng Britanya na si [[Gordon Brown]] ang petisyong ito, at naglabas ng pahayag noong Setyember 10, 2009 na humihingi ng tawad kay Turing at naglalarawan ng pagtrato kay Turing bilang "nakapangingilabot": {{cquote|Ang libo libong tao ay nagsama sama upang humingi ng hustisya para kay Alan Turing at pagkilala sa nakakapangilabot na pagtrato sa kanya. Bagaman si Turing ay pinakitunguhan ng batas nang panahong iyon at hindi na natin maibabalik ang panahon, ang kanyang pagtrato ay siyempre labis na hindi patas at ako ay nagagalak na magkaroon ng pagkakataon na magsabi kung gaano kalalim akong humihingi ng tawad at tayong lahat sa nangyari sa kanya. Kaya sa ngalan ng Pamahalaan ng Britanya, at sa mga nabubuhay ng malaya, salamat sa ginawa ni Alan, ako ay taas noong nagsasabi na: kami'y humihingi ng tawad, ikaw ay karapat dapat ng mas mabuti [pagtrato].}} == Mga Parangal == [[Talaksan:Sackville Park Turing plaque.jpg|thumb|right|Pag ala-alang statwang plaka kay Turing sa Sackville Park, Manchester]] Ang Turing Award na ipinangalan sa "ama ng agham pangkompyuter" na si Alan Turing ang taunang gantimpala na ibinibigay ng Association for Computing Machinery (ACM) sa mga indibidwal sa kanilang kontribusyon sa siyentipikong komunidad pangkompyuter. Ang gantimpalang ito ay itinuturing na pinakamataas na pagkakakilanlan sa [[agham pangkompyuter]] at katumbas ng [[Gantimpalang Nobel]]. Noong 2002, si Turing ay nirangguhan na dalawampu't isa sa ''BBC'' nationwide poll ng [[100 Pinakadakilang mga Briton]].<ref>{{Cite news | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/2208671.stm | title = 100 great British heroes | date = 21 Agosto 2002 |work=BBC News }}</ref> === Mga parangal ng mga unibersidad sa buong mundo === [[Talaksan:Alan Turing Building 1.jpg|thumb|right|Gusaling Alan Turing sa [[University of Manchester]]]] *Ang ''Kwartong Turing'' sa [[University of Edinburgh School of Informatics|University of Edinburgh's School of Informatics]] ay naglalaman ng skultura ng ulo ni Turing na ginawa ni [[Eduardo Paolozzi]], at isang (#42/50) ng kanyang [http://www.synth.co.uk/images/paolozzi2.html Turing prints (2000)]. *Ang [[University of Surrey]] ay may statwa ni Turing sa kanilang pangunahing [[piazza]]. *Ang [[Istanbul Bilgi University]] ay nagsasagawa ng taunang kumperensiya sa [[teoriya ng komputasyon]] na tinatawag na ''Mga Araw na Turing''.<ref name="bilgiuniv">{{cite web | url = http://cs.bilgi.edu.tr/pages/turing_days/ | title = Turing Days @ İstanbul Bilgi University | accessdate = 29 Oktubre 2011 | archive-date = 2013-08-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20130801193650/http://cs.bilgi.edu.tr/pages/turing_days/ | url-status = dead }}</ref> *Ang [[University of Texas at Austin]] ay may honours na programang ng [[agham pangkompyuter]] na pinangalanang ''Mga skolar ni Turing''.<ref name="texturingschol">{{cite web |url=http://www.cs.utexas.edu/academics/undergraduate/honors/turing/ |title=Turing Scholars Program at the University of Texas at Austin |accessdate=16 Agosto 2009 |archive-date=2010-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100217072341/http://www.cs.utexas.edu/academics/undergraduate/honors/turing/ |url-status=dead }}</ref> *Noong simula nang 1960's, pinangalanan ng [[Stanford University]] ang kaisa-isang kwarto na pinagtuturuan ng gusaling Bulwagang Polya Matematika na ''Alan Turing Auditorium''.<ref name="stanforduniv">{{cite web | url = http://archive.computerhistory.org/resources/text/Knuth_Don_X4100/PDF_index/k-8-pdf/k-8-u2679-Stanford-Comp-Dedication.pdf | title = Polya Hall, Stanford University | accessdate =14 Hunyo 2011 }}</ref> *Isa sa mga ampiteatro ng kagawarang Agham Pangkompyuter ng ([[Laboratoire d'Informatique Fondamentale de Lille|LIFL]]<ref name="lifl">{{cite web |url=http://www.lifl.fr/ |title=Laboratoire d'Informatique Fondamentale de Lille |accessdate=3 Disyembre 2010 |archive-date=22 Hulyo 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100722014047/http://www.lifl.fr/ |url-status=dead }}</ref>) sa [[Unibersidad ng Lille]] sa hilagang [[Pransiya]] ay ipinangalan bilang parangal kay Alan Turing. (ang iba pang ampiteatro ay ipinangalan kay [[Kurt Gödel]]). *Ang Kagawaran ng Agham Pangkompyuter ng [[Pontifical Catholic University of Chile]], [[Polytechnic University of Puerto Rico]], [[University of the Andes, Colombia|Los Andes University]] in [[Bogotá]], Colombia, [[King's College, Cambridge]] at [[Bangor University]] sa [[Wales]] ay may mga laboratoryo ng kompyuter na ipinangalan kay Turing. *Ang [[The University of Manchester]], [[The Open University]], [[Oxford Brookes University]] at [[Aarhus University]] (in [[Århus]], Denmark) ay may mga gusaling nakapangalan kay Turing. *Ang ''Alan Turing Road'' sa [[Surrey Research Park]] ay ipinangalan kay Alan Turing. *Ang [[Carnegie Mellon University]] ay may [[granito]]ng bangkuan na matatagpuan sa The Hornbostel Mall na may pangalang "A. M. Turing" na nakaukit sa tuktok, "Read" sa ibaba ng kaliwang hita at "Write" sa ibaba ng kanang hita. *Ang [[EISTI|École Internationale des Sciences du Traitement de l'Information]] ay pinangalanan ang kamakailan lang na nakuhang ikatlong gusaling na "Turing". *Ang [[University of Ghent]] ay mayroong isa sa mga pangunahing kwarto ng kompyuter na ginagamit ng mga matematiko at siyentipiko ng kompyuter na ipinangalan kay Alan Turing. *Ang [[University of Oregon]] ay may iskultura ng ulo ni Turing sa gilid ng gusaling pang agham kompyuter na tinatawag na Deschutes Hall.<ref name="Oregon">{{cite web|url=http://www.mathcomp.leeds.ac.uk/turing2012/files/oregon.html|title=Turing at the University of Oregon|accessdate=1 Nobyembre 2011|archive-date=2012-01-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20120114151918/http://www.mathcomp.leeds.ac.uk/turing2012/files/oregon.html|url-status=dead}}</ref> == Sanggunian == {{reflist}} == Mga sanggunian == {{Refbegin|colwidth=30em}} * {{ Cite book | last = Agar | first = Jon | title = The government machine: a revolutionary history of the computer | publisher=MIT Press | year = 2003 | location = Cambridge, Massachusetts | isbn = 978-0-262-01202-7 }} * {{ Cite book | last = Alexander | first = C. Hugh O'D. | author-link = Conel Hugh O'Donel Alexander | date = ''circa'' 1945 | title = Cryptographic History of Work on the German Naval Enigma | url = http://www.ellsbury.com/gne/gne-000.htm | publisher=The National Archives, Kew, Reference HW 25/1}} * {{ Cite book | last = Beniger | first = James | title = The control revolution: technological and economic origins of the information society | publisher=Harvard University Press | year = 1986 | location = Cambridge, Massachusetts | isbn = 0-674-16986-7 }} * {{Cite book | last = Babbage | first = Charles | author-link = Charles Babbage | year = 1864 | publication-date = 2008 | editor-last = Campbell-Kelly | editor-first = Martin | editor-link = Martin Campbell-Kelly | title = Passages from the life of a philosopher | publisher=Rough Draft Printing | isbn = 978-1-60386-092-5 | ref = harv | postscript = <!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{inconsistent citations}} }} * {{ Cite book | last = Bodanis | first = David | author-link = David Bodanis | title = Electric Universe: How Electricity Switched on the Modern World | year = 2005 |publisher=Three Rivers Press | location = New York | isbn = 0-307-33598-4 | oclc = 61684223 }} * {{Cite book | last = Campbell-Kelly | first = Martin | authorlink = Martin Campbell-Kelly | last2 = Aspray | first2 = William | title = Computer: A History of the Information Machine | publisher=Basic Books | year = 1996 | location = New York | isbn = 0-465-02989-2 }} * {{Cite book | last = Ceruzzi | first = Paul | authorlink = Paul Ceruzzi | title = A History of Modern Computing | url = https://archive.org/details/historyofmodernc00ceru | publisher=MIT Press | year = 1998 | location = Cambridge, Massachusetts, and London | isbn = 0-262-53169-0}} * {{ Cite book | last = Chandler | first = Alfred | authorlink = Alfred Chandler | title = The Visible Hand: The Managerial Revolution in American Business | publisher=Belknap Press | year = 1977 | location = Cambridge, Massachusetts | isbn = 0-674-94052-0 }} * {{ Cite journal | last = Copeland | first = B. Jack | authorlink = B. Jack Copeland | title = Colossus: Its Origins and Originators | journal=[[IEEE Annals of the History of Computing]] | volume = 26 | issue = 4 | pages = 38–45 | year = 2004 |doi = 10.1109/MAHC.2004.26 | ref = harv }} * {{ Cite book | last = Copeland | first = B. Jack (ed.)| title = The Essential Turing | year = 2004 | publisher=Oxford University Press | location = Oxford | isbn = 0-19-825079-7 | oclc = 156728127 224173329 48931664 57434580 57530137 59399569 }} * {{ Cite book | last = Copeland (ed.) | first = B. Jack | title = Alan Turing's Automatic Computing Engine | url = https://archive.org/details/alanturingsautom0000unse_k5v2 | year = 2005 | publisher=Oxford University Press | location = Oxford | isbn = 0-19-856593-3 | oclc = 224640979 56539230 }} * {{ Cite book | last = Copeland | first = B. Jack | title = Colossus: The secrets of Bletchley Park's code-breaking computers | url = https://archive.org/details/colossussecretso0000unse | year = 2006 | publisher=Oxford University Press | isbn = 978-0-19-284055-4 | ref = harv }} * {{ Cite book | last = Edwards | first = Paul N | title = The closed world: computers and the politics of discourse in Cold War America | publisher=MIT Press | year = 1996 | location = Cambridge, Massachusetts | isbn = 0-262-55028-8 }} * {{ Cite book | last = Hodges | first = Andrew | authorlink = Hodges, Andrew | year = 1983 | title = Alan Turing: the enigma |location = London | publisher=Burnett Books | isbn = 0-04-510060-8 | ref = harv }} * {{ Cite book | last = Hochhuth | first = Rolf | authorlink = Rolf Hochhuth | title = Alan Turing: en berättelse | publisher=Symposion | year = 1988 | isbn = 978-91-7868-109-9 }} * {{ Cite book | last = Leavitt | first = David | authorlink = David Leavitt | year = 2007 | title = The man who knew too much: Alan Turing and the invention of the computer | publisher=Phoenix | isbn = 978-0-7538-2200-5 | ref = harv }} * {{ Cite book | last = Levin | first = Janna | authorlink = Janna Levin | title = A Madman Dreams Of Turing Machines | publisher=Knopf | year = 2006 | location = New York | isbn = 978-1-4000-3240-2 }} * {{ Cite book | last = Lewin | first = Ronald | authorlink = Ronald Lewin | title = Ultra Goes to War: The Secret Story | edition = Classic Penguin | series = Classic Military History | year = 1978 | publication-date = 2001 | publisher=Hutchinson & Co | location = London, England | isbn = 978-1-56649-231-7 | ref = harv }} * {{Cite book| last = Lubar | first = Steven | year = 1993 | title = Infoculture | location = Boston, Massachusetts and New York | publisher=Houghton Mifflin | isbn = 0-395-57042-5}} * {{ Cite document | last = Mahon | first = A.P. | title = The History of Hut Eight 1939–1945 | publisher=UK National Archives Reference HW 25/2 | year = 1945 | url = http://www.ellsbury.com/hut8/hut8-000.htm | accessdate =10 Disyembre 2009 | ref = harv }} *{{MacTutor Biography|id=Turing|title=Alan Mathison Turing}} *Petzold, Charles (2008). "[[The Annotated Turing]]: A Guided Tour through Alan Turing's Historic Paper on Computability and the Turing Machine". [[Indianapolis]]: Wiley Publishing. ISBN 978-0-470-22905-7 *Smith, Roger (1997). ''Fontana History of the Human Sciences''. London: Fontana. *Weizenbaum, Joseph (1976). ''Computer Power and Human Reason''. London: W.H. Freeman. ISBN 0-7167-0463-3 * {{Cite book | last = Turing | first = Sara Stoney | title = Alan M Turing | publisher=W Heffer | year = 1959 }} Turing's mother, who survived him by many years, wrote this 157-page biography of her son, glorifying his life. It was published in 1959, and so could not cover his war work. Scarcely 300 copies were sold (Sara Turing to Lyn Newman, 1967, Library of [[St John's College, Cambridge]]). The six-page foreword by [[Lyn Irvine]] includes reminiscences and is more frequently quoted. * {{Cite book | last = Whitemore | first = Hugh | authorlink = Hugh Whitemore | last2 = Hodges | first2 = Andrew | authorlink2 = Andrew Hodges | title = Breaking the code | publisher=S. French | year = 1988 }} This 1986 Hugh Whitemore play tells the story of Turing's life and death. In the original West End and Broadway runs, [[Derek Jacobi]] played Turing and he recreated the role in a 1997 television film based on the play made jointly by the BBC and [[WGBH-TV|WGBH, Boston]]. The play is published by Amber Lane Press, [[Oxford]], ASIN: B000B7TM0Q *Williams, Michael R. (1985) ''A History of Computing Technology'', [[Englewood Cliffs]], [[New Jersey]]: [[Prentice-Hall]], ISBN 0-8186-7739-2 *{{Cite book|last=Yates |first=David M. |title=Turing's Legacy: A history of computing at the National Physical Laboratory 1945–1995 |year=1997 |publisher=[[Science Museum, London|London Science Museum]] |location=London |isbn=0-901805-94-7 |oclc=123794619 40624091 }} {{Refend}} == Karagdagang babasahin == *{{MathGenealogy|id=8014}} *{{cite journal|title=The Mind and the Computing Machine: Alan Turing and others|journal=[[The Rutherford Journal]]|url=http://www.rutherfordjournal.org/article010111.html |editor = Jack Copeland|ref=harv}} *{{cite encyclopaedia |last=Hodges |first=Andrew |editor=Edward N. Zalta |encyclopedia=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] |title=Alan Turing |url=http://plato.stanford.edu/entries/turing/ |accessdate=10 Enero 2011 |edition=Winter 2009 |date=27 Agosto 2007 |publisher=[[Stanford University]] |ref=harv}} *{{cite journal|last=Gray|first=Paul|date=29 Marso 1999|title=Computer Scientist: Alan Turing|journal=TIME|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,990624,00.html|ref=harv|access-date=24 Septiyembre 2011|archive-date=19 Enero 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110119181237/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,990624,00.html|url-status=dead}} * Gleick, James, ''[[The Information: A History, a Theory, a Flood|The Information: A History, A Theory, A Flood]]'', New York: Pantheon, 2011, ISBN 978-0-375-42372-7 * Leavitt, David, ''The Man Who Knew Too Much: Alan Turing and the Invention of the Computer'', W. W. Norton, 2006 == Panlabas na kawing == {{Wikiquote}} {{Commons category|Alan Turing}} *[http://www.rkbexplorer.com/explorer/#display=person%2D%7Bhttp://dblp.rkbexplorer.com/id/people-a27f18ebafc0d76ddb05173ce7b9873d-e0b388b7c1e0985b1371d73ee1fae8b5} Alan Turing] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080828060019/http://www.rkbexplorer.com/explorer/#display=person%2D%7Bhttp://dblp.rkbexplorer.com/id/people-a27f18ebafc0d76ddb05173ce7b9873d-e0b388b7c1e0985b1371d73ee1fae8b5} |date=2008-08-28 }} RKBExplorer *[http://www.turingcentenary.eu/ Alan Turing Year] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190818065459/http://turingcentenary.eu/ |date=2019-08-18 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190818065459/http://turingcentenary.eu/ |date=2019-08-18 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190818065459/http://turingcentenary.eu/ |date=2019-08-18 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190818065459/http://turingcentenary.eu/ |date=2019-08-18 }} *[http://cie2012.eu/ CiE 2012: Turing Centenary Conference] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210815101903/http://cie2012.eu/ |date=2021-08-15 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210815101903/http://cie2012.eu/ |date=2021-08-15 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210815101903/http://cie2012.eu/ |date=2021-08-15 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210815101903/http://cie2012.eu/ |date=2021-08-15 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210815101903/http://cie2012.eu/ |date=2021-08-15 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210815101903/http://cie2012.eu/ |date=2021-08-15 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210815101903/http://cie2012.eu/ |date=2021-08-15 }} *[https://web.archive.org/web/20110728163234/http://www.visualturing.org/ Visual Turing] *[http://www.wolframalpha.com/examples/TuringMachines.html Turing Machine calculators] at [[Wolfram Alpha]] *[http://www.turing.org.uk/ Alan Turing] site maintained by [[Andrew Hodges]] including a [http://www.turing.org.uk/bio/part1.html short biography] *[http://www.alanturing.net/ AlanTuring.net&nbsp;– Turing Archive for the History of Computing] by [[Jack Copeland]] *[http://www.turingarchive.org/ The Turing Archive]{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Oktubre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&nbsp;– naglalaman ng mga hindi nailambag na dokumento mula sa contains Kings College, Cambridge archive *{{cite journal|last=Jones|first=G. James|date=11 Disyembre 2001|title=Alan Turing&nbsp;– Towards a Digital Mind: Part 1|journal=System Toolbox|publisher=The Binary Freedom Project|url=http://www.systemtoolbox.com/article.php?history_id=3|ref=harv|access-date=2011-09-24|archive-date=2007-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20070803163318/http://www.systemtoolbox.com/article.php?history_id=3|url-status=dead}} *[http://www.sherborne.org/school/School_Archives/ Sherborne School Archives]&nbsp;– naglalaman ng mga papel tungkol sa panahon ni Alan Turing sa Sherborne School === Mga papel === *[https://web.archive.org/web/20120224231856/http://bibnetwiki.org/wiki/Category:Alan_M._Turing_Paper Ekstensibong talaan ng mga papel ni Turing, mga ulat at pagtuturo at mga isinaling bersiyon] BibNetWiki *{{Turing 1950}} *[http://www.cbi.umn.edu/oh/display.phtml?id=116 Oral history interview with Donald W. Davies], [[Charles Babbage Institute]], University of Minnesota; inilalarawan ang mga proyeto sa U.K. [[National Physical Laboratory (United Kingdom)|National Physical Laboratory]], mula sa pagdidisenyong ginawa ni Alan Turing noong 1947 sa paggawa ng [[Automatic Computing Engine|ACE computers]] * [http://www.cbi.umn.edu/oh/display.phtml?id=81 Oral history interview with Nicholas C. Metropolis], [[Charles Babbage Institute]], University of Minnesota. Si Metropolis ang kauna unahang direkto ng [[Los Alamos National Laboratory]]; kabilang sa mga paksa ang relasyong pang akademiko sa pagitan ni Alan Turing at [[John von Neumann]] {{authority control}} {{BD|1912|1954|Turing, Alan}} [[Kategorya:Mga siyentipiko ng kompyuter]] [[Kategorya:Mga matematikong Ingles]] lgmsmu67zn19njlb40xkvlmbq3aczth Unang Kabiyak ng Pilipinas 0 123941 2140567 2140484 2024-12-06T13:36:16Z Buszmail 67296 2140567 wikitext text/x-wiki {{Infobox Political post |post = Unang Ginang/Ginoo |body = Pilipinas |style = |image = |incumbent = [[Louise Araneta Marcos]] |incumbentsince = 2022 |residence = |formation = Enero 23, 1899 |inaugural = [[Hilaria Aguinaldo|Hilaria del Rosario-Aguinaldo]] }} Ang [[:en:First_Spuse|"Unang Kabiyak"]] ay isang terminong maaaring gamitin upang tukuyin ang '''asawa ng isang pinuno sa pulitika''', anuman ang kasarian. Isa itong terminong ''neutral'' sa kasarian na nagtataguyod ng pagkakapantay-pantay ng kasarian. Sa [[Estados Unidos]], ang terminong '''First Spouse''' ay maaaring tumukoy sa mga sumusunod: * kabiyak ng pangulo, * kabiyak ng gobernador ng isang estado o teritoryo, * kabiyak ng alkalde ng [[Washington,_D.C.|Distrito ng Columbia]]. Ang maybahay ng pangulo ay kilala rin bilang ''"First Lady"'' o ''"First Gentleman"''. Ang mga asawa ng mga gobernador at alkalde ay minsang tinutukoy din bilang isang "First Lady" o "First Gentleman" din ng kanilang lungsod. Ang tungkulin ng unang asawa ay maaaring kabilang ang: # '''Pamamahala sa opisyal na tirahan ng gobernador''' # '''Nakikilahok sa mga seremonyal na kaganapan''' # '''Nagsisilbing ambassador para sa kanilang estado''' # '''Ang mga sanhi ng kampeonato na nakakaapekto sa mga residente ng kanilang estado''' # '''Tradisyonal na seremonyal ang tungkulin ng unang asawa, at ang mga unang asawa ay hindi inihalal at hindi tumatanggap ng suweldo ng gobyerno.''' <br> ==Mga Unang Kabiyak ng Pilipinas== {| class="wikitable" |- ! # ! Retrato ! Unang Ginang/Ginoo ! Relasyon sa Pangulo ! Pamahalaan ! Nagsimula ! Nagtapos |- ! 1 | [[Talaksan:Hilaria Aguinaldo portrait (cropped).jpg|120px]] | [[Hilaria Aguinaldo|Hilaria del Rosario-Aguinaldo]] | Unang Ginang ni [[Emilio Aguinaldo]]<br><small>(opisyal na kinikilala bilang unang Pangulo ng Pilipinas)</small> | [[Unang Republika ng Pilipinas|Unang Republika]] (1899-1901) | Enero 23, 1899 | Abril 1, 1901 |- ! 2 | [[Talaksan:Aurora Aragon-Quezon.jpg|120px]] | [[Aurora Quezon|Aurora Aragon-Quezon]] | Unang Ginang ni [[Manuel L. Quezon]] | [[Komonwelt ng Pilipinas|Komonwelt]] (1935-1946) | Nobyembre 15, 1935 | Agosto 1, 1944 |- ! 3 | | [[Pacencia Laurel|Pacencia Hidalgo-Laurel]] | Unang Ginang ni [[José P. Laurel]] | [[Ikalawang Republika ng Pilipinas|Ikalawang Republika]] (1943-1945) | Oktubre 14, 1943 | Agosto 14, 1945 |- ! 4 | [[Talaksan:Esperanza Osmena (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Esperanza Osmeña|Esperanza Limjap-Osmeña]] | Unang Ginang ni [[Sergio Osmeña]] | [[Komonwelt ng Pilipinas|Pinanumbalik na Komonwelt]] (1935-1946) | Agosto 1, 1944 | Mayo 28, 1946 |- ! 5 | [[Talaksan:Trinidad Roxas (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Trinidad Roxas|Trinidad de León-Roxas]] | Unang Ginang ni [[Manuel Roxas]] | rowspan=6|[[Ikatlong Republika ng Pilipinas|Ikatlong Republika]] (1946-1972) | Mayo 28, 1946 | Abril 15, 1948 |- ! 6 | [[Talaksan:Vicky Quirino (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Victoria Quirino-Delgado]] | Bilang ''kahalili'' ng kanyang ina, Alicia Syquia (1921-1945) <br>sa termino ni [[Elpidio Quirino]] | Abril 17, 1948 | Disyembre 30, 1953 |- ! 7 | [[Talaksan:Luz Magsaysay (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Luz Magsaysay|Luz Banzon-Magsaysay]] | Unang Ginang ni [[Ramon Magsaysay]] | Disyembre 30, 1953 | Marso 17, 1957 |- ! 8 | | [[Leonila Garcia|Leonila Dimataga-Garcia]] | Unang Ginang ni [[Carlos P. Garcia]] | Marso 23, 1957 | Disyembre 30, 1961 |- ! 9 | [[Talaksan:Eva Macapagal departing for Malacañang.jpg|120px]] | [[Eva Macapagal|Evangelina Macaraeg-Macapagal]] | Unang Ginang ni [[Diosdado Macapagal]] | Disyembre 30, 1961 | Disyembre 30, 1965 |- ! rowspan=3|10 | rowspan=3|[[Talaksan:Imelda Romualdez Marcos 2.jpg|120px]] | rowspan=3|[[Imelda Marcos|Imelda Romualdez-Marcos]] | rowspan=3|Asawa ni [[Ferdinand Marcos|Ferdinand E. Marcos]] | rowspan=3|Disyembre 30, 1965 | rowspan=3|Pebrero 25, 1986 |- | Saligang-batas ng Pilipinas (1972-1981) |- | [[Ikaapat na Republika ng Pilipinas|Ikaapat na Republika]] (1981-1987) |- ! - | [[Talaksan:Ballsy Aquino-Cruz - 2015 (cropped).jpg|120px]] | [[Kris Aquino|Ballsy Aquino-Cruz]] | Bilang ''kahalili'' ng kanyang ama, [[Benigno_Aquino_Jr.|Benigno Aquino Jr.]] <br>sa termino ni [[Corazon C. Aquino]] | rowspan=7|[[Ikalimang Republika ng Pilipinas|Ikalimang Republika]] (1987-Kasalukuyan) | Pebrero 25, 1986 | Hunyo 30, 1992 |- ! 11 | | [[Amelita Ramos|Amelita Martinez-Ramos]] | Unang Ginang ni [[Fidel V. Ramos]] | Hunyo 30, 1992 | Hunyo 30, 1998 |- ! 12 | [[Talaksan:Senate-Centennial-Dinner-20161006-010 (cropped).jpg|120px]] | [[Loi Estrada|Luisa Pimentel-Estrada]] | Unang Ginang ni [[Joseph Estrada|Joseph Ejercito Estrada]] | Hunyo 30, 1998 | Enero 20, 2001 |- ! 13 | [[Talaksan:Jose Miguel Arroyo departing St. Luke's Medical Center (cropped).jpg|120px]] | [[Jose Miguel Arroyo|Jose Miguel Tuason Arroyo]] | Unang Ginoo ni [[Gloria Macapagal-Arroyo]] | Enero 20, 2001 | Hunyo 30, 2010 |- ! 14 | | [[Louise Araneta-Marcos]] | Unang Ginang ni [[Ferdinand Marcos, Jr.]] | Hunyo 30, 2022 | Kasalukuyan |- |} ===Tala=== * Namatay si [[Benigno Aquino, Jr.|Benigno "Ninoy" Aquino, Jr.]] noong Agosto 21, 1983 bago manungkulan ang kanyang asawang si [[Corazon Aquino]] bilang Pangulo ng Ikalimang Republika ng Pilipinas mula 1986-1992. Si Maria Elena "Ballsy" Aquino-Cruz, ang kanyang panganay na anak na babae, ang nagsilbing kahalili ni Gng. Aquino sa ilang mga gawaing at sumasama sa Pangulo sa mga pagbisita sa ibang bansa. ==Mga kawing panlabas== *[http://www.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=200029&Itemid=26 List of Presidents of the Philippines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100609063223/http://www.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=200029&Itemid=26 |date=2010-06-09 }}, www.gov.ph {{Mga Pangulo ng Pilipinas}} {{DEFAULTSORT:Unang Asawa ng Pilipinas}} [[Kaurian:Mga Pilipino]] 3caqg3bekxbdezcq2m0o2wt6m2j0206 2140568 2140567 2024-12-06T13:37:18Z Buszmail 67296 2140568 wikitext text/x-wiki {{Infobox Political post |post = Unang Ginang/Ginoo |body = Pilipinas |style = |image = |incumbent = [[Louise Araneta Marcos]] |incumbentsince = 2022 |residence = |formation = Enero 23, 1899 |inaugural = [[Hilaria Aguinaldo|Hilaria del Rosario-Aguinaldo]] }} Ang [[:en:First_Spouse|"Unang Kabiyak"]] ay isang terminong maaaring gamitin upang tukuyin ang '''asawa ng isang pinuno sa pulitika''', anuman ang kasarian. Isa itong terminong ''neutral'' sa kasarian na nagtataguyod ng pagkakapantay-pantay ng kasarian. Sa [[Estados Unidos]], ang terminong '''First Spouse''' ay maaaring tumukoy sa mga sumusunod: * kabiyak ng pangulo, * kabiyak ng gobernador ng isang estado o teritoryo, * kabiyak ng alkalde ng [[Washington,_D.C.|Distrito ng Columbia]]. Ang maybahay ng pangulo ay kilala rin bilang ''"First Lady"'' o ''"First Gentleman"''. Ang mga asawa ng mga gobernador at alkalde ay minsang tinutukoy din bilang isang "First Lady" o "First Gentleman" din ng kanilang lungsod. Ang tungkulin ng unang asawa ay maaaring kabilang ang: # '''Pamamahala sa opisyal na tirahan ng gobernador''' # '''Nakikilahok sa mga seremonyal na kaganapan''' # '''Nagsisilbing ambassador para sa kanilang estado''' # '''Ang mga sanhi ng kampeonato na nakakaapekto sa mga residente ng kanilang estado''' # '''Tradisyonal na seremonyal ang tungkulin ng unang asawa, at ang mga unang asawa ay hindi inihalal at hindi tumatanggap ng suweldo ng gobyerno.''' <br> ==Mga Unang Kabiyak ng Pilipinas== {| class="wikitable" |- ! # ! Retrato ! Unang Ginang/Ginoo ! Relasyon sa Pangulo ! Pamahalaan ! Nagsimula ! Nagtapos |- ! 1 | [[Talaksan:Hilaria Aguinaldo portrait (cropped).jpg|120px]] | [[Hilaria Aguinaldo|Hilaria del Rosario-Aguinaldo]] | Unang Ginang ni [[Emilio Aguinaldo]]<br><small>(opisyal na kinikilala bilang unang Pangulo ng Pilipinas)</small> | [[Unang Republika ng Pilipinas|Unang Republika]] (1899-1901) | Enero 23, 1899 | Abril 1, 1901 |- ! 2 | [[Talaksan:Aurora Aragon-Quezon.jpg|120px]] | [[Aurora Quezon|Aurora Aragon-Quezon]] | Unang Ginang ni [[Manuel L. Quezon]] | [[Komonwelt ng Pilipinas|Komonwelt]] (1935-1946) | Nobyembre 15, 1935 | Agosto 1, 1944 |- ! 3 | | [[Pacencia Laurel|Pacencia Hidalgo-Laurel]] | Unang Ginang ni [[José P. Laurel]] | [[Ikalawang Republika ng Pilipinas|Ikalawang Republika]] (1943-1945) | Oktubre 14, 1943 | Agosto 14, 1945 |- ! 4 | [[Talaksan:Esperanza Osmena (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Esperanza Osmeña|Esperanza Limjap-Osmeña]] | Unang Ginang ni [[Sergio Osmeña]] | [[Komonwelt ng Pilipinas|Pinanumbalik na Komonwelt]] (1935-1946) | Agosto 1, 1944 | Mayo 28, 1946 |- ! 5 | [[Talaksan:Trinidad Roxas (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Trinidad Roxas|Trinidad de León-Roxas]] | Unang Ginang ni [[Manuel Roxas]] | rowspan=6|[[Ikatlong Republika ng Pilipinas|Ikatlong Republika]] (1946-1972) | Mayo 28, 1946 | Abril 15, 1948 |- ! 6 | [[Talaksan:Vicky Quirino (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Victoria Quirino-Delgado]] | Bilang ''kahalili'' ng kanyang ina, Alicia Syquia (1921-1945) <br>sa termino ni [[Elpidio Quirino]] | Abril 17, 1948 | Disyembre 30, 1953 |- ! 7 | [[Talaksan:Luz Magsaysay (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Luz Magsaysay|Luz Banzon-Magsaysay]] | Unang Ginang ni [[Ramon Magsaysay]] | Disyembre 30, 1953 | Marso 17, 1957 |- ! 8 | | [[Leonila Garcia|Leonila Dimataga-Garcia]] | Unang Ginang ni [[Carlos P. Garcia]] | Marso 23, 1957 | Disyembre 30, 1961 |- ! 9 | [[Talaksan:Eva Macapagal departing for Malacañang.jpg|120px]] | [[Eva Macapagal|Evangelina Macaraeg-Macapagal]] | Unang Ginang ni [[Diosdado Macapagal]] | Disyembre 30, 1961 | Disyembre 30, 1965 |- ! rowspan=3|10 | rowspan=3|[[Talaksan:Imelda Romualdez Marcos 2.jpg|120px]] | rowspan=3|[[Imelda Marcos|Imelda Romualdez-Marcos]] | rowspan=3|Asawa ni [[Ferdinand Marcos|Ferdinand E. Marcos]] | rowspan=3|Disyembre 30, 1965 | rowspan=3|Pebrero 25, 1986 |- | Saligang-batas ng Pilipinas (1972-1981) |- | [[Ikaapat na Republika ng Pilipinas|Ikaapat na Republika]] (1981-1987) |- ! - | [[Talaksan:Ballsy Aquino-Cruz - 2015 (cropped).jpg|120px]] | [[Kris Aquino|Ballsy Aquino-Cruz]] | Bilang ''kahalili'' ng kanyang ama, [[Benigno_Aquino_Jr.|Benigno Aquino Jr.]] <br>sa termino ni [[Corazon C. Aquino]] | rowspan=7|[[Ikalimang Republika ng Pilipinas|Ikalimang Republika]] (1987-Kasalukuyan) | Pebrero 25, 1986 | Hunyo 30, 1992 |- ! 11 | | [[Amelita Ramos|Amelita Martinez-Ramos]] | Unang Ginang ni [[Fidel V. Ramos]] | Hunyo 30, 1992 | Hunyo 30, 1998 |- ! 12 | [[Talaksan:Senate-Centennial-Dinner-20161006-010 (cropped).jpg|120px]] | [[Loi Estrada|Luisa Pimentel-Estrada]] | Unang Ginang ni [[Joseph Estrada|Joseph Ejercito Estrada]] | Hunyo 30, 1998 | Enero 20, 2001 |- ! 13 | [[Talaksan:Jose Miguel Arroyo departing St. Luke's Medical Center (cropped).jpg|120px]] | [[Jose Miguel Arroyo|Jose Miguel Tuason Arroyo]] | Unang Ginoo ni [[Gloria Macapagal-Arroyo]] | Enero 20, 2001 | Hunyo 30, 2010 |- ! 14 | | [[Louise Araneta-Marcos]] | Unang Ginang ni [[Ferdinand Marcos, Jr.]] | Hunyo 30, 2022 | Kasalukuyan |- |} ===Tala=== * Namatay si [[Benigno Aquino, Jr.|Benigno "Ninoy" Aquino, Jr.]] noong Agosto 21, 1983 bago manungkulan ang kanyang asawang si [[Corazon Aquino]] bilang Pangulo ng Ikalimang Republika ng Pilipinas mula 1986-1992. Si Maria Elena "Ballsy" Aquino-Cruz, ang kanyang panganay na anak na babae, ang nagsilbing kahalili ni Gng. Aquino sa ilang mga gawaing at sumasama sa Pangulo sa mga pagbisita sa ibang bansa. ==Mga kawing panlabas== *[http://www.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=200029&Itemid=26 List of Presidents of the Philippines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100609063223/http://www.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=200029&Itemid=26 |date=2010-06-09 }}, www.gov.ph {{Mga Pangulo ng Pilipinas}} {{DEFAULTSORT:Unang Asawa ng Pilipinas}} [[Kaurian:Mga Pilipino]] 5z2pleju7rl49a2yh7ekqeqd4lif5g5 2140569 2140568 2024-12-06T13:41:32Z Buszmail 67296 2140569 wikitext text/x-wiki {{Infobox Political post |post = Unang Ginang/Ginoo |body = Pilipinas |style = |image = |incumbent = [[Louise Araneta Marcos]] |incumbentsince = 2022 |residence = |formation = Enero 23, 1899 |inaugural = [[Hilaria Aguinaldo|Hilaria del Rosario-Aguinaldo]] }} Ang [[:en:First_Spouse|"Unang Kabiyak"]] ay isang terminong maaaring gamitin upang tukuyin ang '''asawa ng isang pinuno sa pulitika''', anuman ang kasarian. Isa itong terminong ''neutral'' sa kasarian na nagtataguyod ng pagkakapantay-pantay ng kasarian. Sa [[Estados Unidos]], ang terminong '''First Spouse''' ay maaaring tumukoy sa mga sumusunod: * kabiyak ng pangulo, * kabiyak ng gobernador ng isang estado o teritoryo, * kabiyak ng alkalde ng [[Washington,_D.C.|Distrito ng Columbia]]. Ang maybahay ng pangulo ay kilala rin bilang ''"First Lady"'' o ''"First Gentleman"''. Ang mga asawa ng mga gobernador at alkalde ay minsang tinutukoy din bilang isang "First Lady" o "First Gentleman" din ng kanilang lungsod. Ang tungkulin ng Unang Kabiyak ay maaaring kabilang ang: # '''Pamamahala sa opisyal na tirahan ng gobernador''' # '''Nakikilahok sa mga seremonyal na kaganapan''' # '''Nagsisilbing ambassador para sa kanilang estado''' # '''Ang mga sanhi ng kampeonato na nakakaapekto sa mga residente ng kanilang estado''' # '''Tradisyonal na seremonyal ang tungkulin ng unang asawa, at ang mga unang asawa ay hindi inihalal at hindi tumatanggap ng suweldo ng gobyerno.''' <br> ==Mga Unang Kabiyak ng Pilipinas== {| class="wikitable" |- ! # ! Retrato ! Unang Ginang/Ginoo ! Relasyon sa Pangulo ! Pamahalaan ! Nagsimula ! Nagtapos |- ! 1 | [[Talaksan:Hilaria Aguinaldo portrait (cropped).jpg|120px]] | [[Hilaria Aguinaldo|Hilaria del Rosario-Aguinaldo]] | Unang Ginang ni [[Emilio Aguinaldo]]<br><small>(opisyal na kinikilala bilang unang Pangulo ng Pilipinas)</small> | [[Unang Republika ng Pilipinas|Unang Republika]] (1899-1901) | Enero 23, 1899 | Abril 1, 1901 |- ! 2 | [[Talaksan:Aurora Aragon-Quezon.jpg|120px]] | [[Aurora Quezon|Aurora Aragon-Quezon]] | Unang Ginang ni [[Manuel L. Quezon]] | [[Komonwelt ng Pilipinas|Komonwelt]] (1935-1946) | Nobyembre 15, 1935 | Agosto 1, 1944 |- ! 3 | | [[Pacencia Laurel|Pacencia Hidalgo-Laurel]] | Unang Ginang ni [[José P. Laurel]] | [[Ikalawang Republika ng Pilipinas|Ikalawang Republika]] (1943-1945) | Oktubre 14, 1943 | Agosto 14, 1945 |- ! 4 | [[Talaksan:Esperanza Osmena (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Esperanza Osmeña|Esperanza Limjap-Osmeña]] | Unang Ginang ni [[Sergio Osmeña]] | [[Komonwelt ng Pilipinas|Pinanumbalik na Komonwelt]] (1935-1946) | Agosto 1, 1944 | Mayo 28, 1946 |- ! 5 | [[Talaksan:Trinidad Roxas (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Trinidad Roxas|Trinidad de León-Roxas]] | Unang Ginang ni [[Manuel Roxas]] | rowspan=6|[[Ikatlong Republika ng Pilipinas|Ikatlong Republika]] (1946-1972) | Mayo 28, 1946 | Abril 15, 1948 |- ! 6 | [[Talaksan:Vicky Quirino (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Victoria Quirino-Delgado]] | Bilang ''kahalili'' ng kanyang ina, Alicia Syquia (1921-1945) <br>sa termino ni [[Elpidio Quirino]] | Abril 17, 1948 | Disyembre 30, 1953 |- ! 7 | [[Talaksan:Luz Magsaysay (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Luz Magsaysay|Luz Banzon-Magsaysay]] | Unang Ginang ni [[Ramon Magsaysay]] | Disyembre 30, 1953 | Marso 17, 1957 |- ! 8 | | [[Leonila Garcia|Leonila Dimataga-Garcia]] | Unang Ginang ni [[Carlos P. Garcia]] | Marso 23, 1957 | Disyembre 30, 1961 |- ! 9 | [[Talaksan:Eva Macapagal departing for Malacañang.jpg|120px]] | [[Eva Macapagal|Evangelina Macaraeg-Macapagal]] | Unang Ginang ni [[Diosdado Macapagal]] | Disyembre 30, 1961 | Disyembre 30, 1965 |- ! rowspan=3|10 | rowspan=3|[[Talaksan:Imelda Romualdez Marcos 2.jpg|120px]] | rowspan=3|[[Imelda Marcos|Imelda Romualdez-Marcos]] | rowspan=3|Asawa ni [[Ferdinand Marcos|Ferdinand E. Marcos]] | rowspan=3|Disyembre 30, 1965 | rowspan=3|Pebrero 25, 1986 |- | Saligang-batas ng Pilipinas (1972-1981) |- | [[Ikaapat na Republika ng Pilipinas|Ikaapat na Republika]] (1981-1987) |- ! - | [[Talaksan:Ballsy Aquino-Cruz - 2015 (cropped).jpg|120px]] | [[Kris Aquino|Ballsy Aquino-Cruz]] | Bilang ''kahalili'' ng kanyang ama, [[Benigno_Aquino_Jr.|Benigno Aquino Jr.]] <br>sa termino ni [[Corazon C. Aquino]] | rowspan=7|[[Ikalimang Republika ng Pilipinas|Ikalimang Republika]] (1987-Kasalukuyan) | Pebrero 25, 1986 | Hunyo 30, 1992 |- ! 11 | | [[Amelita Ramos|Amelita Martinez-Ramos]] | Unang Ginang ni [[Fidel V. Ramos]] | Hunyo 30, 1992 | Hunyo 30, 1998 |- ! 12 | [[Talaksan:Senate-Centennial-Dinner-20161006-010 (cropped).jpg|120px]] | [[Loi Estrada|Luisa Pimentel-Estrada]] | Unang Ginang ni [[Joseph Estrada|Joseph Ejercito Estrada]] | Hunyo 30, 1998 | Enero 20, 2001 |- ! 13 | [[Talaksan:Jose Miguel Arroyo departing St. Luke's Medical Center (cropped).jpg|120px]] | [[Jose Miguel Arroyo|Jose Miguel Tuason Arroyo]] | Unang Ginoo ni [[Gloria Macapagal-Arroyo]] | Enero 20, 2001 | Hunyo 30, 2010 |- ! 14 | | [[Louise Araneta-Marcos]] | Unang Ginang ni [[Ferdinand Marcos, Jr.]] | Hunyo 30, 2022 | Kasalukuyan |- |} ===Tala=== * Namatay si [[Benigno Aquino, Jr.|Benigno "Ninoy" Aquino, Jr.]] noong Agosto 21, 1983 bago manungkulan ang kanyang asawang si [[Corazon Aquino]] bilang Pangulo ng Ikalimang Republika ng Pilipinas mula 1986-1992. Si Maria Elena "Ballsy" Aquino-Cruz, ang kanyang panganay na anak na babae, ang nagsilbing kahalili ni Gng. Aquino sa ilang mga gawaing at sumasama sa Pangulo sa mga pagbisita sa ibang bansa. ==Mga kawing panlabas== *[http://www.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=200029&Itemid=26 List of Presidents of the Philippines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100609063223/http://www.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=200029&Itemid=26 |date=2010-06-09 }}, www.gov.ph {{Mga Pangulo ng Pilipinas}} {{DEFAULTSORT:Unang Asawa ng Pilipinas}} [[Kaurian:Mga Pilipino]] 4npynpsjtpyvovyb60iuif2n141fd12 2140570 2140569 2024-12-06T13:48:05Z Buszmail 67296 /* Mga Unang Kabiyak ng Pilipinas */ 2140570 wikitext text/x-wiki {{Infobox Political post |post = Unang Ginang/Ginoo |body = Pilipinas |style = |image = |incumbent = [[Louise Araneta Marcos]] |incumbentsince = 2022 |residence = |formation = Enero 23, 1899 |inaugural = [[Hilaria Aguinaldo|Hilaria del Rosario-Aguinaldo]] }} Ang [[:en:First_Spouse|"Unang Kabiyak"]] ay isang terminong maaaring gamitin upang tukuyin ang '''asawa ng isang pinuno sa pulitika''', anuman ang kasarian. Isa itong terminong ''neutral'' sa kasarian na nagtataguyod ng pagkakapantay-pantay ng kasarian. Sa [[Estados Unidos]], ang terminong '''First Spouse''' ay maaaring tumukoy sa mga sumusunod: * kabiyak ng pangulo, * kabiyak ng gobernador ng isang estado o teritoryo, * kabiyak ng alkalde ng [[Washington,_D.C.|Distrito ng Columbia]]. Ang maybahay ng pangulo ay kilala rin bilang ''"First Lady"'' o ''"First Gentleman"''. Ang mga asawa ng mga gobernador at alkalde ay minsang tinutukoy din bilang isang "First Lady" o "First Gentleman" din ng kanilang lungsod. Ang tungkulin ng Unang Kabiyak ay maaaring kabilang ang: # '''Pamamahala sa opisyal na tirahan ng gobernador''' # '''Nakikilahok sa mga seremonyal na kaganapan''' # '''Nagsisilbing ambassador para sa kanilang estado''' # '''Ang mga sanhi ng kampeonato na nakakaapekto sa mga residente ng kanilang estado''' # '''Tradisyonal na seremonyal ang tungkulin ng unang asawa, at ang mga unang asawa ay hindi inihalal at hindi tumatanggap ng suweldo ng gobyerno.''' <br> ==Mga Unang Kabiyak ng Pilipinas== {| class="wikitable" |- ! # ! Retrato ! Unang Ginang/Ginoo ! Relasyon sa Pangulo ! Pamahalaan ! Nagsimula ! Nagtapos |- ! 1 | [[Talaksan:Hilaria Aguinaldo portrait (cropped).jpg|120px]] | [[Hilaria Aguinaldo|Hilaria del Rosario-Aguinaldo]] | Unang Ginang ni [[Emilio Aguinaldo]]<br><small>(opisyal na kinikilala bilang unang Pangulo ng Pilipinas)</small> | [[Unang Republika ng Pilipinas|Unang Republika]] (1899-1901) | Enero 23, 1899 | Abril 1, 1901 |- ! 2 | [[Talaksan:Aurora Aragon-Quezon.jpg|120px]] | [[Aurora Quezon|Aurora Aragon-Quezon]] | Unang Ginang ni [[Manuel L. Quezon]] | [[Komonwelt ng Pilipinas|Komonwelt]] (1935-1946) | Nobyembre 15, 1935 | Agosto 1, 1944 |- ! 3 | | [[Pacencia Laurel|Pacencia Hidalgo-Laurel]] | Unang Ginang ni [[José P. Laurel]] | [[Ikalawang Republika ng Pilipinas|Ikalawang Republika]] (1943-1945) | Oktubre 14, 1943 | Agosto 14, 1945 |- ! 4 | [[Talaksan:Esperanza Osmena (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Esperanza Osmeña|Esperanza Limjap-Osmeña]] | Unang Ginang ni [[Sergio Osmeña]] | [[Komonwelt ng Pilipinas|Pinanumbalik na Komonwelt]] (1935-1946) | Agosto 1, 1944 | Mayo 28, 1946 |- ! 5 | [[Talaksan:Trinidad Roxas (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Trinidad Roxas|Trinidad de León-Roxas]] | Unang Ginang ni [[Manuel Roxas]] | rowspan=6|[[Ikatlong Republika ng Pilipinas|Ikatlong Republika]] (1946-1972) | Mayo 28, 1946 | Abril 15, 1948 |- ! 6 | [[Talaksan:Vicky Quirino (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Victoria Quirino-Delgado]] | Bilang ''kahalili'' ng kanyang ina, Alicia Syquia (1921-1945) <br>sa termino ni [[Elpidio Quirino]] | Abril 17, 1948 | Disyembre 30, 1953 |- ! 7 | [[Talaksan:Luz Magsaysay (Malacanang photo).jpg|120px]] | [[Luz Magsaysay|Luz Banzon-Magsaysay]] | Unang Ginang ni [[Ramon Magsaysay]] | Disyembre 30, 1953 | Marso 17, 1957 |- ! 8 | | [[Leonila Garcia|Leonila Dimataga-Garcia]] | Unang Ginang ni [[Carlos P. Garcia]] | Marso 23, 1957 | Disyembre 30, 1961 |- ! 9 | [[Talaksan:Eva Macapagal departing for Malacañang.jpg|120px]] | [[Eva Macapagal|Evangelina Macaraeg-Macapagal]] | Unang Ginang ni [[Diosdado Macapagal]] | Disyembre 30, 1961 | Disyembre 30, 1965 |- ! rowspan=3|10 | rowspan=3|[[Talaksan:Imelda Romualdez Marcos 2.jpg|120px]] | rowspan=3|[[Imelda Marcos|Imelda Romualdez-Marcos]] | rowspan=3|Asawa ni [[Ferdinand Marcos|Ferdinand E. Marcos]] | rowspan=3|Disyembre 30, 1965 | rowspan=3|Pebrero 25, 1986 |- | Saligang-batas ng Pilipinas (1972-1981) |- | [[Ikaapat na Republika ng Pilipinas|Ikaapat na Republika]] (1981-1987) |- ! - | [[Talaksan:Ballsy Aquino-Cruz - 2015 (cropped).jpg|120px]] | [[:en:Ballsy_Aquino-Cruz|Ballsy Aquino-Cruz]] | Bilang ''kahalili'' ng kanyang ama, [[Benigno_Aquino_Jr.|Benigno Aquino Jr.]] <br>sa termino ni [[Corazon C. Aquino]] | rowspan=7|[[Ikalimang Republika ng Pilipinas|Ikalimang Republika]] (1987-Kasalukuyan) | Pebrero 25, 1986 | Hunyo 30, 1992 |- ! 11 | | [[Amelita Ramos|Amelita Martinez-Ramos]] | Unang Ginang ni [[Fidel V. Ramos]] | Hunyo 30, 1992 | Hunyo 30, 1998 |- ! 12 | [[Talaksan:Senate-Centennial-Dinner-20161006-010 (cropped).jpg|120px]] | [[Loi Estrada|Luisa Pimentel-Estrada]] | Unang Ginang ni [[Joseph Estrada|Joseph Ejercito Estrada]] | Hunyo 30, 1998 | Enero 20, 2001 |- ! 13 | [[Talaksan:Jose Miguel Arroyo departing St. Luke's Medical Center (cropped).jpg|120px]] | [[Jose Miguel Arroyo|Jose Miguel Tuason Arroyo]] | Unang Ginoo ni [[Gloria Macapagal-Arroyo]] | Enero 20, 2001 | Hunyo 30, 2010 |- ! 14 | | [[Louise Araneta-Marcos]] | Unang Ginang ni [[Ferdinand Marcos, Jr.]] | Hunyo 30, 2022 | Kasalukuyan |- |} ===Tala=== * Namatay si [[Benigno Aquino, Jr.|Benigno "Ninoy" Aquino, Jr.]] noong Agosto 21, 1983 bago manungkulan ang kanyang asawang si [[Corazon Aquino]] bilang Pangulo ng Ikalimang Republika ng Pilipinas mula 1986-1992. Si Maria Elena "Ballsy" Aquino-Cruz, ang kanyang panganay na anak na babae, ang nagsilbing kahalili ni Gng. Aquino sa ilang mga gawaing at sumasama sa Pangulo sa mga pagbisita sa ibang bansa. ==Mga kawing panlabas== *[http://www.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=200029&Itemid=26 List of Presidents of the Philippines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100609063223/http://www.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=200029&Itemid=26 |date=2010-06-09 }}, www.gov.ph {{Mga Pangulo ng Pilipinas}} {{DEFAULTSORT:Unang Asawa ng Pilipinas}} [[Kaurian:Mga Pilipino]] 801r12l2yy769eghejtb80wv9irphcv Padron:Sicily 10 136063 2140616 2045778 2024-12-07T04:18:50Z CommonsDelinker 1732 Replacing [[File:Sicilian_Flag.svg]] with [[File:Flag_of_Sicily.svg]] (by [[c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:Duplicate|Duplicate]]: Exact or scaled-down duplicate: [[:c::File:Flag of Sicily.svg|]]). 2140616 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Sicily |state = {{{state|}}} |title = {{flagicon|Sicily}} [[Sicilia]] |image = [[File:Flag of Sicily.svg|100px]] |groupstyle = padding:0.2em 1.0em; line-height:1.1em; <!--reduces wide gap between wrapped groupname lines--> |liststyle = padding:0.4em 0; line-height:1.4em; <!--otherwise lists can appear to form continuous whole--> |oddstyle = background:#f7f7f7; |evenstyle = background:transparent; |group1=[[Mga Lalawigan ng Italya|Mga Lalawigan <br> at lugar]] |list1 = [[Malayang Konsorsiyong Komunal ng Agrigento|Agrigento]] • [[Malayang Konsorsiyong Komunal ng Caltanissetta|Caltanissetta]] • [[Kalakhang Lungsod ng Catania|Catania]] • [[Malayang Konsorsiyong Komunal ng Enna|Enna]] • [[Kalakhang Lungsod ng Messina|Messina]] • [[Kalakhang Lungsod ng Palermo|Palermo]] • [[Malayang Konsorsiyong Komunal ng Ragusa|Ragusa]] • [[Malayang Konsorsiyong Komunal ng Siracusa|Siracusa]] • [[Malayang Konsorsiyong Komunal ng Trapani|Trapani]] <br> [[:Kaurian:Mga pulo sa Sicily|Mga Pulo]] • [[:Kaurian:Mga lungsod at baryo sa Sicily|Mga lungsod, baryo at subdibisyon]] |group2 = [[Kasaysayan ng Sicily|Kasaysayan]] |list2 = [[Magna Græcia]] • [[Sicilia (Roman province)|Sicilia province]] • [[Sicilian revolt]] • [[Emirate of Sicily]] • [[County of Sicily]] • [[Kaharian ng Sicilia]] • [[War of the Sicilian Vespers]] • [[List of monarchs of Sicily|Monarchs]] • [[List of viceroys of Sicily|Viceroys]] • [[Kaharian ng Dalawang Sicilia|Dalawang Sicilia]] • [[Sicilian revolution of independence of 1848|1848 Sicilian revolution]] • [[1908 Messina earthquake]] • [[Allied invasion of Sicily]] |group3 = [[Politika ng Sicily|Politika at<br/>gobyerno]] |list3 = [[Mga Eleksiyon sa Sicily]] • [[Talaan ng mga pangulo ng Sicily]] |group4 = Kultura at<br>pinagmulan |list4 = [[Sicilian cuisine|Cuisine]] • [[Wikang Sisilyano|Wika]] • [[List of Sicilians|People]] • [[Music of Sicily|Music]] • [[Barokong Siciliano]] • [[Sicilian School]] • [[Sicilian cart]] • [[Coppola (cap)|Coppola]] • [[Flag of Sicily|Flags]] • [[Triskelion]] • [[Mount Etna]] • [[Chestnut Tree of One Hundred Horses]] |below =}}<noinclude> [[Category:Italy region templates|Sicily]] </noinclude> 3d604vtt2f1b2ny2pcj5l8r86gih0vp Usapang Wikipedia:Talaan ng mga artikulong kailangang mayroon ang bawat Wikipedia 5 165385 2140588 2138995 2024-12-06T18:10:41Z ListeriaBot 79921 Wikidata list updated [V2] 2140588 wikitext text/x-wiki == New real time list of missing articles == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> I suggest that you give a look to the [[m:Mix'n'match|Mix'n'match]] tool by Magnus Manske, and that you recommend it from this page. Thanks to Wikidata, it's able to tell you in real time what articles you're missing out of several reliable lists of relevant persons. --[[m:user:Nemo_bis|Nemo]] 17:06, 10 Oktubre 2014 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Nemo bis@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Talk:Mix%27n%27match&oldid=10158766 --> == Wikidata list == {{Wikidata list|sparql= SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P5008 wd:Q5460604. } |columns=number:bilang,item:aytem,label:artikulo,P18 |section= |min_section=3 |sort=label |links=red |thumb=128 |autolist=fallback }} {| class='wikitable sortable' ! bilang ! aytem ! artikulo ! larawan |- | style='text-align:right'| 1 | [[:d:Q12199|Q12199]] | [[AIDS]] | [[Talaksan:Human Immunodeficency Virus - stylized rendering.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 2 | [[:d:Q9181|Q9181]] | [[Abraham]] | [[Talaksan:Guercino Abramo ripudia Agar (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 3 | [[:d:Q91|Q91]] | [[Abraham Lincoln]] | [[Talaksan:Abraham Lincoln O-77 matte collodion print.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 4 | [[:d:Q5670|Q5670]] | [[Abu Nuwas]] | [[Talaksan:Abu Nuwas.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 5 | [[:d:Q9381|Q9381]] | [[Adam Smith]] | [[Talaksan:AdamSmith.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 6 | [[:d:Q352|Q352]] | [[Adolf Hitler]] | [[Talaksan:Hitler portrait crop.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 7 | [[:d:Q889|Q889]] | [[Apganistan|Afghanistan]] | [[Talaksan:Afghan-big.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 8 | [[:d:Q8018|Q8018]] | [[Agustin ng Hipona]] | [[Talaksan:Augustine Lateran.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 9 | [[:d:Q8597|Q8597]] | [[Akbar ang Dakila]] | [[Talaksan:Akbar at his court.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 10 | [[:d:Q8006|Q8006]] | [[Akira Kurosawa]] | [[Talaksan:Akirakurosawa-onthesetof7samurai-1953-page88.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 11 | [[:d:Q9546|Q9546]] | [[Al-Ghazali]] | [[Talaksan:Al-Ghazali.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 12 | [[:d:Q7251|Q7251]] | [[Alan Turing]] | [[Talaksan:Alan Turing (1912-1954) in 1936 at Princeton University.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 13 | [[:d:Q937|Q937]] | [[Albert Einstein]] | [[Talaksan:Albert Einstein Head.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 14 | [[:d:Q5580|Q5580]] | [[Albrecht Dürer]] | [[Talaksan:Dürer Alte Pinakothek.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 15 | [[:d:Q183|Q183]] | [[Alemanya]] | [[Talaksan:Aerial view of Berlin (32881394137).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 16 | [[:d:Q7318|Q7318]] | [[Alemanyang Nazi]] | |- | style='text-align:right'| 17 | [[:d:Q7200|Q7200]] | [[Alexander Pushkin]] | [[Talaksan:Orest Kiprensky - Портрет поэта А.С.Пушкина - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 18 | [[:d:Q7374|Q7374]] | [[Alfred Hitchcock]] | [[Talaksan:Hitchcock, Alfred 02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 19 | [[:d:Q262|Q262]] | [[Algeria]] | [[Talaksan:Algeria - Location Map (2013) - DZA - UNOCHA.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 20 | [[:d:Q1286|Q1286]] | [[Alpes]] | [[Talaksan:Mont Blanc oct 2004.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 21 | [[:d:Q10908|Q10908]] | [[Amphibia]] | [[Talaksan:Amphibia.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 22 | [[:d:Q727|Q727]] | [[Amsterdam]] | [[Talaksan:Amsterdam airphoto.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 23 | [[:d:Q5456|Q5456]] | [[Andes]] | [[Talaksan:Andes 70.30345W 42.99203S.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 24 | [[:d:Q5603|Q5603]] | [[Andy Warhol]] | [[Talaksan:Andy Warhol at the Jewish Museum (by Bernard Gotfryd) – LOC.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 25 | [[:d:Q8258|Q8258]] | [[Ang Isang Libo't Isang Gabi|Ang Isanglibo't Isang mga Gabi]] | [[Talaksan:Sughrat.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 26 | [[:d:Q8269|Q8269]] | [[Ang Kuwento ni Genji]] | [[Talaksan:Genji emaki 01003 002.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 27 | [[:d:Q8251|Q8251]] | [[Sining ng Pakikidigma|Ang Sining ng Pakikidigma]] | [[Talaksan:Bamboo book - closed - UCR.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 28 | [[:d:Q43473|Q43473]] | [[Angkor Wat]] | [[Talaksan:Angkor wat temple.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 29 | [[:d:Q51|Q51]] | [[Antartika|Antarctica]] | [[Talaksan:Antarctica 6400px from Blue Marble.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 30 | [[:d:Q5685|Q5685]] | [[Anton Chekhov]] | [[Talaksan:Anton Chekhov with bow-tie sepia image.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 31 | [[:d:Q1340|Q1340]] | [[Antonio Vivaldi]] | [[Talaksan:Vivaldi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 32 | [[:d:Q7298|Q7298]] | [[Antonín Dvořák]] | [[Talaksan:Dvorak.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 33 | [[:d:Q15|Q15]] | [[Aprika]] | [[Talaksan:Africa satellite orthographic.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 34 | [[:d:Q8669|Q8669]] | [[Arab–Israeli conflict]] | [[Talaksan:Arab-Israeli Map.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 35 | [[:d:Q1357|Q1357]] | [[Gagamba|Araneae]] | [[Talaksan:Clynotis severus, AF 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 36 | [[:d:Q525|Q525]] | [[Araw (astronomiya)|Araw]] | [[Talaksan:Our Sun at a distance of 150 Mio. km.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 37 | [[:d:Q10872|Q10872]] | [[Arkeya|Archaea]] | [[Talaksan:Archaea.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 38 | [[:d:Q8739|Q8739]] | [[Arkimedes|Archimedes]] | [[Talaksan:Retrato de un erudito (¿Arquímedes?), por Domenico Fetti.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 39 | [[:d:Q414|Q414]] | [[Arhentina]] | [[Talaksan:Fitz Roy 1b.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 40 | [[:d:Q868|Q868]] | [[Aristoteles]] | [[Talaksan:Aristotle Altemps Inv8575.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 41 | [[:d:Q1360|Q1360]] | [[Arthropoda]] | [[Talaksan:Abludomelita obtusata.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 42 | [[:d:Q48|Q48]] | [[Asya]] | [[Talaksan:Asia (orthographic projection).svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 43 | [[:d:Q1524|Q1524]] | [[Atenas]] | [[Talaksan:Athens Montage L.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 44 | [[:d:Q408|Q408]] | [[Australya]] | [[Talaksan:Australia satellite plane.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 45 | [[:d:Q40|Q40]] | [[Austria]] | |- | style='text-align:right'| 46 | [[:d:Q8011|Q8011]] | [[Avicenna]] | [[Talaksan:Pursina.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 47 | [[:d:Q12542|Q12542]] | [[Aztec]] | |- | style='text-align:right'| 48 | [[:d:Q1530|Q1530]] | [[Baghdad]] | [[Talaksan:Bagdad collage.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 49 | [[:d:Q7343|Q7343]] | [[Bahura ng Gran Barrera]] | [[Talaksan:GreatBarrierReef-EO.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 50 | [[:d:Q321|Q321]] | [[Ariwanas|Balatas]] | [[Talaksan:Artist’s impression of the Milky Way.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 51 | [[:d:Q12548|Q12548]] | [[Banal na Imperyong Romano]] | |- | style='text-align:right'| 52 | [[:d:Q1861|Q1861]] | [[Bangkok]] | [[Talaksan:Bangkok Montage 2024.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 53 | [[:d:Q7164|Q7164]] | [[Bangkong Pandaigdig]] | [[Talaksan:World Bank building at Washington.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 54 | [[:d:Q902|Q902]] | [[Bangladesh]] | |- | style='text-align:right'| 55 | [[:d:Q12512|Q12512]] | [[Basilika ni San Pedro]] | [[Talaksan:Basilica di San Pietro in Vaticano September 2015-1a.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 56 | [[:d:Q956|Q956]] | [[Beijing]] | [[Talaksan:Large Beijing Landsat.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 57 | [[:d:Q313|Q313]] | [[Benus (planeta)|Benus]] | [[Talaksan:PIA23791-Venus-RealAndEnhancedContrastViews-20200608 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 58 | [[:d:Q64|Q64]] | [[Berlin]] | [[Talaksan:Cityscape Berlin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 59 | [[:d:Q2841|Q2841]] | [[Bogotá|Bogota]] | [[Talaksan:Bogota, Colombia.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 60 | [[:d:Q202943|Q202943]] | [[Brahmagupta]] | |- | style='text-align:right'| 61 | [[:d:Q155|Q155]] | [[Brasil|Brazil]] | [[Talaksan:Cidade Maravilhosa.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 62 | [[:d:Q8680|Q8680]] | [[Imperyong Britaniko|Britanikong Imperyo]] | |- | style='text-align:right'| 63 | [[:d:Q748|Q748]] | [[Budismo|Buddhëdhëmmë]] | [[Talaksan:Dharma Wheel (2).svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 64 | [[:d:Q513|Q513]] | [[Bundok Everest]] | [[Talaksan:Mount Everest as seen from Drukair2 PLW edit.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 65 | [[:d:Q405|Q405]] | [[Buwan (astronomiya)|Buwan]] | [[Talaksan:The Bangkok Supermoon Photographs by Peak Hora 10.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 66 | [[:d:Q85|Q85]] | [[Cairo]] | [[Talaksan:Cairo Form Top.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 67 | [[:d:Q16|Q16]] | [[Canada]] | [[Talaksan:Canada BMNG.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 68 | [[:d:Q5465|Q5465]] | [[Lungsod ng Cabo|Cape Town]] | [[Talaksan:Ciudad del Cabo desde Cabeza de León, Sudáfrica, 2018-07-22, DD 34.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 69 | [[:d:Q6722|Q6722]] | [[Carl Friedrich Gauss]] | [[Talaksan:Carl Friedrich Gauss.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 70 | [[:d:Q1043|Q1043]] | [[Carl Linnaeus]] | [[Talaksan:Carl von Linné.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 71 | [[:d:Q3044|Q3044]] | [[Carlomagno]] | [[Talaksan:Charlemagne denier Mayence 812 814.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 72 | [[:d:Q1405|Q1405]] | [[Cesar Augusto]] | [[Talaksan:Augustus of Prima Porta (inv. 2290).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 73 | [[:d:Q160|Q160]] | [[Cetacea]] | [[Talaksan:Graywhale MMC.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 74 | [[:d:Q9045|Q9045]] | [[Chanakya]] | [[Talaksan:Chanakya artistic depiction.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 75 | [[:d:Q1035|Q1035]] | [[Charles Darwin]] | [[Talaksan:Charles Darwin portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 76 | [[:d:Q5686|Q5686]] | [[Charles Dickens]] | [[Talaksan:Dickens Gurney head.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 77 | [[:d:Q2042|Q2042]] | [[Charles de Gaulle]] | [[Talaksan:General Charles de Gaulle in 1945.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 78 | [[:d:Q882|Q882]] | [[Charlie Chaplin]] | [[Talaksan:Charlie Chaplin portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 79 | [[:d:Q5809|Q5809]] | [[Che Guevara]] | [[Talaksan:Che Guevara - Guerrillero Heroico by Alberto Korda.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 80 | [[:d:Q8201|Q8201]] | [[Chinese characters]] | [[Talaksan:Hanzi.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 81 | [[:d:Q7322|Q7322]] | [[Christopher Columbus]] | [[Talaksan:Ridolfo del Ghirlandaio - Ritratto di Cristoforo Colombo (1520).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 82 | [[:d:Q8423|Q8423]] | [[Dakilang Ciro|Ciro ang Dakila]] | [[Talaksan:Great Men and Famous Women Volume 1 - Cyrus the Great.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 83 | [[:d:Q81513|Q81513]] | [[Citrus]] | [[Talaksan:OrangeBloss wb.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 84 | [[:d:Q8683|Q8683]] | [[Digmaang Malamig|Cold War]] | [[Talaksan:US Army tanks face off against Soviet tanks, Berlin 1961.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 85 | [[:d:Q739|Q739]] | [[Colombia]] | |- | style='text-align:right'| 86 | [[:d:Q4604|Q4604]] | [[Confucio|Confucius]] | [[Talaksan:Confucius, fresco from a Western Han tomb of Dongping County, Shandong province, China.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 87 | [[:d:Q8413|Q8413]] | [[Dakilang Constantino|Constantino I]] | [[Talaksan:0 Gaius Flavius Valerius Constantinus, Palatino.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 88 | [[:d:Q241|Q241]] | [[Cuba]] | [[Talaksan:Santa Clara (Cuba).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 89 | [[:d:Q7430|Q7430]] | [[DNA]] | [[Talaksan:DNA animation.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 90 | [[:d:Q545|Q545]] | [[Dagat Baltiko]] | [[Talaksan:SvetlogorskRauschen 05-2017 img11 beach.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 91 | [[:d:Q5484|Q5484]] | [[Dagat Kaspiyo|Dagat Caspian]] | [[Talaksan:ISS056-E-13641 - View of Azerbaijan.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 92 | [[:d:Q1693|Q1693]] | [[Dagat Hilaga]] | [[Talaksan:North Sea 02 ubt.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 93 | [[:d:Q166|Q166]] | [[Dagat Itim]] | [[Talaksan:Black Sea Nasa May 25 2004.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 94 | [[:d:Q1247|Q1247]] | [[Dagat Karibe]] | [[Talaksan:50 Shades Of Blue (187611681).jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 95 | [[:d:Q4918|Q4918]] | [[Dagat Mediteraneo]] | [[Talaksan:Mediterranean Sea political map-en.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 96 | [[:d:Q2|Q2]] | [[Daigdig]] | [[Talaksan:The Blue Marble (5052124705).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 97 | [[:d:Q8409|Q8409]] | [[Alejandrong Dakila|Dakilang Aleksander]] | [[Talaksan:Alexander the Great mosaic (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 98 | [[:d:Q8698|Q8698]] | [[Malawakang Depresyon|Dakilang Depresyon]] | [[Talaksan:Lange-MigrantMother02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 99 | [[:d:Q3766|Q3766]] | [[Damasco|Damascus]] | [[Talaksan:Damascus, Syria, Panorama at sunset.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 100 | [[:d:Q1067|Q1067]] | [[Dante Alighieri]] | [[Talaksan:Portrait de Dante.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 101 | [[:d:Q1653|Q1653]] | [[Danubio]] | [[Talaksan:Budapest from Gellert Hill.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 102 | [[:d:Q41585|Q41585]] | [[David Hilbert]] | [[Talaksan:Hilbert.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 103 | [[:d:Q1353|Q1353]] | [[Delhi]] | [[Talaksan:Delhi metropolitan region, satellite image, Landsat-5, 2011-03-12.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 104 | [[:d:Q974|Q974]] | [[Demokratikong Republika ng Congo]] | [[Talaksan:DR Congo - collage.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 105 | [[:d:Q1354|Q1354]] | [[Dhaka]] | [[Talaksan:Dhaka skyline1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 106 | [[:d:Q297|Q297]] | [[Diego Velázquez]] | [[Talaksan:Diego Velázquez Autorretrato 45 x 38 cm - Colección Real Academia de Bellas Artes de San Carlos - Museo de Bellas Artes de Valencia.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 107 | [[:d:Q2487|Q2487]] | [[Tatlumpung Taong Digmaan|Digmaan ng Tatlumpung Taon]] | [[Talaksan:Magdeburg 1631.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 108 | [[:d:Q8740|Q8740]] | [[Digmaang Biyetnam]] | [[Talaksan:VietnamMural.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 109 | [[:d:Q8676|Q8676]] | [[Digmaang Sibil ng Amerika|Digmaang Sibil ng Estados Unidos]] | [[Talaksan:CivilWarUSAColl.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 110 | [[:d:Q12536|Q12536]] | [[Kalipatong Abasida|Dinastiyang Abasida]] | |- | style='text-align:right'| 111 | [[:d:Q7209|Q7209]] | [[Dinastiyang Han]] | [[Talaksan:Summer Vacation 2007, 263, Watchtower In The Morning Light, Dunhuang, Gansu Province.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 112 | [[:d:Q9903|Q9903]] | [[Dinastiyang Ming]] | [[Talaksan:Ming Empire cca 1580 (en).svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 113 | [[:d:Q8733|Q8733]] | [[Dinastiyang Qing]] | |- | style='text-align:right'| 114 | [[:d:Q9683|Q9683]] | [[Dinastiyang Tang]] | [[Talaksan:Tang Dynasty circa 700 CE.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 115 | [[:d:Q430|Q430]] | [[Dinosauro]] | [[Talaksan:Archaeopteryx NT.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 116 | [[:d:Q190|Q190]] | [[Diyos]] | [[Talaksan:Monad.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 117 | [[:d:Q9106|Q9106]] | [[Dimitri Mendeleyev|Dmitri Mendeleev]] | [[Talaksan:드미트리 멘델레예프.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 118 | [[:d:Q612|Q612]] | [[Dubai]] | [[Talaksan:DubaiCollage.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 119 | [[:d:Q7953|Q7953]] | [[Zen|Dzen]] | [[Talaksan:Eiheiji gate.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 120 | [[:d:Q79|Q79]] | [[Ehipto]] | [[Talaksan:All Gizah Pyramids.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 121 | [[:d:Q7939|Q7939]] | [[El Niño]] | [[Talaksan:ENSO - El Niño.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 122 | [[:d:Q7207|Q7207]] | [[Elizabeth I ng Inglatera]] | [[Talaksan:Elizabeth1England.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 123 | [[:d:Q303|Q303]] | [[Elvis Presley]] | [[Talaksan:Elvis Presley 1973 RCA Records and Tapes publicity 2 - cropped.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 124 | [[:d:Q613|Q613]] | [[Emirate of Dubai]] | [[Talaksan:UAE Dubai Marina img1 asv2018-01.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 125 | [[:d:Q8753|Q8753]] | [[Enrico Fermi]] | [[Talaksan:Enrico Fermi 1943-49.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 126 | [[:d:Q8272|Q8272]] | [[Epiko ni Gilgamesh]] | [[Talaksan:GilgameshTablet.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 127 | [[:d:Q9123|Q9123]] | [[Ernest Rutherford]] | [[Talaksan:Ernest Rutherford LOC.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 128 | [[:d:Q9130|Q9130]] | [[Erwin Schrödinger]] | [[Talaksan:Erwin Schrödinger - Narodowe Archiwum Cyfrowe (1-E-939).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 129 | [[:d:Q29|Q29]] | [[Espanya]] | |- | style='text-align:right'| 130 | [[:d:Q143|Q143]] | [[Esperanto]] | [[Talaksan:Esperanto-Klubo-Amundsen-Scott-2022.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 131 | [[:d:Q30|Q30]] | [[Estados Unidos|Estados Unidos ng Amerika]] | [[Talaksan:City Lights of the United States 2012.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 132 | [[:d:Q115|Q115]] | [[Ethiopia]] | [[Talaksan:Ethiopia in its region.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 133 | [[:d:Q8747|Q8747]] | [[Euclides|Euclid]] | [[Talaksan:Euklid2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 134 | [[:d:Q4916|Q4916]] | [[Euro]] | [[Talaksan:Euro coins and banknotes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 135 | [[:d:Q46|Q46]] | [[Europa]] | [[Talaksan:Europe satellite orthographic.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 136 | [[:d:Q7371|Q7371]] | [[Federico Fellini]] | [[Talaksan:Federico Fellini NYWTS 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 137 | [[:d:Q1496|Q1496]] | [[Fernando de Magallanes]] | [[Talaksan:Retrato de Hernando de Magallanes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 138 | [[:d:Q5432|Q5432]] | [[Francisco de Goya]] | [[Talaksan:Vicente López Portaña - el pintor Francisco de Goya.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 139 | [[:d:Q5604|Q5604]] | [[Frank Lloyd Wright]] | [[Talaksan:Frank Lloyd Wright LC-USZ62-36384.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 140 | [[:d:Q8007|Q8007]] | [[Franklin D. Roosevelt]] | [[Talaksan:FDR 1944 Color Portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 141 | [[:d:Q905|Q905]] | [[Franz Kafka]] | [[Talaksan:Franz Kafka, 1923.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 142 | [[:d:Q7312|Q7312]] | [[Franz Schubert]] | [[Talaksan:Franz Schubert by Wilhelm August Rieder 1875 larger version.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 143 | [[:d:Q1268|Q1268]] | [[Frederic Francois Chopin]] | [[Talaksan:Frederic Chopin photo.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 144 | [[:d:Q5588|Q5588]] | [[Frida Kahlo]] | [[Talaksan:Frida Kahlo, by Guillermo Kahlo (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 145 | [[:d:Q9358|Q9358]] | [[Friedrich Nietzsche]] | [[Talaksan:Nietzsche187a.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 146 | [[:d:Q764|Q764]] | [[Halamang-singaw|Fungus]] | [[Talaksan:2006-08-09 Amanita citrina 46465 cropped.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 147 | [[:d:Q125851781|Q125851781]] | [[Fâtih Sultan Mehemmed Han]] | |- | style='text-align:right'| 148 | [[:d:Q991|Q991]] | [[Feodor Dostoyevsky|Fëdor Dostoevskij]] | [[Talaksan:Vasily Perov - Портрет Ф.М.Достоевского - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 149 | [[:d:Q5878|Q5878]] | [[Gabriel García Márquez]] | [[Talaksan:Gabriel Garcia Marquez.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 150 | [[:d:Q8778|Q8778]] | [[Galen]] | [[Talaksan:Galenus.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 151 | [[:d:Q307|Q307]] | [[Galileo Galilei]] | [[Talaksan:Galileo.arp.300pix.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 152 | [[:d:Q7191|Q7191]] | [[Gantimpalang Nobel]] | [[Talaksan:Marie Skłodowska-Curie's Nobel Prize in Chemistry 1911.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 153 | [[:d:Q720|Q720]] | [[Genghis Khan]] | [[Talaksan:YuanEmperorAlbumGenghisPortrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 154 | [[:d:Q5683|Q5683]] | [[Geoffrey Chaucer]] | [[Talaksan:Portrait of Geoffrey Chaucer (4671380) (cropped) 02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 155 | [[:d:Q9235|Q9235]] | [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]] | [[Talaksan:1831 Schlesinger Philosoph Georg Friedrich Wilhelm Hegel anagoria.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 156 | [[:d:Q5679|Q5679]] | [[George Byron, Ika-6 na Barong Byron]] | [[Talaksan:Byron 1813 by Phillips.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 157 | [[:d:Q7302|Q7302]] | [[George Frideric Handel]] | [[Talaksan:George Frideric Handel by Balthasar Denner.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 158 | [[:d:Q23|Q23]] | [[George Washington]] | [[Talaksan:Gilbert Stuart Williamstown Portrait of George Washington.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 159 | [[:d:Q7311|Q7311]] | [[Giacomo Puccini]] | [[Talaksan:GiacomoPuccini.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 160 | [[:d:Q179277|Q179277]] | [[Giovanni Pierluigi da Palestrina]] | [[Talaksan:Giovanni Pierluigi da Palestrina.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 161 | [[:d:Q12554|Q12554]] | [[Gitnang Kapanahunan|Gitnang Panahon]] | [[Talaksan:Friedrich-barbarossa-und-soehne-welfenchronik 1-1000x1540.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 162 | [[:d:Q7204|Q7204]] | [[Gitnang Silangan]] | [[Talaksan:Faqua from north.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 163 | [[:d:Q7317|Q7317]] | [[Giuseppe Verdi]] | [[Talaksan:Verdi by Giovanni Boldini.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 164 | [[:d:Q11413|Q11413]] | [[Go (laro)|Go]] | [[Talaksan:Go board.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 165 | [[:d:Q9047|Q9047]] | [[Gottfried Leibniz]] | [[Talaksan:Christoph Bernhard Francke - Bildnis des Philosophen Leibniz (ca. 1695).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 166 | [[:d:Q11412|Q11412]] | [[Grabedad|Grabidad]] | [[Talaksan:Solar sys.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 167 | [[:d:Q7347|Q7347]] | [[Mga Malalaking Lawa|Gran Lagos]] | [[Talaksan:Great Lakes, No Clouds (4968915002) Brighter.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 168 | [[:d:Q9188|Q9188]] | [[Gusaling Empire State]] | [[Talaksan:Empire State Building (aerial view).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 169 | [[:d:Q7304|Q7304]] | [[Gustav Mahler]] | [[Talaksan:Photo of Gustav Mahler by Moritz Nähr 01.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 170 | [[:d:Q6240|Q6240]] | [[Hafez|Q6240]] | [[Talaksan:Mohammad Shams al-Din Hafez.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 171 | [[:d:Q12506|Q12506]] | [[Hagia Sophia]] | [[Talaksan:Hagia Sophia Mars 2013.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 172 | [[:d:Q9232|Q9232]] | [[Hainismo]] | [[Talaksan:Shravanbelgola Gomateshvara feet prayer1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 173 | [[:d:Q8222|Q8222]] | [[Hangul]] | [[Talaksan:Hangeul-basic.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 174 | [[:d:Q5673|Q5673]] | [[Hans Christian Andersen]] | [[Talaksan:HCA by Thora Hallager 1869.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 175 | [[:d:Q17|Q17]] | [[Hapon]] | [[Talaksan:Satellite image of Japan in May 2003.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 176 | [[:d:Q5287|Q5287]] | [[Wikang Hapones|Hapones]] | [[Talaksan:Nihongo.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 177 | [[:d:Q729|Q729]] | [[Hayop]] | [[Talaksan:2010-kodiak-bear-1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 178 | [[:d:Q5589|Q5589]] | [[Henri Matisse]] | [[Talaksan:Portrait of Henri Matisse 1933 May 20.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 179 | [[:d:Q8768|Q8768]] | [[Henry Ford]] | [[Talaksan:Henry ford 1919.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 180 | [[:d:Q7326|Q7326]] | [[Hernán Cortés]] | [[Talaksan:Retrato de Hernán Cortés.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 181 | [[:d:Q1218|Q1218]] | [[Herusalem]] | [[Talaksan:Jerusalem Dome of the rock BW 14.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 182 | [[:d:Q302|Q302]] | [[Hesus]] | [[Talaksan:Spas vsederzhitel sinay.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 183 | [[:d:Q49|Q49]] | [[Hilagang Amerika]] | [[Talaksan:North America satellite orthographic.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 184 | [[:d:Q934|Q934]] | [[Hilagang Polo]] | [[Talaksan:Noaa3-2006-0602-1206 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 185 | [[:d:Q8690|Q8690]] | [[Himagsikang Pangkalinangan|Himagsikan sa Kultura]] | [[Talaksan:Ahfaz farmers1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 186 | [[:d:Q6534|Q6534]] | [[Himagsikang Pranses]] | [[Talaksan:LouisXVIExecutionBig.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 187 | [[:d:Q8729|Q8729]] | [[Himagsikang Ruso (1917)|Himagsikang Ruso noong 1917]] | [[Talaksan:Revolución-marzo-rusia--russianbolshevik00rossuoft.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 188 | [[:d:Q5451|Q5451]] | [[Himalaya]] | [[Talaksan:Himalayas.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 189 | [[:d:Q9089|Q9089]] | [[Hinduismo]] | [[Talaksan:A Hindu wedding ritual in progress b.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 190 | [[:d:Q2763|Q2763]] | [[Holokausto|Holocaust]] | [[Talaksan:Selection on the ramp at Auschwitz-Birkenau, 1944 (Auschwitz Album) 1b.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 191 | [[:d:Q6691|Q6691]] | [[Homer]] | [[Talaksan:Homer bust, Farnese collection (Naples).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 192 | [[:d:Q8646|Q8646]] | [[Hong Kong]] | [[Talaksan:Skyline over the Hong Kong Harbour.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 193 | [[:d:Q9268|Q9268]] | [[Hudaismo]] | [[Talaksan:Menorah 0307.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 194 | [[:d:Q8473|Q8473]] | [[Hukbo]] | [[Talaksan:Defending the Polish banner at Chocim, by Juliusz Kossak, 1892.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 195 | [[:d:Q12551|Q12551]] | [[Hundred Years' War]] | [[Talaksan:Battle of crecy froissart.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 196 | [[:d:Q319|Q319]] | [[Hupiter (planeta)|Hupiter]] | [[Talaksan:Jupiter New Horizons.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 197 | [[:d:Q7331|Q7331]] | [[Ibn Battuta]] | [[Talaksan:Ibn Battuta Mall on 2 June 2007 Pict 3.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 198 | [[:d:Q9294|Q9294]] | [[Ibn Khaldun]] | [[Talaksan:Bust of Ibn Khaldun (Casbah of Bejaia, Algeria).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 199 | [[:d:Q7257|Q7257]] | [[Ideolohiya]] | [[Talaksan:War2.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 200 | [[:d:Q7314|Q7314]] | [[Igor Stravinsky]] | [[Talaksan:Igor Stravinsky LOC 32392u.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 201 | [[:d:Q362|Q362]] | [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] | [[Talaksan:Infobox collage for WWII.PNG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 202 | [[:d:Q8514|Q8514]] | [[Ilang]] | [[Talaksan:Libya 4608 Idehan Ubari Dunes Luca Galuzzi 2007.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 203 | [[:d:Q8275|Q8275]] | [[Iliada]] | [[Talaksan:AmbrosianIliadPict47Achilles.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 204 | [[:d:Q3783|Q3783]] | [[Ilog Amasona]] | [[Talaksan:Amazon CIAT (2).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 205 | [[:d:Q7355|Q7355]] | [[Ilog Dilaw]] | [[Talaksan:Yellow River - panoramio.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 206 | [[:d:Q5089|Q5089]] | [[Ilog Ganges]] | [[Talaksan:View of Ghats across the Ganges, Varanasi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 207 | [[:d:Q7348|Q7348]] | [[Ilog Indo]] | [[Talaksan:Indus near Skardu.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 208 | [[:d:Q3503|Q3503]] | [[Ilog Congo|Ilog Konggo]] | [[Talaksan:Sunrise near Mossaka (Congo).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 209 | [[:d:Q1497|Q1497]] | [[Ilog Mississippi]] | [[Talaksan:Efmo View from Fire Point.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 210 | [[:d:Q3542|Q3542]] | [[Ilog Niger]] | [[Talaksan:Niger River View, Djenne (6861797).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 211 | [[:d:Q3392|Q3392]] | [[Ilog Nilo]] | [[Talaksan:Cairo skyline, Panoramic view, Egypt.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 212 | [[:d:Q584|Q584]] | [[Ilog Rin]] | [[Talaksan:Loreley mit tal von linker rheinseite.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 213 | [[:d:Q626|Q626]] | [[Ilog Volga]] | [[Talaksan:Вид на Кинешемский мост из села Воздвиженье.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 214 | [[:d:Q5413|Q5413]] | [[Ilog Yangtze]] | [[Talaksan:Qutang Gorge on Changjiang.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 215 | [[:d:Q9312|Q9312]] | [[Immanuel Kant]] | [[Talaksan:Immanuel Kant - Gemaelde 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 216 | [[:d:Q7260|Q7260]] | [[Imperyalismo]] | [[Talaksan:China imperialism cartoon.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 217 | [[:d:Q11774|Q11774]] | [[Imperyong Gupta]] | [[Talaksan:IndiaGuptaEmpire1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 218 | [[:d:Q184536|Q184536]] | [[Imperyong Mali]] | [[Talaksan:Catalan Atlas BNF Sheet 6 Western Sahara.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 219 | [[:d:Q12557|Q12557]] | [[Imperyong Monggol]] | |- | style='text-align:right'| 220 | [[:d:Q12560|Q12560]] | [[Imperyong Otomano]] | |- | style='text-align:right'| 221 | [[:d:Q2277|Q2277]] | [[Imperyong Romano]] | [[Talaksan:Inscription Theatre Leptis Magna Libya.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 222 | [[:d:Q668|Q668]] | [[Indiya|India]] | [[Talaksan:Flag of India.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 223 | [[:d:Q252|Q252]] | [[Indonesia]] | [[Talaksan:Krt 1510 full.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 224 | [[:d:Q11051|Q11051]] | [[Indostaniko]] | [[Talaksan:Hindustani.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 225 | [[:d:Q8148|Q8148]] | [[Industriya]] | [[Talaksan:Valero Three Rivers Refinery Texas 2020.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 226 | [[:d:Q28573|Q28573]] | [[Imperyong Inka|Ingkaykong Imperyo]] | [[Talaksan:80 - Machu Picchu - Juin 2009 - edit.2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 227 | [[:d:Q1860|Q1860]] | [[Wikang Ingles|Ingles]] | [[Talaksan:William Shakespeare - Sonnet XXX - Rapenburg 30, Leiden (cropped).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 228 | [[:d:Q7546|Q7546]] | [[Ingmar Bergman]] | [[Talaksan:Ingmar Bergman (1966).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 229 | [[:d:Q9420|Q9420]] | [[Pag-iisip|Iniisip]] | [[Talaksan:Herkulaneischer Meister 002.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 230 | [[:d:Q11388|Q11388]] | [[Infrared|Inprared]] | [[Talaksan:Ir girl.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 231 | [[:d:Q11418|Q11418]] | [[Interaksiyong mahina]] | [[Talaksan:PiPlus muon decay.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 232 | [[:d:Q11415|Q11415]] | [[Interaksiyong malakas]] | [[Talaksan:Nuclear Force anim smaller.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 233 | [[:d:Q7801|Q7801]] | [[Pandaigdigang Hukumang Pangkatarungan|Internasyonal na Hukuman ng Katarungan]] | [[Talaksan:International Court of Justice HQ 2006.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 234 | [[:d:Q75|Q75]] | [[Internet]] | [[Talaksan:Internet users per 100 and GDP per capita.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 235 | [[:d:Q794|Q794]] | [[Iran]] | [[Talaksan:Azadi Tower, Tehran.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 236 | [[:d:Q796|Q796]] | [[Iraq]] | [[Talaksan:View of Sulaymaniyah (Slemani) City in Winter - Snow 2015.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 237 | [[:d:Q935|Q935]] | [[Isaac Newton]] | [[Talaksan:GodfreyKneller-IsaacNewton-1689.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 238 | [[:d:Q152|Q152]] | [[Isda]] | [[Talaksan:Georgia Aquarium - Giant Grouper edit.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 239 | [[:d:Q450|Q450]] | [[Isip]] | [[Talaksan:RobertFuddBewusstsein17Jh.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 240 | [[:d:Q432|Q432]] | [[Islam]] | [[Talaksan:Mosque.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 241 | [[:d:Q801|Q801]] | [[Israel]] | [[Talaksan:Israel Batch 1 (115).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 242 | [[:d:Q406|Q406]] | [[Istanbul]] | [[Talaksan:Istanbul Montage 2016.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 243 | [[:d:Q9202|Q9202]] | [[Estatwa ng Kalayaan|Istatwa ng Kalayaan]] | [[Talaksan:Statue of Liberty 7.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 244 | [[:d:Q38|Q38]] | [[Italya]] | [[Talaksan:Colosseo 2020.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 245 | [[:d:Q7321|Q7321]] | [[Jacques Cartier]] | [[Talaksan:Jacques Cartier 1851-1852.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 246 | [[:d:Q3630|Q3630]] | [[Jakarta]] | [[Talaksan:Jakarta.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 247 | [[:d:Q9095|Q9095]] | [[James Clerk Maxwell]] | [[Talaksan:James-Clerk-Maxwell-1831-1879.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 248 | [[:d:Q7324|Q7324]] | [[James Cook]] | [[Talaksan:Captainjamescookportrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 249 | [[:d:Q6882|Q6882]] | [[James Joyce]] | [[Talaksan:James Joyce by Alex Ehrenzweig, 1915 cropped.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 250 | [[:d:Q8962|Q8962]] | [[James Prescott Joule]] | [[Talaksan:SS-joule.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 251 | [[:d:Q9041|Q9041]] | [[James Watt]] | [[Talaksan:James Watt by Henry Howard.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 252 | [[:d:Q36322|Q36322]] | [[Jane Austen]] | [[Talaksan:CassandraAusten-JaneAusten(c.1810) hires.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 253 | [[:d:Q1047|Q1047]] | [[Jawaharlal Nehru]] | [[Talaksan:Jnehru.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 254 | [[:d:Q8341|Q8341]] | [[Jazz]] | [[Talaksan:Louis Armstrong restored.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 255 | [[:d:Q6527|Q6527]] | [[Jean-Jacques Rousseau]] | [[Talaksan:Jean-Jacques Rousseau (painted portrait).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 256 | [[:d:Q9364|Q9364]] | [[Jean-Paul Sartre]] | [[Talaksan:Flickr - Government Press Office (GPO) - Jean Paul Sartre and Simone De Beauvoir welcomed by Avraham Shlonsky and Leah Goldberg (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 257 | [[:d:Q1339|Q1339]] | [[Johann Sebastian Bach]] | [[Talaksan:Johann Sebastian Bach.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 258 | [[:d:Q5879|Q5879]] | [[Johann Wolfgang von Goethe]] | [[Talaksan:Goethe (Stieler 1828).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 259 | [[:d:Q7294|Q7294]] | [[Johannes Brahms]] | [[Talaksan:JohannesBrahms.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 260 | [[:d:Q8958|Q8958]] | [[Johannes Gutenberg]] | [[Talaksan:Gutenberg.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 261 | [[:d:Q8963|Q8963]] | [[Johannes Kepler]] | [[Talaksan:Johannes Kepler by Hans von Aachen.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 262 | [[:d:Q9353|Q9353]] | [[John Locke]] | [[Talaksan:JohnLocke.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 263 | [[:d:Q9317|Q9317]] | [[John Maynard Keynes]] | [[Talaksan:Keynes 1933.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 264 | [[:d:Q909|Q909]] | [[Jorge Luis Borges]] | [[Talaksan:Jorge Luis Borges 1951, by Grete Stern.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 265 | [[:d:Q7349|Q7349]] | [[Joseph Haydn]] | [[Talaksan:Joseph Haydn, målning av Thomas Hardy från 1792.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 266 | [[:d:Q855|Q855]] | [[Joseph Stalin]] | [[Talaksan:JStalin Secretary general CCCP 1942 flipped.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 267 | [[:d:Q7226|Q7226]] | [[Juana ng Arko]] | [[Talaksan:Joan of Arc miniature graded.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 268 | [[:d:Q1048|Q1048]] | [[Julio Cesar|Julius Caesar]] | [[Talaksan:Gaius Iulius Caesar (Vatican Museum).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 269 | [[:d:Q9081|Q9081]] | [[Kaalaman]] | [[Talaksan:Tetradrachm Athens 480-420BC MBA Lyon.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 270 | [[:d:Q726|Q726]] | [[Kabayo]] | [[Talaksan:Biandintz eta zaldiak - modified2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 271 | [[:d:Q8432|Q8432]] | [[Kabihasnan]] | [[Talaksan:Egypt.Giza.Sphinx.02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 272 | [[:d:Q28567|Q28567]] | [[Kabihasnang Maya]] | [[Talaksan:El Castillo, Chichén Itzá.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 273 | [[:d:Q7242|Q7242]] | [[Kagandahan]] | [[Talaksan:A Japanese Beauty (OAW).png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 274 | [[:d:Q10294|Q10294]] | [[Kahirapan]] | [[Talaksan:Thomas Benjamin Kennington - Orphans.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 275 | [[:d:Q601401|Q601401]] | [[Kalakalan]] | [[Talaksan:Fredmeyer edit 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 276 | [[:d:Q500|Q500]] | [[Lemon|Kalamansi]] | [[Talaksan:Citrus x limon - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-041.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 277 | [[:d:Q7881|Q7881]] | [[Kalansay]] | [[Talaksan:Skeletons.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 278 | [[:d:Q10856|Q10856]] | [[Kalapati]] | [[Talaksan:2019-03-17 Columba oenas, Jesmond Dene 8.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 279 | [[:d:Q12138|Q12138]] | [[Kalendaryong Gregoryano]] | [[Talaksan:Ewiger Kalender gregorianisch.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 280 | [[:d:Q7011|Q7011]] | [[Kalidasa]] | [[Talaksan:Kalidas.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 281 | [[:d:Q12681|Q12681]] | [[Kaligrapiya]] | [[Talaksan:Calligraphy word.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 282 | [[:d:Q11042|Q11042]] | [[Kultura|Kalinangan]] | [[Talaksan:Nwodua wulana Alhassan.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 283 | [[:d:Q12147|Q12147]] | [[Kalusugan]] | [[Talaksan:Star of life2.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 284 | [[:d:Q7375|Q7375]] | [[Kamelyo]] | [[Talaksan:Chameau de bactriane.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 285 | [[:d:Q7350|Q7350]] | [[Kanal ng Panama|Kanal Panama]] | [[Talaksan:Panama Canal Gatun Locks.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 286 | [[:d:Q899|Q899]] | [[Kanal ng Suez|Kanal Suez]] | [[Talaksan:Suez Canal, Egypt (31596166706).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 287 | [[:d:Q12131|Q12131]] | [[Kapansanan]] | [[Talaksan:MUTCD D9-6.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 288 | [[:d:Q5322|Q5322]] | [[Kapasitor]] | [[Talaksan:JVC MX-J950R - power module-1112 (cropped) - Elna Silmic electrolytic capacitors.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 289 | [[:d:Q454|Q454]] | [[Kapayapaan]] | [[Talaksan:Peace dove.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 290 | [[:d:Q6206|Q6206]] | [[Kapitalismo]] | [[Talaksan:Microcosm of London Plate 033 - Corn Exchange.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 291 | [[:d:Q8660|Q8660]] | [[Karachi]] | [[Talaksan:Karachi from above.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 292 | [[:d:Q788|Q788]] | [[Karagatang Artiko]] | [[Talaksan:Arctic Ocean.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 293 | [[:d:Q97|Q97]] | [[Karagatang Atlantiko]] | [[Talaksan:Atlantic Ocean.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 294 | [[:d:Q1239|Q1239]] | [[Karagatang Indiyo|Karagatang Indiyano]] | [[Talaksan:Indianocean.PNG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 295 | [[:d:Q98|Q98]] | [[Karagatang Pasipiko]] | [[Talaksan:Pacific Ocean.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 296 | [[:d:Q12125|Q12125]] | [[Karaniwang sipon]] | [[Talaksan:Rhinovirus isosurface.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 297 | [[:d:Q8458|Q8458]] | [[Karapatang pantao]] | [[Talaksan:Declaration of the Rights of Man and of the Citizen in 1789.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 298 | [[:d:Q11419|Q11419]] | [[Karatedo|Karate]] | [[Talaksan:WKF-Karate-World-Championships 2012 Paris 263.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 299 | [[:d:Q623|Q623]] | [[Karbon]] | [[Talaksan:Coal anthracite.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 300 | [[:d:Q9061|Q9061]] | [[Karl Marx]] | [[Talaksan:Karl Marx 001.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 301 | [[:d:Q1321|Q1321]] | [[Wikang Kastila|Kastila]] | [[Talaksan:Eñe on keyboard - grey.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 302 | [[:d:Q12453|Q12453]] | [[Kasukatan]] | [[Talaksan:Taking measurements.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 303 | [[:d:Q11460|Q11460]] | [[Kasuotan]] | [[Talaksan:Clothes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 304 | [[:d:Q12174|Q12174]] | [[Katabaan]] | [[Talaksan:Obesity-waist circumference.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 305 | [[:d:Q7354|Q7354]] | [[Katimugang Karagatan]] | [[Talaksan:Southern Ocean.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 306 | [[:d:Q7949|Q7949]] | [[Katotohanan]] | |- | style='text-align:right'| 307 | [[:d:Q5586|Q5586]] | [[Hokusai|Katsushika Hokusai]] | [[Talaksan:Hokusai as an old man.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 308 | [[:d:Q205|Q205]] | [[Kawalang-hanggan|Kawalang hangganan]] | [[Talaksan:Infinite.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 309 | [[:d:Q7296|Q7296]] | [[Kilimanjaro]] | [[Talaksan:Mt. Kilimanjaro 12.2006.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 310 | [[:d:Q7178|Q7178]] | [[Kilusang Pandaigdig ng Krus na Pula at Gasuklay na Pula]] | [[Talaksan:Medilunaroja.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 311 | [[:d:Q11165|Q11165]] | [[Kimikang inorganiko]] | |- | style='text-align:right'| 312 | [[:d:Q3838|Q3838]] | [[Kinshasa]] | [[Talaksan:Kinshasa & Brazzaville - ISS007-E-6305 lrg.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 313 | [[:d:Q10285|Q10285]] | [[Koliseo]] | [[Talaksan:Colosseo 2020.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 314 | [[:d:Q1348|Q1348]] | [[Kolkata]] | [[Talaksan:Ketan donate4.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 315 | [[:d:Q11024|Q11024]] | [[Pakikipagtalastasan|Komunikasyon]] | |- | style='text-align:right'| 316 | [[:d:Q6186|Q6186]] | [[Komunismo]] | [[Talaksan:Falce e martello.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 317 | [[:d:Q9581|Q9581]] | [[Confucianismo|Konpusyanismo]] | [[Talaksan:Símbolo del Confucianismo.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 318 | [[:d:Q7169|Q7169]] | [[Konserbatismo]] | [[Talaksan:Conservatism - K. LCCN2011647256 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 319 | [[:d:Q9176|Q9176]] | [[Wikang Koreano|Koreano]] | [[Talaksan:Hangugeo-Chosonmal.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 320 | [[:d:Q5375|Q5375]] | [[Kriket]] | [[Talaksan:Muralitharan bowling to Adam Gilchrist.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 321 | [[:d:Q5043|Q5043]] | [[Kristiyanismo]] | [[Talaksan:Jerusalem Holy-Sepulchre Jesus-Detail-01.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 322 | [[:d:Q12546|Q12546]] | [[Mga Krusada|Krusada]] | [[Talaksan:Combat deuxième croisade.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 323 | [[:d:Q1390|Q1390]] | [[Insekto|Kulisap]] | [[Talaksan:Insekter.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 324 | [[:d:Q8620|Q8620]] | [[Kwame Nkrumah]] | [[Talaksan:The National Archives UK - CO 1069-50-1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 325 | [[:d:Q7367|Q7367]] | [[Lamok]] | [[Talaksan:Mosquito on human skin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 326 | [[:d:Q9333|Q9333]] | [[Lao-Tse|Laozi]] | [[Talaksan:Zhang Lu-Laozi Riding an Ox (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 327 | [[:d:Q11410|Q11410]] | [[Laro]] | [[Talaksan:Paul Cézanne, 1892-95, Les joueurs de carte (The Card Players), 60 x 73 cm, oil on canvas, Courtauld Institute of Art, London.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 328 | [[:d:Q11422|Q11422]] | [[Laruan]] | [[Talaksan:Child playing with a toy cart and horse. -front- (9726037522).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 329 | [[:d:Q1096|Q1096]] | [[Lata]] | [[Talaksan:Cín.PNG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 330 | [[:d:Q5513|Q5513]] | [[Lawa ng Baikal]] | [[Talaksan:Olkhon Island and Lake Baikal.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 331 | [[:d:Q5511|Q5511]] | [[Lawa ng Tanganyika]] | [[Talaksan:Lake Tanganyika.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 332 | [[:d:Q5505|Q5505]] | [[Lawa ng Victoria]] | [[Talaksan:Getting out to fish at dusk.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 333 | [[:d:Q4724|Q4724]] | [[Le Corbusier]] | [[Talaksan:Le Corbusier (1964).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 334 | [[:d:Q7243|Q7243]] | [[Leo Tolstoy]] | [[Talaksan:L.N.Tolstoy Prokudin-Gorsky.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 335 | [[:d:Q762|Q762]] | [[Leonardo da Vinci]] | [[Talaksan:Francesco Melzi - Portrait of Leonardo.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 336 | [[:d:Q7604|Q7604]] | [[Leonhard Euler]] | [[Talaksan:Leonhard Euler 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 337 | [[:d:Q7071|Q7071]] | [[Li Bai]] | [[Talaksan:李白.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 338 | [[:d:Q6216|Q6216]] | [[Liberalismo]] | [[Talaksan:Declaration of the Rights of Man and of the Citizen in 1789.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 339 | [[:d:Q7172|Q7172]] | [[Ligang Arabe|Ligang Arabo]] | [[Talaksan:Arab Leage HQ 977.PNG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 340 | [[:d:Q8065|Q8065]] | [[Likas na sakuna]] | [[Talaksan:Pinatubo91eruption plume.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 341 | [[:d:Q7944|Q7944]] | [[Lindol]] | [[Talaksan:Valdivia after earthquake, 1960.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 342 | [[:d:Q11367|Q11367]] | [[Lipido|Lipid]] | |- | style='text-align:right'| 343 | [[:d:Q8425|Q8425]] | [[Lipunan]] | [[Talaksan:Каменный век (1).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 344 | [[:d:Q8236|Q8236]] | [[Literasi]] | |- | style='text-align:right'| 345 | [[:d:Q9128|Q9128]] | [[Liwanag]] | [[Talaksan:Prism flat rainbow (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 346 | [[:d:Q84|Q84]] | [[Londres]] | [[Talaksan:London Tower Bridge 22.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 347 | [[:d:Q65|Q65]] | [[Los Angeles]] | [[Talaksan:Los Angeles with Mount Baldy.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 348 | [[:d:Q1779|Q1779]] | [[Louis Armstrong]] | [[Talaksan:Louis Armstrong restored.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 349 | [[:d:Q529|Q529]] | [[Louis Pasteur]] | [[Talaksan:Louis Pasteur (1822 - 1895), microbiologist and chemist Wellcome V0026980.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 350 | [[:d:Q7742|Q7742]] | [[Luis XIV ng Pransiya|Louis XIV ng Pransya]] | [[Talaksan:Louis XIV of France.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 351 | [[:d:Q9391|Q9391]] | [[Ludwig Wittgenstein]] | [[Talaksan:Ludwig Wittgenstein.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 352 | [[:d:Q255|Q255]] | [[Ludwig van Beethoven]] | [[Talaksan:Beethoven.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 353 | [[:d:Q12493|Q12493]] | [[Lungaw]] | [[Talaksan:Spb 06-2017 img07 Trinity Cathedral.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 354 | [[:d:Q237|Q237]] | [[Lungsod ng Vaticano|Lungsod ng Batikano]] | [[Talaksan:0 Basilique Saint-Pierre - Rome (1).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 355 | [[:d:Q239|Q239]] | [[Bruselas|Lungsod ng Bruselas]] | [[Talaksan:Brussels view from Mont des Arts, Brussels, Belgium (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 356 | [[:d:Q1486|Q1486]] | [[Lungsod ng Buenos Aires]] | [[Talaksan:Buenos Aires - Puerto Madero.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 357 | [[:d:Q8673|Q8673]] | [[Lagos|Lungsod ng Lagos]] | [[Talaksan:5th Avenue Road, Egbeda, Lagos.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 358 | [[:d:Q1489|Q1489]] | [[Lungsod ng Mehiko]] | [[Talaksan:Sobrevuelos CDMX HJ2A5116 (26515134738).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 359 | [[:d:Q60|Q60]] | [[Lungsod ng New York]] | [[Talaksan:NYC Downtown Manhattan Skyline seen from Paulus Hook 2019-12-20 IMG 7347 FRD (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 360 | [[:d:Q2807|Q2807]] | [[Madrid]] | [[Talaksan:Madrid (38624991251).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 361 | [[:d:Q12501|Q12501]] | [[Mahabang Muog ng Tsina]] | [[Talaksan:Badaling China Great-Wall-of-China-06.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 362 | [[:d:Q8276|Q8276]] | [[Mahabharata]] | [[Talaksan:Kurukshetra.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 363 | [[:d:Q1001|Q1001]] | [[Mahatma Gandhi]] | [[Talaksan:Mahatma-Gandhi, studio, 1931.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 364 | [[:d:Q11575|Q11575]] | [[Mais]] | [[Talaksan:Corntassel 7095.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 365 | [[:d:Q11019|Q11019]] | [[Makina]] | [[Talaksan:Bonsack machine.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 366 | [[:d:Q12760|Q12760]] | [[Makinang pinasisingawan]] | [[Talaksan:Горизонтальная стационарная паровая машина.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 367 | [[:d:Q323|Q323]] | [[Big Bang|Malaking Pagsabog]] | [[Talaksan:CMB Timeline300 no WMAP.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 368 | [[:d:Q11083|Q11083]] | [[Malaking bituka]] | [[Talaksan:Blausen 0603 LargeIntestine Anatomy.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 369 | [[:d:Q9476|Q9476]] | [[Malayang kalooban]] | |- | style='text-align:right'| 370 | [[:d:Q11090|Q11090]] | [[Maliit na bituka]] | |- | style='text-align:right'| 371 | [[:d:Q12167|Q12167]] | [[Malnutrisyon]] | [[Talaksan:Kwashiorkor 6180.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 372 | [[:d:Q7377|Q7377]] | [[Mamalya]] | [[Talaksan:Mammal Diversity 2011-less depressing.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 373 | [[:d:Q382441|Q382441]] | [[Mamalyang pandagat]] | [[Talaksan:Ursus maritimus 4 1996-08-04.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 374 | [[:d:Q780|Q780]] | [[Manok]] | [[Talaksan:Barnevelder Cock.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 375 | [[:d:Q5816|Q5816]] | [[Mao Zedong]] | [[Talaksan:Mao Zedong 1959 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 376 | [[:d:Q2346|Q2346]] | [[Mapanuring kimika]] | [[Talaksan:Gas Chromatography Laboratory.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 377 | [[:d:Q7199|Q7199]] | [[Marcel Proust]] | [[Talaksan:Marcel Proust 1895.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 378 | [[:d:Q6101|Q6101]] | [[Marco Polo]] | [[Talaksan:Marco Polo Mosaic from Palazzo Tursi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 379 | [[:d:Q7186|Q7186]] | [[Marie Curie]] | [[Talaksan:Marie Curie c. 1920s.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 380 | [[:d:Q4616|Q4616]] | [[Marilyn Monroe]] | [[Talaksan:Marilyn Monroe in How to Marry a Millionaire.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 381 | [[:d:Q7245|Q7245]] | [[Mark Twain]] | [[Talaksan:MarkTwain.LOC.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 382 | [[:d:Q4612|Q4612]] | [[Marlene Dietrich]] | [[Talaksan:Marlene Dietrich in No Highway (1951) (Cropped).png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 383 | [[:d:Q111|Q111]] | [[Marte]] | [[Talaksan:Mars - August 30 2021 - Flickr - Kevin M. Gill.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 384 | [[:d:Q48301|Q48301]] | [[Martin Heidegger]] | [[Talaksan:Heidegger 2 (1960).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 385 | [[:d:Q9554|Q9554]] | [[Martin Luther]] | [[Talaksan:Lucas Cranach d.Ä. - Martin Luther, 1528 (Veste Coburg).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 386 | [[:d:Q8027|Q8027]] | [[Martin Luther King, Jr.]] | [[Talaksan:Martin Luther King, Jr..jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 387 | [[:d:Q7264|Q7264]] | [[Marxismo]] | [[Talaksan:Marx and Engels.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 388 | [[:d:Q11423|Q11423]] | [[Masa]] | [[Talaksan:2kg Gewicht freigeschnitten.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 389 | [[:d:Q7365|Q7365]] | [[Kalamnan|Masel]] | [[Talaksan:Skeletal muscle.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 390 | [[:d:Q12800|Q12800]] | [[Masinggan]] | [[Talaksan:De Mitrailleur 7.62mm MAG geplaatst op een grondaffuit (2009 D050713-X1083).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 391 | [[:d:Q7364|Q7364]] | [[Mata]] | [[Talaksan:201405 eye.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 392 | [[:d:Q7081|Q7081]] | [[Materyalismo]] | |- | style='text-align:right'| 393 | [[:d:Q5676|Q5676]] | [[Matsuo Bashō]] | [[Talaksan:Basho by Buson.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 394 | [[:d:Q9021|Q9021]] | [[Max Planck]] | [[Talaksan:Max Planck.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 395 | [[:d:Q9387|Q9387]] | [[Max Weber]] | [[Talaksan:Max Weber in 1918.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 396 | [[:d:Q96|Q96]] | [[Mehiko]] | [[Talaksan:Ciudad.de.Mexico.City.Distrito.Federal.DF.Paseo.Reforma.Skyline.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 397 | [[:d:Q5806|Q5806]] | [[Meka]] | [[Talaksan:Makkah Montage.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 398 | [[:d:Q308|Q308]] | [[Merkuryo (planeta)|Merkuryo]] | [[Talaksan:Mercury in color - Prockter07 centered.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 399 | [[:d:Q11767|Q11767]] | [[Mesopotamya|Mesopotamia]] | [[Talaksan:Statue Gudea Met 59.2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 400 | [[:d:Q1057|Q1057]] | [[Metabolismo]] | [[Talaksan:Metabolism-en.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 401 | [[:d:Q11467|Q11467]] | [[Metalurhiya]] | [[Talaksan:VysokePece1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 402 | [[:d:Q1065|Q1065]] | [[Nagkakaisang Bansa|Mga Nagkakaisang Bansa]] | [[Talaksan:General Assembly of the United Nations.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 403 | [[:d:Q8750|Q8750]] | [[Michael Faraday]] | [[Talaksan:M Faraday Th Phillips oil 1842.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 404 | [[:d:Q2831|Q2831]] | [[Michael Jackson]] | [[Talaksan:Michael Jackson in 1988.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 405 | [[:d:Q5592|Q5592]] | [[Michelangelo Buonarroti]] | [[Talaksan:Michelangelo Daniele da Volterra (dettaglio).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 406 | [[:d:Q5682|Q5682]] | [[Miguel de Cervantes]] | [[Talaksan:Cervantes Jáuregui.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 407 | [[:d:Q5600|Q5600]] | [[Mimar Sinan]] | [[Talaksan:Mimar Sinan, architecte de Soliman le Magnifique.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 408 | [[:d:Q12684|Q12684]] | [[Moda]] | [[Talaksan:E1266601 (5398889640).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 409 | [[:d:Q9077|Q9077]] | [[Moises]] | [[Talaksan:Rembrandt - Moses with the Ten Commandments - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 410 | [[:d:Q11369|Q11369]] | [[Molekula]] | |- | style='text-align:right'| 411 | [[:d:Q687|Q687]] | [[Molière]] | [[Talaksan:Pierre Mignard - Portrait de Jean-Baptiste Poquelin dit Molière (1622-1673) - Google Art Project (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 412 | [[:d:Q25326|Q25326]] | [[Mollusca]] | [[Talaksan:Mollusca.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 413 | [[:d:Q649|Q649]] | [[Mosku|Moscow]] | [[Talaksan:ISS-38 Nighttime image of Moscow, Russia.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 414 | [[:d:Q9458|Q9458]] | [[Muhammad]] | [[Talaksan:Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 415 | [[:d:Q9038|Q9038]] | [[Muhammad ibn Mūsā al-Khwārizmī]] | [[Talaksan:Al-Khwarizmi portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 416 | [[:d:Q1156|Q1156]] | [[Mumbai]] | [[Talaksan:Mumbai 03-2016 10 skyline of Lotus Colony.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 417 | [[:d:Q11401|Q11401]] | [[Musikang hip hop]] | [[Talaksan:KRS-One by Wade Grayson.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 418 | [[:d:Q11399|Q11399]] | [[Musikang rock]] | [[Talaksan:Beatles ad 1965 just the beatles crop.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 419 | [[:d:Q5152|Q5152]] | [[Mustafa Kemal Atatürk]] | [[Talaksan:Ataturk1930s.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 420 | [[:d:Q7184|Q7184]] | [[Organisasyon ng Tratado ng Hilagang Atlantiko|NATO]] | [[Talaksan:НАТО Самит 2021 NATO Summit 2021 -14.06.2021- (51245988182).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 421 | [[:d:Q7176|Q7176]] | [[Naguib Mahfouz]] | [[Talaksan:Necip Mahfuz.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 422 | [[:d:Q171195|Q171195]] | [[Nagarjuna|Nagëddzunë]] | [[Talaksan:Nagarjuna at Samye Ling Monastery.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 423 | [[:d:Q3870|Q3870]] | [[Nairobi]] | [[Talaksan:Nairobi, view from KICC.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 424 | [[:d:Q11468|Q11468]] | [[Nanoteknolohiya]] | [[Talaksan:Fullerene Nanogears - GPN-2000-001535.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 425 | [[:d:Q517|Q517]] | [[Napoleon I ng Pransiya|Napoleon I ng Pransya]] | [[Talaksan:Napoleon I of France by Andrea Appiani.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 426 | [[:d:Q55|Q55]] | [[Netherlands|Neerlandiya]] | [[Talaksan:Karakteristieke boerderij, Aldlansdyk in Cornjum 02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 427 | [[:d:Q1615|Q1615]] | [[Neil Armstrong]] | [[Talaksan:Neil Armstrong pose.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 428 | [[:d:Q13217298|Q13217298]] | [[Nekropolis ng Giza]] | [[Talaksan:All Gizah Pyramids.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 429 | [[:d:Q8023|Q8023]] | [[Nelson Mandela]] | [[Talaksan:Nelson Mandela 1994.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 430 | [[:d:Q5185|Q5185]] | [[Nematode]] | [[Talaksan:Soybean cyst nematode and egg SEM.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 431 | [[:d:Q332|Q332]] | [[Neptuno]] | [[Talaksan:Neptune Voyager2 color calibrated.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 432 | [[:d:Q1399|Q1399]] | [[Niccolò Machiavelli]] | [[Talaksan:Portrait of Niccolò Machiavelli by Santi di Tito.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 433 | [[:d:Q619|Q619]] | [[Nicolaus Copernicus]] | [[Talaksan:Nikolaus Kopernikus MOT.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 434 | [[:d:Q1033|Q1033]] | [[Nigeria]] | [[Talaksan:The City Gate of Abuja.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 435 | [[:d:Q9036|Q9036]] | [[Nikola Tesla]] | [[Talaksan:Tesla circa 1890.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 436 | [[:d:Q627|Q627]] | [[Nitrohino|Nitroheno]] | [[Talaksan:Fluessiger Stickstoff.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 437 | [[:d:Q7561|Q7561]] | [[Niyebe]] | [[Talaksan:Düsseldorf Hofgarten 2009.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 438 | [[:d:Q9049|Q9049]] | [[Noam Chomsky]] | [[Talaksan:Noam Chomsky portrait 2015.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 439 | [[:d:Q83201|Q83201]] | [[Non-Aligned Movement]] | [[Talaksan:2019-10-25 Non-Aligned Movement in Baku 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 440 | [[:d:Q12104|Q12104]] | [[Obena]] | [[Talaksan:Avena sativa L.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 441 | [[:d:Q629|Q629]] | [[Oksihino|Oksiheno]] | [[Talaksan:Liquid oxygen in a beaker 4.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 442 | [[:d:Q8467|Q8467]] | [[Umar|Omar]] | [[Talaksan:Umar al-Farooq Masjid an-Nabawi Calligraphy.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 443 | [[:d:Q1344|Q1344]] | [[Opera]] | [[Talaksan:Giovanni Paolo Pannini - Fête musicale - 1747.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 444 | [[:d:Q7825|Q7825]] | [[Pandaigdigang Organisasyon ng Pangangalakal|Organisasyon ng Pandaigdigang Pangangalakal]] | [[Talaksan:Fourth Global Review of Aid for Trade 1691 (9237986689).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 445 | [[:d:Q7795|Q7795]] | [[Organisasyon ng mga Bansang Nagluluwas ng Langis]] | [[Talaksan:Wien - OPEC-Zentrale (a).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 446 | [[:d:Q7239|Q7239]] | [[Organismo]] | [[Talaksan:E. coli Bacteria (7316101966).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 447 | [[:d:Q55643|Q55643]] | [[Oseaniya]] | [[Talaksan:Oceania satellite.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 448 | [[:d:Q8442|Q8442]] | [[Otto von Bismarck]] | [[Talaksan:Bundesarchiv Bild 146-2005-0057, Otto von Bismarck.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 449 | [[:d:Q7198|Q7198]] | [[Ovidio|Ovid]] | [[Talaksan:Ovid by an anonymous sculptor.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 450 | [[:d:Q5593|Q5593]] | [[Pablo Picasso]] | [[Talaksan:Pablo picasso 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 451 | [[:d:Q11034|Q11034]] | [[Paglilimbag|Pag-imprenta]] | [[Talaksan:Chodowiecki Basedow Tafel 21 c Z.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 452 | [[:d:Q7942|Q7942]] | [[Pag-init ng daigdig (Q7942)|Pag-init ng daigdig]] | [[Talaksan:Change in Average Temperature With Fahrenheit.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 453 | [[:d:Q11398|Q11398]] | [[Pag-uuring pambiyolohiya]] | |- | style='text-align:right'| 454 | [[:d:Q11995|Q11995]] | [[Pagdadalantao|Pagdadalangtao]] | [[Talaksan:Pregnant asian woman.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 455 | [[:d:Q12128|Q12128]] | [[Pagdedentista]] | [[Talaksan:Dental surgery aboard USS Eisenhower, January 1990.JPEG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 456 | [[:d:Q7935|Q7935]] | [[Pagguho ng yelo|Pagguho]] | [[Talaksan:Laviin MAL-Pamir 85 02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 457 | [[:d:Q6235|Q6235]] | [[Pagkamakabansa]] | |- | style='text-align:right'| 458 | [[:d:Q5916|Q5916]] | [[Paglipad sa kalawakan]] | [[Talaksan:Sputnik asm.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 459 | [[:d:Q11642|Q11642]] | [[Pagpapalayok]] | [[Talaksan:Pottenbakkersschijf.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 460 | [[:d:Q8707|Q8707]] | [[Pagpapanumbalik ng Meiji]] | [[Talaksan:MeijiJoukyou.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 461 | [[:d:Q11990|Q11990]] | [[Pagpaparami]] | |- | style='text-align:right'| 462 | [[:d:Q10737|Q10737]] | [[Pagpapatiwakal]] | [[Talaksan:Edouard Manet - Le Suicidé.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 463 | [[:d:Q81041|Q81041]] | [[Pagpapaulit-ulit ng tubig]] | |- | style='text-align:right'| 464 | [[:d:Q7553|Q7553]] | [[Pagsasalin|Pagsasalinwika]] | [[Talaksan:Rosetta Stone.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 465 | [[:d:Q11978|Q11978]] | [[Pagtunaw ng pagkain]] | [[Talaksan:Blausen 0316 DigestiveSystem.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 466 | [[:d:Q843|Q843]] | [[Pakistan]] | [[Talaksan:Blue Hour at Pakistan Monument.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 467 | [[:d:Q5389|Q5389]] | [[Palarong Olimpiko]] | [[Talaksan:Olympic flag.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 468 | [[:d:Q219060|Q219060]] | [[Estado ng Palestina|Palestina]] | [[Talaksan:Palestine - 20190204-DSC 0007.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 469 | [[:d:Q12870|Q12870]] | [[Pampasabog]] | [[Talaksan:C4 plastic explosive.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 470 | [[:d:Q11663|Q11663]] | [[Panahon (meteorolohiya)|Panahon (singaw ng himpapawid)]] | [[Talaksan:Wikinews weather.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 471 | [[:d:Q11764|Q11764]] | [[Panahong Bakal|Panahon ng Bakal]] | [[Talaksan:HMB Keltengrab Münsingen-Rain Grab 91.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 472 | [[:d:Q11759|Q11759]] | [[Panahong Bato|Panahon ng Bato]] | [[Talaksan:Ggantija Temples (1).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 473 | [[:d:Q12539|Q12539]] | [[Panahon ng Kaliwanagan]] | |- | style='text-align:right'| 474 | [[:d:Q11761|Q11761]] | [[Panahong Bronse|Panahon ng Tansong Pula]] | [[Talaksan:Minoan copper ingot from Zakros, Crete.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 475 | [[:d:Q7813|Q7813]] | [[Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao]] | [[Talaksan:Eleanor Roosevelt UDHR.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 476 | [[:d:Q7804|Q7804]] | [[Pandaigdigang Pondong Pananalapi]] | [[Talaksan:Headquarters of the International Monetary Fund (Washington, DC).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 477 | [[:d:Q12457|Q12457]] | [[Pandaigdigang Sistema ng mga Yunit]] | |- | style='text-align:right'| 478 | [[:d:Q8463|Q8463]] | [[Pang-aalipin]] | [[Talaksan:Official medallion of the British Anti-Slavery Society (1795).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 479 | [[:d:Q11538|Q11538]] | [[Patibay pangmatematika|Pang-matematikang patibay]] | |- | style='text-align:right'| 480 | [[:d:Q8265|Q8265]] | [[Pangarap ng Pulang Silid]] | [[Talaksan:Hongloumeng2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 481 | [[:d:Q11634|Q11634]] | [[Lilok|Panlililok]] | [[Talaksan:Discobolus in National Roman Museum Palazzo Massimo alle Terme.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 482 | [[:d:Q482|Q482]] | [[Panulaan]] | [[Talaksan:LeidenWallPoemYeats (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 483 | [[:d:Q90|Q90]] | [[Paris]] | [[Talaksan:Paris - Eiffelturm und Marsfeld2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 484 | [[:d:Q10288|Q10288]] | [[Partenon|Parthenon]] | [[Talaksan:The Parthenon in Athens.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 485 | [[:d:Q6223|Q6223]] | [[Pasismo]] | [[Talaksan:Mussolini and Hitler 1940 (retouched).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 486 | [[:d:Q7372|Q7372]] | [[Pating]] | [[Talaksan:Great white shark south africa.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 487 | [[:d:Q8479|Q8479]] | [[Pedro ang Dakila ng Rusya]] | [[Talaksan:Inconnu d'après J.-M. Nattier, Portrait de Pierre Ier (musée de l’Ermitage).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 488 | [[:d:Q11424|Q11424]] | [[Pelikula]] | [[Talaksan:Muybridge race horse animated.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 489 | [[:d:Q7252|Q7252]] | [[Peminismo]] | [[Talaksan:Feminist Suffrage Parade in New York City, 1912.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 490 | [[:d:Q5599|Q5599]] | [[Peter Paul Rubens]] | [[Talaksan:Sir Peter Paul Rubens - Portrait of the Artist - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 491 | [[:d:Q167|Q167]] | [[Pi]] | [[Talaksan:Pi-unrolled-720.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 492 | [[:d:Q928|Q928]] | [[Pilipinas]] | |- | style='text-align:right'| 493 | [[:d:Q12516|Q12516]] | [[Piramide]] | [[Talaksan:Pyramid at Jebel Barkal.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 494 | [[:d:Q11429|Q11429]] | [[Pisyong nukleyar]] | [[Talaksan:Kernspaltung.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 495 | [[:d:Q5994|Q5994]] | [[Piyano]] | [[Talaksan:Steinway & Sons concert grand piano, model D-274, manufactured at Steinway's factory in Hamburg, Germany.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 496 | [[:d:Q11474|Q11474]] | [[Plastik]] | [[Talaksan:Plastic objects.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 497 | [[:d:Q859|Q859]] | [[Platon|Plato]] | [[Talaksan:Plato Silanion Musei Capitolini MC1377.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 498 | [[:d:Q933|Q933]] | [[Timog Polo|Polong Timog]] | [[Talaksan:Geographic Southpole crop.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 499 | [[:d:Q36|Q36]] | [[Polonya]] | [[Talaksan:Warsaw Old Town Market Square 10.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 500 | [[:d:Q12195|Q12195]] | [[Polio|Polyo]] | [[Talaksan:Polio sequelle.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 501 | [[:d:Q45|Q45]] | [[Portugal]] | |- | style='text-align:right'| 502 | [[:d:Q150|Q150]] | [[Wikang Pranses|Pranses]] | [[Talaksan:JO199411392.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 503 | [[:d:Q142|Q142]] | [[Pransiya]] | [[Talaksan:Paris from the Arc de Triomphe, 17 October 2019.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 504 | [[:d:Q11756|Q11756]] | [[Prehistorya|Prehistorikong kasaysayan]] | [[Talaksan:PSM V44 D647 Delineations on pieces of antler.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 505 | [[:d:Q7380|Q7380]] | [[Primates|Primate]] | [[Talaksan:Olive baboon.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 506 | [[:d:Q12514|Q12514]] | [[Prinsa ng Tatlong Bangin]] | [[Talaksan:ThreeGorgesDam-China2009.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 507 | [[:d:Q9492|Q9492]] | [[Probabilidad]] | [[Talaksan:Nuvola apps atlantik.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 508 | [[:d:Q10892|Q10892]] | [[Protista]] | [[Talaksan:DysnectesBrevis.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 509 | [[:d:Q8137|Q8137]] | [[Kapital (ekonomika)|Puhunan]] | |- | style='text-align:right'| 510 | [[:d:Q12861|Q12861]] | [[Pulbura]] | [[Talaksan:2023 Czarny proch Vesuvit LC (3).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 511 | [[:d:Q12192|Q12192]] | [[Pulmonya]] | [[Talaksan:Pneumonia, mixed patterns, lobar and bronchopneumonia (3679096639).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 512 | [[:d:Q11518|Q11518]] | [[Teorema ni Pitagoras|Pythagorean theorem]] | [[Talaksan:Pythagorean.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 513 | [[:d:Q7315|Q7315]] | [[Peter Ilyich Tchaikovsky|Pëtr Čajkovskij]] | [[Talaksan:Porträt des Komponisten Pjotr I. Tschaikowski (1840-1893).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 514 | [[:d:Q7241|Q7241]] | [[Rabindranath Tagore]] | [[Talaksan:Rabindranath Tagore in 1909.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 515 | [[:d:Q12969754|Q12969754]] | [[Radyasyong elektromagnetiko]] | [[Talaksan:EM spectrumrevised.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 516 | [[:d:Q872|Q872]] | [[Radyo]] | [[Talaksan:Biblis RFE RL 01.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 517 | [[:d:Q5597|Q5597]] | [[Rafael Sanzio]] | [[Talaksan:Raffaello Sanzio.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 518 | [[:d:Q8461|Q8461]] | [[Rasismo]] | [[Talaksan:1943 Colored Waiting Room Sign.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 519 | [[:d:Q2269|Q2269]] | [[Rebolusyong Industriyal]] | [[Talaksan:Mémoires de la Société géologique de France (IA meymoiresdelaso00socig).pdf|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 520 | [[:d:Q5598|Q5598]] | [[Rembrandt]] | [[Talaksan:Rembrandt van Rijn - Self-Portrait - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 521 | [[:d:Q4692|Q4692]] | [[Renasimiyento]] | [[Talaksan:Sandro Botticelli 046.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 522 | [[:d:Q9191|Q9191]] | [[René Descartes]] | [[Talaksan:Frans Hals - Portret van René Descartes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 523 | [[:d:Q12562|Q12562]] | [[Repormang Protestante]] | [[Talaksan:95Thesen facsimile colour.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 524 | [[:d:Q10811|Q10811]] | [[Reptilya]] | [[Talaksan:Smaug giganteus head.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 525 | [[:d:Q7270|Q7270]] | [[Republika]] | [[Talaksan:Forms of government.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 526 | [[:d:Q148|Q148]] | [[Tsina|Republikang Bayan ng Tsina]] | [[Talaksan:Badaling China Great-Wall-of-China-01.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 527 | [[:d:Q5321|Q5321]] | [[Resistor]] | [[Talaksan:3 Resistors.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 528 | [[:d:Q1511|Q1511]] | [[Richard Wagner]] | [[Talaksan:RichardWagner.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 529 | [[:d:Q8678|Q8678]] | [[Rio de Janeiro]] | [[Talaksan:Montagem RJ.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 530 | [[:d:Q926|Q926]] | [[Roald Amundsen]] | [[Talaksan:Amundsen in fur skins.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 531 | [[:d:Q5463|Q5463]] | [[Bulubunduking Rocky|Rocky Mountains]] | [[Talaksan:Moraine Lake 17092005.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 532 | [[:d:Q10850|Q10850]] | [[Rodentia]] | [[Talaksan:Tamias striatus CT.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 533 | [[:d:Q220|Q220]] | [[Roma]] | [[Talaksan:Roma dall'aereo.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 534 | [[:d:Q12544|Q12544]] | [[Silangang Imperyong Romano|Romanong Imperyo sa Silangan]] | |- | style='text-align:right'| 535 | [[:d:Q7231|Q7231]] | [[Rosa Luxemburg]] | [[Talaksan:Rosa Luxemburg.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 536 | [[:d:Q5378|Q5378]] | [[Rugbi]] | [[Talaksan:USO - Saracens - 20151213 - Maro Itoje attacking.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 537 | [[:d:Q159|Q159]] | [[Rusya]] | [[Talaksan:Kremlin Moscow.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 538 | [[:d:Q681949|Q681949]] | [[SM Sultan]] | |- | style='text-align:right'| 539 | [[:d:Q6583|Q6583]] | [[Sahara]] | [[Talaksan:Sahara real color.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 540 | [[:d:Q11081|Q11081]] | [[Sakit na Alzheimer]] | [[Talaksan:Auguste D aus Marktbreit.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 541 | [[:d:Q8581|Q8581]] | [[Saladin]] | [[Talaksan:Cristofano dell'altissimo, saladino, ante 1568 - Serie Gioviana.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 542 | [[:d:Q5577|Q5577]] | [[Salvador Dalí]] | [[Talaksan:Salvador Dalí 1939.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 543 | [[:d:Q7817|Q7817]] | [[Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan|Samahan ng Pandaigdigang Kalusugan]] | [[Talaksan:World Health Organisation headquarters, Geneva, north and west sides 2007.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 544 | [[:d:Q7768|Q7768]] | [[Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya]] | [[Talaksan:ASEAN HQ 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 545 | [[:d:Q7785|Q7785]] | [[Komonwelt ng mga Bansa|Sampamahalaan ng mga Bansa]] | [[Talaksan:Marlborough House.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 546 | [[:d:Q656|Q656]] | [[San Petersburgo]] | [[Talaksan:Peter & Paul fortress in SPB 03.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 547 | [[:d:Q12802|Q12802]] | [[Sandatang nukleyar|Sandatang nuklear]] | [[Talaksan:Nagasakibomb.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 548 | [[:d:Q12796|Q12796]] | [[Sandatang pumuputok]] | [[Talaksan:Small arms compilation.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 549 | [[:d:Q12171|Q12171]] | [[Regla|Sapanahon]] | [[Talaksan:MenstrualCycle2 es.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 550 | [[:d:Q4605|Q4605]] | [[Sarah Bernhardt]] | [[Talaksan:Sarah Bernhardt by Sarony cph.3a38656.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 551 | [[:d:Q11436|Q11436]] | [[Sasakyang panghimpapawid|Sasakyang lumilipad]] | [[Talaksan:Collection of military aircraft.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 552 | [[:d:Q193|Q193]] | [[Saturno (planeta)|Saturno]] | [[Talaksan:8423 20181 1saturn2016.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 553 | [[:d:Q8873|Q8873]] | [[Satyajit Ray]] | [[Talaksan:Satyajit Ray in New York (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 554 | [[:d:Q851|Q851]] | [[Saudi Arabia]] | |- | style='text-align:right'| 555 | [[:d:Q11577|Q11577]] | [[Sebada]] | [[Talaksan:Barley.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 556 | [[:d:Q12099|Q12099]] | [[Secale cereale]] | [[Talaksan:Ear of rye.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 557 | [[:d:Q7868|Q7868]] | [[Selula]] | [[Talaksan:Wilson1900Fig2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 558 | [[:d:Q11456|Q11456]] | [[Semikonduktor]] | [[Talaksan:Semiconductor outlines.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 559 | [[:d:Q5300|Q5300]] | [[CPU|Sentral na nagpoprosesong unit]] | [[Talaksan:2023 Intel Core i7 12700KF (3).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 560 | [[:d:Q8684|Q8684]] | [[Seoul]] | [[Talaksan:아리랑 1호 위성영상 (350).jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 561 | [[:d:Q8003|Q8003]] | [[Sergei Eisenstein]] | [[Talaksan:Sergei Eisenstein 03.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 562 | [[:d:Q8686|Q8686]] | [[Shanghai]] | [[Talaksan:Shanghai 121.45796E 31.22234N.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 563 | [[:d:Q7192|Q7192]] | [[Qin Shi Huang|Shih Huang Ti]] | [[Talaksan:Qinshihuangdi3.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 564 | [[:d:Q9585|Q9585]] | [[Shiismo]] | |- | style='text-align:right'| 565 | [[:d:Q812767|Q812767]] | [[Shinto]] | [[Talaksan:Hakone Shrine Haiden.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 566 | [[:d:Q8279|Q8279]] | [[Shāhnāmeh]] | [[Talaksan:The Court of Gayumars (Cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 567 | [[:d:Q9441|Q9441]] | [[Gautama Buddha|Siddharta Gautama Buddha]] | [[Talaksan:Buddha in Sarnath Museum (Dhammajak Mutra).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 568 | [[:d:Q9215|Q9215]] | [[Sigmund Freud]] | [[Talaksan:Austrian-psychoanalyst-Sigmund-Freud-1935.webp|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 569 | [[:d:Q9316|Q9316]] | [[Sikhismo]] | [[Talaksan:Sikh pilgrim at the Golden Temple (Harmandir Sahib) in Amritsar, India.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 570 | [[:d:Q9372|Q9372]] | [[Sima Qian]] | [[Talaksan:Si maqian.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 571 | [[:d:Q9592|Q9592]] | [[Simbahang Katolikong Romano|Simbahang Katolika Romana]] | [[Talaksan:Saint Peter's Basilica facade, Rome, Italy.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 572 | [[:d:Q7197|Q7197]] | [[Simone de Beauvoir]] | [[Talaksan:Simone de Beauvoir2.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 573 | [[:d:Q8605|Q8605]] | [[Simón Bolívar]] | [[Talaksan:Simón Bolívar by Acevedo Bernal, 1922.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 574 | [[:d:Q11768|Q11768]] | [[Sinaunang Ehipto]] | [[Talaksan:Egypt.Giza.Sphinx.02 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 575 | [[:d:Q11772|Q11772]] | [[Sinaunang Gresya]] | [[Talaksan:Sicily Selinunte Temple E (Hera).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 576 | [[:d:Q334|Q334]] | [[Singapore]] | [[Talaksan:Raffles Place.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 577 | [[:d:Q544|Q544]] | [[Sistemang Solar|Sistemang Pang-araw]] | [[Talaksan:Solar System true color.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 578 | [[:d:Q11078|Q11078]] | [[Sistemang endokrina]] | [[Talaksan:Endocrine English.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 579 | [[:d:Q9404|Q9404]] | [[Sistemang nerbiyos]] | |- | style='text-align:right'| 580 | [[:d:Q11101|Q11101]] | [[Sistemang pandama]] | |- | style='text-align:right'| 581 | [[:d:Q9649|Q9649]] | [[Sistemang panunaw]] | [[Talaksan:Digestive system diagram en.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 582 | [[:d:Q7895|Q7895]] | [[Sistemang reproduktibo]] | |- | style='text-align:right'| 583 | [[:d:Q7891|Q7891]] | [[Sistemang respiratoryo]] | [[Talaksan:Feces. 3.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 584 | [[:d:Q913|Q913]] | [[Sokrates|Socrates]] | [[Talaksan:Socrates Louvre.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 585 | [[:d:Q7235|Q7235]] | [[Sopokles]] | [[Talaksan:Ny Carlsberg Glyptothek - Sophokles.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 586 | [[:d:Q332062|Q332062]] | [[Sorghum bicolor]] | [[Talaksan:Sorghum bicolor03.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 587 | [[:d:Q9601|Q9601]] | [[Zoroastrianismo|Soroastrismo]] | [[Talaksan:Faravahar.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 588 | [[:d:Q2001|Q2001]] | [[Stanley Kubrick]] | [[Talaksan:Kubrick on the set of Barry Lyndon (1975 publicity photo) crop.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 589 | [[:d:Q8877|Q8877]] | [[Steven Spielberg]] | [[Talaksan:MKr25402 Steven Spielberg (Berlinale 2023).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 590 | [[:d:Q12202|Q12202]] | [[Stroke]] | [[Talaksan:MCA-Stroke-Brain-Humn-2A.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 591 | [[:d:Q2811|Q2811]] | [[Submarino]] | [[Talaksan:Submarine dive.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 592 | [[:d:Q1049|Q1049]] | [[Sudan]] | [[Talaksan:Western Deffufa - Kerma.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 593 | [[:d:Q9603|Q9603]] | [[Sufismo]] | [[Talaksan:Tomb of Abdul Qadir Jilani, Baghdad.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 594 | [[:d:Q11416|Q11416]] | [[Sugal]] | [[Talaksan:Gambling image.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 595 | [[:d:Q8474|Q8474]] | [[Suleiman I]] | [[Talaksan:EmperorSuleiman.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 596 | [[:d:Q35355|Q35355]] | [[Sumerya|Sumeria]] | [[Talaksan:Orientmitja2300aC.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 597 | [[:d:Q8573|Q8573]] | [[Sun Yat-sen|Sun Yat Sen]] | [[Talaksan:孙中山肖像.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 598 | [[:d:Q8070|Q8070]] | [[Tsunami|Sunami]] | [[Talaksan:Tsunami by hokusai 19th century.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 599 | [[:d:Q483654|Q483654]] | [[Sunismo]] | [[Talaksan:رسم تعبيري للفظ الجلالة ومن يجلهم أهل السنة.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 600 | [[:d:Q9103|Q9103]] | [[Suso]] | [[Talaksan:Breasts of a woman.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 601 | [[:d:Q39|Q39]] | [[Suwisa]] | |- | style='text-align:right'| 602 | [[:d:Q3130|Q3130]] | [[Sidney|Sydney]] | [[Talaksan:00 3178 Sydney, Australia.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 603 | [[:d:Q174|Q174]] | [[São Paulo]] | [[Talaksan:Sao Paulo Skyline in Brazil.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 604 | [[:d:Q10693|Q10693]] | [[Talahanayang peryodiko|Talaang peryodiko]] | [[Talaksan:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 605 | [[:d:Q199804|Q199804]] | [[Talamak na nakakahawang sakit sa baga]] | [[Talaksan:Centrilobular emphysema 865 lores.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 606 | [[:d:Q11404|Q11404]] | [[Tambol]] | [[Talaksan:DrumMozartRegiment.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 607 | [[:d:Q11635|Q11635]] | [[Tanghalan]] | [[Talaksan:Ana Maria Ventura como Altisidora en "La enamorada del rey" (1988).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 608 | [[:d:Q12876|Q12876]] | [[Tangke]] | [[Talaksan:Challenger2-Bergen-Hohne-Training-Area-2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 609 | [[:d:Q924|Q924]] | [[Tanzania]] | |- | style='text-align:right'| 610 | [[:d:Q9598|Q9598]] | [[Taoismo|Tawismo]] | [[Talaksan:Tao.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 611 | [[:d:Q3616|Q3616]] | [[Teherán|Tehrān]] | [[Talaksan:North of tehran.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 612 | [[:d:Q11661|Q11661]] | [[Teknolohiyang pang-impormasyon]] | [[Talaksan:Papertape3.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 613 | [[:d:Q11035|Q11035]] | [[Telepono]] | [[Talaksan:Motorola 4050a-2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 614 | [[:d:Q11452|Q11452]] | [[Teorya ng pangkalahatang relatibidad|Teoriya ng pangkalahatang relatibidad]] | |- | style='text-align:right'| 615 | [[:d:Q869|Q869]] | [[Taylandiya|Thailand]] | [[Talaksan:Temple of the Emerald of buddha or Wat Phra Kaew (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 616 | [[:d:Q1299|Q1299]] | [[The Beatles]] | [[Talaksan:Beatles Trenter 1963.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 617 | [[:d:Q8743|Q8743]] | [[Thomas Edison]] | [[Talaksan:Thomas Edison2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 618 | [[:d:Q80|Q80]] | [[Tim Berners-Lee]] | [[Talaksan:Sir Tim Berners-Lee (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 619 | [[:d:Q18|Q18]] | [[Timog Amerika]] | [[Talaksan:South America satellite orthographic.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 620 | [[:d:Q258|Q258]] | [[Timog Aprika]] | [[Talaksan:Ciudad del Cabo desde Cabeza de León, Sudáfrica, 2018-07-22, DD 34.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 621 | [[:d:Q11409|Q11409]] | [[Aparteid|Timog Aprika sa ilalim ng apartheid]] | [[Talaksan:DurbanSign1989.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 622 | [[:d:Q884|Q884]] | [[Timog Korea]] | [[Talaksan:Seoul (175734251).jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 623 | [[:d:Q8462|Q8462]] | [[Tamerlan|Timur]] | [[Talaksan:Timur hunting. Zafarnama of Sharaf al-Din ‘Ali, Yazdi. Shiraz, AH 839, 1436 CE.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 624 | [[:d:Q1490|Q1490]] | [[Tokyo]] | [[Talaksan:Tokyo Japan taken by Hodoyoshi-3 Satellite.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 625 | [[:d:Q9438|Q9438]] | [[Tomas ng Aquino]] | [[Talaksan:St-thomas-aquinas.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 626 | [[:d:Q12518|Q12518]] | [[Tore]] | [[Talaksan:Tour Eiffel Wikimedia Commons (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 627 | [[:d:Q243|Q243]] | [[Toreng Eiffel]] | [[Talaksan:Tour Eiffel Wikimedia Commons.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 628 | [[:d:Q11022|Q11022]] | [[Tornilyo]] | [[Talaksan:Ŝraŭbo m6.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 629 | [[:d:Q5339|Q5339]] | [[Transistor]] | [[Talaksan:Transistors.agr.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 630 | [[:d:Q11658|Q11658]] | [[Transpormador]] | [[Talaksan:Philips N4422 - power supply transformer-2098.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 631 | [[:d:Q7590|Q7590]] | [[Transportasyon]] | [[Talaksan:The Cornish Riviera GWR Burleigh Bruhl.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 632 | [[:d:Q8736|Q8736]] | [[Tratado sa Versalles (1919)|Tratado ng Versailles]] | [[Talaksan:Treaty of Versailles, English version.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 633 | [[:d:Q870|Q870]] | [[Tren]] | [[Talaksan:SBB Re 450 097 ZKB Nachtnetz.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 634 | [[:d:Q9595|Q9595]] | [[Trimurti]] | |- | style='text-align:right'| 635 | [[:d:Q8338|Q8338]] | [[Trumpeta]] | [[Talaksan:Trumpet 1.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 636 | [[:d:Q6097|Q6097]] | [[Tsaa]] | [[Talaksan:Tea in different grade of fermentation.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 637 | [[:d:Q9397|Q9397]] | [[Zhu Xi|Tsʻang-chou-ping-sou,]] | [[Talaksan:Zhu xi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 638 | [[:d:Q676|Q676]] | [[Tuluyan]] | [[Talaksan:Prose and Verse on one page.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 639 | [[:d:Q7368|Q7368]] | [[Tupa]] | [[Talaksan:Flock of sheep.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 640 | [[:d:Q43|Q43]] | [[Turkiya]] | |- | style='text-align:right'| 641 | [[:d:Q9141|Q9141]] | [[Tāj Mahal]] | [[Talaksan:Taj Mahal, Agra, India edit3.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 642 | [[:d:Q7809|Q7809]] | [[UNESCO]] | [[Talaksan:UNESCO logo English.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 643 | [[:d:Q9332|Q9332]] | [[Ugali]] | [[Talaksan:Adams and Westlake (3092762993).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 644 | [[:d:Q212|Q212]] | [[Ukranya]] | [[Talaksan:Maidan Nezalezhnosti view.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 645 | [[:d:Q7925|Q7925]] | [[Ulan]] | [[Talaksan:08152 Bukowsko (powiat sanocki).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 646 | [[:d:Q1110560|Q1110560]] | [[Umm Kulthum]] | [[Talaksan:Umm Kulthum4.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 647 | [[:d:Q361|Q361]] | [[Unang Digmaang Pandaigdig]] | [[Talaksan:WWImontage.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 648 | [[:d:Q145|Q145]] | [[United Kingdom]] | [[Talaksan:Palace of Westminster from the dome on Methodist Central Hall.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 649 | [[:d:Q7159|Q7159]] | [[Unyong Aprikano]] | [[Talaksan:Map of the African Union with Suspended States.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 650 | [[:d:Q15180|Q15180]] | [[Unyong Sobyetiko|Unyong Sobyet]] | |- | style='text-align:right'| 651 | [[:d:Q324|Q324]] | [[Urano]] | [[Talaksan:Uranus Voyager2 color calibrated.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 652 | [[:d:Q7328|Q7328]] | [[Vasco da Gama]] | [[Talaksan:Ignoto portoghese, ritratto di un cavaliere dell'ordine di cristo, 1525-50 ca. 02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 653 | [[:d:Q717|Q717]] | [[Venezuela]] | [[Talaksan:Embalse la Vueltosa 2022.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 654 | [[:d:Q1398|Q1398]] | [[Virgilio|Vergilius]] | [[Talaksan:Parco della Grotta di Posillipo5 (crop).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 655 | [[:d:Q535|Q535]] | [[Victor Hugo]] | [[Talaksan:Victor Hugo by Étienne Carjat 1876 - full.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 656 | [[:d:Q1741|Q1741]] | [[Viena]] | [[Talaksan:Collage von Wien.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 657 | [[:d:Q881|Q881]] | [[Biyetnam|Vietnam]] | [[Talaksan:Hanoi Temple of Literature.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 658 | [[:d:Q12567|Q12567]] | [[Mga Viking|Viking]] | [[Talaksan:Dublin - Dublinia - 20190809102938.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 659 | [[:d:Q5582|Q5582]] | [[Vincent van Gogh]] | [[Talaksan:Vincent van Gogh - Self-Portrait - Google Art Project (454045).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 660 | [[:d:Q1394|Q1394]] | [[Vladimir Lenin]] | [[Talaksan:Vladimir Lenin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 661 | [[:d:Q9068|Q9068]] | [[Voltaire]] | [[Talaksan:Nicolas de Largillière - Portrait de Voltaire (1694-1778) en 1718 - P208 - Musée Carnavalet - 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 662 | [[:d:Q8704|Q8704]] | [[Walt Disney]] | [[Talaksan:Walt Disney 1946.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 663 | [[:d:Q61|Q61]] | [[Washington, D.C.]] | [[Talaksan:DCmontage2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 664 | [[:d:Q188|Q188]] | [[Wikang Aleman]] | [[Talaksan:Legal status of German in the world.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 665 | [[:d:Q13955|Q13955]] | [[Wikang Arabe]] | [[Talaksan:Learning Arabic calligraphy.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 666 | [[:d:Q9610|Q9610]] | [[Wikang Bengali|Wikang Bangla]] | [[Talaksan:Bengali letters.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 667 | [[:d:Q9288|Q9288]] | [[Wikang Hebreo|Wikang Ebreo]] | [[Talaksan:Temple Scroll.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 668 | [[:d:Q9129|Q9129]] | [[Wikang Griyego]] | [[Talaksan:Pater noster in greek script.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 669 | [[:d:Q397|Q397]] | [[Wikang Latin]] | [[Talaksan:Arco Sisto V targa M.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 670 | [[:d:Q9168|Q9168]] | [[Wikang Persa]] | [[Talaksan:Farsi.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 671 | [[:d:Q5146|Q5146]] | [[Wikang Portuges]] | [[Talaksan:Breve discurso em que se contem a conquista do Reyno de Pegu na Índia Oriental, pelos portuguezes em tempo do Viso-Rey Ayres de Saldanha; sendo capitam Salvador Ribeiro de Souza, chamado Massinga, natural de Guimaraens. Rei do Pegu.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 672 | [[:d:Q7737|Q7737]] | [[Wikang Ruso]] | [[Talaksan:Russian.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 673 | [[:d:Q11059|Q11059]] | [[Wikang Sanskrito]] | [[Talaksan:Sanskrit.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 674 | [[:d:Q7838|Q7838]] | [[Wikang Swahili]] | [[Talaksan:Manuscrit colonial kiswahili-Africa Museum.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 675 | [[:d:Q7850|Q7850]] | [[Wikang Tsino]] | [[Talaksan:Chineselanguage.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 676 | [[:d:Q256|Q256]] | [[Wikang Turko]] | [[Talaksan:Turkish alphabet.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 677 | [[:d:Q692|Q692]] | [[William Shakespeare]] | [[Talaksan:Shakespeare.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 678 | [[:d:Q8016|Q8016]] | [[Winston Churchill]] | [[Talaksan:Sir Winston Churchill - 19086236948.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 679 | [[:d:Q254|Q254]] | [[Wolfgang Amadeus Mozart]] | [[Talaksan:Wolfgang-amadeus-mozart 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 680 | [[:d:Q466|Q466]] | [[World Wide Web]] | [[Talaksan:Alcalá de Henares (RPS 08-04-2017) Calle WWW, indicador.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 681 | [[:d:Q8146|Q8146]] | [[Yen ng Hapon]] | [[Talaksan:JPY coin3.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 682 | [[:d:Q9350|Q9350]] | [[Yoga]] | [[Talaksan:Bharadwaja.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 683 | [[:d:Q7327|Q7327]] | [[Yuri Gagarin]] | [[Talaksan:Yuri Gagarin with awards.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 684 | [[:d:Q458|Q458]] | [[Unyong Europeo|Yuropeong Unyon]] | [[Talaksan:EC-EU-enlargement animation.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 685 | [[:d:Q7333|Q7333]] | [[Zheng He]] | [[Talaksan:2016 Malakka, Stadhuys (09).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 686 | [[:d:Q12029|Q12029]] | [[adiksiyon]] | |- | style='text-align:right'| 687 | [[:d:Q336|Q336]] | [[agham]] | [[Talaksan:Stylised atom with three Bohr model orbits and stylised nucleus (encircled).svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 688 | [[:d:Q11451|Q11451]] | [[agrikultura]] | [[Talaksan:Unload wheat by the combine Claas Lexion 584.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 689 | [[:d:Q2102|Q2102]] | [[ahas]] | [[Talaksan:Bird-eating snake (7607449358).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 690 | [[:d:Q718|Q718]] | [[ahedres]] | [[Talaksan:Chess game Staunton No. 6.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 691 | [[:d:Q571|Q571]] | [[aklat]] | [[Talaksan:Reimski evanđelistar.10.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 692 | [[:d:Q282|Q282]] | [[alak]] | [[Talaksan:Red and white wine 12-2015.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 693 | [[:d:Q37868|Q37868]] | [[algae]] | [[Talaksan:Ulva intestinalis saumâtre wimmereux juillet 2016 Lamiot A.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 694 | [[:d:Q8366|Q8366]] | [[algoritmo]] | [[Talaksan:Flowchart procedural programming.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 695 | [[:d:Q3968|Q3968]] | [[alhebra]] | [[Talaksan:Quadratic formula.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 696 | [[:d:Q156|Q156]] | [[alkohol]] | [[Talaksan:Lukastest etoh tbutoh.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 697 | [[:d:Q8216|Q8216]] | [[alpabetong Griyego]] | [[Talaksan:Griechisches Straßenschild.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 698 | [[:d:Q8229|Q8229]] | [[Sulat Latin|alpabetong Latin]] | [[Talaksan:Abecedarium.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 699 | [[:d:Q8209|Q8209]] | [[alpabetong Siriliko]] | [[Talaksan:Cyrillic alternates.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 700 | [[:d:Q663|Q663]] | [[aluminyo]] | [[Talaksan:Aluminium-4.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 701 | [[:d:Q6199|Q6199]] | [[anarkismo]] | [[Talaksan:Anarchy-symbol.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 702 | [[:d:Q514|Q514]] | [[anatomiya]] | [[Talaksan:Leonardo da vinci, Drawing of a Woman's Torso.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 703 | [[:d:Q11352|Q11352]] | [[anggulo]] | [[Talaksan:Coord Angle.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 704 | [[:d:Q12117|Q12117]] | [[angkak]] | [[Talaksan:Various grains edit2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 705 | [[:d:Q11425|Q11425]] | [[animasyon]] | [[Talaksan:Animated GIF from the 1919 Feline folies by Pat Sullivan.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 706 | [[:d:Q12187|Q12187]] | [[antibiyotiko]] | [[Talaksan:Staphylococcus aureus (AB Test).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 707 | [[:d:Q3196|Q3196]] | [[apoy]] | [[Talaksan:FIRE 01.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 708 | [[:d:Q11376|Q11376]] | [[arangkada]] | |- | style='text-align:right'| 709 | [[:d:Q11464|Q11464]] | [[araro]] | [[Talaksan:04-09-12-Schaupflügen-Fahrenwalde-RalfR-IMG 1232.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 710 | [[:d:Q573|Q573]] | [[Araw (panahon)|araw]] | [[Talaksan:GreenwUhrWelt.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 711 | [[:d:Q11500|Q11500]] | [[Sukat|area]] | |- | style='text-align:right'| 712 | [[:d:Q11205|Q11205]] | [[aritmetika]] | [[Talaksan:Tables generales aritmetique MG 2108.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 713 | [[:d:Q12271|Q12271]] | [[arkitektura]] | [[Talaksan:Ray and Maria Stata Center (MIT).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 714 | [[:d:Q12277|Q12277]] | [[arko]] | [[Talaksan:Arch (PSF).png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 715 | [[:d:Q11660|Q11660]] | [[artipisyal na katalinuhan]] | [[Talaksan:Dall-e 3 (jan '24) artificial intelligence icon.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 716 | [[:d:Q11427|Q11427]] | [[asero]] | [[Talaksan:Steel wire rope.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 717 | [[:d:Q11158|Q11158]] | [[asido]] | |- | style='text-align:right'| 718 | [[:d:Q11254|Q11254]] | [[asin]] | [[Talaksan:Salt shaker on white background.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 719 | [[:d:Q12370|Q12370]] | [[Asin (kimika)|asin]] | [[Talaksan:Cobalt(II)-chloride-hexahydrate-sample.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 720 | [[:d:Q144|Q144]] | [[aso]] | [[Talaksan:Greenland 467 (35130903436) (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 721 | [[:d:Q3863|Q3863]] | [[asteroyd]] | [[Talaksan:Asteroidsscale.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 722 | [[:d:Q333|Q333]] | [[astronomiya]] | [[Talaksan:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 723 | [[:d:Q11002|Q11002]] | [[asukal]] | [[Talaksan:Sugar 2xmacro.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 724 | [[:d:Q12152|Q12152]] | [[atake sa puso]] | [[Talaksan:Heart attack diagram.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 725 | [[:d:Q9368|Q9368]] | [[atay]] | [[Talaksan:Leber Schaf.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 726 | [[:d:Q7066|Q7066]] | [[ateismo]] | [[Talaksan:Ephesians 2,12 - Greek atheos.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 727 | [[:d:Q542|Q542]] | [[Atletiks|atletika]] | [[Talaksan:Naisten 400 m aidat.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 728 | [[:d:Q9121|Q9121]] | [[atomo]] | [[Talaksan:Helium atom QM.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 729 | [[:d:Q467|Q467]] | [[babae]] | [[Talaksan:Human-woman.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 730 | [[:d:Q787|Q787]] | [[baboy]] | [[Talaksan:Sow with piglet.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 731 | [[:d:Q11411|Q11411]] | [[Bakgamon|backgammon]] | [[Talaksan:Backgammon lg.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 732 | [[:d:Q10876|Q10876]] | [[Bakterya|bacteria]] | [[Talaksan:E. coli Bacteria (7316101966).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 733 | [[:d:Q8092|Q8092]] | [[bagyo]] | [[Talaksan:Dramatic Views of Hurricane Florence from the International Space Station From 9 12 (42828603210).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 734 | [[:d:Q8068|Q8068]] | [[baha]] | [[Talaksan:KatrinaNewOrleansFlooded edit2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 735 | [[:d:Q830|Q830]] | [[baka]] | [[Talaksan:Cow female black white.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 736 | [[:d:Q677|Q677]] | [[bakal]] | [[Talaksan:Iron electrolytic and 1cm3 cube.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 737 | [[:d:Q8091|Q8091]] | [[balarila]] | |- | style='text-align:right'| 738 | [[:d:Q1074|Q1074]] | [[Balat (anatomiya)|balat]] | [[Talaksan:Komodo dragon skin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 739 | [[:d:Q11446|Q11446]] | [[barko]] | [[Talaksan:DANA 2004 ubt.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 740 | [[:d:Q11193|Q11193]] | [[base]] | [[Talaksan:Sodium hydroxide solution.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 741 | [[:d:Q5372|Q5372]] | [[basketbol]] | [[Talaksan:Three point shoot.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 742 | [[:d:Q11475|Q11475]] | [[basyo]] | [[Talaksan:Kolbenluftpumpe hg.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 743 | [[:d:Q7569|Q7569]] | [[bata]] | [[Talaksan:Little girl of Don Som.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 744 | [[:d:Q12111|Q12111]] | [[batad]] | [[Talaksan:Sorghum bicolor - geograph.org.uk - 1070429.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 745 | [[:d:Q7748|Q7748]] | [[batas]] | [[Talaksan:JMR-Memphis1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 746 | [[:d:Q8063|Q8063]] | [[Bato (heolohiya)|bato]] | [[Talaksan:Balanced Rock.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 747 | [[:d:Q11421|Q11421]] | [[batubalani]] | [[Talaksan:Bar magnet crop.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 748 | [[:d:Q11465|Q11465]] | [[Tulin|belosidad]] | [[Talaksan:Vector snelheid-Plain.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 749 | [[:d:Q5369|Q5369]] | [[beysbol]] | [[Talaksan:Zack Greinke on July 29, 2009.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 750 | [[:d:Q11563|Q11563]] | [[bilang]] | [[Talaksan:Numbers grid in NY.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 751 | [[:d:Q2111|Q2111]] | [[bilis ng liwanag]] | |- | style='text-align:right'| 752 | [[:d:Q11442|Q11442]] | [[bisikleta]] | [[Talaksan:00 8327 Historisches Fahrrad.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 753 | [[:d:Q523|Q523]] | [[bituin]] | [[Talaksan:The Sun by the Atmospheric Imaging Assembly of NASA's Solar Dynamics Observatory - 20100819.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 754 | [[:d:Q7094|Q7094]] | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Fat triglyceride shorthand formula.PNG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 755 | [[:d:Q290|Q290]] | [[biyolohikal na kasarian]] | [[Talaksan:Cromosomas X-Y y gametos.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 756 | [[:d:Q420|Q420]] | [[biyolohiya]] | [[Talaksan:Biology-0001.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 757 | [[:d:Q7108|Q7108]] | [[biyoteknolohiya]] | [[Talaksan:Biotecnologia Fase3.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 758 | [[:d:Q8355|Q8355]] | [[biyulin]] | [[Talaksan:Violin VL100.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 759 | [[:d:Q9759|Q9759]] | [[blues]] | [[Talaksan:B.B. King, 2006-06-26.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 760 | [[:d:Q441|Q441]] | [[botanika]] | [[Talaksan:Diversity of plants image version q.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 761 | [[:d:Q9530|Q9530]] | [[breathing]] | [[Talaksan:Diaphragmatic breathing.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 762 | [[:d:Q7391|Q7391]] | [[bubuyog]] | [[Talaksan:Apis mellifera Tanzania.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 763 | [[:d:Q8081|Q8081]] | [[buhawi]] | [[Talaksan:F5 tornado Elie Manitoba 2007.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 764 | [[:d:Q3|Q3]] | [[buhay]] | [[Talaksan:HumanNewborn.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 765 | [[:d:Q506|Q506]] | [[bulaklak]] | [[Talaksan:Flores.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 766 | [[:d:Q8072|Q8072]] | [[bulkan]] | [[Talaksan:Mount St. Helens erupting blue.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 767 | [[:d:Q12214|Q12214]] | [[bulutong]] | [[Talaksan:Child with Smallpox Bangladesh.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 768 | [[:d:Q8502|Q8502]] | [[bundok]] | [[Talaksan:Himalayas, Ama Dablam, Nepal.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 769 | [[:d:Q1364|Q1364]] | [[bunga]] | [[Talaksan:Fruit bowl.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 770 | [[:d:Q8161|Q8161]] | [[buwis]] | [[Talaksan:Pieter Brueghel the Younger, 'Paying the Tax (The Tax Collector)' oil on panel, 1620-1640. USC Fisher Museum of Art.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 771 | [[:d:Q12284|Q12284]] | [[canal]] | [[Talaksan:Saimaa canal at Lappeenranta Finland.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 772 | [[:d:Q11358|Q11358]] | [[Karbohidrata|carbohydrate]] | [[Talaksan:Carbohydrates.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 773 | [[:d:Q11382|Q11382]] | [[conservation of energy]] | |- | style='text-align:right'| 774 | [[:d:Q753|Q753]] | [[Tanso (elemento)|copper]] | [[Talaksan:NatCopper.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 775 | [[:d:Q11457|Q11457]] | [[cotton]] | [[Talaksan:Cotton - പരുത്തി 03.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 776 | [[:d:Q165|Q165]] | [[dagat]] | [[Talaksan:Atlantic near Faroe Islands.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 777 | [[:d:Q11652|Q11652]] | [[dalasan]] | [[Talaksan:FrequencyAnimation.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 778 | [[:d:Q11651|Q11651]] | [[daloy ng kuryente]] | [[Talaksan:Magnetic field of a steady current.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 779 | [[:d:Q12323|Q12323]] | [[dam]] | [[Talaksan:RappbodeLufts.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 780 | [[:d:Q9415|Q9415]] | [[damdamin]] | [[Talaksan:Plutchik-wheel.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 781 | [[:d:Q7174|Q7174]] | [[demokrasya]] | [[Talaksan:Election MG 3455.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 782 | [[:d:Q9453|Q9453]] | [[dialectic]] | [[Talaksan:Georg Pencz, Dialectic, NGA 33130.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 783 | [[:d:Q198|Q198]] | [[digmaan]] | [[Talaksan:History of war.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 784 | [[:d:Q8465|Q8465]] | [[digmaang sibil]] | [[Talaksan:Battle of Gettysburg.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 785 | [[:d:Q317|Q317]] | [[diktadura]] | [[Talaksan:Hitler Nürnberg 1935.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 786 | [[:d:Q11656|Q11656]] | [[Diodo|diode]] | [[Talaksan:Diode-closeup.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 787 | [[:d:Q1889|Q1889]] | [[diplomasya]] | [[Talaksan:UN building, Geneva.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 788 | [[:d:Q169207|Q169207]] | [[discrimination]] | |- | style='text-align:right'| 789 | [[:d:Q4439|Q4439]] | [[Hard disk drive|diskong matigas]] | [[Talaksan:Western Digital WD2500BB Hard Disk A.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 790 | [[:d:Q12206|Q12206]] | [[diyabetes]] | [[Talaksan:Blue circle for diabetes.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 791 | [[:d:Q5283|Q5283]] | [[diyamante]] | [[Talaksan:Diamond-1128734.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 792 | [[:d:Q4917|Q4917]] | [[dolyar ng Estados Unidos]] | [[Talaksan:USDnotes.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 793 | [[:d:Q11395|Q11395]] | [[domestikasyon]] | [[Talaksan:Domestication Timeline.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 794 | [[:d:Q7873|Q7873]] | [[dugo]] | [[Talaksan:Blood Test (15575812743).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 795 | [[:d:Q1063|Q1063]] | [[ebolusyon]] | [[Talaksan:L'origine de l'évolution.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 796 | [[:d:Q8434|Q8434]] | [[edukasyon]] | [[Talaksan:1887 Bettannier Der Schwarze Fleck anagoria.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 797 | [[:d:Q7150|Q7150]] | [[ekolohiya]] | [[Talaksan:Grib skov.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 798 | [[:d:Q8134|Q8134]] | [[ekonomika]] | [[Talaksan:Economics circular flow cartoon.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 799 | [[:d:Q11214|Q11214]] | [[ekwasyong diperensiyal]] | |- | style='text-align:right'| 800 | [[:d:Q849919|Q849919]] | [[electromagnetic interaction]] | [[Talaksan:Feynmann Diagram Coulomb.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 801 | [[:d:Q9778|Q9778]] | [[electronic music]] | [[Talaksan:1st commercial Moog synthesizer (1964, commissioned by the Alwin Nikolai Dance Theater of NY) @ Stearns Collection (Stearns 2035), University of Michigan.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 802 | [[:d:Q12725|Q12725]] | [[elektrisidad]] | [[Talaksan:Lightning simulator questacon04.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 803 | [[:d:Q11650|Q11650]] | [[elektronika]] | [[Talaksan:Arduino ftdi chip-1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 804 | [[:d:Q9158|Q9158]] | [[Elektronikong liham|elektronikong palihaman]] | |- | style='text-align:right'| 805 | [[:d:Q11344|Q11344]] | [[Elemento (kimika)|elemento]] | [[Talaksan:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 806 | [[:d:Q11379|Q11379]] | [[enerhiya]] | [[Talaksan:Electric power transmission.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 807 | [[:d:Q12739|Q12739]] | [[Enerhiyang nukleyar|enerhiyang nuklear]] | [[Talaksan:Nuclear Power Plant Cattenom.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 808 | [[:d:Q5292|Q5292]] | [[ensiklopedya]] | [[Talaksan:Bertelsmann Lexikothek.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 809 | [[:d:Q8047|Q8047]] | [[ensima]] | [[Talaksan:Triosephosphate isomerase.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 810 | [[:d:Q41571|Q41571]] | [[epilepsiya]] | [[Talaksan:Spike-waves.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 811 | [[:d:Q9471|Q9471]] | [[epistemolohiya]] | [[Talaksan:4 Pramanas, epistemology according to ancient Nyayasutras.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 812 | [[:d:Q11455|Q11455]] | [[Teorya ng natatanging relatibidad|espesyal na teoriya ng relatibidad]] | [[Talaksan:Gedankenexperiment Zeitdilitation.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 813 | [[:d:Q7432|Q7432]] | [[espesye]] | |- | style='text-align:right'| 814 | [[:d:Q12483|Q12483]] | [[estadistika]] | [[Talaksan:Standard Normal Distribution.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 815 | [[:d:Q7275|Q7275]] | [[estado]] | [[Talaksan:Leviathan frontispiece cropped British Library.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 816 | [[:d:Q153|Q153]] | [[etanol]] | [[Talaksan:Sample of Absolute Ethanol.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 817 | [[:d:Q9465|Q9465]] | [[etika]] | [[Talaksan:Rage-and-anger-fresco.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 818 | [[:d:Q9764|Q9764]] | [[flamenco]] | [[Talaksan:Sargent John Singer Spanish Dancer.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 819 | [[:d:Q12748|Q12748]] | [[fossil fuel]] | [[Talaksan:Combustibles fossiles.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 820 | [[:d:Q2736|Q2736]] | [[futbol]] | [[Talaksan:Football in Bloomington, Indiana, 1995.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 821 | [[:d:Q318|Q318]] | [[Galaksiya|galaxy]] | [[Talaksan:NGC 4414 (NASA-med).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 822 | [[:d:Q11432|Q11432]] | [[gas]] | [[Talaksan:Kinetic theory of gases.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 823 | [[:d:Q156103|Q156103]] | [[gastroenteritis]] | [[Talaksan:Gastroenteritis viruses.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 824 | [[:d:Q8495|Q8495]] | [[gatas]] | [[Talaksan:Glass of Milk (33657535532).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 825 | [[:d:Q897|Q897]] | [[ginto]] | [[Talaksan:Gold-crystals.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 826 | [[:d:Q6607|Q6607]] | [[gitara]] | [[Talaksan:Classical Guitar two views.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 827 | [[:d:Q7181|Q7181]] | [[globalisasyon]] | |- | style='text-align:right'| 828 | [[:d:Q5377|Q5377]] | [[golf]] | [[Talaksan:Golfer swing.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 829 | [[:d:Q4421|Q4421]] | [[gubat]] | [[Talaksan:Brussels Zonienwoud.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 830 | [[:d:Q11004|Q11004]] | [[gulay]] | [[Talaksan:Kleinmarkthalle Frankfurt Gemüsestand.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 831 | [[:d:Q756|Q756]] | [[halaman]] | [[Talaksan:Thanh Long ở Ninh Thuận.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 832 | [[:d:Q8094|Q8094]] | [[hangin]] | [[Talaksan:Bundesarchiv Bild 183-1990-0206-324, Berlin, Passanten im Wind.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 833 | [[:d:Q1071|Q1071]] | [[heograpiya]] | [[Talaksan:OrteliusWorldMap.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 834 | [[:d:Q1069|Q1069]] | [[heolohiya]] | [[Talaksan:Mapa litológico de Genicera.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 835 | [[:d:Q8087|Q8087]] | [[heometriya]] | [[Talaksan:Westerner and Arab practicing geometry 15th century manuscript.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 836 | [[:d:Q556|Q556]] | [[Idrohino|hidroheno]] | [[Talaksan:Hydrogen discharge tube.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 837 | [[:d:Q11364|Q11364]] | [[hormona]] | |- | style='text-align:right'| 838 | [[:d:Q11420|Q11420]] | [[Judo|hudo]] | [[Talaksan:KOCIS Korea Judo Kim Jaebum London 36 (7696361164).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 839 | [[:d:Q5113|Q5113]] | [[ibon]] | [[Talaksan:Female house sparrow at Kodai.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 840 | [[:d:Q4022|Q4022]] | [[ilog]] | [[Talaksan:White Nile Fishermen (18156464842).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 841 | [[:d:Q7363|Q7363]] | [[ilong]] | [[Talaksan:Dog nose.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 842 | [[:d:Q11028|Q11028]] | [[impormasyon]] | [[Talaksan:Structure of the Universe.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 843 | [[:d:Q5325|Q5325]] | [[Panawit|indaktor]] | [[Talaksan:Electronic component inductors.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 844 | [[:d:Q11023|Q11023]] | [[inhenyeriya]] | [[Talaksan:PIA19664-MarsInSightLander-Assembly-20150430.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 845 | [[:d:Q12757|Q12757]] | [[internal combustion engine]] | [[Talaksan:Wankel Cycle anim.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 846 | [[:d:Q589|Q589]] | [[Black hole|itim na butas]] | [[Talaksan:Black hole - Messier 87 crop max res.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 847 | [[:d:Q287|Q287]] | [[kahoy]] | [[Talaksan:Arquitectura en madera.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 848 | [[:d:Q12132|Q12132]] | [[kalendaryo]] | [[Talaksan:Revolution kalendar.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 849 | [[:d:Q7860|Q7860]] | [[kalikasan]] | [[Talaksan:Desert Electric.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 850 | [[:d:Q9165|Q9165]] | [[kaluluwa]] | [[Talaksan:Meister von Heiligenkreuz 001.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 851 | [[:d:Q4|Q4]] | [[kamatayan]] | [[Talaksan:Dead dog in Ulaanbaatar.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 852 | [[:d:Q12078|Q12078]] | [[kanser]] | [[Talaksan:Breast cancer cell (2).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 853 | [[:d:Q7366|Q7366]] | [[Awitin|kanta]] | [[Talaksan:Ademareuil1.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 854 | [[:d:Q8486|Q8486]] | [[kape]] | [[Talaksan:A small cup of coffee.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 855 | [[:d:Q9430|Q9430]] | [[karagatan]] | [[Talaksan:World ocean map.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 856 | [[:d:Q12136|Q12136]] | [[Sakit|karamdaman]] | [[Talaksan:Mycobacterium tuberculosis.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 857 | [[:d:Q10990|Q10990]] | [[karne]] | [[Talaksan:FoodMeat.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 858 | [[:d:Q309|Q309]] | [[kasaysayan]] | [[Talaksan:Nikolaos Gyzis - Historia.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 859 | [[:d:Q8492|Q8492]] | [[Katas (inumin)|katas]] | [[Talaksan:Juices for Breakfast.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 860 | [[:d:Q8253|Q8253]] | [[kathang-isip]] | [[Talaksan:Alice par John Tenniel 30.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 861 | [[:d:Q10943|Q10943]] | [[keso]] | [[Talaksan:Hartkaese HardCheeses.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 862 | [[:d:Q11570|Q11570]] | [[kilogramo]] | [[Talaksan:CGKilogram.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 863 | [[:d:Q2329|Q2329]] | [[kimika]] | [[Talaksan:Chemicals in flasks.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 864 | [[:d:Q11372|Q11372]] | [[kimikang makapisika]] | [[Talaksan:Lomonosov Chymiae Physicae 1752.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 865 | [[:d:Q11351|Q11351]] | [[kimikang organiko]] | [[Talaksan:Organic synthesis.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 866 | [[:d:Q11397|Q11397]] | [[Klasikong mekanika|klasikong mekaniks]] | [[Talaksan:Newtons cradle animation book.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 867 | [[:d:Q7937|Q7937]] | [[klima]] | [[Talaksan:Köppen-Geiger Climate Classification Map (1980–2016) no borders.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 868 | [[:d:Q7167|Q7167]] | [[kolonyalismo]] | [[Talaksan:RomanEmpire 117.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 869 | [[:d:Q3559|Q3559]] | [[kometa]] | [[Talaksan:C2022 E3 (ZTF)- Alessandro Bianconi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 870 | [[:d:Q1004|Q1004]] | [[komiks]] | [[Talaksan:Krazy Kat 1918-09-07.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 871 | [[:d:Q11173|Q11173]] | [[Kompuwestong pangkimika|kompuwesto]] | |- | style='text-align:right'| 872 | [[:d:Q68|Q68]] | [[kompyuter]] | [[Talaksan:Apple II Plus, Museum of the Moving Image.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 873 | [[:d:Q5107|Q5107]] | [[Lupalop|kontinente]] | [[Talaksan:Continentes Wikipedia.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 874 | [[:d:Q1420|Q1420]] | [[kotse]] | [[Talaksan:Bundesarchiv Bild 183-J0711-0001-003, Warnemünde, Stau.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 875 | [[:d:Q1075|Q1075]] | [[kulay]] | [[Talaksan:Colouring pencils.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 876 | [[:d:Q11402|Q11402]] | [[Puwersa|lakas]] | [[Talaksan:Force examples.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 877 | [[:d:Q8441|Q8441]] | [[lalaki]] | [[Talaksan:Pioneer plaque line-drawing of a human male.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 878 | [[:d:Q7386|Q7386]] | [[langgam]] | [[Talaksan:Meat eater ant feeding on honey02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 879 | [[:d:Q11435|Q11435]] | [[likido]] | [[Talaksan:Water drop 001.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 880 | [[:d:Q82571|Q82571]] | [[Alhebrang linyar|linear algebra]] | |- | style='text-align:right'| 881 | [[:d:Q8162|Q8162]] | [[lingguwistika]] | |- | style='text-align:right'| 882 | [[:d:Q11582|Q11582]] | [[litro]] | [[Talaksan:CubeLitre.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 883 | [[:d:Q11197|Q11197]] | [[logaritmo]] | [[Talaksan:Mplwp log2e10.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 884 | [[:d:Q8078|Q8078]] | [[lohika]] | [[Talaksan:Discourse-into-the-night.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 885 | [[:d:Q515|Q515]] | [[lungsod]] | [[Talaksan:NYC wideangle south from Top of the Rock.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 886 | [[:d:Q8436|Q8436]] | [[Pamilya|mag-anak]] | [[Talaksan:Inupiat Family from Noatak, Alaska, 1929, Edward S. Curtis (restored).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 887 | [[:d:Q11408|Q11408]] | [[magnetic field]] | [[Talaksan:DipolMagnet.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 888 | [[:d:Q12156|Q12156]] | [[malarya]] | [[Talaksan:Histopathology of malaria exoerythrocytic forms in liver 07G0024 lores.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 889 | [[:d:Q11009|Q11009]] | [[Nuwes|mani]] | [[Talaksan:Fancy raw mixed nuts macro.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 890 | [[:d:Q89|Q89]] | [[mansanas]] | [[Talaksan:Honeycrisp.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 891 | [[:d:Q11567|Q11567]] | [[Komplikadong bilang|masalimuot na bilang]] | |- | style='text-align:right'| 892 | [[:d:Q395|Q395]] | [[matematika]] | [[Talaksan:Mathematics.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 893 | [[:d:Q12140|Q12140]] | [[medication]] | [[Talaksan:VariousPills.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 894 | [[:d:Q11190|Q11190]] | [[medisina]] | [[Talaksan:Physical examination.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 895 | [[:d:Q944|Q944]] | [[Mekanikang quantum|mekaniks na kwantum]] | [[Talaksan:Ondaparticula.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 896 | [[:d:Q11426|Q11426]] | [[metal]] | [[Talaksan:Métal Hurlant (84368201).jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 897 | [[:d:Q11573|Q11573]] | [[metro]] | [[Talaksan:Platinum-Iridium meter bar.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 898 | [[:d:Q7946|Q7946]] | [[mineral]] | [[Talaksan:Améthystre sceptre2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 899 | [[:d:Q9134|Q9134]] | [[mitolohiya]] | [[Talaksan:Michel Corneille the Younger - Iris and Jupiter.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 900 | [[:d:Q7269|Q7269]] | [[monarkiya]] | [[Talaksan:Heraldic Royal Crown (Common).svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 901 | [[:d:Q9159|Q9159]] | [[monoteismo]] | |- | style='text-align:right'| 902 | [[:d:Q9730|Q9730]] | [[musikang klasiko]] | |- | style='text-align:right'| 903 | [[:d:Q11394|Q11394]] | [[Espesyeng nanganganib|nanganganib na mga uri]] | |- | style='text-align:right'| 904 | [[:d:Q9620|Q9620]] | [[nerve]] | [[Talaksan:Nerves of the left upper extremity.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 905 | [[:d:Q8261|Q8261]] | [[nobela]] | |- | style='text-align:right'| 906 | [[:d:Q11216|Q11216]] | [[Pagsusuring pambilang|numerikal na analisis]] | |- | style='text-align:right'| 907 | [[:d:Q9135|Q9135]] | [[operating system]] | |- | style='text-align:right'| 908 | [[:d:Q376|Q376]] | [[orasan]] | [[Talaksan:Pendulum clock by Jacob Kock, antique furniture photography, IMG 0931 edit.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 909 | [[:d:Q8445|Q8445]] | [[pag-aasawa]] | [[Talaksan:Ayşegül Ferhat Kurtoğlu.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 910 | [[:d:Q316|Q316]] | [[pag-ibig]] | [[Talaksan:DickseeRomeoandJuliet.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 911 | [[:d:Q12133|Q12133]] | [[pagkabingi]] | [[Talaksan:International Symbol for Deafness.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 912 | [[:d:Q10874|Q10874]] | [[pagkabulag]] | [[Talaksan:Watch for the blind.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 913 | [[:d:Q2095|Q2095]] | [[pagkain]] | [[Talaksan:Good Food Display - NCI Visuals Online.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 914 | [[:d:Q8452|Q8452]] | [[pagpapalaglag]] | [[Talaksan:23 674673M 001-detail.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 915 | [[:d:Q11629|Q11629]] | [[Pinta|pagpinta]] | [[Talaksan:Adriaen van Ostade 006.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 916 | [[:d:Q7754|Q7754]] | [[pagsusuring matematikal]] | |- | style='text-align:right'| 917 | [[:d:Q11032|Q11032]] | [[pahayagan]] | [[Talaksan:2011 newspapers Tehran 6030393078.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 918 | [[:d:Q349|Q349]] | [[palakasan]] | [[Talaksan:Youth-soccer-indiana.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 919 | [[:d:Q5090|Q5090]] | [[palay]] | [[Talaksan:White, Brown, Red & Wild rice.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 920 | [[:d:Q7188|Q7188]] | [[pamahalaan]] | [[Talaksan:De ministers die deel uitmaken van het derde kabinet Van Agt op de trappen van Paleis Huis ten Bosch in 's-Gravenhage. D - SFA001009248.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 921 | [[:d:Q11030|Q11030]] | [[pamamahayag]] | [[Talaksan:CBC journalists in Montreal.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 922 | [[:d:Q11471|Q11471]] | [[panahon]] | [[Talaksan:MontreGousset001.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 923 | [[:d:Q8142|Q8142]] | [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]] | [[Talaksan:Billets de 5000.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 924 | [[:d:Q12184|Q12184]] | [[pandemya]] | [[Talaksan:The plague of Florence in 1348, as described in Boccaccio's Wellcome L0004057.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 925 | [[:d:Q11033|Q11033]] | [[Midyang panlahat|pangmadlang media]] | [[Talaksan:Diarioeluniverso.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 926 | [[:d:Q8242|Q8242]] | [[panitikan]] | [[Talaksan:Old book bindings.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 927 | [[:d:Q8188|Q8188]] | [[pantig]] | |- | style='text-align:right'| 928 | [[:d:Q11472|Q11472]] | [[papel]] | [[Talaksan:Paperball 2.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 929 | [[:d:Q7278|Q7278]] | [[Partidong pampolitika|partidong politikal]] | |- | style='text-align:right'| 930 | [[:d:Q8454|Q8454]] | [[parusang kamatayan]] | [[Talaksan:Rättvisa skipas.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 931 | [[:d:Q10998|Q10998]] | [[patatas]] | [[Talaksan:234 Solanum tuberosum L.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 932 | [[:d:Q11453|Q11453]] | [[patubig]] | [[Talaksan:PivotIrrigationOnCotton.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 933 | [[:d:Q1090|Q1090]] | [[pilak]] | [[Talaksan:Silver crystal.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 934 | [[:d:Q5891|Q5891]] | [[pilosopiya]] | [[Talaksan:Hortus Deliciarum, Philosophy and the seven liberal arts (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 935 | [[:d:Q413|Q413]] | [[pisika]] | [[Talaksan:CollageFisica.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 936 | [[:d:Q634|Q634]] | [[planeta]] | [[Talaksan:Montage of Our Solar System.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 937 | [[:d:Q10251|Q10251]] | [[plasma]] | [[Talaksan:Plasma-lamp.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 938 | [[:d:Q7950|Q7950]] | [[Tektonikong plato|plate tectonics]] | [[Talaksan:Plates tect2 en.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 939 | [[:d:Q11405|Q11405]] | [[Bansi|plawta]] | [[Talaksan:Fluiers.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 940 | [[:d:Q9163|Q9163]] | [[politeismo]] | [[Talaksan:Jacopo Zucchi - The Assembly of the Gods - WGA26036.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 941 | [[:d:Q7163|Q7163]] | [[politika]] | [[Talaksan:RIAN archive 828797 Mikhail Gorbachev addressing UN General Assembly session.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 942 | [[:d:Q8183|Q8183]] | [[ponema]] | |- | style='text-align:right'| 943 | [[:d:Q11633|Q11633]] | [[potograpiya]] | [[Talaksan:Winterswijk (NL), Woold, Boven Slinge -- 2014 -- 3170.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 944 | [[:d:Q11982|Q11982]] | [[potosintesis]] | [[Talaksan:Leaves in iran برگ گلها و گیاهان ایرانی 32.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 945 | [[:d:Q7281|Q7281]] | [[propaganda]] | [[Talaksan:Remember Belgium.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 946 | [[:d:Q8054|Q8054]] | [[protina]] | [[Talaksan:Protein mosaic.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 947 | [[:d:Q10987|Q10987]] | [[Pulot-pukyutan|pulot]] | [[Talaksan:Runny hunny.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 948 | [[:d:Q9149|Q9149]] | [[pundamentalismo]] | |- | style='text-align:right'| 949 | [[:d:Q10884|Q10884]] | [[puno]] | [[Talaksan:Sequoiadendron giganteum at Kenilworth Castle.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 950 | [[:d:Q11348|Q11348]] | [[Punsiyon (matematika)|punsiyon]] | [[Talaksan:Graph of function of 2 variables.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 951 | [[:d:Q146|Q146]] | [[pusa]] | [[Talaksan:Abessinierkatze Tilia 04.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 952 | [[:d:Q1072|Q1072]] | [[Puso (anatomiya)|puso]] | [[Talaksan:Heart numlabels.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 953 | [[:d:Q11448|Q11448]] | [[radioactivity]] | [[Talaksan:Alpha Decay.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 954 | [[:d:Q9510|Q9510]] | [[reality]] | |- | style='text-align:right'| 955 | [[:d:Q128593|Q128593]] | [[reengkarnasyon]] | [[Talaksan:Reincarnation AS.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 956 | [[:d:Q9794|Q9794]] | [[reggae]] | [[Talaksan:Buju Banton.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 957 | [[:d:Q9174|Q9174]] | [[relihiyon]] | [[Talaksan:16 religionist symbols.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 958 | [[:d:Q12705|Q12705]] | [[renewable energy]] | |- | style='text-align:right'| 959 | [[:d:Q11012|Q11012]] | [[robot]] | [[Talaksan:Tesla-optimus-bot-gen-2-scaled (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 960 | [[:d:Q503|Q503]] | [[saging]] | [[Talaksan:Cavendish banana from Maracaibo.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 961 | [[:d:Q12198|Q12198]] | [[sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]] | [[Talaksan:4767454187 68968f755c bCondom.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 962 | [[:d:Q86|Q86]] | [[sakit ng ulo]] | [[Talaksan:The Headache (caricature) RMG PW3879.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 963 | [[:d:Q12135|Q12135]] | [[sakit sa pag-iisip]] | [[Talaksan:Gautier - Salpetriere.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 964 | [[:d:Q11469|Q11469]] | [[Salamin (materyales)|salamin]] | [[Talaksan:Drinkware.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 965 | [[:d:Q1368|Q1368]] | [[salapi]] | [[Talaksan:Euro coins and banknotes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 966 | [[:d:Q7755|Q7755]] | [[saligang batas]] | [[Talaksan:Konstytucja 3 Maja.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 967 | [[:d:Q8171|Q8171]] | [[salita]] | [[Talaksan:Codex claromontanus latin (The S.S. Teacher's Edition-The Holy Bible - Plate XXVIII).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 968 | [[:d:Q11403|Q11403]] | [[samba]] | [[Talaksan:HK TST night 柏麗購物大道 Park Lane Shopper's Boulevard 巴西 Brasil 森巴舞娘 Samba female dancers Nov-2010 02.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 969 | [[:d:Q728|Q728]] | [[sandata]] | [[Talaksan:Sabre bayonette carabine.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 970 | [[:d:Q1|Q1]] | [[Uniberso|sansinukob]] | [[Talaksan:NASA-HS201427a-HubbleUltraDeepField2014-20140603.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 971 | [[:d:Q11639|Q11639]] | [[sayaw]] | [[Talaksan:Dance-At-Bougival.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 972 | [[:d:Q11574|Q11574]] | [[segundo]] | [[Talaksan:AnalogClockAnimation2 3hands 1h in realtime.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 973 | [[:d:Q44|Q44]] | [[serbesa]] | [[Talaksan:NCI Visuals Food Beer.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 974 | [[:d:Q9418|Q9418]] | [[sikolohiya]] | [[Talaksan:Greek uc psi icon.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 975 | [[:d:Q12485|Q12485]] | [[simetriya]] | [[Talaksan:Brügge-Liebfrauenkirche-Prunkgräber DSC0166.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 976 | [[:d:Q735|Q735]] | [[sining]] | [[Talaksan:Sebastiano Ricci 002.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 977 | [[:d:Q11417|Q11417]] | [[sining pandigma]] | [[Talaksan:Martial arts - Fragrant Hills.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 978 | [[:d:Q11210|Q11210]] | [[sistema ng koordinado]] | [[Talaksan:Coordinate-system-in-mirror.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 979 | [[:d:Q8192|Q8192]] | [[Sistema ng pagsulat|sistema sa pagsulat]] | [[Talaksan:World alphabets & writing systems ES.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 980 | [[:d:Q1059|Q1059]] | [[Sistemang inmune|sistemang immuno]] | |- | style='text-align:right'| 981 | [[:d:Q124794|Q124794]] | [[Lasa|sistemang panlasa]] | [[Talaksan:Tongue-bitter.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 982 | [[:d:Q11068|Q11068]] | [[sistemang sirkulatoryo]] | [[Talaksan:Blutkreislauf.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 983 | [[:d:Q7397|Q7397]] | [[software]] | [[Talaksan:Kmail.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 984 | [[:d:Q11438|Q11438]] | [[solido]] | [[Talaksan:Different minerals.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 985 | [[:d:Q12143|Q12143]] | [[sona ng oras]] | [[Talaksan:World Time Zones Map.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 986 | [[:d:Q7272|Q7272]] | [[sosyalismo]] | |- | style='text-align:right'| 987 | [[:d:Q11430|Q11430]] | [[state of matter]] | [[Talaksan:Physics matter state transition 1 en.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 988 | [[:d:Q8196|Q8196]] | [[Alpabetong Arabe|sulat Arabo]] | [[Talaksan:Arabic-script.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 989 | [[:d:Q6388|Q6388]] | [[swimming]] | [[Talaksan:Avishag Turek in training camp Eilat Israel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 990 | [[:d:Q9734|Q9734]] | [[symphony]] | [[Talaksan:Eindhoven4.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 991 | [[:d:Q12791|Q12791]] | [[tabak]] | [[Talaksan:Albion Hospitaller Medieval Sword 1 (6092737619) (II).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 992 | [[:d:Q1566|Q1566]] | [[tabako]] | [[Talaksan:Tabak 9290019.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 993 | [[:d:Q3947|Q3947]] | [[Bahay|tahanan]] | [[Talaksan:Ranch style home in Salinas, California.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 994 | [[:d:Q7362|Q7362]] | [[tainga]] | [[Talaksan:Closeup of a human ear.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 995 | [[:d:Q5|Q5]] | [[tao]] | [[Talaksan:Anterior view of human female and male, with labels.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 996 | [[:d:Q577|Q577]] | [[taon]] | [[Talaksan:Analemma fishburn.tif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 997 | [[:d:Q11016|Q11016]] | [[teknolohiya]] | [[Talaksan:Technologie.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 998 | [[:d:Q289|Q289]] | [[telebisyon]] | [[Talaksan:LG smart TV.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 999 | [[:d:Q11466|Q11466]] | [[temperatura]] | [[Talaksan:Pakkanen.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1000 | [[:d:Q847|Q847]] | [[Tennis|tenis]] | [[Talaksan:Roger Federer 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1001 | [[:d:Q12479|Q12479]] | [[Teorya ng bilang|teoriya ng bilang]] | |- | style='text-align:right'| 1002 | [[:d:Q12482|Q12482]] | [[Teorya ng pangkat|teoriya ng hanay]] | |- | style='text-align:right'| 1003 | [[:d:Q11473|Q11473]] | [[termodinamika]] | [[Talaksan:Heat engine summary.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1004 | [[:d:Q7283|Q7283]] | [[terorismo]] | [[Talaksan:North face south tower after plane strike 9-11.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1005 | [[:d:Q7802|Q7802]] | [[tinapay]] | [[Talaksan:Assorted bread.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1006 | [[:d:Q2840|Q2840]] | [[trangkaso]] | [[Talaksan:H1N1 Influenza Virus Particles (8411599236).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1007 | [[:d:Q15645384|Q15645384]] | [[trigo]] | [[Talaksan:Wheat close-up.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1008 | [[:d:Q8084|Q8084]] | [[trigonometriya]] | [[Talaksan:Fotothek df tg 0000230 Geometrie ^ Trigonometrie.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1009 | [[:d:Q195|Q195]] | [[tsokolate]] | [[Talaksan:Cocoa Powder and Chocolate on Marble Background.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1010 | [[:d:Q12204|Q12204]] | [[tuberkulosis]] | [[Talaksan:Tuberculosis-x-ray-1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1011 | [[:d:Q283|Q283]] | [[tubig]] | [[Talaksan:Killer Mountain Nanga Parbat Beyal Camp 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1012 | [[:d:Q638|Q638]] | [[tugtugin]] | [[Talaksan:Op27 1 seg mov.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1013 | [[:d:Q12280|Q12280]] | [[tulay]] | [[Talaksan:Yavuz Sultan Selim Bridge Istanbul.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1014 | [[:d:Q11345|Q11345]] | [[Ekwasyon|tumbasan]] | [[Talaksan:First Equation Ever.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1015 | [[:d:Q11461|Q11461]] | [[tunog]] | [[Talaksan:Representação da Onda Sonora.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1016 | [[:d:Q10978|Q10978]] | [[Ubas (prutas)|ubas]] | [[Talaksan:Wine grapes03.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1017 | [[:d:Q8074|Q8074]] | [[ulap]] | [[Talaksan:Cumulus cloud.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1018 | [[:d:Q11391|Q11391]] | [[ultrabiyoleta]] | [[Talaksan:Ozone altitude UV graph.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1019 | [[:d:Q1073|Q1073]] | [[utak]] | [[Talaksan:Chimp Brain in a jar.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1020 | [[:d:Q11006|Q11006]] | [[Balatong|utaw]] | [[Talaksan:Soybean.USDA.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1021 | [[:d:Q134808|Q134808]] | [[vaccine]] | [[Talaksan:Smallpox vaccine.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1022 | [[:d:Q7889|Q7889]] | [[Larong bidyo|video game]] | [[Talaksan:ArcadeGames.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1023 | [[:d:Q808|Q808]] | [[Birus|virus]] | [[Talaksan:Rotavirus Reconstruction.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1024 | [[:d:Q315|Q315]] | [[wika]] | [[Talaksan:Girls learning sign language.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1025 | [[:d:Q9143|Q9143]] | [[wikang pamprograma]] | [[Talaksan:C Hello World Program.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1026 | [[:d:Q1631|Q1631]] | [[Édith Piaf]] | [[Talaksan:Piaf Harcourt 1946 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1027 | [[:d:Q8589|Q8589]] | [[Ashoka|Ësokë]] | [[Talaksan:Ashoka's visit to the Ramagrama stupa Sanchi Stupa 1 Southern gateway.jpg|center|128px]] |} {{Wikidata list end}} gtp0l2t6pqstmioq1k75xe5qq4zsdsx Elektron neutrino 0 177479 2140614 1387119 2024-12-07T03:23:55Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140614 wikitext text/x-wiki {{Infobox Particle |bgcolour = |name = Elektron neutrino |image = |caption = |num_types = |composition = [[Elementaryong partikulo]] |statistics = [[Fermioniko]] |group = [[Lepton]] |generation = Una |interaction = [[Mahinang interaksiyon]], [[Grabidad]] |particle = |antiparticle = Elektron antineutrino ({{SubatomicParticle|Elektron antineutrino}}) |theorized = [[Wolfgang Pauli]] (1930) |discovered = [[Clyde Cowan]], [[Frederick Reines]] (1956) |symbol = {{SubatomicParticle|Elektron neutrino}} |mass = maliit ngunit hindi sero. |decay_time = |decay_particle = |electric_charge = 0 [[Elementaryong karga|e]] |color_charge = No |spin = {{frac|1|2}} |num_spin_states = |weak_isospin = {{nowrap|[[Chirality (physics)|LH]]: ?, [[Chirality (physics)|RH]]: ?}} |weak_hypercharge= {{nowrap|[[Chirality (physics)|LH]]: ?, [[Chirality (physics)|RH]]: ?}} }} Ang '''elektron neutrino''' ({{SubatomicParticle|Elektron neutrino}}) (Ingles: '''electron neutrino''') ay isang [[subatomikong partikulo|subatomiko]]ng [[lepton]] na [[elementaryong partikulo]] na walang net na [[elektrikong karga]]. Kasama ng [[elektron]], ito ay bumubuo ng unang [[henerasyon (pisika)|henerasyon]] ng mga [[lepton]] kaya ang pangalan nito ay ''elektron neutrino''. Ito ay unang [[hipotesis|hinipotisa]] nina [[Wolfgang Pauli]] noong 1930 upang isaalang alang ang [[konserbasyong ng momentum|nawawalang enerhiya]] sa [[pagkabulok na beta]] at natuklasan noong 1956&nbsp;ng isang pangkat na pinamunuan nina [[Clyde Cowan]] at [[Frederick Reines]] sa [[eksperimentong Cowan–Reines neutrino]].<ref name=LAS>{{cite journal |author= |year=1997 |title=The Reines-Cowan Experiments: Detecting the Poltergeist |journal=[[Los Alamos Science]] |volume=25 |issue= |page=3 |url=http://library.lanl.gov/cgi-bin/getfile?25-02.pdf |accessdate=2010-02-10 |archive-date=2013-02-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130221123519/http://library.lanl.gov/cgi-bin/getfile?25-02.pdf |url-status=dead }}</ref> Tulad ng lahat ng mga partikulo, ang elektron neutrino ay may katugong(corresponding) [[antipartikulo]] na elektron [[antineutrino]] ({{SubatomicParticle|Elektron antineutrino}}) na iba lamang dito sa dahilang ang ilan sa mga katangian nito ay may [[aditibong inberso|katumbas na magnitudo ngunit kabaligtarang senyas]]. ==Sanggunian== {{reflist}} {{particles}} [[Kategorya:Mga lepton]] [[Kategorya:Mga neutrino]] klvib0v96vbniqohlvgeq3496bdqroc Kanggrena 0 179646 2140619 2140282 2024-12-07T06:22:57Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140619 wikitext text/x-wiki Ang '''kanggrena'''<ref>[http://translate.sandayong.com/translate/english/tagalog/gangrene ''What is the definition of gangrene? In english tagalog dictionary, "gangrene" is "kanggrena".'']{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> o '''ganggrena''' (Ingles: ''gangrene'') ay isang seryoso at potensiyal na kundisyong nakapagpapanganib ng buhay na lumilitaw kapag ang isang mapakukundanganan o mawawaring masa ng tisyu ng katawan ng tao ang namatay ([[nekrosis]]) na.<ref name=Porth>{{cite book | last=Porth | first = Carol | title = Essentials of pathophysiology | publisher = Lippincott Williams & Wilkins | year = 2007 | page = 41 | url = http://books.google.com/?id=57RQC-3OPtUC&pg=PT59&dq=necrosis+gangrene&q=necrosis%20gangrene | accessdate = 2010-06-15 | isbn = 9780781770873}}</ref><ref name=nhsintro>{{Cite web | last = | first = | authorlink = | title = Gangrene&nbsp;– Introduction | work = NHS Health A–Z | publisher = [[National Health Service (England)|NHS]] | date = | url = http://www.nhs.uk/conditions/gangrene/Pages/Introduction.aspx | format = | doi = | accessdate = 2010-06-15 | archive-date = 2017-10-25 | archive-url = https://web.archive.org/web/20171025202729/https://www.nhs.uk/conditions/gangrene/pages/introduction.aspx | url-status = dead }}</ref> Maaari itong maganap pagkaraan ng isang kapinsalaan o impeksiyon, o sa mga taong nakakaranas ng anumang [[kroniko]]ng suliranin sa kalusugan na nakakaapekto sa [[sirkulasyon ng dugo]].<ref name=nhsintro /> Ang pangunahing sanhi ng kanggrena ay ang nabawasang pagpunta at taglay na dugo sa naapektuhang mga tisyu, na nagreresulta sa kamatayan ng [[selula]].<ref name=nhscause /> Ang [[diabetes]] at matagal na panahon ng paninigarilyo ay nakapagpapataas ng panganib ng pagkakaroon ng kanggrena.<ref name=nhsintro /><ref name=nhscause>{{Cite web | last = | first = | authorlink = | title = Gangrene&nbsp;– Causes | work = NHS Health A–Z | publisher = National Health Service (England) | date = | url = http://www.nhs.uk/Conditions/Gangrene/Pages/Causes.aspx | format = | doi = | accessdate = 2010-06-15 | archive-date = 2017-10-09 | archive-url = https://web.archive.org/web/20171009015335/http://www.nhs.uk/Conditions/Gangrene/Pages/Causes.aspx | url-status = dead }}</ref> Mayroong iba't ibang mga uri ng kanggrena na may iba't ibang mga sintomas, katulad ng [[dry gangrene|kanggrenang tuyo]], [[wet gangrene|kanggrenang basa]], [[gas gangrene|kanggrenang hangin]], [[internal gangrene|kanggrenang panloob]] at ''[[necrotising fasciitis]]''.<ref name=Porth /><ref name=nhsintro /> Ang mapipiling mga paglulunas ay kinabibilangan ng pagtatanggal ng patay na, napinsala, at naimpeksiyong tisyu upang mapainam ang potensiyal na paggaling ng natitirang malusog na tisyu (tinatawag na ''[[debridement]]'' sa Ingles), o sa malulubhang mga kaso, ang [[amputasyon]] (pagputol o pagtatanggal) ng naapektuhang mga bahagi ng katawan, paggamit ng [[antibiyotiks]], [[siruhiyang baskular]], [[maggot therapy|terapiyang may uod]] o [[hyperbaric oxygen therapy|terapiya ng hiperbarikong oksiheno]].<ref name=nhstreat>{{Cite web | last = | first = | authorlink = | title = Gangrene&nbsp;– Treatment | work = NHS Health A–Z | publisher = National Health Service (England) | date = | url = http://www.nhs.uk/Conditions/Gangrene/Pages/new_Treatment.aspx | format = | doi = | accessdate = 2010-06-15 | archive-date = 2017-10-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20171003024453/http://www.nhs.uk/Conditions/Gangrene/Pages/new_Treatment.aspx | url-status = dead }}</ref> ==Mga sanhi== Ang kanggrena ay dulot ng [[impeksiyon]] o [[iskemya]], katulad ng dahil sa [[bakterya]]ng ''[[Clostridium perfringens]]''<ref>[http://www.ebi.ac.uk/2can/genomes/bacteria/Clostridium_perfringens.html ''Clostridium as cause for gangrene'']</ref> o dahil sa [[trombosis]] (isang nabarahang [[daluyan ng dugo]]). Karaniwang itong resulta ng kritikal na pagkakaroon ng sapat na [[dugo]] (iyong [[peripheral vascular disease|periperal na karamdamang baskular]] at kadalasang may kaugnayan sa diabetes at matagal na panahon ng paninigarilyo. Ang kalagayang ito ay pinaka karaniwan sa pang-ibabang mga [[sanga ng katawan]]. Ang pinaka mabisang lunas para sa kanggrena ay ang [[rebaskularisasyon]] (iyong pagpapanumbalik o restorasyon ng daloy o agos ng dugo) sa organong apektado, na nakapagpapatumbalik o nakapipigil sa ilang mga epekto ng nekrosis o pagkamatay ng bahaging naapektuhan at nakapagpapahintulog ng paggaling. Kabilang sa iba pang mga lunas ang pagtatanggal ng namatay, napinsala, o naimpeksiyong bahagi at amputasyon sa pamamagitan ng siruhiya. Ang paraan ng pagbibigay ng lunas, sa pangkalahatan, ay napag-aalaman batay sa lokasyon ng naapektuhang tisyu at lawak ng pagkawala ng tisyu. Ang kanggrena ay maaaring lumitaw bilang isang epekto ng [[foot binding|paggagapos ng paa]], isang sinaunang kaugaliang Intsik na isinasagawa upang maiwasan ang karagdagan pang paglaki ng mga paa ng mga batang babae. ==Mga sanggunian== {{Reflist}} {{usbong|Karamdaman|Kalusugan}} [[Kategorya:Sakit]] 0tst51z9zo88d6vthti2a7jsna277iq Aklatan ng Al-Assad 0 239489 2140597 1830136 2024-12-06T23:29:24Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140597 wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=Setyembre 2020}} [[FILE:Al-Assad National Library.jpg|thumb|Aklatan ng Al-Assad]] Ang '''Aklatan ng Al-Assad''' () ay ang pambansang aklatan ng [[Syria|Republikang Arabong Siryo]].<ref>{{Cite web |url=http://www.alassad-library.gov.sy/ |title=Archive copy |access-date=2015-04-12 |archive-date=2008-05-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080516072038/http://www.alassad-library.gov.sy/ |url-status=dead }}</ref> Ito ay ipinatayo noon 1948 sa [[Damascus]],<ref>http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1444681/Al-Assad-National-Library</ref> ang ulunlunsod ng iyang bayan, upang ipunin lahat ng literatura tungkol sa kulturang pamana, upang pagbukud-bukurin ito para sa gamit ng mga nag-aaral, mga akademya, mga tagapagpananaliksik, at kung sino man ay nagkakaroon ng interesado sa kasaysayan ng Siryo. Ang ''Kaugnayan ng Aklatan at Kasulatan'' (lit. ''Libraries and Documents Association of Syria'') ay batay sa loob nito.<ref>http://www.ifla.org/files/assets/hq/publications/ifla-publications-112-114/data-control-sheet-Syria.pdf</ref> ==Sanggunian== [[Kategorya:Mga pampublikong aklatan]] [[Kategorya:Aklatan]] telo310lj3b10qohjtudqo2zc1qw4lm Jerald Napoles 0 242839 2140586 1901185 2024-12-06T17:06:40Z Sea29 74978 2140586 wikitext text/x-wiki {{Infobox person/Wikidata}} Si '''Jerald Napoles''' ay isang artista sa Pilipinas. Nakilala siya sa commercial nang Magic Sarap at iba pa. ==Biograpiya== Pangkasalukuyan siay napapanood sa himpilan nang [[GMA Network]] ang Sunday PinaSaya at sa [[My Faithful Husband]]. ==Pilmograpiya== ===Telebsiyon=== {|class="wikitable" style="font-size:100% |'''Taon''' |'''Pamagat''' |'''Ginamapanan''' |'''Himpilan''' |- | rowspan="2"| 2016 || ''[[:en:That's My Amboy|That's My Amboy]] || Tope || rowspan="6"| [[GMA Network]] |- | ''[[:en:Celebrity Bluff|Celebrity Bluff]]'' || Celebrity Bluffer |- | rowspan="2"| 2015 || ''[[My Faithful Husband]] || Mars |- | ''Sunday PinaSaya || Punong-abala / kanyang sarili |- | 2014 || ''Katipunan'' || Macario Sakay |- | 2012 || ''Valiente'' || Domeng |} ===Pelikula=== * ''You're My Boss- Bojeck {{BD|||Napoles, Jerald}} [[Kategorya:Mga Pilipino]] [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1983]] {{Pilipinas-artista-stub}} tev8v3bo7pp6wtaip63y5tn16wzbxe1 Padron:Baguio Radio 10 286721 2140562 2132575 2024-12-06T13:00:05Z Superastig 11141 Ayusin. 2140562 wikitext text/x-wiki {{navbox |name=Baguio Radio |title=Mga himpilan ng radyo sa [[Baguio]] {{flagicon|PHI}} |state={{{state|}}} |bodyclass=hlist |group1=Batay sa<br>AM frequency |list1= *[[DZWT|DZWT 540]] *[[DZWX|DZWX 1035]] *[[DZBS|DZBS 1368]] |group2=Batay sa<br>FM frequency |list2= *[[DWIM-FM|DWIM 89.5]] *[[DZRJ-FM|DWDJ 91.1]] *[[DZYS|DZYS 91.9]] *[[DWRA|DWRA 92.7]] *[[DZEQ|DZEQ 93.7]] *[[Philippine Collective Media Corporation|94.3]] *[[DWMB|DWMB 95.1]] *[[DWBG|DWBG 95.9]] *[[DWSK|DWSK 96.7]] *[[DWLY|DWLY 97.5]] *[[DWUB|DWUB 98.7]] *[[DZWR|DZWR 99.9]] *[[MBC Media Group|DZVD 100.7]]<sup>2</sup> *[[DZYB|DZYB 102.3]] *[[DWHB-FM|DWHB 103.9]] *[[DZBM|DZBM 105.1]] *[[DZLL-FM|DZLL 107.1]] |group3=Callsign na<br>hindi aktibo |list3= *[[DZRH|DWSP 612]] *[[DZEQ|DZEQ 999]] *[[:en:DZRR|DZRR 103.1]] *[[DZYS|DZST 91.9]]<sup>1</sup> |below= *<sup>2</sup>Aktibo pa rin, pero sa ibang callsign at ibang paga-ari. {{Philippine Radio Markets}} }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Category:Nabigasyong Panradyo]] </noinclude> r4gvjty1trq95hy9wj73k22rh4vm4x9 Lagos 0 289037 2140647 2132527 2024-12-07T10:38:10Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140647 wikitext text/x-wiki {{About|lungsod sa Nigeria|estado ng Nigeria kung saang matatagpuan ang Lagos|Estado ng Lagos|Portuges na lungsod|Lagos, Portugal}} <!-- Nagsisimula rito ang Infobox !--> {{Infobox settlement | name = Lagos | official_name = Lagos Metropolitan Area ({{native name|yo|Ìlú Èkó}}) | native_name = Èkó | image_skyline = 2014 Victoria Island Lagos Nigeria 15006436297.jpg | imagesize = 300px | image_caption = Panoramang urbano ng Lagos | image_flag = Lagos State Flag (1967-1970).svg | image_seal = | nickname = ''Eko akete'', ''Lasgidi''<ref>{{cite news |url= http://premiumtimesng.com/sports/5817-18th-national-sports-festival-lagos-unveils-logo-mascot-and-website.html |title=18th National Sports Festival: Lagos unveils Logo, mascot and website |date=18 Hunyo 2012 |work=[[Premium Times]] |accessdate=2 Oktubre 2012 |location= Abuja, Nigeria}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.thisdaylive.com/articles/eko-2012-building-branding-through-sports/122890/ |title= Eko 2012: Building Branding through Sports, Articles |date=22 August 2012 |work=[[ThisDay]] |accessdate=2 Oktubre 2012 |location=Lagos, Nigeria |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131224112111/http://www.thisdaylive.com/articles/eko-2012-building-branding-through-sports/122890/ |archivedate= 24 Disyembre 2013 |df=dmy-all}}</ref> | motto = ''Èkó ò ní bàjé o!'' | image_map = Location of Lagos.png | map_caption = Kinaroroonan ng Lagos sa loob ng [[Estado ng Lagos]] | pushpin_map = Nigeria Lagos#Nigeria#Africa#World | pushpin_relief = 1 | pushpin_mapsize = | pushpin_map_caption = Kinaroroonan ng Lagos sa Nigeria | coordinates = {{coord|6.455027|3.384082|region:NG|display=inline,title}} | subdivision_type = [[Talaan ng mga bansa|Bansa]] | subdivision_name = {{flag|Nigeria}} | subdivision_type1 = [[Mga estado ng Nigeria|Estado]] | subdivision_type2 = [[Mga lugar ng lokal na pamahalaan ng Nigeria|(Mga) LGA]]{{refn|group=note|Ang Kalakhang Lagos ay binubuo ng 16 sa 20 LGA ng Estado ng Lagos, na hindi kinabibilangan ng [[Badagry]], [[Epe, Estado ng Lagos|Epe]], [[Ibeju-Lekki]] at [[Ikorodu]].<ref name="metrolagospop">{{cite web |url= http://www.citypopulation.de/php/nigeria-metrolagos.php |title=Metro Lagos (Nigeria): Local Government Areas |publisher=City Population |date=21 Marso 2015 |accessdate= 26 Oktubre 2015}}</ref><ref name="metropolitan Lagos">{{cite web |url= https://ng.boell.org/2015/07/02/lagos-and-its-potentials-economic-growth |title=Lagos and Its Potentials for Economic Growth |date=2 Hulyo 2015 |accessdate= 26 Oktubre 2015}}</ref>}} | subdivision_name1 = [[Estado ng Lagos|Lagos]] | subdivision_name2 = {{collapsible list |title=Talaan ng mga LGA |'''Sa pulo''' |[[Amuwo-Odofin]] |[[Apapa]] |[[Eti-Osa]]{{refn|group=lower-alpha|Ikoyi-Obalande at Pulo ng Iru-Victoria na mga LCDA lamang}} |[[Pulo ng Lagos]] |'''Sa kalupaan'''|[[Ajeromi-Ifelodun]]|[[Kalupaang Lagos]]|[[Surulere]] |'''Sa naik''' |[[Agege]] | [[Alimosho]] |[[Ifako-Ijaiye]] | [[Ikeja]] |[[Kosofe]] |[[Mushin, Lagos|Mushin]] |[[Ojo, Estado ng Lagos|Ojo]] |[[Oshodi-Isolo]] |[[Shomolu]] |}} | established_title = Tinirahan | established_date = Ika-15 na dantaon | founder = Sub-pangkat na [[mga Awori]] ng [[mga Yoruba]]<ref name=urban>{{cite book|url=https://books.google.com.ng/books?id=wKc5DQAAQBAJ&pg=PA427&dq=|page=427|title=Encyclopedia of Urban Studies|author= Ray Hutchison|publisher=SAGE|year=2009|isbn=978-1-412-9143-21}}</ref> | seat_type = | seat = | government_footnotes = | leader_title1 = [[Oba ng Lagos|Oba]] | leader_name1 = [[Rilwan Akiolu]] I | area_footnotes = <ref name="metrolagospop"/> | area_total_km2 = 1171.28 | area_land_km2 = 999.6 | area_water_km2 = 171.68 | area_urban_km2 = 907 | area_metro_km2 = 2706.7 | elevation_m = | elevation_ft = 135 | population_total = 6,048,430 | population_as_of = Senso 2006 | population_footnotes = {{refn|group=note|Ang Kalakhang Lagos ay binubuo ng 16 sa 20 LGA ng Estado ng Lagos, na hindi kinabibilangan ng: [[Badagry]], [[Epe, Estado ng Lagos|Epe]], [[Ibeju-Lekki]] at [[Ikorodu]].<ref name="metrolagospop"/><ref>{{cite web | url=http://www.citypopulation.de/php/nigeria-admin.php?adm1id=NGA025 | title=Lagos (State, Nigeria) | publisher=population.de | accessdate=25 Hulyo 2016}}</ref>}} | population_density_km2 = 6,871 | population_est = 16,060,303<ref name="LASG">{{cite web |url= http://www.lagosstate.gov.ng/pagelinks.php?p=6 |title= Population-Lagos State |publisher=Lagos State Government |accessdate=21 Pebrero 2016 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20151018094514/http://www.lagosstate.gov.ng/pagelinks.php?p=6 |archive-date= 18 Oktubre 2015}}</ref> | pop_est_as_of = Pagtataya ng [[Lagos State Government|LASG]] noong 2012 | population_urban = 13,123,000<ref name=Demographia>{{cite book |author1=Demographia |title=Demographia World Urban Areas |date=Enero 2015 |edition=11th |url= http://www.demographia.com/db-worldua.pdf |accessdate=2 Marso 2015}}</ref> | population_density_urban_km2 = 14,469 | population_metro = 21,000,000 (pagtataya)<ref name="Lagos State Government"/> | population_density_metro_km2 = 7,759 | population_rank = [[Talaan ng mga lungsod sa Nigeria#Talaan ng mga lungsod ayon sa populasyon|Pang-1]] | population_demonym = ''Lagosian'' | demographics_type1 = [[Talaan ng mga lungsod ayon sa Kabuuan ng Gawang Katutubo|GDP]] | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | area_code = [[Mga bilang ng telepono sa Nigeria|010]]<ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=fwuQ71ZbaOcC&pg=PA87&redir_esc=y |title= Bradt Travel Guides |edition=3rd |publisher= Paperback |isbn=978-1-8416-2397-9 |first= Lizzie |last=Williams |page=87 |accessdate= 26 Hulyo 2014}}</ref> | website = | footnotes = {{reflist|group=lower-alpha}} | type = Metropolis | demographics1_info1 = | demographics1_title2 = | demographics1_info2 = | demographics1_title3 = | demographics1_info3 = | timezone = [[Oras ng Kanlurang Aprika|WAT]] (UTC+1) | utc_offset = +1 | blank_name = [[Köppen climate classification|Klima]] | blank_info = [[Klimang tropikal na sabana|Aw]] }} <!-- Nagtatapos dito ang Infobox !--> Ang '''Lagos''' ({{IPAc-en|ˈ|l|eɪ|ɡ|ɒ|s}};<ref>{{cite web |url= http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/lagos |title= Lagos |publisher= Oxford Dictionary |accessdate= 28 Nobyembre 2015 |archive-date= 2016-08-20 |archive-url= https://web.archive.org/web/20160820020917/http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/lagos |url-status= dead }}</ref> {{Lang-yo|Èkó}}) ay isang [[lungsod]] sa [[Estado ng Nigeria|estado]] ng [[Estado ng Lagos|Lagos]], [[Nigeria]]. Kasama ang karugtong nitong ''[[conurbation]]'',ang lungsod ay [[Talaan ng mga lungsod sa Nigeria#Talaan ng mga lungsod ayon sa populasyon|ang pinakamatao sa Nigeria]] at sa [[Aprika|kontinente ng Aprika]]. Isa ito sa pinakamabilis na lumalagong lungsod sa mundo<ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=tk5TP7bsXnkC&pg=PA202&dq= |title=African Cities Driving the NEPAD Initiative |agency= UN-HABITAT |year=2006 |isbn= 978-9-211318159 |page=202}}</ref><ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=sMnj88kYVmcC&pg=PT60&dq= |title=Key Concepts in Creative Industries |page=47 |author1= John Hartley |author2=Jason Potts |author3=Terry Flew|author4= Stuart Cunningham |author5= Michael Keane|author6= John Banks |publisher= SAGE |year=2012 |isbn=978-1-446-2028-90}}</ref><ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=wQJb1QpZz_4C&pg=PA118&dq= |title=Cultures and Globalization: Cities, Cultural Policy and Governance |page=118 |author1=Helmut K Anheier |author2=Yudhishthir Raj Isar |publisher= SAGE |year=2012 |isbn=978-1-446-2585-07}}</ref><ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=oy-de29AtvYC&pg=PA163 |title=Hidden Innovation: Policy, Industry and the Creative Sector (Creative Economy and Innovation Culture Se Series) |author=Stuart Cunningham |publisher= Univ. of Queensland Press |page=163 |year=2013 |isbn= 978-0-702-2509-89}}</ref><ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=rQ_ZLuqZT54C&pg=PA71&dq= |title=Cities and Nature |page=7 |publisher=Routledge Critical Introductions to Urbanism and the City |author1= Lisa Benton-Short |author2=John Rennie Short |year=2013 |isbn=978-1-134252749}}</ref><ref name=afropolis>{{cite web |url= https://books.google.com/books?id=9lcn62brtGQC&pg=PA18&dq=|title=Afropolis: City Media Art |author1=Kerstin Pinther |author2=Larissa Förster |author3=Christian Hanussek|publisher=Jacana Media |year=2012 |page=18|isbn=978-1-431-4032-57}}</ref><ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=8JPIAwAAQBAJ&pg=PA66&dq= |title=The Land/Ocean Interactions in the Coastal Zone of West and Central Africa Estuaries of the World |author1=Salif Diop |author2= Jean-Paul Barusseau |page=66 |author3=Cyr Descamps |publisher=Springer |year=2014 |isbn=978-3-319-0638-81}}</ref> at isa sa pinakamataong mga [[pook urbano]].<ref>{{cite news |url= https://www.nytimes.com/2014/01/08/opinion/what-makes-lagos-a-model-city.html?_r=0 |title= What Makes Lagos a Model City |newspaper=New York Times |date=7 Enero 2014 |accessdate=16 Marso 2015}}</ref><ref name="John Campbell">{{cite news |url= https://www.theatlantic.com/international/archive/2012/07/this-is-africas-new-biggest-city-lagos-nigeria-population-25-million/259611/ |title= This Is Africa's New Biggest City: Lagos, Nigeria, Population 21 Million |author=John Campbell |date=10 Hulyo 2012 |work=The Atlantic |location= Washington DC |accessdate= 23 Setyembre 2012}}</ref> Ang Lagos ay isang pangunahing [[sentro ng pananalapi]] sa Aprika; ang ''[[megacity]]'' ay may pang-apat na pinakamataas na GDP sa Aprika<ref>{{Cite web|url=https://bigthink.com/strange-maps/richest-cities-in-africa|title=These cities are the hubs of Africa’s economic boom|date=2018-10-04|website=Big Think|language=Ingles|access-date=2019-04-23}}</ref><ref name="metropolitan Lagos"/> at naririto ang isa sa [[Apapa|pinakamalaki at pinakamaabalang mga pantalang pandagat]] sa kontinente.<ref>{{cite web | url= http://businesstech.co.za/news/general/81995/africas-biggest-shipping-ports/ |title= Africa's biggest shipping ports |publisher= Businesstech |date=8 March 2015 |accessdate= 26 Oktubre 2015}}</ref><ref>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=E-VwMKQlGjIC |title=Africa, Volume 1 of Cities of the World: a compilation of current information on cultural, geographical, and political conditions in the countries and cities of six continents, based on the Department of State's "post reports" |author1=Brian Rajewski |publisher=Gale Research International, Limited |year=1998 |isbn= 978-0-810-3769-22}}</ref><ref name=global>{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=Lzt7BgAAQBAJ&pg=PA315&dq= |page=315 |title= Global Gentrifications: Uneven Development and Displacement |author1=Loretta Lees |author2= Hyun Bang Shin |author3= Ernesto López Morales |publisher=Policy Press |year=2015 |isbn=978-1-447-3134-89}}</ref> Unang lumitaw ang Lagos bilang isang [[pantalang lungsod]] na nagsimula sa isang kumpól ng mga pulo, na nakapaloob sa kasalukuyang mga pook ng lokal na pamahalan ([[Talaan ng mga pook ng lokal na pamahalaan ng Estado ng Lagos ayon sa populasyon|mga LGA]]) ng [[Pulo ng Lagos]], [[Eti-Osa]], [[Amuwo-Odofin]] at [[Apapa]]. Ang mga pulo ay hinihiwalay ng [[Wawa|mga sapa]] na nakagilid sa timog-kanlurang bunganga ng [[Danaw ng Lagos]], habang nakaprotekta ito mula sa [[Karagatang Atlantiko]] sa pamamagitan ng mga [[pulong barrera]] at ng mahabang mga ''[[sand spit]]'' tulad ng Bar Beach na umaabot nang 100 kilometro (62 milya) sa silangan at sa kanluran ng bunganga. Dahil sa mabilis na urbanisasyon, lumawak ang lungsod pakanluran ng danaw upang masama ang mga lugar sa kasalukuyang [[Kalupaang Lagos]], [[Ajeromi-Ifelodun]] at [[Surulere]]. Nagbunga ito sa klasipikasyon ng Lagos sa dalawang pangunahing mga lugar: ang ''[[Lagos#Island|Island]]'' na unang lungsod ng Lagos bago lumawak ito sa pook na kilala bilang ''[[Lagos#Kalupaan|Mainland]]''.<ref name="Lagos Case Study">{{cite web |url= http://water.tkk.fi/wr/tutkimus/glob/publications/Haapala/pdf-files/CASE%20STUDY%20OF%20LAGOS.pdf |title= CASE STUDY OF LAGOS |accessdate=27 Nobyembre 2015 |deadurl=yes |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160304195932/http://water.tkk.fi/wr/tutkimus/glob/publications/Haapala/pdf-files/CASE%20STUDY%20OF%20LAGOS.pdf |archivedate= 4 Marso 2016 |df=dmy-all }}</ref> Ang lugar ng lungsod na ito ay tuwirang pinamamahalaan ng Pamahalaang Pederal sa pamamagitan ng ''Konsehong Panlungsod ng Lagos'', hanggang sa itinatag ang [[Estado ng Lagos]] noong 1967 na nagbunga sa paghihiwalay ng lungsod ng Lagos sa kasalukuyang pitong [[Talaan ng mga pook ng lokal na pamahalaan ng Estado ng Lagos ayon sa populasyon|mga Pook ng Lokal na Pamahalaan]] o ''Local Government Areas'' (''LGAs''), at ang pagdagdag ng ibang mga bayan (na ngayon ay bumubuo sa 13 mga LGA) mula sa noo'y ''[[Western Region, Nigeria|Western Region]]'', upang mabuo ang estado.<ref name="Lagos State Information"/> Ang Lagos na pederal na kabisera ng Nigeria mula nang sinama nito noong 1914 ay naging kabisera ng [[Estado ng Lagos]] pagkaraan ng pagtatag nito. Ngunit ang pang-estadong kabisera ay inilipat sa [[Ikeja]] noong 1976, at sa [[Abuja]] naman ang pederal na kabisera noong 1991. Kahit na malawakang tinutukoy pa ring isang "lungsod" ang Lagos, ang kasalukuyang Lagos na kilala rin bilang "'''Kalakhang Lagos'''" at opisyal na "'''Kalakhang Pook ng Lagos'''" ({{lang-en|Lagos Metropolitan Area}})<ref>{{cite web | url=https://ng.boell.org/2014/07/29/flood-free-lagos-regional-imperative | title=A Flood-Free Lagos: The Regional Imperative | accessdate=27 Nobyembre 2015}}</ref><ref>{{cite web | url=http://online.liverpooluniversitypress.co.uk/doi/abs/10.3828/lhr.61.1.49 | title=The Travails of Migrant and Wage Labour in the Lagos Metropolitan Area in the Inter-War Years | publisher=Liverpool University Press | accessdate=27 Nobyembre 2015 | author=Olukoju, Ayodeji }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.nzdl.org/gsdlmod?e=d-00000-00---off-0hdl--00-0----0-10-0---0---0direct-10---4-------0-1l--11-en-50---20-about---00-0-1-00-0--4----0-0-11-10-0utfZz-8-00&a=d&cl=CL1.12&d=HASH2fc4be0b5391fe0cf5027a.5.fc | title=Lagos Metropolitan Area: Scope and scale of the shelter problem | accessdate=27 Nobyembre 2015}}</ref> ay isang [[aglomerasyong urbano]] o ''[[conurbation]]'',<ref>{{cite web | url=http://goarticles.com/article/Lagos-is-wonderful-and-charming-conurbation-of-Nigeria-to-visit/6185807/ | title=Lagos is wonderful and charming conurbation of Nigeria to visit | publisher=Go Articles | date=6 Marso 2012 | accessdate=27 Nobyembre 2015 | author=Caprio, Charles | archive-date=24 Pebrero 2014 | archive-url=https://web.archive.org/web/20140224195724/http://goarticles.com/article/Lagos-is-wonderful-and-charming-conurbation-of-Nigeria-to-visit/6185807/ | url-status=dead }}</ref> na binubuo ng 20 mga LGA, 32 mga LCDA kasama ang [[Ikeja]] na kabisera ng estado ng Lagos.<ref name="metropolitan Lagos"/><ref>{{cite web | url=http://www.nigeriacongress.org/FGN/administrative/statedetails.asp?state=lagos | title=Administrative Levels - Lagos State | publisher=Nigeria Congress | accessdate=27 Nobyembre 2015 | deadurl=yes | archiveurl=https://web.archive.org/web/20051225234623/http://www.nigeriacongress.org/fgn/administrative/statedetails.asp?state=Lagos | archivedate=25 Disyembre 2005 | df=dmy-all }}</ref> Bumubuo lamang ang ''conurbation'' sa 37% ng kabuuang lawak ng lupa ng estado, ngunit tinitirhan ng humigit-kumulang na 85% ng kabuuang populasyon ng estado.<ref name="metropolitan Lagos"/><ref name="Lagos State Information">{{cite web | url=http://www.nigerianstat.gov.ng/information/details/Lagos | title=Lagos State Information | publisher=National Bureau of Statistics | accessdate=25 Oktubre 2015 | deadurl=yes | archiveurl=https://web.archive.org/web/20151109140122/http://nigerianstat.gov.ng/information/details/Lagos | archivedate=9 Nobyembre 2015 | df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lagosstate.gov.ng/pagelinks.php?p=6 |title=Population - Lagos State |publisher=Lagos State Government |accessdate=27 Nobyembre 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151018094514/http://www.lagosstate.gov.ng/pagelinks.php?p=6 |archivedate=18 Oktubre 2015 |df= }}</ref> Pinagtatalunan ang eksaktong bilang ng populasyon ng Kalakhang Lagos. Ayon sa datos ng pederal na senso noong 2006, ang ''conurbation'' ay may kabuuang populasyon ng humigit-kumulang 8 milyong katao.<ref name=Metropolitan_Lagos_population>Summing the 16 LGAs making up Metropolitan Lagos (Agege, Ajeromi-Ifelodun, Alimosho, Amuwo-Odofin, Apapa, Eti-Osa, Ifako-Ijaiye, Ikeja, Kosofe, Lagos Island, Lagos Mainland, Mushin, Ojo, Oshodi-Isolo, Shomolu, Surulere) as per:<br/>{{cite web|url=http://www.nigerianstat.gov.ng/nbsapps/Connections/Pop2006.pdf |title=2006 Population Census |date=Mayo 2007 |publisher=National Bureau of Statistics of Nigeria |accessdate=14 Setyembre 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110626113456/http://www.nigerianstat.gov.ng/nbsapps/Connections/Pop2006.pdf |archivedate=26 Hunyo 2011 |df= }}</ref> Subalit pinagtalunan ito ng [[Pamahalaang Estado ng Lagos]] na naglabas ng sarili nitong datos ng populasyon paglaon. Ayon dito, nasa humigit-kumulang 16 milyong katao ang populasyon ng Lagos.{{refn|group=note|Ang Kalakhang Lagos ay binubuo ng 16 sa 20 LGA ng Estado ng Lagos, na hindi kinabibilangan ng [[Badagry]], [[Epe, Estado ng Lagos|Epe]], [[Ibeju-Lekki]] at [[Ikorodu]].<ref name="metrolagospop"/><ref name="Lagos State Government">{{cite web|url=http://www.lagosstate.gov.ng/pagelinks.php?p=6 |title=Population-Lagos State |publisher=Lagos State Government |accessdate=21 February 2016 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151018094514/http://www.lagosstate.gov.ng/pagelinks.php?p=6 |archivedate=18 Oktubre 2015 |df= }}</ref>}} Magmula noong 2015, inilalagay ng hindi opisyal na mga bilang ang populasyon ng "'''Malawakang Kalakhang Lagos'''" ({{lang-en|Greater Metropolitan Lagos}}), na kinabibilangan ng Lagos at nakapalibot nitong kalakhang pook na umaabot sa malayong dako sa [[Estado ng Ogun]], sa humigit-kumulang 21 milyong katao.<ref name="metrolagospop"/><ref name="Lagos State Information"/><ref>{{cite web|url=http://www.lagosstate.gov.ng/pagelinks.php?p=6 |publisher=Lagos State Government |title=Population |year=2011 |accessdate=3 Nobyembre 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151018094514/http://www.lagosstate.gov.ng/pagelinks.php?p=6 |archivedate=18 Oktubre 2015 |df= }}</ref><ref name="The sustainable city">{{cite book | url=https://books.google.com.ng/books?id=wmk3mCrMDTQC&pg=PA160&lpg=PA160&dq=153,540+hectares&source=bl&ots=YvhP_gLLtJ&sig=pahpYsMVHv76v0sodUok-_mrPh4&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=153%2C540%20hectares&f=false | title=The Sustainable City VII: Urban Regeneration and Sustainability | year=2012}}</ref> ==Mga pandaigdigang ugnayan== ===Mga kambal at kapatid na lungsod=== {{See also|Talaan ng mga kambal at kapatid na lungsod sa Aprika#Nigeria|l1=Talaan ng mga kambal at kapatid na lungsod sa Nigeria}} [[Mga kambal at kapatid na lungsod|Magkakambal]] ang Lagos sa:<ref name=SC>{{cite web |url=http://www.sister-cities.org/interactive-map/Lagos,%20Nigeria |publisher=SisterCities International |title=Lagos, Nigeria |location=Washington DC, USA |accessdate=2015-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714171311/http://www.sister-cities.org/interactive-map/Lagos,%20Nigeria |archive-date=14 Hulyo 2014 |dead-url=yes |df=dmy-all }}</ref> *{{flagicon|USA}} [[Gary, Indiana]], Estados Unidos, mula noong 1991<ref name=SC/><ref>{{cite news |url=https://www.newspapers.com/newspage/19703233/ |date=25 Nobyembre 1991 |title=The Kokomo Tribune from Kokomo, Indiana · Page 21 |journal=The Kokomo Tribune |location=Kokomo, Indiana |page=21 |format=PDF |accessdate=2015-03-28 |via=Newspapers.com (Lindon, UT, USA)}}</ref> *{{flagicon|USA}} [[Atlanta, Georgia]], Estados Unidos, mula noong 1974<ref name=SC/> ==Talababa== {{Reflist|group=note}} ==Mga sanggunian== {{Reflist|30em}} 149. ^http://www.faan.gov.ng/mmia/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170623050548/http://www.faan.gov.ng/mmia/ |date=2017-06-23 }} ==Mga karagdagang babasahin== * [[Alastair Leithead|Leithead, Alastair]] (Agosto 2017). ''[https://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-sh/lagos The city that won't stop growing: How can Lagos cope with its spiralling population?],'' BBC ==Mga kawing panlabas== {{commonscat|Lagos, Nigeria}} {{wikivoyage|Lagos}} * [http://www.lagosstate.gov.ng/ Opisyal na websayt ng Lagos] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080215013033/http://www.lagosstate.gov.ng/ |date=2008-02-15 }} * [http://www.lagosjudiciary.gov.ng/ Hudikatura ng Estado] {{Largest_cities_of_Nigeria}} {{Authority control}} [[Kategorya:Mga lungsod sa Nigeria]] teqnxzg0w39a0421an3tpmb75kywu94 Kilusan para sa Pambansang Demokrasya (Pilipinas) 0 296779 2140645 1881222 2024-12-07T10:03:39Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140645 wikitext text/x-wiki {{Infobox militant organization |logo= |name=Kilusan para sa Pambansang Demokrasya |area=[[Pilipinas]], [[Estados Unidos]], [[Canada]], [[Netherlands]], [[Australia]] |ideology=[[Komunismo]]<br>[[Marxismo–Leninismo–Maoismo]]<br>[[Anti-imperyalismo]]<br>[[Nasyonalismong makakaliwa]]<br>[[Progresibo]]<br>[[Sosyalismo]] |position=kaliwa }} Ang '''Kilusan para sa Pambansang Demokrasya''' ({{Lang-en|'''National Democracy Movement'''}}), o '''KPD''', ay isang malawak na alyansa na nakabatay sa kaliwa at progresibong mga indibidwal at organisasyong naghahanap ng komprehensibong panlipunan, pang-ekonomiya, at pampulitikang [[Katarungan|hustisya]] sa [[Pilipinas]] na binubuo ng mga magsasaka na walang lupa, maralita sa lunsod at bukid, [[Mga katutubo|mga katutubong mamamayan]], inaaping mga relihiyosong minorya, aktibista, [[manggagawa]], kabataan, at mga [[mag-aaral]].<ref>{{cite web|title=Youth and Student Movement in the Philippines|url=https://www.youtube.com/watch?v=lza1Js8DGIk|publisher=Anakbayan-LA|accessdate=12 October 2012}}</ref><ref>{{cite web|title=Sounds of a New Hope (Trailer)|url=https://www.youtube.com/watch?v=FblKCOCKC2E|work=Sounds of a New Hope|publisher=tha illest 59|accessdate=31 December 2012}}</ref> Layon ng kilusan na matugunan kung ano ang kanilang itinuturing na mga ugat ng kawalang-katarungan na nakakaapekto sa masang Pilipino sa nasuri nila na isang semi-kolonyal at semi-pyudal na lipunan, sa pamamagitan ng pagharap sa tatlong pangunahing pangunahing problema ng [[imperyalismo]], [[Piyudalismo|pyudalismo]], at [[Burukrasya|burukrata]] [[kapitalismo]].<ref>{{cite web|last=Guerrero|first=Amado|title=Philippine Society and Revolution|url=https://www.amazon.com/Philippine-society-revolution-Amado-Guerrero/dp/B0006CY706/ref=sr_1_sc_2?ie=UTF8&qid=1350078192&sr=8-2-spell&keywords=philppine+society+and+revolution|work=Book|publisher=International Association of Filipino Patriots|authorlink=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20241203162909/https://www.amazon.com/Philippine-society-revolution-Amado-Guerrero/dp/B0006CY706/ref=sr_1_sc_2?ie=UTF8&qid=1350078192&sr=8-2-spell&keywords=philppine+society+and+revolution|archivedate=2024-12-03|pages=215|year=1979|access-date=2020-04-29|url-status=bot: unknown}}</ref> Nais ng pambansa-demokratikong pakikibaka na makamit ang "tunay" na pambansang pagpapalaya para sa bansa at ang pagsasakatuparan ng mga demokratikong karapatan ng mamamayan<ref>{{cite web|title=About {{!}} Anakbayan|url=http://www.anakbayan.org/about/|accessdate=17 October 2012}}</ref> sa pamamagitan ng pagpapalayas ng dayuhang imperyalismo, mga panginoong maylupa, mga monopolyong kapitalista, at mga tiwaling opisyal ng gobyerno. == Kasaysayan == Ang Kilusan para sa Pambansang Demokrasya ay nagmula sa pakikibaka laban sa dating pangulong si [[Ferdinand Marcos]] noong huling bahagi ng 1960 at unang bahagi ng 1970, ngunit sa kabuuan ay bilang pagpapatuloy ng mga pakikibaka ng [[Rebolusyong Pilipino]] na pinamunuan ng [[Katipunan]] noong 1896. {{Fact|date=February 2014}} Bilang resulta ng napapanatiling pang-aabusong pang-ekonomiya, pampulitika, at militar sa panahon ng diktadurang Marcos, may mga ilang tao tulad ni [[Jose Maria Sison]] (bilang sagisag-panulat na Amado Guerrero) na nagmungkahi na ang paglikha ng isang rebolusyonaryong kilusang masa ng isang pambansa-demokratikong katangian ay kinakailangan upang malampasan ang "tatlong pangunahing problema" na sumusuporta sa mapang-aping mga kondisyon ng lipunang Pilipino noong dekada 70. Gumagamit ni Sison ang mga prinsipyong Marxismo-Leninismo-Maoismo para sa pagsusuri ng lipunan at sa pagsasagawa ng demokrasyang bayan o pambansang demokrasya: {{Pagbanggit|Sa ilalim ng kasalukuyang konkretong kondisyon ng lipunang Pilipino na semi-kolonyal at semi-pyudal, kailangang magsagawa ng Partido Komunista ng isang pambansa-demokratikong rebolusyon ng isang bagong uri, isang demokratikong rebolusyon ng bayan. Bagaman proletaryado ang pamumuno nito, ang Rebolusyong Pilipino ay hindi pa isang proletaryo-sosyalistang rebolusyon. Hindi dapat malito sa pambansa-demokratikong yugto at sosyalistang yugto ng Rebolusyong Pilipino. Matapos lamang ang pambansa-demokratikong yugto ay maaaring isagawa ng proletaryo-rebolusyonaryong pamumuno ang sosyalistang rebolusyon bilang yugtong transisyonal patungo sa [[komunismo]]. - ''Philippine Society and Revolution'' p.78<ref>{{cite book|last=Guerrero|first=Amado|title=Philippine Society and Revolution|page=78|year=1979}}</ref> }} Nang ang batas militar ay napawi noong 1981 at si [[Corazon Aquino]] ay nahalal na [[Pangulo ng Pilipinas|pangulo]] noong 1986 pagkatapos ng [[Rebolusyong EDSA ng 1986|People Power Revolution]], ang [[Korupsiyon sa Pilipinas|katiwalian]] at pang- aabuso sa kapangyarihan ng gobyerno ay nananatiling malawak sa sistemang pampulitika ng Pilipinas, na ayon sa ND ay naipakita ng masaker na Mendiola, ang mga programang kontra-insureksyon laban sa armadong grupo ng [[Moro Islamic Liberation Front]] at [[Bagong Hukbong Bayan]], pagkalugi at pagnanakaw sa mga termino nina [[Joseph Estrada]] at [[Gloria Macapagal Arroyo]], at ang [[Hacienda Luisita|masaker sa Hacienda Luisita noong 2004]]. Ayon sa "pagsusuri ng ND" na isinalin ni Sison at iba pa sa buong 1970 hanggang sa ngayon, ang pagpapatuloy ng mga paglabag sa karapatang pantao sa Pilipinas sa kamay ng mga opisyal ng gobyerno at iba pang mga kawalang-katarungang panlipunan, pang-ekonomiya, at pampulitika ay nagbibigay-diin sa pangangailangan ng pagpapalaya sa bansa sa mga pwersang imperyalista - na pinagugunahan, ayon sa ND, ng [[Estados Unidos]], dahil sa pagiging dating kolonya nito. == Mga miyembro-organisasyon == Ang [[Bagong Alyansang Makabayan]] (BAYAN), [[Alliance of Concerned Teachers]], [[Anakpawis]], [[Bayan Muna]], [[GABRIELA]], at [[Kabataan Partylist]] ay ilan sa mga kabilang sa maraming mga samahan na bumubuo at umaapik sa kilusan. Ang kilusan ay naglalayong isulong ang pambansang demokrasya at kalayaan mula sa imperyalismo sa Pilipinas. Ang kilusang ND ng Pilipinas ay magkasama sa isang mas malaking pandaigdigang alyansa: ang [[International League of Peoples 'Struggle]] (ILPS), kung saan si Joma Sison ay nagsisilbing tagapangulo nito.<ref name=ILPS>{{cite web|title=International League of Peoples' Struggle|url=http://www.ilps.info|accessdate=1 January 2013|archive-date=1 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120101174849/http://www.ilps.info/|url-status=dead}}</ref> Kabilang sa kilusan ay ang:<ref name=ILPS_b>{{cite web|title=Participating Organizations|url=http://www.ilps.info/index.php/en/about-us/participating-organizations|work=Fourth Assembly of the ILPS|publisher=International League of Peoples' Struggle|accessdate=1 January 2013|archive-date=19 September 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120919033241/http://ilps.info/index.php/en/about-us/participating-organizations|url-status=dead}}</ref> *Alliance of Concerned Scientists, Technologists, Engineers and People (STEP) *[[Alliance of Concerned Teachers]] (ACT) *AMIHAN (National Federation of Peasant Women) *Alay Sining *[[Anakbayan]] *Anakbayan-USA *Anakbayan-Canada *[[Anakpawis]] *Babae-GABRIELA Babae-SF *[[Bagong Alyansang Makabayan]] (BAYAN) *[[Bayan Muna]] *BAYAN-USA *College Editors Guild of the Philippines *Committee for Human Rights in the Philippines *Ecumenical Movement for Justice and Peace *[[Gabriela Women's Party]] (GABRIELA) *Health Alliance for Democracy (HEAD) *[[Kabataan|Kabataan Partylist]] *[[Karapatan|KARAPATAN: Alliance for the Advancement of People's Rights]] *Kalipunan ng mga Katutubong Mamamayan ng Pilipinas (KAMP) (National Alliance of Indigenous Peoples Organizations in the Philippines) *Kalipunan ng Damayang Mahihirap (KADAMAY) (Militant Center of the Filipino Urban Poor) *Katribu Partylist (Progressive Indigenous Peoples' Party of the Philippines) *Kilusan ng Manggagawang Kababaihan (Pilipina Women Workers' Movement) *Kilusang Magbubukid ng Pilipinas (KMP) (Peasant Movement of the Philippines) *[[Kilusang Mayo Uno|Kilusang Mayo Uno (KMU)]] (May First Movement) *Kusog sa Katawhang Lumad sa Mindanao (KALUMARAN) (Mindanao Alliance of Indigenous Peoples) *[[Liga ng mga Pilipinong Mag-aaral]] (LPS/LFS) *[[Makabayan|Makabayang Koalisyon ng Mamamayan]] (Patriotic Coalition of Citizens) *MIGRANTE (Alliance of Filipino Migrants Organizations) *[[Pambansang Demokratikong Prente ng Pilipinas]] (NDFP/PDPP) *Pambansang Lakas ng Kilusang Mamamalakaya ng Pilipinas (PAMALAKAYA) (National Federation of Fisherfolk Organizations) *Panday Sining *Promotion of Church People's Response (PCPR) *Samahan ng Malayang Kababaihang Nagkakaisa (SAMAKANA) (Association of United and Free Women) *Student Christian Movement (Philippines) == Mga Sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:Kilusan para sa Pambansang Demokrasya (Pilipinas)| ]] g8n78j8sqy6guudgjyw9d18iw0zwhgh Harnaaz Sandhu 0 313947 2140618 2140229 2024-12-07T04:44:35Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140618 wikitext text/x-wiki {{Infobox pageant titleholder | name = Harnaaz Kaur Sandhu | image = Harnaaz Kaur Sandhu (portrait).jpg | caption =Si Sandhu noong 2022 | title = Femina Miss India Punjab 2020<br>Miss Diva Universe 2021<br>[[Miss Universe 2021]] | nationalcompetition = Femina Miss India 2019<br>(Top 12)<br>Miss Diva 2021<br>(Miss Diva Universe 2021)<br>[[Miss Universe 2021]]<br>(Nanalo) | birth_date = {{birth date and age|2000|03|03|df=yes}} | birth_name = Harnaaz Kaur Sandhu | birth_place = Gurdaspur, Punjab, [[Indiya]] | height = {{height|m=1.76}} | hair_color = Itim | eye_color = Kayumanggi |occupation={{hlist|Modelo|aktres}}}} Si '''Harnaaz Kaur Sandhu''' (ipinanganak noong 3 Marso 2000) ay isang modelo, aktres at beauty pageant titleholder na Indiyano na kinoronahan bilang [[Miss Universe 2021]]'''.''' Si Sandhu ang ikatlong babaeng Indiyan at ang kauna-unahang Sikh na nanalo bilang [[Miss Universe]].<ref>{{Cite web |last=Jose |first=Jinta |date=4 Oktubre 2021 |title=“For years I have dreamt of being where I am today,” says Harnaaz Sandhu |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-diva/for-years-i-have-dreamt-of-being-where-i-am-today-says-harnaaz-sandhu/articleshow/86760844.cms |access-date=9 Hunyo 2022 |website=The Times of India |archive-date=9 Hunyo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220609030421/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-diva/for-years-i-have-dreamt-of-being-where-i-am-today-says-harnaaz-sandhu/articleshow/86760844.cms |url-status=dead }}</ref> Si Sandhu ay nakoronahan din bilang Femina Miss India Punjab noong 2019, at naging isang ''semifinalist'' sa Femina Miss India noong 2019.<ref name=":0">{{Cite web |date=13 Disyembre 2021 |title=Who is Harnaaz Sandhu? All you need to know about Miss Universe 2021 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/who-is-harnaaz-sandhu-all-you-need-to-know-about-miss-universe-2021/articleshow/88248944.cms |access-date=8 Agosto 2022 |website=The Times of India |language=en}}</ref> == Buhay at pag-aaral == Ipinanganak si Sandhu sa nayon ng Kohali sa distrito ng Gurdaspur sa mga magulang na sina Pritampal Singh Sandhu, isang rieltor, at si Rabinder Kaur Sandhu, isang [[Hinekolohiya|hinekolohista]].<ref name=":1">{{Cite web |date=14 Disyembre 2021 |title=Once a small-town girl, Miss Universe Harnaaz Sandhu capturing hearts across globe |url=https://www.hindustantimes.com/cities/chandigarh-news/once-a-small-town-girl-miss-universe-harnaaz-sandhu-capturing-hearts-across-globe-101639430170906.html |access-date=8 Agosto 2022 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref> Lumaki si Sandhu sa isang pamilyang Jat Sikh.<ref>{{Cite web |last=Rohtaki |first=Hina |date=14 Disyembre 2021 |title=‘Harnaaz means everyone’s pride, she proved that today’ |url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/harnaaz-means-everyones-pride-she-proved-that-today-7671604/ |access-date=8 Agosto 2022 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> Noong 2006, lumipat ang pamilya ni Sandhu sa [[Inglatera]], bago bumalik sa [[Indiya]] makalipas ang dalawang taon.<ref>{{Cite web |last=Kumar Tiwari |first=Pradeep |date=11 Oktubre 2021 |title=Miss Diva 2021 Exclusive: मिस यूनिवर्स के लिए ऐसे तैयारी कर रही हैं हरनाज संधू, तीनों ही स्टार्स ने खोले जिंदगी के राज |trans-title=Miss Diva 2021 Exclusive: This is how Harnaaz Sandhu is preparing for Miss Universe, all three stars revealed the secrets of life |url=https://www.timesnowhindi.com/entertainment/celebrity-news/article/exclusive-miss-diva-2021-winner-harnaaz-sandhu-and-finalist-rititka-khatani-and-sonal-kukreja-reveals-their-preparation/367440 |access-date=29 Abril 2023 |website=Times Now |language=hi}}</ref> Sila ay nanirahan sa [[Chandigarh]] kung saan lumaki si Sandhu, at nag-aral sa Shivalik Public School at sa Post Graduate Government College for Girls. Natamo ni Sandhu ang kanyang Bachelor's Degree sa Information Technology at sa kasalukuyan, siya ay kumukuha ng Master's Degree sa pampublikong administrasyon. Siya ay isa ring masugid na tagapagtanggol ng mga hayop, at tagapagtaguyod ng mga karapatan ng kababaihan.<ref>{{Cite web |date=13 Disyembre 2021 |title=Who is Harnaaz Sandhu, Miss Universe 2021? |url=https://www.rappler.com/entertainment/pageants/things-to-know-harnaaz-sandhu-miss-universe-2021/ |access-date=11 Agosto 2022 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> Si Sandhu ay matatas sa [[Mga wika ng India|Punjabi]], [[Wikang Hindi|Hindi]], at [[Ingles]].<ref>{{Cite web |last=Pallavi |first=Krishna Priya |date=13 Disyembre 2021 |title=Who is Harnaaz Sandhu? The Miss Universe 2021 from India |url=https://www.hindustantimes.com/lifestyle/fashion/who-is-harnaaz-sandhu-the-miss-universe-2021-from-india-101639366116269.html |access-date=8 Agosto 2022 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Joseph |first=Abin |date=14 Disyembre 2021 |title=Harnaaz Sandhu, Miss Universe 2021 From Punjab (The Land of Farmers) Makes India Proud |url=https://krishijagran.com/news/harnaaz-sandhu-miss-universe-2021-from-punjab-land-of-farmers-makes-india-proud/?amp=1 |access-date=29 Abril 2023 |website=Krishi Jagran |language=en}}</ref> == Mga paligsahan ng kagandahan == Nagsimulang sumali sa mga patimpalak ng kagandahan si Sandhu bilang isang dalaga, at nanalo ng mga titulo tulad ng Miss Chandigarh 2017 at Miss Max Emerging Star India 2018.<ref name=":0" /> Noong una, hindi sinabi ni Sandhu sa kanyang ama nang siya ay nagpa-rehistro para sa kanyang unang ''beauty pageant'', at ipinaalam lang sa kanya pagkatapos niya manalo; sa kabila nito, tinanggap ng kanyang ama ang kanyang desisyon na magpatuloy sa ''pageantry.<ref name=":1" />'' Matapos mapanalunan ang titulong Femina Miss India Punjab 2019, kumalahok si Sandhu sa Femina Miss India, kung saan siya ay nagtapos bilang isa sa Top 12.<ref>{{Cite web |title=Harnaaz Kaur |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-india/miss-india-contestants/2019/harnaaz-kaur/contestantprofile/68279128.cms |access-date=8 Agosto 2022 |website=The Times of India |language=en}}</ref> === Miss Diva 2021 === Noong 16 Agosto 2021, na-shortlist si Sandhu bilang isa sa Top 50 ''semifinalist'' ng Miss Diva 2021. Kalaunan ay nakumpirma siya bilang isa sa 20 pinalista na sasabak sa Miss Diva na ipapalabas sa telebisyon noong ika-23 ng Agosto. Sa paunang kompetisyon na ginanap noong ika-22 ng Setyembre, iginawad kay Sandhu ang parangal na Miss Beautiful Skin at naging pinalista para sa mga parangal na Miss Beach Body, Miss Beautiful Smile, Miss Photogenic, at Miss Talented.<ref>{{Cite web |date=16 Agosto 2021 |title=Unveiling of LIVA Miss Diva 2021 Top 50 Contestants! |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-diva/Unveiling-of-LIVA-Miss-Diva-2021-Top-50-Contestants/eventshow/85359645.cms |access-date=8 Agosto 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Nobiyembre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221111163806/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-diva/Unveiling-of-LIVA-Miss-Diva-2021-Top-50-Contestants/eventshow/85359645.cms |url-status=dead }}</ref> Sa ''opening statement round'' ng Miss Diva 2021 noong ika-30 ng Setyembre 2021, ipinahayag ni Sandhu bilang isa sa mga ''semifinalist'' na:<ref>{{Cite web |date=11 Oktubre 2021 |title=‘Want to make India proud at Miss Universe 2021’: Harnaaz Sandhu |url=https://indianexpress.com/article/lifestyle/life-style/want-to-make-india-proud-at-miss-universe-2021-harnaaz-sandhu-7565377/ |access-date=11 Agosto 2022 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> {{quote|text=''"From a young girl with fragile mental health who faced bullying and body shaming to a woman who emerged like a phoenix, realising her true potential. From an individual who once doubted her own existence to a woman who is aspiring to inspire the youth. Today, I stand proudly in front of the Universe as a courageous, vivacious and a compassionate woman who is all set to lead a life with a purpose, and to leave behind a remarkable legacy."''}} Nakapasok si Sandhu sa sumunod na ''round'' ng kompetisyon. Sa huling ''question and answer round'', ang limang pinalista ay binigyan ng iba't ibang paksang sasabihin sa pamamagitan ng isang ''draw''. Napili ni Sandhu ang ''Global Warming and Climate Change'', kung saan ipinarating niya:<ref name=":2">{{Cite web |last= |first= |date=1 Oktubre 2021 |title=Chandigarh's Harnaaz Sandhu crowned winner of LIVA Miss Diva Universe 2021 |url=https://www.tribuneindia.com/news/chandigarh/chandigarhs-harnaaz-sandhu-crowned-winner-of-liva-miss-diva-universe-2021-318777 |access-date=11 Agosto 2022 |website=The Tribune India |language=en}}</ref> {{quote|text=''"One day, life will flash before your eyes, make sure it's worth watching. However, this is not the life you want to watch, where the climate is changing and the environment is dying. It is one of the fiasco that us humans have done to the environment. I do believe that we still have time to undo our irresponsible behaviour. Earth is all we have in common and our small acts as individuals when multiplied by billions can transform the whole world. Start now, from tonight, switch off those extra lights when not in use. Thank you."''}}Pagkatapos ng kompetisyon, kinoronahan ni Adline Castelino si Sandhu bilang Miss Diva Universe 2021.<ref name=":2" /> Kalaunan ay kinoronahan ni Sandhu ang kanyang kahalili na si Divita Rai bilang Miss Diva Universe 2022 noong Agosto 2022.<ref>{{Cite web |date=28 Agosto 2022 |title=Karnataka's Divita Rai crowned LIVA Miss Diva 2022 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-diva/karnatakas-divita-rai-crowned-liva-miss-diva-2022/articleshow/93839613.cms |access-date=29 Agosto 2022 |website=The Times of India |archive-date=23 Septiyembre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220923152531/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-diva/karnatakas-divita-rai-crowned-liva-miss-diva-2022/articleshow/93839613.cms |url-status=dead }}</ref> === Miss Universe 2021 === {{main|Miss Universe 2021}} ==== Kompetisyon ==== [[Talaksan:Miss-Universe-Harnaaz-Sandhu-returns-to-India (1).jpg|thumb|Harnaaz Sandhu, Miss Universe 2021, sa kanyang pagbalik sa [[Indiya]].|254x254px]]Bilang Miss Diva 2021, si Sandhu ang kumatawan sa Indiya sa [[Miss Universe 2021]]. Ang kompetisyon ay ginanap noong 13 Disyembre 2021 sa [[Eilat]], [[Israel]].<ref>{{Cite web |date=20 Hulyo 2021 |title=Miss Universe 2021 to be held in Israel, Steve Harvey to return as host |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2021/07/20/miss-universe-2021-israel-steve-harvey-return-host/8024225002/ |access-date=11 Agosto 2022 |website=USA Today |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Elbaum |first=Rachel |date=13 Disyembre 2021 |title=India's Harnaaz Sandhu wins 2021 Miss Universe pageant in Israel |url=https://www.nbcnews.com/news/world/india-s-harnaaz-sandhu-wins-miss-universe-pageant-n1285805 |access-date=11 Agosto 2022 |website=NBC News |language=en}}</ref> Mula sa 80 kalahok, napabilang si Sandhu sa Top 16 na sumabak sa ''swimsuit competition'' at sa Top 10 na sumabak sa ''evening gown competition''. Sinuot ni Sandhu para sa evening gown competition ang isang ''champaigne silver'' na ''see-through'' gown na dinisenyo ni Saisha Shinde, isang taga-disenyong transekswal na Indiyan.<ref>{{Cite web |date=15 Disyembre 2021 |title=Miss Universe 2021 Harnaaz Sandhu's winning gown was designed by this trans designer |url=https://www.wionews.com/entertainment/lifestyle/news-miss-universe-2021-harnaaz-sandhus-winning-gown-was-designed-by-this-trans-designer-437008 |access-date=11 Agosto 2022 |website=WION |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 Disyembre 2021 |title=India's Harnaaz Sandhu is crowned Miss Universe 2021 |url=https://edition.cnn.com/style/amp/miss-universe-india-harnaaz-sandhu-intl-hnk/index.html |website=CNN |language=en |access-date=13 Disyembre 2021 |archive-date=13 Disyembre 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211213103530/https://edition.cnn.com/style/amp/miss-universe-india-harnaaz-sandhu-intl-hnk/index.html |url-status=dead }}</ref> Pagkatapos ng ''evening gown competition'', napabilang si Sandhu bilang isa sa limang pinalista na kakalahok sa ''question and answer round''. Itinanong ni [[Steve Harvey]] kay Sandhu ''"Many people think climate change is a hoax. What would you do to convince them otherwise?"'', kung saan ipinarating niya:<ref name=":3">{{Cite web |date=13 Disyembre 2021 |title=READ: Miss Universe 2021 Q&A full transcript |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2021/12/13/Q-A-Miss-Universe-2021-transcript.html |access-date=11 Agosto 2022 |website=[[CNN Philippines]] |language=en |archive-date=11 Agosto 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220811130403/https://www.cnnphilippines.com/news/2021/12/13/Q-A-Miss-Universe-2021-transcript.html |url-status=dead }}</ref> {{quote|text=''"Honestly, my heart breaks to see how nature is going through a lot of problems and it's all due to our irresponsible behavior. I totally feel that this is the time to take actions and talk less. Because each action could either kill or save nature. Prevent and protect is better than repent and repair and this is what I'm trying to convince you guys today."''}}Pagkatapos ng ''question and answer round'', napabilang si Sandhu bilang isa sa tatlong pinalista na kakalahok sa ''final question round''. Itinanong ni [[Steve Harvey]] kay Sandhu ''"What advice would you give tp young women watching on how to deal the pressures they face today?"'', kung saan ipinarating niya:<ref name=":3" /> {{quote|text=''"I think the biggest pressure the youth of today is facing is to believe in themselves. To know that you are unique, that's what makes you beautiful. Stop comparing yourselves with others and let's talk about more important things that's happening worldwide. This is what you need to understand. Come out, speak for yourself because you are the leader of your life, you are the voice of your own. I believed in myself and that's why I'm standing here today."''}} ==== Panunungkulan ==== Pagkatapos ng kompetisyon, kinoronahan ni Andrea Meza ng [[Mehiko]] si Harnaaz Sandhu ng [[India|Indiya]] bilang Miss Universe 2021. Ito ang pangatlong tagumpay ng Indiya sa kasaysayan ng kompetisyon, kasunod ni Sushmita Sen noong 1994, at Lara Dutta noong 2000.<ref>{{Cite web |last=Plaza |first=Marane A. |date=13 Disyembre 2021 |title=India's Harnaaz Sandhu wins Miss Universe 2021 |url=https://www.philstar.com/entertainment/2021/12/13/2147681/indias-harnaaz-sandhu-wins-miss-universe-2021 |access-date=12 Agosto 2022 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |date=14 Disyembre 2021 |title=India's Harnaaz Sandhu is crowned Miss Universe 2021 |url=https://www.cnn.com/style/article/miss-universe-india-harnaaz-sandhu-intl-hnk/index.html |access-date=12 Agosto 2022 |website=[[CNN]] |language=en}}</ref> Sa panahon ng kanyang katungkulan bilang Miss Universe 2021, nakapaglakbay si Sandhu sa [[Israel]], iba't-ibang lungsod sa [[Estados Unidos]], sa [[Pilipinas]], [[Indonesia|Indonesya]], [[Colombia|Kolombya]], [[Vietnam|Biyetnam]], [[South Africa|Timog Aprika]], at ang kanyang sariling bansang [[Indiya]].<ref>{{Cite web |date=13 Disyembre 2021 |title=Miss India wins Miss Universe held in Israel amid boycott calls |url=https://www.aljazeera.com/news/2021/12/13/india-harnaaz-sandhu-miss-universe-pageant-israel |access-date=12 Agosto 2022 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 Agosto 2022 |title=Miss Universe 2021 Harnaaz Sandhu flies to the Philippines |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/artandculture/829548/miss-universe-2021-harnaaz-sandhu-flies-to-the-philippines/story/ |access-date=12 Agosto 2022 |website=GMA News Online |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=25 Mayo 2022 |title=Harnaaz Kaur Sandhu arrives in Indonesia for grand finale of Puteri Indonesia 2022 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/harnaaz-kaur-sandhu-arrives-in-indonesia-for-grand-finale-of-puteri-indonesia-2022/articleshow/91785980.cms |access-date=12 Agosto 2022 |website=The Times of India |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Clarance |first=Daphne |date=8 Oktubre 2022 |title=Miss Universe Harnaaz Sandhu looks gorgeous in purple mini dress with golden corset in Colombia |url=https://www.indiatoday.in/lifestyle/fashion/story/miss-universe-harnaaz-sandhu-looks-gorgeous-in-purple-mini-dress-with-golden-corset-in-colombia-2282839-2022-10-08 |access-date=1 Agosto 2024 |website=India Today |language=en}}</ref> Noong Marso 2022, rumampa si Sandhu sa FDCI x Lakme Fashion Week para kina Shivan Bhatiya at Narresh Kukreja sa New Delhi.<ref>{{Cite web |date=27 Marso 2022 |title=Harnaaz Kaur Sandhu sets the ramp on fire during FDCI x Lakme Fashion Week |url=https://www.femina.in/beauty-pageants/miss-universe/harnaaz-kaur-sandhu-sets-the-ramp-on-fire-during-fdci-x-lakme-fashion-week/articleshow/90477612.cms |access-date=1 Agosto 2024 |website=Femina |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Lal |first=Neeta |date=1 Abril 2022 |title=Trolling of India’s Harnaaz Sandhu highlights mania over certain ‘beauty’ |url=https://www.scmp.com/week-asia/lifestyle-culture/article/3172747/indias-harnaaz-sandhu-miss-universe-2021-has-been-body |access-date=1 Agosto 2024 |website=South China Morning Post |language=en}}</ref> Noong Agosto 2022, naging panauhin din si Sandhu sa New York Fashion Week para sa mga taga-disenyong sina Bibhu Mohapatra, Falguni Shane Peacock, at Naeem Khan.<ref>{{Cite web |date=16 Pebrero 2022 |title=Harnaaz Kaur Sandhu sways in style at New York Fashion Week! |url=https://www.femina.in/beauty-pageants/miss-universe/harnaaz-kaur-sandhu-sways-in-style-at-new-york-fashion-week/eventshow/89613821.cms |access-date=1 Agosto 2024 |website=Femina |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Pallavi |first=Krishna Priya |date=11 Setyembre 2022 |title=Harnaaz Sandhu is the star of New York Fashion Week 2022 in a sultry black mini dress: Watch video and pics inside |url=https://www.hindustantimes.com/lifestyle/fashion/harnaaz-sandhu-is-the-star-of-new-york-fashion-week-2022-in-a-sultry-black-mini-dress-watch-video-and-pics-inside-101662863228468.html |access-date=1 Agosto 2024 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Prideaux |first=Sophie |date=12 Setyembre 2022 |title=Miss Universe 2021 Harnaaz Sandhu takes New York Fashion Week by storm |url=https://www.thenationalnews.com/lifestyle/fashion/2022/09/12/miss-universe-2021-harnaaz-sandhu-takes-new-york-fashion-week-by-storm/ |access-date=1 Agosto 2024 |website=The National |language=en}}</ref> Noong Oktubre, lumipad si Sandhu sa Kolombya bilang isang charity ambassador para sa Smile Train, upang bisitahin ang mga pasyente ng cleft lip at cleft palate at saksihan ang isang cleft surgery.<ref>{{Cite web |date=11 Oktubre 2022 |title=Harnaaz Kaur Sandhu supports cleft beneficiaries with ‘Smile Train’ in Colombia |url=https://www.femina.in/beauty-pageants/miss-universe/harnaaz-kaur-sandhu-supports-cleft-beneficiaries-with-smile-train-in-colombia/articleshow/94783130.cms |access-date=1 Agosto 2024 |website=Femina |language=en}}</ref> == Filmography == [[Talaksan:Harnaaz Sandhu at Grazia Millennial Awards, 2022.jpg|thumb|300x300px|Harnaaz Sandhu sa Grazia Millennial Awards noong 2022.]] === Mga pelikula === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Taon !Titulo !Tungkulin !Wika |- |'''2021''' |''Yaara Diyan Poon Baran<ref>{{Cite web |date=14 Disyembre 2021 |title=Harnaaz Sandhu: ‘Would love to be a part of, not just Bollywood, but Hollywood too’ |url=https://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/harnaaz-sandhu-would-love-to-be-a-part-of-not-just-bollywood-but-hollywood-too-7672312/ |access-date=12 Agosto 2022 |website=The Indian Express |language=en}}</ref>'' | |Punjabi |- |'''2022''' |Bai Ji Kuttan Ge<ref>{{Cite web |last=Verma |first=Neha |date=8 Setyembre 2022 |title=Harnaaz Sandhu has changed after winning Miss Universe title, says co-star Darasing Khurana |url=https://www.indiatoday.in/movies/regional-cinema/story/harnaaz-sandhu-has-changed-after-winning-miss-universe-title-says-co-star-darasing-khurana-1997862-2022-09-08 |access-date=29 Abril 2023 |website=India Today |language=en}}</ref> |Harleen |Punjabi |} === Telebisyon === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Taon !Titulo !Tungkulin !Mga tala |- |'''2019''' |''Miss India 2019<ref>{{Cite web |last= |first= |title=It’s so much more than just glamour, says Harnaaz Sandhu |url=https://www.tribuneindia.com/news/lifestyle/chandigarh-girl-harnaaz-sandhu-brings-home-the-miss-universe-title-after-21-years-349839 |url-status=dead |access-date=2022-01-01 |website=Tribuneindia News Service |language=en |archive-date=2022-11-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221111170308/https://www.tribuneindia.com/news/lifestyle/chandigarh-girl-harnaaz-sandhu-brings-home-the-miss-universe-title-after-21-years-349839 }}</ref>'' |Kanyang sarili/kalahok | |- | rowspan="4" |'''2021''' |''Udaariyaan<ref>{{Cite web |last=Keshri |first=Shweta |date=14 Disyembre 2021 |title=Did you know Harnaaz Sandhu had a cameo in Udaariyaan? |url=https://www.indiatoday.in/television/celebrity/story/did-you-know-miss-universe-2021-harnaaz-sandhu-had-a-cameo-in-udaariyaan-1887581-2021-12-14 |url-status=live |access-date=12 Agosto 2022 |website=India Today |language=en}}</ref>'' |Kalahok |''Cameo role'' |- |''Miss Diva Universe 2021''<ref name=":2" /> |Kanyang sarili/kalahok/nagwagi |Kompetisyong pambansa |- |''[[Miss Universe 2021]]<ref>{{Cite web |last=Rohtaki |first=Hina |date=14 Disyembre 2021 |title=‘Harnaaz means everyone’s pride, she proved that today’ |url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/harnaaz-means-everyones-pride-she-proved-that-today-7671604/ |access-date=12 Agosto 2022 |website=The Indian Express |language=en}}</ref>'' |Kanyang sarili/kalahok/nagwagi |Kompetisyong internasyonal |- |''Good Morning America'' |Kanyang sarili |Panauhin |- | rowspan="3" |'''2022''' |''India's Got Talent'' |Kanyang sarili |Panauhin |- |''Miss Universe Vietnam 2022<ref>{{Cite web |date=23 Hunyo 2022 |title=Hoa hậu Ấn Độ đến Việt Nam |url=https://vnexpress.net/hoa-hau-an-do-den-viet-nam-4479129.html |access-date=12 Agosto 2022 |website=VnExpress |language=vi}}</ref>'' |Kanyang sarili |Hurado |- |''[[Miss Universe Philippines 2022]]'' |Kanyang sarili |Hurado |} === Mga music video === {| class="wikitable" style="font-size:95%;" !Taon !Titulo !Mga mang-aawit !Label |- |'''2019''' |''Tarhthalli'' |The Landers<ref>{{Cite web |date=26 Oktubre 2021 |title=Must-watch movies and music videos of LIVA Miss Diva Universe 2021 Harnaaz Sandhu |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/must-watch-movies-and-music-videos-of-liva-miss-diva-universe-2021-harnaaz-sandhu/articleshow/87276944.cms |url-status=live |access-date=12 Agosto 2022 |website=The Times of India |language=en}}</ref> |Sony Music India |- |'''2024''' |''Mombattiye'' |Diljit Dosanjh, Jaani, Bunny<ref>{{Cite news |date=6 Agosto 2024 |title='Mombattiye': Diljit Dosanjh and Harnaaz Sandhu's chemistry is palpable in the song |language=en |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/music/diljit-dosanjh-and-harnaaz-sandhus-chemistry-in-mombattiye-music-video/articleshow/112326868.cms |access-date=11 Agosto 2024 |issn=0971-8257}}</ref> | |} == Mga sanggunian == {{reflist}} == Panlabas na kawing == * {{instagram|harnaazsandhu_03}} {{S-start}} {{S-ach}} {{S-bef|before={{flagicon|Mexico}} [[Andrea Meza]]}} {{s-ttl|title=[[Miss Universe]]|years=[[Miss Universe 2021|2021]]}} {{S-aft|after={{flagicon|USA}} [[R'Bonney Gabriel]]}} {{S-bef|before=Adline Castelino}} {{s-ttl|title=Miss Diva Universe|years=2021}} {{S-aft|after=Divita Rai}} {{S-end}} {{Miss Universe titleholders}} [[Kategorya:Miss Universe]] [[Kategorya:Mga nanalo sa Miss Universe]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 2000]] 868dmbcj6533u2p81dn2uz2gv91p3h0 Miss World 1988 0 324564 2140642 2133048 2024-12-07T08:01:52Z Allyriana000 119761 2140642 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|winner='''[[Linda Pétursdóttir]]'''|represented={{flagicon|Iceland}} Lupangyelo|date=17 Nobyembre 1988|placements=10|presenters={{Hlist|Peter Marshall|Alexandra Bastedo}}|acts={{Hlist|Koreana|Donny Osmond}}|venue=Royal Albert Hall, Londres, Reyno Unido|broadcaster=Thames Television|entrants=84|debuts=Bulgarya|returns={{Hlist|Ehipto|Gana|Guyana|Kapuluang Birheng Britaniko|Liberya|Sierra Leone|Taywan|Uganda}}|withdraws={{Hlist|Brasil|Panama|San Vicente at ang Granadinas}}|before=[[Miss World 1987|1987]]|next=[[Miss World 1989|1989]]|photogenic=Mariluz Aguilar<br>{{flagicon|Guatemala}} Guwatemala|personality=Helena Isabel Laureano<br>{{flagu|Portugal}}}} Ang '''Miss World 1988''' ay ang ika-38 edisyon ng Miss World pageant, na ginanap sa Royal Albert Hall sa Londres, Reyno Unido noong 17 Nobyembre 1988.<ref>{{Cite news |date=19 Nobyembre 1988 |title=Bodybuilder crowned Miss World |language=en |pages=20 |work=Observer-Reporter |url=https://books.google.com.ph/books?id=5wRlAAAAIBAJ&lpg=PA20&dq=%22Miss%20World%22&pg=PA20#v=onepage&q=%22Miss%20World%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref><ref name=":3">{{Cite news |date=19 Nobyembre 1988 |title=The new Miss World |language=en |pages=7 |work=New Straits Times |url=https://books.google.com.ph/books?id=CK5UAAAAIBAJ&lpg=PA7&dq=%22Miss%20World%22&pg=PA7#v=onepage&q=%22Miss%20World%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> Pagkatapos ng kompetisyon, kinoronahan ni [[Ulla Weigerstorfer]] ng Austrya si [[Linda Pétursdóttir]] ng Lupangyelo bilang Miss World 1988.<ref>{{Cite news |date=19 Nobyembre 1988 |title=Bodybuilder crowned Miss World |pages=B6 |work=Observer-Reporter |url=https://news.google.com/newspapers?id=5wRlAAAAIBAJ&sjid=2XcNAAAAIBAJ&pg=5368%2C5769877 |access-date=31 Hulyo 2023 |via=Google News Archive}}</ref> Ito ang pangalawang beses na nanalo ang Lupangyelo bilang Miss World. Nagtapos bilang first runner-up si Yeon-hee Choi ng Timog Korea, habang nagtapos bilang second runner-up si Kirsty Roper ng Reyno Unido.<ref>{{Cite news |date=19 Nobyembre 1988 |title=Miss Iceland wins world beauty contest |language=en |pages=13 |work=The Indian Express |url=https://books.google.com.ph/books?id=_39lAAAAIBAJ&lpg=PA13&dq=%22Miss%20World%22&pg=PA13#v=onepage&q=%22Miss%20World%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> Mga kandidata mula sa walumpu't-apat na bansa at teritoryo ang lumahok sa kompetisyong ito. Pinangunahan nina Peter Marshall at Alexandra Bastedo ang kompetisyon. Nagtanghal ang bandang Koreana at si Donny Osmond sa edisyong ito. == Kasaysayan == [[Talaksan:Royal_Albert_Hall,_London_-_Nov_2012.jpg|thumb|250x250px|Royal Albert Hall, ang lokasyon ng Miss World 1988]] === Lokasyon at petsa === Tatlong bansa ang kinunsidera ng mga Morley upang idaos ang mga paunang aktibidad para sa kompetisyon; ito ay ang mga bansang Espanya, Irlanda, at Singapura.<ref>{{Cite news |last=Lim |first=Michael |date=16 Mayo 1988 |title=S'pore won't host part of Miss World pageant |language=en |pages=11 |work=The Straits Times |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/article/straitstimes19880516-1.2.22.6 |access-date=17 Disyembre 2023 |via=National Library Board}}</ref><ref>{{Cite news |date=12 Pebrero 1988 |title=S'pore asked to vie tor swimsuit segment of Miss World |language=en |pages=22 |work=The Straits Times |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/article/straitstimes19880212-1.2.32.14 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref> Kalaunan ay napagdesisyunan ni Eric Morley na idaos ang mga paunang aktibidad sa Espanya, na magbabayad ng £ 200,000 para sa mga ''venue fee'', na itataguyod ng Costa del Sol Tourism Office at Air Europa.<ref>{{Cite news |date=4 Nobyembre 1988 |title=Asia's Miss World hopefuls |language=en |pages=6 |work=The Straits Times |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/page/straitstimes19881104-1.1.6 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref><ref>{{Cite news |date=3 Nobyembre 1988 |title=Þokkadísir á Spáni |language=is |trans-title=Charms in Spain |pages=28 |work=Morgunblaðið |url=https://timarit.is/page/1691958?iabr=on |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Tímarit.is}}</ref> Noong Hunyo 1988, nagkaroon ng kasunduan ang Miss World Group na nagkakahalaga ng £ 13.5 milyon para sa pagsasanib ng kumpanya sa independiyenteng istasyon ng radyong ''Scottish'' na Red Rose, sa direksyon ni Owen Oyston, kung saan si Morley ang magiging pangulo. Naganap ang pagsasanib noong Agosto 1988.<ref>{{Cite news |last=Kelso |first=Paul |date=8 Disyembre 1999 |title=Millionaire rapist Owen Oyston released on parole |language=en-GB |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/uk/1999/dec/08/paulkelso1 |access-date=7 Disyembre 2024 |issn=0261-3077}}</ref> === Pagpili ng mga kalahok === Mga kandidata mula sa walumpu't-apat bansa at teritoryo ay napili upang lumahok sa kompetisyon. Limang kandidata ang nailuklok upang kumatawan sa kanilang mga bansa/teritoryo matapos maging runner-up sa kanilang pambansang kompetisyon, o napili sa isang ''casting process'', at anim na kandidata ang nailuklok matapos bumitiw ang orihinal na kalahok. Sa edisyong ito, pinayagan na rin ang mga kandidata mula sa [[Silangang Bloke]] na lumahok sa kompetisyon.<ref>{{Cite news |date=16 Hulyo 1988 |title=Moscow, Beijing may join Miss World show |language=en |pages=5 |work=The Straits Times |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/page/straitstimes19880716-1.1.5 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref><ref>{{Cite news |date=14 Hulyo 1988 |title=Miss World turns red |language=en |pages=2 |work=Evening Times |url=https://books.google.com.ph/books?id=GNxAAAAAIBAJ&lpg=PA2&dq=%22miss%20world%22&pg=PA2#v=onepage&q=%22miss%20world%22&f=false |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Google Books}}</ref> ==== Mga pagpalit ==== Dapat sanang lalahok si Miss Germany 1988 Andrea Stelzer, ngunit dahil mayroon itong pagkamamamayan sa Timog Aprika,<ref>{{Cite news |date=20 Mayo 1985 |title=Miss South Africa gives up pageant |language=en |pages=2 |work=News-Journal |url=https://www.newspapers.com/clip/19551069/news-journal/ |access-date=3 Enero 2023 |via=Newspapers.com}}</ref><ref>{{Cite news |date=20 Mayo 1985 |title=Miss South Africa is out |language=en |edition=2 |pages=8 |work=Singapore Monitor |url=http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/singmonitor19850520-2.2.11.19.2 |access-date=15 Abril 2023 |via=National Library Board}}</ref> siya ay pinalitan ng kanyang ''runner-up'' na si Katja Munch upang kumatawan sa Alemanya. Dapat sanang lalahok si Miss Spain 1988 Eva Pedraza sa edisyong ito,<ref>{{Cite web |last=Tomás |first=Helena |date=5 Hulyo 2022 |title=Eva Pedraza, de su matrimonio con un actor de éxito a su paso por la política |trans-title=Eva Pedraza: from her marriage to a successful actor to her time in politics |url=https://www.vanitatis.elconfidencial.com/famosos/2022-07-05/eva-pedraza-quien-es-modelo-vida-personal-pareja_3455739/ |access-date=9 Hunyo 2023 |website=El Confidencial |language=es}}</ref> ngunit dahil sa hindi isiniwalat na dahilan siya ay pinalitan ng kanyang ''runner-up'' na si Susana de la Llave. Lumahok si Pedraza sa susunod na edisyon. Dapat sanang lalahok si Dolly Minhas ng Indiya sa edisyong ito, ngunit matapos matuklasang may Amerikanong pasaporte ang kanilang kandidata sa Miss Universe na si Kalpana Pandit, nadiskwalipika si Pandit at kinailangan siyang palitan ni Minhas.<ref>{{Cite web |date=25 Marso 2013 |title=50 years of Miss India: Winners through the years |url=https://photogallery.indiatimes.com/beauty-pageants/miss-india/50-years-of-miss-india-winners-through-the-years/winners-through-the-years/articleshow/19188085.cms |access-date=16 Disyembre 2022 |website=The Times of India |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |last2= |first2= |date=24 Setyembre 2013 |title=The curse of Miss India Crown on two sisters |url=https://www.indiatvnews.com/news/india/the-curse-of-miss-india-crown-on-two-sisters-28324.html |access-date=7 Disyembre 2024 |website=India TV |language=en}}</ref> Dahil dito, pinalitan ni Anuradha Kottoor si Minhas bilang kinatawan ng Indiya. Dapat sanang lalahok sina Jannette Hamui ng Mehiko at Nandy Hendrikx ng Olanda,<ref>{{Cite news |date=24 Setyembre 1988 |title=Miss Holland past klompen |language=nl |trans-title=Miss Holland tries on clogs |pages=7 |work=De Telegraaf |url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110610880:mpeg21:p007 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Delpher}}</ref><ref>{{Cite news |date=5 Oktubre 1988 |title=Miss Holland naar World én Universe verkiezing |language=nl |trans-title=Miss Holland to World and Universe election |pages=7 |work=De Telegraaf |url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110610889:mpeg21:p007 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Delpher}}</ref> ngunit matapos nilang bumitiw dahil sa hindi isiniwalat na mga dahilan, pinalitan sila ni Cecilia Cervera at Angela Visser ayon sa pagkakabanggit. Dapat din sanang lalahok si Miss France 1988 Sylvie Bertin sa edisyong ito, ngunit matapos tumangging lumahok sa Miss Universe at Miss World, pinalitan siya ni Claudia Frittolini upang lumahok sa mga nabanggit na kompetisyon.<ref>{{Cite web |last=Perflinker |first=Rita |date=13 Enero 2021 |title=Sylvie Bertin victime d'un grave accident : Miss France 1988 raconte son expérience de mort imminente - Voici |trans-title=Sylvie Bertin victim of a serious accident: Miss France 1988 recounts her near-death experience |url=https://www.voici.fr/news-people/actu-people/sylvie-bertin-victime-dun-grave-accident-miss-france-1988-raconte-son-experience-de-mort-imminente-694670 |access-date=3 Hunyo 2023 |website=Voici |language=fr}}</ref><ref>{{Cite web |last=Dabri |first=Laia |date=13 Enero 2021 |title=Une ancienne Miss France victime d'un grave accident, "violemment percutée par une voiture" |trans-title=A former Miss France victim of a serious accident, "violently hit by a car" |url=https://www.purepeople.com/article/une-ancienne-miss-france-victime-d-un-grave-accident-violemment-percutee-par-une-voiture_a419675/1 |access-date=3 Hunyo 2023 |website=Purepeople |language=fr}}</ref><ref>{{Cite web |date=16 Setyembre 2015 |title=Miss France: à chaque Miss son scandale |trans-title=Miss France: to each Miss her scandal |url=http://www.premiere.fr/Tele/Miss-France-a-chaque-Miss-son-scandale |access-date=31 Mayo 2023 |website=Première |language=FR}}</ref> ==== Mga unang pagsali, pagbalik, at pag-urong ==== Lumahok sa unang pagkakataon ang bansang Bulgarya. Bumalik sa edisyong ito ang mga bansang Ehipto na huling sumali noong [[Miss World 1956|1956]], Taywan na huling sumali noong [[Miss World 1964|1964]] bilang Republika ng Tsina, Gana na huling sumali noong [[Miss World 1968|1968]], Guyana na huling sumali noong [[Miss World 1971|1971]], Liberya at Uganda na huling sumali noong [[Miss World 1985|1985]], at Kapuluang Birheng Britaniko at Sierra Leone na parehong huling sumali noong [[Miss World 1986|1986]]. Hindi sumali ang mga bansang Brasil, Panama, at San Vicente at ang Granadinas sa edisyong ito. Dahil nagkaroon ng sakit ang may-hawak ng prangkisa ng Brasil sa Miss World, iniluklok si Elizabeth Ferreira da Silva ng Club Ilha Porchat, na siyang nagpapadala ng mga kandidata ng Brasil sa Miss International, sa Miss World. Gayunpaman, hindi sumulpot sa Londres si da Silva dahil sa hindi isiniwalat na dahilan. Hindi rin sumali si Judy Charles ng San Vicente at ang Granadinas dahil sa hindi isiniwalat na dahilan.<ref>{{Cite web |last= |first= |date=9 Oktubre 2022 |title=A history of pageantry in SVG 1951 to 2019 |url=https://onenewsstvincent.com/2022/10/09/one-news-svg-pageant-corner-a-history-of-pageantry-in-svg-1951-to-2019/ |access-date=7 Disyembre 2024 |website=One News SVG |language=en}}</ref> Hindi sumali ang Panama matapos na mabigo ang kanilang organisasyong pambansa na magdaos ng kompetisyong pambansa o magtalaga ng kalahok. == Mga resulta == [[Talaksan:Miss_World_1988_Map.PNG|thumb|250x250px| Mga bansa at teritoryong sumali sa Miss World 1988 at ang kanilang mga pagkakalagay.]] === Mga pagkakalagay === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Pagkakalagay !Kandidata |- | '''Miss World 1988''' | * '''{{Flagicon|ISL}} [[Lupangyelo]]''' – '''Linda Pétursdóttir''' <ref name=":4">{{Cite news |last=Neelissen |first=Bernadette |date=18 Nobyembre 1988 |title=Miss IJsland's werelds mooiste |language=nl |trans-title=Miss Iceland World's Most Beautiful |pages=7 |work=Het vrije volk |url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010962979:mpeg21:p007 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Delpher}}</ref> |- | 1st runner-up | * {{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] – Yeon-hee Choi<ref name=":4" /> |- | 2nd runner-up | * {{flagicon|GBR}} [[United Kingdom|Reyno Unido]] – Kirsty Roper<ref name=":4" /> |- | Top 5 | * {{Flagicon|ESP}} [[Espanya]] – Susana de la Llave * {{flagicon|Venezuela|variant=1930}} [[Venezuela|Beneswela]] – Emma Rabbe<ref>{{Cite web |last=Martínez |first=Pilar |date=27 Nobyembre 2024 |title=Grandes de las telenovelas: Emma Rabbe |trans-title=Soap Opera Greats: Emma Rabbe |url=https://www.segre.com/es/television/241127/grandes-telenovelas-emma-rabbe_647457.html |access-date=7 Disyembre 2024 |website=Segre |language=es}}</ref> |- | Top 10 | * {{Flagicon image|Flag of Australia (converted).svg}} [[Australia|Australya]] – Catherine Bushell * {{Flagicon|AUT}} [[Austria|Austrya]] – Alexandra Werbanschitz * {{flagicon|NOR}} [[Noruwega]] – Rita Paulsen * {{flagicon|SWE}} [[Suwesya]] – Cecilia Hörberg * {{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] – Diana Magaňa |} === Mga ''Continental Queens of Beauty'' === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Kontinente !Kandidata |- |Aprika | * {{Flagicon|KEN}} [[Kenya]] – Dianna Naylor |- |Asya | * {{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] – Yeon-hee Choi |- |Europa | * '''{{Flagicon|ISL}}''' [[Lupangyelo]] – Linda Pétursdóttir<ref name=":3" /> |- |Kaamerikahan | * {{flagicon|Venezuela|variant=1930}} [[Venezuela|Beneswela]] – Emma Rabbe |- |Oseaniya | * {{Flagicon image|Flag of Australia (converted).svg}} [[Australia|Australya]] – Catherine Bushell |} === Mga espesyal na parangal === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Parangal !Nagwagi |- |Miss Photogenic | * '''{{Flagicon|GUA|civil}}''' [[Guatemala|Guwatemala]] – Mariluz Aguilar |- |Miss Personality | * {{Flagicon|POR}} [[Portugal]] – Helena Laureano |} == Kompetisyon == === Pormat ng kompetisyon === Mula sa labindalawa noong [[Miss World 1987|nakaraang taon]], sampung ''semi-finalist'' ang napili sa pamamagitan ng paunang kompetisyon at mga ''personal interview''.<ref>{{Cite news |date=19 Nobyembre 1988 |title=Out with a whimper |language=en |pages=25 |work=Evening Times |url=https://books.google.com.ph/books?id=Nw4-AAAAIBAJ&lpg=PA25&dq=%22miss%20world%22&pg=PA25#v=onepage&q=%22miss%20world%22&f=false |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Google Books}}</ref> Lumahok sa ''swimsuit competition'' at ''evening gown competition'' ang sampung mga ''semi-finalist'', at kalaunan ay napili ang limang pinalista na sumabak sa ''final interview.'' Pagkatapos nito, limang kandidata ang hinirang bilang ''Continental Queens of Beauty'', at hinirang pagkatapos ang ''dalawang runner-up'' at ang bagong Miss World.<ref>{{Cite news |date=17 Nobyembre 1988 |title=Lindu spáð verðlaunasæti í kvöld |language=is |trans-title=Linda predicted a prize seat tonight |pages=2 |work=Morgunblaðið |url=https://timarit.is/page/1692844?iabr=on |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Timarit.is}}</ref> === Komite sa pagpili === * Richard Birtchnell – Direktor ng Burton Group Promotions * Rob Brandt – Direktor ng Walters International Computers * Angelo Carazzo – Pangulo ng Costa del Sol Tourism Board * Lindka Cierach – Tagadisenyong Ingles * Dr. Reita Faria – [[Miss World 1966]] mula sa Indiya * Khadija Adam Ismail – Kenyanang modelo at Miss World Kenya 1984 * James Kimber – Estilistang Ingles at tagapangulo ng UK Kimber Group * Eric Morley – Tagapagtatag ng Miss World * Kimberly Santos – [[Miss World 1980]] mula sa Guam == Mga kandidata == Walumpu't-apat na kandidata ang lumahok para sa titulo. {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Bansa/Teritoryo !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon|group=A|name=A}} !Bayan |- |{{flagicon|GER}} [[Kanlurang Alemanya|Alemanya]] |Katja Munch |19 |[[Francfort del Meno]] |- |'''{{flagicon|ARG}}''' [[Arhentina]] |Gabriela Madeira<ref name=":1">{{Cite news |date=12 Nobyembre 1988 |title=Futuras reinas |language=es |pages=42 |work=La Nacion |url=https://books.google.com.ph/books?id=N7ktAAAAIBAJ&lpg=PA42&dq=%22Claudia%20Nazer%22&pg=PA42#v=onepage&q=%22Claudia%20Nazer%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |19 |[[Lungsod ng Buenos Aires|Buenos Aires]] |- |{{Flagicon image|Flag of Australia (converted).svg}} [[Australia|Australya]] |Catherine Bushell<ref>{{Cite news |date=8 Oktubre 1988 |title=Entrant chosen |language=en |pages=5 |work=The Canberra Times |url=https://trove.nla.gov.au/newspaper/article/102013180?searchTerm=%22Miss%20World%22 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Trove}}</ref> |21 |[[Sidney|Sydney]] |- |{{Flagicon|AUT}} [[Austria|Austrya]] |Alexandra Werbanschitz<ref>{{Cite web |title=Im Fluss des Lebens |trans-title=In the flow of life |url=https://issuu.com/klippmagazin/docs/klipp_2007-01/s/16782380 |access-date=18 Hulyo 2024 |website=Klipp Zeitschriften |language=de |via=Issuu}}</ref> |21 |Graz |- |{{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Bagong Silandiya]] |Lisa Corban |19 |[[Waikato]] |- |{{flagicon|Bahamas}} [[Bahamas]] |Natasha Rolle |21 |[[Nassau]] |- |{{Flagicon|BAR}} [[Barbados]] |Ferida Kola |20 |[[Bridgetown]] |- |{{flagicon|BEL}} [[Belhika]] |Daisy van Cauwenbergh<ref>{{Cite web |date=25 Nobyembre 2016 |title=Ex-Miss België Daisy Van Cauwenbergh veroordeeld tot vijf maanden cel met uitstel |url=https://www.hln.be/celebrities/ex-miss-belgie-daisy-van-cauwenbergh-veroordeeld-tot-vijf-maanden-cel-met-uitstel~a0cb51e8/ |access-date=18 Hulyo 2024 |website=Het Laatste Nieuws |language=nl}}</ref> |19 |Limbourg |- |'''{{flagicon|BIZ|1981}}''' [[Belize|Belis]] |Pauline Young |19 |Lungsod ng Belis |- |{{flagicon|Venezuela|variant=1930}} [[Venezuela|Beneswela]] |Emma Rabbe<ref>{{Cite web |last=Córdova |first=Lilia |date=17 Mayo 2013 |title=¿Qué es de la vida de Emma Rabbe? |trans-title=What is Emma Rabbe's life like? |url=https://es-us.vida-estilo.yahoo.com/blogs/adicto-telenovelas/-%C2%BFqu%C3%A9-es-de-la-vida-de-emma-rabbe--214138368.html |access-date=18 Hulyo 2024 |website=Adicto a las Telenovelas |language=es-US |via=Yahoo!}}</ref> |19 |La Guaira |- |{{Flagicon|BER}} [[Bermuda]] |Sophie Cannonier<ref>{{Cite web |last=Hendrickson |first=Sékou |date=11 Hunyo 2022 |title=Sophia Cannonier tells court her antibodies ‘equal to, if not better than’ vaccine |url=https://www.royalgazette.com/court/news/article/20220610/sophia-cannonier-tells-court-her-antibodies-equal-to-if-not-better-than-vaccine/ |access-date=18 Hulyo 2024 |website=Royal Gazette |language=en-US}}</ref> |19 |Warwick East |- |{{Flagicon|BUL|1971}} [[Bulgarya]] |Sonia Vassilieva |19 |Varna |- |'''{{Flagicon|BOL|civil}}''' [[Bulibya]] |Claudia Nazer<ref name=":1" /> |24 |Tarija |- |'''{{flagicon|CUR}}''' [[Curaçao]] |Anuschka Cova<ref>{{Cite news |date=1 Oktubre 1987 |title=Anuschka Cova Miss Curacao '87 |language=nl |pages=12 |work=Amigoe |url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010641954:mpeg21:p012 |access-date=18 Hulyo 2024 |via=Delpher}}</ref> |19 |Willemstad |- |{{flagicon|DNK}} [[Dinamarka]] |Susanne Johansen |24 |[[Copenhague]] |- |'''{{Flagicon|EGY}}''' [[Ehipto]] |Dina El Naggar |20 |Giza |- |{{flagicon|ECU}} [[Ecuador|Ekwador]] |Cristina López<ref name=":2">{{Cite news |date=17 Nobyembre 1988 |title=Miss Venezuela favorita en Miss Mundo |language=es |pages=10 |work=La Opinion |url=https://books.google.com.ph/books?id=xBZDAAAAIBAJ&lpg=PA10&dq=%22Susana%20de%20la%20Llave%22&pg=PA10#v=onepage&q=%22Susana%20de%20la%20Llave%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |20 |Guayaquil |- |{{Flagicon|ESA}} [[El Salvador]] |Karla Hasbún |17 |[[San Salvador]] |- |{{Flagicon|ESP}} [[Espanya]] |Susana de la Llave<ref name=":2" /> |19 |Figueres |- |{{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] |Diana Magaña<ref>{{Cite news |date=2 Marso 1988 |title=Miss USA– 4th Texan in a row wins pageant full of controversy |language=en |pages=7 |work=The Kerrville Times |url=https://www.newspapers.com/article/the-kerrville-times/151540666/ |access-date=18 Hulyo 2024 |via=Newspapers.com}}</ref> |23 |[[Rancho Palos Verdes, California|Rancho Palos Verdes]] |- |'''{{Flagicon|GHA}}''' [[Ghana|Gana]] |Dzidzo Amoa<ref name=":0">{{Cite news |last=Dadson |first=Nanabanyin |date=26 Nobyembre 1988 |title=Not a winner but 'Miss Ghana' makes mark |language=en |pages=1 |work=The Mirror |issue=1776 |url=https://books.google.com.ph/books?id=UNtmAAAAcAAJ&lpg=PP1&ots=yDCGFDVc3y&dq=Dianna%20Naylor%09miss%20kenya&pg=PP1#v=onepage&q=Dianna%20Naylor%09miss%20kenya&f=false |access-date=30 Hulyo 2024 |via=Google Books}}</ref> |23 |Volta |- |'''{{Flagicon|GRE}}''' [[Gresya]] |Ariadni Mylona |19 |Chania |- |{{flagicon|GUM}} [[Guam]] |Rita Mae Pangelinan |23 |Windward Hills |- |'''{{Flagicon|GUA|civil}}''' [[Guatemala|Guwatemala]] |Mariluz Aguilar<ref name=":2" /> |18 |[[Lungsod ng Guatemala]] |- |{{Flagicon|GUY}} [[Guyana]] |Christine Jardim<ref>{{Cite news |date=26 Nobyembre 1988 |title=Miss World on TV |language=en |pages=23 |work=Stabroek News |url=https://books.google.com.ph/books?id=tKtjAAAAIBAJ&lpg=PA23&dq=%22Miss%20World%22&pg=PA23#v=onepage&q=%22Miss%20World%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |20 |[[Georgetown]] |- |{{Flagicon|JAM}} [[Hamayka]] |Andrea Haynes<ref>{{Cite web |date=3 Setyembre 2021 |title=Andrea Haynes dominates the sections to become 13th Miss Jamaica World |url=https://jamaica-gleaner.com/article/esponsored/20210903/andrea-haynes-dominates-sections-become-13th-miss-jamaica-world |access-date=16 Oktubre 2024 |website=The Gleaner |language=en}}</ref> |24 |[[Kingston, Jamaica|Kingston]] |- |{{Flagicon|JPN|1947}} [[Hapon]] |Kazumi Sakikubo |22 |[[Kobe]] |- |{{flagicon|GIB}} [[Gibraltar|Hibraltar]] |Tatiana Desoiza |23 |Hibraltar |- |{{Flagicon|HON|1949}} [[Honduras]] |Alina Díaz |19 |Choluteca |- |{{Flagicon image|Flag of Hong Kong (1876–1955).svg}} [[Hong Kong]] |Michelle Reis<ref>{{Cite web |last=Yuen |first=Norman |date=22 Nobyembre 2022 |title=10 Miss Hong Kong winners from the 1980s – what are they doing now? |url=https://www.scmp.com/magazines/style/celebrity/article/3200520/10-miss-hong-kongs-1980s-where-are-they-now-joyce-godenzi-marrying-martial-arts-master-sammo-hung |access-date=27 Disyembre 2022 |website=South China Morning Post |language=en}}</ref> |18 |Kowloon |- |{{Flagicon|IND}} [[Indiya]] |Anuradha Kottoor<ref>{{Cite web |date=30 Abril 1995 |title=Former Miss India Anu Kottoor to be MTV's new veejay |url=https://www.indiatoday.in/magazine/eyecatchers/story/19950430-former-miss-india-anu-kottoor-to-be-mtv-new-veejay-807235-1995-04-29 |access-date=16 Oktubre 2024 |website=India Today |language=en}}</ref> |22 |[[Mumbai|Bombay]] |- |{{flagicon|IRL}} [[Republika ng Irlanda|Irlanda]] |Collette Jackson<ref>{{Cite news |last=Boylan |first=Anne |date=23 Agosto 1997 |title=So where are you now, Miss Ireland? |language=en |work=The Mirror |url=https://www.thefreelibrary.com/SO+WHERE+ARE+YOU+NOW%2cMISS+IRELAND%3f-a061061390 |access-date=15 Hunyo 2023}}</ref> |22 |Coolock |- |{{Flagicon|ISR}} [[Israel]] |Dganit Cohen<ref>{{Cite news |date=1 Abril 1988 |title=High school student will represent Israel |language=en |pages=4 |work=The Australian Jewish Times |url=https://trove.nla.gov.au/newspaper/article/263260691?searchTerm=%22Miss%20World%22 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Trove}}</ref> |18 |[[Tel-Abib]] |- |{{Flagicon|ITA}} [[Italya]] |Giulia Gemo<ref>{{Cite news |date=24 Setyembre 1988 |title=Finalista a Miss Mondo |language=it |trans-title=Miss World finalist |pages=9 |work=La Stampa |url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,9/articleid,0963_01_1988_0210_0009_23975481/anews,true/ |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Archivio La Stampa}}</ref> |18 |[[Modena]] |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] |Morgan Fox<ref>{{Cite news |date=13 Nobyembre 1988 |title=Foxy lady |language=en |pages=25 |work=Sunday Mirror |url=https://www.newspapers.com/article/sunday-mirror/148623458/ |access-date=18 Hulyo 2024 |via=Newspapers.com}}</ref> |18 |[[Richmond, British Columbia|Richmond]] |- |{{Flagicon|SAM}} [[Samoa|Kanlurang Samoa]] |Noanoa Hill |17 |[[Apia]] |- |'''{{Flagicon|IVB}}''' [[Kapuluang Birheng Britaniko]] |Nelda Farrington<ref>{{Cite book |last=Hull |first=Kareem-Nelson |url=https://books.google.com.ph/books?id=X8ZeDwAAQBAJ&lpg=PT159&ots=-w90Fqlp6o&dq=Barbara%20Stevens%20miss%20british%20virgin%20islands&pg=PT159#v=onepage&q=Barbara%20Stevens%20miss%20british%20virgin%20islands&f=false |title=The Virgin Islands Dictionary: A Collection of Words and Phrases so You Could Say It Like We |date=2018 |publisher=AuthorHouse |location=Bloomington, Indiana}}</ref> |22 |Tortola |- |'''{{Flagicon|ISV}}''' [[US Virgin Islands|Kapuluang Birhen ng Estados Unidos]] |Cathy Mae Sitaram |19 |St. Croix |- |{{flagicon|COK}} [[Kapuluang Cook]] |Annie Wigmore |17 |Titikaveka |- |{{flagicon|CYM|variant=old}} [[Kapuluang Kayman]] |Melissa McTaggart |23 |Grand Cayman |- |{{flagicon|TCA}} [[Kapuluang Turks at Caicos]] |Doreen Dickenson |20 |Grand Turk |- |{{Flagicon|KEN}} [[Kenya]] |Dianna Naylor<ref name=":0" /> |21 |[[Mombasa]] |- |{{flagicon|COL}} [[Colombia|Kolombya]] |Jasmín Oliveros<ref>{{Cite web |last= |date=14 Disyembre 1987 |title=Diana Patricia: Por quinta vez Santander se lleva la corona |trans-title=Diana Patricia: For the fifth time Santander takes the crown |url=https://www.semana.com/diana-patricia/9669-3/ |access-date=3 Hunyo 2023 |website=Semana |language=es}}</ref> |20 |[[Bahía Solano]] |- |{{flagicon|CRI}} [[Costa Rica|Kosta Rika]] |Virginia Steinvorth<ref>{{Cite web |last=Castro |first=Carlos |last2=Rojas |first2=Pablo |date=17 Hulyo 2024 |title=Empresario detenido por presunta tala ilegal en Limón registra 6 visitas a Casa Presidencial |url=https://www.crhoy.com/nacionales/empresario-detenido-por-presunta-tala-ilegal-en-limon-registra-6-visitas-a-casa-presidencial/ |access-date=8 Agosto 2024 |website=Costa Rica Noticias |language=es}}</ref> |19 |[[San José, Costa Rica|San José]] |- |'''{{Flagicon|LIB}}''' [[Lebanon|Libano]] |Sylvana Samaha |19 |[[Beirut]] |- |'''{{Flagicon|LBR}}''' [[Liberya]] |Ollie White<ref>{{Cite web |date=19 Setyembre 2007 |title=Liberia: Former Miss Liberia Launches School Operation |url=https://allafrica.com/stories/200709190631.html |access-date=16 Oktubre 2024 |website=The Inquirer Newspaper |via=AllAfrica}}</ref> |19 |Nimba |- |{{Flagicon|LUX}} [[Luxembourg|Luksemburgo]] |Chantal Schanbacher |22 |Altrier |- |'''{{Flagicon|ISL}} [[Lupangyelo]]''' |'''Linda Pétursdóttir'''<ref>{{Cite news |date=28 Nobyembre 1988 |title=Miss World was shy |language=en |pages=15 |work=Star-News |url=https://books.google.com.ph/books?id=Pb8sAAAAIBAJ&lpg=PA15&dq=%22miss%20world%22&pg=PA15#v=onepage&q=%22miss%20world%22&f=false |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Google Books}}</ref> |18 |Vopnafjörður |- |'''{{Flagicon image|Bandeira do Leal Senado.svg}}''' [[Makaw]] |Helena Lo Branco |19 |Makaw |- |{{Flagicon|MAS}} [[Malaysia]] |Sue Wong<ref>{{Cite news |date=18 Setyembre 1988 |title='Queen' learns English |language=en |pages=10 |work=The Straits Times |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/page/straitstimes19880918-1.1.10 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref> |19 |Penang |- |{{Flagicon|MLT}} [[Malta]] |Josette Camilleri |21 |Marsa |- |'''{{Flagicon|MRI}}''' [[Mawrisyo]] |Véronique Ash<ref>{{Cite web |date=1 Marso 2008 |title=Art thérapeute en devenir |trans-title=Art therapist in the making |url=https://lexpress.mu/s/article/art-th%C3%A9rapeute-en-devenir |access-date=7 Disyembre 2024 |website=L'Express |language=fr}}</ref> |21 |Beau Bassin |- |{{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] |Cecilia Cervera |20 |[[Lungsod ng Mehiko]] |- |'''{{flagicon|NGR}}''' [[Nigeria|Niherya]] |Omasan Buwa<ref>{{Cite web |date=15 Abril 2017 |title=Being ex-beauty queen still puts me under pressure –Omasan Buwa |url=https://thesun.ng/being-ex-beauty-queen-still-puts-me-under-pressure-omasan-buwa/ |access-date=16 Oktubre 2024 |website=The Sun |language=en}}</ref> |22 |Warri |- |{{flagicon|NOR}} [[Noruwega]] |Rita Paulsen<ref>{{Cite web |date=25 Pebrero 2003 |orig-date=1 Agosto 2001 |title=Kan ikke lures til utroskap |trans-title=Cannot be tricked into adultery |url=https://www.vg.no/rampelys/i/8wmJKW/kan-ikke-lures-til-utroskap |access-date=16 Oktubre 2024 |website=VG |language=no}}</ref> |21 |Myrvoll |- |{{flagicon|NED}} [[Netherlands|Olanda]] |Angela Visser<ref>{{Cite news |date=22 Agosto 1988 |title=Angela (21) 't mooist |language=nl |trans-title=Angela (21) the most beautiful |pages=21 |work=De Telegraaf |url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110610851:mpeg21:p001 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Delpher}}</ref> |21 |[[Rotterdam]] |- |{{flagicon2|Papua New Guinea}} [[Papua New Guinea|Papuwa Bagong Guniya]] |Erue Taunao |19 |[[Port Moresby]] |- |'''{{Flagicon|PAR|1954}}''' [[Paraguay|Paragway]] |María José Miranda<ref>{{Cite web |date=27 Marso 2022 |title=María José Miranda Ugarriza, de Miss Paraguay a dirigente del Centenario |trans-title=María José Miranda Ugarriza, from Miss Paraguay to leader of the Centennial |url=https://www.abc.com.py/gente/2022/03/27/maria-jose-miranda-ugarriza-de-miss-paraguay-a-dirigente-del-centenario/ |access-date=16 Oktubre 2024 |website=ABC Color |language=es}}</ref> |19 |[[Asuncion|Asunción]] |- |'''{{Flagicon|PER|state}}''' [[Peru]] |Martha Kaik |21 |[[Lungsod ng Lima|Lima]] |- |{{Flagicon|PHI|1936}} [[Mutya ng Pilipinas|Pilipinas]] |Dana Narvadez<ref>{{Cite web |date=1 Abril 2001 |title=Pabobonggahin ang 'Mutya' quest |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/showbiz/2001/04/01/119610/pabobonggahin-ang-mutya-guest |access-date=16 Oktubre 2024 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> |19 |[[Maynila|Manila]] |- |{{flagicon|FIN}} [[Pinlandiya]] |Nina Andersson<ref>{{Cite web |last=Bagge |first=Paula |date=24 Disyembre 2016 |title=Tällainen on ex-missi Nina Kiijärven kaunis joulukoti – täyttymys valkoista joulua toivoville |trans-title=Such is ex-miss Nina Kiijärvi's beautiful Christmas home - a fulfillment for those wishing for a white Christmas |url=https://www.is.fi/asuminen/art-2000005017501.html |access-date=16 Oktubre 2024 |website=Ilta-Sanomat |language=fi}}</ref> |21 |Lahti |- |{{flagicon|POL}} [[Polonya]] |Joanna Gapinska<ref>{{Cite web |last=Staszyńska |first=Magdalena |date=6 Abril 2022 |title=Była Miss Polonia dziś jest milionerką. Gapińska ma jednak poważne problemy z synami |trans-title=Former Miss Polonia is a millionaire today. However, Joanna Gapińska has serious problems with her sons. They messed with the law |url=https://www.plotek.pl/plotek/7,154063,28306440,joanna-gapinska.html |access-date=14 Hunyo 2023 |website=Plotek.pl |language=pl}}</ref> |20 |[[Szczecin]] |- |{{Flagicon|POR}} [[Portugal]] |Helena Laureano<ref>{{Cite web |last=Oliveira |first=Sara |date=23 Nobyembre 2023 |title=Helena Laureano revela luta contra depressão quando recupera rotinas |trans-title=Helena Laureano reveals struggle with depression as she recovers her routine |url=https://www.jn.pt/3471407556/helena-laureano-revela-luta-contra-depressao-quando-recupera-rotinas/ |access-date=7 Disyembre 2024 |website=Jornal de Notícias |language=pt}}</ref> |20 |Sesimbra |- |{{flagicon|FRA}} [[Pransiya]] |Claudia Frittolini<ref>{{Cite web |last=Lobjoie |first=Grégory |date=12 Pebrero 2019 |title=Claudia Frittolini relaxée |trans-title=Claudia Frittolini relaxed |url=https://www.dna.fr/justice/2019/02/12/claudia-frittolini-relaxee |access-date=3 Hunyo 2023 |website=Dernières Nouvelles d'Alsace |language=FR-fr}}</ref> |20 |Illzach |- |{{Flag|Isle of Man|name=Pulo ng Man}} |Victoria O'Dea |17 |Douglas |- |{{flagicon|DOM}} [[Republikang Dominikano]] |María Josefina Martínez |21 |San Ignacio de Sabaneta |- |{{flagicon|GBR}} [[United Kingdom|Reyno Unido]] |Kirsty Roper<ref>{{Cite news |date=11 Nobyembre 1988 |title=Miss UK can't find her dress |language=en |pages=3 |work=Evening Times |url=https://books.google.com.ph/books?id=INpAAAAAIBAJ&lpg=PA3&dq=%22Kirsty%20Roper%22&pg=PA3#v=onepage&q=%22Kirsty%20Roper%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |17 |Staffordshire |- |{{Flagicon|SKN}} [[San Cristobal at Nieves]] |Hailey Cassius |21 |[[Basseterre|Newtown]] |- |'''{{Flagicon|SLE}}''' [[Sierra Leone]] |Tiwilla Ojukutu<ref>{{Cite web |last=Benjamin |first=Beresford |date=2 Agosto 2023 |title=Miss Sierra Leone Beauty Pageant: Celebrating Elegance, Strength, and Intelligence |url=https://salonemessengers.com/miss-sierra-leone-beauty-pageant-celebrating-elegance-strength-and-intelligence/ |access-date=7 Disyembre 2024 |website=Salone Messenger |language=en-US}}</ref> |21 |[[Freetown]] |- |{{Flagicon|SIN}} [[Singapore|Singapura]] |Shirley Teo<ref>{{Cite news |date=18 Nobyembre 1988 |title=Glitz and glitter at Miss World photo session |language=en |pages=14 |work=The New Paper |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/article/newpaper19881118-1.2.19.2 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref> |23 |Singapura |- |{{Flagicon|SRI}} [[Sri Lanka]] |Michelle Koelmeyer |18 |[[Colombo]] |- |'''{{Flagicon|SWZ}}''' [[Suwasilandiya]] |Thandeka Magagula<ref>{{Cite web |last=Dlamini |first=Mxolisi |date=19 Oktubre 2023 |title=Remove govt from Miss Eswatini |url=https://www.pressreader.com/eswatini/times-of-eswatini/20231019/282273850035946?srsltid=AfmBOooi12xi5R1cJdhoOh84r6K_dH4_5w2hvTskdGbn7MimGIMBJc47 |access-date=7 Disyembre 2024 |website=Times of Eswatini |language=en |via=PressReader}}</ref> |22 |Manzini |- |{{flagicon|SWE}} [[Suwesya]] |Cecilia Hörberg |22 |Gothenburg |- |{{flagicon|SUI}} [[Suwisa]] |Karina Berger<ref>{{Cite web |date=23 Nobyembre 2020 |title=So wohnt Karina Berger |trans-title=This is how Karina Berger lives |url=https://www.schweizer-illustrierte.ch/people/swiss-stars/so-wohnt-karina-berger |access-date=14 Hunyo 2023 |website=Schweizer Illustrierte |language=de-CH}}</ref> |20 |[[Zürich|Zurich]] |- |{{flagicon|THA}} [[Thailand|Taylandiya]] |Paphassara Chutanupong (Thaveeporn Hunsilp)<ref>{{Cite news |date=18 Oktubre 1988 |title=Beast in the beauties rears its ugly head |language=en |pages=2 |work=The New Paper |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/page/newpaper19881018-1.1.2 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref> |18 |[[Bangkok]] |- |'''{{Flagicon|TWN}}''' [[Taywan]] |Wu Yi-ning<ref>{{Cite news |date=5 Mayo 1988 |title=Newest rage in Taiwan |language=en |pages=3 |work=The Free-Lance Star |url=https://books.google.com.ph/books?id=pHkQAAAAIBAJ&lpg=PA3&dq=%22Wu%20Yi-ning%22&pg=PA3#v=onepage&q=%22Wu%20Yi-ning%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |17 |[[Taipei]] |- |{{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] |Choi Yeon-hee<ref>{{Cite news |date=18 Nobyembre 1988 |title=Icelandic bodybuilder is new Miss World |language=en |pages=9 |work=Record-Journal |url=https://books.google.com.ph/books?id=VApIAAAAIBAJ&lpg=PA9&dq=%22Kirsty%20Roper%22&pg=PA9#v=onepage&q=%22Kirsty%20Roper%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |22 |[[Seoul]] |- |{{flagicon|TTO}} [[Trinidad at Tobago]] |Wendy Baptiste |19 |Arouca |- |{{Flagicon|CHI}} [[Tsile]] |María Francisca Aldunate |22 |[[Santiago, Tsile|Santiago]] |- |{{flagicon|CYP}} [[Tsipre]] |Aphrodite Theophanous |18 |Paphos |- |'''{{Flagicon|TUR}}''' [[Turkiya]] |Esra Sumer<ref>{{Cite web |date=24 Agosto 2018 |title=Çağla Şıkel'den Miss Turkey itirafı! |trans-title=Confession of Miss Turkey by Çağla Şıkel! |url=https://www.hurriyet.com.tr/galeri-cagla-sikelden-miss-turkey-itirafi-40181110/2 |access-date=15 Abril 2023 |website=Hürriyet |language=tr}}</ref> |19 |[[Istanbul]] |- |'''{{Flagicon|UGA}}''' [[Uganda]] |Nazma Jamal Mohamed<ref>{{Cite web |date=7 Oktubre 2019 |title=Beauty Queens since independence |url=https://www.newvision.co.ug/news/1508229/beauty-queens-independence#google_vignette |access-date=16 Oktubre 2024 |website=New Vision |language=en}}</ref> |20 |Entebbe |- |{{flagicon|URY}} [[Uruguay|Urugway]] |Gisel Silva Sienra |19 |[[Montevideo]] |- |{{Flagicon|SFR Yugoslavia}} [[Yugoslavia]] |Suzana Žunić<ref>{{Cite web |date=18 Marso 2024 |title=Bila je tiha patnja i želja mnogih muškaraca, no zbog ovog je našeg nogometaša bivša Miss Jugoslavije prošla kroz pakao |trans-title=It was the silent suffering and desire of many men, but because of this our football player, the former Miss Yugoslavia went through hell. |url=https://slobodnadalmacija.hr/mozaik/scena/showbiz/bila-je-tiha-patnja-i-zelja-mnogih-muskaraca-no-zbog-ovog-je-naseg-nogometasa-bivsa-miss-jugoslavije-prosla-kroz-pakao-1373418 |access-date=7 Disyembre 2024 |website=Slobodna Dalmacija |language=hr-hr}}</ref> |17 |Split |} == Mga tala == {{Notelist}} == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Panlabas na kawing == * {{official website|http://www.missworld.com}} {{Miss World}} [[Kategorya:Miss World]] 0och8plzie7ifltne5gl9vkuje39ojx 2140644 2140642 2024-12-07T08:58:58Z Allyriana000 119761 2140644 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|winner='''[[Linda Pétursdóttir]]'''|represented={{flagicon|Iceland}} Lupangyelo|date=17 Nobyembre 1988|placements=10|presenters={{Hlist|Peter Marshall|Alexandra Bastedo}}|acts={{Hlist|Koreana|Donny Osmond}}|venue=Royal Albert Hall, Londres, Reyno Unido|broadcaster=Thames Television|entrants=84|debuts=Bulgarya|returns={{Hlist|Ehipto|Gana|Guyana|Kapuluang Birheng Britaniko|Liberya|Sierra Leone|Taywan|Uganda}}|withdraws={{Hlist|Brasil|Panama|San Vicente at ang Granadinas}}|before=[[Miss World 1987|1987]]|next=[[Miss World 1989|1989]]|photogenic=Mariluz Aguilar<br>{{flagicon|Guatemala}} Guwatemala|personality=Helena Isabel Laureano<br>{{flagu|Portugal}}}} Ang '''Miss World 1988''' ay ang ika-38 edisyon ng Miss World pageant, na ginanap sa Royal Albert Hall sa Londres, Reyno Unido noong 17 Nobyembre 1988.<ref>{{Cite news |date=19 Nobyembre 1988 |title=Bodybuilder crowned Miss World |language=en |pages=20 |work=Observer-Reporter |url=https://books.google.com.ph/books?id=5wRlAAAAIBAJ&lpg=PA20&dq=%22Miss%20World%22&pg=PA20#v=onepage&q=%22Miss%20World%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref><ref name=":3">{{Cite news |date=19 Nobyembre 1988 |title=The new Miss World |language=en |pages=7 |work=New Straits Times |url=https://books.google.com.ph/books?id=CK5UAAAAIBAJ&lpg=PA7&dq=%22Miss%20World%22&pg=PA7#v=onepage&q=%22Miss%20World%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> Pagkatapos ng kompetisyon, kinoronahan ni [[Ulla Weigerstorfer]] ng Austrya si [[Linda Pétursdóttir]] ng Lupangyelo bilang Miss World 1988.<ref>{{Cite news |date=19 Nobyembre 1988 |title=Bodybuilder crowned Miss World |pages=B6 |work=Observer-Reporter |url=https://news.google.com/newspapers?id=5wRlAAAAIBAJ&sjid=2XcNAAAAIBAJ&pg=5368%2C5769877 |access-date=31 Hulyo 2023 |via=Google News Archive}}</ref> Ito ang pangalawang beses na nanalo ang Lupangyelo bilang Miss World. Nagtapos bilang first runner-up si Yeon-hee Choi ng Timog Korea, habang nagtapos bilang second runner-up si Kirsty Roper ng Reyno Unido.<ref>{{Cite news |date=19 Nobyembre 1988 |title=Miss Iceland wins world beauty contest |language=en |pages=13 |work=The Indian Express |url=https://books.google.com.ph/books?id=_39lAAAAIBAJ&lpg=PA13&dq=%22Miss%20World%22&pg=PA13#v=onepage&q=%22Miss%20World%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> Mga kandidata mula sa walumpu't-apat na bansa at teritoryo ang lumahok sa kompetisyong ito. Pinangunahan nina Peter Marshall at Alexandra Bastedo ang kompetisyon.<ref>{{Cite news |date=17 Nobyembre 1988 |title=Thursday Television Guide |language=en |pages=14 |work=Evening Times |url=https://books.google.com.ph/books?id=JdpAAAAAIBAJ&lpg=PA14&dq=Alexandra%20Bastedo%20miss%20world&pg=PA14#v=onepage&q=Alexandra%20Bastedo%20miss%20world&f=false |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Google Books}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 Enero 2014 |title=Alexandra Bastedo: Actress best known for her role in the 1960s television sci-fi series The Champions dies |url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/news/alexandra-bastedo-actress-best-known-for-her-role-in-the-1960s-television-scifi-series-the-champions-dies-9054808.html |access-date=7 Disyembre 2024 |website=The Independent |language=en}}</ref> Nagtanghal ang bandang Koreana at si Donny Osmond sa edisyong ito. == Kasaysayan == [[Talaksan:Royal_Albert_Hall,_London_-_Nov_2012.jpg|thumb|250x250px|Royal Albert Hall, ang lokasyon ng Miss World 1988]] === Lokasyon at petsa === Tatlong bansa ang kinunsidera ng mga Morley upang idaos ang mga paunang aktibidad para sa kompetisyon; ito ay ang mga bansang Espanya, Irlanda, at Singapura.<ref>{{Cite news |last=Lim |first=Michael |date=16 Mayo 1988 |title=S'pore won't host part of Miss World pageant |language=en |pages=11 |work=The Straits Times |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/article/straitstimes19880516-1.2.22.6 |access-date=17 Disyembre 2023 |via=National Library Board}}</ref><ref>{{Cite news |date=12 Pebrero 1988 |title=S'pore asked to vie tor swimsuit segment of Miss World |language=en |pages=22 |work=The Straits Times |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/article/straitstimes19880212-1.2.32.14 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref> Kalaunan ay napagdesisyunan ni Eric Morley na idaos ang mga paunang aktibidad sa Espanya, na magbabayad ng £ 200,000 para sa mga ''venue fee'', na itataguyod ng Costa del Sol Tourism Office at Air Europa.<ref>{{Cite news |date=4 Nobyembre 1988 |title=Asia's Miss World hopefuls |language=en |pages=6 |work=The Straits Times |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/page/straitstimes19881104-1.1.6 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref><ref>{{Cite news |date=3 Nobyembre 1988 |title=Þokkadísir á Spáni |language=is |trans-title=Charms in Spain |pages=28 |work=Morgunblaðið |url=https://timarit.is/page/1691958?iabr=on |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Tímarit.is}}</ref> Noong Hunyo 1988, nagkaroon ng kasunduan ang Miss World Group na nagkakahalaga ng £ 13.5 milyon para sa pagsasanib ng kumpanya sa independiyenteng istasyon ng radyong ''Scottish'' na Red Rose, sa direksyon ni Owen Oyston, kung saan si Morley ang magiging pangulo. Naganap ang pagsasanib noong Agosto 1988.<ref>{{Cite news |last=Kelso |first=Paul |date=8 Disyembre 1999 |title=Millionaire rapist Owen Oyston released on parole |language=en-GB |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/uk/1999/dec/08/paulkelso1 |access-date=7 Disyembre 2024 |issn=0261-3077}}</ref> === Pagpili ng mga kalahok === Mga kandidata mula sa walumpu't-apat bansa at teritoryo ay napili upang lumahok sa kompetisyon. Limang kandidata ang nailuklok upang kumatawan sa kanilang mga bansa/teritoryo matapos maging runner-up sa kanilang pambansang kompetisyon, o napili sa isang ''casting process'', at anim na kandidata ang nailuklok matapos bumitiw ang orihinal na kalahok. Sa edisyong ito, pinayagan na rin ang mga kandidata mula sa [[Silangang Bloke]] na lumahok sa kompetisyon.<ref>{{Cite news |date=16 Hulyo 1988 |title=Moscow, Beijing may join Miss World show |language=en |pages=5 |work=The Straits Times |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/page/straitstimes19880716-1.1.5 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref><ref>{{Cite news |date=14 Hulyo 1988 |title=Miss World turns red |language=en |pages=2 |work=Evening Times |url=https://books.google.com.ph/books?id=GNxAAAAAIBAJ&lpg=PA2&dq=%22miss%20world%22&pg=PA2#v=onepage&q=%22miss%20world%22&f=false |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Google Books}}</ref> ==== Mga pagpalit ==== Dapat sanang lalahok si Miss Germany 1988 Andrea Stelzer, ngunit dahil mayroon itong pagkamamamayan sa Timog Aprika,<ref>{{Cite news |date=20 Mayo 1985 |title=Miss South Africa gives up pageant |language=en |pages=2 |work=News-Journal |url=https://www.newspapers.com/clip/19551069/news-journal/ |access-date=3 Enero 2023 |via=Newspapers.com}}</ref><ref>{{Cite news |date=20 Mayo 1985 |title=Miss South Africa is out |language=en |edition=2 |pages=8 |work=Singapore Monitor |url=http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/singmonitor19850520-2.2.11.19.2 |access-date=15 Abril 2023 |via=National Library Board}}</ref> siya ay pinalitan ng kanyang ''runner-up'' na si Katja Munch upang kumatawan sa Alemanya. Dapat sanang lalahok si Miss Spain 1988 Eva Pedraza sa edisyong ito,<ref>{{Cite web |last=Tomás |first=Helena |date=5 Hulyo 2022 |title=Eva Pedraza, de su matrimonio con un actor de éxito a su paso por la política |trans-title=Eva Pedraza: from her marriage to a successful actor to her time in politics |url=https://www.vanitatis.elconfidencial.com/famosos/2022-07-05/eva-pedraza-quien-es-modelo-vida-personal-pareja_3455739/ |access-date=9 Hunyo 2023 |website=El Confidencial |language=es}}</ref> ngunit dahil sa hindi isiniwalat na dahilan siya ay pinalitan ng kanyang ''runner-up'' na si Susana de la Llave. Lumahok si Pedraza sa susunod na edisyon. Dapat sanang lalahok si Dolly Minhas ng Indiya sa edisyong ito, ngunit matapos matuklasang may Amerikanong pasaporte ang kanilang kandidata sa Miss Universe na si Kalpana Pandit, nadiskwalipika si Pandit at kinailangan siyang palitan ni Minhas.<ref>{{Cite web |date=25 Marso 2013 |title=50 years of Miss India: Winners through the years |url=https://photogallery.indiatimes.com/beauty-pageants/miss-india/50-years-of-miss-india-winners-through-the-years/winners-through-the-years/articleshow/19188085.cms |access-date=16 Disyembre 2022 |website=The Times of India |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |last2= |first2= |date=24 Setyembre 2013 |title=The curse of Miss India Crown on two sisters |url=https://www.indiatvnews.com/news/india/the-curse-of-miss-india-crown-on-two-sisters-28324.html |access-date=7 Disyembre 2024 |website=India TV |language=en}}</ref> Dahil dito, pinalitan ni Anuradha Kottoor si Minhas bilang kinatawan ng Indiya. Dapat sanang lalahok sina Jannette Hamui ng Mehiko at Nandy Hendrikx ng Olanda,<ref>{{Cite news |date=24 Setyembre 1988 |title=Miss Holland past klompen |language=nl |trans-title=Miss Holland tries on clogs |pages=7 |work=De Telegraaf |url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110610880:mpeg21:p007 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Delpher}}</ref><ref>{{Cite news |date=5 Oktubre 1988 |title=Miss Holland naar World én Universe verkiezing |language=nl |trans-title=Miss Holland to World and Universe election |pages=7 |work=De Telegraaf |url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110610889:mpeg21:p007 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Delpher}}</ref> ngunit matapos nilang bumitiw dahil sa hindi isiniwalat na mga dahilan, pinalitan sila ni Cecilia Cervera at Angela Visser ayon sa pagkakabanggit. Dapat din sanang lalahok si Miss France 1988 Sylvie Bertin sa edisyong ito, ngunit matapos tumangging lumahok sa Miss Universe at Miss World, pinalitan siya ni Claudia Frittolini upang lumahok sa mga nabanggit na kompetisyon.<ref>{{Cite web |last=Perflinker |first=Rita |date=13 Enero 2021 |title=Sylvie Bertin victime d'un grave accident : Miss France 1988 raconte son expérience de mort imminente - Voici |trans-title=Sylvie Bertin victim of a serious accident: Miss France 1988 recounts her near-death experience |url=https://www.voici.fr/news-people/actu-people/sylvie-bertin-victime-dun-grave-accident-miss-france-1988-raconte-son-experience-de-mort-imminente-694670 |access-date=3 Hunyo 2023 |website=Voici |language=fr}}</ref><ref>{{Cite web |last=Dabri |first=Laia |date=13 Enero 2021 |title=Une ancienne Miss France victime d'un grave accident, "violemment percutée par une voiture" |trans-title=A former Miss France victim of a serious accident, "violently hit by a car" |url=https://www.purepeople.com/article/une-ancienne-miss-france-victime-d-un-grave-accident-violemment-percutee-par-une-voiture_a419675/1 |access-date=3 Hunyo 2023 |website=Purepeople |language=fr}}</ref><ref>{{Cite web |date=16 Setyembre 2015 |title=Miss France: à chaque Miss son scandale |trans-title=Miss France: to each Miss her scandal |url=http://www.premiere.fr/Tele/Miss-France-a-chaque-Miss-son-scandale |access-date=31 Mayo 2023 |website=Première |language=FR}}</ref> ==== Mga unang pagsali, pagbalik, at pag-urong ==== Lumahok sa unang pagkakataon ang bansang Bulgarya. Bumalik sa edisyong ito ang mga bansang Ehipto na huling sumali noong [[Miss World 1956|1956]], Taywan na huling sumali noong [[Miss World 1964|1964]] bilang Republika ng Tsina, Gana na huling sumali noong [[Miss World 1968|1968]], Guyana na huling sumali noong [[Miss World 1971|1971]], Liberya at Uganda na huling sumali noong [[Miss World 1985|1985]], at Kapuluang Birheng Britaniko at Sierra Leone na parehong huling sumali noong [[Miss World 1986|1986]]. Hindi sumali ang mga bansang Brasil, Panama, at San Vicente at ang Granadinas sa edisyong ito. Dahil nagkaroon ng sakit ang may-hawak ng prangkisa ng Brasil sa Miss World, iniluklok si Elizabeth Ferreira da Silva ng Club Ilha Porchat, na siyang nagpapadala ng mga kandidata ng Brasil sa Miss International, sa Miss World. Gayunpaman, hindi sumulpot sa Londres si da Silva dahil sa hindi isiniwalat na dahilan. Hindi rin sumali si Judy Charles ng San Vicente at ang Granadinas dahil sa hindi isiniwalat na dahilan.<ref>{{Cite web |last= |first= |date=9 Oktubre 2022 |title=A history of pageantry in SVG 1951 to 2019 |url=https://onenewsstvincent.com/2022/10/09/one-news-svg-pageant-corner-a-history-of-pageantry-in-svg-1951-to-2019/ |access-date=7 Disyembre 2024 |website=One News SVG |language=en}}</ref> Hindi sumali ang Panama matapos na mabigo ang kanilang organisasyong pambansa na magdaos ng kompetisyong pambansa o magtalaga ng kalahok. == Mga resulta == [[Talaksan:Miss_World_1988_Map.PNG|thumb|250x250px| Mga bansa at teritoryong sumali sa Miss World 1988 at ang kanilang mga pagkakalagay.]] === Mga pagkakalagay === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Pagkakalagay !Kandidata |- | '''Miss World 1988''' | * '''{{Flagicon|ISL}} [[Lupangyelo]]''' – '''Linda Pétursdóttir''' <ref name=":4">{{Cite news |last=Neelissen |first=Bernadette |date=18 Nobyembre 1988 |title=Miss IJsland's werelds mooiste |language=nl |trans-title=Miss Iceland World's Most Beautiful |pages=7 |work=Het vrije volk |url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010962979:mpeg21:p007 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Delpher}}</ref> |- | 1st runner-up | * {{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] – Yeon-hee Choi<ref name=":4" /> |- | 2nd runner-up | * {{flagicon|GBR}} [[United Kingdom|Reyno Unido]] – Kirsty Roper<ref name=":4" /> |- | Top 5 | * {{Flagicon|ESP}} [[Espanya]] – Susana de la Llave * {{flagicon|Venezuela|variant=1930}} [[Venezuela|Beneswela]] – Emma Rabbe<ref>{{Cite web |last=Martínez |first=Pilar |date=27 Nobyembre 2024 |title=Grandes de las telenovelas: Emma Rabbe |trans-title=Soap Opera Greats: Emma Rabbe |url=https://www.segre.com/es/television/241127/grandes-telenovelas-emma-rabbe_647457.html |access-date=7 Disyembre 2024 |website=Segre |language=es}}</ref> |- | Top 10 | * {{Flagicon image|Flag of Australia (converted).svg}} [[Australia|Australya]] – Catherine Bushell * {{Flagicon|AUT}} [[Austria|Austrya]] – Alexandra Werbanschitz * {{flagicon|NOR}} [[Noruwega]] – Rita Paulsen * {{flagicon|SWE}} [[Suwesya]] – Cecilia Hörberg * {{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] – Diana Magaňa |} === Mga ''Continental Queens of Beauty'' === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Kontinente !Kandidata |- |Aprika | * {{Flagicon|KEN}} [[Kenya]] – Dianna Naylor |- |Asya | * {{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] – Yeon-hee Choi |- |Europa | * '''{{Flagicon|ISL}}''' [[Lupangyelo]] – Linda Pétursdóttir<ref name=":3" /> |- |Kaamerikahan | * {{flagicon|Venezuela|variant=1930}} [[Venezuela|Beneswela]] – Emma Rabbe |- |Oseaniya | * {{Flagicon image|Flag of Australia (converted).svg}} [[Australia|Australya]] – Catherine Bushell |} === Mga espesyal na parangal === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Parangal !Nagwagi |- |Miss Photogenic | * '''{{Flagicon|GUA|civil}}''' [[Guatemala|Guwatemala]] – Mariluz Aguilar |- |Miss Personality | * {{Flagicon|POR}} [[Portugal]] – Helena Laureano |} == Kompetisyon == === Pormat ng kompetisyon === Mula sa labindalawa noong [[Miss World 1987|nakaraang taon]], sampung ''semi-finalist'' ang napili sa pamamagitan ng paunang kompetisyon at mga ''personal interview''.<ref>{{Cite news |date=19 Nobyembre 1988 |title=Out with a whimper |language=en |pages=25 |work=Evening Times |url=https://books.google.com.ph/books?id=Nw4-AAAAIBAJ&lpg=PA25&dq=%22miss%20world%22&pg=PA25#v=onepage&q=%22miss%20world%22&f=false |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Google Books}}</ref> Lumahok sa ''swimsuit competition'' at ''evening gown competition'' ang sampung mga ''semi-finalist'', at kalaunan ay napili ang limang pinalista na sumabak sa ''final interview.'' Pagkatapos nito, limang kandidata ang hinirang bilang ''Continental Queens of Beauty'', at hinirang pagkatapos ang ''dalawang runner-up'' at ang bagong Miss World.<ref>{{Cite news |date=17 Nobyembre 1988 |title=Lindu spáð verðlaunasæti í kvöld |language=is |trans-title=Linda predicted a prize seat tonight |pages=2 |work=Morgunblaðið |url=https://timarit.is/page/1692844?iabr=on |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Timarit.is}}</ref> === Komite sa pagpili === * Richard Birtchnell – Direktor ng Burton Group Promotions * Rob Brandt – Direktor ng Walters International Computers * Angelo Carazzo – Pangulo ng Costa del Sol Tourism Board * Lindka Cierach – Tagadisenyong Ingles * Dr. Reita Faria – [[Miss World 1966]] mula sa Indiya * Khadija Adam Ismail – Kenyanang modelo at Miss World Kenya 1984 * James Kimber – Estilistang Ingles at tagapangulo ng UK Kimber Group * Eric Morley – Tagapagtatag ng Miss World * Kimberly Santos – [[Miss World 1980]] mula sa Guam == Mga kandidata == Walumpu't-apat na kandidata ang lumahok para sa titulo. {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Bansa/Teritoryo !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon|group=A|name=A}} !Bayan |- |{{flagicon|GER}} [[Kanlurang Alemanya|Alemanya]] |Katja Munch |19 |[[Francfort del Meno]] |- |'''{{flagicon|ARG}}''' [[Arhentina]] |Gabriela Madeira<ref name=":1">{{Cite news |date=12 Nobyembre 1988 |title=Futuras reinas |language=es |pages=42 |work=La Nacion |url=https://books.google.com.ph/books?id=N7ktAAAAIBAJ&lpg=PA42&dq=%22Claudia%20Nazer%22&pg=PA42#v=onepage&q=%22Claudia%20Nazer%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |19 |[[Lungsod ng Buenos Aires|Buenos Aires]] |- |{{Flagicon image|Flag of Australia (converted).svg}} [[Australia|Australya]] |Catherine Bushell<ref>{{Cite news |date=8 Oktubre 1988 |title=Entrant chosen |language=en |pages=5 |work=The Canberra Times |url=https://trove.nla.gov.au/newspaper/article/102013180?searchTerm=%22Miss%20World%22 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Trove}}</ref> |21 |[[Sidney|Sydney]] |- |{{Flagicon|AUT}} [[Austria|Austrya]] |Alexandra Werbanschitz<ref>{{Cite web |title=Im Fluss des Lebens |trans-title=In the flow of life |url=https://issuu.com/klippmagazin/docs/klipp_2007-01/s/16782380 |access-date=18 Hulyo 2024 |website=Klipp Zeitschriften |language=de |via=Issuu}}</ref> |21 |Graz |- |{{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Bagong Silandiya]] |Lisa Corban |19 |[[Waikato]] |- |{{flagicon|Bahamas}} [[Bahamas]] |Natasha Rolle |21 |[[Nassau]] |- |{{Flagicon|BAR}} [[Barbados]] |Ferida Kola |20 |[[Bridgetown]] |- |{{flagicon|BEL}} [[Belhika]] |Daisy van Cauwenbergh<ref>{{Cite web |date=25 Nobyembre 2016 |title=Ex-Miss België Daisy Van Cauwenbergh veroordeeld tot vijf maanden cel met uitstel |url=https://www.hln.be/celebrities/ex-miss-belgie-daisy-van-cauwenbergh-veroordeeld-tot-vijf-maanden-cel-met-uitstel~a0cb51e8/ |access-date=18 Hulyo 2024 |website=Het Laatste Nieuws |language=nl}}</ref> |19 |Limbourg |- |'''{{flagicon|BIZ|1981}}''' [[Belize|Belis]] |Pauline Young |19 |Lungsod ng Belis |- |{{flagicon|Venezuela|variant=1930}} [[Venezuela|Beneswela]] |Emma Rabbe<ref>{{Cite web |last=Córdova |first=Lilia |date=17 Mayo 2013 |title=¿Qué es de la vida de Emma Rabbe? |trans-title=What is Emma Rabbe's life like? |url=https://es-us.vida-estilo.yahoo.com/blogs/adicto-telenovelas/-%C2%BFqu%C3%A9-es-de-la-vida-de-emma-rabbe--214138368.html |access-date=18 Hulyo 2024 |website=Adicto a las Telenovelas |language=es-US |via=Yahoo!}}</ref> |19 |La Guaira |- |{{Flagicon|BER}} [[Bermuda]] |Sophie Cannonier<ref>{{Cite web |last=Hendrickson |first=Sékou |date=11 Hunyo 2022 |title=Sophia Cannonier tells court her antibodies ‘equal to, if not better than’ vaccine |url=https://www.royalgazette.com/court/news/article/20220610/sophia-cannonier-tells-court-her-antibodies-equal-to-if-not-better-than-vaccine/ |access-date=18 Hulyo 2024 |website=Royal Gazette |language=en-US}}</ref> |19 |Warwick East |- |{{Flagicon|BUL|1971}} [[Bulgarya]] |Sonia Vassilieva |19 |Varna |- |'''{{Flagicon|BOL|civil}}''' [[Bulibya]] |Claudia Nazer<ref name=":1" /> |24 |Tarija |- |'''{{flagicon|CUR}}''' [[Curaçao]] |Anuschka Cova<ref>{{Cite news |date=1 Oktubre 1987 |title=Anuschka Cova Miss Curacao '87 |language=nl |pages=12 |work=Amigoe |url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010641954:mpeg21:p012 |access-date=18 Hulyo 2024 |via=Delpher}}</ref> |19 |Willemstad |- |{{flagicon|DNK}} [[Dinamarka]] |Susanne Johansen |24 |[[Copenhague]] |- |'''{{Flagicon|EGY}}''' [[Ehipto]] |Dina El Naggar |20 |Giza |- |{{flagicon|ECU}} [[Ecuador|Ekwador]] |Cristina López<ref name=":2">{{Cite news |date=17 Nobyembre 1988 |title=Miss Venezuela favorita en Miss Mundo |language=es |pages=10 |work=La Opinion |url=https://books.google.com.ph/books?id=xBZDAAAAIBAJ&lpg=PA10&dq=%22Susana%20de%20la%20Llave%22&pg=PA10#v=onepage&q=%22Susana%20de%20la%20Llave%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |20 |Guayaquil |- |{{Flagicon|ESA}} [[El Salvador]] |Karla Hasbún |17 |[[San Salvador]] |- |{{Flagicon|ESP}} [[Espanya]] |Susana de la Llave<ref name=":2" /> |19 |Figueres |- |{{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] |Diana Magaña<ref>{{Cite news |date=2 Marso 1988 |title=Miss USA– 4th Texan in a row wins pageant full of controversy |language=en |pages=7 |work=The Kerrville Times |url=https://www.newspapers.com/article/the-kerrville-times/151540666/ |access-date=18 Hulyo 2024 |via=Newspapers.com}}</ref> |23 |[[Rancho Palos Verdes, California|Rancho Palos Verdes]] |- |'''{{Flagicon|GHA}}''' [[Ghana|Gana]] |Dzidzo Amoa<ref name=":0">{{Cite news |last=Dadson |first=Nanabanyin |date=26 Nobyembre 1988 |title=Not a winner but 'Miss Ghana' makes mark |language=en |pages=1 |work=The Mirror |issue=1776 |url=https://books.google.com.ph/books?id=UNtmAAAAcAAJ&lpg=PP1&ots=yDCGFDVc3y&dq=Dianna%20Naylor%09miss%20kenya&pg=PP1#v=onepage&q=Dianna%20Naylor%09miss%20kenya&f=false |access-date=30 Hulyo 2024 |via=Google Books}}</ref> |23 |Volta |- |'''{{Flagicon|GRE}}''' [[Gresya]] |Ariadni Mylona |19 |Chania |- |{{flagicon|GUM}} [[Guam]] |Rita Mae Pangelinan |23 |Windward Hills |- |'''{{Flagicon|GUA|civil}}''' [[Guatemala|Guwatemala]] |Mariluz Aguilar<ref name=":2" /> |18 |[[Lungsod ng Guatemala]] |- |{{Flagicon|GUY}} [[Guyana]] |Christine Jardim<ref>{{Cite news |date=26 Nobyembre 1988 |title=Miss World on TV |language=en |pages=23 |work=Stabroek News |url=https://books.google.com.ph/books?id=tKtjAAAAIBAJ&lpg=PA23&dq=%22Miss%20World%22&pg=PA23#v=onepage&q=%22Miss%20World%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |20 |[[Georgetown]] |- |{{Flagicon|JAM}} [[Hamayka]] |Andrea Haynes<ref>{{Cite web |date=3 Setyembre 2021 |title=Andrea Haynes dominates the sections to become 13th Miss Jamaica World |url=https://jamaica-gleaner.com/article/esponsored/20210903/andrea-haynes-dominates-sections-become-13th-miss-jamaica-world |access-date=16 Oktubre 2024 |website=The Gleaner |language=en}}</ref> |24 |[[Kingston, Jamaica|Kingston]] |- |{{Flagicon|JPN|1947}} [[Hapon]] |Kazumi Sakikubo |22 |[[Kobe]] |- |{{flagicon|GIB}} [[Gibraltar|Hibraltar]] |Tatiana Desoiza |23 |Hibraltar |- |{{Flagicon|HON|1949}} [[Honduras]] |Alina Díaz |19 |Choluteca |- |{{Flagicon image|Flag of Hong Kong (1876–1955).svg}} [[Hong Kong]] |Michelle Reis<ref>{{Cite web |last=Yuen |first=Norman |date=22 Nobyembre 2022 |title=10 Miss Hong Kong winners from the 1980s – what are they doing now? |url=https://www.scmp.com/magazines/style/celebrity/article/3200520/10-miss-hong-kongs-1980s-where-are-they-now-joyce-godenzi-marrying-martial-arts-master-sammo-hung |access-date=27 Disyembre 2022 |website=South China Morning Post |language=en}}</ref> |18 |Kowloon |- |{{Flagicon|IND}} [[Indiya]] |Anuradha Kottoor<ref>{{Cite web |date=30 Abril 1995 |title=Former Miss India Anu Kottoor to be MTV's new veejay |url=https://www.indiatoday.in/magazine/eyecatchers/story/19950430-former-miss-india-anu-kottoor-to-be-mtv-new-veejay-807235-1995-04-29 |access-date=16 Oktubre 2024 |website=India Today |language=en}}</ref> |22 |[[Mumbai|Bombay]] |- |{{flagicon|IRL}} [[Republika ng Irlanda|Irlanda]] |Collette Jackson<ref>{{Cite news |last=Boylan |first=Anne |date=23 Agosto 1997 |title=So where are you now, Miss Ireland? |language=en |work=The Mirror |url=https://www.thefreelibrary.com/SO+WHERE+ARE+YOU+NOW%2cMISS+IRELAND%3f-a061061390 |access-date=15 Hunyo 2023}}</ref> |22 |Coolock |- |{{Flagicon|ISR}} [[Israel]] |Dganit Cohen<ref>{{Cite news |date=1 Abril 1988 |title=High school student will represent Israel |language=en |pages=4 |work=The Australian Jewish Times |url=https://trove.nla.gov.au/newspaper/article/263260691?searchTerm=%22Miss%20World%22 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Trove}}</ref> |18 |[[Tel-Abib]] |- |{{Flagicon|ITA}} [[Italya]] |Giulia Gemo<ref>{{Cite news |date=24 Setyembre 1988 |title=Finalista a Miss Mondo |language=it |trans-title=Miss World finalist |pages=9 |work=La Stampa |url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,9/articleid,0963_01_1988_0210_0009_23975481/anews,true/ |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Archivio La Stampa}}</ref> |18 |[[Modena]] |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] |Morgan Fox<ref>{{Cite news |date=13 Nobyembre 1988 |title=Foxy lady |language=en |pages=25 |work=Sunday Mirror |url=https://www.newspapers.com/article/sunday-mirror/148623458/ |access-date=18 Hulyo 2024 |via=Newspapers.com}}</ref> |18 |[[Richmond, British Columbia|Richmond]] |- |{{Flagicon|SAM}} [[Samoa|Kanlurang Samoa]] |Noanoa Hill |17 |[[Apia]] |- |'''{{Flagicon|IVB}}''' [[Kapuluang Birheng Britaniko]] |Nelda Farrington<ref>{{Cite book |last=Hull |first=Kareem-Nelson |url=https://books.google.com.ph/books?id=X8ZeDwAAQBAJ&lpg=PT159&ots=-w90Fqlp6o&dq=Barbara%20Stevens%20miss%20british%20virgin%20islands&pg=PT159#v=onepage&q=Barbara%20Stevens%20miss%20british%20virgin%20islands&f=false |title=The Virgin Islands Dictionary: A Collection of Words and Phrases so You Could Say It Like We |date=2018 |publisher=AuthorHouse |location=Bloomington, Indiana}}</ref> |22 |Tortola |- |'''{{Flagicon|ISV}}''' [[US Virgin Islands|Kapuluang Birhen ng Estados Unidos]] |Cathy Mae Sitaram |19 |St. Croix |- |{{flagicon|COK}} [[Kapuluang Cook]] |Annie Wigmore |17 |Titikaveka |- |{{flagicon|CYM|variant=old}} [[Kapuluang Kayman]] |Melissa McTaggart |23 |Grand Cayman |- |{{flagicon|TCA}} [[Kapuluang Turks at Caicos]] |Doreen Dickenson |20 |Grand Turk |- |{{Flagicon|KEN}} [[Kenya]] |Dianna Naylor<ref name=":0" /> |21 |[[Mombasa]] |- |{{flagicon|COL}} [[Colombia|Kolombya]] |Jasmín Oliveros<ref>{{Cite web |last= |date=14 Disyembre 1987 |title=Diana Patricia: Por quinta vez Santander se lleva la corona |trans-title=Diana Patricia: For the fifth time Santander takes the crown |url=https://www.semana.com/diana-patricia/9669-3/ |access-date=3 Hunyo 2023 |website=Semana |language=es}}</ref> |20 |[[Bahía Solano]] |- |{{flagicon|CRI}} [[Costa Rica|Kosta Rika]] |Virginia Steinvorth<ref>{{Cite web |last=Castro |first=Carlos |last2=Rojas |first2=Pablo |date=17 Hulyo 2024 |title=Empresario detenido por presunta tala ilegal en Limón registra 6 visitas a Casa Presidencial |url=https://www.crhoy.com/nacionales/empresario-detenido-por-presunta-tala-ilegal-en-limon-registra-6-visitas-a-casa-presidencial/ |access-date=8 Agosto 2024 |website=Costa Rica Noticias |language=es}}</ref> |19 |[[San José, Costa Rica|San José]] |- |'''{{Flagicon|LIB}}''' [[Lebanon|Libano]] |Sylvana Samaha |19 |[[Beirut]] |- |'''{{Flagicon|LBR}}''' [[Liberya]] |Ollie White<ref>{{Cite web |date=19 Setyembre 2007 |title=Liberia: Former Miss Liberia Launches School Operation |url=https://allafrica.com/stories/200709190631.html |access-date=16 Oktubre 2024 |website=The Inquirer Newspaper |via=AllAfrica}}</ref> |19 |Nimba |- |{{Flagicon|LUX}} [[Luxembourg|Luksemburgo]] |Chantal Schanbacher |22 |Altrier |- |'''{{Flagicon|ISL}} [[Lupangyelo]]''' |'''Linda Pétursdóttir'''<ref>{{Cite news |date=28 Nobyembre 1988 |title=Miss World was shy |language=en |pages=15 |work=Star-News |url=https://books.google.com.ph/books?id=Pb8sAAAAIBAJ&lpg=PA15&dq=%22miss%20world%22&pg=PA15#v=onepage&q=%22miss%20world%22&f=false |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Google Books}}</ref> |18 |Vopnafjörður |- |'''{{Flagicon image|Bandeira do Leal Senado.svg}}''' [[Makaw]] |Helena Lo Branco |19 |Makaw |- |{{Flagicon|MAS}} [[Malaysia]] |Sue Wong<ref>{{Cite news |date=18 Setyembre 1988 |title='Queen' learns English |language=en |pages=10 |work=The Straits Times |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/page/straitstimes19880918-1.1.10 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref> |19 |Penang |- |{{Flagicon|MLT}} [[Malta]] |Josette Camilleri |21 |Marsa |- |'''{{Flagicon|MRI}}''' [[Mawrisyo]] |Véronique Ash<ref>{{Cite web |date=1 Marso 2008 |title=Art thérapeute en devenir |trans-title=Art therapist in the making |url=https://lexpress.mu/s/article/art-th%C3%A9rapeute-en-devenir |access-date=7 Disyembre 2024 |website=L'Express |language=fr}}</ref> |21 |Beau Bassin |- |{{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] |Cecilia Cervera |20 |[[Lungsod ng Mehiko]] |- |'''{{flagicon|NGR}}''' [[Nigeria|Niherya]] |Omasan Buwa<ref>{{Cite web |date=15 Abril 2017 |title=Being ex-beauty queen still puts me under pressure –Omasan Buwa |url=https://thesun.ng/being-ex-beauty-queen-still-puts-me-under-pressure-omasan-buwa/ |access-date=16 Oktubre 2024 |website=The Sun |language=en}}</ref> |22 |Warri |- |{{flagicon|NOR}} [[Noruwega]] |Rita Paulsen<ref>{{Cite web |date=25 Pebrero 2003 |orig-date=1 Agosto 2001 |title=Kan ikke lures til utroskap |trans-title=Cannot be tricked into adultery |url=https://www.vg.no/rampelys/i/8wmJKW/kan-ikke-lures-til-utroskap |access-date=16 Oktubre 2024 |website=VG |language=no}}</ref> |21 |Myrvoll |- |{{flagicon|NED}} [[Netherlands|Olanda]] |Angela Visser<ref>{{Cite news |date=22 Agosto 1988 |title=Angela (21) 't mooist |language=nl |trans-title=Angela (21) the most beautiful |pages=21 |work=De Telegraaf |url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110610851:mpeg21:p001 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=Delpher}}</ref> |21 |[[Rotterdam]] |- |{{flagicon2|Papua New Guinea}} [[Papua New Guinea|Papuwa Bagong Guniya]] |Erue Taunao |19 |[[Port Moresby]] |- |'''{{Flagicon|PAR|1954}}''' [[Paraguay|Paragway]] |María José Miranda<ref>{{Cite web |date=27 Marso 2022 |title=María José Miranda Ugarriza, de Miss Paraguay a dirigente del Centenario |trans-title=María José Miranda Ugarriza, from Miss Paraguay to leader of the Centennial |url=https://www.abc.com.py/gente/2022/03/27/maria-jose-miranda-ugarriza-de-miss-paraguay-a-dirigente-del-centenario/ |access-date=16 Oktubre 2024 |website=ABC Color |language=es}}</ref> |19 |[[Asuncion|Asunción]] |- |'''{{Flagicon|PER|state}}''' [[Peru]] |Martha Kaik |21 |[[Lungsod ng Lima|Lima]] |- |{{Flagicon|PHI|1936}} [[Mutya ng Pilipinas|Pilipinas]] |Dana Narvadez<ref>{{Cite web |date=1 Abril 2001 |title=Pabobonggahin ang 'Mutya' quest |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/showbiz/2001/04/01/119610/pabobonggahin-ang-mutya-guest |access-date=16 Oktubre 2024 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> |19 |[[Maynila|Manila]] |- |{{flagicon|FIN}} [[Pinlandiya]] |Nina Andersson<ref>{{Cite web |last=Bagge |first=Paula |date=24 Disyembre 2016 |title=Tällainen on ex-missi Nina Kiijärven kaunis joulukoti – täyttymys valkoista joulua toivoville |trans-title=Such is ex-miss Nina Kiijärvi's beautiful Christmas home - a fulfillment for those wishing for a white Christmas |url=https://www.is.fi/asuminen/art-2000005017501.html |access-date=16 Oktubre 2024 |website=Ilta-Sanomat |language=fi}}</ref> |21 |Lahti |- |{{flagicon|POL}} [[Polonya]] |Joanna Gapinska<ref>{{Cite web |last=Staszyńska |first=Magdalena |date=6 Abril 2022 |title=Była Miss Polonia dziś jest milionerką. Gapińska ma jednak poważne problemy z synami |trans-title=Former Miss Polonia is a millionaire today. However, Joanna Gapińska has serious problems with her sons. They messed with the law |url=https://www.plotek.pl/plotek/7,154063,28306440,joanna-gapinska.html |access-date=14 Hunyo 2023 |website=Plotek.pl |language=pl}}</ref> |20 |[[Szczecin]] |- |{{Flagicon|POR}} [[Portugal]] |Helena Laureano<ref>{{Cite web |last=Oliveira |first=Sara |date=23 Nobyembre 2023 |title=Helena Laureano revela luta contra depressão quando recupera rotinas |trans-title=Helena Laureano reveals struggle with depression as she recovers her routine |url=https://www.jn.pt/3471407556/helena-laureano-revela-luta-contra-depressao-quando-recupera-rotinas/ |access-date=7 Disyembre 2024 |website=Jornal de Notícias |language=pt}}</ref> |20 |Sesimbra |- |{{flagicon|FRA}} [[Pransiya]] |Claudia Frittolini<ref>{{Cite web |last=Lobjoie |first=Grégory |date=12 Pebrero 2019 |title=Claudia Frittolini relaxée |trans-title=Claudia Frittolini relaxed |url=https://www.dna.fr/justice/2019/02/12/claudia-frittolini-relaxee |access-date=3 Hunyo 2023 |website=Dernières Nouvelles d'Alsace |language=FR-fr}}</ref> |20 |Illzach |- |{{Flag|Isle of Man|name=Pulo ng Man}} |Victoria O'Dea |17 |Douglas |- |{{flagicon|DOM}} [[Republikang Dominikano]] |María Josefina Martínez |21 |San Ignacio de Sabaneta |- |{{flagicon|GBR}} [[United Kingdom|Reyno Unido]] |Kirsty Roper<ref>{{Cite news |date=11 Nobyembre 1988 |title=Miss UK can't find her dress |language=en |pages=3 |work=Evening Times |url=https://books.google.com.ph/books?id=INpAAAAAIBAJ&lpg=PA3&dq=%22Kirsty%20Roper%22&pg=PA3#v=onepage&q=%22Kirsty%20Roper%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |17 |Staffordshire |- |{{Flagicon|SKN}} [[San Cristobal at Nieves]] |Hailey Cassius |21 |[[Basseterre|Newtown]] |- |'''{{Flagicon|SLE}}''' [[Sierra Leone]] |Tiwilla Ojukutu<ref>{{Cite web |last=Benjamin |first=Beresford |date=2 Agosto 2023 |title=Miss Sierra Leone Beauty Pageant: Celebrating Elegance, Strength, and Intelligence |url=https://salonemessengers.com/miss-sierra-leone-beauty-pageant-celebrating-elegance-strength-and-intelligence/ |access-date=7 Disyembre 2024 |website=Salone Messenger |language=en-US}}</ref> |21 |[[Freetown]] |- |{{Flagicon|SIN}} [[Singapore|Singapura]] |Shirley Teo<ref>{{Cite news |date=18 Nobyembre 1988 |title=Glitz and glitter at Miss World photo session |language=en |pages=14 |work=The New Paper |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/article/newpaper19881118-1.2.19.2 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref> |23 |Singapura |- |{{Flagicon|SRI}} [[Sri Lanka]] |Michelle Koelmeyer |18 |[[Colombo]] |- |'''{{Flagicon|SWZ}}''' [[Suwasilandiya]] |Thandeka Magagula<ref>{{Cite web |last=Dlamini |first=Mxolisi |date=19 Oktubre 2023 |title=Remove govt from Miss Eswatini |url=https://www.pressreader.com/eswatini/times-of-eswatini/20231019/282273850035946?srsltid=AfmBOooi12xi5R1cJdhoOh84r6K_dH4_5w2hvTskdGbn7MimGIMBJc47 |access-date=7 Disyembre 2024 |website=Times of Eswatini |language=en |via=PressReader}}</ref> |22 |Manzini |- |{{flagicon|SWE}} [[Suwesya]] |Cecilia Hörberg |22 |Gothenburg |- |{{flagicon|SUI}} [[Suwisa]] |Karina Berger<ref>{{Cite web |date=23 Nobyembre 2020 |title=So wohnt Karina Berger |trans-title=This is how Karina Berger lives |url=https://www.schweizer-illustrierte.ch/people/swiss-stars/so-wohnt-karina-berger |access-date=14 Hunyo 2023 |website=Schweizer Illustrierte |language=de-CH}}</ref> |20 |[[Zürich|Zurich]] |- |{{flagicon|THA}} [[Thailand|Taylandiya]] |Paphassara Chutanupong (Thaveeporn Hunsilp)<ref>{{Cite news |date=18 Oktubre 1988 |title=Beast in the beauties rears its ugly head |language=en |pages=2 |work=The New Paper |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/page/newpaper19881018-1.1.2 |access-date=7 Disyembre 2024 |via=National Library Board}}</ref> |18 |[[Bangkok]] |- |'''{{Flagicon|TWN}}''' [[Taywan]] |Wu Yi-ning<ref>{{Cite news |date=5 Mayo 1988 |title=Newest rage in Taiwan |language=en |pages=3 |work=The Free-Lance Star |url=https://books.google.com.ph/books?id=pHkQAAAAIBAJ&lpg=PA3&dq=%22Wu%20Yi-ning%22&pg=PA3#v=onepage&q=%22Wu%20Yi-ning%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |17 |[[Taipei]] |- |{{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] |Choi Yeon-hee<ref>{{Cite news |date=18 Nobyembre 1988 |title=Icelandic bodybuilder is new Miss World |language=en |pages=9 |work=Record-Journal |url=https://books.google.com.ph/books?id=VApIAAAAIBAJ&lpg=PA9&dq=%22Kirsty%20Roper%22&pg=PA9#v=onepage&q=%22Kirsty%20Roper%22&f=false |access-date=16 Oktubre 2024 |via=Google Books}}</ref> |22 |[[Seoul]] |- |{{flagicon|TTO}} [[Trinidad at Tobago]] |Wendy Baptiste |19 |Arouca |- |{{Flagicon|CHI}} [[Tsile]] |María Francisca Aldunate |22 |[[Santiago, Tsile|Santiago]] |- |{{flagicon|CYP}} [[Tsipre]] |Aphrodite Theophanous |18 |Paphos |- |'''{{Flagicon|TUR}}''' [[Turkiya]] |Esra Sumer<ref>{{Cite web |date=24 Agosto 2018 |title=Çağla Şıkel'den Miss Turkey itirafı! |trans-title=Confession of Miss Turkey by Çağla Şıkel! |url=https://www.hurriyet.com.tr/galeri-cagla-sikelden-miss-turkey-itirafi-40181110/2 |access-date=15 Abril 2023 |website=Hürriyet |language=tr}}</ref> |19 |[[Istanbul]] |- |'''{{Flagicon|UGA}}''' [[Uganda]] |Nazma Jamal Mohamed<ref>{{Cite web |date=7 Oktubre 2019 |title=Beauty Queens since independence |url=https://www.newvision.co.ug/news/1508229/beauty-queens-independence#google_vignette |access-date=16 Oktubre 2024 |website=New Vision |language=en}}</ref> |20 |Entebbe |- |{{flagicon|URY}} [[Uruguay|Urugway]] |Gisel Silva Sienra |19 |[[Montevideo]] |- |{{Flagicon|SFR Yugoslavia}} [[Yugoslavia]] |Suzana Žunić<ref>{{Cite web |date=18 Marso 2024 |title=Bila je tiha patnja i želja mnogih muškaraca, no zbog ovog je našeg nogometaša bivša Miss Jugoslavije prošla kroz pakao |trans-title=It was the silent suffering and desire of many men, but because of this our football player, the former Miss Yugoslavia went through hell. |url=https://slobodnadalmacija.hr/mozaik/scena/showbiz/bila-je-tiha-patnja-i-zelja-mnogih-muskaraca-no-zbog-ovog-je-naseg-nogometasa-bivsa-miss-jugoslavije-prosla-kroz-pakao-1373418 |access-date=7 Disyembre 2024 |website=Slobodna Dalmacija |language=hr-hr}}</ref> |17 |Split |} == Mga tala == {{Notelist}} == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Panlabas na kawing == * {{official website|http://www.missworld.com}} {{Miss World}} [[Kategorya:Miss World]] otjas75hhjtl6dqcce6fvabnv7tf8vh Eskudo ng Costa Rica 0 327219 2140615 2140208 2024-12-07T03:39:15Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140615 wikitext text/x-wiki {{Infobox coat of arms |name = Coat of arms of Costa Rica |image = Coat of arms of Costa Rica.svg |image_width = 250 |middle = |middle_width = |middle_caption = |lesser = |lesser_width = |lesser_caption = |armiger = [[Costa Rica|Republic of Costa Rica]] |year_adopted = 1848 <br> (5 May 1998 alteration added smoke to volcanoes<ref>[http://www.visitcostarica.com/ict/paginas/informacion.asp National Symbols, Instituto Costarricense de Turismo] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110717215236/http://www.visitcostarica.com/ict/paginas/informacion.asp |date=2011-07-17 }} Accessed 2011-07-19</ref>) |crest = An ribbon azure bearing the legend "[[Central America|AMÉRICA CENTRAL]]". |torse = |shield = |supporters = |compartment = |motto = [[Costa Rica|REPÚBLICA DE COSTA RICA]] |orders = |other_elements = A [[Console (heraldry)|console]] or. |earlier_versions = |use = }} Ang '''eskudo ng Costa Rica''' {{lang-es|escudo de Costa Rica}} ay idinisenyo noong 1848, na may mga pagbabago noong 1906, 1964, at 1998. Ang pinakahuling pagbabago ay ang pagdaragdag ng usok upang makilala ang tatlong bulkan.<ref name= "1998ExecDecree">[http://196.40.56.12/scij/scripts/TextoCompleto.dll?Texto&nNorma=43741&nVersion=46098&nTamanoLetra=10&strWebNormativa=http://www.pODgSCj/NSCJ. =sa;PWD=scij;DATABASE=SCIJ_NRM;&strServidor=\\pgr04&strUnidad=D:&strJavaScript=NO Ang 1998 Executive Decree]{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Oktubre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Oktubre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Oktubre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Oktubre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hulyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hulyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hulyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hulyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hulyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=1998 Executive Decree]{{Dead link|date=Marso 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=1 -07-19 {{in lang|es}}</ref> == Pre-1821 colony of Spanish Empire == Bago ang 1821, [[Costa Rica]] ay bahagi ng [[Imperyong Espanyol]] at walang lokal na eskudo. Ang mga braso ng naghaharing monarko ang ginamit sa halip. Ang tanging lungsod na nagkaroon ng lokal na eskudo ay ang lungsod ng [[Cartago, Costa Rica|Cartago]], na iginawad ni Haring [[Philip II ng Espanya|Phillip II]] noong 1565. Pagkatapos ng kalayaan nito mula sa [[Spain] ] noong 1821, ang [[Costa Rica]] ay nagtatag ng iba't ibang lupon ng pamahalaan na nagsisikap na magpasya sa hinaharap nito, na nagdedebate sa pagitan ng pagiging malaya (republikano) o sumali sa [[Mexican Empire]] (imperyalista). Ang kawalan ng desisyon ay humantong sa [[Labanan ng Ochomogo]] noong 5 Abril 1823, na may desisyon na manatiling independyente at ilipat ang kabiserang lungsod mula Cartago patungong San José. Dahil sa malalayong distansya at mahirap na komunikasyon noong panahong iyon, napagtanto ng mga imperyalista na ang [[Mexican Empire]] ay hindi na umiiral mula noong Marso 1823. == Sandata ng pederal at estado == Noong Marso 1824, nang sumali ang Costa Rica sa [[Federal Republic of Central America|United Provinces of Central America]] na mga armas na ipinahayag ng konstitusyon ng bagong republika ay naging mga sandata ng Estado ng Costa Rica. Ang coat of arm na ito ay binubuo ng isang tatsulok, kung saan limang bulkan ang tumaas mula sa dagat na sumisimbolo sa limang miyembrong estado ng United Provinces; sa itaas ng mga bulkan ay may nagniningning na pulang [[Phrygian cap]] at isang [[bahaghari]]. Ang coat of arm na ito na may maliliit na pagbabago ay ginagamit pa rin ng pambansang coat of arms ng [[El Salvador]] at [[Nicaragua]]. Noong 2 Nobyembre 1824, pinagtibay ng Costa Rica ang unang eskudo nito bilang isang estado sa loob ng pederasyon na nagpapakita ng kanang bahagi ng dibdib ng isang hubad na lalaki at nakataas na braso na napapalibutan ng bilog ng berdeng mga bundok at ang malayang estado ng Costa Rica.<ref name="historia">[http://www.historia.fcs.ucr.ac.cr/mod-cole/2004/bandyescudos/escudos.htm History of the Coat of Arms of Costa Rica] {{webarchive|url= https://web.archive.org/web/20090120045345/http://historia.fcs.ucr.ac.cr/mod-cole/2004/bandyescudos/escudos.htm |date=2009-01-20 }} Na-access 2008-02-01 {{in lang|es}}</ref> == Mga armas ng isang malayang estado == Noong 1840, pagkatapos ng pag-alis ng Costa Rica mula sa federation, isang bagong coat of arms ang pinagtibay, ang una para sa Costa Rica bilang isang soberanya at independiyenteng estado. Binubuo ito ng isang walong-tulis na nagniningning na bituin sa isang asul na patlang na napapalibutan ng dilaw na bilog na may alamat na Estado ng Costa Rica. Ang coat of arm na ito ay pinigilan noong 1842 ni [[Francisco Morazán]] sa panahon ng kanyang bigong bid na muling pagsamahin ang [[Federal Republic of Central America]]. Ang 1824 na armas ay ginamit sa panahong ito.<ref name="historia" /> ==Makasaysayang eskudo ng republika== [[File:Unang postal stamp CR 4 Reales 1863.jpg|thumb|150px|Ang disenyo ng 1848 coat of arms ay itinampok sa unang Costa Rican [[postal stamp]], na inilabas noong 1863.]] Ang batayan ng kasalukuyang pambansang coat of arms ng Costa Rica ay pinagtibay noong Setyembre 29, 1848, sa panahon ng pagkapangulo ni Dr [[Jose Maria Castro Madriz]] kasama ang bagong watawat. Ang parehong mga disenyo ay iniuugnay kay Pacifica Fernandez, asawa ni Mr Castro Madriz. Ang mga sandata na ito ay makabuluhang binago ng batas bilang 18 ng 27 Nobyembre 1906, na nag-alis ng mga simbolo ng militar, pambansang watawat at sungay ng kasaganaan na nakapaloob sa disenyo noong 1848.<ref name="historia" /> cdcr9uyse6ycwle3iy29nbrevshwala Miss Universe Philippines 2025 0 329050 2140579 2140459 2024-12-06T15:22:28Z Allyriana000 119761 2140579 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|date=2025|debuts={{Hlist|Canada|Italy|Los Angeles|Melbourne|Minglanilla|Nevada|New Jersey|New York|San Fransisco|Tandag|Tarlac}}|before=[[Miss Universe Philippines 2024|2024]]|next=|returns={{Hlist|Guimaras|Lungsod ng Zamboanga|Negros Occidental|Oriental Mindoro|Romblon}}|withdrawals=|entrants=|placements=|theme=|venue=|acts=|presenters=|winner=|represented=}}Ang '''Miss Universe Philippines 2025''' ay ang ikaanim na edisyon ng [[Miss Universe Philippines]] pageant. Pagkatapos ng kompetisyon, kokoronahan ni [[Chelsea Anne Manalo]] ng Bulacan ang kanyang kahalili. == Kasaysayan == === Pagpili ng mga kalahok === ==== Mga unang pagsali, pagbalik, at pag-urong ==== Unang sasali sa edisyong ito ang mga lokalidad ng Kanada, Italya, Los Angeles, Melbourne, Minglanilla, Nevada, New Jersey, New York, San Francisco, Tandag, at Tarlac. == Mga kandidata == Dalawampu't-apat na kandidata ang kumpirmadong lalahok. {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Lokalidad !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon}} !Bayan !Mga tala |- |{{flag|AUS|name=Australya}} |Karenza De Leon |27 |[[New South Wales]] |Unang kinoronahan bilang Miss Philippines Australia 2024<ref>{{Cite web |last=Magtibay |first=Edinel |date=8 Oktubre 2024 |title=Miss Philippines Australia 2024 advocates for education in rural Southeast Asia |url=https://www.sbs.com.au/language/filipino/en/podcast-episode/miss-philippines-australia-2024-advocates-for-education-in-rural-southeast-asia/66tzacn1v |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=SBS Language |language=en}}</ref> |- |{{Flagicon image|New Bacolod Flag.jpg}} [[Bacolod]] |Louise Lian Enumerable Bobe<ref>{{Cite web |last=Canet |first=Carla N. |date=2024-11-26 |title=Two Moms Crowned MUPH - Negros and MUPH - Bacolod |url=https://www.sunstar.com.ph/bacolod/two-moms-crowned-muph-negros-and-muph-bacolod#google_vignette |access-date=2024-11-26 |website=SunStar Publishing Inc. |language=en}}</ref> |28 |[[Murcia, Negros Occidental|Murcia]] | |- |'''{{Flagicon image|PH-CAV Flag.png}}''' [[Bacoor]] |Natsumi Sekiguchi |20 |Bacoor | |- |'''{{Flagicon image|Baguioflag.png}}''' [[Baguio]] |Gwendoline Meliz Soriano<ref>{{Cite web |last=Bulsao |first=Rosemarie |date=30 Agosto 2024 |title=Gwendoline Soriano, nakoronaan kas Miss Baguio 2024 |url=https://baguio.bomboradyo.com/gwendoline-soriano-nakoronaan-kas-miss-baguio-2024/ |access-date=3 Setyembre 2024 |website=Bombo Radyo Baguio |language=en-US}}</ref> |25 |Baguio |Dapat sanang lalahok sa Binibining Pilipinas 2022 ngunit bumitiw<ref>{{Cite web |date=27 Abril 2022 |title=Bb. Pilipinas updates 2022 roster after withdrawal of 3 candidates |url=https://news.abs-cbn.com/life/04/27/22/bb-pilipinas-updates-roster-as-3-candidates-withdraw |access-date=14 Mayo 2022 |website=ABS-CBN News |language=en}}</ref> |- |'''{{Flagicon image|Flag of Batangas (2023).jpg}}''' [[Batangas]] |Yana Ysabel Maranan |— |[[Tanauan]] |- |'''{{Flagicon image|PH-CAM Flag.png}}''' [[Camiguin]] |Larsine Grace Jensen |— |[[Mambajao]] |Isang kandidata sa Miss CosmoWorld Philippines 2023<ref>{{Cite web |last=Bracamonte |first=Earl D. C. |date=10 Setyembre 2023 |title=Meet the Miss CosmoWorld Philippines 2023 delegates |url=https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2023/09/10/2295284/meet-miss-cosmoworld-philippines-2023-delegates |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> |- |{{flagicon|GBR}} [[United Kingdom|Gran Britanya]] |Shamara Krupa |— |[[Leicester]] | |- |'''{{Flagicon image|PH-GUI Flag.png}}''' [[Guimaras]] |Axyl Rose Gadian<ref>{{Cite web |last=Sornito |first=Ime |date=22 Mayo 2024 |title=Buenavista lass crowned Miss Guimaras 2024 |url=https://www.panaynews.net/buenavista-lass-crowned-miss-guimaras-2024/ |access-date=23 Mayo 2024 |website=Panay News |language=en-GB}}</ref> |20 |[[Buenavista, Guimaras|Buenavista]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Iligan.png}}''' [[Iligan]] |Juliana Fresado |19 |Iligan | |- |{{flagicon|ENG}} [[Inglatera]] |Angeline Kailano |— |[[London City|Londres]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag_of_Zamboanga.jpg}}''' [[Lungsod ng Zamboanga]] |KC Defiesta |— |Lungsod ng Zamboanga | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Mandaue, Cebu.png}}''' [[Mandaue]] |Stefanie Przewodnik<ref>{{Cite web |last=Ares |first=Emmariel |date=5 Mayo 2024 |title=Stefanie Przewodnik, 19, crowned Miss Mandaue 2024 |url=https://cebudailynews.inquirer.net/571720/stefanie-przewodnik-19-crowned-miss-mandaue-2024 |access-date=30 Mayo 2024 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> |19 |[[Consolacion]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Melbourne.svg}}''' [[Melbourne]] |Chanel Olive Thomas |— |Melbourne | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Minglanilla, Cebu.png}}''' [[Minglanilla]] |Nica Zosa Nabua<ref name=":92">{{Cite web |date=4 Pebrero 2024 |title=Miss Intercontinental RU crowned MUPH Cebu |url=https://www.gmanetwork.com/regionaltv/features/100358/miss-intercontinental-ru-crowned-muph-cebu/story/ |access-date=4 Pebrero 2024 |website=GMA Regional News |language=en}}</ref> |21 |Minglanilla | |- |'''{{Flagicon image|PH-NEC Flag.png}}''' [[Negros Occidental]] |Franches Anne Laquibla<ref>{{Cite web |last=Altarejos |first=Andrew |date=24 Nobyembre 2024 |title=Pontevedra bet crowned Miss Universe Philippines Negros |url=https://digicastnegros.com/pontevedra-bet-crowned-miss-universe-negros/#:~:text=Pontevedra's%20Franches%20Anne%20Laquibla%20was,24. |access-date=25 Nobyembre 2024 |website=Digicast Negros |language=en-US}}</ref> |20 |[[Pontevedra, Negros Occidental|Pontevedra]] | |- |'''{{Flagicon image|Orien. Mindoro Flag.png}}''' [[Oriental Mindoro]] |Rechel Hoco |23 |[[Bongabong]] |Isang sikat na ''vlogger'' na kilala bilang "Rechel in Dubai" |- |'''{{Flagicon image|Pagadian flag.png}}''' [[Pagadian]] |Liza Marie Suan<ref>{{Cite web |last=Lim |first=Ron |date=25 June 2024 |title=Pagadian is first to announce its delegate for Miss Universe Philippines 2025 |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/showbiznews/news/113627/pagadian-is-first-to-announce-its-delegate-for-miss-universe-philippines-2025/story |access-date=27 June 2024 |website=GMA Network News |language=en}}</ref> |19 |Pagadian | |- |'''{{Flagicon image|Palawan Flag.png}}''' [[Palawan]] |Jamaica Long |19 |[[Puerto Princesa]] | |- |'''{{Flagicon image|PH-ROM Flag.png}}''' [[Romblon]] |Mariah Nicole Valdez |25 |[[Alcantara, Romblon|Alcantara]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Surigao del Norte.svg }}''' [[Siargao]] |Millien Joy Cabigas |— |Tandag | |- |'''{{Flagicon image|City of Sydney Flag.svg}}''' [[Sidney|Sydney]] |Bella Dela Cruz |— |Sydney | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Tandag, Surigao del Sur.png}}''' [[Tandag]] |Dañelle Ann Catalan |— |Tandag | |- |'''{{Flagicon image|Flag of the Province of Tarlac.svg}}''' [[Tarlac]] |Sasha Juli Belle Lacuna<ref>{{Cite web |date=9 Marso 2024 |title=Binibining Kanlahi 2024 Sasha Juli Belle Lacuna 'destined for greatness' - Mayor Angeles |url=https://centralluzon.politiko.com.ph/2024/03/09/binibining-kanlahi-2024-sasha-juli-belle-lacuna-destined-for-greatness-mayor-angeles/social-snitch/ |access-date=23 Mayo 2024 |website=Politiko |language=en-US}}</ref> |20 |[[Lungsod ng Tarlac]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Tuguegarao, Cagayan.png}}''' [[Tuguegarao]] |Thea Samantha Lacanlalay |— |Tuguegarao | |- |{{flagicon|Virginia}} [[Virginia]] |Zoe Sofia Gabon |24 |[[Virginia Beach, Virginia|Virginia Beach]] | |} === Mga paparating na mga lokal na kompetisyon === {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Lokalidad !Petsa |- |'''{{Flagicon image|Flag of Cebu (province).svg}}''' [[Cebu]] |Disyembre 2024<ref>{{Cite web |last=Ares |first=Emmariel |date=4 Oktubre 2024 |title=Miss Universe Philippines Cebu 2025: The search begins |url=https://cebudailynews.inquirer.net/598454/miss-universe-philippines-cebu-2025-the-search-begins |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> |- |{{flag|Hawaii}} | rowspan="2" |17 Enero 2025 |- |'''{{Flagicon image|Flag of Pangasinan.svg}}''' [[Pangasinan]] |- |{{flag|Connecticut}} | rowspan="3" |19 Enero 2025<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Gavin |date=13 Nobyembre 2024 |title=Reina Filipina North America pageant launches in New York |url=https://usa.inquirer.net/160166/reina-filipina-north-america-pageant-launches-in-new-york |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=Inquirer USA |language=en}}</ref> |- |{{flag|New Jersey}} |- |{{flag|New York}} |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] | rowspan="2" |Enero 2025<ref>{{Cite web |last=Adina |first=Armin P. |date=1 Setyembre 2024 |title=Filipino-Canadians launch search for Miss Universe Philippines delegate |url=https://entertainment.inquirer.net/574351/filipino-canadians-launch-search-for-miss-universe-philippines-delegate |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> |- |{{Flagicon image|PH-LAG Flag.png}} [[Laguna]] |} == Mga tala == {{notelist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Miss Universe Philippines}} 8o9rbahkkqhdxr8c08i05xfljsufejh 2140580 2140579 2024-12-06T15:24:09Z Allyriana000 119761 2140580 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|date=2025|debuts={{Hlist|Canada|Italy|Los Angeles|Melbourne|Minglanilla|Nevada|New Jersey|New York|San Fransisco|Tandag|Tarlac}}|before=[[Miss Universe Philippines 2024|2024]]|next=|returns={{Hlist|Guimaras|Lungsod ng Zamboanga|Negros Occidental|Oriental Mindoro|Romblon}}|withdrawals=|entrants=|placements=|theme=|venue=|acts=|presenters=|winner=|represented=}}Ang '''Miss Universe Philippines 2025''' ay ang ikaanim na edisyon ng [[Miss Universe Philippines]] pageant. Pagkatapos ng kompetisyon, kokoronahan ni [[Chelsea Anne Manalo]] ng Bulacan ang kanyang kahalili. == Kasaysayan == === Pagpili ng mga kalahok === ==== Mga unang pagsali, pagbalik, at pag-urong ==== Unang sasali sa edisyong ito ang mga lokalidad ng Kanada, Italya, Los Angeles, Melbourne, Minglanilla, Nevada, New Jersey, New York, San Francisco, Tandag, at Tarlac. == Mga kandidata == Dalawampu't-apat na kandidata ang kumpirmadong lalahok. {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Lokalidad !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon}} !Bayan !Mga tala |- |{{flag|AUS|name=Australya}} |Karenza De Leon |27 |[[New South Wales]] |Unang kinoronahan bilang Miss Philippines Australia 2024<ref>{{Cite web |last=Magtibay |first=Edinel |date=8 Oktubre 2024 |title=Miss Philippines Australia 2024 advocates for education in rural Southeast Asia |url=https://www.sbs.com.au/language/filipino/en/podcast-episode/miss-philippines-australia-2024-advocates-for-education-in-rural-southeast-asia/66tzacn1v |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=SBS Language |language=en}}</ref> |- |{{Flagicon image|New Bacolod Flag.jpg}} [[Bacolod]] |Louise Lian Enumerable Bobe<ref>{{Cite web |last=Canet |first=Carla N. |date=2024-11-26 |title=Two Moms Crowned MUPH - Negros and MUPH - Bacolod |url=https://www.sunstar.com.ph/bacolod/two-moms-crowned-muph-negros-and-muph-bacolod#google_vignette |access-date=2024-11-26 |website=SunStar Publishing Inc. |language=en}}</ref> |28 |[[Murcia, Negros Occidental|Murcia]] | |- |'''{{Flagicon image|PH-CAV Flag.png}}''' [[Bacoor]] |Natsumi Sekiguchi |20 |Bacoor | |- |'''{{Flagicon image|Baguioflag.png}}''' [[Baguio]] |Gwendoline Meliz Soriano<ref>{{Cite web |last=Bulsao |first=Rosemarie |date=30 Agosto 2024 |title=Gwendoline Soriano, nakoronaan kas Miss Baguio 2024 |url=https://baguio.bomboradyo.com/gwendoline-soriano-nakoronaan-kas-miss-baguio-2024/ |access-date=3 Setyembre 2024 |website=Bombo Radyo Baguio |language=en-US}}</ref> |25 |Baguio |Dapat sanang lalahok sa Binibining Pilipinas 2022 ngunit bumitiw<ref>{{Cite web |date=27 Abril 2022 |title=Bb. Pilipinas updates 2022 roster after withdrawal of 3 candidates |url=https://news.abs-cbn.com/life/04/27/22/bb-pilipinas-updates-roster-as-3-candidates-withdraw |access-date=14 Mayo 2022 |website=ABS-CBN News |language=en}}</ref> |- |'''{{Flagicon image|Flag of Batangas (2023).jpg}}''' [[Batangas]] |Yana Ysabel Maranan |— |[[Tanauan]] | |- |'''{{Flagicon image|PH-CAM Flag.png}}''' [[Camiguin]] |Larsine Grace Jensen |— |[[Mambajao]] |Isang kandidata sa Miss CosmoWorld Philippines 2023<ref>{{Cite web |last=Bracamonte |first=Earl D. C. |date=10 Setyembre 2023 |title=Meet the Miss CosmoWorld Philippines 2023 delegates |url=https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2023/09/10/2295284/meet-miss-cosmoworld-philippines-2023-delegates |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> |- |{{flagicon|GBR}} [[United Kingdom|Gran Britanya]] |Shamara Krupa |— |[[Leicester]] | |- |'''{{Flagicon image|PH-GUI Flag.png}}''' [[Guimaras]] |Axyl Rose Gadian<ref>{{Cite web |last=Sornito |first=Ime |date=22 Mayo 2024 |title=Buenavista lass crowned Miss Guimaras 2024 |url=https://www.panaynews.net/buenavista-lass-crowned-miss-guimaras-2024/ |access-date=23 Mayo 2024 |website=Panay News |language=en-GB}}</ref> |20 |[[Buenavista, Guimaras|Buenavista]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Iligan.png}}''' [[Iligan]] |Juliana Fresado |19 |Iligan | |- |{{flagicon|ENG}} [[Inglatera]] |Angeline Kailano |— |[[London City|Londres]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag_of_Zamboanga.jpg}}''' [[Lungsod ng Zamboanga]] |KC Defiesta |— |Lungsod ng Zamboanga | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Mandaue, Cebu.png}}''' [[Mandaue]] |Stefanie Przewodnik<ref>{{Cite web |last=Ares |first=Emmariel |date=5 Mayo 2024 |title=Stefanie Przewodnik, 19, crowned Miss Mandaue 2024 |url=https://cebudailynews.inquirer.net/571720/stefanie-przewodnik-19-crowned-miss-mandaue-2024 |access-date=30 Mayo 2024 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> |19 |[[Consolacion]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Melbourne.svg}}''' [[Melbourne]] |Chanel Olive Thomas |— |Melbourne | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Minglanilla, Cebu.png}}''' [[Minglanilla]] |Nica Zosa Nabua<ref name=":92">{{Cite web |date=4 Pebrero 2024 |title=Miss Intercontinental RU crowned MUPH Cebu |url=https://www.gmanetwork.com/regionaltv/features/100358/miss-intercontinental-ru-crowned-muph-cebu/story/ |access-date=4 Pebrero 2024 |website=GMA Regional News |language=en}}</ref> |21 |Minglanilla | |- |'''{{Flagicon image|PH-NEC Flag.png}}''' [[Negros Occidental]] |Franches Anne Laquibla<ref>{{Cite web |last=Altarejos |first=Andrew |date=24 Nobyembre 2024 |title=Pontevedra bet crowned Miss Universe Philippines Negros |url=https://digicastnegros.com/pontevedra-bet-crowned-miss-universe-negros/#:~:text=Pontevedra's%20Franches%20Anne%20Laquibla%20was,24. |access-date=25 Nobyembre 2024 |website=Digicast Negros |language=en-US}}</ref> |20 |[[Pontevedra, Negros Occidental|Pontevedra]] | |- |'''{{Flagicon image|Orien. Mindoro Flag.png}}''' [[Oriental Mindoro]] |Rechel Hoco |23 |[[Bongabong]] |Isang sikat na ''vlogger'' na kilala bilang "Rechel in Dubai" |- |'''{{Flagicon image|Pagadian flag.png}}''' [[Pagadian]] |Liza Marie Suan<ref>{{Cite web |last=Lim |first=Ron |date=25 June 2024 |title=Pagadian is first to announce its delegate for Miss Universe Philippines 2025 |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/showbiznews/news/113627/pagadian-is-first-to-announce-its-delegate-for-miss-universe-philippines-2025/story |access-date=27 June 2024 |website=GMA Network News |language=en}}</ref> |19 |Pagadian | |- |'''{{Flagicon image|Palawan Flag.png}}''' [[Palawan]] |Jamaica Long |19 |[[Puerto Princesa]] | |- |'''{{Flagicon image|PH-ROM Flag.png}}''' [[Romblon]] |Mariah Nicole Valdez |25 |[[Alcantara, Romblon|Alcantara]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Surigao del Norte.svg }}''' [[Siargao]] |Millien Joy Cabigas |— |Tandag | |- |'''{{Flagicon image|City of Sydney Flag.svg}}''' [[Sidney|Sydney]] |Bella Dela Cruz |— |Sydney | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Tandag, Surigao del Sur.png}}''' [[Tandag]] |Dañelle Ann Catalan |— |Tandag | |- |'''{{Flagicon image|Flag of the Province of Tarlac.svg}}''' [[Tarlac]] |Sasha Juli Belle Lacuna<ref>{{Cite web |date=9 Marso 2024 |title=Binibining Kanlahi 2024 Sasha Juli Belle Lacuna 'destined for greatness' - Mayor Angeles |url=https://centralluzon.politiko.com.ph/2024/03/09/binibining-kanlahi-2024-sasha-juli-belle-lacuna-destined-for-greatness-mayor-angeles/social-snitch/ |access-date=23 Mayo 2024 |website=Politiko |language=en-US}}</ref> |20 |[[Lungsod ng Tarlac]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Tuguegarao, Cagayan.png}}''' [[Tuguegarao]] |Thea Samantha Lacanlalay |— |Tuguegarao | |- |{{flagicon|Virginia}} [[Virginia]] |Zoe Sofia Gabon |24 |[[Virginia Beach, Virginia|Virginia Beach]] | |} === Mga paparating na mga lokal na kompetisyon === {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Lokalidad !Petsa |- |'''{{Flagicon image|Flag of Cebu (province).svg}}''' [[Cebu]] |Disyembre 2024<ref>{{Cite web |last=Ares |first=Emmariel |date=4 Oktubre 2024 |title=Miss Universe Philippines Cebu 2025: The search begins |url=https://cebudailynews.inquirer.net/598454/miss-universe-philippines-cebu-2025-the-search-begins |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> |- |{{flag|Hawaii}} | rowspan="2" |17 Enero 2025 |- |'''{{Flagicon image|Flag of Pangasinan.svg}}''' [[Pangasinan]] |- |{{flag|Connecticut}} | rowspan="3" |19 Enero 2025<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Gavin |date=13 Nobyembre 2024 |title=Reina Filipina North America pageant launches in New York |url=https://usa.inquirer.net/160166/reina-filipina-north-america-pageant-launches-in-new-york |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=Inquirer USA |language=en}}</ref> |- |{{flag|New Jersey}} |- |{{flag|New York}} |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] | rowspan="2" |Enero 2025<ref>{{Cite web |last=Adina |first=Armin P. |date=1 Setyembre 2024 |title=Filipino-Canadians launch search for Miss Universe Philippines delegate |url=https://entertainment.inquirer.net/574351/filipino-canadians-launch-search-for-miss-universe-philippines-delegate |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> |- |{{Flagicon image|PH-LAG Flag.png}} [[Laguna]] |} == Mga tala == {{notelist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Miss Universe Philippines}} im2uxd6o8ib9z7bl9xbbj3skehau95h 2140581 2140580 2024-12-06T15:24:23Z Allyriana000 119761 2140581 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|date=2025|debuts={{Hlist|Canada|Italy|Los Angeles|Melbourne|Minglanilla|Nevada|New Jersey|New York|San Fransisco|Tandag|Tarlac}}|before=[[Miss Universe Philippines 2024|2024]]|next=|returns={{Hlist|Guimaras|Lungsod ng Zamboanga|Negros Occidental|Oriental Mindoro|Romblon}}|withdrawals=|entrants=|placements=|theme=|venue=|acts=|presenters=|winner=|represented=}}Ang '''Miss Universe Philippines 2025''' ay ang ikaanim na edisyon ng [[Miss Universe Philippines]] pageant. Pagkatapos ng kompetisyon, kokoronahan ni [[Chelsea Anne Manalo]] ng Bulacan ang kanyang kahalili. == Kasaysayan == === Pagpili ng mga kalahok === ==== Mga unang pagsali, pagbalik, at pag-urong ==== Unang sasali sa edisyong ito ang mga lokalidad ng Kanada, Italya, Los Angeles, Melbourne, Minglanilla, Nevada, New Jersey, New York, San Francisco, Tandag, at Tarlac. == Mga kandidata == Dalawampu't-apat na kandidata ang kumpirmadong lalahok. {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Lokalidad !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon}} !Bayan !Mga tala |- |{{flag|AUS|name=Australya}} |Karenza De Leon |27 |[[New South Wales]] |Unang kinoronahan bilang Miss Philippines Australia 2024<ref>{{Cite web |last=Magtibay |first=Edinel |date=8 Oktubre 2024 |title=Miss Philippines Australia 2024 advocates for education in rural Southeast Asia |url=https://www.sbs.com.au/language/filipino/en/podcast-episode/miss-philippines-australia-2024-advocates-for-education-in-rural-southeast-asia/66tzacn1v |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=SBS Language |language=en}}</ref> |- |{{Flagicon image|New Bacolod Flag.jpg}} [[Bacolod]] |Louise Lian Enumerable Bobe<ref>{{Cite web |last=Canet |first=Carla N. |date=2024-11-26 |title=Two Moms Crowned MUPH - Negros and MUPH - Bacolod |url=https://www.sunstar.com.ph/bacolod/two-moms-crowned-muph-negros-and-muph-bacolod#google_vignette |access-date=2024-11-26 |website=SunStar Publishing Inc. |language=en}}</ref> |28 |[[Murcia, Negros Occidental|Murcia]] | |- |'''{{Flagicon image|PH-CAV Flag.png}}''' [[Bacoor]] |Natsumi Sekiguchi |20 |Bacoor | |- |'''{{Flagicon image|Baguioflag.png}}''' [[Baguio]] |Gwendoline Meliz Soriano<ref>{{Cite web |last=Bulsao |first=Rosemarie |date=30 Agosto 2024 |title=Gwendoline Soriano, nakoronaan kas Miss Baguio 2024 |url=https://baguio.bomboradyo.com/gwendoline-soriano-nakoronaan-kas-miss-baguio-2024/ |access-date=3 Setyembre 2024 |website=Bombo Radyo Baguio |language=en-US}}</ref> |25 |Baguio |Dapat sanang lalahok sa Binibining Pilipinas 2022 ngunit bumitiw<ref>{{Cite web |date=27 Abril 2022 |title=Bb. Pilipinas updates 2022 roster after withdrawal of 3 candidates |url=https://news.abs-cbn.com/life/04/27/22/bb-pilipinas-updates-roster-as-3-candidates-withdraw |access-date=14 Mayo 2022 |website=ABS-CBN News |language=en}}</ref> |- |'''{{Flagicon image|Flag of Batangas (2023).jpg}}''' [[Batangas]] |Yana Ysabel Maranan |— |[[Tanauan]] | |- |'''{{Flagicon image|PH-CAM Flag.png}}''' [[Camiguin]] |Larsine Grace Jensen |— |[[Mambajao]] |Isang kandidata sa Miss CosmoWorld Philippines 2023<ref>{{Cite web |last=Bracamonte |first=Earl D. C. |date=10 Setyembre 2023 |title=Meet the Miss CosmoWorld Philippines 2023 delegates |url=https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2023/09/10/2295284/meet-miss-cosmoworld-philippines-2023-delegates |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> |- |{{flagicon|GBR}} [[United Kingdom|Gran Britanya]] |Shamara Krupa |— |[[Leicester]] | |- |'''{{Flagicon image|PH-GUI Flag.png}}''' [[Guimaras]] |Axyl Rose Gadian<ref>{{Cite web |last=Sornito |first=Ime |date=22 Mayo 2024 |title=Buenavista lass crowned Miss Guimaras 2024 |url=https://www.panaynews.net/buenavista-lass-crowned-miss-guimaras-2024/ |access-date=23 Mayo 2024 |website=Panay News |language=en-GB}}</ref> |20 |[[Buenavista, Guimaras|Buenavista]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Iligan.png}}''' [[Iligan]] |Juliana Fresado |19 |Iligan | |- |{{flagicon|ENG}} [[Inglatera]] |Angeline Kailano |— |[[London City|Londres]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag_of_Zamboanga.jpg}}''' [[Lungsod ng Zamboanga]] |KC Defiesta |— |Lungsod ng Zamboanga | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Mandaue, Cebu.png}}''' [[Mandaue]] |Stefanie Przewodnik<ref>{{Cite web |last=Ares |first=Emmariel |date=5 Mayo 2024 |title=Stefanie Przewodnik, 19, crowned Miss Mandaue 2024 |url=https://cebudailynews.inquirer.net/571720/stefanie-przewodnik-19-crowned-miss-mandaue-2024 |access-date=30 Mayo 2024 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> |19 |[[Consolacion]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Melbourne.svg}}''' [[Melbourne]] |Chanel Olive Thomas |— |Melbourne | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Minglanilla, Cebu.png}}''' [[Minglanilla]] |Nica Zosa Nabua<ref name=":92">{{Cite web |date=4 Pebrero 2024 |title=Miss Intercontinental RU crowned MUPH Cebu |url=https://www.gmanetwork.com/regionaltv/features/100358/miss-intercontinental-ru-crowned-muph-cebu/story/ |access-date=4 Pebrero 2024 |website=GMA Regional News |language=en}}</ref> |21 |Minglanilla | |- |'''{{Flagicon image|PH-NEC Flag.png}}''' [[Negros Occidental]] |Franches Anne Laquibla<ref>{{Cite web |last=Altarejos |first=Andrew |date=24 Nobyembre 2024 |title=Pontevedra bet crowned Miss Universe Philippines Negros |url=https://digicastnegros.com/pontevedra-bet-crowned-miss-universe-negros/#:~:text=Pontevedra's%20Franches%20Anne%20Laquibla%20was,24. |access-date=25 Nobyembre 2024 |website=Digicast Negros |language=en-US}}</ref> |20 |[[Pontevedra, Negros Occidental|Pontevedra]] | |- |'''{{Flagicon image|Orien. Mindoro Flag.png}}''' [[Oriental Mindoro]] |Rechel Hoco |23 |[[Bongabong]] |Isang sikat na ''vlogger'' na kilala bilang "Rechel in Dubai" |- |'''{{Flagicon image|Pagadian flag.png}}''' [[Pagadian]] |Liza Marie Suan<ref>{{Cite web |last=Lim |first=Ron |date=25 June 2024 |title=Pagadian is first to announce its delegate for Miss Universe Philippines 2025 |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/showbiznews/news/113627/pagadian-is-first-to-announce-its-delegate-for-miss-universe-philippines-2025/story |access-date=27 June 2024 |website=GMA Network News |language=en}}</ref> |19 |Pagadian | |- |'''{{Flagicon image|Palawan Flag.png}}''' [[Palawan]] |Jamaica Long |19 |[[Puerto Princesa]] | |- |'''{{Flagicon image|PH-ROM Flag.png}}''' [[Romblon]] |Mariah Nicole Valdez |25 |[[Alcantara, Romblon|Alcantara]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Surigao del Norte.svg}}''' [[Siargao]] |Millien Joy Cabigas |— |Tandag | |- |'''{{Flagicon image|City of Sydney Flag.svg}}''' [[Sidney|Sydney]] |Bella Dela Cruz |— |Sydney | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Tandag, Surigao del Sur.png}}''' [[Tandag]] |Dañelle Ann Catalan |— |Tandag | |- |'''{{Flagicon image|Flag of the Province of Tarlac.svg}}''' [[Tarlac]] |Sasha Juli Belle Lacuna<ref>{{Cite web |date=9 Marso 2024 |title=Binibining Kanlahi 2024 Sasha Juli Belle Lacuna 'destined for greatness' - Mayor Angeles |url=https://centralluzon.politiko.com.ph/2024/03/09/binibining-kanlahi-2024-sasha-juli-belle-lacuna-destined-for-greatness-mayor-angeles/social-snitch/ |access-date=23 Mayo 2024 |website=Politiko |language=en-US}}</ref> |20 |[[Lungsod ng Tarlac]] | |- |'''{{Flagicon image|Flag of Tuguegarao, Cagayan.png}}''' [[Tuguegarao]] |Thea Samantha Lacanlalay |— |Tuguegarao | |- |{{flagicon|Virginia}} [[Virginia]] |Zoe Sofia Gabon |24 |[[Virginia Beach, Virginia|Virginia Beach]] | |} === Mga paparating na mga lokal na kompetisyon === {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Lokalidad !Petsa |- |'''{{Flagicon image|Flag of Cebu (province).svg}}''' [[Cebu]] |Disyembre 2024<ref>{{Cite web |last=Ares |first=Emmariel |date=4 Oktubre 2024 |title=Miss Universe Philippines Cebu 2025: The search begins |url=https://cebudailynews.inquirer.net/598454/miss-universe-philippines-cebu-2025-the-search-begins |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> |- |{{flag|Hawaii}} | rowspan="2" |17 Enero 2025 |- |'''{{Flagicon image|Flag of Pangasinan.svg}}''' [[Pangasinan]] |- |{{flag|Connecticut}} | rowspan="3" |19 Enero 2025<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Gavin |date=13 Nobyembre 2024 |title=Reina Filipina North America pageant launches in New York |url=https://usa.inquirer.net/160166/reina-filipina-north-america-pageant-launches-in-new-york |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=Inquirer USA |language=en}}</ref> |- |{{flag|New Jersey}} |- |{{flag|New York}} |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] | rowspan="2" |Enero 2025<ref>{{Cite web |last=Adina |first=Armin P. |date=1 Setyembre 2024 |title=Filipino-Canadians launch search for Miss Universe Philippines delegate |url=https://entertainment.inquirer.net/574351/filipino-canadians-launch-search-for-miss-universe-philippines-delegate |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> |- |{{Flagicon image|PH-LAG Flag.png}} [[Laguna]] |} == Mga tala == {{notelist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Miss Universe Philippines}} 8rpca96a1rusr1x0m2qk1e8hisdgucl Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan 0 331060 2140606 2140544 2024-12-07T01:57:46Z Jojit fb 38 /* Ermita hanggang Port Area */ 2140606 wikitext text/x-wiki Ito ay isang bahagyang tala ng mga lansangan o daanan sa [[Kalakhang Maynila]], [[Pilipinas]], na sumailalim ng isang pagbabago ng pangalan noong nakaraan. ==Maynila== === Intramuros === Ang lokasyon kung saan itinayo ang [[Intramuros]] ay orihinal na lugar para sa [[kalakalan]] ng mga lipi at kahariang [[mga Tagalog|Tagalog]] na nangangalakal sa mga mangangalakal na mula sa ngayo'y [[Tsina]], [[Indya]], [[Borneo]], at [[Indonesia]]. Nang [[Kasaysayan ng Pilipinas (1565–1898)|sakupin ng mga Kastila]] ito, inatasang gawing mula sa bato at konkreto ang palibot ng buong lawak ng Intramuros noong 1571 ng Espanyol na si [[Miguel López de Legazpi]]. Ang pangalang "''Intramuros''" ay mula sa salitang Espanyol na nangangahulugang "sa loob ng mga pader".<ref>{{Citation|title=Intramuros {{!}} britannica.com|url=https://www.britannica.com/place/Intramuros|language=en}}</ref> Sinira ang apat na bahagi ng pader upang maging maluwag ang pagpasok sa lungsod: ang timog-kanlurang dulo ng Calle Aduana (Abenida Andres Soriano Jr. ngayon); silangang dulo ng Calle Anda; ang hilagang-silangang dulo ng Calle Victoria (dating kilala bilang Calle de la Escuela); at ang timog-silangang dulo ng Calle Palacio (Kalye General Luna ngayon). {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Real del Palacio del Gobernador | Pangunahing daanan mula sa ''Plaza Mexico'' sa kahabaan ng Ilog Pasig hanggang sa Landas A. Bonifacio sa Port Area (o Pook Pantalan)<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://d0ctrine.com/2013/03/04/streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Sa loób ng Maynilà (Intramuros) {{!}} filipinoscribbles |url=https://filipinoscribbles.wordpress.com/tag/calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Puerta Real de Bagumbayan, 1985 {{!}} Intramuros Administration |url=https://intramuros.gov.ph/2022/07/18/puerta-real-de-bagumbayan-1985/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.58969|N|120.97479|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Palacio}} | Kalye [[Antonio Luna]] |- | 2 | Calle Aduana / Calle Claveria | Ipinangalan kay [[Narciso_Clavería_y_Zaldúa|Narciso Clavería]]<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://www.facebook.com/656729927676590/photos/a.743201285696120/771380806211501/?_rdr|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59270|N|120.97307|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aduana}} | Abenida [[Andres Soriano|Andrés Soriano]] |- | 3 | Calle Cerrada | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:cerrada|''cerrada'']] na ibig sabihin ay nakapinid | | Kalye San Juan de Letrán |- | 4 | Calle de Almacenes | | | Kalye Maestranza |- | 5 | Calle de Barberos | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:barbero#Spanish|''barberos'']] na ibig sabihin ay [[manggugupit]] | | Kalye Urdaneta |- | 6 | Calle de la Bomba | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:bomba|''bomba'']] na ibig sabihin ay [[pampasabog]] | | Kalye Legaspi |- | 7 | Calle de la Escuela | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:escuela|''escuela'']]<ref>{{Citation|title=Empowering Filipino Youth {{!}} Escuela Taller |url=http://escuelataller.org.ph/|language=en}}</ref> na ibig sabihin ay [[paaralan]] | | Kalye [[Victoria ng Gran Britanya|Victoria]]<ref>{{Citation|title=Manila High School {{!}} The Historical Marker Database|url=https://www.hmdb.org/m.asp?m=25235|language=en}}</ref> |- | 8 | Calle del Baluarte / Calle Fundición | | | Kalye Muralla |- | 9 | Calle Farol | | | Kalye [[Fernando de Magallanes|Magallanes]] |- | 10 | Calle del Hospital | | | Kalye Cabildo |- | 11 | Calle Real del Parián | | align="center"|{{coord|14.59059|N|120.97606|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Parian}} | Kalye Real |- | 12 | Calle Recogidas | | | Kalye Anda |- | 13 | Calle San Juan de Dios |Ipinangalan kay Juan de Dios, isang sundalong Portuges | | Kalye Legazpi |- | 14 | Calle Vivas | | | Kalye Andres Novales |- |} === Tondo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Alburquerque | | align="center"|{{coord|14.60690|N|120.96830|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Albuquerque}} | Kalye [[Raha Matanda|Rajah Matanda]] |- | 2 | Calle Bancusay | Mula sa Ilog Bangkusay kung saan naganap ang Labanan sa Ilog Bangkusay | align="center"|{{coord|14.61643|N|120.96578|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bancusay}} | Kalye Francisco Varona |- | 3 | Calle Folgueras | Ipinangalan kay [[Mariano Fernández de Folgueras]] | | Kalye [[Carmen Planas]] |- | 4 | Calle Manicninc | Mula sa [[Manchineel|manicnic]], uri ng punong-kahoy (na nakakalason) | | Kalye Filemon Aguilar<ref>{{Citation|title=Manny Villar's holiday wishes for P-Noy, Corona, GMA {{!}} philstar.com|url=https://www.philstar.com/lifestyle/sunday-life/2011/12/25/761541/manny-villars-holiday-wishes-p-noy-corona-gma|language=en}}</ref> |- | 5 | Calle Manúguit | Ipinangalan kay [[Sabwatan ng Tondo|Agustin Manúguit]], ang sinaunang lakan ng Tondo | align="center"|{{coord|14.3747|N|120.5845|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Manuguit}} | Abenida [[José Abad Santos|Jose Abad Santos]] |- | 6 | Calle Pescadores | Mula sa [[Pescadores|mga pulo ng Pescadores]] | align="center"|{{coord|14.60497|N|120.96688|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pescadores}} | Kalye Santo Cristo |- | 7 | Calle Quiricada | | | Kalye Juan Nolasco |- | 8 | Calle Sande | | align="center"|{{coord|14.61112|N|120.96832|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sande}} | Kalye Nicolás Zamora |- | 9 | Calle Tayabas | | | Kalye Francis P. Yuseco |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Sa Tondo, may dalawang eskinita na pinangalanang Pitóng Gatang at Amarlanhagui na nasa pagitan ng Mababang Paaralan ng Magát Salamat at Kalye Capulong malapit sa Estero de Vitás. Ang kasalukuyang Abenida Jose Abad Santos ay dating pinangalanang Calle Manuguit. Sa gayon, pinarangalan ng mga taga-Tondo ang kanilang mga kapatid. Tinalo ng mga Espanyol ang mga maharlika ng Maynila na sina [[Raha Matanda|Raha Matandâ]] at [[Raha Sulayman|Raha Solimán]] noong Hunyo 1570, at bumalik sila sa [[Cebu]] kung saan sila unang nakapanirahan. Subalit sila’y pinabalik nang sumunod na taon sa ilalim ni Miguel López de Legaspi, kung saan kanilang nalipol ang kapwa nilang maharlika na si Raha Pitong Gatang mula sa [[Macabebe]], [[Pampanga]], sa Labanan sa Ilog ng Bangkusáy, isang estero ng Tondo. Kabilang si Pitong Gatang sa 24 na datu na namuno sa lugar kung sa ngayon ay [[Kalakhang Maynila]], [[Rizal]], [[Bulacan|Bulacán]] at [[Pampanga]], na noong 1587-88 ay nagtangkang lumaban sa mga Kastilang mananakop. Ang tagumpay ng mga Espanyol ay nakumpirma noong Hunyo 3, 1571 nang ang mga “indio” ay nalipol. Samantala, ang makasaysayang Calle Bangkusáy na pinangyarihan ay binago ang pangalan at ngayon ay tinatawag na Kalye F. Varona.<ref>{{Citation|title=Forgotten heroes: Datus who first struck for independence{{!}} mb.com.ph|url=https://mb.com.ph/2020/08/30/forgotten-heroes-datus-who-first-struck-for-independence/|language=en}}</ref> Ang pagpapalit nito ay isinakatuparang ng ng Sangguniang Panlungsod ng Lungsod ng Maynila sa ilalim ng Alkalde na si Antonio Villegas noong Marso 21, 1968, tutol sa kahilingan ng mga taga-Tondo.<ref>{{Citation|title=An Ordinance Re4storing to P. Varona Street in Tondo TAS Former and Original Name "Bankusay Street"{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/6661.pdf|language=en}}{{Dead link|date=Nobyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === San Nicolas === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Aceiteros | Mula sa Kastilang ''aceiteros'' na ibig sabihin manlalangis; isa sa mga bahay sa kalyeng ito nanirahan si Andres Bonifacio noong mga 1886-1892<ref>{{Cite web |last=Ocampo |first=Ambeth R. |date=2015-07-15 |title=Walking tour of Bonifacio’s Manila |url=https://opinion.inquirer.net/86710/walking-tour-of-bonifacios-manila |access-date=2024-12-06 |website=INQUIRER.net |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60216|N|120.96903|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aceiteros}} | Kalye Marcelino De Santos |- | 2 | Calle Encarnación | | | Kalye Asunción |- | 3 | Calle del Rondín | | | Kalye Numancia |- | 4 | Calle Salinas | | | Kalye [[Juan Sebastián Elcano|Elcano]] |- | 5 | Calle Soledad | | | Kalye Camba<ref>{{Citation|title=The Parish: Governador General Andres Garcia Camba {{!}} pintakasiph.|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle de Santa Rosa | | | Kalye Urbiztondo |- |} === Binondo === Ang [[Binondo]] ay ang ''Chinatown'' o nayong Tsina na distrito ng Maynila. Ito ang pinakalumang nayong Tsina sa mundo at naging sentro ng komersyo ng bansa noong panahon ng [[Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas|pananakop ng mga Amerikano]]. Marami sa mga komersyal na establisyimento ng Binondo ang nawasak pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], kung saan lumipat ang mga kompanya sa Makati, ang pinansiyal na kabisera ng Pilipinas. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Anloague | Hango sa salitang [[anluwagi]], na ibang tawag para sa karpintero;<ref>{{Citation|title=History lying in plain sight{{!}} inquirer.net |url=https://opinion.inquirer.net/170726/history-lying-in-plain-sight|language=en}}</ref> nanirahan sa kalyeng ito ang mga karpinterong Tsino na nagbebenta ng [[muwebles]] na yari sa kahoy<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.60457|N|120.97095|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Anloague}} | Kalye [[Juan Luna]] |- | 3 | Calle Arranque | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:arranque|''arranque'']] na ibig sabihin ay paandarin (ang isang makina o motor) | align="center"|{{coord|14.60662|N|120.97962|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arranque}} | Kalye [[Teodora_Realonda_y_Quintos|Teodora Alonzo]] |- | 4 | Calle Díaz | Ipinangalan kay Valentín Díaz<ref>{{Citation|title=Founders of the Katipunan{{!}} PhilippineMasonry.org|url=https://www.philippinemasonry.org/founders-of-the-katipunan.html|language=en}}</ref> | | Kalye Benavidez |- | 5 | Calle Príncipe | Ipinangalan kay [[Alfonso XIII]], na prisipe pa noon<ref name=":0">{{Citation|title=Binondo Streets{{!}} chinatownmuseum.org|url=https://www.chinatownmuseum.org/learn/binondo-streets|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59882|N|120.96669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Principe}} | Kalye Rafael del Pan<ref>{{Citation|title=Today in Filipino history, June 17, 1863, Rafael del Pan was born in Intramuros, Manila {{!}} kahimyang.com |url=https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1529/today-in-philippine-history-june-17-1863-rafael-del-pan-was-born-in-intramuros-manila#google_vignette|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle Rosario | Ipinangalan bilang pagpupugay patrona ng Simbahan ng Binondo, ang [[Birhen ng Banal na Rosaryo]]<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.59822|N|120.97582|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Rosario}} | Kalye [[Quintín Paredes]] |- | 7 | Calle San Jacinto | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Panciteria San Jacinto<ref>{{Citation|title=Our Story{{!}} Panciteria San Jacinto|url=https://www.panciteriasanjacinto.com/our-story|language=en}}</ref> | | Kalye [[Tomas_Pinpin|Tomás Pinpin]] |- | 8 | Calle Soledad | Ipinangalan kay Nuestra Señora de la Soledad de Manila o Mahal na Birhen ng Soledad ng Porta Vaga<ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de la Soledad de Manila – The Queen and Refuge of the Poor{{!}} positivelyfilipino|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> | | Kalye Dasmariñas |- | 9 | Calle Oriente | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Hotel de Oriente<ref>{{Cite book |last=Ira |first=Luning B. |url=https://books.google.com.ph/books?id=mgANAQAAMAAJ |title=Streets of Manila |date=1977 |publisher=GCF Books |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60086|N|120.97443|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Oriente}} | Kalye Victoria Ty-Tan |- | 10 | Calle Sacristía | Sacristia de Binondo<ref>{{Citation|title=Where are the places in Noli Me Tangere now?{{!}} villagepipol.com |url=https://villagepipol.com/where-are-the-places-in-noli-me-tangere-now/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60143|N|120.97650|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sacristia}} | Kalye Román Ongpin |- | 11 | Paseo de Azcárraga<ref>{{Citation|title=Calle Azcarraga, March 4, 1961{{!}} Philippines Free Press|url=https://philippinesfreepress.wordpress.com/1961/03/04/calle-azcarraga-march-4-1961/|language=en}}</ref> | Ipinangalan kay Marcelo Azcárraga Palmero | align="center"|{{coord|14.60387|N|120.98083|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Paseo de Azcárraga}} | Abenida [[Claro_M._Recto|Recto]] |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang pangunahing bahagi ng Azcárraga na humahantong sa baybayin ng San Nicolas at Tondo mula sa Binondo ay pinangalanang Paseo de Azcárraga, sa ngalan ng mestisong Pilipino-Kastila na Ministro, si Marcelo Azcárraga y Palmero. Sa [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]], nahati ang lansangan ng tatlong estero na dumadaloy sa distrito: ang Calle General Izquierdo, Calle Paz at Calle Bilibid. Sa [[Sampaloc, Maynila|Sampaloc]], tinawag ang lansangang ito na Calle Iris na nagtapos sa Calle Alix (na ngayon ay kilala bilang Kalye Legarda). Noong 1961, ipinangalan ang abenida kay [[Senado ng Pilipinas|Senador]] [[Claro M. Recto|Claro Mayo Recto]]. Noong Hulyo 7, 1892, sa isang gusaling may bilang na 72 Calle Azcarraga, sa kanto ng Calle Sagunto (na ngayon ay nangagalang Santo Cristo) sa [[Tondo, Maynila|Tondo]], itinatag ni [[Andrés Bonifacio|Andres Bonifacio]] ang rebolusyonaryong lipunan na [[Katipunan]]. === Quiapo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Barbosa | | align="center"|{{coord|14.59728|N|120.98441|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Barbosa}} | Kalye Bautista |- | 2 | Calle Dulumbayan | Salitang pinagsama na nangangahulugang dulong bayan<ref>{{Citation |title=Rizal Avenue – A street to love{{!}} lougopal.com |url=http://www.lougopal.com/manila/?p=2681 |language=en}}</ref> | align="center" |{{coord|14.61433|N|120.98264|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dulumbayan}} | [[Abenida Rizal]] |- | 3 | Calle Echagüe | Ipinangalan kay [[Rafael de Echague|Rafaél de Echagüe]] | align="center" |{{coord|14.59810|N|120.98208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Echague}} | Kalye Carlos Palanca Sr. |- | 4 | Calle El Dorado | | align="center" |{{coord|14.59701|N|120.99480|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle El Dorado}} | [[Bulebar Quezon]] |- | 5 | Calle Pelota | | | Kalye Trinidad |- | 6 | Calle San Roque | Ipinangalan kay [[San Roque]] | | Kalye P. Gómez |- | 7 | Calle San Sebastián | Ipinangalan kay [[San Sebastian|San Sebastián]] | align="center" |{{coord|14.59897|N|120.98762|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Sebastian}} | Kalye R. Hidalgo |- | 8 | Calle Raón | Ipinangalan kay [[José Antonio Raón]] | | Kalye Gonzalo Puyat |- |} === Sta. Cruz === Itinatag ang distrito ng [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]] (nakaugaliang pinapaikli sa "Sta. Cruz") noong 1594 ng mga Kastila, at kalaunan ay pinamunuan ito ng mga mangangalakal at tagapagpamili dahil sa kalapitan nito sa [[Ilog Pasig]]. Hindi nagtagal ay nagkaroon ito ng mga bahay-kalakal at mga gusali na nakatuon sa pagkakalakal at paglilibang. Sa kasalukuyan, tahanan ito ng ilang mga makasaysayang gusali.<ref>{{Citation|title=Escolta Santa Cruz district, Manila (Philippines) {{!}} Urban Knowledge Network Asia|url=https://www.ukna.asia/projects/escolta-santa-cruz-district-manila-philippines|language=en}}</ref> Dating bahagi ang Sta. Cruz ng Parokya ng Quiapo, bago ito naging sariling parokya noong Hunyo 20, 1619. Kapwa ang Quiapo at Santa Cruz ay mga nayon na umasailalim sa sinaunang lalawigan ng [[:en:Tondo,_Manila#Colonial_period|Tondo]]. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Batangas | Mula sa salitang [[Batangas#Etimolohiya|batangan]], na nangangahulugang balsa sa pangingisda | | Kalye A. Lorenzo Jr. |- | 3 | Calle Camarines | Mula sa Kastilang [[:en:Camarín|''camarín'']], na ibig sabihin ay dambana | align="center"|{{coord|14.61809|N|120.98329|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Camarines}} | Kalye Herrera |- | 4 | Calle Evangelista | Ipinangalan kay [[Edilberto Evangelista]] | align="center"|{{coord|14.62058|N|120.98338|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Evangelista}} | Kalye Maria Natividad |- | 5 | Calle Gándara | Ipinangalan kay [[José de la Gándara y Navarro|José de la Gándara]] | align="center"|{{coord|14.60173|N|120.97726|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Gandara}} | Kalye Sabino Padilla |- | 6 | Calle Magdalena | Ipinangalan kay [[Santa Magdalena]] | align="center"|{{coord|14.60759|N|120.97812|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Magdalena}} | Kalye Guillermo Masangkay |- | 7 | Calle Mangahan | | align="center"|{{coord|14.61190|N|120.98519|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Mangahan}} | Kalye Pedro Guevarra |- | 8 | Calle Melba | | align="center"|{{coord|14.60523|N|120.98084|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Melba}} | Kalye Doroteo José |- | 9 | Calle Misericordia | | align="center"|{{coord|14.60777|N|120.98116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Misericordia}} | Kalye [[Tomás Mapúa]] |- | 10 | Calle Morga | | align="center"|{{coord|14.61666|N|120.97808|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morga}} | Kalye Tayuman |- | 11 | Calle O'Donell | | align="center"|{{coord|14.60199|N|120.98579|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle O'Donell}} | Kalye Severino Reyes |- | 12 | Calle Quiotan | | align="center"|{{coord|14.60037|N|120.98255|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Quiotan}} | Kalye Sales |- | 13 | Calle Requesens | | align="center"|{{coord|14.60961|N|120.98316|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Requesens}} | Kalye E. Remigio |- | 14 | Calle Sangleyes | | align="center"|{{coord|14.62168|N|120.99498|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sangleyes}} | Daang Blumentritt |- | 15 | Calle Trozo | | align="center"|{{coord|14.61107|N|120.98133|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trozo}} | Kalye Bambáng |- | 16 | Calle Zurbarán | | align="center"|{{coord|14.60765|N|120.98303|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Zurbaran}} | Kalye Valeriano Fugoso |- |} === San Miguel === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alejandro VI | Ipinangalan kay [[Papa Alejandro VI|Alejandro VI]] | align="center"|{{coord|14.60284|N|120.99085|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Alejandro IV}} | Kalye De los Santos |- | 2 | Calle Avilés Malacañan | Ipinangalan sa [[Palasyo ng Malakanyang|Malacañan]] | align="center"|{{coord|14.59436|N|120.99352|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aviles}} | Kalye [[José Laurel]] |- | 3 | Calle Bustillos | Ipinangalan kay [[Fernando Manuel de Bustillo Bustamente y Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | align="center"|{{coord|14.60195|N|120.99277|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bustillos}} | Kalye J. Figueras |- | 4 | Calle Marqués de Novaliches | Ipinangalan kay [[Manuel Pavía]], na Gobernador Heneral ng Pilipinas (1854) na naging Marques ng Novaliches na ipinagkaloob ng kaharian ng Espanya | align="center"|{{coord|14.59262|N|120.98941|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Novaliches}} | Kalye Nicanor Padilla |- | 5 | Calle Tuberías de Agua | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:tubería#Spanish|''tuberia'']], na ibig sabihin ay pagtutubo | align="center"|{{coord|14.59742|N|120.98867|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tuberias}} | Kalye Dr. Concepción C. Aguila |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang kasalukuyang Kalye Concepción Águila ay dating tinatawag na "Tuberías", na nangangahulugang mga tubo (ng tubig) o patubigan sa [[wikang Kastila]]. Ang kasalukuyang lansangan ng Concepción Águila ay patungo sa Nagtahan, na siyang orihinal na lokasyon ng Puwente Carriedo ("''Canales de Carriedo''"), na tumatakbo mula [[Ilog Marikina]] sa Santolan sa pamamagitan ng imbakan ng tubig na El Depósito, isang imbakan nasa ilalim ng tubig sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|Lungsod ng San Juan]] patungong [[Intramuros]] na idinisenyo ni Genaro Palacios noong 1882, na naging pangunahing imbakan ng tubig para sa [[Maynila]] noong panahon ng Kastila at ng mga kalapit na bayan. === Ermita hanggang Port Area === Sa panahong pananakop ng mga Kastila, ang kasalukuyang Ermita hanggang Port Area (o Pook Pantalan) ay dating isang bayan ng Tagalog na nagngangalang "Lagyo". Napalitan ang pangalan noong ika-17 dantaon bilang ''[[La Hermita]]'' dahil sa isang [[ermitanyo]] na nagngangalang Juan Fernandez de Leon, na nanirahan doon at nagtayo ng isang ''ermita'', dala ang isang imahen ng ''Nuestra Señora de Guia''. Ang pangalang tawag sa kanyang itinayong tirahan ay lumawak sa buong distrito, na naging Ermita hanggang sa kasalukuyan. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Arroceros | [[:wiktionary:Arroceros|Arroceros]] <small>(''Wiktionary'')</small> | align="center"|{{coord|14.59070|N|120.98189|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arroceros}} | [[Antonio Villegas|Antonio Villegas Street]] |- | 2 | Calle Bagumbayan <br>(Paseo de las Aguadas) | [[:wiktionary:Bagumbayan|Bagumbayan]] <small>(''Wiktionary'')</small> | align="center"|{{coord|14.58976|N|120.98072|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bagumbayan}} | Padre Burgos Avenue |- | 3 | Calle Concepción | [[:wiktionary:Concepción|Concepción]] <small>(''Wiktionary'')</small> | align="center"|{{coord|14.59040|N|120.98385|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Concepcion}} | Natividad Almeda-López Street |- | 4 | Calle Divisoria | [[:wiktionary:Divisoria|Divisoria]] <small>(''Wiktionary'')</small> | align="center"|{{coord|14.57475|N|120.98149|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Divisoria}} | [[:en:Rafael M. Salas|Rafael M. Salas Street]] |- | 5 | Calle Florida <br>(Calle San Antonio) | [[Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | [[:en:María Y. Orosa|María Y. Orosa Street]] |- | 6 | Calle Herrán | Spanish captain [[:en:Pedro_Gil_Street#History|José de la Herrán]] | | [[:en:Pedro Gil|Pedro Gil Street]] |- | 7 | Calle Isaac Peral <br>(Calle Cortafuegos) | [[:en:Isaac_Peral|Isaac Peral]] | align="center"|{{coord|14.58248|N|120.98472|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isaac Peral}} | [[:en:United_Nations_Avenue|United Nations Avenue]] |- | 8 | Calle Marina | [[:wiktionary:Marina|Marina]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | Guerrero Street |- | 9 | Calle Marqués de Comillas | [[:en:Antonio_López,_1st_Marquess_of_Comillas|Antonio López, Marqués]] | | D. Romuáldez, Sr. Street |- | 10 | Calle Nueva (Camino Real) | [[:wiktionary:camino_real|camino real]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | [[Apolinario Mabini|A. Mabini Street]] |- | 11 | Calle Observatorio | [[:en:Manila_Observatory|Manila Observatory]] | align="center"|{{coord|14.57867|N|120.98372|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Observatorio}} | Padre Faura Street |- | 12 | Calle Rizal | [[José_Rizal|José Rizal]] | | [[Howard Taft| Taft Avenue]] |- | 13 | Calle San Casiano | | | San Marcelino Street |- | 14 | Calle San José | El Colegio de San Jose de Manila<ref>{{Citation|title=Historia Manila, El Colegio de San Jose de Manila (San José Seminary), <br>Philippines’ oldest existing educational institution {{!}} Loyola School of Theology|url=https://www.facebook.com/historiademanila/posts/el-colegio-de-san-jose-de-manilasan-jos%C3%A9-seminaryphilippines-oldest-existing-edu/10158182342623421/|language=en}}</ref> | | Alhambra Street |- | 15 | Calle San Luis | | align="center"|{{coord|14.58159|N|120.98046|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Luis}} | [[:en:Teodoro M. Kalaw|T.M. Kalaw Avenue]] |- | 16 | Calle Wright | | align="center"|{{coord|14.57295|N|120.98822|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Wright}} | [[:en:Antonio Vásquez|Antonio Vásquez]] Street |- | 17 | Dewey Boulevard | [[:en:George_Dewey|Admiral George Dewey]] | align="center"|{{coord|14.57093|N|120.98212|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Dewey Boulevard}} | [[Manuel Roxas|Roxas Boulevard]] |- | 18 | Calle Real | [[:en:Calle_Real|Royal Street]] | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real}} | [[Marcelo H. Del Pilar|M.H. del Pilar Street]] <br><small>ext. [[Francis Burton Harrison|F.B. Harrison Street]]</small> |- | 19 | Paseo de Santa Lucia<br> o de Paseo de María Cristina | [[:en:Infanta_María_Cristina_of_Spain| Infanta Maria Cristina]] | | [[Andres Bonifacio|A. Bonifacio]] Drive |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Mahigit isang daang taon na ang nakalilipas, ang mga pook ng kapwa Malate at Ermita ay mararating lamang sa pamamagitan ng dalawang pangunahing lansangan, isa na rito ang Calle Real. Ang kalyeng ito ay sumasabay sa orihinal na baybayin ng karagatang Maynila ('''Manila Bay''') noong kapanahunang kolonyal ng Kastila. Ito ay kilala noon bilang ''Calle Real'' (sa salitang Espanyol) o ''Royal Street'' (sa salitang Ingles), na nagsilbing pambansang daanan na nag-uugnay ng Maynila sa mga lalawigan sa timog. Ang kasalukuyang Roxas Boulevard ngayon ay hindi pa naire-reclaim at nasa ilalim pa ng dagat noon. Sa kahabaan ng Calle Real ay ang mga bahay at palayan na may bantas na mga simbahan ng Malate at simbahan ng Ermita. Ang mga lumang instalasyong militar tulad ng Plaza Militar at Fort San Antonio Abad ay matatagpuan din dito. Tulad ng maraming mga lumang kalye sa Maynila, napalitan ito noong 1921 ng pangalan bilang galang kay M.H. Del Pilar, ang Pilipinong propagandista na humalili kay Graciano López Jaena bilang editor ng [[:en:La_Solidaridad|'''La Solidaridad''']], ang pahayagan ng kilusang dumudulog ng Reporma sa Pilipinas na nakahimpil sa [[:en:Barcelona|Barcelona]]. === Malate === Ang Malate, isa sa mga pinaka-abalang distrito ng Lungsod ng Maynila, ay nagsimula bilang isang maliit na nayon ng pangingisda noong panahon ng kolonyal na Espanyol. Ang pangalang ''Malate'' ay hinango mula sa isang katiwalian ng salitang Tagalog ukol sa katagang ''maalat''.<ref>{{Citation|title=Brief History of Ermita and Malate {{!}} weebly.com|url=https://ermitaandmalate.weebly.com/ermita-and-malate.html|language=en}}</ref> Ang bansag na ito ay malamang na tumutukoy sa inuming maalat tubig sa pook na yoon, dulot ng naghahalo na tubig-dagat mula sa karatig na dalampasigang. Nagtatag ng mga prayleng Agostino ng parokya dito noong Setyembre 8, 1588, na nagpaparangal sa "Nuestra Señora de los Remedios", ang Banal na Inang Nagbibigay ng Lunas.<br> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Remedios | [[:en:Virgin_of_Los_Remedios|''Nuestra Señora de los Remedios'']] <ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de los Remedios de Malate - Manila's sought after Remedy {{!}} pintakasi1521 |url=https://pintakasi1521.blogspot.com/2016/11/nuestra-senora-de-los-remedios-de.html|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Santuario de Nuestra Señora de los Remedios {{!}} andalucia.org |url=https://www.andalucia.org/en/olvera-cultural-tourism-santuario-de-nuestra-senora-de-los-remedios|language=en}}</ref> | | Sinagoga Street |- | 2 | Calle Agno | ''Agno Casto'', <small>puno ng latian <br>na ginagamit sa panggamot</small> | align="center"|{{coord|14.56764|N|120.99192|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Agno}} | Don Francisco A. Reyes Street |- | 3 | Calle Carolina | [[:en:Carolinas|Carolinas, hilaga at timog]], <br><small>mga estado ng Estados Unidos</small> | align="center"|{{coord|14.56883|N|120.98593|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Carolina}} | Madre Ignacia Street |- | 4 | Calle Colorado | [[:en:Colorado|Colorado, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57547|N|120.99048|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Colorado}} | Felipe Agoncillo Street |- | 5 | Calle Dakota | [[:en:Dakota|Dakota, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.56889|N|120.98682|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dakota}} | Macario Adriatico Street |- | 6 | Calle Florida | [[:en:Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Julio Nakpil Street |- | 7 | Calle Indiana | [[:en:Indiana|Indiana, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57333|N|120.98888|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Indiana}} | Pilar Hidalgo Lim Street |- | 8 | Calle Militar | | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Militar}} | Dr. Joaquin Quintos Sr. Street |- | 9 | Calle Nebraska | [[:en:Nebraska|Nebraska, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57927|N|120.98178|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Nebraska}} | Jorge Bocobo Street |- | 10 | Calle Tennessee | [[:en:Tennessee|Tennessee, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57512|N|120.98970|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tennessee}} | Gen. Miguel Malvar Street |- | 11 | Calle Vermont | [[:en:Vermont|Vermont, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57458|N|120.99116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Vermont}} | Julio Nakpil Street |- | 12 | Calle Vito Cruz | [[:en:Pablo_Ocampo_Street#Etymology|Hermogenes Vito Cruz]]<ref>{{Citation|title=Hermogenes Vito Cruz (LRT Origins) {{!}} The Philippines Today |url=https://thephilippinestoday.com/hermogenes-vito-cruz-lrt-origins/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.56327|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Vito Cruz Street}} | Pablo Ocampo Street |- | 13 | Calzada de Singalong | singgalong, <small>bahagi ng kawayan</small><ref>{{Citation|title=Singgalong{{!}} tagalog.com|url=https://www.tagalog.com/dictionary/singgalong|language=en}}</ref> | | San Andrés Street |} === Paco === Ang distrito ng [[Paco,_Maynila|Paco]], na dating kilala bilang San Fernando de Dilao hanggang 1791, ay isang sinaunang bayan ng Maynila na itinatag ng mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1580. Nakilala ito bilang Paco (palayaw ng Francisco) de Dilao at sa kalaunan ay pinaikli sa Paco.<ref>{{Citation|title=Paco, Manila – Call It By Its Name{{!}} positivelyfilipino.com|url=https://www.positivelyfilipino.com/magazine/paco-manila-call-it-by-its-name|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Canónigo | [[:wiktionary:Canónigo|Canónigo]] <small>(''Wiktionary'') | | President Quirino Avenue Extension |- | 2 | Calle California | [[:en:Califirnia|California, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57873|N|120.99038|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Josefa Llanes Escoda Street |- | 3 | Calle Dart | | align="center"|{{coord|14.57581|N|120.99417|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dart}} | Angel Linao Street |- | 4 | Calle Oregon | [[:en:Oregon|Oregon, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.58093|N|120.99208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Galicano Apacible Street |- | 5 | Calle Unión | [[:en:Washington_Union_Station#Construction|Union Station, Washington DC]], <small>istasyon ng tren <br>na dinisenyo ni </small>[[:en:Daniel_Burnham|Daniel Burnham]]<ref>{{Citation|title=New Trains, Station in Ruins{{!}} berkeleyprize.org|url=https://berkeleyprize.org/endowment/the-reserve?id=1580|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.57943|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Union}} | F. M. Gernale Street |- |} === Santa Ana hanggang Pandacan === Ang orihinal na pangalan ng distritong ito ay Meysapan (o Sapa) at pinamumunuan ng Kahariang Tagalog ng Namayan. Ito ay ibinigay ng mga mananakop na Kastila sa mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1578, at kasunod nito ay pinangalanang ito na [[:en:Santa_Ana,_Manila#Etymology|Santa Ana de Sapa]], bilang papuri sa ina ng Birheng Maria.<ref>{{Citation|title=The Kingdom of Namayan and Maytime Fiesta in Sta. Ana of Old Manila{{!}} traveleronfoot|url=https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/05/12/the-kingdom-of-sapa-and-maytime-fiesta-in-sta-ana-of-old-manila/|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | [[:en:San_Pedro_Macati_Church#History|Carretera de San Pedro Macati]] | <small>ang</small> San Pedro de [[:en:Makati#History|Macati]] <small>ay dating bahagi <br>ng kaharian ng</small> [[:en:Namayan|Namayan]], <small>na ngayon ay bahagi <br>ng Sta. Ana, Maynila</small> | | Tejeron Street |- | 2 | Calle Inviernes | | align="center"|{{coord|14.58403|N|121.00644|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Inviernes Street}} | Dr. M. L. Carreón Street |- | 3 | Calle Luengo | [[:en:José_Rizal#Execution|Manuel Luengo]]<br><small>gobernador sibil ng Maynila, 1896</small> | | Elpidio Quirino Avenue (Plaza Dilao) |- |} === Sampaloc hanggang Sta.Mesa === Ang pagkakatatag ng Sampaloc bilang isang bayan ay kasabay ng pagkakatatag nito bilang isang parokya na independyente sa Santa Ana de Sapa noong 1613. Noong panahong iyon, kasama rito ang ngayon ay Pandacan na nahiwalay dito noong 1712. Hanggang sa unang bahagi ng ika-20 siglo, ang Sampaloc ay binubuo ng mga palayan at kagubatan na may tuldok na burol at pinagsasalu-salo ng maliliit na maruruming kalsada. Ang lugar ay napuno ng mga kakahuyan ng mga puno ng sampalok (''Tamarindus indica'') kung saan pinangalanan ang distrito. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alix | [[:en:Legarda Street|José María Alix y Bonache]] | | Benito Legarda Street |- | 2 | Calle Andalucía | [[:en:Andalusia|Andalusia]], <small>[[Espanya]]</small> | | Alfonso Mendoza Street |- | 3 | Calle Bálic-Bálic | | | Gregorio Tuazon Street |- | 4 | Calle Buenavista | | align="center"|{{coord|14.3610|N|121.0590|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Buenavista}} | Victorino Mapa Street |- | 5 | Calle Bustillos | [[:en:Fernando_Manuel_de_Bustillo_Bustamante_y_Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | | Jose Figueras Street |- | 6 | Calle Castaños | | | Luis Lardizabal Street <!-- Luis Lardizabal y Montoya, ika-58 na Gobernador Heneral ng Pilipinas --> |- | 7 | Calle Cataluña | [[:en:Catalonia|Catalonia]], <br><small>lalawigan ng Espanya</small> | align="center"|{{coord|14.60736|N|120.98781|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Cataluña}} | Tolentino Street |- | 8 | Calle Constancia | [[:en:Constância|Constância]], <small>Portugal</small> | | Ruperto Cristobal, Sr. Street |- | 9 | Calle Gastambide | | | Francisco Dalupan Sr. Street |- | 10 | Calle Economía | | | Vicente Cruz Street |- | 11 | Calle Sobriedad | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 12 | Calle Gardenia | | | Licerio Gerónimo Street |- | 13 | Calle Isabel | [[:en:Saint_Isabelle_of_France|Santa Isabel]] | align="center"|{{coord|14.60557|N|120.99459|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isabel}} | Florentino Cayco Street |- | 14 | Calle Lepanto | [[:en:Battle of Lepanto|Labanan sa Lepanto]] | align="center"|{{coord|14.61109|N|120.99669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Lepanto}} | Sergio H. Loyola Street |- | 15 | Calle Lipa | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 16 | Calle Morayta | [[:es:Miguel_Morayta_y_Sagrario|Miguel Morayta]]<ref>{{Citation|title=Miguel Morayta y Sagrario {{!}}Project Saysay|url=https://www.facebook.com/psaysay/posts/miguel-morayta-y-sagrario-1834-1917-was-a-spanish-freemason-journalist-and-educa/1166956443381602/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60420|N|120.98774|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morayta}} | Nicanor Reyes Street |- | 17 | Calle Pepín | [[:EN:Pepin_the_Short|Pepin]], <br><small>sinaunang hari ng Pranses</small> | align="center"|{{coord|14.61032|N|120.99589|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pepin}} | Jesús Marzan Street<ref>{{Citation|title=Jesús Marzan{{!}} olympedia.org|url=https://www.olympedia.org/athletes/6627|language=en}}</ref> |- | 18 | Calle Padre Noval | Padre José Noval | | Quezon Street |- | 19 | Calle Trabajo | | align="center"|{{coord|14.60741|N|120.99816|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trabajo}} | Manuel Dela Fuente Street |- | 20 | Calle Washington | [[:en:Washington|Washington, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.61765|N|120.99492|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Washington}} | [[Kalye_Maceda|Antonio Maceda Street]]<ref>{{Citation|title=Ordinance No. 7077 {{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/7077.pdf|language=en}}</ref> |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Ang Sulucan ay isa sa sampung baryo na bumubuo sa arrabal ng Sampaloc. Ang iba pang siyam ay ang Bacood, Balic-Balic, Bilarang Hipon, Calubcub, Manggahan, Nagtahan, San Isidro, San Roque, at Santa Mesa. May isa pang matandang baryo na nagngangalang San Anton. Ang isa pang baryo na pinangalanang Santa Clara ay idinagdag sa kalaunan. Sa Tagalog, ang "Sulucan" (o "sulukan") ay nangangahulugang "isang lugar ng mga sulok" o "madilim, nakatagong mga sulok." Tunay na inilarawan ng mga salitang ito ang bahaging iyon ng arrabal noong panahon ng Kastila. ([https://www.facebook.com/UST1611official/posts/get-to-know-the-sulucan-estate-on-which-our-campus-now-stands-through-this-post-/2283322011679570/ THE UNIVERSITY OF SANTO TOMAS CAMPUS, Hacienda de Sulucan, ca. 1900] Noong termino ni Padre José Noval, na nagsilbi bilang Rector ng [[Unibersidad_ng_Santo_Tomas|Unibersidad ng Santo Tomas]] mula 1910 hanggang 1914, ay kung kailan nakakuha ang pamantasan ng 21.5-ektaryang lupain sa Sulucan. [[File:Map_of_the_City_of_Manila_June_1915_(Corrected_to_March_1919).jpg|thumb|center|700x700px|Mapa ng Lungsod ng Maynila, Office of Department Engineer, Phil. Dept., Hunyo 1915]] ==Lungsod Quezon== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod |- |- | Agham Road/BIR Road | Senator [[Miriam Defensor Santiago|Miriam P. Defensor-Santiago Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Albay Street (San Francisco Del Monte) | Bodino Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alcman Street | Lourdes Castillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alley 19 (Pag-asa) | R.G. Bartolome, Sr. Alley | [[Lungsod Quezon]] |- | Arayat Street | P. Bernardo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Arizona Street | Monte de Piedad Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Artillery Avenue (U.P. campus) | Laurel Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bálic-Bálic Road (Route 53) | N. Domingo Street | [[Lungsod Quezon]]–[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Banahaw Street | Mayor Ignacio Santos Diaz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Road | [[Batasan–San Mateo Road]] | [[Lungsod Quezon]]–[[San Mateo, Rizal|San Mateo]] |- | [http://www.pacificwrecks.com/airfields/philippines/balara/maps/map-balara.html#axzz3lbhxWZLP Balara Airfield] | University Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bohol Avenue | Sgt. Esguerra Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bonifacio–Manila Road / Bonifacio-Manila Road / Manila-Novaliches Road / Route 52 / Highway 52 | [[Bonifacio Avenue]] and [[Quirino Highway (Lungsod Quezon)|Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray, Bulacan|Norzagaray]] |- | Brixton Hill Street | Tomas Arguelles Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Broadway Avenue (Biak-na-Bato) | Doña Juana S. Rodríguez Avenue <small>''(name since reverted to Broadway Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Calle Retiro (Street) / C. Adan Street | N. S. Amoranto Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Capitol Park Drive | Don Antonio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Cebu Avenue | Mother Ignacia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Avenue | Eraño Manalo Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Boulevard | P. Tuazon Boulevard | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Hill Road (IBP Road) | [[Batasan Road]] | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Commonwealth Avenue, Lungsod Quezon]] | Don Mariano Marcos Avenue <small>''(name since reverted to Commonwealth Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Don Antonio Street / Interneighborhood Street | Holy Spirit Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | España Boulevard Extension | E. Rodríguez Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Fairview Avenue / Quezon Boulevard Extension | [[Quezon Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Geneta Street | P.G. Santillan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Granada Street]] | Sen. Jose O. Vera Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Greenhills Drive | Capitol Hills Drive / Manotok Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Highland Drive | Tomas Castro Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Hilaga Avenue | [[North Avenue (Lungsod Quezon)|North Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Infantry Avenue (U.P. campus) | Magsaysay Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Ipo Road / Don Tomas Susano Road / Novaliches-Ipo Road (Route 52) | [[Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray]] |- | K-A Street | Luis Sianghio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-B Street | Teodoro E. Gener Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-C Street | Judge Jimenez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-D Street | Jose E. Erestain Sr. Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-E Street | Dr. Jesus Azurin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Kanluran Avenue | [[West Avenue (Lungsod Quezon)|West Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Kentucky Street | Ernesto Porto Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Loma-Balintawak Road | [[Bonifacio Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Lambay Street | Sta. Catalina Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Laong Laan Street | Nicanor Roxas Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Trinidad Street | Enrique Sobrepeña Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Litex Road (Manila Gravel Pit Road) | Payatas Road | [[Lungsod Quezon]] |- | Louisiana Street | Don Alfredo Egea Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maganda Street | Maayusin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Main Avenue | Justice Lourdes Paredes San Diego Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Makiling Street | Don Manuel Agregado | [[Lungsod Quezon]] |- | Malasimbo Street (Del Monte Avenue to Maria Clara Street) | Don Ramon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maligaya Street | Mayaman Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Malualhatì Street | Mahusay/Marilág Streets | [[Lungsod Quezon]] |- | Maningning Street | Malusog Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Mapagsanggalang Street | Mapagkawanggawa Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Matiisin Street | V. Luna Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Matimyas Street | Mayumì Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Minnesota Street | Ermin Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Morong Street | Scout Oscar M. Alcaraz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | New York Avenue ''(west)'' | Pablo P. Reyes, Sr. Street ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | Nevada Street | F. Manalo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | North Avenue (U.P. campus) | Osmeña Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | North Diversion Road | [[North Luzon Expressway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Mabalacat]] |- | Pacific Avenue | Doña M. Hemady Street | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Aunario Street | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Pelaez Ext. Street | Pedro Cruz Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Francesc Pi i Margall|Pi y Margall]] Street | Sen. Mariano J. Cuenco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Pulog Street | N. Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Renacimiento Street | Tomas Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Roosevelt Avenue | [[Fernando Poe Jr. Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Rosario Drive (from Valley Road to N. Domingo Street/Balic-Balic Road) and Valley Road | [[Betty Go-Belmonte Street]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Sampaloc Avenue | [[Tomas Morato Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Samson Road (Lungsod Quezon segment) | Old Samson Road | [[Lungsod Quezon]] |- | San Bartolome Street | P. de la Cruz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Santolan Road | [[Bonny Serrano Avenue|Col. Bonny Serrano Avenue]] ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]]-[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Sauyo Road | Don Julio Gregorio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Sierra Madre Street | Speaker Perez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (quadrangle area) | [[East Avenue (Lungsod Quezon)|East Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (U.P. campus) | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sobriedad Street | D. Tuazon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South Avenue (U.P. campus) | Roxas Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | South 2 Street | Scout Albano Street / Eugenio Lopez Jr. Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South 3 Street | Scout Bayoran Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 4 Street | Scout Borromeo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 5 Street | Scout Madriñan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 6 Street | Scout Rallos Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 7 Street | Scout Limbaga Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 8 Street | Scout Fernandez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 9 Street | Scout Fuentebella Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 10 Street | Scout Gandia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 11 Street | Scout de Guia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 12 Street | Dr. Lazcano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 13 Street | Scout Delgado Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 14 Street | Scout Lozano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 15 Street | Scout Castor Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 16 Street | Marathon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 17 Street | Fr. Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 18 Street | Scout Ojeda Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 19 Street | Scout Chuatoco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South B Street | Scout Magbanua Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South C Street | Scout Reyes Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South D Street | Scout Santiago Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South E Street | Scout Tobias Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South F Street | Scout Tuason Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South G Street | Scout Torillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South H Street | Scout Ybardolaza Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South I Street | 11th Jamboree Street / GMA Network Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South K Street | Scout Rallos Extension ''(from north end)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | South Market Street | Don Alejandro Roces Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sunnyside Drive | Eymard Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Tacio Street | Comm. Dev. Center Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | Sgt. Rivera Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | N. Zamora Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Timog Avenue]] | South Avenue {{small|''(name reverted to Timog Avenue since 1965)''}} | [[Lungsod Quezon]] |- | Tuayan Street | Raymundo Familara Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Virginia Street | Sgt. J. Catolos | [[Lungsod Quezon]] |- | Zebra Drive | Temple Drive | [[Lungsod Quezon]] |} ==Iba pang lungsod o bayan sa Kalakhang Maynila== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod o bayan na dinadaanan |- | 10th Avenue | Macario Asistio, Sr. Avenue <small>''(name since reverted to 10th Avenue)''</small> | [[Caloocan]] |- | A. Diego Street | Colonel M. Ver Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Alfaro Street | L. P. Leviste Street | [[Makati]] |- | Alvarado Street | Carlos Palanca Street | [[Makati]] |- | Amber Avenue | J. Escrivà Drive | [[Pasig]] |- | Angel Tuazon Avenue | Gil Fernando Avenue | [[Marikina]] |- | A. Raquiza Street | F. Antonio | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Avenida Alfonso | Alfonso XIII | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Bay Boulevard | [[Jose W. Diokno Boulevard]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Blumentritt Street | Rt. Rev. G. Aglipay Street | [[Mandaluyong]] |- | Buendía Avenue | [[Sen. Gil Puyat Avenue]] | [[Makati]]–[[Pasay]] |- | C. Ruiz Street | Pedro B. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Calle Baltazar | Zamora Street | [[Caloocan]] |- | Calle Libertad (Street) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Pasay]] |- | Calle Libertad (Street) | Domingo M. Guevara Street | [[Mandaluyong]] |- | Calle Pinagbarilan | Edang Street | [[Pasay]] |- | Calle Real (Street) | [[Diego Cera Avenue]] / [[Alabang-Zapote Road]] | [[Las Piñas]]–[[Muntinlupa]] |- | Calle Reposo (Street) | [[Nicanor Garcia Street|Nicanor García Street]] | [[Makati]] |- | Calle Valenzuela (Street, F. Blumentritt Street to Pinaglabanan Street) | José Gil Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Camino de Mandaluyong (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan">{{Cite book|last=Neira|first=Eladio|url=https://books.google.com/books?id=mkVxAAAAMAAJ|title=Glimpses Into the History of San Juan, Metro Manila|date=1994|publisher=Life Today Publications|isbn=978-971-8596-09-8|language=en}}</ref> | San Juan-Mandaluyong Road, F. Blumentritt Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Mandaluyong]] |- | Camino de Mariquina (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan" /> | San Juan–Marikina Road, Marikina Road, N. Domingo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Quezon City]] |- | Canley Road | Danny Floro Street | [[Pasig]] |- | Chorillo Street | General Julian Cruz Street | [[Marikina]] |- | Concepción Street | A. Layug Street | [[Pasay]] |- | Coronado Street | Sgt. F. Santos | [[Mandaluyong City]] |- | Cpl. York Street | Magalona Street | [[Mandaluyong]] |- | Daang Bakal Road | Munding Avenue, Shoe Avenue, Bagong Silang Road | [[Marikina]] |- | Dalla Street | Andres Soriano Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Dansalan Street | M. Vicente Street | [[Mandaluyong]] |- | Dao Street Extension | Sacred Heart Street | [[Makati]] |- | Diamond Avenue | [[ADB Avenue]]/F. Abello Street | [[Pasig]] |- | East Drive | Courtyard Drive | [[Makati]] |- | East Manila South Road (Route 59) | M. L. Quezón | [[Taguig]] |- | Elizalde Road | Elisco Road | [[Taguig]] |- | Emerald Avenue | F. Ortigas, Jr. Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Escarpment Road | Captain Henry P. Javier Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002">{{Cite map |year=2002 |title=Greenhills-Ortigas commercial complex |scale=1:3,500 |publisher=Cunanan Maphouse |publication-place=[[Makati]] }}</ref> | [[Pasig]] |- | Farmers Avenue | Bagong Farmers Avenue | [[Marikina]] |- | Florante Street | J. Alvior Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946">{{cite map |last=Buenaventura |first=Fidel |title=San Juan Heights Addition |map=San Juan Heights Addition |map-url=https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |year=1946 |scale=1:5000 |publisher=National Library of the Philippines |id=NLP00CG0000000202 |access-date=November 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220815051347/https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |archive-date=August 15, 2022}}</ref> | Pedro Guevarra Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946" /> | Lawson Street | [[Mandaluyong]] |- | F.B. Harrison Street | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- | Frontera Drive | Central Avenue | [[Pasig]] |- | General Ricarte Street | P. Binay Street | [[Makati]] |- | Guadalupe–Pateros Road (Route 21A) | Dr. José P. Rizal Extension | [[Makati]] |- | H. Lozada Street (Aurora Boulevard to 29 de Agosto Street) | Sofronio Veloso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Herrera Street | Vicente A. Rufino Street | [[Makati]] |- | Hi-Way Drive | Station Road | [[Makati]] |- | Hollywood Drive (Bukang-Liwayway) | Lieutenant José M. Artiaga Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Hotel Drive | East Street | [[Makati]] |- | Ilang-Ilang Street | F. Santos Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Imelda Avenue | [[Kalayaan Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] (since 2023) |- | Imelda Avenue | [[Ninoy Aquino Avenue]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Joffre Street | Ibuna Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Johnston Street | Capt. S. Roja | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Gil Street (F. Manalo Street–F. Blumentritt Street) | Valenzuela Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Rizal Boulevard (Route 54B) / Manila East Road | [[Shaw Boulevard]] | [[Mandaluyong]] and [[Pasig]] |- | Kabihasnan St. | Victor Medina St. | [[Parañaque]] |- | Kenneth Road | Eusebio Avenue (Alfonso Sandoval Avenue to Paraiso Street) | [[Pasig]] and [[Taytay, Rizal]] |- | Kitchener Street (Richenine Street) | C. M. Recto Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Laon Laan Street | P. Antonio Street | [[Pasig]] |- | Lion's Road | Dra. Leonisia H. Reyes Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Malibay Street | C. Suarez Street | [[Pasig]] |- | Manila Circumferential Road / Highway 54 (Route 54) / 19 de Junio | [[Samson Road]] and [[EDSA|Epifanio de los Santos Avenue]] (EDSA) | [[Caloocan]], [[Quezon City]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Mandaluyong]], [[Makati]], [[Pasay]] |- | Manila North Road (Route 3) | [[MacArthur Highway]] | [[Caloocan]]–[[Aparri]] |- | Highway 55 (Route 55) / Manila Provincial Road | [[Aurora Boulevard]], [[Legarda Street]], [[Magsaysay Boulevard]], and [[Marikina-Infanta Highway]] / [[Marilaque Highway]] (Marcos Highway) | [[Manila]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Quezon City]], [[Marikina]], [[Pasig]] |- | Marne Street | G. Ocampo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | México Road | [[Taft Avenue]] Extension | [[Pasay]] |- | MIA Road | [[NAIA Road]] | [[Parañaque]] |- | Melanio Street | Melanio de Salapan Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Molave Street | General Ordoñez Street | [[Marikina]] |- | Nichols–McKinley Road | [[Andrews Avenue]] and [[Lawton Avenue]] | [[Pasay]] and [[Taguig]] |- | North Drive | Parkway Drive | [[Makati]] |- | Office Drive | North Street | [[Makati]] |- | Ortega Street (F. Manalo Street–P. Guevarra Street) | Mariano Marcos Street<ref name="marcos-street">{{Cite web |date=2016-02-15 |title=San Juan's Guia Gomez endorses Bongbong Marcos for VP |url=https://www.rappler.com/nation/elections/122511-bongbong-marcos-guia-gomez-endorsement/ |access-date=2022-04-07 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> | [[San Juan, Manila|San Juan]] |- | Paraiso Street (Pinaglabanan Street–D. Santiago Road) | Atty. A. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Pasay Road (Route 57) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Makati]] |- | Pasong Tamo | [[Chino Roces Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] |- | Pershing Street | Romualdez Street | [[Mandaluyong]] |- | Plaridel Street | Eagle Street | [[Pasig]] |- | Rada Street | Thailand Street <small>''(name since reverted to Rada Street)''</small> | [[Makati]] |- | Riverside Drive | F. Manalo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Rizal Drive | West Street | [[Makati]] |- | Route 3A | Rizal Avenue Extension | [[Caloocan]] |- | Route 21 B | Dr. Sixto Antonio Avenue | [[Pasig]] |- | Route 53 | [[Sumulong Highway]] | [[Marikina]] |- | San Venancio Street | Adevoso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Drive / South Drive | Palm Drive | [[Makati]] |- | South Superhighway / South Diversion Road | [[Osmeña Highway]], [[South Luzon Expressway]] | [[Manila]]–[[Santo Tomas, Batangas|Santo Tomas]] |- | St. Francis Avenue | Hunters ROTC Avenue | [[Cainta]] |- | Súcat Road | [[Dr. Santos Avenue]] | [[Parañaque]]–[[Muntinlupa]] |- | Sultana Street | La Campana Street <small>''(name since reverted to Sultana Street)''</small> | [[Makati]] |- | Tektite Road | Exchange Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Theater Drive | Parksquare Road | [[Makati]] |- | [[Tramo Street]] | Aurora Boulevard | [[Pasay]] |- | Ugong Street | Saint Paul Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Verdun Street | Reraon Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Manila South Road (Route 1A) | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- |} == Karagdagang pagbabasa == # [https://tulay.ph/2018/10/16/saints-sinners-conquerors-laborers-binondo-street-names-reflect-heritage/ ''Saints, sinners, conquerors, laborers: Binondo street names reflect heritage''] (sa wikang Ingles) # Traveler on foot [https://www.scribd.com/document/167348552/Old-Street-Names-of-Manila Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # scribd.com [https://www.scribd.com/document/313367380/Old-Street-Names-of-Manila ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # wordpress.com [https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/07/10/old-street-names-of-manila/ ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://medium.com/@1634PH/narratives-and-renamed-streets-949d2db2d06b ''Narratives and Renamed Streets''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://opinion.inquirer.net/134692/street-names-remembering-and-forgetting ''Street Names, Remembering and Forgetting''] (sa wikang Ingles) # [https://web.archive.org/web/20240712203940/https://www.lougopal.com/manila/ ''Manila Nostalgia''] (sa wikang Ingles) ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga lansangan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga lansangan sa Kalakhang Maynila]] opff00c8q0ycm0x1mmbb8v2h4cd5rwv 2140607 2140606 2024-12-07T02:04:46Z Jojit fb 38 /* Ermita hanggang Port Area */ 2140607 wikitext text/x-wiki Ito ay isang bahagyang tala ng mga lansangan o daanan sa [[Kalakhang Maynila]], [[Pilipinas]], na sumailalim ng isang pagbabago ng pangalan noong nakaraan. ==Maynila== === Intramuros === Ang lokasyon kung saan itinayo ang [[Intramuros]] ay orihinal na lugar para sa [[kalakalan]] ng mga lipi at kahariang [[mga Tagalog|Tagalog]] na nangangalakal sa mga mangangalakal na mula sa ngayo'y [[Tsina]], [[Indya]], [[Borneo]], at [[Indonesia]]. Nang [[Kasaysayan ng Pilipinas (1565–1898)|sakupin ng mga Kastila]] ito, inatasang gawing mula sa bato at konkreto ang palibot ng buong lawak ng Intramuros noong 1571 ng Espanyol na si [[Miguel López de Legazpi]]. Ang pangalang "''Intramuros''" ay mula sa salitang Espanyol na nangangahulugang "sa loob ng mga pader".<ref>{{Citation|title=Intramuros {{!}} britannica.com|url=https://www.britannica.com/place/Intramuros|language=en}}</ref> Sinira ang apat na bahagi ng pader upang maging maluwag ang pagpasok sa lungsod: ang timog-kanlurang dulo ng Calle Aduana (Abenida Andres Soriano Jr. ngayon); silangang dulo ng Calle Anda; ang hilagang-silangang dulo ng Calle Victoria (dating kilala bilang Calle de la Escuela); at ang timog-silangang dulo ng Calle Palacio (Kalye General Luna ngayon). {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Real del Palacio del Gobernador | Pangunahing daanan mula sa ''Plaza Mexico'' sa kahabaan ng Ilog Pasig hanggang sa Landas A. Bonifacio sa Port Area (o Pook Pantalan)<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://d0ctrine.com/2013/03/04/streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Sa loób ng Maynilà (Intramuros) {{!}} filipinoscribbles |url=https://filipinoscribbles.wordpress.com/tag/calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Puerta Real de Bagumbayan, 1985 {{!}} Intramuros Administration |url=https://intramuros.gov.ph/2022/07/18/puerta-real-de-bagumbayan-1985/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.58969|N|120.97479|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Palacio}} | Kalye [[Antonio Luna]] |- | 2 | Calle Aduana / Calle Claveria | Ipinangalan kay [[Narciso_Clavería_y_Zaldúa|Narciso Clavería]]<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://www.facebook.com/656729927676590/photos/a.743201285696120/771380806211501/?_rdr|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59270|N|120.97307|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aduana}} | Abenida [[Andres Soriano|Andrés Soriano]] |- | 3 | Calle Cerrada | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:cerrada|''cerrada'']] na ibig sabihin ay nakapinid | | Kalye San Juan de Letrán |- | 4 | Calle de Almacenes | | | Kalye Maestranza |- | 5 | Calle de Barberos | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:barbero#Spanish|''barberos'']] na ibig sabihin ay [[manggugupit]] | | Kalye Urdaneta |- | 6 | Calle de la Bomba | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:bomba|''bomba'']] na ibig sabihin ay [[pampasabog]] | | Kalye Legaspi |- | 7 | Calle de la Escuela | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:escuela|''escuela'']]<ref>{{Citation|title=Empowering Filipino Youth {{!}} Escuela Taller |url=http://escuelataller.org.ph/|language=en}}</ref> na ibig sabihin ay [[paaralan]] | | Kalye [[Victoria ng Gran Britanya|Victoria]]<ref>{{Citation|title=Manila High School {{!}} The Historical Marker Database|url=https://www.hmdb.org/m.asp?m=25235|language=en}}</ref> |- | 8 | Calle del Baluarte / Calle Fundición | | | Kalye Muralla |- | 9 | Calle Farol | | | Kalye [[Fernando de Magallanes|Magallanes]] |- | 10 | Calle del Hospital | | | Kalye Cabildo |- | 11 | Calle Real del Parián | | align="center"|{{coord|14.59059|N|120.97606|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Parian}} | Kalye Real |- | 12 | Calle Recogidas | | | Kalye Anda |- | 13 | Calle San Juan de Dios |Ipinangalan kay Juan de Dios, isang sundalong Portuges | | Kalye Legazpi |- | 14 | Calle Vivas | | | Kalye Andres Novales |- |} === Tondo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Alburquerque | | align="center"|{{coord|14.60690|N|120.96830|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Albuquerque}} | Kalye [[Raha Matanda|Rajah Matanda]] |- | 2 | Calle Bancusay | Mula sa Ilog Bangkusay kung saan naganap ang Labanan sa Ilog Bangkusay | align="center"|{{coord|14.61643|N|120.96578|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bancusay}} | Kalye Francisco Varona |- | 3 | Calle Folgueras | Ipinangalan kay [[Mariano Fernández de Folgueras]] | | Kalye [[Carmen Planas]] |- | 4 | Calle Manicninc | Mula sa [[Manchineel|manicnic]], uri ng punong-kahoy (na nakakalason) | | Kalye Filemon Aguilar<ref>{{Citation|title=Manny Villar's holiday wishes for P-Noy, Corona, GMA {{!}} philstar.com|url=https://www.philstar.com/lifestyle/sunday-life/2011/12/25/761541/manny-villars-holiday-wishes-p-noy-corona-gma|language=en}}</ref> |- | 5 | Calle Manúguit | Ipinangalan kay [[Sabwatan ng Tondo|Agustin Manúguit]], ang sinaunang lakan ng Tondo | align="center"|{{coord|14.3747|N|120.5845|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Manuguit}} | Abenida [[José Abad Santos|Jose Abad Santos]] |- | 6 | Calle Pescadores | Mula sa [[Pescadores|mga pulo ng Pescadores]] | align="center"|{{coord|14.60497|N|120.96688|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pescadores}} | Kalye Santo Cristo |- | 7 | Calle Quiricada | | | Kalye Juan Nolasco |- | 8 | Calle Sande | | align="center"|{{coord|14.61112|N|120.96832|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sande}} | Kalye Nicolás Zamora |- | 9 | Calle Tayabas | | | Kalye Francis P. Yuseco |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Sa Tondo, may dalawang eskinita na pinangalanang Pitóng Gatang at Amarlanhagui na nasa pagitan ng Mababang Paaralan ng Magát Salamat at Kalye Capulong malapit sa Estero de Vitás. Ang kasalukuyang Abenida Jose Abad Santos ay dating pinangalanang Calle Manuguit. Sa gayon, pinarangalan ng mga taga-Tondo ang kanilang mga kapatid. Tinalo ng mga Espanyol ang mga maharlika ng Maynila na sina [[Raha Matanda|Raha Matandâ]] at [[Raha Sulayman|Raha Solimán]] noong Hunyo 1570, at bumalik sila sa [[Cebu]] kung saan sila unang nakapanirahan. Subalit sila’y pinabalik nang sumunod na taon sa ilalim ni Miguel López de Legaspi, kung saan kanilang nalipol ang kapwa nilang maharlika na si Raha Pitong Gatang mula sa [[Macabebe]], [[Pampanga]], sa Labanan sa Ilog ng Bangkusáy, isang estero ng Tondo. Kabilang si Pitong Gatang sa 24 na datu na namuno sa lugar kung sa ngayon ay [[Kalakhang Maynila]], [[Rizal]], [[Bulacan|Bulacán]] at [[Pampanga]], na noong 1587-88 ay nagtangkang lumaban sa mga Kastilang mananakop. Ang tagumpay ng mga Espanyol ay nakumpirma noong Hunyo 3, 1571 nang ang mga “indio” ay nalipol. Samantala, ang makasaysayang Calle Bangkusáy na pinangyarihan ay binago ang pangalan at ngayon ay tinatawag na Kalye F. Varona.<ref>{{Citation|title=Forgotten heroes: Datus who first struck for independence{{!}} mb.com.ph|url=https://mb.com.ph/2020/08/30/forgotten-heroes-datus-who-first-struck-for-independence/|language=en}}</ref> Ang pagpapalit nito ay isinakatuparang ng ng Sangguniang Panlungsod ng Lungsod ng Maynila sa ilalim ng Alkalde na si Antonio Villegas noong Marso 21, 1968, tutol sa kahilingan ng mga taga-Tondo.<ref>{{Citation|title=An Ordinance Re4storing to P. Varona Street in Tondo TAS Former and Original Name "Bankusay Street"{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/6661.pdf|language=en}}{{Dead link|date=Nobyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === San Nicolas === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Aceiteros | Mula sa Kastilang ''aceiteros'' na ibig sabihin manlalangis; isa sa mga bahay sa kalyeng ito nanirahan si Andres Bonifacio noong mga 1886-1892<ref>{{Cite web |last=Ocampo |first=Ambeth R. |date=2015-07-15 |title=Walking tour of Bonifacio’s Manila |url=https://opinion.inquirer.net/86710/walking-tour-of-bonifacios-manila |access-date=2024-12-06 |website=INQUIRER.net |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60216|N|120.96903|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aceiteros}} | Kalye Marcelino De Santos |- | 2 | Calle Encarnación | | | Kalye Asunción |- | 3 | Calle del Rondín | | | Kalye Numancia |- | 4 | Calle Salinas | | | Kalye [[Juan Sebastián Elcano|Elcano]] |- | 5 | Calle Soledad | | | Kalye Camba<ref>{{Citation|title=The Parish: Governador General Andres Garcia Camba {{!}} pintakasiph.|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle de Santa Rosa | | | Kalye Urbiztondo |- |} === Binondo === Ang [[Binondo]] ay ang ''Chinatown'' o nayong Tsina na distrito ng Maynila. Ito ang pinakalumang nayong Tsina sa mundo at naging sentro ng komersyo ng bansa noong panahon ng [[Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas|pananakop ng mga Amerikano]]. Marami sa mga komersyal na establisyimento ng Binondo ang nawasak pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], kung saan lumipat ang mga kompanya sa Makati, ang pinansiyal na kabisera ng Pilipinas. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Anloague | Hango sa salitang [[anluwagi]], na ibang tawag para sa karpintero;<ref>{{Citation|title=History lying in plain sight{{!}} inquirer.net |url=https://opinion.inquirer.net/170726/history-lying-in-plain-sight|language=en}}</ref> nanirahan sa kalyeng ito ang mga karpinterong Tsino na nagbebenta ng [[muwebles]] na yari sa kahoy<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.60457|N|120.97095|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Anloague}} | Kalye [[Juan Luna]] |- | 3 | Calle Arranque | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:arranque|''arranque'']] na ibig sabihin ay paandarin (ang isang makina o motor) | align="center"|{{coord|14.60662|N|120.97962|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arranque}} | Kalye [[Teodora_Realonda_y_Quintos|Teodora Alonzo]] |- | 4 | Calle Díaz | Ipinangalan kay Valentín Díaz<ref>{{Citation|title=Founders of the Katipunan{{!}} PhilippineMasonry.org|url=https://www.philippinemasonry.org/founders-of-the-katipunan.html|language=en}}</ref> | | Kalye Benavidez |- | 5 | Calle Príncipe | Ipinangalan kay [[Alfonso XIII]], na prisipe pa noon<ref name=":0">{{Citation|title=Binondo Streets{{!}} chinatownmuseum.org|url=https://www.chinatownmuseum.org/learn/binondo-streets|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59882|N|120.96669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Principe}} | Kalye Rafael del Pan<ref>{{Citation|title=Today in Filipino history, June 17, 1863, Rafael del Pan was born in Intramuros, Manila {{!}} kahimyang.com |url=https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1529/today-in-philippine-history-june-17-1863-rafael-del-pan-was-born-in-intramuros-manila#google_vignette|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle Rosario | Ipinangalan bilang pagpupugay patrona ng Simbahan ng Binondo, ang [[Birhen ng Banal na Rosaryo]]<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.59822|N|120.97582|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Rosario}} | Kalye [[Quintín Paredes]] |- | 7 | Calle San Jacinto | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Panciteria San Jacinto<ref>{{Citation|title=Our Story{{!}} Panciteria San Jacinto|url=https://www.panciteriasanjacinto.com/our-story|language=en}}</ref> | | Kalye [[Tomas_Pinpin|Tomás Pinpin]] |- | 8 | Calle Soledad | Ipinangalan kay Nuestra Señora de la Soledad de Manila o Mahal na Birhen ng Soledad ng Porta Vaga<ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de la Soledad de Manila – The Queen and Refuge of the Poor{{!}} positivelyfilipino|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> | | Kalye Dasmariñas |- | 9 | Calle Oriente | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Hotel de Oriente<ref>{{Cite book |last=Ira |first=Luning B. |url=https://books.google.com.ph/books?id=mgANAQAAMAAJ |title=Streets of Manila |date=1977 |publisher=GCF Books |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60086|N|120.97443|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Oriente}} | Kalye Victoria Ty-Tan |- | 10 | Calle Sacristía | Sacristia de Binondo<ref>{{Citation|title=Where are the places in Noli Me Tangere now?{{!}} villagepipol.com |url=https://villagepipol.com/where-are-the-places-in-noli-me-tangere-now/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60143|N|120.97650|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sacristia}} | Kalye Román Ongpin |- | 11 | Paseo de Azcárraga<ref>{{Citation|title=Calle Azcarraga, March 4, 1961{{!}} Philippines Free Press|url=https://philippinesfreepress.wordpress.com/1961/03/04/calle-azcarraga-march-4-1961/|language=en}}</ref> | Ipinangalan kay Marcelo Azcárraga Palmero | align="center"|{{coord|14.60387|N|120.98083|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Paseo de Azcárraga}} | Abenida [[Claro_M._Recto|Recto]] |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang pangunahing bahagi ng Azcárraga na humahantong sa baybayin ng San Nicolas at Tondo mula sa Binondo ay pinangalanang Paseo de Azcárraga, sa ngalan ng mestisong Pilipino-Kastila na Ministro, si Marcelo Azcárraga y Palmero. Sa [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]], nahati ang lansangan ng tatlong estero na dumadaloy sa distrito: ang Calle General Izquierdo, Calle Paz at Calle Bilibid. Sa [[Sampaloc, Maynila|Sampaloc]], tinawag ang lansangang ito na Calle Iris na nagtapos sa Calle Alix (na ngayon ay kilala bilang Kalye Legarda). Noong 1961, ipinangalan ang abenida kay [[Senado ng Pilipinas|Senador]] [[Claro M. Recto|Claro Mayo Recto]]. Noong Hulyo 7, 1892, sa isang gusaling may bilang na 72 Calle Azcarraga, sa kanto ng Calle Sagunto (na ngayon ay nangagalang Santo Cristo) sa [[Tondo, Maynila|Tondo]], itinatag ni [[Andrés Bonifacio|Andres Bonifacio]] ang rebolusyonaryong lipunan na [[Katipunan]]. === Quiapo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Barbosa | | align="center"|{{coord|14.59728|N|120.98441|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Barbosa}} | Kalye Bautista |- | 2 | Calle Dulumbayan | Salitang pinagsama na nangangahulugang dulong bayan<ref>{{Citation |title=Rizal Avenue – A street to love{{!}} lougopal.com |url=http://www.lougopal.com/manila/?p=2681 |language=en}}</ref> | align="center" |{{coord|14.61433|N|120.98264|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dulumbayan}} | [[Abenida Rizal]] |- | 3 | Calle Echagüe | Ipinangalan kay [[Rafael de Echague|Rafaél de Echagüe]] | align="center" |{{coord|14.59810|N|120.98208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Echague}} | Kalye Carlos Palanca Sr. |- | 4 | Calle El Dorado | | align="center" |{{coord|14.59701|N|120.99480|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle El Dorado}} | [[Bulebar Quezon]] |- | 5 | Calle Pelota | | | Kalye Trinidad |- | 6 | Calle San Roque | Ipinangalan kay [[San Roque]] | | Kalye P. Gómez |- | 7 | Calle San Sebastián | Ipinangalan kay [[San Sebastian|San Sebastián]] | align="center" |{{coord|14.59897|N|120.98762|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Sebastian}} | Kalye R. Hidalgo |- | 8 | Calle Raón | Ipinangalan kay [[José Antonio Raón]] | | Kalye Gonzalo Puyat |- |} === Sta. Cruz === Itinatag ang distrito ng [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]] (nakaugaliang pinapaikli sa "Sta. Cruz") noong 1594 ng mga Kastila, at kalaunan ay pinamunuan ito ng mga mangangalakal at tagapagpamili dahil sa kalapitan nito sa [[Ilog Pasig]]. Hindi nagtagal ay nagkaroon ito ng mga bahay-kalakal at mga gusali na nakatuon sa pagkakalakal at paglilibang. Sa kasalukuyan, tahanan ito ng ilang mga makasaysayang gusali.<ref>{{Citation|title=Escolta Santa Cruz district, Manila (Philippines) {{!}} Urban Knowledge Network Asia|url=https://www.ukna.asia/projects/escolta-santa-cruz-district-manila-philippines|language=en}}</ref> Dating bahagi ang Sta. Cruz ng Parokya ng Quiapo, bago ito naging sariling parokya noong Hunyo 20, 1619. Kapwa ang Quiapo at Santa Cruz ay mga nayon na umasailalim sa sinaunang lalawigan ng [[:en:Tondo,_Manila#Colonial_period|Tondo]]. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Batangas | Mula sa salitang [[Batangas#Etimolohiya|batangan]], na nangangahulugang balsa sa pangingisda | | Kalye A. Lorenzo Jr. |- | 3 | Calle Camarines | Mula sa Kastilang [[:en:Camarín|''camarín'']], na ibig sabihin ay dambana | align="center"|{{coord|14.61809|N|120.98329|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Camarines}} | Kalye Herrera |- | 4 | Calle Evangelista | Ipinangalan kay [[Edilberto Evangelista]] | align="center"|{{coord|14.62058|N|120.98338|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Evangelista}} | Kalye Maria Natividad |- | 5 | Calle Gándara | Ipinangalan kay [[José de la Gándara y Navarro|José de la Gándara]] | align="center"|{{coord|14.60173|N|120.97726|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Gandara}} | Kalye Sabino Padilla |- | 6 | Calle Magdalena | Ipinangalan kay [[Santa Magdalena]] | align="center"|{{coord|14.60759|N|120.97812|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Magdalena}} | Kalye Guillermo Masangkay |- | 7 | Calle Mangahan | | align="center"|{{coord|14.61190|N|120.98519|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Mangahan}} | Kalye Pedro Guevarra |- | 8 | Calle Melba | | align="center"|{{coord|14.60523|N|120.98084|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Melba}} | Kalye Doroteo José |- | 9 | Calle Misericordia | | align="center"|{{coord|14.60777|N|120.98116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Misericordia}} | Kalye [[Tomás Mapúa]] |- | 10 | Calle Morga | | align="center"|{{coord|14.61666|N|120.97808|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morga}} | Kalye Tayuman |- | 11 | Calle O'Donell | | align="center"|{{coord|14.60199|N|120.98579|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle O'Donell}} | Kalye Severino Reyes |- | 12 | Calle Quiotan | | align="center"|{{coord|14.60037|N|120.98255|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Quiotan}} | Kalye Sales |- | 13 | Calle Requesens | | align="center"|{{coord|14.60961|N|120.98316|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Requesens}} | Kalye E. Remigio |- | 14 | Calle Sangleyes | | align="center"|{{coord|14.62168|N|120.99498|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sangleyes}} | Daang Blumentritt |- | 15 | Calle Trozo | | align="center"|{{coord|14.61107|N|120.98133|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trozo}} | Kalye Bambáng |- | 16 | Calle Zurbarán | | align="center"|{{coord|14.60765|N|120.98303|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Zurbaran}} | Kalye Valeriano Fugoso |- |} === San Miguel === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alejandro VI | Ipinangalan kay [[Papa Alejandro VI|Alejandro VI]] | align="center"|{{coord|14.60284|N|120.99085|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Alejandro IV}} | Kalye De los Santos |- | 2 | Calle Avilés Malacañan | Ipinangalan sa [[Palasyo ng Malakanyang|Malacañan]] | align="center"|{{coord|14.59436|N|120.99352|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aviles}} | Kalye [[José Laurel]] |- | 3 | Calle Bustillos | Ipinangalan kay [[Fernando Manuel de Bustillo Bustamente y Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | align="center"|{{coord|14.60195|N|120.99277|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bustillos}} | Kalye J. Figueras |- | 4 | Calle Marqués de Novaliches | Ipinangalan kay [[Manuel Pavía]], na Gobernador Heneral ng Pilipinas (1854) na naging Marques ng Novaliches na ipinagkaloob ng kaharian ng Espanya | align="center"|{{coord|14.59262|N|120.98941|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Novaliches}} | Kalye Nicanor Padilla |- | 5 | Calle Tuberías de Agua | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:tubería#Spanish|''tuberia'']], na ibig sabihin ay pagtutubo | align="center"|{{coord|14.59742|N|120.98867|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tuberias}} | Kalye Dr. Concepción C. Aguila |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang kasalukuyang Kalye Concepción Águila ay dating tinatawag na "Tuberías", na nangangahulugang mga tubo (ng tubig) o patubigan sa [[wikang Kastila]]. Ang kasalukuyang lansangan ng Concepción Águila ay patungo sa Nagtahan, na siyang orihinal na lokasyon ng Puwente Carriedo ("''Canales de Carriedo''"), na tumatakbo mula [[Ilog Marikina]] sa Santolan sa pamamagitan ng imbakan ng tubig na El Depósito, isang imbakan nasa ilalim ng tubig sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|Lungsod ng San Juan]] patungong [[Intramuros]] na idinisenyo ni Genaro Palacios noong 1882, na naging pangunahing imbakan ng tubig para sa [[Maynila]] noong panahon ng Kastila at ng mga kalapit na bayan. === Ermita hanggang Port Area === Sa panahong pananakop ng mga Kastila, ang kasalukuyang Ermita hanggang Port Area (o Pook Pantalan) ay dating isang bayan ng Tagalog na nagngangalang "Lagyo". Napalitan ang pangalan noong ika-17 dantaon bilang ''[[La Hermita]]'' dahil sa isang [[ermitanyo]] na nagngangalang Juan Fernandez de Leon, na nanirahan doon at nagtayo ng isang ''ermita'', dala ang isang imahen ng ''Nuestra Señora de Guia''. Ang pangalang tawag sa kanyang itinayong tirahan ay lumawak sa buong distrito, na naging Ermita hanggang sa kasalukuyan. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Arroceros | [[:wiktionary:Arroceros|Arroceros]] <small>(''Wiktionary'')</small> | align="center"|{{coord|14.59070|N|120.98189|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arroceros}} | [[Antonio Villegas|Antonio Villegas Street]] |- | 2 | Calle Bagumbayan <br>(Paseo de las Aguadas) | [[:wiktionary:Bagumbayan|Bagumbayan]] <small>(''Wiktionary'')</small> | align="center"|{{coord|14.58976|N|120.98072|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bagumbayan}} | Padre Burgos Avenue |- | 3 | Calle Concepción | [[:wiktionary:Concepción|Concepción]] <small>(''Wiktionary'')</small> | align="center"|{{coord|14.59040|N|120.98385|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Concepcion}} | Natividad Almeda-López Street |- | 4 | Calle Divisoria | [[:wiktionary:Divisoria|Divisoria]] <small>(''Wiktionary'')</small> | align="center"|{{coord|14.57475|N|120.98149|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Divisoria}} | [[:en:Rafael M. Salas|Rafael M. Salas Street]] |- | 5 | Calle Florida <br>(Calle San Antonio) | [[Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | [[:en:María Y. Orosa|María Y. Orosa Street]] |- | 6 | Calle Herrán | Spanish captain [[:en:Pedro_Gil_Street#History|José de la Herrán]] | | [[:en:Pedro Gil|Pedro Gil Street]] |- | 7 | Calle Isaac Peral <br>(Calle Cortafuegos) | [[:en:Isaac_Peral|Isaac Peral]] | align="center"|{{coord|14.58248|N|120.98472|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isaac Peral}} | [[:en:United_Nations_Avenue|United Nations Avenue]] |- | 8 | Calle Marina | [[:wiktionary:Marina|Marina]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | Guerrero Street |- | 9 | Calle Marqués de Comillas | [[:en:Antonio_López,_1st_Marquess_of_Comillas|Antonio López, Marqués]] | | D. Romuáldez, Sr. Street |- | 10 | Calle Nueva (Camino Real) | [[:wiktionary:camino_real|camino real]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | [[Apolinario Mabini|A. Mabini Street]] |- | 11 | Calle Observatorio | [[:en:Manila_Observatory|Manila Observatory]] | align="center"|{{coord|14.57867|N|120.98372|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Observatorio}} | Padre Faura Street |- | 12 | Calle Rizal | [[José_Rizal|José Rizal]] | | [[Howard Taft| Taft Avenue]] |- | 13 | Calle San Casiano | | | San Marcelino Street |- | 14 | Calle San José | El Colegio de San Jose de Manila<ref>{{Citation|title=Historia Manila, El Colegio de San Jose de Manila (San José Seminary), <br>Philippines’ oldest existing educational institution {{!}} Loyola School of Theology|url=https://www.facebook.com/historiademanila/posts/el-colegio-de-san-jose-de-manilasan-jos%C3%A9-seminaryphilippines-oldest-existing-edu/10158182342623421/|language=en}}</ref> | | Alhambra Street |- | 15 | Calle San Luis | | align="center"|{{coord|14.58159|N|120.98046|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Luis}} | [[:en:Teodoro M. Kalaw|T.M. Kalaw Avenue]] |- | 16 | Calle Wright | | align="center"|{{coord|14.57295|N|120.98822|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Wright}} | [[:en:Antonio Vásquez|Antonio Vásquez]] Street |- | 17 | Dewey Boulevard | [[:en:George_Dewey|Admiral George Dewey]] | align="center"|{{coord|14.57093|N|120.98212|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Dewey Boulevard}} | [[Manuel Roxas|Roxas Boulevard]] |- | 18 | Calle Real | [[:en:Calle_Real|Royal Street]] | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real}} | [[Marcelo H. Del Pilar|M.H. del Pilar Street]] <br><small>ext. [[Francis Burton Harrison|F.B. Harrison Street]]</small> |- | 19 | Paseo de Santa Lucia<br> o de Paseo de María Cristina | [[:en:Infanta_María_Cristina_of_Spain| Infanta Maria Cristina]] | | [[Andres Bonifacio|A. Bonifacio]] Drive |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Mahigit isang daang taon na ang nakalilipas, ang mga pook ng kapwa Malate at Ermita ay mararating lamang sa pamamagitan ng dalawang pangunahing lansangan, isa na rito ang Calle Real. Ang kalyeng ito ay sumasabay sa orihinal na baybayin ng karagatang Maynila ('''Manila Bay''') noong kapanahunang kolonyal ng Kastila. Ito ay kilala noon bilang ''Calle Real'' (sa salitang Espanyol) o ''Royal Street'' (sa salitang Ingles), na nagsilbing pambansang daanan na nag-uugnay ng Maynila sa mga lalawigan sa timog. Ang kasalukuyang Roxas Boulevard ngayon ay hindi pa naire-reclaim at nasa ilalim pa ng dagat noon. Sa kahabaan ng Calle Real ay ang mga bahay at palayan na may bantas na mga simbahan ng Malate at simbahan ng Ermita. Ang mga lumang instalasyong militar tulad ng Plaza Militar at Fort San Antonio Abad ay matatagpuan din dito. Tulad ng maraming mga lumang kalye sa Maynila, napalitan ito noong 1921 ng pangalan bilang galang kay M.H. Del Pilar, ang Pilipinong propagandista na humalili kay Graciano López Jaena bilang editor ng [[:en:La_Solidaridad|'''La Solidaridad''']], ang pahayagan ng kilusang dumudulog ng Reporma sa Pilipinas na nakahimpil sa [[:en:Barcelona|Barcelona]]. === Malate === Ang Malate, isa sa mga pinaka-abalang distrito ng Lungsod ng Maynila, ay nagsimula bilang isang maliit na nayon ng pangingisda noong panahon ng kolonyal na Espanyol. Ang pangalang ''Malate'' ay hinango mula sa isang katiwalian ng salitang Tagalog ukol sa katagang ''maalat''.<ref>{{Citation|title=Brief History of Ermita and Malate {{!}} weebly.com|url=https://ermitaandmalate.weebly.com/ermita-and-malate.html|language=en}}</ref> Ang bansag na ito ay malamang na tumutukoy sa inuming maalat tubig sa pook na yoon, dulot ng naghahalo na tubig-dagat mula sa karatig na dalampasigang. Nagtatag ng mga prayleng Agostino ng parokya dito noong Setyembre 8, 1588, na nagpaparangal sa "Nuestra Señora de los Remedios", ang Banal na Inang Nagbibigay ng Lunas.<br> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Remedios | [[:en:Virgin_of_Los_Remedios|''Nuestra Señora de los Remedios'']] <ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de los Remedios de Malate - Manila's sought after Remedy {{!}} pintakasi1521 |url=https://pintakasi1521.blogspot.com/2016/11/nuestra-senora-de-los-remedios-de.html|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Santuario de Nuestra Señora de los Remedios {{!}} andalucia.org |url=https://www.andalucia.org/en/olvera-cultural-tourism-santuario-de-nuestra-senora-de-los-remedios|language=en}}</ref> | | Sinagoga Street |- | 2 | Calle Agno | ''Agno Casto'', <small>puno ng latian <br>na ginagamit sa panggamot</small> | align="center"|{{coord|14.56764|N|120.99192|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Agno}} | Don Francisco A. Reyes Street |- | 3 | Calle Carolina | [[:en:Carolinas|Carolinas, hilaga at timog]], <br><small>mga estado ng Estados Unidos</small> | align="center"|{{coord|14.56883|N|120.98593|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Carolina}} | Madre Ignacia Street |- | 4 | Calle Colorado | [[:en:Colorado|Colorado, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57547|N|120.99048|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Colorado}} | Felipe Agoncillo Street |- | 5 | Calle Dakota | [[:en:Dakota|Dakota, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.56889|N|120.98682|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dakota}} | Macario Adriatico Street |- | 6 | Calle Florida | [[:en:Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Julio Nakpil Street |- | 7 | Calle Indiana | [[:en:Indiana|Indiana, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57333|N|120.98888|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Indiana}} | Pilar Hidalgo Lim Street |- | 8 | Calle Militar | | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Militar}} | Dr. Joaquin Quintos Sr. Street |- | 9 | Calle Nebraska | [[:en:Nebraska|Nebraska, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57927|N|120.98178|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Nebraska}} | Jorge Bocobo Street |- | 10 | Calle Tennessee | [[:en:Tennessee|Tennessee, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57512|N|120.98970|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tennessee}} | Gen. Miguel Malvar Street |- | 11 | Calle Vermont | [[:en:Vermont|Vermont, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57458|N|120.99116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Vermont}} | Julio Nakpil Street |- | 12 | Calle Vito Cruz | [[:en:Pablo_Ocampo_Street#Etymology|Hermogenes Vito Cruz]]<ref>{{Citation|title=Hermogenes Vito Cruz (LRT Origins) {{!}} The Philippines Today |url=https://thephilippinestoday.com/hermogenes-vito-cruz-lrt-origins/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.56327|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Vito Cruz Street}} | Pablo Ocampo Street |- | 13 | Calzada de Singalong | singgalong, <small>bahagi ng kawayan</small><ref>{{Citation|title=Singgalong{{!}} tagalog.com|url=https://www.tagalog.com/dictionary/singgalong|language=en}}</ref> | | San Andrés Street |} === Paco === Ang distrito ng [[Paco,_Maynila|Paco]], na dating kilala bilang San Fernando de Dilao hanggang 1791, ay isang sinaunang bayan ng Maynila na itinatag ng mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1580. Nakilala ito bilang Paco (palayaw ng Francisco) de Dilao at sa kalaunan ay pinaikli sa Paco.<ref>{{Citation|title=Paco, Manila – Call It By Its Name{{!}} positivelyfilipino.com|url=https://www.positivelyfilipino.com/magazine/paco-manila-call-it-by-its-name|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Canónigo | [[:wiktionary:Canónigo|Canónigo]] <small>(''Wiktionary'') | | President Quirino Avenue Extension |- | 2 | Calle California | [[:en:Califirnia|California, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57873|N|120.99038|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Josefa Llanes Escoda Street |- | 3 | Calle Dart | | align="center"|{{coord|14.57581|N|120.99417|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dart}} | Angel Linao Street |- | 4 | Calle Oregon | [[:en:Oregon|Oregon, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.58093|N|120.99208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Galicano Apacible Street |- | 5 | Calle Unión | [[:en:Washington_Union_Station#Construction|Union Station, Washington DC]], <small>istasyon ng tren <br>na dinisenyo ni </small>[[:en:Daniel_Burnham|Daniel Burnham]]<ref>{{Citation|title=New Trains, Station in Ruins{{!}} berkeleyprize.org|url=https://berkeleyprize.org/endowment/the-reserve?id=1580|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.57943|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Union}} | F. M. Gernale Street |- |} === Santa Ana hanggang Pandacan === Ang orihinal na pangalan ng distritong ito ay Meysapan (o Sapa) at pinamumunuan ng Kahariang Tagalog ng Namayan. Ito ay ibinigay ng mga mananakop na Kastila sa mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1578, at kasunod nito ay pinangalanang ito na [[:en:Santa_Ana,_Manila#Etymology|Santa Ana de Sapa]], bilang papuri sa ina ng Birheng Maria.<ref>{{Citation|title=The Kingdom of Namayan and Maytime Fiesta in Sta. Ana of Old Manila{{!}} traveleronfoot|url=https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/05/12/the-kingdom-of-sapa-and-maytime-fiesta-in-sta-ana-of-old-manila/|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | [[:en:San_Pedro_Macati_Church#History|Carretera de San Pedro Macati]] | <small>ang</small> San Pedro de [[:en:Makati#History|Macati]] <small>ay dating bahagi <br>ng kaharian ng</small> [[:en:Namayan|Namayan]], <small>na ngayon ay bahagi <br>ng Sta. Ana, Maynila</small> | | Tejeron Street |- | 2 | Calle Inviernes | | align="center"|{{coord|14.58403|N|121.00644|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Inviernes Street}} | Dr. M. L. Carreón Street |- | 3 | Calle Luengo | [[:en:José_Rizal#Execution|Manuel Luengo]]<br><small>gobernador sibil ng Maynila, 1896</small> | | Elpidio Quirino Avenue (Plaza Dilao) |- |} === Sampaloc hanggang Sta.Mesa === Ang pagkakatatag ng Sampaloc bilang isang bayan ay kasabay ng pagkakatatag nito bilang isang parokya na independyente sa Santa Ana de Sapa noong 1613. Noong panahong iyon, kasama rito ang ngayon ay Pandacan na nahiwalay dito noong 1712. Hanggang sa unang bahagi ng ika-20 siglo, ang Sampaloc ay binubuo ng mga palayan at kagubatan na may tuldok na burol at pinagsasalu-salo ng maliliit na maruruming kalsada. Ang lugar ay napuno ng mga kakahuyan ng mga puno ng sampalok (''Tamarindus indica'') kung saan pinangalanan ang distrito. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alix | [[:en:Legarda Street|José María Alix y Bonache]] | | Benito Legarda Street |- | 2 | Calle Andalucía | [[:en:Andalusia|Andalusia]], <small>[[Espanya]]</small> | | Alfonso Mendoza Street |- | 3 | Calle Bálic-Bálic | | | Gregorio Tuazon Street |- | 4 | Calle Buenavista | | align="center"|{{coord|14.3610|N|121.0590|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Buenavista}} | Victorino Mapa Street |- | 5 | Calle Bustillos | [[:en:Fernando_Manuel_de_Bustillo_Bustamante_y_Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | | Jose Figueras Street |- | 6 | Calle Castaños | | | Luis Lardizabal Street <!-- Luis Lardizabal y Montoya, ika-58 na Gobernador Heneral ng Pilipinas --> |- | 7 | Calle Cataluña | [[:en:Catalonia|Catalonia]], <br><small>lalawigan ng Espanya</small> | align="center"|{{coord|14.60736|N|120.98781|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Cataluña}} | Tolentino Street |- | 8 | Calle Constancia | [[:en:Constância|Constância]], <small>Portugal</small> | | Ruperto Cristobal, Sr. Street |- | 9 | Calle Gastambide | | | Francisco Dalupan Sr. Street |- | 10 | Calle Economía | | | Vicente Cruz Street |- | 11 | Calle Sobriedad | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 12 | Calle Gardenia | | | Licerio Gerónimo Street |- | 13 | Calle Isabel | [[:en:Saint_Isabelle_of_France|Santa Isabel]] | align="center"|{{coord|14.60557|N|120.99459|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isabel}} | Florentino Cayco Street |- | 14 | Calle Lepanto | [[:en:Battle of Lepanto|Labanan sa Lepanto]] | align="center"|{{coord|14.61109|N|120.99669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Lepanto}} | Sergio H. Loyola Street |- | 15 | Calle Lipa | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 16 | Calle Morayta | [[:es:Miguel_Morayta_y_Sagrario|Miguel Morayta]]<ref>{{Citation|title=Miguel Morayta y Sagrario {{!}}Project Saysay|url=https://www.facebook.com/psaysay/posts/miguel-morayta-y-sagrario-1834-1917-was-a-spanish-freemason-journalist-and-educa/1166956443381602/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60420|N|120.98774|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morayta}} | Nicanor Reyes Street |- | 17 | Calle Pepín | [[:EN:Pepin_the_Short|Pepin]], <br><small>sinaunang hari ng Pranses</small> | align="center"|{{coord|14.61032|N|120.99589|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pepin}} | Jesús Marzan Street<ref>{{Citation|title=Jesús Marzan{{!}} olympedia.org|url=https://www.olympedia.org/athletes/6627|language=en}}</ref> |- | 18 | Calle Padre Noval | Padre José Noval | | Quezon Street |- | 19 | Calle Trabajo | | align="center"|{{coord|14.60741|N|120.99816|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trabajo}} | Manuel Dela Fuente Street |- | 20 | Calle Washington | [[:en:Washington|Washington, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.61765|N|120.99492|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Washington}} | [[Kalye_Maceda|Antonio Maceda Street]]<ref>{{Citation|title=Ordinance No. 7077 {{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/7077.pdf|language=en}}</ref> |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Ang Sulucan ay isa sa sampung baryo na bumubuo sa arrabal ng Sampaloc. Ang iba pang siyam ay ang Bacood, Balic-Balic, Bilarang Hipon, Calubcub, Manggahan, Nagtahan, San Isidro, San Roque, at Santa Mesa. May isa pang matandang baryo na nagngangalang San Anton. Ang isa pang baryo na pinangalanang Santa Clara ay idinagdag sa kalaunan. Sa Tagalog, ang "Sulucan" (o "sulukan") ay nangangahulugang "isang lugar ng mga sulok" o "madilim, nakatagong mga sulok." Tunay na inilarawan ng mga salitang ito ang bahaging iyon ng arrabal noong panahon ng Kastila. ([https://www.facebook.com/UST1611official/posts/get-to-know-the-sulucan-estate-on-which-our-campus-now-stands-through-this-post-/2283322011679570/ THE UNIVERSITY OF SANTO TOMAS CAMPUS, Hacienda de Sulucan, ca. 1900] Noong termino ni Padre José Noval, na nagsilbi bilang Rector ng [[Unibersidad_ng_Santo_Tomas|Unibersidad ng Santo Tomas]] mula 1910 hanggang 1914, ay kung kailan nakakuha ang pamantasan ng 21.5-ektaryang lupain sa Sulucan. [[File:Map_of_the_City_of_Manila_June_1915_(Corrected_to_March_1919).jpg|thumb|center|700x700px|Mapa ng Lungsod ng Maynila, Office of Department Engineer, Phil. Dept., Hunyo 1915]] ==Lungsod Quezon== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod |- |- | Agham Road/BIR Road | Senator [[Miriam Defensor Santiago|Miriam P. Defensor-Santiago Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Albay Street (San Francisco Del Monte) | Bodino Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alcman Street | Lourdes Castillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alley 19 (Pag-asa) | R.G. Bartolome, Sr. Alley | [[Lungsod Quezon]] |- | Arayat Street | P. Bernardo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Arizona Street | Monte de Piedad Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Artillery Avenue (U.P. campus) | Laurel Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bálic-Bálic Road (Route 53) | N. Domingo Street | [[Lungsod Quezon]]–[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Banahaw Street | Mayor Ignacio Santos Diaz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Road | [[Batasan–San Mateo Road]] | [[Lungsod Quezon]]–[[San Mateo, Rizal|San Mateo]] |- | [http://www.pacificwrecks.com/airfields/philippines/balara/maps/map-balara.html#axzz3lbhxWZLP Balara Airfield] | University Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bohol Avenue | Sgt. Esguerra Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bonifacio–Manila Road / Bonifacio-Manila Road / Manila-Novaliches Road / Route 52 / Highway 52 | [[Bonifacio Avenue]] and [[Quirino Highway (Lungsod Quezon)|Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray, Bulacan|Norzagaray]] |- | Brixton Hill Street | Tomas Arguelles Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Broadway Avenue (Biak-na-Bato) | Doña Juana S. Rodríguez Avenue <small>''(name since reverted to Broadway Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Calle Retiro (Street) / C. Adan Street | N. S. Amoranto Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Capitol Park Drive | Don Antonio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Cebu Avenue | Mother Ignacia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Avenue | Eraño Manalo Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Boulevard | P. Tuazon Boulevard | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Hill Road (IBP Road) | [[Batasan Road]] | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Commonwealth Avenue, Lungsod Quezon]] | Don Mariano Marcos Avenue <small>''(name since reverted to Commonwealth Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Don Antonio Street / Interneighborhood Street | Holy Spirit Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | España Boulevard Extension | E. Rodríguez Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Fairview Avenue / Quezon Boulevard Extension | [[Quezon Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Geneta Street | P.G. Santillan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Granada Street]] | Sen. Jose O. Vera Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Greenhills Drive | Capitol Hills Drive / Manotok Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Highland Drive | Tomas Castro Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Hilaga Avenue | [[North Avenue (Lungsod Quezon)|North Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Infantry Avenue (U.P. campus) | Magsaysay Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Ipo Road / Don Tomas Susano Road / Novaliches-Ipo Road (Route 52) | [[Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray]] |- | K-A Street | Luis Sianghio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-B Street | Teodoro E. Gener Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-C Street | Judge Jimenez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-D Street | Jose E. Erestain Sr. Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-E Street | Dr. Jesus Azurin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Kanluran Avenue | [[West Avenue (Lungsod Quezon)|West Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Kentucky Street | Ernesto Porto Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Loma-Balintawak Road | [[Bonifacio Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Lambay Street | Sta. Catalina Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Laong Laan Street | Nicanor Roxas Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Trinidad Street | Enrique Sobrepeña Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Litex Road (Manila Gravel Pit Road) | Payatas Road | [[Lungsod Quezon]] |- | Louisiana Street | Don Alfredo Egea Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maganda Street | Maayusin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Main Avenue | Justice Lourdes Paredes San Diego Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Makiling Street | Don Manuel Agregado | [[Lungsod Quezon]] |- | Malasimbo Street (Del Monte Avenue to Maria Clara Street) | Don Ramon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maligaya Street | Mayaman Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Malualhatì Street | Mahusay/Marilág Streets | [[Lungsod Quezon]] |- | Maningning Street | Malusog Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Mapagsanggalang Street | Mapagkawanggawa Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Matiisin Street | V. Luna Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Matimyas Street | Mayumì Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Minnesota Street | Ermin Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Morong Street | Scout Oscar M. Alcaraz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | New York Avenue ''(west)'' | Pablo P. Reyes, Sr. Street ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | Nevada Street | F. Manalo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | North Avenue (U.P. campus) | Osmeña Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | North Diversion Road | [[North Luzon Expressway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Mabalacat]] |- | Pacific Avenue | Doña M. Hemady Street | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Aunario Street | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Pelaez Ext. Street | Pedro Cruz Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Francesc Pi i Margall|Pi y Margall]] Street | Sen. Mariano J. Cuenco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Pulog Street | N. Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Renacimiento Street | Tomas Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Roosevelt Avenue | [[Fernando Poe Jr. Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Rosario Drive (from Valley Road to N. Domingo Street/Balic-Balic Road) and Valley Road | [[Betty Go-Belmonte Street]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Sampaloc Avenue | [[Tomas Morato Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Samson Road (Lungsod Quezon segment) | Old Samson Road | [[Lungsod Quezon]] |- | San Bartolome Street | P. de la Cruz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Santolan Road | [[Bonny Serrano Avenue|Col. Bonny Serrano Avenue]] ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]]-[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Sauyo Road | Don Julio Gregorio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Sierra Madre Street | Speaker Perez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (quadrangle area) | [[East Avenue (Lungsod Quezon)|East Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (U.P. campus) | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sobriedad Street | D. Tuazon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South Avenue (U.P. campus) | Roxas Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | South 2 Street | Scout Albano Street / Eugenio Lopez Jr. Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South 3 Street | Scout Bayoran Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 4 Street | Scout Borromeo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 5 Street | Scout Madriñan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 6 Street | Scout Rallos Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 7 Street | Scout Limbaga Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 8 Street | Scout Fernandez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 9 Street | Scout Fuentebella Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 10 Street | Scout Gandia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 11 Street | Scout de Guia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 12 Street | Dr. Lazcano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 13 Street | Scout Delgado Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 14 Street | Scout Lozano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 15 Street | Scout Castor Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 16 Street | Marathon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 17 Street | Fr. Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 18 Street | Scout Ojeda Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 19 Street | Scout Chuatoco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South B Street | Scout Magbanua Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South C Street | Scout Reyes Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South D Street | Scout Santiago Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South E Street | Scout Tobias Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South F Street | Scout Tuason Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South G Street | Scout Torillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South H Street | Scout Ybardolaza Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South I Street | 11th Jamboree Street / GMA Network Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South K Street | Scout Rallos Extension ''(from north end)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | South Market Street | Don Alejandro Roces Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sunnyside Drive | Eymard Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Tacio Street | Comm. Dev. Center Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | Sgt. Rivera Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | N. Zamora Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Timog Avenue]] | South Avenue {{small|''(name reverted to Timog Avenue since 1965)''}} | [[Lungsod Quezon]] |- | Tuayan Street | Raymundo Familara Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Virginia Street | Sgt. J. Catolos | [[Lungsod Quezon]] |- | Zebra Drive | Temple Drive | [[Lungsod Quezon]] |} ==Iba pang lungsod o bayan sa Kalakhang Maynila== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod o bayan na dinadaanan |- | 10th Avenue | Macario Asistio, Sr. Avenue <small>''(name since reverted to 10th Avenue)''</small> | [[Caloocan]] |- | A. Diego Street | Colonel M. Ver Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Alfaro Street | L. P. Leviste Street | [[Makati]] |- | Alvarado Street | Carlos Palanca Street | [[Makati]] |- | Amber Avenue | J. Escrivà Drive | [[Pasig]] |- | Angel Tuazon Avenue | Gil Fernando Avenue | [[Marikina]] |- | A. Raquiza Street | F. Antonio | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Avenida Alfonso | Alfonso XIII | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Bay Boulevard | [[Jose W. Diokno Boulevard]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Blumentritt Street | Rt. Rev. G. Aglipay Street | [[Mandaluyong]] |- | Buendía Avenue | [[Sen. Gil Puyat Avenue]] | [[Makati]]–[[Pasay]] |- | C. Ruiz Street | Pedro B. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Calle Baltazar | Zamora Street | [[Caloocan]] |- | Calle Libertad (Street) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Pasay]] |- | Calle Libertad (Street) | Domingo M. Guevara Street | [[Mandaluyong]] |- | Calle Pinagbarilan | Edang Street | [[Pasay]] |- | Calle Real (Street) | [[Diego Cera Avenue]] / [[Alabang-Zapote Road]] | [[Las Piñas]]–[[Muntinlupa]] |- | Calle Reposo (Street) | [[Nicanor Garcia Street|Nicanor García Street]] | [[Makati]] |- | Calle Valenzuela (Street, F. Blumentritt Street to Pinaglabanan Street) | José Gil Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Camino de Mandaluyong (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan">{{Cite book|last=Neira|first=Eladio|url=https://books.google.com/books?id=mkVxAAAAMAAJ|title=Glimpses Into the History of San Juan, Metro Manila|date=1994|publisher=Life Today Publications|isbn=978-971-8596-09-8|language=en}}</ref> | San Juan-Mandaluyong Road, F. Blumentritt Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Mandaluyong]] |- | Camino de Mariquina (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan" /> | San Juan–Marikina Road, Marikina Road, N. Domingo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Quezon City]] |- | Canley Road | Danny Floro Street | [[Pasig]] |- | Chorillo Street | General Julian Cruz Street | [[Marikina]] |- | Concepción Street | A. Layug Street | [[Pasay]] |- | Coronado Street | Sgt. F. Santos | [[Mandaluyong City]] |- | Cpl. York Street | Magalona Street | [[Mandaluyong]] |- | Daang Bakal Road | Munding Avenue, Shoe Avenue, Bagong Silang Road | [[Marikina]] |- | Dalla Street | Andres Soriano Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Dansalan Street | M. Vicente Street | [[Mandaluyong]] |- | Dao Street Extension | Sacred Heart Street | [[Makati]] |- | Diamond Avenue | [[ADB Avenue]]/F. Abello Street | [[Pasig]] |- | East Drive | Courtyard Drive | [[Makati]] |- | East Manila South Road (Route 59) | M. L. Quezón | [[Taguig]] |- | Elizalde Road | Elisco Road | [[Taguig]] |- | Emerald Avenue | F. Ortigas, Jr. Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Escarpment Road | Captain Henry P. Javier Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002">{{Cite map |year=2002 |title=Greenhills-Ortigas commercial complex |scale=1:3,500 |publisher=Cunanan Maphouse |publication-place=[[Makati]] }}</ref> | [[Pasig]] |- | Farmers Avenue | Bagong Farmers Avenue | [[Marikina]] |- | Florante Street | J. Alvior Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946">{{cite map |last=Buenaventura |first=Fidel |title=San Juan Heights Addition |map=San Juan Heights Addition |map-url=https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |year=1946 |scale=1:5000 |publisher=National Library of the Philippines |id=NLP00CG0000000202 |access-date=November 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220815051347/https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |archive-date=August 15, 2022}}</ref> | Pedro Guevarra Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946" /> | Lawson Street | [[Mandaluyong]] |- | F.B. Harrison Street | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- | Frontera Drive | Central Avenue | [[Pasig]] |- | General Ricarte Street | P. Binay Street | [[Makati]] |- | Guadalupe–Pateros Road (Route 21A) | Dr. José P. Rizal Extension | [[Makati]] |- | H. Lozada Street (Aurora Boulevard to 29 de Agosto Street) | Sofronio Veloso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Herrera Street | Vicente A. Rufino Street | [[Makati]] |- | Hi-Way Drive | Station Road | [[Makati]] |- | Hollywood Drive (Bukang-Liwayway) | Lieutenant José M. Artiaga Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Hotel Drive | East Street | [[Makati]] |- | Ilang-Ilang Street | F. Santos Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Imelda Avenue | [[Kalayaan Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] (since 2023) |- | Imelda Avenue | [[Ninoy Aquino Avenue]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Joffre Street | Ibuna Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Johnston Street | Capt. S. Roja | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Gil Street (F. Manalo Street–F. Blumentritt Street) | Valenzuela Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Rizal Boulevard (Route 54B) / Manila East Road | [[Shaw Boulevard]] | [[Mandaluyong]] and [[Pasig]] |- | Kabihasnan St. | Victor Medina St. | [[Parañaque]] |- | Kenneth Road | Eusebio Avenue (Alfonso Sandoval Avenue to Paraiso Street) | [[Pasig]] and [[Taytay, Rizal]] |- | Kitchener Street (Richenine Street) | C. M. Recto Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Laon Laan Street | P. Antonio Street | [[Pasig]] |- | Lion's Road | Dra. Leonisia H. Reyes Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Malibay Street | C. Suarez Street | [[Pasig]] |- | Manila Circumferential Road / Highway 54 (Route 54) / 19 de Junio | [[Samson Road]] and [[EDSA|Epifanio de los Santos Avenue]] (EDSA) | [[Caloocan]], [[Quezon City]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Mandaluyong]], [[Makati]], [[Pasay]] |- | Manila North Road (Route 3) | [[MacArthur Highway]] | [[Caloocan]]–[[Aparri]] |- | Highway 55 (Route 55) / Manila Provincial Road | [[Aurora Boulevard]], [[Legarda Street]], [[Magsaysay Boulevard]], and [[Marikina-Infanta Highway]] / [[Marilaque Highway]] (Marcos Highway) | [[Manila]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Quezon City]], [[Marikina]], [[Pasig]] |- | Marne Street | G. Ocampo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | México Road | [[Taft Avenue]] Extension | [[Pasay]] |- | MIA Road | [[NAIA Road]] | [[Parañaque]] |- | Melanio Street | Melanio de Salapan Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Molave Street | General Ordoñez Street | [[Marikina]] |- | Nichols–McKinley Road | [[Andrews Avenue]] and [[Lawton Avenue]] | [[Pasay]] and [[Taguig]] |- | North Drive | Parkway Drive | [[Makati]] |- | Office Drive | North Street | [[Makati]] |- | Ortega Street (F. Manalo Street–P. Guevarra Street) | Mariano Marcos Street<ref name="marcos-street">{{Cite web |date=2016-02-15 |title=San Juan's Guia Gomez endorses Bongbong Marcos for VP |url=https://www.rappler.com/nation/elections/122511-bongbong-marcos-guia-gomez-endorsement/ |access-date=2022-04-07 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> | [[San Juan, Manila|San Juan]] |- | Paraiso Street (Pinaglabanan Street–D. Santiago Road) | Atty. A. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Pasay Road (Route 57) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Makati]] |- | Pasong Tamo | [[Chino Roces Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] |- | Pershing Street | Romualdez Street | [[Mandaluyong]] |- | Plaridel Street | Eagle Street | [[Pasig]] |- | Rada Street | Thailand Street <small>''(name since reverted to Rada Street)''</small> | [[Makati]] |- | Riverside Drive | F. Manalo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Rizal Drive | West Street | [[Makati]] |- | Route 3A | Rizal Avenue Extension | [[Caloocan]] |- | Route 21 B | Dr. Sixto Antonio Avenue | [[Pasig]] |- | Route 53 | [[Sumulong Highway]] | [[Marikina]] |- | San Venancio Street | Adevoso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Drive / South Drive | Palm Drive | [[Makati]] |- | South Superhighway / South Diversion Road | [[Osmeña Highway]], [[South Luzon Expressway]] | [[Manila]]–[[Santo Tomas, Batangas|Santo Tomas]] |- | St. Francis Avenue | Hunters ROTC Avenue | [[Cainta]] |- | Súcat Road | [[Dr. Santos Avenue]] | [[Parañaque]]–[[Muntinlupa]] |- | Sultana Street | La Campana Street <small>''(name since reverted to Sultana Street)''</small> | [[Makati]] |- | Tektite Road | Exchange Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Theater Drive | Parksquare Road | [[Makati]] |- | [[Tramo Street]] | Aurora Boulevard | [[Pasay]] |- | Ugong Street | Saint Paul Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Verdun Street | Reraon Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Manila South Road (Route 1A) | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- |} == Karagdagang pagbabasa == # [https://tulay.ph/2018/10/16/saints-sinners-conquerors-laborers-binondo-street-names-reflect-heritage/ ''Saints, sinners, conquerors, laborers: Binondo street names reflect heritage''] (sa wikang Ingles) # Traveler on foot [https://www.scribd.com/document/167348552/Old-Street-Names-of-Manila Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # scribd.com [https://www.scribd.com/document/313367380/Old-Street-Names-of-Manila ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # wordpress.com [https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/07/10/old-street-names-of-manila/ ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://medium.com/@1634PH/narratives-and-renamed-streets-949d2db2d06b ''Narratives and Renamed Streets''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://opinion.inquirer.net/134692/street-names-remembering-and-forgetting ''Street Names, Remembering and Forgetting''] (sa wikang Ingles) # [https://web.archive.org/web/20240712203940/https://www.lougopal.com/manila/ ''Manila Nostalgia''] (sa wikang Ingles) ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga lansangan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga lansangan sa Kalakhang Maynila]] kloth9bl8xxu1hv0zy6qlumg4mvmcv7 2140611 2140607 2024-12-07T02:33:47Z Jojit fb 38 /* Ermita hanggang Port Area */ 2140611 wikitext text/x-wiki Ito ay isang bahagyang tala ng mga lansangan o daanan sa [[Kalakhang Maynila]], [[Pilipinas]], na sumailalim ng isang pagbabago ng pangalan noong nakaraan. ==Maynila== === Intramuros === Ang lokasyon kung saan itinayo ang [[Intramuros]] ay orihinal na lugar para sa [[kalakalan]] ng mga lipi at kahariang [[mga Tagalog|Tagalog]] na nangangalakal sa mga mangangalakal na mula sa ngayo'y [[Tsina]], [[Indya]], [[Borneo]], at [[Indonesia]]. Nang [[Kasaysayan ng Pilipinas (1565–1898)|sakupin ng mga Kastila]] ito, inatasang gawing mula sa bato at konkreto ang palibot ng buong lawak ng Intramuros noong 1571 ng Espanyol na si [[Miguel López de Legazpi]]. Ang pangalang "''Intramuros''" ay mula sa salitang Espanyol na nangangahulugang "sa loob ng mga pader".<ref>{{Citation|title=Intramuros {{!}} britannica.com|url=https://www.britannica.com/place/Intramuros|language=en}}</ref> Sinira ang apat na bahagi ng pader upang maging maluwag ang pagpasok sa lungsod: ang timog-kanlurang dulo ng Calle Aduana (Abenida Andres Soriano Jr. ngayon); silangang dulo ng Calle Anda; ang hilagang-silangang dulo ng Calle Victoria (dating kilala bilang Calle de la Escuela); at ang timog-silangang dulo ng Calle Palacio (Kalye General Luna ngayon). {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Real del Palacio del Gobernador | Pangunahing daanan mula sa ''Plaza Mexico'' sa kahabaan ng Ilog Pasig hanggang sa Landas A. Bonifacio sa Port Area (o Pook Pantalan)<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://d0ctrine.com/2013/03/04/streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Sa loób ng Maynilà (Intramuros) {{!}} filipinoscribbles |url=https://filipinoscribbles.wordpress.com/tag/calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Puerta Real de Bagumbayan, 1985 {{!}} Intramuros Administration |url=https://intramuros.gov.ph/2022/07/18/puerta-real-de-bagumbayan-1985/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.58969|N|120.97479|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Palacio}} | Kalye [[Antonio Luna]] |- | 2 | Calle Aduana / Calle Claveria | Ipinangalan kay [[Narciso_Clavería_y_Zaldúa|Narciso Clavería]]<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://www.facebook.com/656729927676590/photos/a.743201285696120/771380806211501/?_rdr|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59270|N|120.97307|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aduana}} | Abenida [[Andres Soriano|Andrés Soriano]] |- | 3 | Calle Cerrada | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:cerrada|''cerrada'']] na ibig sabihin ay nakapinid | | Kalye San Juan de Letrán |- | 4 | Calle de Almacenes | | | Kalye Maestranza |- | 5 | Calle de Barberos | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:barbero#Spanish|''barberos'']] na ibig sabihin ay [[manggugupit]] | | Kalye Urdaneta |- | 6 | Calle de la Bomba | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:bomba|''bomba'']] na ibig sabihin ay [[pampasabog]] | | Kalye Legaspi |- | 7 | Calle de la Escuela | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:escuela|''escuela'']]<ref>{{Citation|title=Empowering Filipino Youth {{!}} Escuela Taller |url=http://escuelataller.org.ph/|language=en}}</ref> na ibig sabihin ay [[paaralan]] | | Kalye [[Victoria ng Gran Britanya|Victoria]]<ref>{{Citation|title=Manila High School {{!}} The Historical Marker Database|url=https://www.hmdb.org/m.asp?m=25235|language=en}}</ref> |- | 8 | Calle del Baluarte / Calle Fundición | | | Kalye Muralla |- | 9 | Calle Farol | | | Kalye [[Fernando de Magallanes|Magallanes]] |- | 10 | Calle del Hospital | | | Kalye Cabildo |- | 11 | Calle Real del Parián | | align="center"|{{coord|14.59059|N|120.97606|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Parian}} | Kalye Real |- | 12 | Calle Recogidas | | | Kalye Anda |- | 13 | Calle San Juan de Dios |Ipinangalan kay Juan de Dios, isang sundalong Portuges | | Kalye Legazpi |- | 14 | Calle Vivas | | | Kalye Andres Novales |- |} === Tondo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Alburquerque | | align="center"|{{coord|14.60690|N|120.96830|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Albuquerque}} | Kalye [[Raha Matanda|Rajah Matanda]] |- | 2 | Calle Bancusay | Mula sa Ilog Bangkusay kung saan naganap ang Labanan sa Ilog Bangkusay | align="center"|{{coord|14.61643|N|120.96578|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bancusay}} | Kalye Francisco Varona |- | 3 | Calle Folgueras | Ipinangalan kay [[Mariano Fernández de Folgueras]] | | Kalye [[Carmen Planas]] |- | 4 | Calle Manicninc | Mula sa [[Manchineel|manicnic]], uri ng punong-kahoy (na nakakalason) | | Kalye Filemon Aguilar<ref>{{Citation|title=Manny Villar's holiday wishes for P-Noy, Corona, GMA {{!}} philstar.com|url=https://www.philstar.com/lifestyle/sunday-life/2011/12/25/761541/manny-villars-holiday-wishes-p-noy-corona-gma|language=en}}</ref> |- | 5 | Calle Manúguit | Ipinangalan kay [[Sabwatan ng Tondo|Agustin Manúguit]], ang sinaunang lakan ng Tondo | align="center"|{{coord|14.3747|N|120.5845|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Manuguit}} | Abenida [[José Abad Santos|Jose Abad Santos]] |- | 6 | Calle Pescadores | Mula sa [[Pescadores|mga pulo ng Pescadores]] | align="center"|{{coord|14.60497|N|120.96688|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pescadores}} | Kalye Santo Cristo |- | 7 | Calle Quiricada | | | Kalye Juan Nolasco |- | 8 | Calle Sande | | align="center"|{{coord|14.61112|N|120.96832|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sande}} | Kalye Nicolás Zamora |- | 9 | Calle Tayabas | | | Kalye Francis P. Yuseco |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Sa Tondo, may dalawang eskinita na pinangalanang Pitóng Gatang at Amarlanhagui na nasa pagitan ng Mababang Paaralan ng Magát Salamat at Kalye Capulong malapit sa Estero de Vitás. Ang kasalukuyang Abenida Jose Abad Santos ay dating pinangalanang Calle Manuguit. Sa gayon, pinarangalan ng mga taga-Tondo ang kanilang mga kapatid. Tinalo ng mga Espanyol ang mga maharlika ng Maynila na sina [[Raha Matanda|Raha Matandâ]] at [[Raha Sulayman|Raha Solimán]] noong Hunyo 1570, at bumalik sila sa [[Cebu]] kung saan sila unang nakapanirahan. Subalit sila’y pinabalik nang sumunod na taon sa ilalim ni Miguel López de Legaspi, kung saan kanilang nalipol ang kapwa nilang maharlika na si Raha Pitong Gatang mula sa [[Macabebe]], [[Pampanga]], sa Labanan sa Ilog ng Bangkusáy, isang estero ng Tondo. Kabilang si Pitong Gatang sa 24 na datu na namuno sa lugar kung sa ngayon ay [[Kalakhang Maynila]], [[Rizal]], [[Bulacan|Bulacán]] at [[Pampanga]], na noong 1587-88 ay nagtangkang lumaban sa mga Kastilang mananakop. Ang tagumpay ng mga Espanyol ay nakumpirma noong Hunyo 3, 1571 nang ang mga “indio” ay nalipol. Samantala, ang makasaysayang Calle Bangkusáy na pinangyarihan ay binago ang pangalan at ngayon ay tinatawag na Kalye F. Varona.<ref>{{Citation|title=Forgotten heroes: Datus who first struck for independence{{!}} mb.com.ph|url=https://mb.com.ph/2020/08/30/forgotten-heroes-datus-who-first-struck-for-independence/|language=en}}</ref> Ang pagpapalit nito ay isinakatuparang ng ng Sangguniang Panlungsod ng Lungsod ng Maynila sa ilalim ng Alkalde na si Antonio Villegas noong Marso 21, 1968, tutol sa kahilingan ng mga taga-Tondo.<ref>{{Citation|title=An Ordinance Re4storing to P. Varona Street in Tondo TAS Former and Original Name "Bankusay Street"{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/6661.pdf|language=en}}{{Dead link|date=Nobyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === San Nicolas === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Aceiteros | Mula sa Kastilang ''aceiteros'' na ibig sabihin manlalangis; isa sa mga bahay sa kalyeng ito nanirahan si Andres Bonifacio noong mga 1886-1892<ref>{{Cite web |last=Ocampo |first=Ambeth R. |date=2015-07-15 |title=Walking tour of Bonifacio’s Manila |url=https://opinion.inquirer.net/86710/walking-tour-of-bonifacios-manila |access-date=2024-12-06 |website=INQUIRER.net |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60216|N|120.96903|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aceiteros}} | Kalye Marcelino De Santos |- | 2 | Calle Encarnación | | | Kalye Asunción |- | 3 | Calle del Rondín | | | Kalye Numancia |- | 4 | Calle Salinas | | | Kalye [[Juan Sebastián Elcano|Elcano]] |- | 5 | Calle Soledad | | | Kalye Camba<ref>{{Citation|title=The Parish: Governador General Andres Garcia Camba {{!}} pintakasiph.|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle de Santa Rosa | | | Kalye Urbiztondo |- |} === Binondo === Ang [[Binondo]] ay ang ''Chinatown'' o nayong Tsina na distrito ng Maynila. Ito ang pinakalumang nayong Tsina sa mundo at naging sentro ng komersyo ng bansa noong panahon ng [[Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas|pananakop ng mga Amerikano]]. Marami sa mga komersyal na establisyimento ng Binondo ang nawasak pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], kung saan lumipat ang mga kompanya sa Makati, ang pinansiyal na kabisera ng Pilipinas. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Anloague | Hango sa salitang [[anluwagi]], na ibang tawag para sa karpintero;<ref>{{Citation|title=History lying in plain sight{{!}} inquirer.net |url=https://opinion.inquirer.net/170726/history-lying-in-plain-sight|language=en}}</ref> nanirahan sa kalyeng ito ang mga karpinterong Tsino na nagbebenta ng [[muwebles]] na yari sa kahoy<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.60457|N|120.97095|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Anloague}} | Kalye [[Juan Luna]] |- | 3 | Calle Arranque | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:arranque|''arranque'']] na ibig sabihin ay paandarin (ang isang makina o motor) | align="center"|{{coord|14.60662|N|120.97962|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arranque}} | Kalye [[Teodora_Realonda_y_Quintos|Teodora Alonzo]] |- | 4 | Calle Díaz | Ipinangalan kay Valentín Díaz<ref>{{Citation|title=Founders of the Katipunan{{!}} PhilippineMasonry.org|url=https://www.philippinemasonry.org/founders-of-the-katipunan.html|language=en}}</ref> | | Kalye Benavidez |- | 5 | Calle Príncipe | Ipinangalan kay [[Alfonso XIII]], na prisipe pa noon<ref name=":0">{{Citation|title=Binondo Streets{{!}} chinatownmuseum.org|url=https://www.chinatownmuseum.org/learn/binondo-streets|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59882|N|120.96669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Principe}} | Kalye Rafael del Pan<ref>{{Citation|title=Today in Filipino history, June 17, 1863, Rafael del Pan was born in Intramuros, Manila {{!}} kahimyang.com |url=https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1529/today-in-philippine-history-june-17-1863-rafael-del-pan-was-born-in-intramuros-manila#google_vignette|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle Rosario | Ipinangalan bilang pagpupugay patrona ng Simbahan ng Binondo, ang [[Birhen ng Banal na Rosaryo]]<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.59822|N|120.97582|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Rosario}} | Kalye [[Quintín Paredes]] |- | 7 | Calle San Jacinto | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Panciteria San Jacinto<ref>{{Citation|title=Our Story{{!}} Panciteria San Jacinto|url=https://www.panciteriasanjacinto.com/our-story|language=en}}</ref> | | Kalye [[Tomas_Pinpin|Tomás Pinpin]] |- | 8 | Calle Soledad | Ipinangalan kay Nuestra Señora de la Soledad de Manila o Mahal na Birhen ng Soledad ng Porta Vaga<ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de la Soledad de Manila – The Queen and Refuge of the Poor{{!}} positivelyfilipino|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> | | Kalye Dasmariñas |- | 9 | Calle Oriente | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Hotel de Oriente<ref>{{Cite book |last=Ira |first=Luning B. |url=https://books.google.com.ph/books?id=mgANAQAAMAAJ |title=Streets of Manila |date=1977 |publisher=GCF Books |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60086|N|120.97443|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Oriente}} | Kalye Victoria Ty-Tan |- | 10 | Calle Sacristía | Sacristia de Binondo<ref>{{Citation|title=Where are the places in Noli Me Tangere now?{{!}} villagepipol.com |url=https://villagepipol.com/where-are-the-places-in-noli-me-tangere-now/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60143|N|120.97650|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sacristia}} | Kalye Román Ongpin |- | 11 | Paseo de Azcárraga<ref>{{Citation|title=Calle Azcarraga, March 4, 1961{{!}} Philippines Free Press|url=https://philippinesfreepress.wordpress.com/1961/03/04/calle-azcarraga-march-4-1961/|language=en}}</ref> | Ipinangalan kay Marcelo Azcárraga Palmero | align="center"|{{coord|14.60387|N|120.98083|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Paseo de Azcárraga}} | Abenida [[Claro_M._Recto|Recto]] |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang pangunahing bahagi ng Azcárraga na humahantong sa baybayin ng San Nicolas at Tondo mula sa Binondo ay pinangalanang Paseo de Azcárraga, sa ngalan ng mestisong Pilipino-Kastila na Ministro, si Marcelo Azcárraga y Palmero. Sa [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]], nahati ang lansangan ng tatlong estero na dumadaloy sa distrito: ang Calle General Izquierdo, Calle Paz at Calle Bilibid. Sa [[Sampaloc, Maynila|Sampaloc]], tinawag ang lansangang ito na Calle Iris na nagtapos sa Calle Alix (na ngayon ay kilala bilang Kalye Legarda). Noong 1961, ipinangalan ang abenida kay [[Senado ng Pilipinas|Senador]] [[Claro M. Recto|Claro Mayo Recto]]. Noong Hulyo 7, 1892, sa isang gusaling may bilang na 72 Calle Azcarraga, sa kanto ng Calle Sagunto (na ngayon ay nangagalang Santo Cristo) sa [[Tondo, Maynila|Tondo]], itinatag ni [[Andrés Bonifacio|Andres Bonifacio]] ang rebolusyonaryong lipunan na [[Katipunan]]. === Quiapo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Barbosa | | align="center"|{{coord|14.59728|N|120.98441|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Barbosa}} | Kalye Bautista |- | 2 | Calle Dulumbayan | Salitang pinagsama na nangangahulugang dulong bayan<ref>{{Citation |title=Rizal Avenue – A street to love{{!}} lougopal.com |url=http://www.lougopal.com/manila/?p=2681 |language=en}}</ref> | align="center" |{{coord|14.61433|N|120.98264|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dulumbayan}} | [[Abenida Rizal]] |- | 3 | Calle Echagüe | Ipinangalan kay [[Rafael de Echague|Rafaél de Echagüe]] | align="center" |{{coord|14.59810|N|120.98208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Echague}} | Kalye Carlos Palanca Sr. |- | 4 | Calle El Dorado | | align="center" |{{coord|14.59701|N|120.99480|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle El Dorado}} | [[Bulebar Quezon]] |- | 5 | Calle Pelota | | | Kalye Trinidad |- | 6 | Calle San Roque | Ipinangalan kay [[San Roque]] | | Kalye P. Gómez |- | 7 | Calle San Sebastián | Ipinangalan kay [[San Sebastian|San Sebastián]] | align="center" |{{coord|14.59897|N|120.98762|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Sebastian}} | Kalye R. Hidalgo |- | 8 | Calle Raón | Ipinangalan kay [[José Antonio Raón]] | | Kalye Gonzalo Puyat |- |} === Sta. Cruz === Itinatag ang distrito ng [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]] (nakaugaliang pinapaikli sa "Sta. Cruz") noong 1594 ng mga Kastila, at kalaunan ay pinamunuan ito ng mga mangangalakal at tagapagpamili dahil sa kalapitan nito sa [[Ilog Pasig]]. Hindi nagtagal ay nagkaroon ito ng mga bahay-kalakal at mga gusali na nakatuon sa pagkakalakal at paglilibang. Sa kasalukuyan, tahanan ito ng ilang mga makasaysayang gusali.<ref>{{Citation|title=Escolta Santa Cruz district, Manila (Philippines) {{!}} Urban Knowledge Network Asia|url=https://www.ukna.asia/projects/escolta-santa-cruz-district-manila-philippines|language=en}}</ref> Dating bahagi ang Sta. Cruz ng Parokya ng Quiapo, bago ito naging sariling parokya noong Hunyo 20, 1619. Kapwa ang Quiapo at Santa Cruz ay mga nayon na umasailalim sa sinaunang lalawigan ng [[:en:Tondo,_Manila#Colonial_period|Tondo]]. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Batangas | Mula sa salitang [[Batangas#Etimolohiya|batangan]], na nangangahulugang balsa sa pangingisda | | Kalye A. Lorenzo Jr. |- | 3 | Calle Camarines | Mula sa Kastilang [[:en:Camarín|''camarín'']], na ibig sabihin ay dambana | align="center"|{{coord|14.61809|N|120.98329|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Camarines}} | Kalye Herrera |- | 4 | Calle Evangelista | Ipinangalan kay [[Edilberto Evangelista]] | align="center"|{{coord|14.62058|N|120.98338|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Evangelista}} | Kalye Maria Natividad |- | 5 | Calle Gándara | Ipinangalan kay [[José de la Gándara y Navarro|José de la Gándara]] | align="center"|{{coord|14.60173|N|120.97726|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Gandara}} | Kalye Sabino Padilla |- | 6 | Calle Magdalena | Ipinangalan kay [[Santa Magdalena]] | align="center"|{{coord|14.60759|N|120.97812|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Magdalena}} | Kalye Guillermo Masangkay |- | 7 | Calle Mangahan | | align="center"|{{coord|14.61190|N|120.98519|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Mangahan}} | Kalye Pedro Guevarra |- | 8 | Calle Melba | | align="center"|{{coord|14.60523|N|120.98084|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Melba}} | Kalye Doroteo José |- | 9 | Calle Misericordia | | align="center"|{{coord|14.60777|N|120.98116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Misericordia}} | Kalye [[Tomás Mapúa]] |- | 10 | Calle Morga | | align="center"|{{coord|14.61666|N|120.97808|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morga}} | Kalye Tayuman |- | 11 | Calle O'Donell | | align="center"|{{coord|14.60199|N|120.98579|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle O'Donell}} | Kalye Severino Reyes |- | 12 | Calle Quiotan | | align="center"|{{coord|14.60037|N|120.98255|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Quiotan}} | Kalye Sales |- | 13 | Calle Requesens | | align="center"|{{coord|14.60961|N|120.98316|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Requesens}} | Kalye E. Remigio |- | 14 | Calle Sangleyes | | align="center"|{{coord|14.62168|N|120.99498|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sangleyes}} | Daang Blumentritt |- | 15 | Calle Trozo | | align="center"|{{coord|14.61107|N|120.98133|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trozo}} | Kalye Bambáng |- | 16 | Calle Zurbarán | | align="center"|{{coord|14.60765|N|120.98303|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Zurbaran}} | Kalye Valeriano Fugoso |- |} === San Miguel === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alejandro VI | Ipinangalan kay [[Papa Alejandro VI|Alejandro VI]] | align="center"|{{coord|14.60284|N|120.99085|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Alejandro IV}} | Kalye De los Santos |- | 2 | Calle Avilés Malacañan | Ipinangalan sa [[Palasyo ng Malakanyang|Malacañan]] | align="center"|{{coord|14.59436|N|120.99352|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aviles}} | Kalye [[José Laurel]] |- | 3 | Calle Bustillos | Ipinangalan kay [[Fernando Manuel de Bustillo Bustamente y Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | align="center"|{{coord|14.60195|N|120.99277|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bustillos}} | Kalye J. Figueras |- | 4 | Calle Marqués de Novaliches | Ipinangalan kay [[Manuel Pavía]], na Gobernador Heneral ng Pilipinas (1854) na naging Marques ng Novaliches na ipinagkaloob ng kaharian ng Espanya | align="center"|{{coord|14.59262|N|120.98941|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Novaliches}} | Kalye Nicanor Padilla |- | 5 | Calle Tuberías de Agua | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:tubería#Spanish|''tuberia'']], na ibig sabihin ay pagtutubo | align="center"|{{coord|14.59742|N|120.98867|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tuberias}} | Kalye Dr. Concepción C. Aguila |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang kasalukuyang Kalye Concepción Águila ay dating tinatawag na "Tuberías", na nangangahulugang mga tubo (ng tubig) o patubigan sa [[wikang Kastila]]. Ang kasalukuyang lansangan ng Concepción Águila ay patungo sa Nagtahan, na siyang orihinal na lokasyon ng Puwente Carriedo ("''Canales de Carriedo''"), na tumatakbo mula [[Ilog Marikina]] sa Santolan sa pamamagitan ng imbakan ng tubig na El Depósito, isang imbakan nasa ilalim ng tubig sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|Lungsod ng San Juan]] patungong [[Intramuros]] na idinisenyo ni Genaro Palacios noong 1882, na naging pangunahing imbakan ng tubig para sa [[Maynila]] noong panahon ng Kastila at ng mga kalapit na bayan. === Ermita hanggang Port Area === Sa panahong pananakop ng mga Kastila, ang kasalukuyang Ermita hanggang Port Area (o Pook Pantalan) ay dating isang bayan ng Tagalog na nagngangalang "Lagyo". Napalitan ang pangalan noong ika-17 dantaon bilang ''[[La Hermita]]'' dahil sa isang [[ermitanyo]] na nagngangalang Juan Fernandez de Leon, na nanirahan doon at nagtayo ng isang ''ermita'', dala ang isang imahen ng ''Nuestra Señora de Guia''. Ang pangalang tawag sa kanyang itinayong tirahan ay lumawak sa buong distrito, na naging Ermita hanggang sa kasalukuyan. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Arroceros | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Arroceros|''arroceros'']] na ibig sabihin ay mahilig sa kanin | align="center"|{{coord|14.59070|N|120.98189|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arroceros}} | Kalye [[Antonio Villegas]] |- | 2 | Calle Bagumbayan <br>(Paseo de las Aguadas) | Salitang pinagsama na nangangahulugang bagong bayan | align="center"|{{coord|14.58976|N|120.98072|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bagumbayan}} | Abenida [[José Burgos|Padre Burgos]] |- | 3 | Calle Concepción | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Concepción|''concepción'']] na tumutukoy sa [[Kalinis-linisang Paglilihi|''Immaculada Concepcion'']] ni Maria, isang [[dogma]] ng [[Simbahang Katolikong Romano|Simbahang Katoliko]] | align="center"|{{coord|14.59040|N|120.98385|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Concepcion}} | Kalye Natividad Almeda-López |- | 4 | Calle Divisoria | [[:wiktionary:Divisoria|Divisoria]] <small>(''Wiktionary'')</small> | align="center"|{{coord|14.57475|N|120.98149|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Divisoria}} | [[:en:Rafael M. Salas|Rafael M. Salas Street]] |- | 5 | Calle Florida <br>(Calle San Antonio) | [[Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | [[:en:María Y. Orosa|María Y. Orosa Street]] |- | 6 | Calle Herrán | Spanish captain [[:en:Pedro_Gil_Street#History|José de la Herrán]] | | [[:en:Pedro Gil|Pedro Gil Street]] |- | 7 | Calle Isaac Peral <br>(Calle Cortafuegos) | [[:en:Isaac_Peral|Isaac Peral]] | align="center"|{{coord|14.58248|N|120.98472|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isaac Peral}} | [[:en:United_Nations_Avenue|United Nations Avenue]] |- | 8 | Calle Marina | [[:wiktionary:Marina|Marina]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | Guerrero Street |- | 9 | Calle Marqués de Comillas | [[:en:Antonio_López,_1st_Marquess_of_Comillas|Antonio López, Marqués]] | | D. Romuáldez, Sr. Street |- | 10 | Calle Nueva (Camino Real) | [[:wiktionary:camino_real|camino real]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | [[Apolinario Mabini|A. Mabini Street]] |- | 11 | Calle Observatorio | [[:en:Manila_Observatory|Manila Observatory]] | align="center"|{{coord|14.57867|N|120.98372|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Observatorio}} | Padre Faura Street |- | 12 | Calle Rizal | [[José_Rizal|José Rizal]] | | [[Howard Taft| Taft Avenue]] |- | 13 | Calle San Casiano | | | San Marcelino Street |- | 14 | Calle San José | El Colegio de San Jose de Manila<ref>{{Citation|title=Historia Manila, El Colegio de San Jose de Manila (San José Seminary), <br>Philippines’ oldest existing educational institution {{!}} Loyola School of Theology|url=https://www.facebook.com/historiademanila/posts/el-colegio-de-san-jose-de-manilasan-jos%C3%A9-seminaryphilippines-oldest-existing-edu/10158182342623421/|language=en}}</ref> | | Alhambra Street |- | 15 | Calle San Luis | | align="center"|{{coord|14.58159|N|120.98046|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Luis}} | [[:en:Teodoro M. Kalaw|T.M. Kalaw Avenue]] |- | 16 | Calle Wright | | align="center"|{{coord|14.57295|N|120.98822|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Wright}} | [[:en:Antonio Vásquez|Antonio Vásquez]] Street |- | 17 | Dewey Boulevard | [[:en:George_Dewey|Admiral George Dewey]] | align="center"|{{coord|14.57093|N|120.98212|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Dewey Boulevard}} | [[Manuel Roxas|Roxas Boulevard]] |- | 18 | Calle Real | [[:en:Calle_Real|Royal Street]] | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real}} | [[Marcelo H. Del Pilar|M.H. del Pilar Street]] <br><small>ext. [[Francis Burton Harrison|F.B. Harrison Street]]</small> |- | 19 | Paseo de Santa Lucia<br> o de Paseo de María Cristina | [[:en:Infanta_María_Cristina_of_Spain| Infanta Maria Cristina]] | | [[Andres Bonifacio|A. Bonifacio]] Drive |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Mahigit isang daang taon na ang nakalilipas, ang mga pook ng kapwa Malate at Ermita ay mararating lamang sa pamamagitan ng dalawang pangunahing lansangan, isa na rito ang Calle Real. Ang kalyeng ito ay sumasabay sa orihinal na baybayin ng karagatang Maynila ('''Manila Bay''') noong kapanahunang kolonyal ng Kastila. Ito ay kilala noon bilang ''Calle Real'' (sa salitang Espanyol) o ''Royal Street'' (sa salitang Ingles), na nagsilbing pambansang daanan na nag-uugnay ng Maynila sa mga lalawigan sa timog. Ang kasalukuyang Roxas Boulevard ngayon ay hindi pa naire-reclaim at nasa ilalim pa ng dagat noon. Sa kahabaan ng Calle Real ay ang mga bahay at palayan na may bantas na mga simbahan ng Malate at simbahan ng Ermita. Ang mga lumang instalasyong militar tulad ng Plaza Militar at Fort San Antonio Abad ay matatagpuan din dito. Tulad ng maraming mga lumang kalye sa Maynila, napalitan ito noong 1921 ng pangalan bilang galang kay M.H. Del Pilar, ang Pilipinong propagandista na humalili kay Graciano López Jaena bilang editor ng [[:en:La_Solidaridad|'''La Solidaridad''']], ang pahayagan ng kilusang dumudulog ng Reporma sa Pilipinas na nakahimpil sa [[:en:Barcelona|Barcelona]]. === Malate === Ang Malate, isa sa mga pinaka-abalang distrito ng Lungsod ng Maynila, ay nagsimula bilang isang maliit na nayon ng pangingisda noong panahon ng kolonyal na Espanyol. Ang pangalang ''Malate'' ay hinango mula sa isang katiwalian ng salitang Tagalog ukol sa katagang ''maalat''.<ref>{{Citation|title=Brief History of Ermita and Malate {{!}} weebly.com|url=https://ermitaandmalate.weebly.com/ermita-and-malate.html|language=en}}</ref> Ang bansag na ito ay malamang na tumutukoy sa inuming maalat tubig sa pook na yoon, dulot ng naghahalo na tubig-dagat mula sa karatig na dalampasigang. Nagtatag ng mga prayleng Agostino ng parokya dito noong Setyembre 8, 1588, na nagpaparangal sa "Nuestra Señora de los Remedios", ang Banal na Inang Nagbibigay ng Lunas.<br> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Remedios | [[:en:Virgin_of_Los_Remedios|''Nuestra Señora de los Remedios'']] <ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de los Remedios de Malate - Manila's sought after Remedy {{!}} pintakasi1521 |url=https://pintakasi1521.blogspot.com/2016/11/nuestra-senora-de-los-remedios-de.html|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Santuario de Nuestra Señora de los Remedios {{!}} andalucia.org |url=https://www.andalucia.org/en/olvera-cultural-tourism-santuario-de-nuestra-senora-de-los-remedios|language=en}}</ref> | | Sinagoga Street |- | 2 | Calle Agno | ''Agno Casto'', <small>puno ng latian <br>na ginagamit sa panggamot</small> | align="center"|{{coord|14.56764|N|120.99192|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Agno}} | Don Francisco A. Reyes Street |- | 3 | Calle Carolina | [[:en:Carolinas|Carolinas, hilaga at timog]], <br><small>mga estado ng Estados Unidos</small> | align="center"|{{coord|14.56883|N|120.98593|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Carolina}} | Madre Ignacia Street |- | 4 | Calle Colorado | [[:en:Colorado|Colorado, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57547|N|120.99048|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Colorado}} | Felipe Agoncillo Street |- | 5 | Calle Dakota | [[:en:Dakota|Dakota, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.56889|N|120.98682|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dakota}} | Macario Adriatico Street |- | 6 | Calle Florida | [[:en:Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Julio Nakpil Street |- | 7 | Calle Indiana | [[:en:Indiana|Indiana, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57333|N|120.98888|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Indiana}} | Pilar Hidalgo Lim Street |- | 8 | Calle Militar | | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Militar}} | Dr. Joaquin Quintos Sr. Street |- | 9 | Calle Nebraska | [[:en:Nebraska|Nebraska, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57927|N|120.98178|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Nebraska}} | Jorge Bocobo Street |- | 10 | Calle Tennessee | [[:en:Tennessee|Tennessee, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57512|N|120.98970|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tennessee}} | Gen. Miguel Malvar Street |- | 11 | Calle Vermont | [[:en:Vermont|Vermont, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57458|N|120.99116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Vermont}} | Julio Nakpil Street |- | 12 | Calle Vito Cruz | [[:en:Pablo_Ocampo_Street#Etymology|Hermogenes Vito Cruz]]<ref>{{Citation|title=Hermogenes Vito Cruz (LRT Origins) {{!}} The Philippines Today |url=https://thephilippinestoday.com/hermogenes-vito-cruz-lrt-origins/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.56327|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Vito Cruz Street}} | Pablo Ocampo Street |- | 13 | Calzada de Singalong | singgalong, <small>bahagi ng kawayan</small><ref>{{Citation|title=Singgalong{{!}} tagalog.com|url=https://www.tagalog.com/dictionary/singgalong|language=en}}</ref> | | San Andrés Street |} === Paco === Ang distrito ng [[Paco,_Maynila|Paco]], na dating kilala bilang San Fernando de Dilao hanggang 1791, ay isang sinaunang bayan ng Maynila na itinatag ng mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1580. Nakilala ito bilang Paco (palayaw ng Francisco) de Dilao at sa kalaunan ay pinaikli sa Paco.<ref>{{Citation|title=Paco, Manila – Call It By Its Name{{!}} positivelyfilipino.com|url=https://www.positivelyfilipino.com/magazine/paco-manila-call-it-by-its-name|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Canónigo | [[:wiktionary:Canónigo|Canónigo]] <small>(''Wiktionary'') | | President Quirino Avenue Extension |- | 2 | Calle California | [[:en:Califirnia|California, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57873|N|120.99038|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Josefa Llanes Escoda Street |- | 3 | Calle Dart | | align="center"|{{coord|14.57581|N|120.99417|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dart}} | Angel Linao Street |- | 4 | Calle Oregon | [[:en:Oregon|Oregon, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.58093|N|120.99208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Galicano Apacible Street |- | 5 | Calle Unión | [[:en:Washington_Union_Station#Construction|Union Station, Washington DC]], <small>istasyon ng tren <br>na dinisenyo ni </small>[[:en:Daniel_Burnham|Daniel Burnham]]<ref>{{Citation|title=New Trains, Station in Ruins{{!}} berkeleyprize.org|url=https://berkeleyprize.org/endowment/the-reserve?id=1580|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.57943|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Union}} | F. M. Gernale Street |- |} === Santa Ana hanggang Pandacan === Ang orihinal na pangalan ng distritong ito ay Meysapan (o Sapa) at pinamumunuan ng Kahariang Tagalog ng Namayan. Ito ay ibinigay ng mga mananakop na Kastila sa mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1578, at kasunod nito ay pinangalanang ito na [[:en:Santa_Ana,_Manila#Etymology|Santa Ana de Sapa]], bilang papuri sa ina ng Birheng Maria.<ref>{{Citation|title=The Kingdom of Namayan and Maytime Fiesta in Sta. Ana of Old Manila{{!}} traveleronfoot|url=https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/05/12/the-kingdom-of-sapa-and-maytime-fiesta-in-sta-ana-of-old-manila/|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | [[:en:San_Pedro_Macati_Church#History|Carretera de San Pedro Macati]] | <small>ang</small> San Pedro de [[:en:Makati#History|Macati]] <small>ay dating bahagi <br>ng kaharian ng</small> [[:en:Namayan|Namayan]], <small>na ngayon ay bahagi <br>ng Sta. Ana, Maynila</small> | | Tejeron Street |- | 2 | Calle Inviernes | | align="center"|{{coord|14.58403|N|121.00644|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Inviernes Street}} | Dr. M. L. Carreón Street |- | 3 | Calle Luengo | [[:en:José_Rizal#Execution|Manuel Luengo]]<br><small>gobernador sibil ng Maynila, 1896</small> | | Elpidio Quirino Avenue (Plaza Dilao) |- |} === Sampaloc hanggang Sta.Mesa === Ang pagkakatatag ng Sampaloc bilang isang bayan ay kasabay ng pagkakatatag nito bilang isang parokya na independyente sa Santa Ana de Sapa noong 1613. Noong panahong iyon, kasama rito ang ngayon ay Pandacan na nahiwalay dito noong 1712. Hanggang sa unang bahagi ng ika-20 siglo, ang Sampaloc ay binubuo ng mga palayan at kagubatan na may tuldok na burol at pinagsasalu-salo ng maliliit na maruruming kalsada. Ang lugar ay napuno ng mga kakahuyan ng mga puno ng sampalok (''Tamarindus indica'') kung saan pinangalanan ang distrito. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alix | [[:en:Legarda Street|José María Alix y Bonache]] | | Benito Legarda Street |- | 2 | Calle Andalucía | [[:en:Andalusia|Andalusia]], <small>[[Espanya]]</small> | | Alfonso Mendoza Street |- | 3 | Calle Bálic-Bálic | | | Gregorio Tuazon Street |- | 4 | Calle Buenavista | | align="center"|{{coord|14.3610|N|121.0590|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Buenavista}} | Victorino Mapa Street |- | 5 | Calle Bustillos | [[:en:Fernando_Manuel_de_Bustillo_Bustamante_y_Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | | Jose Figueras Street |- | 6 | Calle Castaños | | | Luis Lardizabal Street <!-- Luis Lardizabal y Montoya, ika-58 na Gobernador Heneral ng Pilipinas --> |- | 7 | Calle Cataluña | [[:en:Catalonia|Catalonia]], <br><small>lalawigan ng Espanya</small> | align="center"|{{coord|14.60736|N|120.98781|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Cataluña}} | Tolentino Street |- | 8 | Calle Constancia | [[:en:Constância|Constância]], <small>Portugal</small> | | Ruperto Cristobal, Sr. Street |- | 9 | Calle Gastambide | | | Francisco Dalupan Sr. Street |- | 10 | Calle Economía | | | Vicente Cruz Street |- | 11 | Calle Sobriedad | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 12 | Calle Gardenia | | | Licerio Gerónimo Street |- | 13 | Calle Isabel | [[:en:Saint_Isabelle_of_France|Santa Isabel]] | align="center"|{{coord|14.60557|N|120.99459|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isabel}} | Florentino Cayco Street |- | 14 | Calle Lepanto | [[:en:Battle of Lepanto|Labanan sa Lepanto]] | align="center"|{{coord|14.61109|N|120.99669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Lepanto}} | Sergio H. Loyola Street |- | 15 | Calle Lipa | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 16 | Calle Morayta | [[:es:Miguel_Morayta_y_Sagrario|Miguel Morayta]]<ref>{{Citation|title=Miguel Morayta y Sagrario {{!}}Project Saysay|url=https://www.facebook.com/psaysay/posts/miguel-morayta-y-sagrario-1834-1917-was-a-spanish-freemason-journalist-and-educa/1166956443381602/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60420|N|120.98774|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morayta}} | Nicanor Reyes Street |- | 17 | Calle Pepín | [[:EN:Pepin_the_Short|Pepin]], <br><small>sinaunang hari ng Pranses</small> | align="center"|{{coord|14.61032|N|120.99589|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pepin}} | Jesús Marzan Street<ref>{{Citation|title=Jesús Marzan{{!}} olympedia.org|url=https://www.olympedia.org/athletes/6627|language=en}}</ref> |- | 18 | Calle Padre Noval | Padre José Noval | | Quezon Street |- | 19 | Calle Trabajo | | align="center"|{{coord|14.60741|N|120.99816|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trabajo}} | Manuel Dela Fuente Street |- | 20 | Calle Washington | [[:en:Washington|Washington, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.61765|N|120.99492|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Washington}} | [[Kalye_Maceda|Antonio Maceda Street]]<ref>{{Citation|title=Ordinance No. 7077 {{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/7077.pdf|language=en}}</ref> |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Ang Sulucan ay isa sa sampung baryo na bumubuo sa arrabal ng Sampaloc. Ang iba pang siyam ay ang Bacood, Balic-Balic, Bilarang Hipon, Calubcub, Manggahan, Nagtahan, San Isidro, San Roque, at Santa Mesa. May isa pang matandang baryo na nagngangalang San Anton. Ang isa pang baryo na pinangalanang Santa Clara ay idinagdag sa kalaunan. Sa Tagalog, ang "Sulucan" (o "sulukan") ay nangangahulugang "isang lugar ng mga sulok" o "madilim, nakatagong mga sulok." Tunay na inilarawan ng mga salitang ito ang bahaging iyon ng arrabal noong panahon ng Kastila. ([https://www.facebook.com/UST1611official/posts/get-to-know-the-sulucan-estate-on-which-our-campus-now-stands-through-this-post-/2283322011679570/ THE UNIVERSITY OF SANTO TOMAS CAMPUS, Hacienda de Sulucan, ca. 1900] Noong termino ni Padre José Noval, na nagsilbi bilang Rector ng [[Unibersidad_ng_Santo_Tomas|Unibersidad ng Santo Tomas]] mula 1910 hanggang 1914, ay kung kailan nakakuha ang pamantasan ng 21.5-ektaryang lupain sa Sulucan. [[File:Map_of_the_City_of_Manila_June_1915_(Corrected_to_March_1919).jpg|thumb|center|700x700px|Mapa ng Lungsod ng Maynila, Office of Department Engineer, Phil. Dept., Hunyo 1915]] ==Lungsod Quezon== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod |- |- | Agham Road/BIR Road | Senator [[Miriam Defensor Santiago|Miriam P. Defensor-Santiago Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Albay Street (San Francisco Del Monte) | Bodino Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alcman Street | Lourdes Castillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alley 19 (Pag-asa) | R.G. Bartolome, Sr. Alley | [[Lungsod Quezon]] |- | Arayat Street | P. Bernardo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Arizona Street | Monte de Piedad Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Artillery Avenue (U.P. campus) | Laurel Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bálic-Bálic Road (Route 53) | N. Domingo Street | [[Lungsod Quezon]]–[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Banahaw Street | Mayor Ignacio Santos Diaz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Road | [[Batasan–San Mateo Road]] | [[Lungsod Quezon]]–[[San Mateo, Rizal|San Mateo]] |- | [http://www.pacificwrecks.com/airfields/philippines/balara/maps/map-balara.html#axzz3lbhxWZLP Balara Airfield] | University Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bohol Avenue | Sgt. Esguerra Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bonifacio–Manila Road / Bonifacio-Manila Road / Manila-Novaliches Road / Route 52 / Highway 52 | [[Bonifacio Avenue]] and [[Quirino Highway (Lungsod Quezon)|Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray, Bulacan|Norzagaray]] |- | Brixton Hill Street | Tomas Arguelles Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Broadway Avenue (Biak-na-Bato) | Doña Juana S. Rodríguez Avenue <small>''(name since reverted to Broadway Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Calle Retiro (Street) / C. Adan Street | N. S. Amoranto Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Capitol Park Drive | Don Antonio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Cebu Avenue | Mother Ignacia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Avenue | Eraño Manalo Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Boulevard | P. Tuazon Boulevard | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Hill Road (IBP Road) | [[Batasan Road]] | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Commonwealth Avenue, Lungsod Quezon]] | Don Mariano Marcos Avenue <small>''(name since reverted to Commonwealth Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Don Antonio Street / Interneighborhood Street | Holy Spirit Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | España Boulevard Extension | E. Rodríguez Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Fairview Avenue / Quezon Boulevard Extension | [[Quezon Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Geneta Street | P.G. Santillan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Granada Street]] | Sen. Jose O. Vera Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Greenhills Drive | Capitol Hills Drive / Manotok Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Highland Drive | Tomas Castro Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Hilaga Avenue | [[North Avenue (Lungsod Quezon)|North Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Infantry Avenue (U.P. campus) | Magsaysay Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Ipo Road / Don Tomas Susano Road / Novaliches-Ipo Road (Route 52) | [[Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray]] |- | K-A Street | Luis Sianghio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-B Street | Teodoro E. Gener Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-C Street | Judge Jimenez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-D Street | Jose E. Erestain Sr. Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-E Street | Dr. Jesus Azurin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Kanluran Avenue | [[West Avenue (Lungsod Quezon)|West Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Kentucky Street | Ernesto Porto Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Loma-Balintawak Road | [[Bonifacio Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Lambay Street | Sta. Catalina Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Laong Laan Street | Nicanor Roxas Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Trinidad Street | Enrique Sobrepeña Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Litex Road (Manila Gravel Pit Road) | Payatas Road | [[Lungsod Quezon]] |- | Louisiana Street | Don Alfredo Egea Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maganda Street | Maayusin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Main Avenue | Justice Lourdes Paredes San Diego Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Makiling Street | Don Manuel Agregado | [[Lungsod Quezon]] |- | Malasimbo Street (Del Monte Avenue to Maria Clara Street) | Don Ramon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maligaya Street | Mayaman Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Malualhatì Street | Mahusay/Marilág Streets | [[Lungsod Quezon]] |- | Maningning Street | Malusog Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Mapagsanggalang Street | Mapagkawanggawa Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Matiisin Street | V. Luna Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Matimyas Street | Mayumì Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Minnesota Street | Ermin Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Morong Street | Scout Oscar M. Alcaraz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | New York Avenue ''(west)'' | Pablo P. Reyes, Sr. Street ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | Nevada Street | F. Manalo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | North Avenue (U.P. campus) | Osmeña Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | North Diversion Road | [[North Luzon Expressway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Mabalacat]] |- | Pacific Avenue | Doña M. Hemady Street | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Aunario Street | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Pelaez Ext. Street | Pedro Cruz Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Francesc Pi i Margall|Pi y Margall]] Street | Sen. Mariano J. Cuenco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Pulog Street | N. Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Renacimiento Street | Tomas Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Roosevelt Avenue | [[Fernando Poe Jr. Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Rosario Drive (from Valley Road to N. Domingo Street/Balic-Balic Road) and Valley Road | [[Betty Go-Belmonte Street]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Sampaloc Avenue | [[Tomas Morato Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Samson Road (Lungsod Quezon segment) | Old Samson Road | [[Lungsod Quezon]] |- | San Bartolome Street | P. de la Cruz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Santolan Road | [[Bonny Serrano Avenue|Col. Bonny Serrano Avenue]] ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]]-[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Sauyo Road | Don Julio Gregorio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Sierra Madre Street | Speaker Perez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (quadrangle area) | [[East Avenue (Lungsod Quezon)|East Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (U.P. campus) | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sobriedad Street | D. Tuazon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South Avenue (U.P. campus) | Roxas Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | South 2 Street | Scout Albano Street / Eugenio Lopez Jr. Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South 3 Street | Scout Bayoran Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 4 Street | Scout Borromeo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 5 Street | Scout Madriñan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 6 Street | Scout Rallos Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 7 Street | Scout Limbaga Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 8 Street | Scout Fernandez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 9 Street | Scout Fuentebella Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 10 Street | Scout Gandia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 11 Street | Scout de Guia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 12 Street | Dr. Lazcano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 13 Street | Scout Delgado Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 14 Street | Scout Lozano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 15 Street | Scout Castor Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 16 Street | Marathon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 17 Street | Fr. Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 18 Street | Scout Ojeda Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 19 Street | Scout Chuatoco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South B Street | Scout Magbanua Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South C Street | Scout Reyes Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South D Street | Scout Santiago Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South E Street | Scout Tobias Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South F Street | Scout Tuason Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South G Street | Scout Torillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South H Street | Scout Ybardolaza Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South I Street | 11th Jamboree Street / GMA Network Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South K Street | Scout Rallos Extension ''(from north end)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | South Market Street | Don Alejandro Roces Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sunnyside Drive | Eymard Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Tacio Street | Comm. Dev. Center Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | Sgt. Rivera Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | N. Zamora Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Timog Avenue]] | South Avenue {{small|''(name reverted to Timog Avenue since 1965)''}} | [[Lungsod Quezon]] |- | Tuayan Street | Raymundo Familara Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Virginia Street | Sgt. J. Catolos | [[Lungsod Quezon]] |- | Zebra Drive | Temple Drive | [[Lungsod Quezon]] |} ==Iba pang lungsod o bayan sa Kalakhang Maynila== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod o bayan na dinadaanan |- | 10th Avenue | Macario Asistio, Sr. Avenue <small>''(name since reverted to 10th Avenue)''</small> | [[Caloocan]] |- | A. Diego Street | Colonel M. Ver Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Alfaro Street | L. P. Leviste Street | [[Makati]] |- | Alvarado Street | Carlos Palanca Street | [[Makati]] |- | Amber Avenue | J. Escrivà Drive | [[Pasig]] |- | Angel Tuazon Avenue | Gil Fernando Avenue | [[Marikina]] |- | A. Raquiza Street | F. Antonio | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Avenida Alfonso | Alfonso XIII | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Bay Boulevard | [[Jose W. Diokno Boulevard]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Blumentritt Street | Rt. Rev. G. Aglipay Street | [[Mandaluyong]] |- | Buendía Avenue | [[Sen. Gil Puyat Avenue]] | [[Makati]]–[[Pasay]] |- | C. Ruiz Street | Pedro B. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Calle Baltazar | Zamora Street | [[Caloocan]] |- | Calle Libertad (Street) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Pasay]] |- | Calle Libertad (Street) | Domingo M. Guevara Street | [[Mandaluyong]] |- | Calle Pinagbarilan | Edang Street | [[Pasay]] |- | Calle Real (Street) | [[Diego Cera Avenue]] / [[Alabang-Zapote Road]] | [[Las Piñas]]–[[Muntinlupa]] |- | Calle Reposo (Street) | [[Nicanor Garcia Street|Nicanor García Street]] | [[Makati]] |- | Calle Valenzuela (Street, F. Blumentritt Street to Pinaglabanan Street) | José Gil Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Camino de Mandaluyong (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan">{{Cite book|last=Neira|first=Eladio|url=https://books.google.com/books?id=mkVxAAAAMAAJ|title=Glimpses Into the History of San Juan, Metro Manila|date=1994|publisher=Life Today Publications|isbn=978-971-8596-09-8|language=en}}</ref> | San Juan-Mandaluyong Road, F. Blumentritt Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Mandaluyong]] |- | Camino de Mariquina (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan" /> | San Juan–Marikina Road, Marikina Road, N. Domingo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Quezon City]] |- | Canley Road | Danny Floro Street | [[Pasig]] |- | Chorillo Street | General Julian Cruz Street | [[Marikina]] |- | Concepción Street | A. Layug Street | [[Pasay]] |- | Coronado Street | Sgt. F. Santos | [[Mandaluyong City]] |- | Cpl. York Street | Magalona Street | [[Mandaluyong]] |- | Daang Bakal Road | Munding Avenue, Shoe Avenue, Bagong Silang Road | [[Marikina]] |- | Dalla Street | Andres Soriano Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Dansalan Street | M. Vicente Street | [[Mandaluyong]] |- | Dao Street Extension | Sacred Heart Street | [[Makati]] |- | Diamond Avenue | [[ADB Avenue]]/F. Abello Street | [[Pasig]] |- | East Drive | Courtyard Drive | [[Makati]] |- | East Manila South Road (Route 59) | M. L. Quezón | [[Taguig]] |- | Elizalde Road | Elisco Road | [[Taguig]] |- | Emerald Avenue | F. Ortigas, Jr. Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Escarpment Road | Captain Henry P. Javier Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002">{{Cite map |year=2002 |title=Greenhills-Ortigas commercial complex |scale=1:3,500 |publisher=Cunanan Maphouse |publication-place=[[Makati]] }}</ref> | [[Pasig]] |- | Farmers Avenue | Bagong Farmers Avenue | [[Marikina]] |- | Florante Street | J. Alvior Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946">{{cite map |last=Buenaventura |first=Fidel |title=San Juan Heights Addition |map=San Juan Heights Addition |map-url=https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |year=1946 |scale=1:5000 |publisher=National Library of the Philippines |id=NLP00CG0000000202 |access-date=November 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220815051347/https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |archive-date=August 15, 2022}}</ref> | Pedro Guevarra Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946" /> | Lawson Street | [[Mandaluyong]] |- | F.B. Harrison Street | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- | Frontera Drive | Central Avenue | [[Pasig]] |- | General Ricarte Street | P. Binay Street | [[Makati]] |- | Guadalupe–Pateros Road (Route 21A) | Dr. José P. Rizal Extension | [[Makati]] |- | H. Lozada Street (Aurora Boulevard to 29 de Agosto Street) | Sofronio Veloso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Herrera Street | Vicente A. Rufino Street | [[Makati]] |- | Hi-Way Drive | Station Road | [[Makati]] |- | Hollywood Drive (Bukang-Liwayway) | Lieutenant José M. Artiaga Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Hotel Drive | East Street | [[Makati]] |- | Ilang-Ilang Street | F. Santos Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Imelda Avenue | [[Kalayaan Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] (since 2023) |- | Imelda Avenue | [[Ninoy Aquino Avenue]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Joffre Street | Ibuna Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Johnston Street | Capt. S. Roja | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Gil Street (F. Manalo Street–F. Blumentritt Street) | Valenzuela Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Rizal Boulevard (Route 54B) / Manila East Road | [[Shaw Boulevard]] | [[Mandaluyong]] and [[Pasig]] |- | Kabihasnan St. | Victor Medina St. | [[Parañaque]] |- | Kenneth Road | Eusebio Avenue (Alfonso Sandoval Avenue to Paraiso Street) | [[Pasig]] and [[Taytay, Rizal]] |- | Kitchener Street (Richenine Street) | C. M. Recto Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Laon Laan Street | P. Antonio Street | [[Pasig]] |- | Lion's Road | Dra. Leonisia H. Reyes Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Malibay Street | C. Suarez Street | [[Pasig]] |- | Manila Circumferential Road / Highway 54 (Route 54) / 19 de Junio | [[Samson Road]] and [[EDSA|Epifanio de los Santos Avenue]] (EDSA) | [[Caloocan]], [[Quezon City]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Mandaluyong]], [[Makati]], [[Pasay]] |- | Manila North Road (Route 3) | [[MacArthur Highway]] | [[Caloocan]]–[[Aparri]] |- | Highway 55 (Route 55) / Manila Provincial Road | [[Aurora Boulevard]], [[Legarda Street]], [[Magsaysay Boulevard]], and [[Marikina-Infanta Highway]] / [[Marilaque Highway]] (Marcos Highway) | [[Manila]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Quezon City]], [[Marikina]], [[Pasig]] |- | Marne Street | G. Ocampo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | México Road | [[Taft Avenue]] Extension | [[Pasay]] |- | MIA Road | [[NAIA Road]] | [[Parañaque]] |- | Melanio Street | Melanio de Salapan Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Molave Street | General Ordoñez Street | [[Marikina]] |- | Nichols–McKinley Road | [[Andrews Avenue]] and [[Lawton Avenue]] | [[Pasay]] and [[Taguig]] |- | North Drive | Parkway Drive | [[Makati]] |- | Office Drive | North Street | [[Makati]] |- | Ortega Street (F. Manalo Street–P. Guevarra Street) | Mariano Marcos Street<ref name="marcos-street">{{Cite web |date=2016-02-15 |title=San Juan's Guia Gomez endorses Bongbong Marcos for VP |url=https://www.rappler.com/nation/elections/122511-bongbong-marcos-guia-gomez-endorsement/ |access-date=2022-04-07 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> | [[San Juan, Manila|San Juan]] |- | Paraiso Street (Pinaglabanan Street–D. Santiago Road) | Atty. A. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Pasay Road (Route 57) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Makati]] |- | Pasong Tamo | [[Chino Roces Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] |- | Pershing Street | Romualdez Street | [[Mandaluyong]] |- | Plaridel Street | Eagle Street | [[Pasig]] |- | Rada Street | Thailand Street <small>''(name since reverted to Rada Street)''</small> | [[Makati]] |- | Riverside Drive | F. Manalo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Rizal Drive | West Street | [[Makati]] |- | Route 3A | Rizal Avenue Extension | [[Caloocan]] |- | Route 21 B | Dr. Sixto Antonio Avenue | [[Pasig]] |- | Route 53 | [[Sumulong Highway]] | [[Marikina]] |- | San Venancio Street | Adevoso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Drive / South Drive | Palm Drive | [[Makati]] |- | South Superhighway / South Diversion Road | [[Osmeña Highway]], [[South Luzon Expressway]] | [[Manila]]–[[Santo Tomas, Batangas|Santo Tomas]] |- | St. Francis Avenue | Hunters ROTC Avenue | [[Cainta]] |- | Súcat Road | [[Dr. Santos Avenue]] | [[Parañaque]]–[[Muntinlupa]] |- | Sultana Street | La Campana Street <small>''(name since reverted to Sultana Street)''</small> | [[Makati]] |- | Tektite Road | Exchange Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Theater Drive | Parksquare Road | [[Makati]] |- | [[Tramo Street]] | Aurora Boulevard | [[Pasay]] |- | Ugong Street | Saint Paul Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Verdun Street | Reraon Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Manila South Road (Route 1A) | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- |} == Karagdagang pagbabasa == # [https://tulay.ph/2018/10/16/saints-sinners-conquerors-laborers-binondo-street-names-reflect-heritage/ ''Saints, sinners, conquerors, laborers: Binondo street names reflect heritage''] (sa wikang Ingles) # Traveler on foot [https://www.scribd.com/document/167348552/Old-Street-Names-of-Manila Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # scribd.com [https://www.scribd.com/document/313367380/Old-Street-Names-of-Manila ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # wordpress.com [https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/07/10/old-street-names-of-manila/ ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://medium.com/@1634PH/narratives-and-renamed-streets-949d2db2d06b ''Narratives and Renamed Streets''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://opinion.inquirer.net/134692/street-names-remembering-and-forgetting ''Street Names, Remembering and Forgetting''] (sa wikang Ingles) # [https://web.archive.org/web/20240712203940/https://www.lougopal.com/manila/ ''Manila Nostalgia''] (sa wikang Ingles) ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga lansangan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga lansangan sa Kalakhang Maynila]] tsj4upse8t9384vwh9e8gjw56vvf5ye 2140613 2140611 2024-12-07T03:14:39Z Jojit fb 38 /* Ermita hanggang Port Area */ 2140613 wikitext text/x-wiki Ito ay isang bahagyang tala ng mga lansangan o daanan sa [[Kalakhang Maynila]], [[Pilipinas]], na sumailalim ng isang pagbabago ng pangalan noong nakaraan. ==Maynila== === Intramuros === Ang lokasyon kung saan itinayo ang [[Intramuros]] ay orihinal na lugar para sa [[kalakalan]] ng mga lipi at kahariang [[mga Tagalog|Tagalog]] na nangangalakal sa mga mangangalakal na mula sa ngayo'y [[Tsina]], [[Indya]], [[Borneo]], at [[Indonesia]]. Nang [[Kasaysayan ng Pilipinas (1565–1898)|sakupin ng mga Kastila]] ito, inatasang gawing mula sa bato at konkreto ang palibot ng buong lawak ng Intramuros noong 1571 ng Espanyol na si [[Miguel López de Legazpi]]. Ang pangalang "''Intramuros''" ay mula sa salitang Espanyol na nangangahulugang "sa loob ng mga pader".<ref>{{Citation|title=Intramuros {{!}} britannica.com|url=https://www.britannica.com/place/Intramuros|language=en}}</ref> Sinira ang apat na bahagi ng pader upang maging maluwag ang pagpasok sa lungsod: ang timog-kanlurang dulo ng Calle Aduana (Abenida Andres Soriano Jr. ngayon); silangang dulo ng Calle Anda; ang hilagang-silangang dulo ng Calle Victoria (dating kilala bilang Calle de la Escuela); at ang timog-silangang dulo ng Calle Palacio (Kalye General Luna ngayon). {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Real del Palacio del Gobernador | Pangunahing daanan mula sa ''Plaza Mexico'' sa kahabaan ng Ilog Pasig hanggang sa Landas A. Bonifacio sa Port Area (o Pook Pantalan)<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://d0ctrine.com/2013/03/04/streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Sa loób ng Maynilà (Intramuros) {{!}} filipinoscribbles |url=https://filipinoscribbles.wordpress.com/tag/calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Puerta Real de Bagumbayan, 1985 {{!}} Intramuros Administration |url=https://intramuros.gov.ph/2022/07/18/puerta-real-de-bagumbayan-1985/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.58969|N|120.97479|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Palacio}} | Kalye [[Antonio Luna]] |- | 2 | Calle Aduana / Calle Claveria | Ipinangalan kay [[Narciso_Clavería_y_Zaldúa|Narciso Clavería]]<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://www.facebook.com/656729927676590/photos/a.743201285696120/771380806211501/?_rdr|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59270|N|120.97307|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aduana}} | Abenida [[Andres Soriano|Andrés Soriano]] |- | 3 | Calle Cerrada | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:cerrada|''cerrada'']] na ibig sabihin ay nakapinid | | Kalye San Juan de Letrán |- | 4 | Calle de Almacenes | | | Kalye Maestranza |- | 5 | Calle de Barberos | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:barbero#Spanish|''barberos'']] na ibig sabihin ay [[manggugupit]] | | Kalye Urdaneta |- | 6 | Calle de la Bomba | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:bomba|''bomba'']] na ibig sabihin ay [[pampasabog]] | | Kalye Legaspi |- | 7 | Calle de la Escuela | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:escuela|''escuela'']]<ref>{{Citation|title=Empowering Filipino Youth {{!}} Escuela Taller |url=http://escuelataller.org.ph/|language=en}}</ref> na ibig sabihin ay [[paaralan]] | | Kalye [[Victoria ng Gran Britanya|Victoria]]<ref>{{Citation|title=Manila High School {{!}} The Historical Marker Database|url=https://www.hmdb.org/m.asp?m=25235|language=en}}</ref> |- | 8 | Calle del Baluarte / Calle Fundición | | | Kalye Muralla |- | 9 | Calle Farol | | | Kalye [[Fernando de Magallanes|Magallanes]] |- | 10 | Calle del Hospital | | | Kalye Cabildo |- | 11 | Calle Real del Parián | | align="center"|{{coord|14.59059|N|120.97606|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Parian}} | Kalye Real |- | 12 | Calle Recogidas | | | Kalye Anda |- | 13 | Calle San Juan de Dios |Ipinangalan kay Juan de Dios, isang sundalong Portuges | | Kalye Legazpi |- | 14 | Calle Vivas | | | Kalye Andres Novales |- |} === Tondo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Alburquerque | | align="center"|{{coord|14.60690|N|120.96830|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Albuquerque}} | Kalye [[Raha Matanda|Rajah Matanda]] |- | 2 | Calle Bancusay | Mula sa Ilog Bangkusay kung saan naganap ang Labanan sa Ilog Bangkusay | align="center"|{{coord|14.61643|N|120.96578|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bancusay}} | Kalye Francisco Varona |- | 3 | Calle Folgueras | Ipinangalan kay [[Mariano Fernández de Folgueras]] | | Kalye [[Carmen Planas]] |- | 4 | Calle Manicninc | Mula sa [[Manchineel|manicnic]], uri ng punong-kahoy (na nakakalason) | | Kalye Filemon Aguilar<ref>{{Citation|title=Manny Villar's holiday wishes for P-Noy, Corona, GMA {{!}} philstar.com|url=https://www.philstar.com/lifestyle/sunday-life/2011/12/25/761541/manny-villars-holiday-wishes-p-noy-corona-gma|language=en}}</ref> |- | 5 | Calle Manúguit | Ipinangalan kay [[Sabwatan ng Tondo|Agustin Manúguit]], ang sinaunang lakan ng Tondo | align="center"|{{coord|14.3747|N|120.5845|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Manuguit}} | Abenida [[José Abad Santos|Jose Abad Santos]] |- | 6 | Calle Pescadores | Mula sa [[Pescadores|mga pulo ng Pescadores]] | align="center"|{{coord|14.60497|N|120.96688|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pescadores}} | Kalye Santo Cristo |- | 7 | Calle Quiricada | | | Kalye Juan Nolasco |- | 8 | Calle Sande | | align="center"|{{coord|14.61112|N|120.96832|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sande}} | Kalye Nicolás Zamora |- | 9 | Calle Tayabas | | | Kalye Francis P. Yuseco |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Sa Tondo, may dalawang eskinita na pinangalanang Pitóng Gatang at Amarlanhagui na nasa pagitan ng Mababang Paaralan ng Magát Salamat at Kalye Capulong malapit sa Estero de Vitás. Ang kasalukuyang Abenida Jose Abad Santos ay dating pinangalanang Calle Manuguit. Sa gayon, pinarangalan ng mga taga-Tondo ang kanilang mga kapatid. Tinalo ng mga Espanyol ang mga maharlika ng Maynila na sina [[Raha Matanda|Raha Matandâ]] at [[Raha Sulayman|Raha Solimán]] noong Hunyo 1570, at bumalik sila sa [[Cebu]] kung saan sila unang nakapanirahan. Subalit sila’y pinabalik nang sumunod na taon sa ilalim ni Miguel López de Legaspi, kung saan kanilang nalipol ang kapwa nilang maharlika na si Raha Pitong Gatang mula sa [[Macabebe]], [[Pampanga]], sa Labanan sa Ilog ng Bangkusáy, isang estero ng Tondo. Kabilang si Pitong Gatang sa 24 na datu na namuno sa lugar kung sa ngayon ay [[Kalakhang Maynila]], [[Rizal]], [[Bulacan|Bulacán]] at [[Pampanga]], na noong 1587-88 ay nagtangkang lumaban sa mga Kastilang mananakop. Ang tagumpay ng mga Espanyol ay nakumpirma noong Hunyo 3, 1571 nang ang mga “indio” ay nalipol. Samantala, ang makasaysayang Calle Bangkusáy na pinangyarihan ay binago ang pangalan at ngayon ay tinatawag na Kalye F. Varona.<ref>{{Citation|title=Forgotten heroes: Datus who first struck for independence{{!}} mb.com.ph|url=https://mb.com.ph/2020/08/30/forgotten-heroes-datus-who-first-struck-for-independence/|language=en}}</ref> Ang pagpapalit nito ay isinakatuparang ng ng Sangguniang Panlungsod ng Lungsod ng Maynila sa ilalim ng Alkalde na si Antonio Villegas noong Marso 21, 1968, tutol sa kahilingan ng mga taga-Tondo.<ref>{{Citation|title=An Ordinance Re4storing to P. Varona Street in Tondo TAS Former and Original Name "Bankusay Street"{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/6661.pdf|language=en}}{{Dead link|date=Nobyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === San Nicolas === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Aceiteros | Mula sa Kastilang ''aceiteros'' na ibig sabihin manlalangis; isa sa mga bahay sa kalyeng ito nanirahan si Andres Bonifacio noong mga 1886-1892<ref>{{Cite web |last=Ocampo |first=Ambeth R. |date=2015-07-15 |title=Walking tour of Bonifacio’s Manila |url=https://opinion.inquirer.net/86710/walking-tour-of-bonifacios-manila |access-date=2024-12-06 |website=INQUIRER.net |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60216|N|120.96903|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aceiteros}} | Kalye Marcelino De Santos |- | 2 | Calle Encarnación | | | Kalye Asunción |- | 3 | Calle del Rondín | | | Kalye Numancia |- | 4 | Calle Salinas | | | Kalye [[Juan Sebastián Elcano|Elcano]] |- | 5 | Calle Soledad | | | Kalye Camba<ref>{{Citation|title=The Parish: Governador General Andres Garcia Camba {{!}} pintakasiph.|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle de Santa Rosa | | | Kalye Urbiztondo |- |} === Binondo === Ang [[Binondo]] ay ang ''Chinatown'' o nayong Tsina na distrito ng Maynila. Ito ang pinakalumang nayong Tsina sa mundo at naging sentro ng komersyo ng bansa noong panahon ng [[Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas|pananakop ng mga Amerikano]]. Marami sa mga komersyal na establisyimento ng Binondo ang nawasak pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], kung saan lumipat ang mga kompanya sa Makati, ang pinansiyal na kabisera ng Pilipinas. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Anloague | Hango sa salitang [[anluwagi]], na ibang tawag para sa karpintero;<ref>{{Citation|title=History lying in plain sight{{!}} inquirer.net |url=https://opinion.inquirer.net/170726/history-lying-in-plain-sight|language=en}}</ref> nanirahan sa kalyeng ito ang mga karpinterong Tsino na nagbebenta ng [[muwebles]] na yari sa kahoy<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.60457|N|120.97095|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Anloague}} | Kalye [[Juan Luna]] |- | 3 | Calle Arranque | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:arranque|''arranque'']] na ibig sabihin ay paandarin (ang isang makina o motor) | align="center"|{{coord|14.60662|N|120.97962|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arranque}} | Kalye [[Teodora_Realonda_y_Quintos|Teodora Alonzo]] |- | 4 | Calle Díaz | Ipinangalan kay Valentín Díaz<ref>{{Citation|title=Founders of the Katipunan{{!}} PhilippineMasonry.org|url=https://www.philippinemasonry.org/founders-of-the-katipunan.html|language=en}}</ref> | | Kalye Benavidez |- | 5 | Calle Príncipe | Ipinangalan kay [[Alfonso XIII]], na prisipe pa noon<ref name=":0">{{Citation|title=Binondo Streets{{!}} chinatownmuseum.org|url=https://www.chinatownmuseum.org/learn/binondo-streets|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59882|N|120.96669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Principe}} | Kalye Rafael del Pan<ref>{{Citation|title=Today in Filipino history, June 17, 1863, Rafael del Pan was born in Intramuros, Manila {{!}} kahimyang.com |url=https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1529/today-in-philippine-history-june-17-1863-rafael-del-pan-was-born-in-intramuros-manila#google_vignette|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle Rosario | Ipinangalan bilang pagpupugay patrona ng Simbahan ng Binondo, ang [[Birhen ng Banal na Rosaryo]]<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.59822|N|120.97582|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Rosario}} | Kalye [[Quintín Paredes]] |- | 7 | Calle San Jacinto | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Panciteria San Jacinto<ref>{{Citation|title=Our Story{{!}} Panciteria San Jacinto|url=https://www.panciteriasanjacinto.com/our-story|language=en}}</ref> | | Kalye [[Tomas_Pinpin|Tomás Pinpin]] |- | 8 | Calle Soledad | Ipinangalan kay Nuestra Señora de la Soledad de Manila o Mahal na Birhen ng Soledad ng Porta Vaga<ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de la Soledad de Manila – The Queen and Refuge of the Poor{{!}} positivelyfilipino|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> | | Kalye Dasmariñas |- | 9 | Calle Oriente | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Hotel de Oriente<ref>{{Cite book |last=Ira |first=Luning B. |url=https://books.google.com.ph/books?id=mgANAQAAMAAJ |title=Streets of Manila |date=1977 |publisher=GCF Books |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60086|N|120.97443|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Oriente}} | Kalye Victoria Ty-Tan |- | 10 | Calle Sacristía | Sacristia de Binondo<ref>{{Citation|title=Where are the places in Noli Me Tangere now?{{!}} villagepipol.com |url=https://villagepipol.com/where-are-the-places-in-noli-me-tangere-now/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60143|N|120.97650|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sacristia}} | Kalye Román Ongpin |- | 11 | Paseo de Azcárraga<ref>{{Citation|title=Calle Azcarraga, March 4, 1961{{!}} Philippines Free Press|url=https://philippinesfreepress.wordpress.com/1961/03/04/calle-azcarraga-march-4-1961/|language=en}}</ref> | Ipinangalan kay Marcelo Azcárraga Palmero | align="center"|{{coord|14.60387|N|120.98083|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Paseo de Azcárraga}} | Abenida [[Claro_M._Recto|Recto]] |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang pangunahing bahagi ng Azcárraga na humahantong sa baybayin ng San Nicolas at Tondo mula sa Binondo ay pinangalanang Paseo de Azcárraga, sa ngalan ng mestisong Pilipino-Kastila na Ministro, si Marcelo Azcárraga y Palmero. Sa [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]], nahati ang lansangan ng tatlong estero na dumadaloy sa distrito: ang Calle General Izquierdo, Calle Paz at Calle Bilibid. Sa [[Sampaloc, Maynila|Sampaloc]], tinawag ang lansangang ito na Calle Iris na nagtapos sa Calle Alix (na ngayon ay kilala bilang Kalye Legarda). Noong 1961, ipinangalan ang abenida kay [[Senado ng Pilipinas|Senador]] [[Claro M. Recto|Claro Mayo Recto]]. Noong Hulyo 7, 1892, sa isang gusaling may bilang na 72 Calle Azcarraga, sa kanto ng Calle Sagunto (na ngayon ay nangagalang Santo Cristo) sa [[Tondo, Maynila|Tondo]], itinatag ni [[Andrés Bonifacio|Andres Bonifacio]] ang rebolusyonaryong lipunan na [[Katipunan]]. === Quiapo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Barbosa | | align="center"|{{coord|14.59728|N|120.98441|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Barbosa}} | Kalye Bautista |- | 2 | Calle Dulumbayan | Salitang pinagsama na nangangahulugang dulong bayan<ref>{{Citation |title=Rizal Avenue – A street to love{{!}} lougopal.com |url=http://www.lougopal.com/manila/?p=2681 |language=en}}</ref> | align="center" |{{coord|14.61433|N|120.98264|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dulumbayan}} | [[Abenida Rizal]] |- | 3 | Calle Echagüe | Ipinangalan kay [[Rafael de Echague|Rafaél de Echagüe]] | align="center" |{{coord|14.59810|N|120.98208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Echague}} | Kalye Carlos Palanca Sr. |- | 4 | Calle El Dorado | | align="center" |{{coord|14.59701|N|120.99480|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle El Dorado}} | [[Bulebar Quezon]] |- | 5 | Calle Pelota | | | Kalye Trinidad |- | 6 | Calle San Roque | Ipinangalan kay [[San Roque]] | | Kalye P. Gómez |- | 7 | Calle San Sebastián | Ipinangalan kay [[San Sebastian|San Sebastián]] | align="center" |{{coord|14.59897|N|120.98762|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Sebastian}} | Kalye R. Hidalgo |- | 8 | Calle Raón | Ipinangalan kay [[José Antonio Raón]] | | Kalye Gonzalo Puyat |- |} === Sta. Cruz === Itinatag ang distrito ng [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]] (nakaugaliang pinapaikli sa "Sta. Cruz") noong 1594 ng mga Kastila, at kalaunan ay pinamunuan ito ng mga mangangalakal at tagapagpamili dahil sa kalapitan nito sa [[Ilog Pasig]]. Hindi nagtagal ay nagkaroon ito ng mga bahay-kalakal at mga gusali na nakatuon sa pagkakalakal at paglilibang. Sa kasalukuyan, tahanan ito ng ilang mga makasaysayang gusali.<ref>{{Citation|title=Escolta Santa Cruz district, Manila (Philippines) {{!}} Urban Knowledge Network Asia|url=https://www.ukna.asia/projects/escolta-santa-cruz-district-manila-philippines|language=en}}</ref> Dating bahagi ang Sta. Cruz ng Parokya ng Quiapo, bago ito naging sariling parokya noong Hunyo 20, 1619. Kapwa ang Quiapo at Santa Cruz ay mga nayon na umasailalim sa sinaunang lalawigan ng [[:en:Tondo,_Manila#Colonial_period|Tondo]]. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Batangas | Mula sa salitang [[Batangas#Etimolohiya|batangan]], na nangangahulugang balsa sa pangingisda | | Kalye A. Lorenzo Jr. |- | 3 | Calle Camarines | Mula sa Kastilang [[:en:Camarín|''camarín'']], na ibig sabihin ay dambana | align="center"|{{coord|14.61809|N|120.98329|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Camarines}} | Kalye Herrera |- | 4 | Calle Evangelista | Ipinangalan kay [[Edilberto Evangelista]] | align="center"|{{coord|14.62058|N|120.98338|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Evangelista}} | Kalye Maria Natividad |- | 5 | Calle Gándara | Ipinangalan kay [[José de la Gándara y Navarro|José de la Gándara]] | align="center"|{{coord|14.60173|N|120.97726|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Gandara}} | Kalye Sabino Padilla |- | 6 | Calle Magdalena | Ipinangalan kay [[Santa Magdalena]] | align="center"|{{coord|14.60759|N|120.97812|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Magdalena}} | Kalye Guillermo Masangkay |- | 7 | Calle Mangahan | | align="center"|{{coord|14.61190|N|120.98519|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Mangahan}} | Kalye Pedro Guevarra |- | 8 | Calle Melba | | align="center"|{{coord|14.60523|N|120.98084|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Melba}} | Kalye Doroteo José |- | 9 | Calle Misericordia | | align="center"|{{coord|14.60777|N|120.98116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Misericordia}} | Kalye [[Tomás Mapúa]] |- | 10 | Calle Morga | | align="center"|{{coord|14.61666|N|120.97808|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morga}} | Kalye Tayuman |- | 11 | Calle O'Donell | | align="center"|{{coord|14.60199|N|120.98579|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle O'Donell}} | Kalye Severino Reyes |- | 12 | Calle Quiotan | | align="center"|{{coord|14.60037|N|120.98255|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Quiotan}} | Kalye Sales |- | 13 | Calle Requesens | | align="center"|{{coord|14.60961|N|120.98316|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Requesens}} | Kalye E. Remigio |- | 14 | Calle Sangleyes | | align="center"|{{coord|14.62168|N|120.99498|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sangleyes}} | Daang Blumentritt |- | 15 | Calle Trozo | | align="center"|{{coord|14.61107|N|120.98133|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trozo}} | Kalye Bambáng |- | 16 | Calle Zurbarán | | align="center"|{{coord|14.60765|N|120.98303|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Zurbaran}} | Kalye Valeriano Fugoso |- |} === San Miguel === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alejandro VI | Ipinangalan kay [[Papa Alejandro VI|Alejandro VI]] | align="center"|{{coord|14.60284|N|120.99085|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Alejandro IV}} | Kalye De los Santos |- | 2 | Calle Avilés Malacañan | Ipinangalan sa [[Palasyo ng Malakanyang|Malacañan]] | align="center"|{{coord|14.59436|N|120.99352|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aviles}} | Kalye [[José Laurel]] |- | 3 | Calle Bustillos | Ipinangalan kay [[Fernando Manuel de Bustillo Bustamente y Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | align="center"|{{coord|14.60195|N|120.99277|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bustillos}} | Kalye J. Figueras |- | 4 | Calle Marqués de Novaliches | Ipinangalan kay [[Manuel Pavía]], na Gobernador Heneral ng Pilipinas (1854) na naging Marques ng Novaliches na ipinagkaloob ng kaharian ng Espanya | align="center"|{{coord|14.59262|N|120.98941|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Novaliches}} | Kalye Nicanor Padilla |- | 5 | Calle Tuberías de Agua | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:tubería#Spanish|''tuberia'']], na ibig sabihin ay pagtutubo | align="center"|{{coord|14.59742|N|120.98867|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tuberias}} | Kalye Dr. Concepción C. Aguila |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang kasalukuyang Kalye Concepción Águila ay dating tinatawag na "Tuberías", na nangangahulugang mga tubo (ng tubig) o patubigan sa [[wikang Kastila]]. Ang kasalukuyang lansangan ng Concepción Águila ay patungo sa Nagtahan, na siyang orihinal na lokasyon ng Puwente Carriedo ("''Canales de Carriedo''"), na tumatakbo mula [[Ilog Marikina]] sa Santolan sa pamamagitan ng imbakan ng tubig na El Depósito, isang imbakan nasa ilalim ng tubig sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|Lungsod ng San Juan]] patungong [[Intramuros]] na idinisenyo ni Genaro Palacios noong 1882, na naging pangunahing imbakan ng tubig para sa [[Maynila]] noong panahon ng Kastila at ng mga kalapit na bayan. === Ermita hanggang Port Area === Sa panahong pananakop ng mga Kastila, ang kasalukuyang Ermita hanggang Port Area (o Pook Pantalan) ay dating isang bayan ng Tagalog na nagngangalang "Lagyo". Napalitan ang pangalan noong ika-17 dantaon bilang ''[[La Hermita]]'' dahil sa isang [[ermitanyo]] na nagngangalang Juan Fernandez de Leon, na nanirahan doon at nagtayo ng isang ''ermita'', dala ang isang imahen ng ''Nuestra Señora de Guia''. Ang pangalang tawag sa kanyang itinayong tirahan ay lumawak sa buong distrito, na naging Ermita hanggang sa kasalukuyan. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Arroceros | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Arroceros|''arroceros'']] na ibig sabihin ay mahilig sa kanin | align="center"|{{coord|14.59070|N|120.98189|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arroceros}} | Kalye [[Antonio Villegas]] |- | 2 | Calle Bagumbayan <br>(Paseo de las Aguadas) | Salitang pinagsama na nangangahulugang bagong bayan | align="center"|{{coord|14.58976|N|120.98072|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bagumbayan}} | Abenida [[José Burgos|Padre Burgos]] |- | 3 | Calle Concepción | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Concepción|''concepción'']] na tumutukoy sa [[Kalinis-linisang Paglilihi|''Immaculada Concepcion'']] ni Maria, isang [[dogma]] ng [[Simbahang Katolikong Romano|Simbahang Katoliko]] | align="center"|{{coord|14.59040|N|120.98385|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Concepcion}} | Kalye Natividad Almeda-López |- | 4 | Calle Divisoria | Mula sa Kastilang ''[[wiktionary:divisoria|divisoria]]'' na nangangahulugang paghahati | align="center"|{{coord|14.57475|N|120.98149|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Divisoria}} | [[:en:Rafael M. Salas|Rafael M. Salas Street]] |- | 5 | Calle Florida <br>(Calle San Antonio) | [[Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | [[:en:María Y. Orosa|María Y. Orosa Street]] |- | 6 | Calle Herrán | Spanish captain [[:en:Pedro_Gil_Street#History|José de la Herrán]] | | [[:en:Pedro Gil|Pedro Gil Street]] |- | 7 | Calle Isaac Peral <br>(Calle Cortafuegos) | [[:en:Isaac_Peral|Isaac Peral]] | align="center"|{{coord|14.58248|N|120.98472|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isaac Peral}} | [[:en:United_Nations_Avenue|United Nations Avenue]] |- | 8 | Calle Marina | [[:wiktionary:Marina|Marina]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | Guerrero Street |- | 9 | Calle Marqués de Comillas | [[:en:Antonio_López,_1st_Marquess_of_Comillas|Antonio López, Marqués]] | | D. Romuáldez, Sr. Street |- | 10 | Calle Nueva (Camino Real) | [[:wiktionary:camino_real|camino real]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | [[Apolinario Mabini|A. Mabini Street]] |- | 11 | Calle Observatorio | [[:en:Manila_Observatory|Manila Observatory]] | align="center"|{{coord|14.57867|N|120.98372|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Observatorio}} | Padre Faura Street |- | 12 | Calle Rizal | [[José_Rizal|José Rizal]] | | [[Howard Taft| Taft Avenue]] |- | 13 | Calle San Casiano | | | San Marcelino Street |- | 14 | Calle San José | El Colegio de San Jose de Manila<ref>{{Citation|title=Historia Manila, El Colegio de San Jose de Manila (San José Seminary), <br>Philippines’ oldest existing educational institution {{!}} Loyola School of Theology|url=https://www.facebook.com/historiademanila/posts/el-colegio-de-san-jose-de-manilasan-jos%C3%A9-seminaryphilippines-oldest-existing-edu/10158182342623421/|language=en}}</ref> | | Alhambra Street |- | 15 | Calle San Luis | | align="center"|{{coord|14.58159|N|120.98046|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Luis}} | [[:en:Teodoro M. Kalaw|T.M. Kalaw Avenue]] |- | 16 | Calle Wright | | align="center"|{{coord|14.57295|N|120.98822|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Wright}} | [[:en:Antonio Vásquez|Antonio Vásquez]] Street |- | 17 | Dewey Boulevard | [[:en:George_Dewey|Admiral George Dewey]] | align="center"|{{coord|14.57093|N|120.98212|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Dewey Boulevard}} | [[Manuel Roxas|Roxas Boulevard]] |- | 18 | Calle Real | [[:en:Calle_Real|Royal Street]] | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real}} | [[Marcelo H. Del Pilar|M.H. del Pilar Street]] <br><small>ext. [[Francis Burton Harrison|F.B. Harrison Street]]</small> |- | 19 | Paseo de Santa Lucia<br> o de Paseo de María Cristina | [[:en:Infanta_María_Cristina_of_Spain| Infanta Maria Cristina]] | | [[Andres Bonifacio|A. Bonifacio]] Drive |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Mahigit isang daang taon na ang nakalilipas, ang mga pook ng kapwa Malate at Ermita ay mararating lamang sa pamamagitan ng dalawang pangunahing lansangan, isa na rito ang Calle Real. Ang kalyeng ito ay sumasabay sa orihinal na baybayin ng karagatang Maynila ('''Manila Bay''') noong kapanahunang kolonyal ng Kastila. Ito ay kilala noon bilang ''Calle Real'' (sa salitang Espanyol) o ''Royal Street'' (sa salitang Ingles), na nagsilbing pambansang daanan na nag-uugnay ng Maynila sa mga lalawigan sa timog. Ang kasalukuyang Roxas Boulevard ngayon ay hindi pa naire-reclaim at nasa ilalim pa ng dagat noon. Sa kahabaan ng Calle Real ay ang mga bahay at palayan na may bantas na mga simbahan ng Malate at simbahan ng Ermita. Ang mga lumang instalasyong militar tulad ng Plaza Militar at Fort San Antonio Abad ay matatagpuan din dito. Tulad ng maraming mga lumang kalye sa Maynila, napalitan ito noong 1921 ng pangalan bilang galang kay M.H. Del Pilar, ang Pilipinong propagandista na humalili kay Graciano López Jaena bilang editor ng [[:en:La_Solidaridad|'''La Solidaridad''']], ang pahayagan ng kilusang dumudulog ng Reporma sa Pilipinas na nakahimpil sa [[:en:Barcelona|Barcelona]]. === Malate === Ang Malate, isa sa mga pinaka-abalang distrito ng Lungsod ng Maynila, ay nagsimula bilang isang maliit na nayon ng pangingisda noong panahon ng kolonyal na Espanyol. Ang pangalang ''Malate'' ay hinango mula sa isang katiwalian ng salitang Tagalog ukol sa katagang ''maalat''.<ref>{{Citation|title=Brief History of Ermita and Malate {{!}} weebly.com|url=https://ermitaandmalate.weebly.com/ermita-and-malate.html|language=en}}</ref> Ang bansag na ito ay malamang na tumutukoy sa inuming maalat tubig sa pook na yoon, dulot ng naghahalo na tubig-dagat mula sa karatig na dalampasigang. Nagtatag ng mga prayleng Agostino ng parokya dito noong Setyembre 8, 1588, na nagpaparangal sa "Nuestra Señora de los Remedios", ang Banal na Inang Nagbibigay ng Lunas.<br> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Remedios | [[:en:Virgin_of_Los_Remedios|''Nuestra Señora de los Remedios'']] <ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de los Remedios de Malate - Manila's sought after Remedy {{!}} pintakasi1521 |url=https://pintakasi1521.blogspot.com/2016/11/nuestra-senora-de-los-remedios-de.html|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Santuario de Nuestra Señora de los Remedios {{!}} andalucia.org |url=https://www.andalucia.org/en/olvera-cultural-tourism-santuario-de-nuestra-senora-de-los-remedios|language=en}}</ref> | | Sinagoga Street |- | 2 | Calle Agno | ''Agno Casto'', <small>puno ng latian <br>na ginagamit sa panggamot</small> | align="center"|{{coord|14.56764|N|120.99192|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Agno}} | Don Francisco A. Reyes Street |- | 3 | Calle Carolina | [[:en:Carolinas|Carolinas, hilaga at timog]], <br><small>mga estado ng Estados Unidos</small> | align="center"|{{coord|14.56883|N|120.98593|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Carolina}} | Madre Ignacia Street |- | 4 | Calle Colorado | [[:en:Colorado|Colorado, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57547|N|120.99048|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Colorado}} | Felipe Agoncillo Street |- | 5 | Calle Dakota | [[:en:Dakota|Dakota, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.56889|N|120.98682|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dakota}} | Macario Adriatico Street |- | 6 | Calle Florida | [[:en:Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Julio Nakpil Street |- | 7 | Calle Indiana | [[:en:Indiana|Indiana, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57333|N|120.98888|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Indiana}} | Pilar Hidalgo Lim Street |- | 8 | Calle Militar | | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Militar}} | Dr. Joaquin Quintos Sr. Street |- | 9 | Calle Nebraska | [[:en:Nebraska|Nebraska, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57927|N|120.98178|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Nebraska}} | Jorge Bocobo Street |- | 10 | Calle Tennessee | [[:en:Tennessee|Tennessee, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57512|N|120.98970|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tennessee}} | Gen. Miguel Malvar Street |- | 11 | Calle Vermont | [[:en:Vermont|Vermont, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57458|N|120.99116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Vermont}} | Julio Nakpil Street |- | 12 | Calle Vito Cruz | [[:en:Pablo_Ocampo_Street#Etymology|Hermogenes Vito Cruz]]<ref>{{Citation|title=Hermogenes Vito Cruz (LRT Origins) {{!}} The Philippines Today |url=https://thephilippinestoday.com/hermogenes-vito-cruz-lrt-origins/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.56327|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Vito Cruz Street}} | Pablo Ocampo Street |- | 13 | Calzada de Singalong | singgalong, <small>bahagi ng kawayan</small><ref>{{Citation|title=Singgalong{{!}} tagalog.com|url=https://www.tagalog.com/dictionary/singgalong|language=en}}</ref> | | San Andrés Street |} === Paco === Ang distrito ng [[Paco,_Maynila|Paco]], na dating kilala bilang San Fernando de Dilao hanggang 1791, ay isang sinaunang bayan ng Maynila na itinatag ng mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1580. Nakilala ito bilang Paco (palayaw ng Francisco) de Dilao at sa kalaunan ay pinaikli sa Paco.<ref>{{Citation|title=Paco, Manila – Call It By Its Name{{!}} positivelyfilipino.com|url=https://www.positivelyfilipino.com/magazine/paco-manila-call-it-by-its-name|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Canónigo | [[:wiktionary:Canónigo|Canónigo]] <small>(''Wiktionary'') | | President Quirino Avenue Extension |- | 2 | Calle California | [[:en:Califirnia|California, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57873|N|120.99038|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Josefa Llanes Escoda Street |- | 3 | Calle Dart | | align="center"|{{coord|14.57581|N|120.99417|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dart}} | Angel Linao Street |- | 4 | Calle Oregon | [[:en:Oregon|Oregon, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.58093|N|120.99208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Galicano Apacible Street |- | 5 | Calle Unión | [[:en:Washington_Union_Station#Construction|Union Station, Washington DC]], <small>istasyon ng tren <br>na dinisenyo ni </small>[[:en:Daniel_Burnham|Daniel Burnham]]<ref>{{Citation|title=New Trains, Station in Ruins{{!}} berkeleyprize.org|url=https://berkeleyprize.org/endowment/the-reserve?id=1580|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.57943|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Union}} | F. M. Gernale Street |- |} === Santa Ana hanggang Pandacan === Ang orihinal na pangalan ng distritong ito ay Meysapan (o Sapa) at pinamumunuan ng Kahariang Tagalog ng Namayan. Ito ay ibinigay ng mga mananakop na Kastila sa mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1578, at kasunod nito ay pinangalanang ito na [[:en:Santa_Ana,_Manila#Etymology|Santa Ana de Sapa]], bilang papuri sa ina ng Birheng Maria.<ref>{{Citation|title=The Kingdom of Namayan and Maytime Fiesta in Sta. Ana of Old Manila{{!}} traveleronfoot|url=https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/05/12/the-kingdom-of-sapa-and-maytime-fiesta-in-sta-ana-of-old-manila/|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | [[:en:San_Pedro_Macati_Church#History|Carretera de San Pedro Macati]] | <small>ang</small> San Pedro de [[:en:Makati#History|Macati]] <small>ay dating bahagi <br>ng kaharian ng</small> [[:en:Namayan|Namayan]], <small>na ngayon ay bahagi <br>ng Sta. Ana, Maynila</small> | | Tejeron Street |- | 2 | Calle Inviernes | | align="center"|{{coord|14.58403|N|121.00644|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Inviernes Street}} | Dr. M. L. Carreón Street |- | 3 | Calle Luengo | [[:en:José_Rizal#Execution|Manuel Luengo]]<br><small>gobernador sibil ng Maynila, 1896</small> | | Elpidio Quirino Avenue (Plaza Dilao) |- |} === Sampaloc hanggang Sta.Mesa === Ang pagkakatatag ng Sampaloc bilang isang bayan ay kasabay ng pagkakatatag nito bilang isang parokya na independyente sa Santa Ana de Sapa noong 1613. Noong panahong iyon, kasama rito ang ngayon ay Pandacan na nahiwalay dito noong 1712. Hanggang sa unang bahagi ng ika-20 siglo, ang Sampaloc ay binubuo ng mga palayan at kagubatan na may tuldok na burol at pinagsasalu-salo ng maliliit na maruruming kalsada. Ang lugar ay napuno ng mga kakahuyan ng mga puno ng sampalok (''Tamarindus indica'') kung saan pinangalanan ang distrito. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alix | [[:en:Legarda Street|José María Alix y Bonache]] | | Benito Legarda Street |- | 2 | Calle Andalucía | [[:en:Andalusia|Andalusia]], <small>[[Espanya]]</small> | | Alfonso Mendoza Street |- | 3 | Calle Bálic-Bálic | | | Gregorio Tuazon Street |- | 4 | Calle Buenavista | | align="center"|{{coord|14.3610|N|121.0590|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Buenavista}} | Victorino Mapa Street |- | 5 | Calle Bustillos | [[:en:Fernando_Manuel_de_Bustillo_Bustamante_y_Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | | Jose Figueras Street |- | 6 | Calle Castaños | | | Luis Lardizabal Street <!-- Luis Lardizabal y Montoya, ika-58 na Gobernador Heneral ng Pilipinas --> |- | 7 | Calle Cataluña | [[:en:Catalonia|Catalonia]], <br><small>lalawigan ng Espanya</small> | align="center"|{{coord|14.60736|N|120.98781|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Cataluña}} | Tolentino Street |- | 8 | Calle Constancia | [[:en:Constância|Constância]], <small>Portugal</small> | | Ruperto Cristobal, Sr. Street |- | 9 | Calle Gastambide | | | Francisco Dalupan Sr. Street |- | 10 | Calle Economía | | | Vicente Cruz Street |- | 11 | Calle Sobriedad | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 12 | Calle Gardenia | | | Licerio Gerónimo Street |- | 13 | Calle Isabel | [[:en:Saint_Isabelle_of_France|Santa Isabel]] | align="center"|{{coord|14.60557|N|120.99459|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isabel}} | Florentino Cayco Street |- | 14 | Calle Lepanto | [[:en:Battle of Lepanto|Labanan sa Lepanto]] | align="center"|{{coord|14.61109|N|120.99669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Lepanto}} | Sergio H. Loyola Street |- | 15 | Calle Lipa | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 16 | Calle Morayta | [[:es:Miguel_Morayta_y_Sagrario|Miguel Morayta]]<ref>{{Citation|title=Miguel Morayta y Sagrario {{!}}Project Saysay|url=https://www.facebook.com/psaysay/posts/miguel-morayta-y-sagrario-1834-1917-was-a-spanish-freemason-journalist-and-educa/1166956443381602/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60420|N|120.98774|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morayta}} | Nicanor Reyes Street |- | 17 | Calle Pepín | [[:EN:Pepin_the_Short|Pepin]], <br><small>sinaunang hari ng Pranses</small> | align="center"|{{coord|14.61032|N|120.99589|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pepin}} | Jesús Marzan Street<ref>{{Citation|title=Jesús Marzan{{!}} olympedia.org|url=https://www.olympedia.org/athletes/6627|language=en}}</ref> |- | 18 | Calle Padre Noval | Padre José Noval | | Quezon Street |- | 19 | Calle Trabajo | | align="center"|{{coord|14.60741|N|120.99816|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trabajo}} | Manuel Dela Fuente Street |- | 20 | Calle Washington | [[:en:Washington|Washington, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.61765|N|120.99492|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Washington}} | [[Kalye_Maceda|Antonio Maceda Street]]<ref>{{Citation|title=Ordinance No. 7077 {{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/7077.pdf|language=en}}</ref> |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Ang Sulucan ay isa sa sampung baryo na bumubuo sa arrabal ng Sampaloc. Ang iba pang siyam ay ang Bacood, Balic-Balic, Bilarang Hipon, Calubcub, Manggahan, Nagtahan, San Isidro, San Roque, at Santa Mesa. May isa pang matandang baryo na nagngangalang San Anton. Ang isa pang baryo na pinangalanang Santa Clara ay idinagdag sa kalaunan. Sa Tagalog, ang "Sulucan" (o "sulukan") ay nangangahulugang "isang lugar ng mga sulok" o "madilim, nakatagong mga sulok." Tunay na inilarawan ng mga salitang ito ang bahaging iyon ng arrabal noong panahon ng Kastila. ([https://www.facebook.com/UST1611official/posts/get-to-know-the-sulucan-estate-on-which-our-campus-now-stands-through-this-post-/2283322011679570/ THE UNIVERSITY OF SANTO TOMAS CAMPUS, Hacienda de Sulucan, ca. 1900] Noong termino ni Padre José Noval, na nagsilbi bilang Rector ng [[Unibersidad_ng_Santo_Tomas|Unibersidad ng Santo Tomas]] mula 1910 hanggang 1914, ay kung kailan nakakuha ang pamantasan ng 21.5-ektaryang lupain sa Sulucan. [[File:Map_of_the_City_of_Manila_June_1915_(Corrected_to_March_1919).jpg|thumb|center|700x700px|Mapa ng Lungsod ng Maynila, Office of Department Engineer, Phil. Dept., Hunyo 1915]] ==Lungsod Quezon== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod |- |- | Agham Road/BIR Road | Senator [[Miriam Defensor Santiago|Miriam P. Defensor-Santiago Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Albay Street (San Francisco Del Monte) | Bodino Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alcman Street | Lourdes Castillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alley 19 (Pag-asa) | R.G. Bartolome, Sr. Alley | [[Lungsod Quezon]] |- | Arayat Street | P. Bernardo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Arizona Street | Monte de Piedad Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Artillery Avenue (U.P. campus) | Laurel Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bálic-Bálic Road (Route 53) | N. Domingo Street | [[Lungsod Quezon]]–[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Banahaw Street | Mayor Ignacio Santos Diaz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Road | [[Batasan–San Mateo Road]] | [[Lungsod Quezon]]–[[San Mateo, Rizal|San Mateo]] |- | [http://www.pacificwrecks.com/airfields/philippines/balara/maps/map-balara.html#axzz3lbhxWZLP Balara Airfield] | University Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bohol Avenue | Sgt. Esguerra Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bonifacio–Manila Road / Bonifacio-Manila Road / Manila-Novaliches Road / Route 52 / Highway 52 | [[Bonifacio Avenue]] and [[Quirino Highway (Lungsod Quezon)|Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray, Bulacan|Norzagaray]] |- | Brixton Hill Street | Tomas Arguelles Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Broadway Avenue (Biak-na-Bato) | Doña Juana S. Rodríguez Avenue <small>''(name since reverted to Broadway Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Calle Retiro (Street) / C. Adan Street | N. S. Amoranto Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Capitol Park Drive | Don Antonio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Cebu Avenue | Mother Ignacia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Avenue | Eraño Manalo Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Boulevard | P. Tuazon Boulevard | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Hill Road (IBP Road) | [[Batasan Road]] | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Commonwealth Avenue, Lungsod Quezon]] | Don Mariano Marcos Avenue <small>''(name since reverted to Commonwealth Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Don Antonio Street / Interneighborhood Street | Holy Spirit Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | España Boulevard Extension | E. Rodríguez Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Fairview Avenue / Quezon Boulevard Extension | [[Quezon Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Geneta Street | P.G. Santillan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Granada Street]] | Sen. Jose O. Vera Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Greenhills Drive | Capitol Hills Drive / Manotok Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Highland Drive | Tomas Castro Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Hilaga Avenue | [[North Avenue (Lungsod Quezon)|North Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Infantry Avenue (U.P. campus) | Magsaysay Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Ipo Road / Don Tomas Susano Road / Novaliches-Ipo Road (Route 52) | [[Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray]] |- | K-A Street | Luis Sianghio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-B Street | Teodoro E. Gener Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-C Street | Judge Jimenez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-D Street | Jose E. Erestain Sr. Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-E Street | Dr. Jesus Azurin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Kanluran Avenue | [[West Avenue (Lungsod Quezon)|West Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Kentucky Street | Ernesto Porto Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Loma-Balintawak Road | [[Bonifacio Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Lambay Street | Sta. Catalina Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Laong Laan Street | Nicanor Roxas Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Trinidad Street | Enrique Sobrepeña Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Litex Road (Manila Gravel Pit Road) | Payatas Road | [[Lungsod Quezon]] |- | Louisiana Street | Don Alfredo Egea Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maganda Street | Maayusin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Main Avenue | Justice Lourdes Paredes San Diego Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Makiling Street | Don Manuel Agregado | [[Lungsod Quezon]] |- | Malasimbo Street (Del Monte Avenue to Maria Clara Street) | Don Ramon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maligaya Street | Mayaman Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Malualhatì Street | Mahusay/Marilág Streets | [[Lungsod Quezon]] |- | Maningning Street | Malusog Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Mapagsanggalang Street | Mapagkawanggawa Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Matiisin Street | V. Luna Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Matimyas Street | Mayumì Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Minnesota Street | Ermin Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Morong Street | Scout Oscar M. Alcaraz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | New York Avenue ''(west)'' | Pablo P. Reyes, Sr. Street ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | Nevada Street | F. Manalo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | North Avenue (U.P. campus) | Osmeña Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | North Diversion Road | [[North Luzon Expressway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Mabalacat]] |- | Pacific Avenue | Doña M. Hemady Street | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Aunario Street | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Pelaez Ext. Street | Pedro Cruz Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Francesc Pi i Margall|Pi y Margall]] Street | Sen. Mariano J. Cuenco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Pulog Street | N. Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Renacimiento Street | Tomas Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Roosevelt Avenue | [[Fernando Poe Jr. Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Rosario Drive (from Valley Road to N. Domingo Street/Balic-Balic Road) and Valley Road | [[Betty Go-Belmonte Street]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Sampaloc Avenue | [[Tomas Morato Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Samson Road (Lungsod Quezon segment) | Old Samson Road | [[Lungsod Quezon]] |- | San Bartolome Street | P. de la Cruz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Santolan Road | [[Bonny Serrano Avenue|Col. Bonny Serrano Avenue]] ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]]-[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Sauyo Road | Don Julio Gregorio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Sierra Madre Street | Speaker Perez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (quadrangle area) | [[East Avenue (Lungsod Quezon)|East Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (U.P. campus) | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sobriedad Street | D. Tuazon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South Avenue (U.P. campus) | Roxas Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | South 2 Street | Scout Albano Street / Eugenio Lopez Jr. Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South 3 Street | Scout Bayoran Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 4 Street | Scout Borromeo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 5 Street | Scout Madriñan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 6 Street | Scout Rallos Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 7 Street | Scout Limbaga Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 8 Street | Scout Fernandez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 9 Street | Scout Fuentebella Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 10 Street | Scout Gandia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 11 Street | Scout de Guia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 12 Street | Dr. Lazcano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 13 Street | Scout Delgado Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 14 Street | Scout Lozano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 15 Street | Scout Castor Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 16 Street | Marathon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 17 Street | Fr. Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 18 Street | Scout Ojeda Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 19 Street | Scout Chuatoco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South B Street | Scout Magbanua Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South C Street | Scout Reyes Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South D Street | Scout Santiago Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South E Street | Scout Tobias Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South F Street | Scout Tuason Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South G Street | Scout Torillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South H Street | Scout Ybardolaza Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South I Street | 11th Jamboree Street / GMA Network Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South K Street | Scout Rallos Extension ''(from north end)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | South Market Street | Don Alejandro Roces Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sunnyside Drive | Eymard Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Tacio Street | Comm. Dev. Center Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | Sgt. Rivera Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | N. Zamora Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Timog Avenue]] | South Avenue {{small|''(name reverted to Timog Avenue since 1965)''}} | [[Lungsod Quezon]] |- | Tuayan Street | Raymundo Familara Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Virginia Street | Sgt. J. Catolos | [[Lungsod Quezon]] |- | Zebra Drive | Temple Drive | [[Lungsod Quezon]] |} ==Iba pang lungsod o bayan sa Kalakhang Maynila== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod o bayan na dinadaanan |- | 10th Avenue | Macario Asistio, Sr. Avenue <small>''(name since reverted to 10th Avenue)''</small> | [[Caloocan]] |- | A. Diego Street | Colonel M. Ver Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Alfaro Street | L. P. Leviste Street | [[Makati]] |- | Alvarado Street | Carlos Palanca Street | [[Makati]] |- | Amber Avenue | J. Escrivà Drive | [[Pasig]] |- | Angel Tuazon Avenue | Gil Fernando Avenue | [[Marikina]] |- | A. Raquiza Street | F. Antonio | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Avenida Alfonso | Alfonso XIII | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Bay Boulevard | [[Jose W. Diokno Boulevard]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Blumentritt Street | Rt. Rev. G. Aglipay Street | [[Mandaluyong]] |- | Buendía Avenue | [[Sen. Gil Puyat Avenue]] | [[Makati]]–[[Pasay]] |- | C. Ruiz Street | Pedro B. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Calle Baltazar | Zamora Street | [[Caloocan]] |- | Calle Libertad (Street) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Pasay]] |- | Calle Libertad (Street) | Domingo M. Guevara Street | [[Mandaluyong]] |- | Calle Pinagbarilan | Edang Street | [[Pasay]] |- | Calle Real (Street) | [[Diego Cera Avenue]] / [[Alabang-Zapote Road]] | [[Las Piñas]]–[[Muntinlupa]] |- | Calle Reposo (Street) | [[Nicanor Garcia Street|Nicanor García Street]] | [[Makati]] |- | Calle Valenzuela (Street, F. Blumentritt Street to Pinaglabanan Street) | José Gil Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Camino de Mandaluyong (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan">{{Cite book|last=Neira|first=Eladio|url=https://books.google.com/books?id=mkVxAAAAMAAJ|title=Glimpses Into the History of San Juan, Metro Manila|date=1994|publisher=Life Today Publications|isbn=978-971-8596-09-8|language=en}}</ref> | San Juan-Mandaluyong Road, F. Blumentritt Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Mandaluyong]] |- | Camino de Mariquina (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan" /> | San Juan–Marikina Road, Marikina Road, N. Domingo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Quezon City]] |- | Canley Road | Danny Floro Street | [[Pasig]] |- | Chorillo Street | General Julian Cruz Street | [[Marikina]] |- | Concepción Street | A. Layug Street | [[Pasay]] |- | Coronado Street | Sgt. F. Santos | [[Mandaluyong City]] |- | Cpl. York Street | Magalona Street | [[Mandaluyong]] |- | Daang Bakal Road | Munding Avenue, Shoe Avenue, Bagong Silang Road | [[Marikina]] |- | Dalla Street | Andres Soriano Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Dansalan Street | M. Vicente Street | [[Mandaluyong]] |- | Dao Street Extension | Sacred Heart Street | [[Makati]] |- | Diamond Avenue | [[ADB Avenue]]/F. Abello Street | [[Pasig]] |- | East Drive | Courtyard Drive | [[Makati]] |- | East Manila South Road (Route 59) | M. L. Quezón | [[Taguig]] |- | Elizalde Road | Elisco Road | [[Taguig]] |- | Emerald Avenue | F. Ortigas, Jr. Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Escarpment Road | Captain Henry P. Javier Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002">{{Cite map |year=2002 |title=Greenhills-Ortigas commercial complex |scale=1:3,500 |publisher=Cunanan Maphouse |publication-place=[[Makati]] }}</ref> | [[Pasig]] |- | Farmers Avenue | Bagong Farmers Avenue | [[Marikina]] |- | Florante Street | J. Alvior Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946">{{cite map |last=Buenaventura |first=Fidel |title=San Juan Heights Addition |map=San Juan Heights Addition |map-url=https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |year=1946 |scale=1:5000 |publisher=National Library of the Philippines |id=NLP00CG0000000202 |access-date=November 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220815051347/https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |archive-date=August 15, 2022}}</ref> | Pedro Guevarra Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946" /> | Lawson Street | [[Mandaluyong]] |- | F.B. Harrison Street | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- | Frontera Drive | Central Avenue | [[Pasig]] |- | General Ricarte Street | P. Binay Street | [[Makati]] |- | Guadalupe–Pateros Road (Route 21A) | Dr. José P. Rizal Extension | [[Makati]] |- | H. Lozada Street (Aurora Boulevard to 29 de Agosto Street) | Sofronio Veloso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Herrera Street | Vicente A. Rufino Street | [[Makati]] |- | Hi-Way Drive | Station Road | [[Makati]] |- | Hollywood Drive (Bukang-Liwayway) | Lieutenant José M. Artiaga Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Hotel Drive | East Street | [[Makati]] |- | Ilang-Ilang Street | F. Santos Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Imelda Avenue | [[Kalayaan Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] (since 2023) |- | Imelda Avenue | [[Ninoy Aquino Avenue]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Joffre Street | Ibuna Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Johnston Street | Capt. S. Roja | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Gil Street (F. Manalo Street–F. Blumentritt Street) | Valenzuela Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Rizal Boulevard (Route 54B) / Manila East Road | [[Shaw Boulevard]] | [[Mandaluyong]] and [[Pasig]] |- | Kabihasnan St. | Victor Medina St. | [[Parañaque]] |- | Kenneth Road | Eusebio Avenue (Alfonso Sandoval Avenue to Paraiso Street) | [[Pasig]] and [[Taytay, Rizal]] |- | Kitchener Street (Richenine Street) | C. M. Recto Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Laon Laan Street | P. Antonio Street | [[Pasig]] |- | Lion's Road | Dra. Leonisia H. Reyes Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Malibay Street | C. Suarez Street | [[Pasig]] |- | Manila Circumferential Road / Highway 54 (Route 54) / 19 de Junio | [[Samson Road]] and [[EDSA|Epifanio de los Santos Avenue]] (EDSA) | [[Caloocan]], [[Quezon City]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Mandaluyong]], [[Makati]], [[Pasay]] |- | Manila North Road (Route 3) | [[MacArthur Highway]] | [[Caloocan]]–[[Aparri]] |- | Highway 55 (Route 55) / Manila Provincial Road | [[Aurora Boulevard]], [[Legarda Street]], [[Magsaysay Boulevard]], and [[Marikina-Infanta Highway]] / [[Marilaque Highway]] (Marcos Highway) | [[Manila]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Quezon City]], [[Marikina]], [[Pasig]] |- | Marne Street | G. Ocampo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | México Road | [[Taft Avenue]] Extension | [[Pasay]] |- | MIA Road | [[NAIA Road]] | [[Parañaque]] |- | Melanio Street | Melanio de Salapan Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Molave Street | General Ordoñez Street | [[Marikina]] |- | Nichols–McKinley Road | [[Andrews Avenue]] and [[Lawton Avenue]] | [[Pasay]] and [[Taguig]] |- | North Drive | Parkway Drive | [[Makati]] |- | Office Drive | North Street | [[Makati]] |- | Ortega Street (F. Manalo Street–P. Guevarra Street) | Mariano Marcos Street<ref name="marcos-street">{{Cite web |date=2016-02-15 |title=San Juan's Guia Gomez endorses Bongbong Marcos for VP |url=https://www.rappler.com/nation/elections/122511-bongbong-marcos-guia-gomez-endorsement/ |access-date=2022-04-07 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> | [[San Juan, Manila|San Juan]] |- | Paraiso Street (Pinaglabanan Street–D. Santiago Road) | Atty. A. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Pasay Road (Route 57) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Makati]] |- | Pasong Tamo | [[Chino Roces Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] |- | Pershing Street | Romualdez Street | [[Mandaluyong]] |- | Plaridel Street | Eagle Street | [[Pasig]] |- | Rada Street | Thailand Street <small>''(name since reverted to Rada Street)''</small> | [[Makati]] |- | Riverside Drive | F. Manalo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Rizal Drive | West Street | [[Makati]] |- | Route 3A | Rizal Avenue Extension | [[Caloocan]] |- | Route 21 B | Dr. Sixto Antonio Avenue | [[Pasig]] |- | Route 53 | [[Sumulong Highway]] | [[Marikina]] |- | San Venancio Street | Adevoso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Drive / South Drive | Palm Drive | [[Makati]] |- | South Superhighway / South Diversion Road | [[Osmeña Highway]], [[South Luzon Expressway]] | [[Manila]]–[[Santo Tomas, Batangas|Santo Tomas]] |- | St. Francis Avenue | Hunters ROTC Avenue | [[Cainta]] |- | Súcat Road | [[Dr. Santos Avenue]] | [[Parañaque]]–[[Muntinlupa]] |- | Sultana Street | La Campana Street <small>''(name since reverted to Sultana Street)''</small> | [[Makati]] |- | Tektite Road | Exchange Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Theater Drive | Parksquare Road | [[Makati]] |- | [[Tramo Street]] | Aurora Boulevard | [[Pasay]] |- | Ugong Street | Saint Paul Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Verdun Street | Reraon Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Manila South Road (Route 1A) | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- |} == Karagdagang pagbabasa == # [https://tulay.ph/2018/10/16/saints-sinners-conquerors-laborers-binondo-street-names-reflect-heritage/ ''Saints, sinners, conquerors, laborers: Binondo street names reflect heritage''] (sa wikang Ingles) # Traveler on foot [https://www.scribd.com/document/167348552/Old-Street-Names-of-Manila Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # scribd.com [https://www.scribd.com/document/313367380/Old-Street-Names-of-Manila ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # wordpress.com [https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/07/10/old-street-names-of-manila/ ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://medium.com/@1634PH/narratives-and-renamed-streets-949d2db2d06b ''Narratives and Renamed Streets''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://opinion.inquirer.net/134692/street-names-remembering-and-forgetting ''Street Names, Remembering and Forgetting''] (sa wikang Ingles) # [https://web.archive.org/web/20240712203940/https://www.lougopal.com/manila/ ''Manila Nostalgia''] (sa wikang Ingles) ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga lansangan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga lansangan sa Kalakhang Maynila]] n54bocyelnj4qk7qiwcy4nof9mmbssi 2140620 2140613 2024-12-07T06:35:43Z Jojit fb 38 Inilipat ni Jojit fb ang pahinang [[Talaan ng mga lansangan ng Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] sa [[Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] 2140613 wikitext text/x-wiki Ito ay isang bahagyang tala ng mga lansangan o daanan sa [[Kalakhang Maynila]], [[Pilipinas]], na sumailalim ng isang pagbabago ng pangalan noong nakaraan. ==Maynila== === Intramuros === Ang lokasyon kung saan itinayo ang [[Intramuros]] ay orihinal na lugar para sa [[kalakalan]] ng mga lipi at kahariang [[mga Tagalog|Tagalog]] na nangangalakal sa mga mangangalakal na mula sa ngayo'y [[Tsina]], [[Indya]], [[Borneo]], at [[Indonesia]]. Nang [[Kasaysayan ng Pilipinas (1565–1898)|sakupin ng mga Kastila]] ito, inatasang gawing mula sa bato at konkreto ang palibot ng buong lawak ng Intramuros noong 1571 ng Espanyol na si [[Miguel López de Legazpi]]. Ang pangalang "''Intramuros''" ay mula sa salitang Espanyol na nangangahulugang "sa loob ng mga pader".<ref>{{Citation|title=Intramuros {{!}} britannica.com|url=https://www.britannica.com/place/Intramuros|language=en}}</ref> Sinira ang apat na bahagi ng pader upang maging maluwag ang pagpasok sa lungsod: ang timog-kanlurang dulo ng Calle Aduana (Abenida Andres Soriano Jr. ngayon); silangang dulo ng Calle Anda; ang hilagang-silangang dulo ng Calle Victoria (dating kilala bilang Calle de la Escuela); at ang timog-silangang dulo ng Calle Palacio (Kalye General Luna ngayon). {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Real del Palacio del Gobernador | Pangunahing daanan mula sa ''Plaza Mexico'' sa kahabaan ng Ilog Pasig hanggang sa Landas A. Bonifacio sa Port Area (o Pook Pantalan)<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://d0ctrine.com/2013/03/04/streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Sa loób ng Maynilà (Intramuros) {{!}} filipinoscribbles |url=https://filipinoscribbles.wordpress.com/tag/calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Puerta Real de Bagumbayan, 1985 {{!}} Intramuros Administration |url=https://intramuros.gov.ph/2022/07/18/puerta-real-de-bagumbayan-1985/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.58969|N|120.97479|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Palacio}} | Kalye [[Antonio Luna]] |- | 2 | Calle Aduana / Calle Claveria | Ipinangalan kay [[Narciso_Clavería_y_Zaldúa|Narciso Clavería]]<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://www.facebook.com/656729927676590/photos/a.743201285696120/771380806211501/?_rdr|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59270|N|120.97307|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aduana}} | Abenida [[Andres Soriano|Andrés Soriano]] |- | 3 | Calle Cerrada | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:cerrada|''cerrada'']] na ibig sabihin ay nakapinid | | Kalye San Juan de Letrán |- | 4 | Calle de Almacenes | | | Kalye Maestranza |- | 5 | Calle de Barberos | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:barbero#Spanish|''barberos'']] na ibig sabihin ay [[manggugupit]] | | Kalye Urdaneta |- | 6 | Calle de la Bomba | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:bomba|''bomba'']] na ibig sabihin ay [[pampasabog]] | | Kalye Legaspi |- | 7 | Calle de la Escuela | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:escuela|''escuela'']]<ref>{{Citation|title=Empowering Filipino Youth {{!}} Escuela Taller |url=http://escuelataller.org.ph/|language=en}}</ref> na ibig sabihin ay [[paaralan]] | | Kalye [[Victoria ng Gran Britanya|Victoria]]<ref>{{Citation|title=Manila High School {{!}} The Historical Marker Database|url=https://www.hmdb.org/m.asp?m=25235|language=en}}</ref> |- | 8 | Calle del Baluarte / Calle Fundición | | | Kalye Muralla |- | 9 | Calle Farol | | | Kalye [[Fernando de Magallanes|Magallanes]] |- | 10 | Calle del Hospital | | | Kalye Cabildo |- | 11 | Calle Real del Parián | | align="center"|{{coord|14.59059|N|120.97606|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Parian}} | Kalye Real |- | 12 | Calle Recogidas | | | Kalye Anda |- | 13 | Calle San Juan de Dios |Ipinangalan kay Juan de Dios, isang sundalong Portuges | | Kalye Legazpi |- | 14 | Calle Vivas | | | Kalye Andres Novales |- |} === Tondo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Alburquerque | | align="center"|{{coord|14.60690|N|120.96830|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Albuquerque}} | Kalye [[Raha Matanda|Rajah Matanda]] |- | 2 | Calle Bancusay | Mula sa Ilog Bangkusay kung saan naganap ang Labanan sa Ilog Bangkusay | align="center"|{{coord|14.61643|N|120.96578|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bancusay}} | Kalye Francisco Varona |- | 3 | Calle Folgueras | Ipinangalan kay [[Mariano Fernández de Folgueras]] | | Kalye [[Carmen Planas]] |- | 4 | Calle Manicninc | Mula sa [[Manchineel|manicnic]], uri ng punong-kahoy (na nakakalason) | | Kalye Filemon Aguilar<ref>{{Citation|title=Manny Villar's holiday wishes for P-Noy, Corona, GMA {{!}} philstar.com|url=https://www.philstar.com/lifestyle/sunday-life/2011/12/25/761541/manny-villars-holiday-wishes-p-noy-corona-gma|language=en}}</ref> |- | 5 | Calle Manúguit | Ipinangalan kay [[Sabwatan ng Tondo|Agustin Manúguit]], ang sinaunang lakan ng Tondo | align="center"|{{coord|14.3747|N|120.5845|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Manuguit}} | Abenida [[José Abad Santos|Jose Abad Santos]] |- | 6 | Calle Pescadores | Mula sa [[Pescadores|mga pulo ng Pescadores]] | align="center"|{{coord|14.60497|N|120.96688|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pescadores}} | Kalye Santo Cristo |- | 7 | Calle Quiricada | | | Kalye Juan Nolasco |- | 8 | Calle Sande | | align="center"|{{coord|14.61112|N|120.96832|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sande}} | Kalye Nicolás Zamora |- | 9 | Calle Tayabas | | | Kalye Francis P. Yuseco |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Sa Tondo, may dalawang eskinita na pinangalanang Pitóng Gatang at Amarlanhagui na nasa pagitan ng Mababang Paaralan ng Magát Salamat at Kalye Capulong malapit sa Estero de Vitás. Ang kasalukuyang Abenida Jose Abad Santos ay dating pinangalanang Calle Manuguit. Sa gayon, pinarangalan ng mga taga-Tondo ang kanilang mga kapatid. Tinalo ng mga Espanyol ang mga maharlika ng Maynila na sina [[Raha Matanda|Raha Matandâ]] at [[Raha Sulayman|Raha Solimán]] noong Hunyo 1570, at bumalik sila sa [[Cebu]] kung saan sila unang nakapanirahan. Subalit sila’y pinabalik nang sumunod na taon sa ilalim ni Miguel López de Legaspi, kung saan kanilang nalipol ang kapwa nilang maharlika na si Raha Pitong Gatang mula sa [[Macabebe]], [[Pampanga]], sa Labanan sa Ilog ng Bangkusáy, isang estero ng Tondo. Kabilang si Pitong Gatang sa 24 na datu na namuno sa lugar kung sa ngayon ay [[Kalakhang Maynila]], [[Rizal]], [[Bulacan|Bulacán]] at [[Pampanga]], na noong 1587-88 ay nagtangkang lumaban sa mga Kastilang mananakop. Ang tagumpay ng mga Espanyol ay nakumpirma noong Hunyo 3, 1571 nang ang mga “indio” ay nalipol. Samantala, ang makasaysayang Calle Bangkusáy na pinangyarihan ay binago ang pangalan at ngayon ay tinatawag na Kalye F. Varona.<ref>{{Citation|title=Forgotten heroes: Datus who first struck for independence{{!}} mb.com.ph|url=https://mb.com.ph/2020/08/30/forgotten-heroes-datus-who-first-struck-for-independence/|language=en}}</ref> Ang pagpapalit nito ay isinakatuparang ng ng Sangguniang Panlungsod ng Lungsod ng Maynila sa ilalim ng Alkalde na si Antonio Villegas noong Marso 21, 1968, tutol sa kahilingan ng mga taga-Tondo.<ref>{{Citation|title=An Ordinance Re4storing to P. Varona Street in Tondo TAS Former and Original Name "Bankusay Street"{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/6661.pdf|language=en}}{{Dead link|date=Nobyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === San Nicolas === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Aceiteros | Mula sa Kastilang ''aceiteros'' na ibig sabihin manlalangis; isa sa mga bahay sa kalyeng ito nanirahan si Andres Bonifacio noong mga 1886-1892<ref>{{Cite web |last=Ocampo |first=Ambeth R. |date=2015-07-15 |title=Walking tour of Bonifacio’s Manila |url=https://opinion.inquirer.net/86710/walking-tour-of-bonifacios-manila |access-date=2024-12-06 |website=INQUIRER.net |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60216|N|120.96903|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aceiteros}} | Kalye Marcelino De Santos |- | 2 | Calle Encarnación | | | Kalye Asunción |- | 3 | Calle del Rondín | | | Kalye Numancia |- | 4 | Calle Salinas | | | Kalye [[Juan Sebastián Elcano|Elcano]] |- | 5 | Calle Soledad | | | Kalye Camba<ref>{{Citation|title=The Parish: Governador General Andres Garcia Camba {{!}} pintakasiph.|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle de Santa Rosa | | | Kalye Urbiztondo |- |} === Binondo === Ang [[Binondo]] ay ang ''Chinatown'' o nayong Tsina na distrito ng Maynila. Ito ang pinakalumang nayong Tsina sa mundo at naging sentro ng komersyo ng bansa noong panahon ng [[Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas|pananakop ng mga Amerikano]]. Marami sa mga komersyal na establisyimento ng Binondo ang nawasak pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], kung saan lumipat ang mga kompanya sa Makati, ang pinansiyal na kabisera ng Pilipinas. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Anloague | Hango sa salitang [[anluwagi]], na ibang tawag para sa karpintero;<ref>{{Citation|title=History lying in plain sight{{!}} inquirer.net |url=https://opinion.inquirer.net/170726/history-lying-in-plain-sight|language=en}}</ref> nanirahan sa kalyeng ito ang mga karpinterong Tsino na nagbebenta ng [[muwebles]] na yari sa kahoy<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.60457|N|120.97095|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Anloague}} | Kalye [[Juan Luna]] |- | 3 | Calle Arranque | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:arranque|''arranque'']] na ibig sabihin ay paandarin (ang isang makina o motor) | align="center"|{{coord|14.60662|N|120.97962|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arranque}} | Kalye [[Teodora_Realonda_y_Quintos|Teodora Alonzo]] |- | 4 | Calle Díaz | Ipinangalan kay Valentín Díaz<ref>{{Citation|title=Founders of the Katipunan{{!}} PhilippineMasonry.org|url=https://www.philippinemasonry.org/founders-of-the-katipunan.html|language=en}}</ref> | | Kalye Benavidez |- | 5 | Calle Príncipe | Ipinangalan kay [[Alfonso XIII]], na prisipe pa noon<ref name=":0">{{Citation|title=Binondo Streets{{!}} chinatownmuseum.org|url=https://www.chinatownmuseum.org/learn/binondo-streets|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59882|N|120.96669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Principe}} | Kalye Rafael del Pan<ref>{{Citation|title=Today in Filipino history, June 17, 1863, Rafael del Pan was born in Intramuros, Manila {{!}} kahimyang.com |url=https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1529/today-in-philippine-history-june-17-1863-rafael-del-pan-was-born-in-intramuros-manila#google_vignette|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle Rosario | Ipinangalan bilang pagpupugay patrona ng Simbahan ng Binondo, ang [[Birhen ng Banal na Rosaryo]]<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.59822|N|120.97582|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Rosario}} | Kalye [[Quintín Paredes]] |- | 7 | Calle San Jacinto | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Panciteria San Jacinto<ref>{{Citation|title=Our Story{{!}} Panciteria San Jacinto|url=https://www.panciteriasanjacinto.com/our-story|language=en}}</ref> | | Kalye [[Tomas_Pinpin|Tomás Pinpin]] |- | 8 | Calle Soledad | Ipinangalan kay Nuestra Señora de la Soledad de Manila o Mahal na Birhen ng Soledad ng Porta Vaga<ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de la Soledad de Manila – The Queen and Refuge of the Poor{{!}} positivelyfilipino|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> | | Kalye Dasmariñas |- | 9 | Calle Oriente | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Hotel de Oriente<ref>{{Cite book |last=Ira |first=Luning B. |url=https://books.google.com.ph/books?id=mgANAQAAMAAJ |title=Streets of Manila |date=1977 |publisher=GCF Books |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60086|N|120.97443|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Oriente}} | Kalye Victoria Ty-Tan |- | 10 | Calle Sacristía | Sacristia de Binondo<ref>{{Citation|title=Where are the places in Noli Me Tangere now?{{!}} villagepipol.com |url=https://villagepipol.com/where-are-the-places-in-noli-me-tangere-now/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60143|N|120.97650|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sacristia}} | Kalye Román Ongpin |- | 11 | Paseo de Azcárraga<ref>{{Citation|title=Calle Azcarraga, March 4, 1961{{!}} Philippines Free Press|url=https://philippinesfreepress.wordpress.com/1961/03/04/calle-azcarraga-march-4-1961/|language=en}}</ref> | Ipinangalan kay Marcelo Azcárraga Palmero | align="center"|{{coord|14.60387|N|120.98083|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Paseo de Azcárraga}} | Abenida [[Claro_M._Recto|Recto]] |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang pangunahing bahagi ng Azcárraga na humahantong sa baybayin ng San Nicolas at Tondo mula sa Binondo ay pinangalanang Paseo de Azcárraga, sa ngalan ng mestisong Pilipino-Kastila na Ministro, si Marcelo Azcárraga y Palmero. Sa [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]], nahati ang lansangan ng tatlong estero na dumadaloy sa distrito: ang Calle General Izquierdo, Calle Paz at Calle Bilibid. Sa [[Sampaloc, Maynila|Sampaloc]], tinawag ang lansangang ito na Calle Iris na nagtapos sa Calle Alix (na ngayon ay kilala bilang Kalye Legarda). Noong 1961, ipinangalan ang abenida kay [[Senado ng Pilipinas|Senador]] [[Claro M. Recto|Claro Mayo Recto]]. Noong Hulyo 7, 1892, sa isang gusaling may bilang na 72 Calle Azcarraga, sa kanto ng Calle Sagunto (na ngayon ay nangagalang Santo Cristo) sa [[Tondo, Maynila|Tondo]], itinatag ni [[Andrés Bonifacio|Andres Bonifacio]] ang rebolusyonaryong lipunan na [[Katipunan]]. === Quiapo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Barbosa | | align="center"|{{coord|14.59728|N|120.98441|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Barbosa}} | Kalye Bautista |- | 2 | Calle Dulumbayan | Salitang pinagsama na nangangahulugang dulong bayan<ref>{{Citation |title=Rizal Avenue – A street to love{{!}} lougopal.com |url=http://www.lougopal.com/manila/?p=2681 |language=en}}</ref> | align="center" |{{coord|14.61433|N|120.98264|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dulumbayan}} | [[Abenida Rizal]] |- | 3 | Calle Echagüe | Ipinangalan kay [[Rafael de Echague|Rafaél de Echagüe]] | align="center" |{{coord|14.59810|N|120.98208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Echague}} | Kalye Carlos Palanca Sr. |- | 4 | Calle El Dorado | | align="center" |{{coord|14.59701|N|120.99480|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle El Dorado}} | [[Bulebar Quezon]] |- | 5 | Calle Pelota | | | Kalye Trinidad |- | 6 | Calle San Roque | Ipinangalan kay [[San Roque]] | | Kalye P. Gómez |- | 7 | Calle San Sebastián | Ipinangalan kay [[San Sebastian|San Sebastián]] | align="center" |{{coord|14.59897|N|120.98762|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Sebastian}} | Kalye R. Hidalgo |- | 8 | Calle Raón | Ipinangalan kay [[José Antonio Raón]] | | Kalye Gonzalo Puyat |- |} === Sta. Cruz === Itinatag ang distrito ng [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]] (nakaugaliang pinapaikli sa "Sta. Cruz") noong 1594 ng mga Kastila, at kalaunan ay pinamunuan ito ng mga mangangalakal at tagapagpamili dahil sa kalapitan nito sa [[Ilog Pasig]]. Hindi nagtagal ay nagkaroon ito ng mga bahay-kalakal at mga gusali na nakatuon sa pagkakalakal at paglilibang. Sa kasalukuyan, tahanan ito ng ilang mga makasaysayang gusali.<ref>{{Citation|title=Escolta Santa Cruz district, Manila (Philippines) {{!}} Urban Knowledge Network Asia|url=https://www.ukna.asia/projects/escolta-santa-cruz-district-manila-philippines|language=en}}</ref> Dating bahagi ang Sta. Cruz ng Parokya ng Quiapo, bago ito naging sariling parokya noong Hunyo 20, 1619. Kapwa ang Quiapo at Santa Cruz ay mga nayon na umasailalim sa sinaunang lalawigan ng [[:en:Tondo,_Manila#Colonial_period|Tondo]]. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Batangas | Mula sa salitang [[Batangas#Etimolohiya|batangan]], na nangangahulugang balsa sa pangingisda | | Kalye A. Lorenzo Jr. |- | 3 | Calle Camarines | Mula sa Kastilang [[:en:Camarín|''camarín'']], na ibig sabihin ay dambana | align="center"|{{coord|14.61809|N|120.98329|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Camarines}} | Kalye Herrera |- | 4 | Calle Evangelista | Ipinangalan kay [[Edilberto Evangelista]] | align="center"|{{coord|14.62058|N|120.98338|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Evangelista}} | Kalye Maria Natividad |- | 5 | Calle Gándara | Ipinangalan kay [[José de la Gándara y Navarro|José de la Gándara]] | align="center"|{{coord|14.60173|N|120.97726|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Gandara}} | Kalye Sabino Padilla |- | 6 | Calle Magdalena | Ipinangalan kay [[Santa Magdalena]] | align="center"|{{coord|14.60759|N|120.97812|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Magdalena}} | Kalye Guillermo Masangkay |- | 7 | Calle Mangahan | | align="center"|{{coord|14.61190|N|120.98519|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Mangahan}} | Kalye Pedro Guevarra |- | 8 | Calle Melba | | align="center"|{{coord|14.60523|N|120.98084|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Melba}} | Kalye Doroteo José |- | 9 | Calle Misericordia | | align="center"|{{coord|14.60777|N|120.98116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Misericordia}} | Kalye [[Tomás Mapúa]] |- | 10 | Calle Morga | | align="center"|{{coord|14.61666|N|120.97808|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morga}} | Kalye Tayuman |- | 11 | Calle O'Donell | | align="center"|{{coord|14.60199|N|120.98579|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle O'Donell}} | Kalye Severino Reyes |- | 12 | Calle Quiotan | | align="center"|{{coord|14.60037|N|120.98255|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Quiotan}} | Kalye Sales |- | 13 | Calle Requesens | | align="center"|{{coord|14.60961|N|120.98316|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Requesens}} | Kalye E. Remigio |- | 14 | Calle Sangleyes | | align="center"|{{coord|14.62168|N|120.99498|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sangleyes}} | Daang Blumentritt |- | 15 | Calle Trozo | | align="center"|{{coord|14.61107|N|120.98133|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trozo}} | Kalye Bambáng |- | 16 | Calle Zurbarán | | align="center"|{{coord|14.60765|N|120.98303|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Zurbaran}} | Kalye Valeriano Fugoso |- |} === San Miguel === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alejandro VI | Ipinangalan kay [[Papa Alejandro VI|Alejandro VI]] | align="center"|{{coord|14.60284|N|120.99085|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Alejandro IV}} | Kalye De los Santos |- | 2 | Calle Avilés Malacañan | Ipinangalan sa [[Palasyo ng Malakanyang|Malacañan]] | align="center"|{{coord|14.59436|N|120.99352|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aviles}} | Kalye [[José Laurel]] |- | 3 | Calle Bustillos | Ipinangalan kay [[Fernando Manuel de Bustillo Bustamente y Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | align="center"|{{coord|14.60195|N|120.99277|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bustillos}} | Kalye J. Figueras |- | 4 | Calle Marqués de Novaliches | Ipinangalan kay [[Manuel Pavía]], na Gobernador Heneral ng Pilipinas (1854) na naging Marques ng Novaliches na ipinagkaloob ng kaharian ng Espanya | align="center"|{{coord|14.59262|N|120.98941|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Novaliches}} | Kalye Nicanor Padilla |- | 5 | Calle Tuberías de Agua | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:tubería#Spanish|''tuberia'']], na ibig sabihin ay pagtutubo | align="center"|{{coord|14.59742|N|120.98867|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tuberias}} | Kalye Dr. Concepción C. Aguila |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang kasalukuyang Kalye Concepción Águila ay dating tinatawag na "Tuberías", na nangangahulugang mga tubo (ng tubig) o patubigan sa [[wikang Kastila]]. Ang kasalukuyang lansangan ng Concepción Águila ay patungo sa Nagtahan, na siyang orihinal na lokasyon ng Puwente Carriedo ("''Canales de Carriedo''"), na tumatakbo mula [[Ilog Marikina]] sa Santolan sa pamamagitan ng imbakan ng tubig na El Depósito, isang imbakan nasa ilalim ng tubig sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|Lungsod ng San Juan]] patungong [[Intramuros]] na idinisenyo ni Genaro Palacios noong 1882, na naging pangunahing imbakan ng tubig para sa [[Maynila]] noong panahon ng Kastila at ng mga kalapit na bayan. === Ermita hanggang Port Area === Sa panahong pananakop ng mga Kastila, ang kasalukuyang Ermita hanggang Port Area (o Pook Pantalan) ay dating isang bayan ng Tagalog na nagngangalang "Lagyo". Napalitan ang pangalan noong ika-17 dantaon bilang ''[[La Hermita]]'' dahil sa isang [[ermitanyo]] na nagngangalang Juan Fernandez de Leon, na nanirahan doon at nagtayo ng isang ''ermita'', dala ang isang imahen ng ''Nuestra Señora de Guia''. Ang pangalang tawag sa kanyang itinayong tirahan ay lumawak sa buong distrito, na naging Ermita hanggang sa kasalukuyan. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Arroceros | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Arroceros|''arroceros'']] na ibig sabihin ay mahilig sa kanin | align="center"|{{coord|14.59070|N|120.98189|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arroceros}} | Kalye [[Antonio Villegas]] |- | 2 | Calle Bagumbayan <br>(Paseo de las Aguadas) | Salitang pinagsama na nangangahulugang bagong bayan | align="center"|{{coord|14.58976|N|120.98072|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bagumbayan}} | Abenida [[José Burgos|Padre Burgos]] |- | 3 | Calle Concepción | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Concepción|''concepción'']] na tumutukoy sa [[Kalinis-linisang Paglilihi|''Immaculada Concepcion'']] ni Maria, isang [[dogma]] ng [[Simbahang Katolikong Romano|Simbahang Katoliko]] | align="center"|{{coord|14.59040|N|120.98385|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Concepcion}} | Kalye Natividad Almeda-López |- | 4 | Calle Divisoria | Mula sa Kastilang ''[[wiktionary:divisoria|divisoria]]'' na nangangahulugang paghahati | align="center"|{{coord|14.57475|N|120.98149|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Divisoria}} | [[:en:Rafael M. Salas|Rafael M. Salas Street]] |- | 5 | Calle Florida <br>(Calle San Antonio) | [[Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | [[:en:María Y. Orosa|María Y. Orosa Street]] |- | 6 | Calle Herrán | Spanish captain [[:en:Pedro_Gil_Street#History|José de la Herrán]] | | [[:en:Pedro Gil|Pedro Gil Street]] |- | 7 | Calle Isaac Peral <br>(Calle Cortafuegos) | [[:en:Isaac_Peral|Isaac Peral]] | align="center"|{{coord|14.58248|N|120.98472|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isaac Peral}} | [[:en:United_Nations_Avenue|United Nations Avenue]] |- | 8 | Calle Marina | [[:wiktionary:Marina|Marina]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | Guerrero Street |- | 9 | Calle Marqués de Comillas | [[:en:Antonio_López,_1st_Marquess_of_Comillas|Antonio López, Marqués]] | | D. Romuáldez, Sr. Street |- | 10 | Calle Nueva (Camino Real) | [[:wiktionary:camino_real|camino real]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | [[Apolinario Mabini|A. Mabini Street]] |- | 11 | Calle Observatorio | [[:en:Manila_Observatory|Manila Observatory]] | align="center"|{{coord|14.57867|N|120.98372|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Observatorio}} | Padre Faura Street |- | 12 | Calle Rizal | [[José_Rizal|José Rizal]] | | [[Howard Taft| Taft Avenue]] |- | 13 | Calle San Casiano | | | San Marcelino Street |- | 14 | Calle San José | El Colegio de San Jose de Manila<ref>{{Citation|title=Historia Manila, El Colegio de San Jose de Manila (San José Seminary), <br>Philippines’ oldest existing educational institution {{!}} Loyola School of Theology|url=https://www.facebook.com/historiademanila/posts/el-colegio-de-san-jose-de-manilasan-jos%C3%A9-seminaryphilippines-oldest-existing-edu/10158182342623421/|language=en}}</ref> | | Alhambra Street |- | 15 | Calle San Luis | | align="center"|{{coord|14.58159|N|120.98046|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Luis}} | [[:en:Teodoro M. Kalaw|T.M. Kalaw Avenue]] |- | 16 | Calle Wright | | align="center"|{{coord|14.57295|N|120.98822|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Wright}} | [[:en:Antonio Vásquez|Antonio Vásquez]] Street |- | 17 | Dewey Boulevard | [[:en:George_Dewey|Admiral George Dewey]] | align="center"|{{coord|14.57093|N|120.98212|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Dewey Boulevard}} | [[Manuel Roxas|Roxas Boulevard]] |- | 18 | Calle Real | [[:en:Calle_Real|Royal Street]] | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real}} | [[Marcelo H. Del Pilar|M.H. del Pilar Street]] <br><small>ext. [[Francis Burton Harrison|F.B. Harrison Street]]</small> |- | 19 | Paseo de Santa Lucia<br> o de Paseo de María Cristina | [[:en:Infanta_María_Cristina_of_Spain| Infanta Maria Cristina]] | | [[Andres Bonifacio|A. Bonifacio]] Drive |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Mahigit isang daang taon na ang nakalilipas, ang mga pook ng kapwa Malate at Ermita ay mararating lamang sa pamamagitan ng dalawang pangunahing lansangan, isa na rito ang Calle Real. Ang kalyeng ito ay sumasabay sa orihinal na baybayin ng karagatang Maynila ('''Manila Bay''') noong kapanahunang kolonyal ng Kastila. Ito ay kilala noon bilang ''Calle Real'' (sa salitang Espanyol) o ''Royal Street'' (sa salitang Ingles), na nagsilbing pambansang daanan na nag-uugnay ng Maynila sa mga lalawigan sa timog. Ang kasalukuyang Roxas Boulevard ngayon ay hindi pa naire-reclaim at nasa ilalim pa ng dagat noon. Sa kahabaan ng Calle Real ay ang mga bahay at palayan na may bantas na mga simbahan ng Malate at simbahan ng Ermita. Ang mga lumang instalasyong militar tulad ng Plaza Militar at Fort San Antonio Abad ay matatagpuan din dito. Tulad ng maraming mga lumang kalye sa Maynila, napalitan ito noong 1921 ng pangalan bilang galang kay M.H. Del Pilar, ang Pilipinong propagandista na humalili kay Graciano López Jaena bilang editor ng [[:en:La_Solidaridad|'''La Solidaridad''']], ang pahayagan ng kilusang dumudulog ng Reporma sa Pilipinas na nakahimpil sa [[:en:Barcelona|Barcelona]]. === Malate === Ang Malate, isa sa mga pinaka-abalang distrito ng Lungsod ng Maynila, ay nagsimula bilang isang maliit na nayon ng pangingisda noong panahon ng kolonyal na Espanyol. Ang pangalang ''Malate'' ay hinango mula sa isang katiwalian ng salitang Tagalog ukol sa katagang ''maalat''.<ref>{{Citation|title=Brief History of Ermita and Malate {{!}} weebly.com|url=https://ermitaandmalate.weebly.com/ermita-and-malate.html|language=en}}</ref> Ang bansag na ito ay malamang na tumutukoy sa inuming maalat tubig sa pook na yoon, dulot ng naghahalo na tubig-dagat mula sa karatig na dalampasigang. Nagtatag ng mga prayleng Agostino ng parokya dito noong Setyembre 8, 1588, na nagpaparangal sa "Nuestra Señora de los Remedios", ang Banal na Inang Nagbibigay ng Lunas.<br> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Remedios | [[:en:Virgin_of_Los_Remedios|''Nuestra Señora de los Remedios'']] <ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de los Remedios de Malate - Manila's sought after Remedy {{!}} pintakasi1521 |url=https://pintakasi1521.blogspot.com/2016/11/nuestra-senora-de-los-remedios-de.html|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Santuario de Nuestra Señora de los Remedios {{!}} andalucia.org |url=https://www.andalucia.org/en/olvera-cultural-tourism-santuario-de-nuestra-senora-de-los-remedios|language=en}}</ref> | | Sinagoga Street |- | 2 | Calle Agno | ''Agno Casto'', <small>puno ng latian <br>na ginagamit sa panggamot</small> | align="center"|{{coord|14.56764|N|120.99192|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Agno}} | Don Francisco A. Reyes Street |- | 3 | Calle Carolina | [[:en:Carolinas|Carolinas, hilaga at timog]], <br><small>mga estado ng Estados Unidos</small> | align="center"|{{coord|14.56883|N|120.98593|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Carolina}} | Madre Ignacia Street |- | 4 | Calle Colorado | [[:en:Colorado|Colorado, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57547|N|120.99048|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Colorado}} | Felipe Agoncillo Street |- | 5 | Calle Dakota | [[:en:Dakota|Dakota, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.56889|N|120.98682|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dakota}} | Macario Adriatico Street |- | 6 | Calle Florida | [[:en:Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Julio Nakpil Street |- | 7 | Calle Indiana | [[:en:Indiana|Indiana, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57333|N|120.98888|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Indiana}} | Pilar Hidalgo Lim Street |- | 8 | Calle Militar | | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Militar}} | Dr. Joaquin Quintos Sr. Street |- | 9 | Calle Nebraska | [[:en:Nebraska|Nebraska, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57927|N|120.98178|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Nebraska}} | Jorge Bocobo Street |- | 10 | Calle Tennessee | [[:en:Tennessee|Tennessee, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57512|N|120.98970|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tennessee}} | Gen. Miguel Malvar Street |- | 11 | Calle Vermont | [[:en:Vermont|Vermont, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57458|N|120.99116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Vermont}} | Julio Nakpil Street |- | 12 | Calle Vito Cruz | [[:en:Pablo_Ocampo_Street#Etymology|Hermogenes Vito Cruz]]<ref>{{Citation|title=Hermogenes Vito Cruz (LRT Origins) {{!}} The Philippines Today |url=https://thephilippinestoday.com/hermogenes-vito-cruz-lrt-origins/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.56327|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Vito Cruz Street}} | Pablo Ocampo Street |- | 13 | Calzada de Singalong | singgalong, <small>bahagi ng kawayan</small><ref>{{Citation|title=Singgalong{{!}} tagalog.com|url=https://www.tagalog.com/dictionary/singgalong|language=en}}</ref> | | San Andrés Street |} === Paco === Ang distrito ng [[Paco,_Maynila|Paco]], na dating kilala bilang San Fernando de Dilao hanggang 1791, ay isang sinaunang bayan ng Maynila na itinatag ng mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1580. Nakilala ito bilang Paco (palayaw ng Francisco) de Dilao at sa kalaunan ay pinaikli sa Paco.<ref>{{Citation|title=Paco, Manila – Call It By Its Name{{!}} positivelyfilipino.com|url=https://www.positivelyfilipino.com/magazine/paco-manila-call-it-by-its-name|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Canónigo | [[:wiktionary:Canónigo|Canónigo]] <small>(''Wiktionary'') | | President Quirino Avenue Extension |- | 2 | Calle California | [[:en:Califirnia|California, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57873|N|120.99038|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Josefa Llanes Escoda Street |- | 3 | Calle Dart | | align="center"|{{coord|14.57581|N|120.99417|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dart}} | Angel Linao Street |- | 4 | Calle Oregon | [[:en:Oregon|Oregon, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.58093|N|120.99208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Galicano Apacible Street |- | 5 | Calle Unión | [[:en:Washington_Union_Station#Construction|Union Station, Washington DC]], <small>istasyon ng tren <br>na dinisenyo ni </small>[[:en:Daniel_Burnham|Daniel Burnham]]<ref>{{Citation|title=New Trains, Station in Ruins{{!}} berkeleyprize.org|url=https://berkeleyprize.org/endowment/the-reserve?id=1580|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.57943|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Union}} | F. M. Gernale Street |- |} === Santa Ana hanggang Pandacan === Ang orihinal na pangalan ng distritong ito ay Meysapan (o Sapa) at pinamumunuan ng Kahariang Tagalog ng Namayan. Ito ay ibinigay ng mga mananakop na Kastila sa mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1578, at kasunod nito ay pinangalanang ito na [[:en:Santa_Ana,_Manila#Etymology|Santa Ana de Sapa]], bilang papuri sa ina ng Birheng Maria.<ref>{{Citation|title=The Kingdom of Namayan and Maytime Fiesta in Sta. Ana of Old Manila{{!}} traveleronfoot|url=https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/05/12/the-kingdom-of-sapa-and-maytime-fiesta-in-sta-ana-of-old-manila/|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | [[:en:San_Pedro_Macati_Church#History|Carretera de San Pedro Macati]] | <small>ang</small> San Pedro de [[:en:Makati#History|Macati]] <small>ay dating bahagi <br>ng kaharian ng</small> [[:en:Namayan|Namayan]], <small>na ngayon ay bahagi <br>ng Sta. Ana, Maynila</small> | | Tejeron Street |- | 2 | Calle Inviernes | | align="center"|{{coord|14.58403|N|121.00644|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Inviernes Street}} | Dr. M. L. Carreón Street |- | 3 | Calle Luengo | [[:en:José_Rizal#Execution|Manuel Luengo]]<br><small>gobernador sibil ng Maynila, 1896</small> | | Elpidio Quirino Avenue (Plaza Dilao) |- |} === Sampaloc hanggang Sta.Mesa === Ang pagkakatatag ng Sampaloc bilang isang bayan ay kasabay ng pagkakatatag nito bilang isang parokya na independyente sa Santa Ana de Sapa noong 1613. Noong panahong iyon, kasama rito ang ngayon ay Pandacan na nahiwalay dito noong 1712. Hanggang sa unang bahagi ng ika-20 siglo, ang Sampaloc ay binubuo ng mga palayan at kagubatan na may tuldok na burol at pinagsasalu-salo ng maliliit na maruruming kalsada. Ang lugar ay napuno ng mga kakahuyan ng mga puno ng sampalok (''Tamarindus indica'') kung saan pinangalanan ang distrito. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alix | [[:en:Legarda Street|José María Alix y Bonache]] | | Benito Legarda Street |- | 2 | Calle Andalucía | [[:en:Andalusia|Andalusia]], <small>[[Espanya]]</small> | | Alfonso Mendoza Street |- | 3 | Calle Bálic-Bálic | | | Gregorio Tuazon Street |- | 4 | Calle Buenavista | | align="center"|{{coord|14.3610|N|121.0590|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Buenavista}} | Victorino Mapa Street |- | 5 | Calle Bustillos | [[:en:Fernando_Manuel_de_Bustillo_Bustamante_y_Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | | Jose Figueras Street |- | 6 | Calle Castaños | | | Luis Lardizabal Street <!-- Luis Lardizabal y Montoya, ika-58 na Gobernador Heneral ng Pilipinas --> |- | 7 | Calle Cataluña | [[:en:Catalonia|Catalonia]], <br><small>lalawigan ng Espanya</small> | align="center"|{{coord|14.60736|N|120.98781|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Cataluña}} | Tolentino Street |- | 8 | Calle Constancia | [[:en:Constância|Constância]], <small>Portugal</small> | | Ruperto Cristobal, Sr. Street |- | 9 | Calle Gastambide | | | Francisco Dalupan Sr. Street |- | 10 | Calle Economía | | | Vicente Cruz Street |- | 11 | Calle Sobriedad | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 12 | Calle Gardenia | | | Licerio Gerónimo Street |- | 13 | Calle Isabel | [[:en:Saint_Isabelle_of_France|Santa Isabel]] | align="center"|{{coord|14.60557|N|120.99459|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isabel}} | Florentino Cayco Street |- | 14 | Calle Lepanto | [[:en:Battle of Lepanto|Labanan sa Lepanto]] | align="center"|{{coord|14.61109|N|120.99669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Lepanto}} | Sergio H. Loyola Street |- | 15 | Calle Lipa | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 16 | Calle Morayta | [[:es:Miguel_Morayta_y_Sagrario|Miguel Morayta]]<ref>{{Citation|title=Miguel Morayta y Sagrario {{!}}Project Saysay|url=https://www.facebook.com/psaysay/posts/miguel-morayta-y-sagrario-1834-1917-was-a-spanish-freemason-journalist-and-educa/1166956443381602/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60420|N|120.98774|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morayta}} | Nicanor Reyes Street |- | 17 | Calle Pepín | [[:EN:Pepin_the_Short|Pepin]], <br><small>sinaunang hari ng Pranses</small> | align="center"|{{coord|14.61032|N|120.99589|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pepin}} | Jesús Marzan Street<ref>{{Citation|title=Jesús Marzan{{!}} olympedia.org|url=https://www.olympedia.org/athletes/6627|language=en}}</ref> |- | 18 | Calle Padre Noval | Padre José Noval | | Quezon Street |- | 19 | Calle Trabajo | | align="center"|{{coord|14.60741|N|120.99816|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trabajo}} | Manuel Dela Fuente Street |- | 20 | Calle Washington | [[:en:Washington|Washington, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.61765|N|120.99492|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Washington}} | [[Kalye_Maceda|Antonio Maceda Street]]<ref>{{Citation|title=Ordinance No. 7077 {{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/7077.pdf|language=en}}</ref> |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Ang Sulucan ay isa sa sampung baryo na bumubuo sa arrabal ng Sampaloc. Ang iba pang siyam ay ang Bacood, Balic-Balic, Bilarang Hipon, Calubcub, Manggahan, Nagtahan, San Isidro, San Roque, at Santa Mesa. May isa pang matandang baryo na nagngangalang San Anton. Ang isa pang baryo na pinangalanang Santa Clara ay idinagdag sa kalaunan. Sa Tagalog, ang "Sulucan" (o "sulukan") ay nangangahulugang "isang lugar ng mga sulok" o "madilim, nakatagong mga sulok." Tunay na inilarawan ng mga salitang ito ang bahaging iyon ng arrabal noong panahon ng Kastila. ([https://www.facebook.com/UST1611official/posts/get-to-know-the-sulucan-estate-on-which-our-campus-now-stands-through-this-post-/2283322011679570/ THE UNIVERSITY OF SANTO TOMAS CAMPUS, Hacienda de Sulucan, ca. 1900] Noong termino ni Padre José Noval, na nagsilbi bilang Rector ng [[Unibersidad_ng_Santo_Tomas|Unibersidad ng Santo Tomas]] mula 1910 hanggang 1914, ay kung kailan nakakuha ang pamantasan ng 21.5-ektaryang lupain sa Sulucan. [[File:Map_of_the_City_of_Manila_June_1915_(Corrected_to_March_1919).jpg|thumb|center|700x700px|Mapa ng Lungsod ng Maynila, Office of Department Engineer, Phil. Dept., Hunyo 1915]] ==Lungsod Quezon== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod |- |- | Agham Road/BIR Road | Senator [[Miriam Defensor Santiago|Miriam P. Defensor-Santiago Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Albay Street (San Francisco Del Monte) | Bodino Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alcman Street | Lourdes Castillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alley 19 (Pag-asa) | R.G. Bartolome, Sr. Alley | [[Lungsod Quezon]] |- | Arayat Street | P. Bernardo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Arizona Street | Monte de Piedad Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Artillery Avenue (U.P. campus) | Laurel Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bálic-Bálic Road (Route 53) | N. Domingo Street | [[Lungsod Quezon]]–[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Banahaw Street | Mayor Ignacio Santos Diaz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Road | [[Batasan–San Mateo Road]] | [[Lungsod Quezon]]–[[San Mateo, Rizal|San Mateo]] |- | [http://www.pacificwrecks.com/airfields/philippines/balara/maps/map-balara.html#axzz3lbhxWZLP Balara Airfield] | University Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bohol Avenue | Sgt. Esguerra Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bonifacio–Manila Road / Bonifacio-Manila Road / Manila-Novaliches Road / Route 52 / Highway 52 | [[Bonifacio Avenue]] and [[Quirino Highway (Lungsod Quezon)|Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray, Bulacan|Norzagaray]] |- | Brixton Hill Street | Tomas Arguelles Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Broadway Avenue (Biak-na-Bato) | Doña Juana S. Rodríguez Avenue <small>''(name since reverted to Broadway Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Calle Retiro (Street) / C. Adan Street | N. S. Amoranto Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Capitol Park Drive | Don Antonio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Cebu Avenue | Mother Ignacia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Avenue | Eraño Manalo Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Boulevard | P. Tuazon Boulevard | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Hill Road (IBP Road) | [[Batasan Road]] | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Commonwealth Avenue, Lungsod Quezon]] | Don Mariano Marcos Avenue <small>''(name since reverted to Commonwealth Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Don Antonio Street / Interneighborhood Street | Holy Spirit Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | España Boulevard Extension | E. Rodríguez Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Fairview Avenue / Quezon Boulevard Extension | [[Quezon Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Geneta Street | P.G. Santillan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Granada Street]] | Sen. Jose O. Vera Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Greenhills Drive | Capitol Hills Drive / Manotok Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Highland Drive | Tomas Castro Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Hilaga Avenue | [[North Avenue (Lungsod Quezon)|North Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Infantry Avenue (U.P. campus) | Magsaysay Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Ipo Road / Don Tomas Susano Road / Novaliches-Ipo Road (Route 52) | [[Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray]] |- | K-A Street | Luis Sianghio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-B Street | Teodoro E. Gener Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-C Street | Judge Jimenez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-D Street | Jose E. Erestain Sr. Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-E Street | Dr. Jesus Azurin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Kanluran Avenue | [[West Avenue (Lungsod Quezon)|West Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Kentucky Street | Ernesto Porto Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Loma-Balintawak Road | [[Bonifacio Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Lambay Street | Sta. Catalina Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Laong Laan Street | Nicanor Roxas Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Trinidad Street | Enrique Sobrepeña Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Litex Road (Manila Gravel Pit Road) | Payatas Road | [[Lungsod Quezon]] |- | Louisiana Street | Don Alfredo Egea Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maganda Street | Maayusin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Main Avenue | Justice Lourdes Paredes San Diego Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Makiling Street | Don Manuel Agregado | [[Lungsod Quezon]] |- | Malasimbo Street (Del Monte Avenue to Maria Clara Street) | Don Ramon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maligaya Street | Mayaman Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Malualhatì Street | Mahusay/Marilág Streets | [[Lungsod Quezon]] |- | Maningning Street | Malusog Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Mapagsanggalang Street | Mapagkawanggawa Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Matiisin Street | V. Luna Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Matimyas Street | Mayumì Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Minnesota Street | Ermin Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Morong Street | Scout Oscar M. Alcaraz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | New York Avenue ''(west)'' | Pablo P. Reyes, Sr. Street ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | Nevada Street | F. Manalo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | North Avenue (U.P. campus) | Osmeña Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | North Diversion Road | [[North Luzon Expressway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Mabalacat]] |- | Pacific Avenue | Doña M. Hemady Street | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Aunario Street | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Pelaez Ext. Street | Pedro Cruz Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Francesc Pi i Margall|Pi y Margall]] Street | Sen. Mariano J. Cuenco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Pulog Street | N. Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Renacimiento Street | Tomas Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Roosevelt Avenue | [[Fernando Poe Jr. Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Rosario Drive (from Valley Road to N. Domingo Street/Balic-Balic Road) and Valley Road | [[Betty Go-Belmonte Street]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Sampaloc Avenue | [[Tomas Morato Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Samson Road (Lungsod Quezon segment) | Old Samson Road | [[Lungsod Quezon]] |- | San Bartolome Street | P. de la Cruz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Santolan Road | [[Bonny Serrano Avenue|Col. Bonny Serrano Avenue]] ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]]-[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Sauyo Road | Don Julio Gregorio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Sierra Madre Street | Speaker Perez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (quadrangle area) | [[East Avenue (Lungsod Quezon)|East Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (U.P. campus) | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sobriedad Street | D. Tuazon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South Avenue (U.P. campus) | Roxas Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | South 2 Street | Scout Albano Street / Eugenio Lopez Jr. Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South 3 Street | Scout Bayoran Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 4 Street | Scout Borromeo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 5 Street | Scout Madriñan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 6 Street | Scout Rallos Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 7 Street | Scout Limbaga Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 8 Street | Scout Fernandez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 9 Street | Scout Fuentebella Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 10 Street | Scout Gandia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 11 Street | Scout de Guia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 12 Street | Dr. Lazcano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 13 Street | Scout Delgado Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 14 Street | Scout Lozano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 15 Street | Scout Castor Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 16 Street | Marathon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 17 Street | Fr. Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 18 Street | Scout Ojeda Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 19 Street | Scout Chuatoco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South B Street | Scout Magbanua Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South C Street | Scout Reyes Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South D Street | Scout Santiago Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South E Street | Scout Tobias Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South F Street | Scout Tuason Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South G Street | Scout Torillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South H Street | Scout Ybardolaza Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South I Street | 11th Jamboree Street / GMA Network Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South K Street | Scout Rallos Extension ''(from north end)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | South Market Street | Don Alejandro Roces Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sunnyside Drive | Eymard Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Tacio Street | Comm. Dev. Center Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | Sgt. Rivera Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | N. Zamora Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Timog Avenue]] | South Avenue {{small|''(name reverted to Timog Avenue since 1965)''}} | [[Lungsod Quezon]] |- | Tuayan Street | Raymundo Familara Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Virginia Street | Sgt. J. Catolos | [[Lungsod Quezon]] |- | Zebra Drive | Temple Drive | [[Lungsod Quezon]] |} ==Iba pang lungsod o bayan sa Kalakhang Maynila== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod o bayan na dinadaanan |- | 10th Avenue | Macario Asistio, Sr. Avenue <small>''(name since reverted to 10th Avenue)''</small> | [[Caloocan]] |- | A. Diego Street | Colonel M. Ver Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Alfaro Street | L. P. Leviste Street | [[Makati]] |- | Alvarado Street | Carlos Palanca Street | [[Makati]] |- | Amber Avenue | J. Escrivà Drive | [[Pasig]] |- | Angel Tuazon Avenue | Gil Fernando Avenue | [[Marikina]] |- | A. Raquiza Street | F. Antonio | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Avenida Alfonso | Alfonso XIII | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Bay Boulevard | [[Jose W. Diokno Boulevard]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Blumentritt Street | Rt. Rev. G. Aglipay Street | [[Mandaluyong]] |- | Buendía Avenue | [[Sen. Gil Puyat Avenue]] | [[Makati]]–[[Pasay]] |- | C. Ruiz Street | Pedro B. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Calle Baltazar | Zamora Street | [[Caloocan]] |- | Calle Libertad (Street) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Pasay]] |- | Calle Libertad (Street) | Domingo M. Guevara Street | [[Mandaluyong]] |- | Calle Pinagbarilan | Edang Street | [[Pasay]] |- | Calle Real (Street) | [[Diego Cera Avenue]] / [[Alabang-Zapote Road]] | [[Las Piñas]]–[[Muntinlupa]] |- | Calle Reposo (Street) | [[Nicanor Garcia Street|Nicanor García Street]] | [[Makati]] |- | Calle Valenzuela (Street, F. Blumentritt Street to Pinaglabanan Street) | José Gil Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Camino de Mandaluyong (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan">{{Cite book|last=Neira|first=Eladio|url=https://books.google.com/books?id=mkVxAAAAMAAJ|title=Glimpses Into the History of San Juan, Metro Manila|date=1994|publisher=Life Today Publications|isbn=978-971-8596-09-8|language=en}}</ref> | San Juan-Mandaluyong Road, F. Blumentritt Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Mandaluyong]] |- | Camino de Mariquina (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan" /> | San Juan–Marikina Road, Marikina Road, N. Domingo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Quezon City]] |- | Canley Road | Danny Floro Street | [[Pasig]] |- | Chorillo Street | General Julian Cruz Street | [[Marikina]] |- | Concepción Street | A. Layug Street | [[Pasay]] |- | Coronado Street | Sgt. F. Santos | [[Mandaluyong City]] |- | Cpl. York Street | Magalona Street | [[Mandaluyong]] |- | Daang Bakal Road | Munding Avenue, Shoe Avenue, Bagong Silang Road | [[Marikina]] |- | Dalla Street | Andres Soriano Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Dansalan Street | M. Vicente Street | [[Mandaluyong]] |- | Dao Street Extension | Sacred Heart Street | [[Makati]] |- | Diamond Avenue | [[ADB Avenue]]/F. Abello Street | [[Pasig]] |- | East Drive | Courtyard Drive | [[Makati]] |- | East Manila South Road (Route 59) | M. L. Quezón | [[Taguig]] |- | Elizalde Road | Elisco Road | [[Taguig]] |- | Emerald Avenue | F. Ortigas, Jr. Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Escarpment Road | Captain Henry P. Javier Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002">{{Cite map |year=2002 |title=Greenhills-Ortigas commercial complex |scale=1:3,500 |publisher=Cunanan Maphouse |publication-place=[[Makati]] }}</ref> | [[Pasig]] |- | Farmers Avenue | Bagong Farmers Avenue | [[Marikina]] |- | Florante Street | J. Alvior Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946">{{cite map |last=Buenaventura |first=Fidel |title=San Juan Heights Addition |map=San Juan Heights Addition |map-url=https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |year=1946 |scale=1:5000 |publisher=National Library of the Philippines |id=NLP00CG0000000202 |access-date=November 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220815051347/https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |archive-date=August 15, 2022}}</ref> | Pedro Guevarra Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946" /> | Lawson Street | [[Mandaluyong]] |- | F.B. Harrison Street | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- | Frontera Drive | Central Avenue | [[Pasig]] |- | General Ricarte Street | P. Binay Street | [[Makati]] |- | Guadalupe–Pateros Road (Route 21A) | Dr. José P. Rizal Extension | [[Makati]] |- | H. Lozada Street (Aurora Boulevard to 29 de Agosto Street) | Sofronio Veloso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Herrera Street | Vicente A. Rufino Street | [[Makati]] |- | Hi-Way Drive | Station Road | [[Makati]] |- | Hollywood Drive (Bukang-Liwayway) | Lieutenant José M. Artiaga Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Hotel Drive | East Street | [[Makati]] |- | Ilang-Ilang Street | F. Santos Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Imelda Avenue | [[Kalayaan Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] (since 2023) |- | Imelda Avenue | [[Ninoy Aquino Avenue]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Joffre Street | Ibuna Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Johnston Street | Capt. S. Roja | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Gil Street (F. Manalo Street–F. Blumentritt Street) | Valenzuela Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Rizal Boulevard (Route 54B) / Manila East Road | [[Shaw Boulevard]] | [[Mandaluyong]] and [[Pasig]] |- | Kabihasnan St. | Victor Medina St. | [[Parañaque]] |- | Kenneth Road | Eusebio Avenue (Alfonso Sandoval Avenue to Paraiso Street) | [[Pasig]] and [[Taytay, Rizal]] |- | Kitchener Street (Richenine Street) | C. M. Recto Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Laon Laan Street | P. Antonio Street | [[Pasig]] |- | Lion's Road | Dra. Leonisia H. Reyes Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Malibay Street | C. Suarez Street | [[Pasig]] |- | Manila Circumferential Road / Highway 54 (Route 54) / 19 de Junio | [[Samson Road]] and [[EDSA|Epifanio de los Santos Avenue]] (EDSA) | [[Caloocan]], [[Quezon City]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Mandaluyong]], [[Makati]], [[Pasay]] |- | Manila North Road (Route 3) | [[MacArthur Highway]] | [[Caloocan]]–[[Aparri]] |- | Highway 55 (Route 55) / Manila Provincial Road | [[Aurora Boulevard]], [[Legarda Street]], [[Magsaysay Boulevard]], and [[Marikina-Infanta Highway]] / [[Marilaque Highway]] (Marcos Highway) | [[Manila]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Quezon City]], [[Marikina]], [[Pasig]] |- | Marne Street | G. Ocampo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | México Road | [[Taft Avenue]] Extension | [[Pasay]] |- | MIA Road | [[NAIA Road]] | [[Parañaque]] |- | Melanio Street | Melanio de Salapan Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Molave Street | General Ordoñez Street | [[Marikina]] |- | Nichols–McKinley Road | [[Andrews Avenue]] and [[Lawton Avenue]] | [[Pasay]] and [[Taguig]] |- | North Drive | Parkway Drive | [[Makati]] |- | Office Drive | North Street | [[Makati]] |- | Ortega Street (F. Manalo Street–P. Guevarra Street) | Mariano Marcos Street<ref name="marcos-street">{{Cite web |date=2016-02-15 |title=San Juan's Guia Gomez endorses Bongbong Marcos for VP |url=https://www.rappler.com/nation/elections/122511-bongbong-marcos-guia-gomez-endorsement/ |access-date=2022-04-07 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> | [[San Juan, Manila|San Juan]] |- | Paraiso Street (Pinaglabanan Street–D. Santiago Road) | Atty. A. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Pasay Road (Route 57) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Makati]] |- | Pasong Tamo | [[Chino Roces Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] |- | Pershing Street | Romualdez Street | [[Mandaluyong]] |- | Plaridel Street | Eagle Street | [[Pasig]] |- | Rada Street | Thailand Street <small>''(name since reverted to Rada Street)''</small> | [[Makati]] |- | Riverside Drive | F. Manalo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Rizal Drive | West Street | [[Makati]] |- | Route 3A | Rizal Avenue Extension | [[Caloocan]] |- | Route 21 B | Dr. Sixto Antonio Avenue | [[Pasig]] |- | Route 53 | [[Sumulong Highway]] | [[Marikina]] |- | San Venancio Street | Adevoso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Drive / South Drive | Palm Drive | [[Makati]] |- | South Superhighway / South Diversion Road | [[Osmeña Highway]], [[South Luzon Expressway]] | [[Manila]]–[[Santo Tomas, Batangas|Santo Tomas]] |- | St. Francis Avenue | Hunters ROTC Avenue | [[Cainta]] |- | Súcat Road | [[Dr. Santos Avenue]] | [[Parañaque]]–[[Muntinlupa]] |- | Sultana Street | La Campana Street <small>''(name since reverted to Sultana Street)''</small> | [[Makati]] |- | Tektite Road | Exchange Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Theater Drive | Parksquare Road | [[Makati]] |- | [[Tramo Street]] | Aurora Boulevard | [[Pasay]] |- | Ugong Street | Saint Paul Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Verdun Street | Reraon Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Manila South Road (Route 1A) | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- |} == Karagdagang pagbabasa == # [https://tulay.ph/2018/10/16/saints-sinners-conquerors-laborers-binondo-street-names-reflect-heritage/ ''Saints, sinners, conquerors, laborers: Binondo street names reflect heritage''] (sa wikang Ingles) # Traveler on foot [https://www.scribd.com/document/167348552/Old-Street-Names-of-Manila Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # scribd.com [https://www.scribd.com/document/313367380/Old-Street-Names-of-Manila ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # wordpress.com [https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/07/10/old-street-names-of-manila/ ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://medium.com/@1634PH/narratives-and-renamed-streets-949d2db2d06b ''Narratives and Renamed Streets''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://opinion.inquirer.net/134692/street-names-remembering-and-forgetting ''Street Names, Remembering and Forgetting''] (sa wikang Ingles) # [https://web.archive.org/web/20240712203940/https://www.lougopal.com/manila/ ''Manila Nostalgia''] (sa wikang Ingles) ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga lansangan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga lansangan sa Kalakhang Maynila]] n54bocyelnj4qk7qiwcy4nof9mmbssi 2140626 2140620 2024-12-07T07:04:26Z Jojit fb 38 /* Ermita hanggang Port Area */ 2140626 wikitext text/x-wiki Ito ay isang bahagyang tala ng mga lansangan o daanan sa [[Kalakhang Maynila]], [[Pilipinas]], na sumailalim ng isang pagbabago ng pangalan noong nakaraan. ==Maynila== === Intramuros === Ang lokasyon kung saan itinayo ang [[Intramuros]] ay orihinal na lugar para sa [[kalakalan]] ng mga lipi at kahariang [[mga Tagalog|Tagalog]] na nangangalakal sa mga mangangalakal na mula sa ngayo'y [[Tsina]], [[Indya]], [[Borneo]], at [[Indonesia]]. Nang [[Kasaysayan ng Pilipinas (1565–1898)|sakupin ng mga Kastila]] ito, inatasang gawing mula sa bato at konkreto ang palibot ng buong lawak ng Intramuros noong 1571 ng Espanyol na si [[Miguel López de Legazpi]]. Ang pangalang "''Intramuros''" ay mula sa salitang Espanyol na nangangahulugang "sa loob ng mga pader".<ref>{{Citation|title=Intramuros {{!}} britannica.com|url=https://www.britannica.com/place/Intramuros|language=en}}</ref> Sinira ang apat na bahagi ng pader upang maging maluwag ang pagpasok sa lungsod: ang timog-kanlurang dulo ng Calle Aduana (Abenida Andres Soriano Jr. ngayon); silangang dulo ng Calle Anda; ang hilagang-silangang dulo ng Calle Victoria (dating kilala bilang Calle de la Escuela); at ang timog-silangang dulo ng Calle Palacio (Kalye General Luna ngayon). {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Real del Palacio del Gobernador | Pangunahing daanan mula sa ''Plaza Mexico'' sa kahabaan ng Ilog Pasig hanggang sa Landas A. Bonifacio sa Port Area (o Pook Pantalan)<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://d0ctrine.com/2013/03/04/streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Sa loób ng Maynilà (Intramuros) {{!}} filipinoscribbles |url=https://filipinoscribbles.wordpress.com/tag/calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Puerta Real de Bagumbayan, 1985 {{!}} Intramuros Administration |url=https://intramuros.gov.ph/2022/07/18/puerta-real-de-bagumbayan-1985/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.58969|N|120.97479|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Palacio}} | Kalye [[Antonio Luna]] |- | 2 | Calle Aduana / Calle Claveria | Ipinangalan kay [[Narciso_Clavería_y_Zaldúa|Narciso Clavería]]<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://www.facebook.com/656729927676590/photos/a.743201285696120/771380806211501/?_rdr|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59270|N|120.97307|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aduana}} | Abenida [[Andres Soriano|Andrés Soriano]] |- | 3 | Calle Cerrada | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:cerrada|''cerrada'']] na ibig sabihin ay nakapinid | | Kalye San Juan de Letrán |- | 4 | Calle de Almacenes | | | Kalye Maestranza |- | 5 | Calle de Barberos | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:barbero#Spanish|''barberos'']] na ibig sabihin ay [[manggugupit]] | | Kalye Urdaneta |- | 6 | Calle de la Bomba | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:bomba|''bomba'']] na ibig sabihin ay [[pampasabog]] | | Kalye Legaspi |- | 7 | Calle de la Escuela | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:escuela|''escuela'']]<ref>{{Citation|title=Empowering Filipino Youth {{!}} Escuela Taller |url=http://escuelataller.org.ph/|language=en}}</ref> na ibig sabihin ay [[paaralan]] | | Kalye [[Victoria ng Gran Britanya|Victoria]]<ref>{{Citation|title=Manila High School {{!}} The Historical Marker Database|url=https://www.hmdb.org/m.asp?m=25235|language=en}}</ref> |- | 8 | Calle del Baluarte / Calle Fundición | | | Kalye Muralla |- | 9 | Calle Farol | | | Kalye [[Fernando de Magallanes|Magallanes]] |- | 10 | Calle del Hospital | | | Kalye Cabildo |- | 11 | Calle Real del Parián | | align="center"|{{coord|14.59059|N|120.97606|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Parian}} | Kalye Real |- | 12 | Calle Recogidas | | | Kalye Anda |- | 13 | Calle San Juan de Dios |Ipinangalan kay Juan de Dios, isang sundalong Portuges | | Kalye Legazpi |- | 14 | Calle Vivas | | | Kalye Andres Novales |- |} === Tondo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Alburquerque | | align="center"|{{coord|14.60690|N|120.96830|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Albuquerque}} | Kalye [[Raha Matanda|Rajah Matanda]] |- | 2 | Calle Bancusay | Mula sa Ilog Bangkusay kung saan naganap ang Labanan sa Ilog Bangkusay | align="center"|{{coord|14.61643|N|120.96578|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bancusay}} | Kalye Francisco Varona |- | 3 | Calle Folgueras | Ipinangalan kay [[Mariano Fernández de Folgueras]] | | Kalye [[Carmen Planas]] |- | 4 | Calle Manicninc | Mula sa [[Manchineel|manicnic]], uri ng punong-kahoy (na nakakalason) | | Kalye Filemon Aguilar<ref>{{Citation|title=Manny Villar's holiday wishes for P-Noy, Corona, GMA {{!}} philstar.com|url=https://www.philstar.com/lifestyle/sunday-life/2011/12/25/761541/manny-villars-holiday-wishes-p-noy-corona-gma|language=en}}</ref> |- | 5 | Calle Manúguit | Ipinangalan kay [[Sabwatan ng Tondo|Agustin Manúguit]], ang sinaunang lakan ng Tondo | align="center"|{{coord|14.3747|N|120.5845|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Manuguit}} | Abenida [[José Abad Santos|Jose Abad Santos]] |- | 6 | Calle Pescadores | Mula sa [[Pescadores|mga pulo ng Pescadores]] | align="center"|{{coord|14.60497|N|120.96688|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pescadores}} | Kalye Santo Cristo |- | 7 | Calle Quiricada | | | Kalye Juan Nolasco |- | 8 | Calle Sande | | align="center"|{{coord|14.61112|N|120.96832|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sande}} | Kalye Nicolás Zamora |- | 9 | Calle Tayabas | | | Kalye Francis P. Yuseco |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Sa Tondo, may dalawang eskinita na pinangalanang Pitóng Gatang at Amarlanhagui na nasa pagitan ng Mababang Paaralan ng Magát Salamat at Kalye Capulong malapit sa Estero de Vitás. Ang kasalukuyang Abenida Jose Abad Santos ay dating pinangalanang Calle Manuguit. Sa gayon, pinarangalan ng mga taga-Tondo ang kanilang mga kapatid. Tinalo ng mga Espanyol ang mga maharlika ng Maynila na sina [[Raha Matanda|Raha Matandâ]] at [[Raha Sulayman|Raha Solimán]] noong Hunyo 1570, at bumalik sila sa [[Cebu]] kung saan sila unang nakapanirahan. Subalit sila’y pinabalik nang sumunod na taon sa ilalim ni Miguel López de Legaspi, kung saan kanilang nalipol ang kapwa nilang maharlika na si Raha Pitong Gatang mula sa [[Macabebe]], [[Pampanga]], sa Labanan sa Ilog ng Bangkusáy, isang estero ng Tondo. Kabilang si Pitong Gatang sa 24 na datu na namuno sa lugar kung sa ngayon ay [[Kalakhang Maynila]], [[Rizal]], [[Bulacan|Bulacán]] at [[Pampanga]], na noong 1587-88 ay nagtangkang lumaban sa mga Kastilang mananakop. Ang tagumpay ng mga Espanyol ay nakumpirma noong Hunyo 3, 1571 nang ang mga “indio” ay nalipol. Samantala, ang makasaysayang Calle Bangkusáy na pinangyarihan ay binago ang pangalan at ngayon ay tinatawag na Kalye F. Varona.<ref>{{Citation|title=Forgotten heroes: Datus who first struck for independence{{!}} mb.com.ph|url=https://mb.com.ph/2020/08/30/forgotten-heroes-datus-who-first-struck-for-independence/|language=en}}</ref> Ang pagpapalit nito ay isinakatuparang ng ng Sangguniang Panlungsod ng Lungsod ng Maynila sa ilalim ng Alkalde na si Antonio Villegas noong Marso 21, 1968, tutol sa kahilingan ng mga taga-Tondo.<ref>{{Citation|title=An Ordinance Re4storing to P. Varona Street in Tondo TAS Former and Original Name "Bankusay Street"{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/6661.pdf|language=en}}{{Dead link|date=Nobyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === San Nicolas === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Aceiteros | Mula sa Kastilang ''aceiteros'' na ibig sabihin manlalangis; isa sa mga bahay sa kalyeng ito nanirahan si Andres Bonifacio noong mga 1886-1892<ref>{{Cite web |last=Ocampo |first=Ambeth R. |date=2015-07-15 |title=Walking tour of Bonifacio’s Manila |url=https://opinion.inquirer.net/86710/walking-tour-of-bonifacios-manila |access-date=2024-12-06 |website=INQUIRER.net |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60216|N|120.96903|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aceiteros}} | Kalye Marcelino De Santos |- | 2 | Calle Encarnación | | | Kalye Asunción |- | 3 | Calle del Rondín | | | Kalye Numancia |- | 4 | Calle Salinas | | | Kalye [[Juan Sebastián Elcano|Elcano]] |- | 5 | Calle Soledad | | | Kalye Camba<ref>{{Citation|title=The Parish: Governador General Andres Garcia Camba {{!}} pintakasiph.|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle de Santa Rosa | | | Kalye Urbiztondo |- |} === Binondo === Ang [[Binondo]] ay ang ''Chinatown'' o nayong Tsina na distrito ng Maynila. Ito ang pinakalumang nayong Tsina sa mundo at naging sentro ng komersyo ng bansa noong panahon ng [[Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas|pananakop ng mga Amerikano]]. Marami sa mga komersyal na establisyimento ng Binondo ang nawasak pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], kung saan lumipat ang mga kompanya sa Makati, ang pinansiyal na kabisera ng Pilipinas. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Anloague | Hango sa salitang [[anluwagi]], na ibang tawag para sa karpintero;<ref>{{Citation|title=History lying in plain sight{{!}} inquirer.net |url=https://opinion.inquirer.net/170726/history-lying-in-plain-sight|language=en}}</ref> nanirahan sa kalyeng ito ang mga karpinterong Tsino na nagbebenta ng [[muwebles]] na yari sa kahoy<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.60457|N|120.97095|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Anloague}} | Kalye [[Juan Luna]] |- | 3 | Calle Arranque | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:arranque|''arranque'']] na ibig sabihin ay paandarin (ang isang makina o motor) | align="center"|{{coord|14.60662|N|120.97962|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arranque}} | Kalye [[Teodora_Realonda_y_Quintos|Teodora Alonzo]] |- | 4 | Calle Díaz | Ipinangalan kay Valentín Díaz<ref>{{Citation|title=Founders of the Katipunan{{!}} PhilippineMasonry.org|url=https://www.philippinemasonry.org/founders-of-the-katipunan.html|language=en}}</ref> | | Kalye Benavidez |- | 5 | Calle Príncipe | Ipinangalan kay [[Alfonso XIII]], na prisipe pa noon<ref name=":0">{{Citation|title=Binondo Streets{{!}} chinatownmuseum.org|url=https://www.chinatownmuseum.org/learn/binondo-streets|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59882|N|120.96669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Principe}} | Kalye Rafael del Pan<ref>{{Citation|title=Today in Filipino history, June 17, 1863, Rafael del Pan was born in Intramuros, Manila {{!}} kahimyang.com |url=https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1529/today-in-philippine-history-june-17-1863-rafael-del-pan-was-born-in-intramuros-manila#google_vignette|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle Rosario | Ipinangalan bilang pagpupugay patrona ng Simbahan ng Binondo, ang [[Birhen ng Banal na Rosaryo]]<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.59822|N|120.97582|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Rosario}} | Kalye [[Quintín Paredes]] |- | 7 | Calle San Jacinto | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Panciteria San Jacinto<ref>{{Citation|title=Our Story{{!}} Panciteria San Jacinto|url=https://www.panciteriasanjacinto.com/our-story|language=en}}</ref> | | Kalye [[Tomas_Pinpin|Tomás Pinpin]] |- | 8 | Calle Soledad | Ipinangalan kay Nuestra Señora de la Soledad de Manila o Mahal na Birhen ng Soledad ng Porta Vaga<ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de la Soledad de Manila – The Queen and Refuge of the Poor{{!}} positivelyfilipino|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> | | Kalye Dasmariñas |- | 9 | Calle Oriente | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Hotel de Oriente<ref>{{Cite book |last=Ira |first=Luning B. |url=https://books.google.com.ph/books?id=mgANAQAAMAAJ |title=Streets of Manila |date=1977 |publisher=GCF Books |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60086|N|120.97443|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Oriente}} | Kalye Victoria Ty-Tan |- | 10 | Calle Sacristía | Sacristia de Binondo<ref>{{Citation|title=Where are the places in Noli Me Tangere now?{{!}} villagepipol.com |url=https://villagepipol.com/where-are-the-places-in-noli-me-tangere-now/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60143|N|120.97650|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sacristia}} | Kalye Román Ongpin |- | 11 | Paseo de Azcárraga<ref>{{Citation|title=Calle Azcarraga, March 4, 1961{{!}} Philippines Free Press|url=https://philippinesfreepress.wordpress.com/1961/03/04/calle-azcarraga-march-4-1961/|language=en}}</ref> | Ipinangalan kay Marcelo Azcárraga Palmero | align="center"|{{coord|14.60387|N|120.98083|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Paseo de Azcárraga}} | Abenida [[Claro_M._Recto|Recto]] |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang pangunahing bahagi ng Azcárraga na humahantong sa baybayin ng San Nicolas at Tondo mula sa Binondo ay pinangalanang Paseo de Azcárraga, sa ngalan ng mestisong Pilipino-Kastila na Ministro, si Marcelo Azcárraga y Palmero. Sa [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]], nahati ang lansangan ng tatlong estero na dumadaloy sa distrito: ang Calle General Izquierdo, Calle Paz at Calle Bilibid. Sa [[Sampaloc, Maynila|Sampaloc]], tinawag ang lansangang ito na Calle Iris na nagtapos sa Calle Alix (na ngayon ay kilala bilang Kalye Legarda). Noong 1961, ipinangalan ang abenida kay [[Senado ng Pilipinas|Senador]] [[Claro M. Recto|Claro Mayo Recto]]. Noong Hulyo 7, 1892, sa isang gusaling may bilang na 72 Calle Azcarraga, sa kanto ng Calle Sagunto (na ngayon ay nangagalang Santo Cristo) sa [[Tondo, Maynila|Tondo]], itinatag ni [[Andrés Bonifacio|Andres Bonifacio]] ang rebolusyonaryong lipunan na [[Katipunan]]. === Quiapo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Barbosa | | align="center"|{{coord|14.59728|N|120.98441|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Barbosa}} | Kalye Bautista |- | 2 | Calle Dulumbayan | Salitang pinagsama na nangangahulugang dulong bayan<ref>{{Citation |title=Rizal Avenue – A street to love{{!}} lougopal.com |url=http://www.lougopal.com/manila/?p=2681 |language=en}}</ref> | align="center" |{{coord|14.61433|N|120.98264|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dulumbayan}} | [[Abenida Rizal]] |- | 3 | Calle Echagüe | Ipinangalan kay [[Rafael de Echague|Rafaél de Echagüe]] | align="center" |{{coord|14.59810|N|120.98208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Echague}} | Kalye Carlos Palanca Sr. |- | 4 | Calle El Dorado | | align="center" |{{coord|14.59701|N|120.99480|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle El Dorado}} | [[Bulebar Quezon]] |- | 5 | Calle Pelota | | | Kalye Trinidad |- | 6 | Calle San Roque | Ipinangalan kay [[San Roque]] | | Kalye P. Gómez |- | 7 | Calle San Sebastián | Ipinangalan kay [[San Sebastian|San Sebastián]] | align="center" |{{coord|14.59897|N|120.98762|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Sebastian}} | Kalye R. Hidalgo |- | 8 | Calle Raón | Ipinangalan kay [[José Antonio Raón]] | | Kalye Gonzalo Puyat |- |} === Sta. Cruz === Itinatag ang distrito ng [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]] (nakaugaliang pinapaikli sa "Sta. Cruz") noong 1594 ng mga Kastila, at kalaunan ay pinamunuan ito ng mga mangangalakal at tagapagpamili dahil sa kalapitan nito sa [[Ilog Pasig]]. Hindi nagtagal ay nagkaroon ito ng mga bahay-kalakal at mga gusali na nakatuon sa pagkakalakal at paglilibang. Sa kasalukuyan, tahanan ito ng ilang mga makasaysayang gusali.<ref>{{Citation|title=Escolta Santa Cruz district, Manila (Philippines) {{!}} Urban Knowledge Network Asia|url=https://www.ukna.asia/projects/escolta-santa-cruz-district-manila-philippines|language=en}}</ref> Dating bahagi ang Sta. Cruz ng Parokya ng Quiapo, bago ito naging sariling parokya noong Hunyo 20, 1619. Kapwa ang Quiapo at Santa Cruz ay mga nayon na umasailalim sa sinaunang lalawigan ng [[:en:Tondo,_Manila#Colonial_period|Tondo]]. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Batangas | Mula sa salitang [[Batangas#Etimolohiya|batangan]], na nangangahulugang balsa sa pangingisda | | Kalye A. Lorenzo Jr. |- | 3 | Calle Camarines | Mula sa Kastilang [[:en:Camarín|''camarín'']], na ibig sabihin ay dambana | align="center"|{{coord|14.61809|N|120.98329|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Camarines}} | Kalye Herrera |- | 4 | Calle Evangelista | Ipinangalan kay [[Edilberto Evangelista]] | align="center"|{{coord|14.62058|N|120.98338|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Evangelista}} | Kalye Maria Natividad |- | 5 | Calle Gándara | Ipinangalan kay [[José de la Gándara y Navarro|José de la Gándara]] | align="center"|{{coord|14.60173|N|120.97726|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Gandara}} | Kalye Sabino Padilla |- | 6 | Calle Magdalena | Ipinangalan kay [[Santa Magdalena]] | align="center"|{{coord|14.60759|N|120.97812|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Magdalena}} | Kalye Guillermo Masangkay |- | 7 | Calle Mangahan | | align="center"|{{coord|14.61190|N|120.98519|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Mangahan}} | Kalye Pedro Guevarra |- | 8 | Calle Melba | | align="center"|{{coord|14.60523|N|120.98084|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Melba}} | Kalye Doroteo José |- | 9 | Calle Misericordia | | align="center"|{{coord|14.60777|N|120.98116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Misericordia}} | Kalye [[Tomás Mapúa]] |- | 10 | Calle Morga | | align="center"|{{coord|14.61666|N|120.97808|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morga}} | Kalye Tayuman |- | 11 | Calle O'Donell | | align="center"|{{coord|14.60199|N|120.98579|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle O'Donell}} | Kalye Severino Reyes |- | 12 | Calle Quiotan | | align="center"|{{coord|14.60037|N|120.98255|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Quiotan}} | Kalye Sales |- | 13 | Calle Requesens | | align="center"|{{coord|14.60961|N|120.98316|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Requesens}} | Kalye E. Remigio |- | 14 | Calle Sangleyes | | align="center"|{{coord|14.62168|N|120.99498|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sangleyes}} | Daang Blumentritt |- | 15 | Calle Trozo | | align="center"|{{coord|14.61107|N|120.98133|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trozo}} | Kalye Bambáng |- | 16 | Calle Zurbarán | | align="center"|{{coord|14.60765|N|120.98303|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Zurbaran}} | Kalye Valeriano Fugoso |- |} === San Miguel === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alejandro VI | Ipinangalan kay [[Papa Alejandro VI|Alejandro VI]] | align="center"|{{coord|14.60284|N|120.99085|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Alejandro IV}} | Kalye De los Santos |- | 2 | Calle Avilés Malacañan | Ipinangalan sa [[Palasyo ng Malakanyang|Malacañan]] | align="center"|{{coord|14.59436|N|120.99352|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aviles}} | Kalye [[José Laurel]] |- | 3 | Calle Bustillos | Ipinangalan kay [[Fernando Manuel de Bustillo Bustamente y Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | align="center"|{{coord|14.60195|N|120.99277|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bustillos}} | Kalye J. Figueras |- | 4 | Calle Marqués de Novaliches | Ipinangalan kay [[Manuel Pavía]], na Gobernador Heneral ng Pilipinas (1854) na naging Marques ng Novaliches na ipinagkaloob ng kaharian ng Espanya | align="center"|{{coord|14.59262|N|120.98941|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Novaliches}} | Kalye Nicanor Padilla |- | 5 | Calle Tuberías de Agua | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:tubería#Spanish|''tuberia'']], na ibig sabihin ay pagtutubo | align="center"|{{coord|14.59742|N|120.98867|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tuberias}} | Kalye Dr. Concepción C. Aguila |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang kasalukuyang Kalye Concepción Águila ay dating tinatawag na "Tuberías", na nangangahulugang mga tubo (ng tubig) o patubigan sa [[wikang Kastila]]. Ang kasalukuyang lansangan ng Concepción Águila ay patungo sa Nagtahan, na siyang orihinal na lokasyon ng Puwente Carriedo ("''Canales de Carriedo''"), na tumatakbo mula [[Ilog Marikina]] sa Santolan sa pamamagitan ng imbakan ng tubig na El Depósito, isang imbakan nasa ilalim ng tubig sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|Lungsod ng San Juan]] patungong [[Intramuros]] na idinisenyo ni Genaro Palacios noong 1882, na naging pangunahing imbakan ng tubig para sa [[Maynila]] noong panahon ng Kastila at ng mga kalapit na bayan. === Ermita hanggang Port Area === Sa panahong pananakop ng mga Kastila, ang kasalukuyang Ermita hanggang Port Area (o Pook Pantalan) ay dating isang bayan ng Tagalog na nagngangalang "Lagyo". Napalitan ang pangalan noong ika-17 dantaon bilang ''[[La Hermita]]'' dahil sa isang [[ermitanyo]] na nagngangalang Juan Fernandez de Leon, na nanirahan doon at nagtayo ng isang ''ermita'', dala ang isang imahen ng ''Nuestra Señora de Guia''. Ang pangalang tawag sa kanyang itinayong tirahan ay lumawak sa buong distrito, na naging Ermita hanggang sa kasalukuyan. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Arroceros | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Arroceros|''arroceros'']] na ibig sabihin ay mahilig sa kanin | align="center"|{{coord|14.59070|N|120.98189|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arroceros}} | Kalye [[Antonio Villegas]] |- | 2 | Calle Bagumbayan <br>(Paseo de las Aguadas) | Salitang pinagsama na nangangahulugang bagong bayan | align="center"|{{coord|14.58976|N|120.98072|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bagumbayan}} | Abenida [[José Burgos|Padre Burgos]] |- | 3 | Calle Concepción | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Concepción|''concepción'']] na tumutukoy sa [[Kalinis-linisang Paglilihi|''Immaculada Concepcion'']] ni Maria, isang [[dogma]] ng [[Simbahang Katolikong Romano|Simbahang Katoliko]] | align="center"|{{coord|14.59040|N|120.98385|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Concepcion}} | Kalye Natividad Almeda-López |- | 4 | Calle Divisoria | Mula sa Kastilang ''[[wiktionary:divisoria|divisoria]]'' na nangangahulugang paghahati | align="center"|{{coord|14.57475|N|120.98149|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Divisoria}} | [[:en:Rafael M. Salas|Rafael M. Salas Street]] |- | 5 | Calle Florida <br>(Calle San Antonio) | Mula sa Kastilang [[wiktionary:florida#Spanish|florida]], na ibig sabihin ay mabulaklak at kung saan binase ang pangalan ng [[Florida]], ang [[estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | [[:en:María Y. Orosa|María Y. Orosa Street]] |- | 6 | Calle Herrán | Spanish captain [[:en:Pedro_Gil_Street#History|José de la Herrán]] | | [[:en:Pedro Gil|Pedro Gil Street]] |- | 7 | Calle Isaac Peral <br>(Calle Cortafuegos) | [[:en:Isaac_Peral|Isaac Peral]] | align="center"|{{coord|14.58248|N|120.98472|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isaac Peral}} | [[:en:United_Nations_Avenue|United Nations Avenue]] |- | 8 | Calle Marina | [[:wiktionary:Marina|Marina]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | Guerrero Street |- | 9 | Calle Marqués de Comillas | [[:en:Antonio_López,_1st_Marquess_of_Comillas|Antonio López, Marqués]] | | D. Romuáldez, Sr. Street |- | 10 | Calle Nueva (Camino Real) | [[:wiktionary:camino_real|camino real]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | [[Apolinario Mabini|A. Mabini Street]] |- | 11 | Calle Observatorio | [[:en:Manila_Observatory|Manila Observatory]] | align="center"|{{coord|14.57867|N|120.98372|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Observatorio}} | Padre Faura Street |- | 12 | Calle Rizal | [[José_Rizal|José Rizal]] | | [[Howard Taft| Taft Avenue]] |- | 13 | Calle San Casiano | | | San Marcelino Street |- | 14 | Calle San José | El Colegio de San Jose de Manila<ref>{{Citation|title=Historia Manila, El Colegio de San Jose de Manila (San José Seminary), <br>Philippines’ oldest existing educational institution {{!}} Loyola School of Theology|url=https://www.facebook.com/historiademanila/posts/el-colegio-de-san-jose-de-manilasan-jos%C3%A9-seminaryphilippines-oldest-existing-edu/10158182342623421/|language=en}}</ref> | | Alhambra Street |- | 15 | Calle San Luis | | align="center"|{{coord|14.58159|N|120.98046|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Luis}} | [[:en:Teodoro M. Kalaw|T.M. Kalaw Avenue]] |- | 16 | Calle Wright | | align="center"|{{coord|14.57295|N|120.98822|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Wright}} | [[:en:Antonio Vásquez|Antonio Vásquez]] Street |- | 17 | Dewey Boulevard | [[:en:George_Dewey|Admiral George Dewey]] | align="center"|{{coord|14.57093|N|120.98212|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Dewey Boulevard}} | [[Manuel Roxas|Roxas Boulevard]] |- | 18 | Calle Real | [[:en:Calle_Real|Royal Street]] | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real}} | [[Marcelo H. Del Pilar|M.H. del Pilar Street]] <br><small>ext. [[Francis Burton Harrison|F.B. Harrison Street]]</small> |- | 19 | Paseo de Santa Lucia<br> o de Paseo de María Cristina | [[:en:Infanta_María_Cristina_of_Spain| Infanta Maria Cristina]] | | [[Andres Bonifacio|A. Bonifacio]] Drive |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Mahigit isang daang taon na ang nakalilipas, ang mga pook ng kapwa Malate at Ermita ay mararating lamang sa pamamagitan ng dalawang pangunahing lansangan, isa na rito ang Calle Real. Ang kalyeng ito ay sumasabay sa orihinal na baybayin ng karagatang Maynila ('''Manila Bay''') noong kapanahunang kolonyal ng Kastila. Ito ay kilala noon bilang ''Calle Real'' (sa salitang Espanyol) o ''Royal Street'' (sa salitang Ingles), na nagsilbing pambansang daanan na nag-uugnay ng Maynila sa mga lalawigan sa timog. Ang kasalukuyang Roxas Boulevard ngayon ay hindi pa naire-reclaim at nasa ilalim pa ng dagat noon. Sa kahabaan ng Calle Real ay ang mga bahay at palayan na may bantas na mga simbahan ng Malate at simbahan ng Ermita. Ang mga lumang instalasyong militar tulad ng Plaza Militar at Fort San Antonio Abad ay matatagpuan din dito. Tulad ng maraming mga lumang kalye sa Maynila, napalitan ito noong 1921 ng pangalan bilang galang kay M.H. Del Pilar, ang Pilipinong propagandista na humalili kay Graciano López Jaena bilang editor ng [[:en:La_Solidaridad|'''La Solidaridad''']], ang pahayagan ng kilusang dumudulog ng Reporma sa Pilipinas na nakahimpil sa [[:en:Barcelona|Barcelona]]. === Malate === Ang Malate, isa sa mga pinaka-abalang distrito ng Lungsod ng Maynila, ay nagsimula bilang isang maliit na nayon ng pangingisda noong panahon ng kolonyal na Espanyol. Ang pangalang ''Malate'' ay hinango mula sa isang katiwalian ng salitang Tagalog ukol sa katagang ''maalat''.<ref>{{Citation|title=Brief History of Ermita and Malate {{!}} weebly.com|url=https://ermitaandmalate.weebly.com/ermita-and-malate.html|language=en}}</ref> Ang bansag na ito ay malamang na tumutukoy sa inuming maalat tubig sa pook na yoon, dulot ng naghahalo na tubig-dagat mula sa karatig na dalampasigang. Nagtatag ng mga prayleng Agostino ng parokya dito noong Setyembre 8, 1588, na nagpaparangal sa "Nuestra Señora de los Remedios", ang Banal na Inang Nagbibigay ng Lunas.<br> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Remedios | [[:en:Virgin_of_Los_Remedios|''Nuestra Señora de los Remedios'']] <ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de los Remedios de Malate - Manila's sought after Remedy {{!}} pintakasi1521 |url=https://pintakasi1521.blogspot.com/2016/11/nuestra-senora-de-los-remedios-de.html|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Santuario de Nuestra Señora de los Remedios {{!}} andalucia.org |url=https://www.andalucia.org/en/olvera-cultural-tourism-santuario-de-nuestra-senora-de-los-remedios|language=en}}</ref> | | Sinagoga Street |- | 2 | Calle Agno | ''Agno Casto'', <small>puno ng latian <br>na ginagamit sa panggamot</small> | align="center"|{{coord|14.56764|N|120.99192|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Agno}} | Don Francisco A. Reyes Street |- | 3 | Calle Carolina | [[:en:Carolinas|Carolinas, hilaga at timog]], <br><small>mga estado ng Estados Unidos</small> | align="center"|{{coord|14.56883|N|120.98593|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Carolina}} | Madre Ignacia Street |- | 4 | Calle Colorado | [[:en:Colorado|Colorado, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57547|N|120.99048|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Colorado}} | Felipe Agoncillo Street |- | 5 | Calle Dakota | [[:en:Dakota|Dakota, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.56889|N|120.98682|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dakota}} | Macario Adriatico Street |- | 6 | Calle Florida | [[:en:Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Julio Nakpil Street |- | 7 | Calle Indiana | [[:en:Indiana|Indiana, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57333|N|120.98888|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Indiana}} | Pilar Hidalgo Lim Street |- | 8 | Calle Militar | | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Militar}} | Dr. Joaquin Quintos Sr. Street |- | 9 | Calle Nebraska | [[:en:Nebraska|Nebraska, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57927|N|120.98178|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Nebraska}} | Jorge Bocobo Street |- | 10 | Calle Tennessee | [[:en:Tennessee|Tennessee, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57512|N|120.98970|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tennessee}} | Gen. Miguel Malvar Street |- | 11 | Calle Vermont | [[:en:Vermont|Vermont, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57458|N|120.99116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Vermont}} | Julio Nakpil Street |- | 12 | Calle Vito Cruz | [[:en:Pablo_Ocampo_Street#Etymology|Hermogenes Vito Cruz]]<ref>{{Citation|title=Hermogenes Vito Cruz (LRT Origins) {{!}} The Philippines Today |url=https://thephilippinestoday.com/hermogenes-vito-cruz-lrt-origins/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.56327|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Vito Cruz Street}} | Pablo Ocampo Street |- | 13 | Calzada de Singalong | singgalong, <small>bahagi ng kawayan</small><ref>{{Citation|title=Singgalong{{!}} tagalog.com|url=https://www.tagalog.com/dictionary/singgalong|language=en}}</ref> | | San Andrés Street |} === Paco === Ang distrito ng [[Paco,_Maynila|Paco]], na dating kilala bilang San Fernando de Dilao hanggang 1791, ay isang sinaunang bayan ng Maynila na itinatag ng mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1580. Nakilala ito bilang Paco (palayaw ng Francisco) de Dilao at sa kalaunan ay pinaikli sa Paco.<ref>{{Citation|title=Paco, Manila – Call It By Its Name{{!}} positivelyfilipino.com|url=https://www.positivelyfilipino.com/magazine/paco-manila-call-it-by-its-name|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Canónigo | [[:wiktionary:Canónigo|Canónigo]] <small>(''Wiktionary'') | | President Quirino Avenue Extension |- | 2 | Calle California | [[:en:Califirnia|California, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57873|N|120.99038|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Josefa Llanes Escoda Street |- | 3 | Calle Dart | | align="center"|{{coord|14.57581|N|120.99417|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dart}} | Angel Linao Street |- | 4 | Calle Oregon | [[:en:Oregon|Oregon, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.58093|N|120.99208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Galicano Apacible Street |- | 5 | Calle Unión | [[:en:Washington_Union_Station#Construction|Union Station, Washington DC]], <small>istasyon ng tren <br>na dinisenyo ni </small>[[:en:Daniel_Burnham|Daniel Burnham]]<ref>{{Citation|title=New Trains, Station in Ruins{{!}} berkeleyprize.org|url=https://berkeleyprize.org/endowment/the-reserve?id=1580|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.57943|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Union}} | F. M. Gernale Street |- |} === Santa Ana hanggang Pandacan === Ang orihinal na pangalan ng distritong ito ay Meysapan (o Sapa) at pinamumunuan ng Kahariang Tagalog ng Namayan. Ito ay ibinigay ng mga mananakop na Kastila sa mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1578, at kasunod nito ay pinangalanang ito na [[:en:Santa_Ana,_Manila#Etymology|Santa Ana de Sapa]], bilang papuri sa ina ng Birheng Maria.<ref>{{Citation|title=The Kingdom of Namayan and Maytime Fiesta in Sta. Ana of Old Manila{{!}} traveleronfoot|url=https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/05/12/the-kingdom-of-sapa-and-maytime-fiesta-in-sta-ana-of-old-manila/|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | [[:en:San_Pedro_Macati_Church#History|Carretera de San Pedro Macati]] | <small>ang</small> San Pedro de [[:en:Makati#History|Macati]] <small>ay dating bahagi <br>ng kaharian ng</small> [[:en:Namayan|Namayan]], <small>na ngayon ay bahagi <br>ng Sta. Ana, Maynila</small> | | Tejeron Street |- | 2 | Calle Inviernes | | align="center"|{{coord|14.58403|N|121.00644|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Inviernes Street}} | Dr. M. L. Carreón Street |- | 3 | Calle Luengo | [[:en:José_Rizal#Execution|Manuel Luengo]]<br><small>gobernador sibil ng Maynila, 1896</small> | | Elpidio Quirino Avenue (Plaza Dilao) |- |} === Sampaloc hanggang Sta.Mesa === Ang pagkakatatag ng Sampaloc bilang isang bayan ay kasabay ng pagkakatatag nito bilang isang parokya na independyente sa Santa Ana de Sapa noong 1613. Noong panahong iyon, kasama rito ang ngayon ay Pandacan na nahiwalay dito noong 1712. Hanggang sa unang bahagi ng ika-20 siglo, ang Sampaloc ay binubuo ng mga palayan at kagubatan na may tuldok na burol at pinagsasalu-salo ng maliliit na maruruming kalsada. Ang lugar ay napuno ng mga kakahuyan ng mga puno ng sampalok (''Tamarindus indica'') kung saan pinangalanan ang distrito. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alix | [[:en:Legarda Street|José María Alix y Bonache]] | | Benito Legarda Street |- | 2 | Calle Andalucía | [[:en:Andalusia|Andalusia]], <small>[[Espanya]]</small> | | Alfonso Mendoza Street |- | 3 | Calle Bálic-Bálic | | | Gregorio Tuazon Street |- | 4 | Calle Buenavista | | align="center"|{{coord|14.3610|N|121.0590|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Buenavista}} | Victorino Mapa Street |- | 5 | Calle Bustillos | [[:en:Fernando_Manuel_de_Bustillo_Bustamante_y_Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | | Jose Figueras Street |- | 6 | Calle Castaños | | | Luis Lardizabal Street <!-- Luis Lardizabal y Montoya, ika-58 na Gobernador Heneral ng Pilipinas --> |- | 7 | Calle Cataluña | [[:en:Catalonia|Catalonia]], <br><small>lalawigan ng Espanya</small> | align="center"|{{coord|14.60736|N|120.98781|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Cataluña}} | Tolentino Street |- | 8 | Calle Constancia | [[:en:Constância|Constância]], <small>Portugal</small> | | Ruperto Cristobal, Sr. Street |- | 9 | Calle Gastambide | | | Francisco Dalupan Sr. Street |- | 10 | Calle Economía | | | Vicente Cruz Street |- | 11 | Calle Sobriedad | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 12 | Calle Gardenia | | | Licerio Gerónimo Street |- | 13 | Calle Isabel | [[:en:Saint_Isabelle_of_France|Santa Isabel]] | align="center"|{{coord|14.60557|N|120.99459|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isabel}} | Florentino Cayco Street |- | 14 | Calle Lepanto | [[:en:Battle of Lepanto|Labanan sa Lepanto]] | align="center"|{{coord|14.61109|N|120.99669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Lepanto}} | Sergio H. Loyola Street |- | 15 | Calle Lipa | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 16 | Calle Morayta | [[:es:Miguel_Morayta_y_Sagrario|Miguel Morayta]]<ref>{{Citation|title=Miguel Morayta y Sagrario {{!}}Project Saysay|url=https://www.facebook.com/psaysay/posts/miguel-morayta-y-sagrario-1834-1917-was-a-spanish-freemason-journalist-and-educa/1166956443381602/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60420|N|120.98774|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morayta}} | Nicanor Reyes Street |- | 17 | Calle Pepín | [[:EN:Pepin_the_Short|Pepin]], <br><small>sinaunang hari ng Pranses</small> | align="center"|{{coord|14.61032|N|120.99589|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pepin}} | Jesús Marzan Street<ref>{{Citation|title=Jesús Marzan{{!}} olympedia.org|url=https://www.olympedia.org/athletes/6627|language=en}}</ref> |- | 18 | Calle Padre Noval | Padre José Noval | | Quezon Street |- | 19 | Calle Trabajo | | align="center"|{{coord|14.60741|N|120.99816|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trabajo}} | Manuel Dela Fuente Street |- | 20 | Calle Washington | [[:en:Washington|Washington, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.61765|N|120.99492|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Washington}} | [[Kalye_Maceda|Antonio Maceda Street]]<ref>{{Citation|title=Ordinance No. 7077 {{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/7077.pdf|language=en}}</ref> |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Ang Sulucan ay isa sa sampung baryo na bumubuo sa arrabal ng Sampaloc. Ang iba pang siyam ay ang Bacood, Balic-Balic, Bilarang Hipon, Calubcub, Manggahan, Nagtahan, San Isidro, San Roque, at Santa Mesa. May isa pang matandang baryo na nagngangalang San Anton. Ang isa pang baryo na pinangalanang Santa Clara ay idinagdag sa kalaunan. Sa Tagalog, ang "Sulucan" (o "sulukan") ay nangangahulugang "isang lugar ng mga sulok" o "madilim, nakatagong mga sulok." Tunay na inilarawan ng mga salitang ito ang bahaging iyon ng arrabal noong panahon ng Kastila. ([https://www.facebook.com/UST1611official/posts/get-to-know-the-sulucan-estate-on-which-our-campus-now-stands-through-this-post-/2283322011679570/ THE UNIVERSITY OF SANTO TOMAS CAMPUS, Hacienda de Sulucan, ca. 1900] Noong termino ni Padre José Noval, na nagsilbi bilang Rector ng [[Unibersidad_ng_Santo_Tomas|Unibersidad ng Santo Tomas]] mula 1910 hanggang 1914, ay kung kailan nakakuha ang pamantasan ng 21.5-ektaryang lupain sa Sulucan. [[File:Map_of_the_City_of_Manila_June_1915_(Corrected_to_March_1919).jpg|thumb|center|700x700px|Mapa ng Lungsod ng Maynila, Office of Department Engineer, Phil. Dept., Hunyo 1915]] ==Lungsod Quezon== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod |- |- | Agham Road/BIR Road | Senator [[Miriam Defensor Santiago|Miriam P. Defensor-Santiago Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Albay Street (San Francisco Del Monte) | Bodino Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alcman Street | Lourdes Castillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alley 19 (Pag-asa) | R.G. Bartolome, Sr. Alley | [[Lungsod Quezon]] |- | Arayat Street | P. Bernardo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Arizona Street | Monte de Piedad Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Artillery Avenue (U.P. campus) | Laurel Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bálic-Bálic Road (Route 53) | N. Domingo Street | [[Lungsod Quezon]]–[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Banahaw Street | Mayor Ignacio Santos Diaz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Road | [[Batasan–San Mateo Road]] | [[Lungsod Quezon]]–[[San Mateo, Rizal|San Mateo]] |- | [http://www.pacificwrecks.com/airfields/philippines/balara/maps/map-balara.html#axzz3lbhxWZLP Balara Airfield] | University Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bohol Avenue | Sgt. Esguerra Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bonifacio–Manila Road / Bonifacio-Manila Road / Manila-Novaliches Road / Route 52 / Highway 52 | [[Bonifacio Avenue]] and [[Quirino Highway (Lungsod Quezon)|Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray, Bulacan|Norzagaray]] |- | Brixton Hill Street | Tomas Arguelles Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Broadway Avenue (Biak-na-Bato) | Doña Juana S. Rodríguez Avenue <small>''(name since reverted to Broadway Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Calle Retiro (Street) / C. Adan Street | N. S. Amoranto Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Capitol Park Drive | Don Antonio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Cebu Avenue | Mother Ignacia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Avenue | Eraño Manalo Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Boulevard | P. Tuazon Boulevard | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Hill Road (IBP Road) | [[Batasan Road]] | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Commonwealth Avenue, Lungsod Quezon]] | Don Mariano Marcos Avenue <small>''(name since reverted to Commonwealth Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Don Antonio Street / Interneighborhood Street | Holy Spirit Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | España Boulevard Extension | E. Rodríguez Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Fairview Avenue / Quezon Boulevard Extension | [[Quezon Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Geneta Street | P.G. Santillan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Granada Street]] | Sen. Jose O. Vera Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Greenhills Drive | Capitol Hills Drive / Manotok Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Highland Drive | Tomas Castro Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Hilaga Avenue | [[North Avenue (Lungsod Quezon)|North Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Infantry Avenue (U.P. campus) | Magsaysay Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Ipo Road / Don Tomas Susano Road / Novaliches-Ipo Road (Route 52) | [[Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray]] |- | K-A Street | Luis Sianghio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-B Street | Teodoro E. Gener Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-C Street | Judge Jimenez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-D Street | Jose E. Erestain Sr. Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-E Street | Dr. Jesus Azurin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Kanluran Avenue | [[West Avenue (Lungsod Quezon)|West Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Kentucky Street | Ernesto Porto Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Loma-Balintawak Road | [[Bonifacio Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Lambay Street | Sta. Catalina Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Laong Laan Street | Nicanor Roxas Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Trinidad Street | Enrique Sobrepeña Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Litex Road (Manila Gravel Pit Road) | Payatas Road | [[Lungsod Quezon]] |- | Louisiana Street | Don Alfredo Egea Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maganda Street | Maayusin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Main Avenue | Justice Lourdes Paredes San Diego Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Makiling Street | Don Manuel Agregado | [[Lungsod Quezon]] |- | Malasimbo Street (Del Monte Avenue to Maria Clara Street) | Don Ramon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maligaya Street | Mayaman Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Malualhatì Street | Mahusay/Marilág Streets | [[Lungsod Quezon]] |- | Maningning Street | Malusog Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Mapagsanggalang Street | Mapagkawanggawa Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Matiisin Street | V. Luna Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Matimyas Street | Mayumì Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Minnesota Street | Ermin Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Morong Street | Scout Oscar M. Alcaraz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | New York Avenue ''(west)'' | Pablo P. Reyes, Sr. Street ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | Nevada Street | F. Manalo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | North Avenue (U.P. campus) | Osmeña Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | North Diversion Road | [[North Luzon Expressway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Mabalacat]] |- | Pacific Avenue | Doña M. Hemady Street | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Aunario Street | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Pelaez Ext. Street | Pedro Cruz Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Francesc Pi i Margall|Pi y Margall]] Street | Sen. Mariano J. Cuenco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Pulog Street | N. Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Renacimiento Street | Tomas Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Roosevelt Avenue | [[Fernando Poe Jr. Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Rosario Drive (from Valley Road to N. Domingo Street/Balic-Balic Road) and Valley Road | [[Betty Go-Belmonte Street]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Sampaloc Avenue | [[Tomas Morato Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Samson Road (Lungsod Quezon segment) | Old Samson Road | [[Lungsod Quezon]] |- | San Bartolome Street | P. de la Cruz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Santolan Road | [[Bonny Serrano Avenue|Col. Bonny Serrano Avenue]] ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]]-[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Sauyo Road | Don Julio Gregorio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Sierra Madre Street | Speaker Perez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (quadrangle area) | [[East Avenue (Lungsod Quezon)|East Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (U.P. campus) | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sobriedad Street | D. Tuazon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South Avenue (U.P. campus) | Roxas Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | South 2 Street | Scout Albano Street / Eugenio Lopez Jr. Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South 3 Street | Scout Bayoran Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 4 Street | Scout Borromeo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 5 Street | Scout Madriñan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 6 Street | Scout Rallos Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 7 Street | Scout Limbaga Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 8 Street | Scout Fernandez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 9 Street | Scout Fuentebella Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 10 Street | Scout Gandia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 11 Street | Scout de Guia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 12 Street | Dr. Lazcano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 13 Street | Scout Delgado Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 14 Street | Scout Lozano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 15 Street | Scout Castor Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 16 Street | Marathon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 17 Street | Fr. Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 18 Street | Scout Ojeda Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 19 Street | Scout Chuatoco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South B Street | Scout Magbanua Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South C Street | Scout Reyes Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South D Street | Scout Santiago Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South E Street | Scout Tobias Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South F Street | Scout Tuason Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South G Street | Scout Torillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South H Street | Scout Ybardolaza Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South I Street | 11th Jamboree Street / GMA Network Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South K Street | Scout Rallos Extension ''(from north end)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | South Market Street | Don Alejandro Roces Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sunnyside Drive | Eymard Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Tacio Street | Comm. Dev. Center Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | Sgt. Rivera Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | N. Zamora Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Timog Avenue]] | South Avenue {{small|''(name reverted to Timog Avenue since 1965)''}} | [[Lungsod Quezon]] |- | Tuayan Street | Raymundo Familara Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Virginia Street | Sgt. J. Catolos | [[Lungsod Quezon]] |- | Zebra Drive | Temple Drive | [[Lungsod Quezon]] |} ==Iba pang lungsod o bayan sa Kalakhang Maynila== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod o bayan na dinadaanan |- | 10th Avenue | Macario Asistio, Sr. Avenue <small>''(name since reverted to 10th Avenue)''</small> | [[Caloocan]] |- | A. Diego Street | Colonel M. Ver Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Alfaro Street | L. P. Leviste Street | [[Makati]] |- | Alvarado Street | Carlos Palanca Street | [[Makati]] |- | Amber Avenue | J. Escrivà Drive | [[Pasig]] |- | Angel Tuazon Avenue | Gil Fernando Avenue | [[Marikina]] |- | A. Raquiza Street | F. Antonio | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Avenida Alfonso | Alfonso XIII | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Bay Boulevard | [[Jose W. Diokno Boulevard]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Blumentritt Street | Rt. Rev. G. Aglipay Street | [[Mandaluyong]] |- | Buendía Avenue | [[Sen. Gil Puyat Avenue]] | [[Makati]]–[[Pasay]] |- | C. Ruiz Street | Pedro B. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Calle Baltazar | Zamora Street | [[Caloocan]] |- | Calle Libertad (Street) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Pasay]] |- | Calle Libertad (Street) | Domingo M. Guevara Street | [[Mandaluyong]] |- | Calle Pinagbarilan | Edang Street | [[Pasay]] |- | Calle Real (Street) | [[Diego Cera Avenue]] / [[Alabang-Zapote Road]] | [[Las Piñas]]–[[Muntinlupa]] |- | Calle Reposo (Street) | [[Nicanor Garcia Street|Nicanor García Street]] | [[Makati]] |- | Calle Valenzuela (Street, F. Blumentritt Street to Pinaglabanan Street) | José Gil Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Camino de Mandaluyong (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan">{{Cite book|last=Neira|first=Eladio|url=https://books.google.com/books?id=mkVxAAAAMAAJ|title=Glimpses Into the History of San Juan, Metro Manila|date=1994|publisher=Life Today Publications|isbn=978-971-8596-09-8|language=en}}</ref> | San Juan-Mandaluyong Road, F. Blumentritt Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Mandaluyong]] |- | Camino de Mariquina (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan" /> | San Juan–Marikina Road, Marikina Road, N. Domingo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Quezon City]] |- | Canley Road | Danny Floro Street | [[Pasig]] |- | Chorillo Street | General Julian Cruz Street | [[Marikina]] |- | Concepción Street | A. Layug Street | [[Pasay]] |- | Coronado Street | Sgt. F. Santos | [[Mandaluyong City]] |- | Cpl. York Street | Magalona Street | [[Mandaluyong]] |- | Daang Bakal Road | Munding Avenue, Shoe Avenue, Bagong Silang Road | [[Marikina]] |- | Dalla Street | Andres Soriano Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Dansalan Street | M. Vicente Street | [[Mandaluyong]] |- | Dao Street Extension | Sacred Heart Street | [[Makati]] |- | Diamond Avenue | [[ADB Avenue]]/F. Abello Street | [[Pasig]] |- | East Drive | Courtyard Drive | [[Makati]] |- | East Manila South Road (Route 59) | M. L. Quezón | [[Taguig]] |- | Elizalde Road | Elisco Road | [[Taguig]] |- | Emerald Avenue | F. Ortigas, Jr. Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Escarpment Road | Captain Henry P. Javier Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002">{{Cite map |year=2002 |title=Greenhills-Ortigas commercial complex |scale=1:3,500 |publisher=Cunanan Maphouse |publication-place=[[Makati]] }}</ref> | [[Pasig]] |- | Farmers Avenue | Bagong Farmers Avenue | [[Marikina]] |- | Florante Street | J. Alvior Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946">{{cite map |last=Buenaventura |first=Fidel |title=San Juan Heights Addition |map=San Juan Heights Addition |map-url=https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |year=1946 |scale=1:5000 |publisher=National Library of the Philippines |id=NLP00CG0000000202 |access-date=November 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220815051347/https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |archive-date=August 15, 2022}}</ref> | Pedro Guevarra Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946" /> | Lawson Street | [[Mandaluyong]] |- | F.B. Harrison Street | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- | Frontera Drive | Central Avenue | [[Pasig]] |- | General Ricarte Street | P. Binay Street | [[Makati]] |- | Guadalupe–Pateros Road (Route 21A) | Dr. José P. Rizal Extension | [[Makati]] |- | H. Lozada Street (Aurora Boulevard to 29 de Agosto Street) | Sofronio Veloso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Herrera Street | Vicente A. Rufino Street | [[Makati]] |- | Hi-Way Drive | Station Road | [[Makati]] |- | Hollywood Drive (Bukang-Liwayway) | Lieutenant José M. Artiaga Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Hotel Drive | East Street | [[Makati]] |- | Ilang-Ilang Street | F. Santos Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Imelda Avenue | [[Kalayaan Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] (since 2023) |- | Imelda Avenue | [[Ninoy Aquino Avenue]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Joffre Street | Ibuna Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Johnston Street | Capt. S. Roja | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Gil Street (F. Manalo Street–F. Blumentritt Street) | Valenzuela Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Rizal Boulevard (Route 54B) / Manila East Road | [[Shaw Boulevard]] | [[Mandaluyong]] and [[Pasig]] |- | Kabihasnan St. | Victor Medina St. | [[Parañaque]] |- | Kenneth Road | Eusebio Avenue (Alfonso Sandoval Avenue to Paraiso Street) | [[Pasig]] and [[Taytay, Rizal]] |- | Kitchener Street (Richenine Street) | C. M. Recto Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Laon Laan Street | P. Antonio Street | [[Pasig]] |- | Lion's Road | Dra. Leonisia H. Reyes Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Malibay Street | C. Suarez Street | [[Pasig]] |- | Manila Circumferential Road / Highway 54 (Route 54) / 19 de Junio | [[Samson Road]] and [[EDSA|Epifanio de los Santos Avenue]] (EDSA) | [[Caloocan]], [[Quezon City]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Mandaluyong]], [[Makati]], [[Pasay]] |- | Manila North Road (Route 3) | [[MacArthur Highway]] | [[Caloocan]]–[[Aparri]] |- | Highway 55 (Route 55) / Manila Provincial Road | [[Aurora Boulevard]], [[Legarda Street]], [[Magsaysay Boulevard]], and [[Marikina-Infanta Highway]] / [[Marilaque Highway]] (Marcos Highway) | [[Manila]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Quezon City]], [[Marikina]], [[Pasig]] |- | Marne Street | G. Ocampo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | México Road | [[Taft Avenue]] Extension | [[Pasay]] |- | MIA Road | [[NAIA Road]] | [[Parañaque]] |- | Melanio Street | Melanio de Salapan Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Molave Street | General Ordoñez Street | [[Marikina]] |- | Nichols–McKinley Road | [[Andrews Avenue]] and [[Lawton Avenue]] | [[Pasay]] and [[Taguig]] |- | North Drive | Parkway Drive | [[Makati]] |- | Office Drive | North Street | [[Makati]] |- | Ortega Street (F. Manalo Street–P. Guevarra Street) | Mariano Marcos Street<ref name="marcos-street">{{Cite web |date=2016-02-15 |title=San Juan's Guia Gomez endorses Bongbong Marcos for VP |url=https://www.rappler.com/nation/elections/122511-bongbong-marcos-guia-gomez-endorsement/ |access-date=2022-04-07 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> | [[San Juan, Manila|San Juan]] |- | Paraiso Street (Pinaglabanan Street–D. Santiago Road) | Atty. A. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Pasay Road (Route 57) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Makati]] |- | Pasong Tamo | [[Chino Roces Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] |- | Pershing Street | Romualdez Street | [[Mandaluyong]] |- | Plaridel Street | Eagle Street | [[Pasig]] |- | Rada Street | Thailand Street <small>''(name since reverted to Rada Street)''</small> | [[Makati]] |- | Riverside Drive | F. Manalo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Rizal Drive | West Street | [[Makati]] |- | Route 3A | Rizal Avenue Extension | [[Caloocan]] |- | Route 21 B | Dr. Sixto Antonio Avenue | [[Pasig]] |- | Route 53 | [[Sumulong Highway]] | [[Marikina]] |- | San Venancio Street | Adevoso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Drive / South Drive | Palm Drive | [[Makati]] |- | South Superhighway / South Diversion Road | [[Osmeña Highway]], [[South Luzon Expressway]] | [[Manila]]–[[Santo Tomas, Batangas|Santo Tomas]] |- | St. Francis Avenue | Hunters ROTC Avenue | [[Cainta]] |- | Súcat Road | [[Dr. Santos Avenue]] | [[Parañaque]]–[[Muntinlupa]] |- | Sultana Street | La Campana Street <small>''(name since reverted to Sultana Street)''</small> | [[Makati]] |- | Tektite Road | Exchange Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Theater Drive | Parksquare Road | [[Makati]] |- | [[Tramo Street]] | Aurora Boulevard | [[Pasay]] |- | Ugong Street | Saint Paul Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Verdun Street | Reraon Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Manila South Road (Route 1A) | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- |} == Karagdagang pagbabasa == # [https://tulay.ph/2018/10/16/saints-sinners-conquerors-laborers-binondo-street-names-reflect-heritage/ ''Saints, sinners, conquerors, laborers: Binondo street names reflect heritage''] (sa wikang Ingles) # Traveler on foot [https://www.scribd.com/document/167348552/Old-Street-Names-of-Manila Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # scribd.com [https://www.scribd.com/document/313367380/Old-Street-Names-of-Manila ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # wordpress.com [https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/07/10/old-street-names-of-manila/ ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://medium.com/@1634PH/narratives-and-renamed-streets-949d2db2d06b ''Narratives and Renamed Streets''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://opinion.inquirer.net/134692/street-names-remembering-and-forgetting ''Street Names, Remembering and Forgetting''] (sa wikang Ingles) # [https://web.archive.org/web/20240712203940/https://www.lougopal.com/manila/ ''Manila Nostalgia''] (sa wikang Ingles) ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga lansangan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga lansangan sa Kalakhang Maynila]] hol6fpkto99omfap91j4iug3ubfhctf 2140628 2140626 2024-12-07T07:25:08Z Jojit fb 38 /* Ermita hanggang Port Area */ 2140628 wikitext text/x-wiki Ito ay isang bahagyang tala ng mga lansangan o daanan sa [[Kalakhang Maynila]], [[Pilipinas]], na sumailalim ng isang pagbabago ng pangalan noong nakaraan. ==Maynila== === Intramuros === Ang lokasyon kung saan itinayo ang [[Intramuros]] ay orihinal na lugar para sa [[kalakalan]] ng mga lipi at kahariang [[mga Tagalog|Tagalog]] na nangangalakal sa mga mangangalakal na mula sa ngayo'y [[Tsina]], [[Indya]], [[Borneo]], at [[Indonesia]]. Nang [[Kasaysayan ng Pilipinas (1565–1898)|sakupin ng mga Kastila]] ito, inatasang gawing mula sa bato at konkreto ang palibot ng buong lawak ng Intramuros noong 1571 ng Espanyol na si [[Miguel López de Legazpi]]. Ang pangalang "''Intramuros''" ay mula sa salitang Espanyol na nangangahulugang "sa loob ng mga pader".<ref>{{Citation|title=Intramuros {{!}} britannica.com|url=https://www.britannica.com/place/Intramuros|language=en}}</ref> Sinira ang apat na bahagi ng pader upang maging maluwag ang pagpasok sa lungsod: ang timog-kanlurang dulo ng Calle Aduana (Abenida Andres Soriano Jr. ngayon); silangang dulo ng Calle Anda; ang hilagang-silangang dulo ng Calle Victoria (dating kilala bilang Calle de la Escuela); at ang timog-silangang dulo ng Calle Palacio (Kalye General Luna ngayon). {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Real del Palacio del Gobernador | Pangunahing daanan mula sa ''Plaza Mexico'' sa kahabaan ng Ilog Pasig hanggang sa Landas A. Bonifacio sa Port Area (o Pook Pantalan)<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://d0ctrine.com/2013/03/04/streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Sa loób ng Maynilà (Intramuros) {{!}} filipinoscribbles |url=https://filipinoscribbles.wordpress.com/tag/calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Puerta Real de Bagumbayan, 1985 {{!}} Intramuros Administration |url=https://intramuros.gov.ph/2022/07/18/puerta-real-de-bagumbayan-1985/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.58969|N|120.97479|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Palacio}} | Kalye [[Antonio Luna]] |- | 2 | Calle Aduana / Calle Claveria | Ipinangalan kay [[Narciso_Clavería_y_Zaldúa|Narciso Clavería]]<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://www.facebook.com/656729927676590/photos/a.743201285696120/771380806211501/?_rdr|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59270|N|120.97307|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aduana}} | Abenida [[Andres Soriano|Andrés Soriano]] |- | 3 | Calle Cerrada | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:cerrada|''cerrada'']] na ibig sabihin ay nakapinid | | Kalye San Juan de Letrán |- | 4 | Calle de Almacenes | | | Kalye Maestranza |- | 5 | Calle de Barberos | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:barbero#Spanish|''barberos'']] na ibig sabihin ay [[manggugupit]] | | Kalye Urdaneta |- | 6 | Calle de la Bomba | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:bomba|''bomba'']] na ibig sabihin ay [[pampasabog]] | | Kalye Legaspi |- | 7 | Calle de la Escuela | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:escuela|''escuela'']]<ref>{{Citation|title=Empowering Filipino Youth {{!}} Escuela Taller |url=http://escuelataller.org.ph/|language=en}}</ref> na ibig sabihin ay [[paaralan]] | | Kalye [[Victoria ng Gran Britanya|Victoria]]<ref>{{Citation|title=Manila High School {{!}} The Historical Marker Database|url=https://www.hmdb.org/m.asp?m=25235|language=en}}</ref> |- | 8 | Calle del Baluarte / Calle Fundición | | | Kalye Muralla |- | 9 | Calle Farol | | | Kalye [[Fernando de Magallanes|Magallanes]] |- | 10 | Calle del Hospital | | | Kalye Cabildo |- | 11 | Calle Real del Parián | | align="center"|{{coord|14.59059|N|120.97606|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Parian}} | Kalye Real |- | 12 | Calle Recogidas | | | Kalye Anda |- | 13 | Calle San Juan de Dios |Ipinangalan kay Juan de Dios, isang sundalong Portuges | | Kalye Legazpi |- | 14 | Calle Vivas | | | Kalye Andres Novales |- |} === Tondo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Alburquerque | | align="center"|{{coord|14.60690|N|120.96830|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Albuquerque}} | Kalye [[Raha Matanda|Rajah Matanda]] |- | 2 | Calle Bancusay | Mula sa Ilog Bangkusay kung saan naganap ang Labanan sa Ilog Bangkusay | align="center"|{{coord|14.61643|N|120.96578|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bancusay}} | Kalye Francisco Varona |- | 3 | Calle Folgueras | Ipinangalan kay [[Mariano Fernández de Folgueras]] | | Kalye [[Carmen Planas]] |- | 4 | Calle Manicninc | Mula sa [[Manchineel|manicnic]], uri ng punong-kahoy (na nakakalason) | | Kalye Filemon Aguilar<ref>{{Citation|title=Manny Villar's holiday wishes for P-Noy, Corona, GMA {{!}} philstar.com|url=https://www.philstar.com/lifestyle/sunday-life/2011/12/25/761541/manny-villars-holiday-wishes-p-noy-corona-gma|language=en}}</ref> |- | 5 | Calle Manúguit | Ipinangalan kay [[Sabwatan ng Tondo|Agustin Manúguit]], ang sinaunang lakan ng Tondo | align="center"|{{coord|14.3747|N|120.5845|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Manuguit}} | Abenida [[José Abad Santos|Jose Abad Santos]] |- | 6 | Calle Pescadores | Mula sa [[Pescadores|mga pulo ng Pescadores]] | align="center"|{{coord|14.60497|N|120.96688|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pescadores}} | Kalye Santo Cristo |- | 7 | Calle Quiricada | | | Kalye Juan Nolasco |- | 8 | Calle Sande | | align="center"|{{coord|14.61112|N|120.96832|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sande}} | Kalye Nicolás Zamora |- | 9 | Calle Tayabas | | | Kalye Francis P. Yuseco |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Sa Tondo, may dalawang eskinita na pinangalanang Pitóng Gatang at Amarlanhagui na nasa pagitan ng Mababang Paaralan ng Magát Salamat at Kalye Capulong malapit sa Estero de Vitás. Ang kasalukuyang Abenida Jose Abad Santos ay dating pinangalanang Calle Manuguit. Sa gayon, pinarangalan ng mga taga-Tondo ang kanilang mga kapatid. Tinalo ng mga Espanyol ang mga maharlika ng Maynila na sina [[Raha Matanda|Raha Matandâ]] at [[Raha Sulayman|Raha Solimán]] noong Hunyo 1570, at bumalik sila sa [[Cebu]] kung saan sila unang nakapanirahan. Subalit sila’y pinabalik nang sumunod na taon sa ilalim ni Miguel López de Legaspi, kung saan kanilang nalipol ang kapwa nilang maharlika na si Raha Pitong Gatang mula sa [[Macabebe]], [[Pampanga]], sa Labanan sa Ilog ng Bangkusáy, isang estero ng Tondo. Kabilang si Pitong Gatang sa 24 na datu na namuno sa lugar kung sa ngayon ay [[Kalakhang Maynila]], [[Rizal]], [[Bulacan|Bulacán]] at [[Pampanga]], na noong 1587-88 ay nagtangkang lumaban sa mga Kastilang mananakop. Ang tagumpay ng mga Espanyol ay nakumpirma noong Hunyo 3, 1571 nang ang mga “indio” ay nalipol. Samantala, ang makasaysayang Calle Bangkusáy na pinangyarihan ay binago ang pangalan at ngayon ay tinatawag na Kalye F. Varona.<ref>{{Citation|title=Forgotten heroes: Datus who first struck for independence{{!}} mb.com.ph|url=https://mb.com.ph/2020/08/30/forgotten-heroes-datus-who-first-struck-for-independence/|language=en}}</ref> Ang pagpapalit nito ay isinakatuparang ng ng Sangguniang Panlungsod ng Lungsod ng Maynila sa ilalim ng Alkalde na si Antonio Villegas noong Marso 21, 1968, tutol sa kahilingan ng mga taga-Tondo.<ref>{{Citation|title=An Ordinance Re4storing to P. Varona Street in Tondo TAS Former and Original Name "Bankusay Street"{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/6661.pdf|language=en}}{{Dead link|date=Nobyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === San Nicolas === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Aceiteros | Mula sa Kastilang ''aceiteros'' na ibig sabihin manlalangis; isa sa mga bahay sa kalyeng ito nanirahan si Andres Bonifacio noong mga 1886-1892<ref>{{Cite web |last=Ocampo |first=Ambeth R. |date=2015-07-15 |title=Walking tour of Bonifacio’s Manila |url=https://opinion.inquirer.net/86710/walking-tour-of-bonifacios-manila |access-date=2024-12-06 |website=INQUIRER.net |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60216|N|120.96903|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aceiteros}} | Kalye Marcelino De Santos |- | 2 | Calle Encarnación | | | Kalye Asunción |- | 3 | Calle del Rondín | | | Kalye Numancia |- | 4 | Calle Salinas | | | Kalye [[Juan Sebastián Elcano|Elcano]] |- | 5 | Calle Soledad | | | Kalye Camba<ref>{{Citation|title=The Parish: Governador General Andres Garcia Camba {{!}} pintakasiph.|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle de Santa Rosa | | | Kalye Urbiztondo |- |} === Binondo === Ang [[Binondo]] ay ang ''Chinatown'' o nayong Tsina na distrito ng Maynila. Ito ang pinakalumang nayong Tsina sa mundo at naging sentro ng komersyo ng bansa noong panahon ng [[Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas|pananakop ng mga Amerikano]]. Marami sa mga komersyal na establisyimento ng Binondo ang nawasak pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], kung saan lumipat ang mga kompanya sa Makati, ang pinansiyal na kabisera ng Pilipinas. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Anloague | Hango sa salitang [[anluwagi]], na ibang tawag para sa karpintero;<ref>{{Citation|title=History lying in plain sight{{!}} inquirer.net |url=https://opinion.inquirer.net/170726/history-lying-in-plain-sight|language=en}}</ref> nanirahan sa kalyeng ito ang mga karpinterong Tsino na nagbebenta ng [[muwebles]] na yari sa kahoy<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.60457|N|120.97095|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Anloague}} | Kalye [[Juan Luna]] |- | 3 | Calle Arranque | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:arranque|''arranque'']] na ibig sabihin ay paandarin (ang isang makina o motor) | align="center"|{{coord|14.60662|N|120.97962|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arranque}} | Kalye [[Teodora_Realonda_y_Quintos|Teodora Alonzo]] |- | 4 | Calle Díaz | Ipinangalan kay Valentín Díaz<ref>{{Citation|title=Founders of the Katipunan{{!}} PhilippineMasonry.org|url=https://www.philippinemasonry.org/founders-of-the-katipunan.html|language=en}}</ref> | | Kalye Benavidez |- | 5 | Calle Príncipe | Ipinangalan kay [[Alfonso XIII]], na prisipe pa noon<ref name=":0">{{Citation|title=Binondo Streets{{!}} chinatownmuseum.org|url=https://www.chinatownmuseum.org/learn/binondo-streets|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59882|N|120.96669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Principe}} | Kalye Rafael del Pan<ref>{{Citation|title=Today in Filipino history, June 17, 1863, Rafael del Pan was born in Intramuros, Manila {{!}} kahimyang.com |url=https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1529/today-in-philippine-history-june-17-1863-rafael-del-pan-was-born-in-intramuros-manila#google_vignette|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle Rosario | Ipinangalan bilang pagpupugay patrona ng Simbahan ng Binondo, ang [[Birhen ng Banal na Rosaryo]]<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.59822|N|120.97582|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Rosario}} | Kalye [[Quintín Paredes]] |- | 7 | Calle San Jacinto | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Panciteria San Jacinto<ref>{{Citation|title=Our Story{{!}} Panciteria San Jacinto|url=https://www.panciteriasanjacinto.com/our-story|language=en}}</ref> | | Kalye [[Tomas_Pinpin|Tomás Pinpin]] |- | 8 | Calle Soledad | Ipinangalan kay Nuestra Señora de la Soledad de Manila o Mahal na Birhen ng Soledad ng Porta Vaga<ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de la Soledad de Manila – The Queen and Refuge of the Poor{{!}} positivelyfilipino|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> | | Kalye Dasmariñas |- | 9 | Calle Oriente | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Hotel de Oriente<ref>{{Cite book |last=Ira |first=Luning B. |url=https://books.google.com.ph/books?id=mgANAQAAMAAJ |title=Streets of Manila |date=1977 |publisher=GCF Books |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60086|N|120.97443|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Oriente}} | Kalye Victoria Ty-Tan |- | 10 | Calle Sacristía | Sacristia de Binondo<ref>{{Citation|title=Where are the places in Noli Me Tangere now?{{!}} villagepipol.com |url=https://villagepipol.com/where-are-the-places-in-noli-me-tangere-now/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60143|N|120.97650|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sacristia}} | Kalye Román Ongpin |- | 11 | Paseo de Azcárraga<ref>{{Citation|title=Calle Azcarraga, March 4, 1961{{!}} Philippines Free Press|url=https://philippinesfreepress.wordpress.com/1961/03/04/calle-azcarraga-march-4-1961/|language=en}}</ref> | Ipinangalan kay Marcelo Azcárraga Palmero | align="center"|{{coord|14.60387|N|120.98083|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Paseo de Azcárraga}} | Abenida [[Claro_M._Recto|Recto]] |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang pangunahing bahagi ng Azcárraga na humahantong sa baybayin ng San Nicolas at Tondo mula sa Binondo ay pinangalanang Paseo de Azcárraga, sa ngalan ng mestisong Pilipino-Kastila na Ministro, si Marcelo Azcárraga y Palmero. Sa [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]], nahati ang lansangan ng tatlong estero na dumadaloy sa distrito: ang Calle General Izquierdo, Calle Paz at Calle Bilibid. Sa [[Sampaloc, Maynila|Sampaloc]], tinawag ang lansangang ito na Calle Iris na nagtapos sa Calle Alix (na ngayon ay kilala bilang Kalye Legarda). Noong 1961, ipinangalan ang abenida kay [[Senado ng Pilipinas|Senador]] [[Claro M. Recto|Claro Mayo Recto]]. Noong Hulyo 7, 1892, sa isang gusaling may bilang na 72 Calle Azcarraga, sa kanto ng Calle Sagunto (na ngayon ay nangagalang Santo Cristo) sa [[Tondo, Maynila|Tondo]], itinatag ni [[Andrés Bonifacio|Andres Bonifacio]] ang rebolusyonaryong lipunan na [[Katipunan]]. === Quiapo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Barbosa | | align="center"|{{coord|14.59728|N|120.98441|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Barbosa}} | Kalye Bautista |- | 2 | Calle Dulumbayan | Salitang pinagsama na nangangahulugang dulong bayan<ref>{{Citation |title=Rizal Avenue – A street to love{{!}} lougopal.com |url=http://www.lougopal.com/manila/?p=2681 |language=en}}</ref> | align="center" |{{coord|14.61433|N|120.98264|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dulumbayan}} | [[Abenida Rizal]] |- | 3 | Calle Echagüe | Ipinangalan kay [[Rafael de Echague|Rafaél de Echagüe]] | align="center" |{{coord|14.59810|N|120.98208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Echague}} | Kalye Carlos Palanca Sr. |- | 4 | Calle El Dorado | | align="center" |{{coord|14.59701|N|120.99480|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle El Dorado}} | [[Bulebar Quezon]] |- | 5 | Calle Pelota | | | Kalye Trinidad |- | 6 | Calle San Roque | Ipinangalan kay [[San Roque]] | | Kalye P. Gómez |- | 7 | Calle San Sebastián | Ipinangalan kay [[San Sebastian|San Sebastián]] | align="center" |{{coord|14.59897|N|120.98762|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Sebastian}} | Kalye R. Hidalgo |- | 8 | Calle Raón | Ipinangalan kay [[José Antonio Raón]] | | Kalye Gonzalo Puyat |- |} === Sta. Cruz === Itinatag ang distrito ng [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]] (nakaugaliang pinapaikli sa "Sta. Cruz") noong 1594 ng mga Kastila, at kalaunan ay pinamunuan ito ng mga mangangalakal at tagapagpamili dahil sa kalapitan nito sa [[Ilog Pasig]]. Hindi nagtagal ay nagkaroon ito ng mga bahay-kalakal at mga gusali na nakatuon sa pagkakalakal at paglilibang. Sa kasalukuyan, tahanan ito ng ilang mga makasaysayang gusali.<ref>{{Citation|title=Escolta Santa Cruz district, Manila (Philippines) {{!}} Urban Knowledge Network Asia|url=https://www.ukna.asia/projects/escolta-santa-cruz-district-manila-philippines|language=en}}</ref> Dating bahagi ang Sta. Cruz ng Parokya ng Quiapo, bago ito naging sariling parokya noong Hunyo 20, 1619. Kapwa ang Quiapo at Santa Cruz ay mga nayon na umasailalim sa sinaunang lalawigan ng [[:en:Tondo,_Manila#Colonial_period|Tondo]]. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Batangas | Mula sa salitang [[Batangas#Etimolohiya|batangan]], na nangangahulugang balsa sa pangingisda | | Kalye A. Lorenzo Jr. |- | 3 | Calle Camarines | Mula sa Kastilang [[:en:Camarín|''camarín'']], na ibig sabihin ay dambana | align="center"|{{coord|14.61809|N|120.98329|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Camarines}} | Kalye Herrera |- | 4 | Calle Evangelista | Ipinangalan kay [[Edilberto Evangelista]] | align="center"|{{coord|14.62058|N|120.98338|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Evangelista}} | Kalye Maria Natividad |- | 5 | Calle Gándara | Ipinangalan kay [[José de la Gándara y Navarro|José de la Gándara]] | align="center"|{{coord|14.60173|N|120.97726|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Gandara}} | Kalye Sabino Padilla |- | 6 | Calle Magdalena | Ipinangalan kay [[Santa Magdalena]] | align="center"|{{coord|14.60759|N|120.97812|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Magdalena}} | Kalye Guillermo Masangkay |- | 7 | Calle Mangahan | | align="center"|{{coord|14.61190|N|120.98519|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Mangahan}} | Kalye Pedro Guevarra |- | 8 | Calle Melba | | align="center"|{{coord|14.60523|N|120.98084|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Melba}} | Kalye Doroteo José |- | 9 | Calle Misericordia | | align="center"|{{coord|14.60777|N|120.98116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Misericordia}} | Kalye [[Tomás Mapúa]] |- | 10 | Calle Morga | | align="center"|{{coord|14.61666|N|120.97808|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morga}} | Kalye Tayuman |- | 11 | Calle O'Donell | | align="center"|{{coord|14.60199|N|120.98579|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle O'Donell}} | Kalye Severino Reyes |- | 12 | Calle Quiotan | | align="center"|{{coord|14.60037|N|120.98255|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Quiotan}} | Kalye Sales |- | 13 | Calle Requesens | | align="center"|{{coord|14.60961|N|120.98316|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Requesens}} | Kalye E. Remigio |- | 14 | Calle Sangleyes | | align="center"|{{coord|14.62168|N|120.99498|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sangleyes}} | Daang Blumentritt |- | 15 | Calle Trozo | | align="center"|{{coord|14.61107|N|120.98133|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trozo}} | Kalye Bambáng |- | 16 | Calle Zurbarán | | align="center"|{{coord|14.60765|N|120.98303|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Zurbaran}} | Kalye Valeriano Fugoso |- |} === San Miguel === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alejandro VI | Ipinangalan kay [[Papa Alejandro VI|Alejandro VI]] | align="center"|{{coord|14.60284|N|120.99085|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Alejandro IV}} | Kalye De los Santos |- | 2 | Calle Avilés Malacañan | Ipinangalan sa [[Palasyo ng Malakanyang|Malacañan]] | align="center"|{{coord|14.59436|N|120.99352|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aviles}} | Kalye [[José Laurel]] |- | 3 | Calle Bustillos | Ipinangalan kay [[Fernando Manuel de Bustillo Bustamente y Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | align="center"|{{coord|14.60195|N|120.99277|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bustillos}} | Kalye J. Figueras |- | 4 | Calle Marqués de Novaliches | Ipinangalan kay [[Manuel Pavía]], na Gobernador Heneral ng Pilipinas (1854) na naging Marques ng Novaliches na ipinagkaloob ng kaharian ng Espanya | align="center"|{{coord|14.59262|N|120.98941|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Novaliches}} | Kalye Nicanor Padilla |- | 5 | Calle Tuberías de Agua | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:tubería#Spanish|''tuberia'']], na ibig sabihin ay pagtutubo | align="center"|{{coord|14.59742|N|120.98867|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tuberias}} | Kalye Dr. Concepción C. Aguila |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang kasalukuyang Kalye Concepción Águila ay dating tinatawag na "Tuberías", na nangangahulugang mga tubo (ng tubig) o patubigan sa [[wikang Kastila]]. Ang kasalukuyang lansangan ng Concepción Águila ay patungo sa Nagtahan, na siyang orihinal na lokasyon ng Puwente Carriedo ("''Canales de Carriedo''"), na tumatakbo mula [[Ilog Marikina]] sa Santolan sa pamamagitan ng imbakan ng tubig na El Depósito, isang imbakan nasa ilalim ng tubig sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|Lungsod ng San Juan]] patungong [[Intramuros]] na idinisenyo ni Genaro Palacios noong 1882, na naging pangunahing imbakan ng tubig para sa [[Maynila]] noong panahon ng Kastila at ng mga kalapit na bayan. === Ermita hanggang Port Area === Sa panahong pananakop ng mga Kastila, ang kasalukuyang Ermita hanggang Port Area (o Pook Pantalan) ay dating isang bayan ng Tagalog na nagngangalang "Lagyo". Napalitan ang pangalan noong ika-17 dantaon bilang ''[[La Hermita]]'' dahil sa isang [[ermitanyo]] na nagngangalang Juan Fernandez de Leon, na nanirahan doon at nagtayo ng isang ''ermita'', dala ang isang imahen ng ''Nuestra Señora de Guia''. Ang pangalang tawag sa kanyang itinayong tirahan ay lumawak sa buong distrito, na naging Ermita hanggang sa kasalukuyan. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Arroceros | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Arroceros|''arroceros'']] na ibig sabihin ay mahilig sa kanin | align="center"|{{coord|14.59070|N|120.98189|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arroceros}} | Kalye [[Antonio Villegas]] |- | 2 | Calle Bagumbayan <br>(Paseo de las Aguadas) | Salitang pinagsama na nangangahulugang bagong bayan | align="center"|{{coord|14.58976|N|120.98072|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bagumbayan}} | Abenida [[José Burgos|Padre Burgos]] |- | 3 | Calle Concepción | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Concepción|''concepción'']] na tumutukoy sa [[Kalinis-linisang Paglilihi|''Immaculada Concepcion'']] ni Maria, isang [[dogma]] ng [[Simbahang Katolikong Romano|Simbahang Katoliko]] | align="center"|{{coord|14.59040|N|120.98385|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Concepcion}} | Kalye Natividad Almeda-López |- | 4 | Calle Divisoria | Mula sa Kastilang ''[[wiktionary:divisoria|divisoria]]'' na nangangahulugang paghahati | align="center"|{{coord|14.57475|N|120.98149|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Divisoria}} | Kalye Rafael M. Salas |- | 5 | Calle Florida <br>(Calle San Antonio) | Mula sa Kastilang [[wiktionary:florida#Spanish|florida]], na ibig sabihin ay mabulaklak at kung saan binase ang pangalan ng [[Florida]], ang [[estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Kalye [[Maria Y. Orosa|María Y. Orosa]] |- | 6 | Calle Herrán (Calzada de Herrán / Calle Real / Carretera de Santa Ana) (Calle Real de Paco) | Ipinangalan kay José de la Herrán, isang Kastilang kapitang pandagat<ref>{{Cite book |url=https://www.google.com.ph/books/edition/Araw/YrUIjOdTXokC |title=Araw: Philippine Arts & Culture Today : a Quarterly of the National Commission for Culture and the Arts |date=2000 |publisher=Commission for Culture and the Arts. |language=en}}</ref> | | [[Kalye Pedro Gil]] |- | 7 | Calle Isaac Peral <br>(Calle Cortafuegos) | [[:en:Isaac_Peral|Isaac Peral]] | align="center"|{{coord|14.58248|N|120.98472|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isaac Peral}} | [[:en:United_Nations_Avenue|United Nations Avenue]] |- | 8 | Calle Marina | [[:wiktionary:Marina|Marina]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | Guerrero Street |- | 9 | Calle Marqués de Comillas | [[:en:Antonio_López,_1st_Marquess_of_Comillas|Antonio López, Marqués]] | | D. Romuáldez, Sr. Street |- | 10 | Calle Nueva (Camino Real) | [[:wiktionary:camino_real|camino real]] <small>(''Wiktionary'')</small> | | [[Apolinario Mabini|A. Mabini Street]] |- | 11 | Calle Observatorio | [[:en:Manila_Observatory|Manila Observatory]] | align="center"|{{coord|14.57867|N|120.98372|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Observatorio}} | Padre Faura Street |- | 12 | Calle Rizal | [[José_Rizal|José Rizal]] | | [[Howard Taft| Taft Avenue]] |- | 13 | Calle San Casiano | | | San Marcelino Street |- | 14 | Calle San José | El Colegio de San Jose de Manila<ref>{{Citation|title=Historia Manila, El Colegio de San Jose de Manila (San José Seminary), <br>Philippines’ oldest existing educational institution {{!}} Loyola School of Theology|url=https://www.facebook.com/historiademanila/posts/el-colegio-de-san-jose-de-manilasan-jos%C3%A9-seminaryphilippines-oldest-existing-edu/10158182342623421/|language=en}}</ref> | | Alhambra Street |- | 15 | Calle San Luis | | align="center"|{{coord|14.58159|N|120.98046|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Luis}} | [[:en:Teodoro M. Kalaw|T.M. Kalaw Avenue]] |- | 16 | Calle Wright | | align="center"|{{coord|14.57295|N|120.98822|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Wright}} | [[:en:Antonio Vásquez|Antonio Vásquez]] Street |- | 17 | Dewey Boulevard | [[:en:George_Dewey|Admiral George Dewey]] | align="center"|{{coord|14.57093|N|120.98212|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Dewey Boulevard}} | [[Manuel Roxas|Roxas Boulevard]] |- | 18 | Calle Real | [[:en:Calle_Real|Royal Street]] | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real}} | [[Marcelo H. Del Pilar|M.H. del Pilar Street]] <br><small>ext. [[Francis Burton Harrison|F.B. Harrison Street]]</small> |- | 19 | Paseo de Santa Lucia<br> o de Paseo de María Cristina | [[:en:Infanta_María_Cristina_of_Spain| Infanta Maria Cristina]] | | [[Andres Bonifacio|A. Bonifacio]] Drive |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Mahigit isang daang taon na ang nakalilipas, ang mga pook ng kapwa Malate at Ermita ay mararating lamang sa pamamagitan ng dalawang pangunahing lansangan, isa na rito ang Calle Real. Ang kalyeng ito ay sumasabay sa orihinal na baybayin ng karagatang Maynila ('''Manila Bay''') noong kapanahunang kolonyal ng Kastila. Ito ay kilala noon bilang ''Calle Real'' (sa salitang Espanyol) o ''Royal Street'' (sa salitang Ingles), na nagsilbing pambansang daanan na nag-uugnay ng Maynila sa mga lalawigan sa timog. Ang kasalukuyang Roxas Boulevard ngayon ay hindi pa naire-reclaim at nasa ilalim pa ng dagat noon. Sa kahabaan ng Calle Real ay ang mga bahay at palayan na may bantas na mga simbahan ng Malate at simbahan ng Ermita. Ang mga lumang instalasyong militar tulad ng Plaza Militar at Fort San Antonio Abad ay matatagpuan din dito. Tulad ng maraming mga lumang kalye sa Maynila, napalitan ito noong 1921 ng pangalan bilang galang kay M.H. Del Pilar, ang Pilipinong propagandista na humalili kay Graciano López Jaena bilang editor ng [[:en:La_Solidaridad|'''La Solidaridad''']], ang pahayagan ng kilusang dumudulog ng Reporma sa Pilipinas na nakahimpil sa [[:en:Barcelona|Barcelona]]. === Malate === Ang Malate, isa sa mga pinaka-abalang distrito ng Lungsod ng Maynila, ay nagsimula bilang isang maliit na nayon ng pangingisda noong panahon ng kolonyal na Espanyol. Ang pangalang ''Malate'' ay hinango mula sa isang katiwalian ng salitang Tagalog ukol sa katagang ''maalat''.<ref>{{Citation|title=Brief History of Ermita and Malate {{!}} weebly.com|url=https://ermitaandmalate.weebly.com/ermita-and-malate.html|language=en}}</ref> Ang bansag na ito ay malamang na tumutukoy sa inuming maalat tubig sa pook na yoon, dulot ng naghahalo na tubig-dagat mula sa karatig na dalampasigang. Nagtatag ng mga prayleng Agostino ng parokya dito noong Setyembre 8, 1588, na nagpaparangal sa "Nuestra Señora de los Remedios", ang Banal na Inang Nagbibigay ng Lunas.<br> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Remedios | [[:en:Virgin_of_Los_Remedios|''Nuestra Señora de los Remedios'']] <ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de los Remedios de Malate - Manila's sought after Remedy {{!}} pintakasi1521 |url=https://pintakasi1521.blogspot.com/2016/11/nuestra-senora-de-los-remedios-de.html|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Santuario de Nuestra Señora de los Remedios {{!}} andalucia.org |url=https://www.andalucia.org/en/olvera-cultural-tourism-santuario-de-nuestra-senora-de-los-remedios|language=en}}</ref> | | Sinagoga Street |- | 2 | Calle Agno | ''Agno Casto'', <small>puno ng latian <br>na ginagamit sa panggamot</small> | align="center"|{{coord|14.56764|N|120.99192|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Agno}} | Don Francisco A. Reyes Street |- | 3 | Calle Carolina | [[:en:Carolinas|Carolinas, hilaga at timog]], <br><small>mga estado ng Estados Unidos</small> | align="center"|{{coord|14.56883|N|120.98593|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Carolina}} | Madre Ignacia Street |- | 4 | Calle Colorado | [[:en:Colorado|Colorado, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57547|N|120.99048|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Colorado}} | Felipe Agoncillo Street |- | 5 | Calle Dakota | [[:en:Dakota|Dakota, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.56889|N|120.98682|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dakota}} | Macario Adriatico Street |- | 6 | Calle Florida | [[:en:Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Julio Nakpil Street |- | 7 | Calle Indiana | [[:en:Indiana|Indiana, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57333|N|120.98888|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Indiana}} | Pilar Hidalgo Lim Street |- | 8 | Calle Militar | | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Militar}} | Dr. Joaquin Quintos Sr. Street |- | 9 | Calle Nebraska | [[:en:Nebraska|Nebraska, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57927|N|120.98178|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Nebraska}} | Jorge Bocobo Street |- | 10 | Calle Tennessee | [[:en:Tennessee|Tennessee, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57512|N|120.98970|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tennessee}} | Gen. Miguel Malvar Street |- | 11 | Calle Vermont | [[:en:Vermont|Vermont, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57458|N|120.99116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Vermont}} | Julio Nakpil Street |- | 12 | Calle Vito Cruz | [[:en:Pablo_Ocampo_Street#Etymology|Hermogenes Vito Cruz]]<ref>{{Citation|title=Hermogenes Vito Cruz (LRT Origins) {{!}} The Philippines Today |url=https://thephilippinestoday.com/hermogenes-vito-cruz-lrt-origins/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.56327|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Vito Cruz Street}} | Pablo Ocampo Street |- | 13 | Calzada de Singalong | singgalong, <small>bahagi ng kawayan</small><ref>{{Citation|title=Singgalong{{!}} tagalog.com|url=https://www.tagalog.com/dictionary/singgalong|language=en}}</ref> | | San Andrés Street |} === Paco === Ang distrito ng [[Paco,_Maynila|Paco]], na dating kilala bilang San Fernando de Dilao hanggang 1791, ay isang sinaunang bayan ng Maynila na itinatag ng mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1580. Nakilala ito bilang Paco (palayaw ng Francisco) de Dilao at sa kalaunan ay pinaikli sa Paco.<ref>{{Citation|title=Paco, Manila – Call It By Its Name{{!}} positivelyfilipino.com|url=https://www.positivelyfilipino.com/magazine/paco-manila-call-it-by-its-name|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Canónigo | [[:wiktionary:Canónigo|Canónigo]] <small>(''Wiktionary'') | | President Quirino Avenue Extension |- | 2 | Calle California | [[:en:Califirnia|California, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57873|N|120.99038|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Josefa Llanes Escoda Street |- | 3 | Calle Dart | | align="center"|{{coord|14.57581|N|120.99417|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dart}} | Angel Linao Street |- | 4 | Calle Oregon | [[:en:Oregon|Oregon, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.58093|N|120.99208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Galicano Apacible Street |- | 5 | Calle Unión | [[:en:Washington_Union_Station#Construction|Union Station, Washington DC]], <small>istasyon ng tren <br>na dinisenyo ni </small>[[:en:Daniel_Burnham|Daniel Burnham]]<ref>{{Citation|title=New Trains, Station in Ruins{{!}} berkeleyprize.org|url=https://berkeleyprize.org/endowment/the-reserve?id=1580|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.57943|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Union}} | F. M. Gernale Street |- |} === Santa Ana hanggang Pandacan === Ang orihinal na pangalan ng distritong ito ay Meysapan (o Sapa) at pinamumunuan ng Kahariang Tagalog ng Namayan. Ito ay ibinigay ng mga mananakop na Kastila sa mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1578, at kasunod nito ay pinangalanang ito na [[:en:Santa_Ana,_Manila#Etymology|Santa Ana de Sapa]], bilang papuri sa ina ng Birheng Maria.<ref>{{Citation|title=The Kingdom of Namayan and Maytime Fiesta in Sta. Ana of Old Manila{{!}} traveleronfoot|url=https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/05/12/the-kingdom-of-sapa-and-maytime-fiesta-in-sta-ana-of-old-manila/|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | [[:en:San_Pedro_Macati_Church#History|Carretera de San Pedro Macati]] | <small>ang</small> San Pedro de [[:en:Makati#History|Macati]] <small>ay dating bahagi <br>ng kaharian ng</small> [[:en:Namayan|Namayan]], <small>na ngayon ay bahagi <br>ng Sta. Ana, Maynila</small> | | Tejeron Street |- | 2 | Calle Inviernes | | align="center"|{{coord|14.58403|N|121.00644|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Inviernes Street}} | Dr. M. L. Carreón Street |- | 3 | Calle Luengo | [[:en:José_Rizal#Execution|Manuel Luengo]]<br><small>gobernador sibil ng Maynila, 1896</small> | | Elpidio Quirino Avenue (Plaza Dilao) |- |} === Sampaloc hanggang Sta.Mesa === Ang pagkakatatag ng Sampaloc bilang isang bayan ay kasabay ng pagkakatatag nito bilang isang parokya na independyente sa Santa Ana de Sapa noong 1613. Noong panahong iyon, kasama rito ang ngayon ay Pandacan na nahiwalay dito noong 1712. Hanggang sa unang bahagi ng ika-20 siglo, ang Sampaloc ay binubuo ng mga palayan at kagubatan na may tuldok na burol at pinagsasalu-salo ng maliliit na maruruming kalsada. Ang lugar ay napuno ng mga kakahuyan ng mga puno ng sampalok (''Tamarindus indica'') kung saan pinangalanan ang distrito. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alix | [[:en:Legarda Street|José María Alix y Bonache]] | | Benito Legarda Street |- | 2 | Calle Andalucía | [[:en:Andalusia|Andalusia]], <small>[[Espanya]]</small> | | Alfonso Mendoza Street |- | 3 | Calle Bálic-Bálic | | | Gregorio Tuazon Street |- | 4 | Calle Buenavista | | align="center"|{{coord|14.3610|N|121.0590|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Buenavista}} | Victorino Mapa Street |- | 5 | Calle Bustillos | [[:en:Fernando_Manuel_de_Bustillo_Bustamante_y_Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | | Jose Figueras Street |- | 6 | Calle Castaños | | | Luis Lardizabal Street <!-- Luis Lardizabal y Montoya, ika-58 na Gobernador Heneral ng Pilipinas --> |- | 7 | Calle Cataluña | [[:en:Catalonia|Catalonia]], <br><small>lalawigan ng Espanya</small> | align="center"|{{coord|14.60736|N|120.98781|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Cataluña}} | Tolentino Street |- | 8 | Calle Constancia | [[:en:Constância|Constância]], <small>Portugal</small> | | Ruperto Cristobal, Sr. Street |- | 9 | Calle Gastambide | | | Francisco Dalupan Sr. Street |- | 10 | Calle Economía | | | Vicente Cruz Street |- | 11 | Calle Sobriedad | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 12 | Calle Gardenia | | | Licerio Gerónimo Street |- | 13 | Calle Isabel | [[:en:Saint_Isabelle_of_France|Santa Isabel]] | align="center"|{{coord|14.60557|N|120.99459|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isabel}} | Florentino Cayco Street |- | 14 | Calle Lepanto | [[:en:Battle of Lepanto|Labanan sa Lepanto]] | align="center"|{{coord|14.61109|N|120.99669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Lepanto}} | Sergio H. Loyola Street |- | 15 | Calle Lipa | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 16 | Calle Morayta | [[:es:Miguel_Morayta_y_Sagrario|Miguel Morayta]]<ref>{{Citation|title=Miguel Morayta y Sagrario {{!}}Project Saysay|url=https://www.facebook.com/psaysay/posts/miguel-morayta-y-sagrario-1834-1917-was-a-spanish-freemason-journalist-and-educa/1166956443381602/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60420|N|120.98774|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morayta}} | Nicanor Reyes Street |- | 17 | Calle Pepín | [[:EN:Pepin_the_Short|Pepin]], <br><small>sinaunang hari ng Pranses</small> | align="center"|{{coord|14.61032|N|120.99589|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pepin}} | Jesús Marzan Street<ref>{{Citation|title=Jesús Marzan{{!}} olympedia.org|url=https://www.olympedia.org/athletes/6627|language=en}}</ref> |- | 18 | Calle Padre Noval | Padre José Noval | | Quezon Street |- | 19 | Calle Trabajo | | align="center"|{{coord|14.60741|N|120.99816|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trabajo}} | Manuel Dela Fuente Street |- | 20 | Calle Washington | [[:en:Washington|Washington, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.61765|N|120.99492|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Washington}} | [[Kalye_Maceda|Antonio Maceda Street]]<ref>{{Citation|title=Ordinance No. 7077 {{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/7077.pdf|language=en}}</ref> |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Ang Sulucan ay isa sa sampung baryo na bumubuo sa arrabal ng Sampaloc. Ang iba pang siyam ay ang Bacood, Balic-Balic, Bilarang Hipon, Calubcub, Manggahan, Nagtahan, San Isidro, San Roque, at Santa Mesa. May isa pang matandang baryo na nagngangalang San Anton. Ang isa pang baryo na pinangalanang Santa Clara ay idinagdag sa kalaunan. Sa Tagalog, ang "Sulucan" (o "sulukan") ay nangangahulugang "isang lugar ng mga sulok" o "madilim, nakatagong mga sulok." Tunay na inilarawan ng mga salitang ito ang bahaging iyon ng arrabal noong panahon ng Kastila. ([https://www.facebook.com/UST1611official/posts/get-to-know-the-sulucan-estate-on-which-our-campus-now-stands-through-this-post-/2283322011679570/ THE UNIVERSITY OF SANTO TOMAS CAMPUS, Hacienda de Sulucan, ca. 1900] Noong termino ni Padre José Noval, na nagsilbi bilang Rector ng [[Unibersidad_ng_Santo_Tomas|Unibersidad ng Santo Tomas]] mula 1910 hanggang 1914, ay kung kailan nakakuha ang pamantasan ng 21.5-ektaryang lupain sa Sulucan. [[File:Map_of_the_City_of_Manila_June_1915_(Corrected_to_March_1919).jpg|thumb|center|700x700px|Mapa ng Lungsod ng Maynila, Office of Department Engineer, Phil. Dept., Hunyo 1915]] ==Lungsod Quezon== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod |- |- | Agham Road/BIR Road | Senator [[Miriam Defensor Santiago|Miriam P. Defensor-Santiago Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Albay Street (San Francisco Del Monte) | Bodino Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alcman Street | Lourdes Castillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alley 19 (Pag-asa) | R.G. Bartolome, Sr. Alley | [[Lungsod Quezon]] |- | Arayat Street | P. Bernardo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Arizona Street | Monte de Piedad Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Artillery Avenue (U.P. campus) | Laurel Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bálic-Bálic Road (Route 53) | N. Domingo Street | [[Lungsod Quezon]]–[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Banahaw Street | Mayor Ignacio Santos Diaz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Road | [[Batasan–San Mateo Road]] | [[Lungsod Quezon]]–[[San Mateo, Rizal|San Mateo]] |- | [http://www.pacificwrecks.com/airfields/philippines/balara/maps/map-balara.html#axzz3lbhxWZLP Balara Airfield] | University Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bohol Avenue | Sgt. Esguerra Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bonifacio–Manila Road / Bonifacio-Manila Road / Manila-Novaliches Road / Route 52 / Highway 52 | [[Bonifacio Avenue]] and [[Quirino Highway (Lungsod Quezon)|Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray, Bulacan|Norzagaray]] |- | Brixton Hill Street | Tomas Arguelles Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Broadway Avenue (Biak-na-Bato) | Doña Juana S. Rodríguez Avenue <small>''(name since reverted to Broadway Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Calle Retiro (Street) / C. Adan Street | N. S. Amoranto Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Capitol Park Drive | Don Antonio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Cebu Avenue | Mother Ignacia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Avenue | Eraño Manalo Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Boulevard | P. Tuazon Boulevard | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Hill Road (IBP Road) | [[Batasan Road]] | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Commonwealth Avenue, Lungsod Quezon]] | Don Mariano Marcos Avenue <small>''(name since reverted to Commonwealth Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Don Antonio Street / Interneighborhood Street | Holy Spirit Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | España Boulevard Extension | E. Rodríguez Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Fairview Avenue / Quezon Boulevard Extension | [[Quezon Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Geneta Street | P.G. Santillan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Granada Street]] | Sen. Jose O. Vera Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Greenhills Drive | Capitol Hills Drive / Manotok Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Highland Drive | Tomas Castro Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Hilaga Avenue | [[North Avenue (Lungsod Quezon)|North Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Infantry Avenue (U.P. campus) | Magsaysay Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Ipo Road / Don Tomas Susano Road / Novaliches-Ipo Road (Route 52) | [[Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray]] |- | K-A Street | Luis Sianghio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-B Street | Teodoro E. Gener Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-C Street | Judge Jimenez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-D Street | Jose E. Erestain Sr. Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-E Street | Dr. Jesus Azurin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Kanluran Avenue | [[West Avenue (Lungsod Quezon)|West Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Kentucky Street | Ernesto Porto Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Loma-Balintawak Road | [[Bonifacio Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Lambay Street | Sta. Catalina Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Laong Laan Street | Nicanor Roxas Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Trinidad Street | Enrique Sobrepeña Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Litex Road (Manila Gravel Pit Road) | Payatas Road | [[Lungsod Quezon]] |- | Louisiana Street | Don Alfredo Egea Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maganda Street | Maayusin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Main Avenue | Justice Lourdes Paredes San Diego Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Makiling Street | Don Manuel Agregado | [[Lungsod Quezon]] |- | Malasimbo Street (Del Monte Avenue to Maria Clara Street) | Don Ramon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maligaya Street | Mayaman Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Malualhatì Street | Mahusay/Marilág Streets | [[Lungsod Quezon]] |- | Maningning Street | Malusog Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Mapagsanggalang Street | Mapagkawanggawa Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Matiisin Street | V. Luna Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Matimyas Street | Mayumì Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Minnesota Street | Ermin Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Morong Street | Scout Oscar M. Alcaraz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | New York Avenue ''(west)'' | Pablo P. Reyes, Sr. Street ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | Nevada Street | F. Manalo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | North Avenue (U.P. campus) | Osmeña Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | North Diversion Road | [[North Luzon Expressway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Mabalacat]] |- | Pacific Avenue | Doña M. Hemady Street | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Aunario Street | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Pelaez Ext. Street | Pedro Cruz Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Francesc Pi i Margall|Pi y Margall]] Street | Sen. Mariano J. Cuenco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Pulog Street | N. Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Renacimiento Street | Tomas Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Roosevelt Avenue | [[Fernando Poe Jr. Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Rosario Drive (from Valley Road to N. Domingo Street/Balic-Balic Road) and Valley Road | [[Betty Go-Belmonte Street]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Sampaloc Avenue | [[Tomas Morato Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Samson Road (Lungsod Quezon segment) | Old Samson Road | [[Lungsod Quezon]] |- | San Bartolome Street | P. de la Cruz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Santolan Road | [[Bonny Serrano Avenue|Col. Bonny Serrano Avenue]] ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]]-[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Sauyo Road | Don Julio Gregorio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Sierra Madre Street | Speaker Perez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (quadrangle area) | [[East Avenue (Lungsod Quezon)|East Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (U.P. campus) | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sobriedad Street | D. Tuazon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South Avenue (U.P. campus) | Roxas Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | South 2 Street | Scout Albano Street / Eugenio Lopez Jr. Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South 3 Street | Scout Bayoran Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 4 Street | Scout Borromeo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 5 Street | Scout Madriñan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 6 Street | Scout Rallos Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 7 Street | Scout Limbaga Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 8 Street | Scout Fernandez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 9 Street | Scout Fuentebella Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 10 Street | Scout Gandia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 11 Street | Scout de Guia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 12 Street | Dr. Lazcano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 13 Street | Scout Delgado Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 14 Street | Scout Lozano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 15 Street | Scout Castor Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 16 Street | Marathon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 17 Street | Fr. Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 18 Street | Scout Ojeda Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 19 Street | Scout Chuatoco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South B Street | Scout Magbanua Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South C Street | Scout Reyes Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South D Street | Scout Santiago Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South E Street | Scout Tobias Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South F Street | Scout Tuason Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South G Street | Scout Torillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South H Street | Scout Ybardolaza Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South I Street | 11th Jamboree Street / GMA Network Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South K Street | Scout Rallos Extension ''(from north end)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | South Market Street | Don Alejandro Roces Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sunnyside Drive | Eymard Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Tacio Street | Comm. Dev. Center Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | Sgt. Rivera Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | N. Zamora Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Timog Avenue]] | South Avenue {{small|''(name reverted to Timog Avenue since 1965)''}} | [[Lungsod Quezon]] |- | Tuayan Street | Raymundo Familara Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Virginia Street | Sgt. J. Catolos | [[Lungsod Quezon]] |- | Zebra Drive | Temple Drive | [[Lungsod Quezon]] |} ==Iba pang lungsod o bayan sa Kalakhang Maynila== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod o bayan na dinadaanan |- | 10th Avenue | Macario Asistio, Sr. Avenue <small>''(name since reverted to 10th Avenue)''</small> | [[Caloocan]] |- | A. Diego Street | Colonel M. Ver Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Alfaro Street | L. P. Leviste Street | [[Makati]] |- | Alvarado Street | Carlos Palanca Street | [[Makati]] |- | Amber Avenue | J. Escrivà Drive | [[Pasig]] |- | Angel Tuazon Avenue | Gil Fernando Avenue | [[Marikina]] |- | A. Raquiza Street | F. Antonio | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Avenida Alfonso | Alfonso XIII | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Bay Boulevard | [[Jose W. Diokno Boulevard]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Blumentritt Street | Rt. Rev. G. Aglipay Street | [[Mandaluyong]] |- | Buendía Avenue | [[Sen. Gil Puyat Avenue]] | [[Makati]]–[[Pasay]] |- | C. Ruiz Street | Pedro B. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Calle Baltazar | Zamora Street | [[Caloocan]] |- | Calle Libertad (Street) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Pasay]] |- | Calle Libertad (Street) | Domingo M. Guevara Street | [[Mandaluyong]] |- | Calle Pinagbarilan | Edang Street | [[Pasay]] |- | Calle Real (Street) | [[Diego Cera Avenue]] / [[Alabang-Zapote Road]] | [[Las Piñas]]–[[Muntinlupa]] |- | Calle Reposo (Street) | [[Nicanor Garcia Street|Nicanor García Street]] | [[Makati]] |- | Calle Valenzuela (Street, F. Blumentritt Street to Pinaglabanan Street) | José Gil Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Camino de Mandaluyong (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan">{{Cite book|last=Neira|first=Eladio|url=https://books.google.com/books?id=mkVxAAAAMAAJ|title=Glimpses Into the History of San Juan, Metro Manila|date=1994|publisher=Life Today Publications|isbn=978-971-8596-09-8|language=en}}</ref> | San Juan-Mandaluyong Road, F. Blumentritt Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Mandaluyong]] |- | Camino de Mariquina (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan" /> | San Juan–Marikina Road, Marikina Road, N. Domingo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Quezon City]] |- | Canley Road | Danny Floro Street | [[Pasig]] |- | Chorillo Street | General Julian Cruz Street | [[Marikina]] |- | Concepción Street | A. Layug Street | [[Pasay]] |- | Coronado Street | Sgt. F. Santos | [[Mandaluyong City]] |- | Cpl. York Street | Magalona Street | [[Mandaluyong]] |- | Daang Bakal Road | Munding Avenue, Shoe Avenue, Bagong Silang Road | [[Marikina]] |- | Dalla Street | Andres Soriano Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Dansalan Street | M. Vicente Street | [[Mandaluyong]] |- | Dao Street Extension | Sacred Heart Street | [[Makati]] |- | Diamond Avenue | [[ADB Avenue]]/F. Abello Street | [[Pasig]] |- | East Drive | Courtyard Drive | [[Makati]] |- | East Manila South Road (Route 59) | M. L. Quezón | [[Taguig]] |- | Elizalde Road | Elisco Road | [[Taguig]] |- | Emerald Avenue | F. Ortigas, Jr. Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Escarpment Road | Captain Henry P. Javier Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002">{{Cite map |year=2002 |title=Greenhills-Ortigas commercial complex |scale=1:3,500 |publisher=Cunanan Maphouse |publication-place=[[Makati]] }}</ref> | [[Pasig]] |- | Farmers Avenue | Bagong Farmers Avenue | [[Marikina]] |- | Florante Street | J. Alvior Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946">{{cite map |last=Buenaventura |first=Fidel |title=San Juan Heights Addition |map=San Juan Heights Addition |map-url=https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |year=1946 |scale=1:5000 |publisher=National Library of the Philippines |id=NLP00CG0000000202 |access-date=November 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220815051347/https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |archive-date=August 15, 2022}}</ref> | Pedro Guevarra Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946" /> | Lawson Street | [[Mandaluyong]] |- | F.B. Harrison Street | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- | Frontera Drive | Central Avenue | [[Pasig]] |- | General Ricarte Street | P. Binay Street | [[Makati]] |- | Guadalupe–Pateros Road (Route 21A) | Dr. José P. Rizal Extension | [[Makati]] |- | H. Lozada Street (Aurora Boulevard to 29 de Agosto Street) | Sofronio Veloso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Herrera Street | Vicente A. Rufino Street | [[Makati]] |- | Hi-Way Drive | Station Road | [[Makati]] |- | Hollywood Drive (Bukang-Liwayway) | Lieutenant José M. Artiaga Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Hotel Drive | East Street | [[Makati]] |- | Ilang-Ilang Street | F. Santos Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Imelda Avenue | [[Kalayaan Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] (since 2023) |- | Imelda Avenue | [[Ninoy Aquino Avenue]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Joffre Street | Ibuna Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Johnston Street | Capt. S. Roja | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Gil Street (F. Manalo Street–F. Blumentritt Street) | Valenzuela Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Rizal Boulevard (Route 54B) / Manila East Road | [[Shaw Boulevard]] | [[Mandaluyong]] and [[Pasig]] |- | Kabihasnan St. | Victor Medina St. | [[Parañaque]] |- | Kenneth Road | Eusebio Avenue (Alfonso Sandoval Avenue to Paraiso Street) | [[Pasig]] and [[Taytay, Rizal]] |- | Kitchener Street (Richenine Street) | C. M. Recto Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Laon Laan Street | P. Antonio Street | [[Pasig]] |- | Lion's Road | Dra. Leonisia H. Reyes Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Malibay Street | C. Suarez Street | [[Pasig]] |- | Manila Circumferential Road / Highway 54 (Route 54) / 19 de Junio | [[Samson Road]] and [[EDSA|Epifanio de los Santos Avenue]] (EDSA) | [[Caloocan]], [[Quezon City]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Mandaluyong]], [[Makati]], [[Pasay]] |- | Manila North Road (Route 3) | [[MacArthur Highway]] | [[Caloocan]]–[[Aparri]] |- | Highway 55 (Route 55) / Manila Provincial Road | [[Aurora Boulevard]], [[Legarda Street]], [[Magsaysay Boulevard]], and [[Marikina-Infanta Highway]] / [[Marilaque Highway]] (Marcos Highway) | [[Manila]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Quezon City]], [[Marikina]], [[Pasig]] |- | Marne Street | G. Ocampo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | México Road | [[Taft Avenue]] Extension | [[Pasay]] |- | MIA Road | [[NAIA Road]] | [[Parañaque]] |- | Melanio Street | Melanio de Salapan Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Molave Street | General Ordoñez Street | [[Marikina]] |- | Nichols–McKinley Road | [[Andrews Avenue]] and [[Lawton Avenue]] | [[Pasay]] and [[Taguig]] |- | North Drive | Parkway Drive | [[Makati]] |- | Office Drive | North Street | [[Makati]] |- | Ortega Street (F. Manalo Street–P. Guevarra Street) | Mariano Marcos Street<ref name="marcos-street">{{Cite web |date=2016-02-15 |title=San Juan's Guia Gomez endorses Bongbong Marcos for VP |url=https://www.rappler.com/nation/elections/122511-bongbong-marcos-guia-gomez-endorsement/ |access-date=2022-04-07 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> | [[San Juan, Manila|San Juan]] |- | Paraiso Street (Pinaglabanan Street–D. Santiago Road) | Atty. A. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Pasay Road (Route 57) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Makati]] |- | Pasong Tamo | [[Chino Roces Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] |- | Pershing Street | Romualdez Street | [[Mandaluyong]] |- | Plaridel Street | Eagle Street | [[Pasig]] |- | Rada Street | Thailand Street <small>''(name since reverted to Rada Street)''</small> | [[Makati]] |- | Riverside Drive | F. Manalo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Rizal Drive | West Street | [[Makati]] |- | Route 3A | Rizal Avenue Extension | [[Caloocan]] |- | Route 21 B | Dr. Sixto Antonio Avenue | [[Pasig]] |- | Route 53 | [[Sumulong Highway]] | [[Marikina]] |- | San Venancio Street | Adevoso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Drive / South Drive | Palm Drive | [[Makati]] |- | South Superhighway / South Diversion Road | [[Osmeña Highway]], [[South Luzon Expressway]] | [[Manila]]–[[Santo Tomas, Batangas|Santo Tomas]] |- | St. Francis Avenue | Hunters ROTC Avenue | [[Cainta]] |- | Súcat Road | [[Dr. Santos Avenue]] | [[Parañaque]]–[[Muntinlupa]] |- | Sultana Street | La Campana Street <small>''(name since reverted to Sultana Street)''</small> | [[Makati]] |- | Tektite Road | Exchange Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Theater Drive | Parksquare Road | [[Makati]] |- | [[Tramo Street]] | Aurora Boulevard | [[Pasay]] |- | Ugong Street | Saint Paul Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Verdun Street | Reraon Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Manila South Road (Route 1A) | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- |} == Karagdagang pagbabasa == # [https://tulay.ph/2018/10/16/saints-sinners-conquerors-laborers-binondo-street-names-reflect-heritage/ ''Saints, sinners, conquerors, laborers: Binondo street names reflect heritage''] (sa wikang Ingles) # Traveler on foot [https://www.scribd.com/document/167348552/Old-Street-Names-of-Manila Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # scribd.com [https://www.scribd.com/document/313367380/Old-Street-Names-of-Manila ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # wordpress.com [https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/07/10/old-street-names-of-manila/ ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://medium.com/@1634PH/narratives-and-renamed-streets-949d2db2d06b ''Narratives and Renamed Streets''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://opinion.inquirer.net/134692/street-names-remembering-and-forgetting ''Street Names, Remembering and Forgetting''] (sa wikang Ingles) # [https://web.archive.org/web/20240712203940/https://www.lougopal.com/manila/ ''Manila Nostalgia''] (sa wikang Ingles) ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga lansangan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga lansangan sa Kalakhang Maynila]] 5s2bjoheaa77k0vucvmyghyv2wh4m4h 2140632 2140628 2024-12-07T07:47:44Z Jojit fb 38 /* Ermita hanggang Port Area */ 2140632 wikitext text/x-wiki Ito ay isang bahagyang tala ng mga lansangan o daanan sa [[Kalakhang Maynila]], [[Pilipinas]], na sumailalim ng isang pagbabago ng pangalan noong nakaraan. ==Maynila== === Intramuros === Ang lokasyon kung saan itinayo ang [[Intramuros]] ay orihinal na lugar para sa [[kalakalan]] ng mga lipi at kahariang [[mga Tagalog|Tagalog]] na nangangalakal sa mga mangangalakal na mula sa ngayo'y [[Tsina]], [[Indya]], [[Borneo]], at [[Indonesia]]. Nang [[Kasaysayan ng Pilipinas (1565–1898)|sakupin ng mga Kastila]] ito, inatasang gawing mula sa bato at konkreto ang palibot ng buong lawak ng Intramuros noong 1571 ng Espanyol na si [[Miguel López de Legazpi]]. Ang pangalang "''Intramuros''" ay mula sa salitang Espanyol na nangangahulugang "sa loob ng mga pader".<ref>{{Citation|title=Intramuros {{!}} britannica.com|url=https://www.britannica.com/place/Intramuros|language=en}}</ref> Sinira ang apat na bahagi ng pader upang maging maluwag ang pagpasok sa lungsod: ang timog-kanlurang dulo ng Calle Aduana (Abenida Andres Soriano Jr. ngayon); silangang dulo ng Calle Anda; ang hilagang-silangang dulo ng Calle Victoria (dating kilala bilang Calle de la Escuela); at ang timog-silangang dulo ng Calle Palacio (Kalye General Luna ngayon). {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Real del Palacio del Gobernador | Pangunahing daanan mula sa ''Plaza Mexico'' sa kahabaan ng Ilog Pasig hanggang sa Landas A. Bonifacio sa Port Area (o Pook Pantalan)<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://d0ctrine.com/2013/03/04/streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Sa loób ng Maynilà (Intramuros) {{!}} filipinoscribbles |url=https://filipinoscribbles.wordpress.com/tag/calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Puerta Real de Bagumbayan, 1985 {{!}} Intramuros Administration |url=https://intramuros.gov.ph/2022/07/18/puerta-real-de-bagumbayan-1985/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.58969|N|120.97479|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Palacio}} | Kalye [[Antonio Luna]] |- | 2 | Calle Aduana / Calle Claveria | Ipinangalan kay [[Narciso_Clavería_y_Zaldúa|Narciso Clavería]]<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://www.facebook.com/656729927676590/photos/a.743201285696120/771380806211501/?_rdr|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59270|N|120.97307|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aduana}} | Abenida [[Andres Soriano|Andrés Soriano]] |- | 3 | Calle Cerrada | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:cerrada|''cerrada'']] na ibig sabihin ay nakapinid | | Kalye San Juan de Letrán |- | 4 | Calle de Almacenes | | | Kalye Maestranza |- | 5 | Calle de Barberos | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:barbero#Spanish|''barberos'']] na ibig sabihin ay [[manggugupit]] | | Kalye Urdaneta |- | 6 | Calle de la Bomba | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:bomba|''bomba'']] na ibig sabihin ay [[pampasabog]] | | Kalye Legaspi |- | 7 | Calle de la Escuela | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:escuela|''escuela'']]<ref>{{Citation|title=Empowering Filipino Youth {{!}} Escuela Taller |url=http://escuelataller.org.ph/|language=en}}</ref> na ibig sabihin ay [[paaralan]] | | Kalye [[Victoria ng Gran Britanya|Victoria]]<ref>{{Citation|title=Manila High School {{!}} The Historical Marker Database|url=https://www.hmdb.org/m.asp?m=25235|language=en}}</ref> |- | 8 | Calle del Baluarte / Calle Fundición | | | Kalye Muralla |- | 9 | Calle Farol | | | Kalye [[Fernando de Magallanes|Magallanes]] |- | 10 | Calle del Hospital | | | Kalye Cabildo |- | 11 | Calle Real del Parián | | align="center"|{{coord|14.59059|N|120.97606|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Parian}} | Kalye Real |- | 12 | Calle Recogidas | | | Kalye Anda |- | 13 | Calle San Juan de Dios |Ipinangalan kay Juan de Dios, isang sundalong Portuges | | Kalye Legazpi |- | 14 | Calle Vivas | | | Kalye Andres Novales |- |} === Tondo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Alburquerque | | align="center"|{{coord|14.60690|N|120.96830|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Albuquerque}} | Kalye [[Raha Matanda|Rajah Matanda]] |- | 2 | Calle Bancusay | Mula sa Ilog Bangkusay kung saan naganap ang Labanan sa Ilog Bangkusay | align="center"|{{coord|14.61643|N|120.96578|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bancusay}} | Kalye Francisco Varona |- | 3 | Calle Folgueras | Ipinangalan kay [[Mariano Fernández de Folgueras]] | | Kalye [[Carmen Planas]] |- | 4 | Calle Manicninc | Mula sa [[Manchineel|manicnic]], uri ng punong-kahoy (na nakakalason) | | Kalye Filemon Aguilar<ref>{{Citation|title=Manny Villar's holiday wishes for P-Noy, Corona, GMA {{!}} philstar.com|url=https://www.philstar.com/lifestyle/sunday-life/2011/12/25/761541/manny-villars-holiday-wishes-p-noy-corona-gma|language=en}}</ref> |- | 5 | Calle Manúguit | Ipinangalan kay [[Sabwatan ng Tondo|Agustin Manúguit]], ang sinaunang lakan ng Tondo | align="center"|{{coord|14.3747|N|120.5845|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Manuguit}} | Abenida [[José Abad Santos|Jose Abad Santos]] |- | 6 | Calle Pescadores | Mula sa [[Pescadores|mga pulo ng Pescadores]] | align="center"|{{coord|14.60497|N|120.96688|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pescadores}} | Kalye Santo Cristo |- | 7 | Calle Quiricada | | | Kalye Juan Nolasco |- | 8 | Calle Sande | | align="center"|{{coord|14.61112|N|120.96832|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sande}} | Kalye Nicolás Zamora |- | 9 | Calle Tayabas | | | Kalye Francis P. Yuseco |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Sa Tondo, may dalawang eskinita na pinangalanang Pitóng Gatang at Amarlanhagui na nasa pagitan ng Mababang Paaralan ng Magát Salamat at Kalye Capulong malapit sa Estero de Vitás. Ang kasalukuyang Abenida Jose Abad Santos ay dating pinangalanang Calle Manuguit. Sa gayon, pinarangalan ng mga taga-Tondo ang kanilang mga kapatid. Tinalo ng mga Espanyol ang mga maharlika ng Maynila na sina [[Raha Matanda|Raha Matandâ]] at [[Raha Sulayman|Raha Solimán]] noong Hunyo 1570, at bumalik sila sa [[Cebu]] kung saan sila unang nakapanirahan. Subalit sila’y pinabalik nang sumunod na taon sa ilalim ni Miguel López de Legaspi, kung saan kanilang nalipol ang kapwa nilang maharlika na si Raha Pitong Gatang mula sa [[Macabebe]], [[Pampanga]], sa Labanan sa Ilog ng Bangkusáy, isang estero ng Tondo. Kabilang si Pitong Gatang sa 24 na datu na namuno sa lugar kung sa ngayon ay [[Kalakhang Maynila]], [[Rizal]], [[Bulacan|Bulacán]] at [[Pampanga]], na noong 1587-88 ay nagtangkang lumaban sa mga Kastilang mananakop. Ang tagumpay ng mga Espanyol ay nakumpirma noong Hunyo 3, 1571 nang ang mga “indio” ay nalipol. Samantala, ang makasaysayang Calle Bangkusáy na pinangyarihan ay binago ang pangalan at ngayon ay tinatawag na Kalye F. Varona.<ref>{{Citation|title=Forgotten heroes: Datus who first struck for independence{{!}} mb.com.ph|url=https://mb.com.ph/2020/08/30/forgotten-heroes-datus-who-first-struck-for-independence/|language=en}}</ref> Ang pagpapalit nito ay isinakatuparang ng ng Sangguniang Panlungsod ng Lungsod ng Maynila sa ilalim ng Alkalde na si Antonio Villegas noong Marso 21, 1968, tutol sa kahilingan ng mga taga-Tondo.<ref>{{Citation|title=An Ordinance Re4storing to P. Varona Street in Tondo TAS Former and Original Name "Bankusay Street"{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/6661.pdf|language=en}}{{Dead link|date=Nobyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === San Nicolas === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Aceiteros | Mula sa Kastilang ''aceiteros'' na ibig sabihin manlalangis; isa sa mga bahay sa kalyeng ito nanirahan si Andres Bonifacio noong mga 1886-1892<ref>{{Cite web |last=Ocampo |first=Ambeth R. |date=2015-07-15 |title=Walking tour of Bonifacio’s Manila |url=https://opinion.inquirer.net/86710/walking-tour-of-bonifacios-manila |access-date=2024-12-06 |website=INQUIRER.net |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60216|N|120.96903|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aceiteros}} | Kalye Marcelino De Santos |- | 2 | Calle Encarnación | | | Kalye Asunción |- | 3 | Calle del Rondín | | | Kalye Numancia |- | 4 | Calle Salinas | | | Kalye [[Juan Sebastián Elcano|Elcano]] |- | 5 | Calle Soledad | | | Kalye Camba<ref>{{Citation|title=The Parish: Governador General Andres Garcia Camba {{!}} pintakasiph.|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle de Santa Rosa | | | Kalye Urbiztondo |- |} === Binondo === Ang [[Binondo]] ay ang ''Chinatown'' o nayong Tsina na distrito ng Maynila. Ito ang pinakalumang nayong Tsina sa mundo at naging sentro ng komersyo ng bansa noong panahon ng [[Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas|pananakop ng mga Amerikano]]. Marami sa mga komersyal na establisyimento ng Binondo ang nawasak pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], kung saan lumipat ang mga kompanya sa Makati, ang pinansiyal na kabisera ng Pilipinas. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Anloague | Hango sa salitang [[anluwagi]], na ibang tawag para sa karpintero;<ref>{{Citation|title=History lying in plain sight{{!}} inquirer.net |url=https://opinion.inquirer.net/170726/history-lying-in-plain-sight|language=en}}</ref> nanirahan sa kalyeng ito ang mga karpinterong Tsino na nagbebenta ng [[muwebles]] na yari sa kahoy<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.60457|N|120.97095|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Anloague}} | Kalye [[Juan Luna]] |- | 3 | Calle Arranque | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:arranque|''arranque'']] na ibig sabihin ay paandarin (ang isang makina o motor) | align="center"|{{coord|14.60662|N|120.97962|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arranque}} | Kalye [[Teodora_Realonda_y_Quintos|Teodora Alonzo]] |- | 4 | Calle Díaz | Ipinangalan kay Valentín Díaz<ref>{{Citation|title=Founders of the Katipunan{{!}} PhilippineMasonry.org|url=https://www.philippinemasonry.org/founders-of-the-katipunan.html|language=en}}</ref> | | Kalye Benavidez |- | 5 | Calle Príncipe | Ipinangalan kay [[Alfonso XIII]], na prisipe pa noon<ref name=":0">{{Citation|title=Binondo Streets{{!}} chinatownmuseum.org|url=https://www.chinatownmuseum.org/learn/binondo-streets|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59882|N|120.96669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Principe}} | Kalye Rafael del Pan<ref>{{Citation|title=Today in Filipino history, June 17, 1863, Rafael del Pan was born in Intramuros, Manila {{!}} kahimyang.com |url=https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1529/today-in-philippine-history-june-17-1863-rafael-del-pan-was-born-in-intramuros-manila#google_vignette|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle Rosario | Ipinangalan bilang pagpupugay patrona ng Simbahan ng Binondo, ang [[Birhen ng Banal na Rosaryo]]<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.59822|N|120.97582|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Rosario}} | Kalye [[Quintín Paredes]] |- | 7 | Calle San Jacinto | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Panciteria San Jacinto<ref>{{Citation|title=Our Story{{!}} Panciteria San Jacinto|url=https://www.panciteriasanjacinto.com/our-story|language=en}}</ref> | | Kalye [[Tomas_Pinpin|Tomás Pinpin]] |- | 8 | Calle Soledad | Ipinangalan kay Nuestra Señora de la Soledad de Manila o Mahal na Birhen ng Soledad ng Porta Vaga<ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de la Soledad de Manila – The Queen and Refuge of the Poor{{!}} positivelyfilipino|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> | | Kalye Dasmariñas |- | 9 | Calle Oriente | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Hotel de Oriente<ref>{{Cite book |last=Ira |first=Luning B. |url=https://books.google.com.ph/books?id=mgANAQAAMAAJ |title=Streets of Manila |date=1977 |publisher=GCF Books |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60086|N|120.97443|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Oriente}} | Kalye Victoria Ty-Tan |- | 10 | Calle Sacristía | Sacristia de Binondo<ref>{{Citation|title=Where are the places in Noli Me Tangere now?{{!}} villagepipol.com |url=https://villagepipol.com/where-are-the-places-in-noli-me-tangere-now/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60143|N|120.97650|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sacristia}} | Kalye Román Ongpin |- | 11 | Paseo de Azcárraga<ref>{{Citation|title=Calle Azcarraga, March 4, 1961{{!}} Philippines Free Press|url=https://philippinesfreepress.wordpress.com/1961/03/04/calle-azcarraga-march-4-1961/|language=en}}</ref> | Ipinangalan kay Marcelo Azcárraga Palmero | align="center"|{{coord|14.60387|N|120.98083|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Paseo de Azcárraga}} | Abenida [[Claro_M._Recto|Recto]] |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang pangunahing bahagi ng Azcárraga na humahantong sa baybayin ng San Nicolas at Tondo mula sa Binondo ay pinangalanang Paseo de Azcárraga, sa ngalan ng mestisong Pilipino-Kastila na Ministro, si Marcelo Azcárraga y Palmero. Sa [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]], nahati ang lansangan ng tatlong estero na dumadaloy sa distrito: ang Calle General Izquierdo, Calle Paz at Calle Bilibid. Sa [[Sampaloc, Maynila|Sampaloc]], tinawag ang lansangang ito na Calle Iris na nagtapos sa Calle Alix (na ngayon ay kilala bilang Kalye Legarda). Noong 1961, ipinangalan ang abenida kay [[Senado ng Pilipinas|Senador]] [[Claro M. Recto|Claro Mayo Recto]]. Noong Hulyo 7, 1892, sa isang gusaling may bilang na 72 Calle Azcarraga, sa kanto ng Calle Sagunto (na ngayon ay nangagalang Santo Cristo) sa [[Tondo, Maynila|Tondo]], itinatag ni [[Andrés Bonifacio|Andres Bonifacio]] ang rebolusyonaryong lipunan na [[Katipunan]]. === Quiapo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Barbosa | | align="center"|{{coord|14.59728|N|120.98441|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Barbosa}} | Kalye Bautista |- | 2 | Calle Dulumbayan | Salitang pinagsama na nangangahulugang dulong bayan<ref>{{Citation |title=Rizal Avenue – A street to love{{!}} lougopal.com |url=http://www.lougopal.com/manila/?p=2681 |language=en}}</ref> | align="center" |{{coord|14.61433|N|120.98264|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dulumbayan}} | [[Abenida Rizal]] |- | 3 | Calle Echagüe | Ipinangalan kay [[Rafael de Echague|Rafaél de Echagüe]] | align="center" |{{coord|14.59810|N|120.98208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Echague}} | Kalye Carlos Palanca Sr. |- | 4 | Calle El Dorado | | align="center" |{{coord|14.59701|N|120.99480|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle El Dorado}} | [[Bulebar Quezon]] |- | 5 | Calle Pelota | | | Kalye Trinidad |- | 6 | Calle San Roque | Ipinangalan kay [[San Roque]] | | Kalye P. Gómez |- | 7 | Calle San Sebastián | Ipinangalan kay [[San Sebastian|San Sebastián]] | align="center" |{{coord|14.59897|N|120.98762|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Sebastian}} | Kalye R. Hidalgo |- | 8 | Calle Raón | Ipinangalan kay [[José Antonio Raón]] | | Kalye Gonzalo Puyat |- |} === Sta. Cruz === Itinatag ang distrito ng [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]] (nakaugaliang pinapaikli sa "Sta. Cruz") noong 1594 ng mga Kastila, at kalaunan ay pinamunuan ito ng mga mangangalakal at tagapagpamili dahil sa kalapitan nito sa [[Ilog Pasig]]. Hindi nagtagal ay nagkaroon ito ng mga bahay-kalakal at mga gusali na nakatuon sa pagkakalakal at paglilibang. Sa kasalukuyan, tahanan ito ng ilang mga makasaysayang gusali.<ref>{{Citation|title=Escolta Santa Cruz district, Manila (Philippines) {{!}} Urban Knowledge Network Asia|url=https://www.ukna.asia/projects/escolta-santa-cruz-district-manila-philippines|language=en}}</ref> Dating bahagi ang Sta. Cruz ng Parokya ng Quiapo, bago ito naging sariling parokya noong Hunyo 20, 1619. Kapwa ang Quiapo at Santa Cruz ay mga nayon na umasailalim sa sinaunang lalawigan ng [[:en:Tondo,_Manila#Colonial_period|Tondo]]. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Batangas | Mula sa salitang [[Batangas#Etimolohiya|batangan]], na nangangahulugang balsa sa pangingisda | | Kalye A. Lorenzo Jr. |- | 3 | Calle Camarines | Mula sa Kastilang [[:en:Camarín|''camarín'']], na ibig sabihin ay dambana | align="center"|{{coord|14.61809|N|120.98329|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Camarines}} | Kalye Herrera |- | 4 | Calle Evangelista | Ipinangalan kay [[Edilberto Evangelista]] | align="center"|{{coord|14.62058|N|120.98338|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Evangelista}} | Kalye Maria Natividad |- | 5 | Calle Gándara | Ipinangalan kay [[José de la Gándara y Navarro|José de la Gándara]] | align="center"|{{coord|14.60173|N|120.97726|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Gandara}} | Kalye Sabino Padilla |- | 6 | Calle Magdalena | Ipinangalan kay [[Santa Magdalena]] | align="center"|{{coord|14.60759|N|120.97812|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Magdalena}} | Kalye Guillermo Masangkay |- | 7 | Calle Mangahan | | align="center"|{{coord|14.61190|N|120.98519|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Mangahan}} | Kalye Pedro Guevarra |- | 8 | Calle Melba | | align="center"|{{coord|14.60523|N|120.98084|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Melba}} | Kalye Doroteo José |- | 9 | Calle Misericordia | | align="center"|{{coord|14.60777|N|120.98116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Misericordia}} | Kalye [[Tomás Mapúa]] |- | 10 | Calle Morga | | align="center"|{{coord|14.61666|N|120.97808|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morga}} | Kalye Tayuman |- | 11 | Calle O'Donell | | align="center"|{{coord|14.60199|N|120.98579|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle O'Donell}} | Kalye Severino Reyes |- | 12 | Calle Quiotan | | align="center"|{{coord|14.60037|N|120.98255|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Quiotan}} | Kalye Sales |- | 13 | Calle Requesens | | align="center"|{{coord|14.60961|N|120.98316|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Requesens}} | Kalye E. Remigio |- | 14 | Calle Sangleyes | | align="center"|{{coord|14.62168|N|120.99498|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sangleyes}} | Daang Blumentritt |- | 15 | Calle Trozo | | align="center"|{{coord|14.61107|N|120.98133|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trozo}} | Kalye Bambáng |- | 16 | Calle Zurbarán | | align="center"|{{coord|14.60765|N|120.98303|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Zurbaran}} | Kalye Valeriano Fugoso |- |} === San Miguel === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alejandro VI | Ipinangalan kay [[Papa Alejandro VI|Alejandro VI]] | align="center"|{{coord|14.60284|N|120.99085|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Alejandro IV}} | Kalye De los Santos |- | 2 | Calle Avilés Malacañan | Ipinangalan sa [[Palasyo ng Malakanyang|Malacañan]] | align="center"|{{coord|14.59436|N|120.99352|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aviles}} | Kalye [[José Laurel]] |- | 3 | Calle Bustillos | Ipinangalan kay [[Fernando Manuel de Bustillo Bustamente y Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | align="center"|{{coord|14.60195|N|120.99277|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bustillos}} | Kalye J. Figueras |- | 4 | Calle Marqués de Novaliches | Ipinangalan kay [[Manuel Pavía]], na Gobernador Heneral ng Pilipinas (1854) na naging Marques ng Novaliches na ipinagkaloob ng kaharian ng Espanya | align="center"|{{coord|14.59262|N|120.98941|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Novaliches}} | Kalye Nicanor Padilla |- | 5 | Calle Tuberías de Agua | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:tubería#Spanish|''tuberia'']], na ibig sabihin ay pagtutubo | align="center"|{{coord|14.59742|N|120.98867|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tuberias}} | Kalye Dr. Concepción C. Aguila |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang kasalukuyang Kalye Concepción Águila ay dating tinatawag na "Tuberías", na nangangahulugang mga tubo (ng tubig) o patubigan sa [[wikang Kastila]]. Ang kasalukuyang lansangan ng Concepción Águila ay patungo sa Nagtahan, na siyang orihinal na lokasyon ng Puwente Carriedo ("''Canales de Carriedo''"), na tumatakbo mula [[Ilog Marikina]] sa Santolan sa pamamagitan ng imbakan ng tubig na El Depósito, isang imbakan nasa ilalim ng tubig sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|Lungsod ng San Juan]] patungong [[Intramuros]] na idinisenyo ni Genaro Palacios noong 1882, na naging pangunahing imbakan ng tubig para sa [[Maynila]] noong panahon ng Kastila at ng mga kalapit na bayan. === Ermita hanggang Port Area === Sa panahong pananakop ng mga Kastila, ang kasalukuyang Ermita hanggang Port Area (o Pook Pantalan) ay dating isang bayan ng Tagalog na nagngangalang "Lagyo". Napalitan ang pangalan noong ika-17 dantaon bilang ''[[La Hermita]]'' dahil sa isang [[ermitanyo]] na nagngangalang Juan Fernandez de Leon, na nanirahan doon at nagtayo ng isang ''ermita'', dala ang isang imahen ng ''Nuestra Señora de Guia''. Ang pangalang tawag sa kanyang itinayong tirahan ay lumawak sa buong distrito, na naging Ermita hanggang sa kasalukuyan. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Arroceros | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Arroceros|''arroceros'']] na ibig sabihin ay mahilig sa kanin | align="center"|{{coord|14.59070|N|120.98189|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arroceros}} | Kalye [[Antonio Villegas]] |- | 2 | Calle Bagumbayan <br>(Paseo de las Aguadas) | Salitang pinagsama na nangangahulugang bagong bayan | align="center"|{{coord|14.58976|N|120.98072|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bagumbayan}} | Abenida [[José Burgos|Padre Burgos]] |- | 3 | Calle Concepción | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Concepción|''concepción'']] na tumutukoy sa [[Kalinis-linisang Paglilihi|''Immaculada Concepcion'']] ni Maria, isang [[dogma]] ng [[Simbahang Katolikong Romano|Simbahang Katoliko]] | align="center"|{{coord|14.59040|N|120.98385|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Concepcion}} | Kalye Natividad Almeda-López |- | 4 | Calle Divisoria | Mula sa Kastilang ''[[wiktionary:divisoria|divisoria]]'' na nangangahulugang paghahati | align="center"|{{coord|14.57475|N|120.98149|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Divisoria}} | Kalye Rafael M. Salas |- | 5 | Calle Florida <br>(Calle San Antonio) | Mula sa Kastilang [[wiktionary:florida#Spanish|florida]], na ibig sabihin ay mabulaklak at kung saan binase ang pangalan ng [[Florida]], ang [[estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Kalye [[Maria Y. Orosa|María Y. Orosa]] |- | 6 | Calle Herrán (Calzada de Herrán / Calle Real / Carretera de Santa Ana) (Calle Real de Paco) | Ipinangalan kay José de la Herrán, isang Kastilang kapitang pandagat<ref>{{Cite book |url=https://www.google.com.ph/books/edition/Araw/YrUIjOdTXokC |title=Araw: Philippine Arts & Culture Today : a Quarterly of the National Commission for Culture and the Arts |date=2000 |publisher=Commission for Culture and the Arts. |language=en}}</ref> | | [[Kalye Pedro Gil]] |- | 7 | Calle Isaac Peral <br>(Calle Cortafuegos) | Ipinangalan kay Isaac Peral, isang inhinyerong Kastila na opisyal ng hukbong dagat ng mga Kastila | align="center"|{{coord|14.58248|N|120.98472|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isaac Peral}} | Abenida United Nations |- | 8 | Calle Marina | Mula sa Kastilang [[wiktionary:marina#Spanish|marina]] na ibig sabihin hukbong-dagat | | Kalye Guerrero |- | 9 | Calle Marqués de Comillas | Ipinangalan kay Antonio López, Marqués | | Kalye D. Romuáldez, Sr. |- | 10 | Calle Nueva (Camino Real) | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:camino_real|''camino real'']] na ibig sabihin maharlikang daan | | Kalye [[Apolinario Mabini|A. Mabini]] |- | 11 | Calle Observatorio | Mula sa Kastilang ''[[wiktionary:observatorio#Spanish|observatorio]]'', na ibig sabihin ay [[obserbatoryo]] | align="center"|{{coord|14.57867|N|120.98372|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Observatorio}} | [[Kalye Padre Faura]] |- | 12 | Calle Rizal | Ipinangalan kay [[José_Rizal|José Rizal]] | | [[Abenida Taft]] |- | 13 | Calle San Casiano | | | Kalye San Marcelino |- | 14 | Calle San José | | | Kalye Alhambra |- | 15 | Calle San Luis | | align="center"|{{coord|14.58159|N|120.98046|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Luis}} | Abenida T.M. Kalaw |- | 16 | Calle Wright | | align="center"|{{coord|14.57295|N|120.98822|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Wright}} | Kalye Antonio Vásquez |- | 17 | Bulebar Dewey | Ipinangalan kay Almirante [[George Dewey]] | align="center"|{{coord|14.57093|N|120.98212|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Dewey Boulevard}} | Bulebar [[Manuel Roxas|Roxas]] |- | 18 | Calle Real | | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real}} | Kalye [[Marcelo H. Del Pilar|M.H. del Pilar]] <br><small>ekstensyon Kalye [[Francis Burton Harrison|F.B. Harrison]]</small> |- | 19 | Paseo de Santa Lucia<br> o de Paseo de María Cristina | Ipinangalan kay Infanta Maria Cristina | | Landas [[Andres Bonifacio|A. Bonifacio]] |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Mahigit isang daang taon na ang nakalilipas, ang mga pook ng kapwa Malate at Ermita ay mararating lamang sa pamamagitan ng dalawang pangunahing lansangan, isa na rito ang Calle Real. Ang kalyeng ito ay sumasabay sa orihinal na baybayin ng karagatang Maynila ('''Manila Bay''') noong kapanahunang kolonyal ng Kastila. Ito ay kilala noon bilang ''Calle Real'' (sa salitang Espanyol) o ''Royal Street'' (sa salitang Ingles), na nagsilbing pambansang daanan na nag-uugnay ng Maynila sa mga lalawigan sa timog. Ang kasalukuyang Roxas Boulevard ngayon ay hindi pa naire-reclaim at nasa ilalim pa ng dagat noon. Sa kahabaan ng Calle Real ay ang mga bahay at palayan na may bantas na mga simbahan ng Malate at simbahan ng Ermita. Ang mga lumang instalasyong militar tulad ng Plaza Militar at Fort San Antonio Abad ay matatagpuan din dito. Tulad ng maraming mga lumang kalye sa Maynila, napalitan ito noong 1921 ng pangalan bilang galang kay M.H. Del Pilar, ang Pilipinong propagandista na humalili kay Graciano López Jaena bilang editor ng [[:en:La_Solidaridad|'''La Solidaridad''']], ang pahayagan ng kilusang dumudulog ng Reporma sa Pilipinas na nakahimpil sa [[:en:Barcelona|Barcelona]]. === Malate === Ang Malate, isa sa mga pinaka-abalang distrito ng Lungsod ng Maynila, ay nagsimula bilang isang maliit na nayon ng pangingisda noong panahon ng kolonyal na Espanyol. Ang pangalang ''Malate'' ay hinango mula sa isang katiwalian ng salitang Tagalog ukol sa katagang ''maalat''.<ref>{{Citation|title=Brief History of Ermita and Malate {{!}} weebly.com|url=https://ermitaandmalate.weebly.com/ermita-and-malate.html|language=en}}</ref> Ang bansag na ito ay malamang na tumutukoy sa inuming maalat tubig sa pook na yoon, dulot ng naghahalo na tubig-dagat mula sa karatig na dalampasigang. Nagtatag ng mga prayleng Agostino ng parokya dito noong Setyembre 8, 1588, na nagpaparangal sa "Nuestra Señora de los Remedios", ang Banal na Inang Nagbibigay ng Lunas.<br> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Remedios | [[:en:Virgin_of_Los_Remedios|''Nuestra Señora de los Remedios'']] <ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de los Remedios de Malate - Manila's sought after Remedy {{!}} pintakasi1521 |url=https://pintakasi1521.blogspot.com/2016/11/nuestra-senora-de-los-remedios-de.html|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Santuario de Nuestra Señora de los Remedios {{!}} andalucia.org |url=https://www.andalucia.org/en/olvera-cultural-tourism-santuario-de-nuestra-senora-de-los-remedios|language=en}}</ref> | | Sinagoga Street |- | 2 | Calle Agno | ''Agno Casto'', <small>puno ng latian <br>na ginagamit sa panggamot</small> | align="center"|{{coord|14.56764|N|120.99192|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Agno}} | Don Francisco A. Reyes Street |- | 3 | Calle Carolina | [[:en:Carolinas|Carolinas, hilaga at timog]], <br><small>mga estado ng Estados Unidos</small> | align="center"|{{coord|14.56883|N|120.98593|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Carolina}} | Madre Ignacia Street |- | 4 | Calle Colorado | [[:en:Colorado|Colorado, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57547|N|120.99048|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Colorado}} | Felipe Agoncillo Street |- | 5 | Calle Dakota | [[:en:Dakota|Dakota, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.56889|N|120.98682|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dakota}} | Macario Adriatico Street |- | 6 | Calle Florida | [[:en:Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Julio Nakpil Street |- | 7 | Calle Indiana | [[:en:Indiana|Indiana, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57333|N|120.98888|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Indiana}} | Pilar Hidalgo Lim Street |- | 8 | Calle Militar | | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Militar}} | Dr. Joaquin Quintos Sr. Street |- | 9 | Calle Nebraska | [[:en:Nebraska|Nebraska, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57927|N|120.98178|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Nebraska}} | Jorge Bocobo Street |- | 10 | Calle Tennessee | [[:en:Tennessee|Tennessee, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57512|N|120.98970|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tennessee}} | Gen. Miguel Malvar Street |- | 11 | Calle Vermont | [[:en:Vermont|Vermont, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57458|N|120.99116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Vermont}} | Julio Nakpil Street |- | 12 | Calle Vito Cruz | [[:en:Pablo_Ocampo_Street#Etymology|Hermogenes Vito Cruz]]<ref>{{Citation|title=Hermogenes Vito Cruz (LRT Origins) {{!}} The Philippines Today |url=https://thephilippinestoday.com/hermogenes-vito-cruz-lrt-origins/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.56327|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Vito Cruz Street}} | Pablo Ocampo Street |- | 13 | Calzada de Singalong | singgalong, <small>bahagi ng kawayan</small><ref>{{Citation|title=Singgalong{{!}} tagalog.com|url=https://www.tagalog.com/dictionary/singgalong|language=en}}</ref> | | San Andrés Street |} === Paco === Ang distrito ng [[Paco,_Maynila|Paco]], na dating kilala bilang San Fernando de Dilao hanggang 1791, ay isang sinaunang bayan ng Maynila na itinatag ng mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1580. Nakilala ito bilang Paco (palayaw ng Francisco) de Dilao at sa kalaunan ay pinaikli sa Paco.<ref>{{Citation|title=Paco, Manila – Call It By Its Name{{!}} positivelyfilipino.com|url=https://www.positivelyfilipino.com/magazine/paco-manila-call-it-by-its-name|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Canónigo | [[:wiktionary:Canónigo|Canónigo]] <small>(''Wiktionary'') | | President Quirino Avenue Extension |- | 2 | Calle California | [[:en:Califirnia|California, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57873|N|120.99038|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Josefa Llanes Escoda Street |- | 3 | Calle Dart | | align="center"|{{coord|14.57581|N|120.99417|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dart}} | Angel Linao Street |- | 4 | Calle Oregon | [[:en:Oregon|Oregon, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.58093|N|120.99208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Galicano Apacible Street |- | 5 | Calle Unión | [[:en:Washington_Union_Station#Construction|Union Station, Washington DC]], <small>istasyon ng tren <br>na dinisenyo ni </small>[[:en:Daniel_Burnham|Daniel Burnham]]<ref>{{Citation|title=New Trains, Station in Ruins{{!}} berkeleyprize.org|url=https://berkeleyprize.org/endowment/the-reserve?id=1580|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.57943|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Union}} | F. M. Gernale Street |- |} === Santa Ana hanggang Pandacan === Ang orihinal na pangalan ng distritong ito ay Meysapan (o Sapa) at pinamumunuan ng Kahariang Tagalog ng Namayan. Ito ay ibinigay ng mga mananakop na Kastila sa mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1578, at kasunod nito ay pinangalanang ito na [[:en:Santa_Ana,_Manila#Etymology|Santa Ana de Sapa]], bilang papuri sa ina ng Birheng Maria.<ref>{{Citation|title=The Kingdom of Namayan and Maytime Fiesta in Sta. Ana of Old Manila{{!}} traveleronfoot|url=https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/05/12/the-kingdom-of-sapa-and-maytime-fiesta-in-sta-ana-of-old-manila/|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | [[:en:San_Pedro_Macati_Church#History|Carretera de San Pedro Macati]] | <small>ang</small> San Pedro de [[:en:Makati#History|Macati]] <small>ay dating bahagi <br>ng kaharian ng</small> [[:en:Namayan|Namayan]], <small>na ngayon ay bahagi <br>ng Sta. Ana, Maynila</small> | | Tejeron Street |- | 2 | Calle Inviernes | | align="center"|{{coord|14.58403|N|121.00644|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Inviernes Street}} | Dr. M. L. Carreón Street |- | 3 | Calle Luengo | [[:en:José_Rizal#Execution|Manuel Luengo]]<br><small>gobernador sibil ng Maynila, 1896</small> | | Elpidio Quirino Avenue (Plaza Dilao) |- |} === Sampaloc hanggang Sta.Mesa === Ang pagkakatatag ng Sampaloc bilang isang bayan ay kasabay ng pagkakatatag nito bilang isang parokya na independyente sa Santa Ana de Sapa noong 1613. Noong panahong iyon, kasama rito ang ngayon ay Pandacan na nahiwalay dito noong 1712. Hanggang sa unang bahagi ng ika-20 siglo, ang Sampaloc ay binubuo ng mga palayan at kagubatan na may tuldok na burol at pinagsasalu-salo ng maliliit na maruruming kalsada. Ang lugar ay napuno ng mga kakahuyan ng mga puno ng sampalok (''Tamarindus indica'') kung saan pinangalanan ang distrito. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alix | [[:en:Legarda Street|José María Alix y Bonache]] | | Benito Legarda Street |- | 2 | Calle Andalucía | [[:en:Andalusia|Andalusia]], <small>[[Espanya]]</small> | | Alfonso Mendoza Street |- | 3 | Calle Bálic-Bálic | | | Gregorio Tuazon Street |- | 4 | Calle Buenavista | | align="center"|{{coord|14.3610|N|121.0590|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Buenavista}} | Victorino Mapa Street |- | 5 | Calle Bustillos | [[:en:Fernando_Manuel_de_Bustillo_Bustamante_y_Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | | Jose Figueras Street |- | 6 | Calle Castaños | | | Luis Lardizabal Street <!-- Luis Lardizabal y Montoya, ika-58 na Gobernador Heneral ng Pilipinas --> |- | 7 | Calle Cataluña | [[:en:Catalonia|Catalonia]], <br><small>lalawigan ng Espanya</small> | align="center"|{{coord|14.60736|N|120.98781|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Cataluña}} | Tolentino Street |- | 8 | Calle Constancia | [[:en:Constância|Constância]], <small>Portugal</small> | | Ruperto Cristobal, Sr. Street |- | 9 | Calle Gastambide | | | Francisco Dalupan Sr. Street |- | 10 | Calle Economía | | | Vicente Cruz Street |- | 11 | Calle Sobriedad | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 12 | Calle Gardenia | | | Licerio Gerónimo Street |- | 13 | Calle Isabel | [[:en:Saint_Isabelle_of_France|Santa Isabel]] | align="center"|{{coord|14.60557|N|120.99459|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isabel}} | Florentino Cayco Street |- | 14 | Calle Lepanto | [[:en:Battle of Lepanto|Labanan sa Lepanto]] | align="center"|{{coord|14.61109|N|120.99669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Lepanto}} | Sergio H. Loyola Street |- | 15 | Calle Lipa | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 16 | Calle Morayta | [[:es:Miguel_Morayta_y_Sagrario|Miguel Morayta]]<ref>{{Citation|title=Miguel Morayta y Sagrario {{!}}Project Saysay|url=https://www.facebook.com/psaysay/posts/miguel-morayta-y-sagrario-1834-1917-was-a-spanish-freemason-journalist-and-educa/1166956443381602/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60420|N|120.98774|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morayta}} | Nicanor Reyes Street |- | 17 | Calle Pepín | [[:EN:Pepin_the_Short|Pepin]], <br><small>sinaunang hari ng Pranses</small> | align="center"|{{coord|14.61032|N|120.99589|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pepin}} | Jesús Marzan Street<ref>{{Citation|title=Jesús Marzan{{!}} olympedia.org|url=https://www.olympedia.org/athletes/6627|language=en}}</ref> |- | 18 | Calle Padre Noval | Padre José Noval | | Quezon Street |- | 19 | Calle Trabajo | | align="center"|{{coord|14.60741|N|120.99816|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trabajo}} | Manuel Dela Fuente Street |- | 20 | Calle Washington | [[:en:Washington|Washington, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.61765|N|120.99492|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Washington}} | [[Kalye_Maceda|Antonio Maceda Street]]<ref>{{Citation|title=Ordinance No. 7077 {{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/7077.pdf|language=en}}</ref> |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Ang Sulucan ay isa sa sampung baryo na bumubuo sa arrabal ng Sampaloc. Ang iba pang siyam ay ang Bacood, Balic-Balic, Bilarang Hipon, Calubcub, Manggahan, Nagtahan, San Isidro, San Roque, at Santa Mesa. May isa pang matandang baryo na nagngangalang San Anton. Ang isa pang baryo na pinangalanang Santa Clara ay idinagdag sa kalaunan. Sa Tagalog, ang "Sulucan" (o "sulukan") ay nangangahulugang "isang lugar ng mga sulok" o "madilim, nakatagong mga sulok." Tunay na inilarawan ng mga salitang ito ang bahaging iyon ng arrabal noong panahon ng Kastila. ([https://www.facebook.com/UST1611official/posts/get-to-know-the-sulucan-estate-on-which-our-campus-now-stands-through-this-post-/2283322011679570/ THE UNIVERSITY OF SANTO TOMAS CAMPUS, Hacienda de Sulucan, ca. 1900] Noong termino ni Padre José Noval, na nagsilbi bilang Rector ng [[Unibersidad_ng_Santo_Tomas|Unibersidad ng Santo Tomas]] mula 1910 hanggang 1914, ay kung kailan nakakuha ang pamantasan ng 21.5-ektaryang lupain sa Sulucan. [[File:Map_of_the_City_of_Manila_June_1915_(Corrected_to_March_1919).jpg|thumb|center|700x700px|Mapa ng Lungsod ng Maynila, Office of Department Engineer, Phil. Dept., Hunyo 1915]] ==Lungsod Quezon== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod |- |- | Agham Road/BIR Road | Senator [[Miriam Defensor Santiago|Miriam P. Defensor-Santiago Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Albay Street (San Francisco Del Monte) | Bodino Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alcman Street | Lourdes Castillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alley 19 (Pag-asa) | R.G. Bartolome, Sr. Alley | [[Lungsod Quezon]] |- | Arayat Street | P. Bernardo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Arizona Street | Monte de Piedad Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Artillery Avenue (U.P. campus) | Laurel Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bálic-Bálic Road (Route 53) | N. Domingo Street | [[Lungsod Quezon]]–[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Banahaw Street | Mayor Ignacio Santos Diaz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Road | [[Batasan–San Mateo Road]] | [[Lungsod Quezon]]–[[San Mateo, Rizal|San Mateo]] |- | [http://www.pacificwrecks.com/airfields/philippines/balara/maps/map-balara.html#axzz3lbhxWZLP Balara Airfield] | University Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bohol Avenue | Sgt. Esguerra Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bonifacio–Manila Road / Bonifacio-Manila Road / Manila-Novaliches Road / Route 52 / Highway 52 | [[Bonifacio Avenue]] and [[Quirino Highway (Lungsod Quezon)|Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray, Bulacan|Norzagaray]] |- | Brixton Hill Street | Tomas Arguelles Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Broadway Avenue (Biak-na-Bato) | Doña Juana S. Rodríguez Avenue <small>''(name since reverted to Broadway Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Calle Retiro (Street) / C. Adan Street | N. S. Amoranto Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Capitol Park Drive | Don Antonio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Cebu Avenue | Mother Ignacia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Avenue | Eraño Manalo Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Boulevard | P. Tuazon Boulevard | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Hill Road (IBP Road) | [[Batasan Road]] | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Commonwealth Avenue, Lungsod Quezon]] | Don Mariano Marcos Avenue <small>''(name since reverted to Commonwealth Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Don Antonio Street / Interneighborhood Street | Holy Spirit Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | España Boulevard Extension | E. Rodríguez Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Fairview Avenue / Quezon Boulevard Extension | [[Quezon Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Geneta Street | P.G. Santillan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Granada Street]] | Sen. Jose O. Vera Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Greenhills Drive | Capitol Hills Drive / Manotok Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Highland Drive | Tomas Castro Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Hilaga Avenue | [[North Avenue (Lungsod Quezon)|North Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Infantry Avenue (U.P. campus) | Magsaysay Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Ipo Road / Don Tomas Susano Road / Novaliches-Ipo Road (Route 52) | [[Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray]] |- | K-A Street | Luis Sianghio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-B Street | Teodoro E. Gener Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-C Street | Judge Jimenez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-D Street | Jose E. Erestain Sr. Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-E Street | Dr. Jesus Azurin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Kanluran Avenue | [[West Avenue (Lungsod Quezon)|West Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Kentucky Street | Ernesto Porto Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Loma-Balintawak Road | [[Bonifacio Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Lambay Street | Sta. Catalina Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Laong Laan Street | Nicanor Roxas Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Trinidad Street | Enrique Sobrepeña Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Litex Road (Manila Gravel Pit Road) | Payatas Road | [[Lungsod Quezon]] |- | Louisiana Street | Don Alfredo Egea Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maganda Street | Maayusin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Main Avenue | Justice Lourdes Paredes San Diego Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Makiling Street | Don Manuel Agregado | [[Lungsod Quezon]] |- | Malasimbo Street (Del Monte Avenue to Maria Clara Street) | Don Ramon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maligaya Street | Mayaman Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Malualhatì Street | Mahusay/Marilág Streets | [[Lungsod Quezon]] |- | Maningning Street | Malusog Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Mapagsanggalang Street | Mapagkawanggawa Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Matiisin Street | V. Luna Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Matimyas Street | Mayumì Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Minnesota Street | Ermin Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Morong Street | Scout Oscar M. Alcaraz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | New York Avenue ''(west)'' | Pablo P. Reyes, Sr. Street ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | Nevada Street | F. Manalo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | North Avenue (U.P. campus) | Osmeña Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | North Diversion Road | [[North Luzon Expressway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Mabalacat]] |- | Pacific Avenue | Doña M. Hemady Street | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Aunario Street | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Pelaez Ext. Street | Pedro Cruz Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Francesc Pi i Margall|Pi y Margall]] Street | Sen. Mariano J. Cuenco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Pulog Street | N. Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Renacimiento Street | Tomas Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Roosevelt Avenue | [[Fernando Poe Jr. Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Rosario Drive (from Valley Road to N. Domingo Street/Balic-Balic Road) and Valley Road | [[Betty Go-Belmonte Street]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Sampaloc Avenue | [[Tomas Morato Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Samson Road (Lungsod Quezon segment) | Old Samson Road | [[Lungsod Quezon]] |- | San Bartolome Street | P. de la Cruz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Santolan Road | [[Bonny Serrano Avenue|Col. Bonny Serrano Avenue]] ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]]-[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Sauyo Road | Don Julio Gregorio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Sierra Madre Street | Speaker Perez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (quadrangle area) | [[East Avenue (Lungsod Quezon)|East Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (U.P. campus) | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sobriedad Street | D. Tuazon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South Avenue (U.P. campus) | Roxas Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | South 2 Street | Scout Albano Street / Eugenio Lopez Jr. Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South 3 Street | Scout Bayoran Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 4 Street | Scout Borromeo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 5 Street | Scout Madriñan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 6 Street | Scout Rallos Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 7 Street | Scout Limbaga Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 8 Street | Scout Fernandez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 9 Street | Scout Fuentebella Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 10 Street | Scout Gandia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 11 Street | Scout de Guia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 12 Street | Dr. Lazcano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 13 Street | Scout Delgado Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 14 Street | Scout Lozano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 15 Street | Scout Castor Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 16 Street | Marathon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 17 Street | Fr. Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 18 Street | Scout Ojeda Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 19 Street | Scout Chuatoco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South B Street | Scout Magbanua Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South C Street | Scout Reyes Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South D Street | Scout Santiago Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South E Street | Scout Tobias Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South F Street | Scout Tuason Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South G Street | Scout Torillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South H Street | Scout Ybardolaza Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South I Street | 11th Jamboree Street / GMA Network Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South K Street | Scout Rallos Extension ''(from north end)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | South Market Street | Don Alejandro Roces Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sunnyside Drive | Eymard Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Tacio Street | Comm. Dev. Center Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | Sgt. Rivera Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | N. Zamora Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Timog Avenue]] | South Avenue {{small|''(name reverted to Timog Avenue since 1965)''}} | [[Lungsod Quezon]] |- | Tuayan Street | Raymundo Familara Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Virginia Street | Sgt. J. Catolos | [[Lungsod Quezon]] |- | Zebra Drive | Temple Drive | [[Lungsod Quezon]] |} ==Iba pang lungsod o bayan sa Kalakhang Maynila== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod o bayan na dinadaanan |- | 10th Avenue | Macario Asistio, Sr. Avenue <small>''(name since reverted to 10th Avenue)''</small> | [[Caloocan]] |- | A. Diego Street | Colonel M. Ver Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Alfaro Street | L. P. Leviste Street | [[Makati]] |- | Alvarado Street | Carlos Palanca Street | [[Makati]] |- | Amber Avenue | J. Escrivà Drive | [[Pasig]] |- | Angel Tuazon Avenue | Gil Fernando Avenue | [[Marikina]] |- | A. Raquiza Street | F. Antonio | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Avenida Alfonso | Alfonso XIII | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Bay Boulevard | [[Jose W. Diokno Boulevard]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Blumentritt Street | Rt. Rev. G. Aglipay Street | [[Mandaluyong]] |- | Buendía Avenue | [[Sen. Gil Puyat Avenue]] | [[Makati]]–[[Pasay]] |- | C. Ruiz Street | Pedro B. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Calle Baltazar | Zamora Street | [[Caloocan]] |- | Calle Libertad (Street) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Pasay]] |- | Calle Libertad (Street) | Domingo M. Guevara Street | [[Mandaluyong]] |- | Calle Pinagbarilan | Edang Street | [[Pasay]] |- | Calle Real (Street) | [[Diego Cera Avenue]] / [[Alabang-Zapote Road]] | [[Las Piñas]]–[[Muntinlupa]] |- | Calle Reposo (Street) | [[Nicanor Garcia Street|Nicanor García Street]] | [[Makati]] |- | Calle Valenzuela (Street, F. Blumentritt Street to Pinaglabanan Street) | José Gil Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Camino de Mandaluyong (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan">{{Cite book|last=Neira|first=Eladio|url=https://books.google.com/books?id=mkVxAAAAMAAJ|title=Glimpses Into the History of San Juan, Metro Manila|date=1994|publisher=Life Today Publications|isbn=978-971-8596-09-8|language=en}}</ref> | San Juan-Mandaluyong Road, F. Blumentritt Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Mandaluyong]] |- | Camino de Mariquina (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan" /> | San Juan–Marikina Road, Marikina Road, N. Domingo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Quezon City]] |- | Canley Road | Danny Floro Street | [[Pasig]] |- | Chorillo Street | General Julian Cruz Street | [[Marikina]] |- | Concepción Street | A. Layug Street | [[Pasay]] |- | Coronado Street | Sgt. F. Santos | [[Mandaluyong City]] |- | Cpl. York Street | Magalona Street | [[Mandaluyong]] |- | Daang Bakal Road | Munding Avenue, Shoe Avenue, Bagong Silang Road | [[Marikina]] |- | Dalla Street | Andres Soriano Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Dansalan Street | M. Vicente Street | [[Mandaluyong]] |- | Dao Street Extension | Sacred Heart Street | [[Makati]] |- | Diamond Avenue | [[ADB Avenue]]/F. Abello Street | [[Pasig]] |- | East Drive | Courtyard Drive | [[Makati]] |- | East Manila South Road (Route 59) | M. L. Quezón | [[Taguig]] |- | Elizalde Road | Elisco Road | [[Taguig]] |- | Emerald Avenue | F. Ortigas, Jr. Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Escarpment Road | Captain Henry P. Javier Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002">{{Cite map |year=2002 |title=Greenhills-Ortigas commercial complex |scale=1:3,500 |publisher=Cunanan Maphouse |publication-place=[[Makati]] }}</ref> | [[Pasig]] |- | Farmers Avenue | Bagong Farmers Avenue | [[Marikina]] |- | Florante Street | J. Alvior Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946">{{cite map |last=Buenaventura |first=Fidel |title=San Juan Heights Addition |map=San Juan Heights Addition |map-url=https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |year=1946 |scale=1:5000 |publisher=National Library of the Philippines |id=NLP00CG0000000202 |access-date=November 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220815051347/https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |archive-date=August 15, 2022}}</ref> | Pedro Guevarra Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946" /> | Lawson Street | [[Mandaluyong]] |- | F.B. Harrison Street | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- | Frontera Drive | Central Avenue | [[Pasig]] |- | General Ricarte Street | P. Binay Street | [[Makati]] |- | Guadalupe–Pateros Road (Route 21A) | Dr. José P. Rizal Extension | [[Makati]] |- | H. Lozada Street (Aurora Boulevard to 29 de Agosto Street) | Sofronio Veloso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Herrera Street | Vicente A. Rufino Street | [[Makati]] |- | Hi-Way Drive | Station Road | [[Makati]] |- | Hollywood Drive (Bukang-Liwayway) | Lieutenant José M. Artiaga Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Hotel Drive | East Street | [[Makati]] |- | Ilang-Ilang Street | F. Santos Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Imelda Avenue | [[Kalayaan Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] (since 2023) |- | Imelda Avenue | [[Ninoy Aquino Avenue]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Joffre Street | Ibuna Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Johnston Street | Capt. S. Roja | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Gil Street (F. Manalo Street–F. Blumentritt Street) | Valenzuela Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Rizal Boulevard (Route 54B) / Manila East Road | [[Shaw Boulevard]] | [[Mandaluyong]] and [[Pasig]] |- | Kabihasnan St. | Victor Medina St. | [[Parañaque]] |- | Kenneth Road | Eusebio Avenue (Alfonso Sandoval Avenue to Paraiso Street) | [[Pasig]] and [[Taytay, Rizal]] |- | Kitchener Street (Richenine Street) | C. M. Recto Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Laon Laan Street | P. Antonio Street | [[Pasig]] |- | Lion's Road | Dra. Leonisia H. Reyes Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Malibay Street | C. Suarez Street | [[Pasig]] |- | Manila Circumferential Road / Highway 54 (Route 54) / 19 de Junio | [[Samson Road]] and [[EDSA|Epifanio de los Santos Avenue]] (EDSA) | [[Caloocan]], [[Quezon City]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Mandaluyong]], [[Makati]], [[Pasay]] |- | Manila North Road (Route 3) | [[MacArthur Highway]] | [[Caloocan]]–[[Aparri]] |- | Highway 55 (Route 55) / Manila Provincial Road | [[Aurora Boulevard]], [[Legarda Street]], [[Magsaysay Boulevard]], and [[Marikina-Infanta Highway]] / [[Marilaque Highway]] (Marcos Highway) | [[Manila]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Quezon City]], [[Marikina]], [[Pasig]] |- | Marne Street | G. Ocampo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | México Road | [[Taft Avenue]] Extension | [[Pasay]] |- | MIA Road | [[NAIA Road]] | [[Parañaque]] |- | Melanio Street | Melanio de Salapan Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Molave Street | General Ordoñez Street | [[Marikina]] |- | Nichols–McKinley Road | [[Andrews Avenue]] and [[Lawton Avenue]] | [[Pasay]] and [[Taguig]] |- | North Drive | Parkway Drive | [[Makati]] |- | Office Drive | North Street | [[Makati]] |- | Ortega Street (F. Manalo Street–P. Guevarra Street) | Mariano Marcos Street<ref name="marcos-street">{{Cite web |date=2016-02-15 |title=San Juan's Guia Gomez endorses Bongbong Marcos for VP |url=https://www.rappler.com/nation/elections/122511-bongbong-marcos-guia-gomez-endorsement/ |access-date=2022-04-07 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> | [[San Juan, Manila|San Juan]] |- | Paraiso Street (Pinaglabanan Street–D. Santiago Road) | Atty. A. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Pasay Road (Route 57) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Makati]] |- | Pasong Tamo | [[Chino Roces Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] |- | Pershing Street | Romualdez Street | [[Mandaluyong]] |- | Plaridel Street | Eagle Street | [[Pasig]] |- | Rada Street | Thailand Street <small>''(name since reverted to Rada Street)''</small> | [[Makati]] |- | Riverside Drive | F. Manalo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Rizal Drive | West Street | [[Makati]] |- | Route 3A | Rizal Avenue Extension | [[Caloocan]] |- | Route 21 B | Dr. Sixto Antonio Avenue | [[Pasig]] |- | Route 53 | [[Sumulong Highway]] | [[Marikina]] |- | San Venancio Street | Adevoso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Drive / South Drive | Palm Drive | [[Makati]] |- | South Superhighway / South Diversion Road | [[Osmeña Highway]], [[South Luzon Expressway]] | [[Manila]]–[[Santo Tomas, Batangas|Santo Tomas]] |- | St. Francis Avenue | Hunters ROTC Avenue | [[Cainta]] |- | Súcat Road | [[Dr. Santos Avenue]] | [[Parañaque]]–[[Muntinlupa]] |- | Sultana Street | La Campana Street <small>''(name since reverted to Sultana Street)''</small> | [[Makati]] |- | Tektite Road | Exchange Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Theater Drive | Parksquare Road | [[Makati]] |- | [[Tramo Street]] | Aurora Boulevard | [[Pasay]] |- | Ugong Street | Saint Paul Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Verdun Street | Reraon Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Manila South Road (Route 1A) | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- |} == Karagdagang pagbabasa == # [https://tulay.ph/2018/10/16/saints-sinners-conquerors-laborers-binondo-street-names-reflect-heritage/ ''Saints, sinners, conquerors, laborers: Binondo street names reflect heritage''] (sa wikang Ingles) # Traveler on foot [https://www.scribd.com/document/167348552/Old-Street-Names-of-Manila Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # scribd.com [https://www.scribd.com/document/313367380/Old-Street-Names-of-Manila ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # wordpress.com [https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/07/10/old-street-names-of-manila/ ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://medium.com/@1634PH/narratives-and-renamed-streets-949d2db2d06b ''Narratives and Renamed Streets''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://opinion.inquirer.net/134692/street-names-remembering-and-forgetting ''Street Names, Remembering and Forgetting''] (sa wikang Ingles) # [https://web.archive.org/web/20240712203940/https://www.lougopal.com/manila/ ''Manila Nostalgia''] (sa wikang Ingles) ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga lansangan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga lansangan sa Kalakhang Maynila]] hrzu8k8nv48rne59uyj5hl0tzj4ca52 2140643 2140632 2024-12-07T08:42:50Z Jojit fb 38 /* Ermita hanggang Port Area */ 2140643 wikitext text/x-wiki Ito ay isang bahagyang tala ng mga lansangan o daanan sa [[Kalakhang Maynila]], [[Pilipinas]], na sumailalim ng isang pagbabago ng pangalan noong nakaraan. ==Maynila== === Intramuros === Ang lokasyon kung saan itinayo ang [[Intramuros]] ay orihinal na lugar para sa [[kalakalan]] ng mga lipi at kahariang [[mga Tagalog|Tagalog]] na nangangalakal sa mga mangangalakal na mula sa ngayo'y [[Tsina]], [[Indya]], [[Borneo]], at [[Indonesia]]. Nang [[Kasaysayan ng Pilipinas (1565–1898)|sakupin ng mga Kastila]] ito, inatasang gawing mula sa bato at konkreto ang palibot ng buong lawak ng Intramuros noong 1571 ng Espanyol na si [[Miguel López de Legazpi]]. Ang pangalang "''Intramuros''" ay mula sa salitang Espanyol na nangangahulugang "sa loob ng mga pader".<ref>{{Citation|title=Intramuros {{!}} britannica.com|url=https://www.britannica.com/place/Intramuros|language=en}}</ref> Sinira ang apat na bahagi ng pader upang maging maluwag ang pagpasok sa lungsod: ang timog-kanlurang dulo ng Calle Aduana (Abenida Andres Soriano Jr. ngayon); silangang dulo ng Calle Anda; ang hilagang-silangang dulo ng Calle Victoria (dating kilala bilang Calle de la Escuela); at ang timog-silangang dulo ng Calle Palacio (Kalye General Luna ngayon). {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Real del Palacio del Gobernador | Pangunahing daanan mula sa ''Plaza Mexico'' sa kahabaan ng Ilog Pasig hanggang sa Landas A. Bonifacio sa Port Area (o Pook Pantalan)<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://d0ctrine.com/2013/03/04/streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Sa loób ng Maynilà (Intramuros) {{!}} filipinoscribbles |url=https://filipinoscribbles.wordpress.com/tag/calle-real-del-palacio/|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Puerta Real de Bagumbayan, 1985 {{!}} Intramuros Administration |url=https://intramuros.gov.ph/2022/07/18/puerta-real-de-bagumbayan-1985/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.58969|N|120.97479|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Palacio}} | Kalye [[Antonio Luna]] |- | 2 | Calle Aduana / Calle Claveria | Ipinangalan kay [[Narciso_Clavería_y_Zaldúa|Narciso Clavería]]<ref>{{Citation|title=streets-of-intramuros-calle-real-del-palacio {{!}} d0ctrine.com |url=https://www.facebook.com/656729927676590/photos/a.743201285696120/771380806211501/?_rdr|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59270|N|120.97307|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aduana}} | Abenida [[Andres Soriano|Andrés Soriano]] |- | 3 | Calle Cerrada | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:cerrada|''cerrada'']] na ibig sabihin ay nakapinid | | Kalye San Juan de Letrán |- | 4 | Calle de Almacenes | | | Kalye Maestranza |- | 5 | Calle de Barberos | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:barbero#Spanish|''barberos'']] na ibig sabihin ay [[manggugupit]] | | Kalye Urdaneta |- | 6 | Calle de la Bomba | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:bomba|''bomba'']] na ibig sabihin ay [[pampasabog]] | | Kalye Legaspi |- | 7 | Calle de la Escuela | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:escuela|''escuela'']]<ref>{{Citation|title=Empowering Filipino Youth {{!}} Escuela Taller |url=http://escuelataller.org.ph/|language=en}}</ref> na ibig sabihin ay [[paaralan]] | | Kalye [[Victoria ng Gran Britanya|Victoria]]<ref>{{Citation|title=Manila High School {{!}} The Historical Marker Database|url=https://www.hmdb.org/m.asp?m=25235|language=en}}</ref> |- | 8 | Calle del Baluarte / Calle Fundición | | | Kalye Muralla |- | 9 | Calle Farol | | | Kalye [[Fernando de Magallanes|Magallanes]] |- | 10 | Calle del Hospital | | | Kalye Cabildo |- | 11 | Calle Real del Parián | | align="center"|{{coord|14.59059|N|120.97606|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real del Parian}} | Kalye Real |- | 12 | Calle Recogidas | | | Kalye Anda |- | 13 | Calle San Juan de Dios |Ipinangalan kay Juan de Dios, isang sundalong Portuges | | Kalye Legazpi |- | 14 | Calle Vivas | | | Kalye Andres Novales |- |} === Tondo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! Pinalitang pangalan |- | 1 | Calle Alburquerque | | align="center"|{{coord|14.60690|N|120.96830|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Albuquerque}} | Kalye [[Raha Matanda|Rajah Matanda]] |- | 2 | Calle Bancusay | Mula sa Ilog Bangkusay kung saan naganap ang Labanan sa Ilog Bangkusay | align="center"|{{coord|14.61643|N|120.96578|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bancusay}} | Kalye Francisco Varona |- | 3 | Calle Folgueras | Ipinangalan kay [[Mariano Fernández de Folgueras]] | | Kalye [[Carmen Planas]] |- | 4 | Calle Manicninc | Mula sa [[Manchineel|manicnic]], uri ng punong-kahoy (na nakakalason) | | Kalye Filemon Aguilar<ref>{{Citation|title=Manny Villar's holiday wishes for P-Noy, Corona, GMA {{!}} philstar.com|url=https://www.philstar.com/lifestyle/sunday-life/2011/12/25/761541/manny-villars-holiday-wishes-p-noy-corona-gma|language=en}}</ref> |- | 5 | Calle Manúguit | Ipinangalan kay [[Sabwatan ng Tondo|Agustin Manúguit]], ang sinaunang lakan ng Tondo | align="center"|{{coord|14.3747|N|120.5845|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Manuguit}} | Abenida [[José Abad Santos|Jose Abad Santos]] |- | 6 | Calle Pescadores | Mula sa [[Pescadores|mga pulo ng Pescadores]] | align="center"|{{coord|14.60497|N|120.96688|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pescadores}} | Kalye Santo Cristo |- | 7 | Calle Quiricada | | | Kalye Juan Nolasco |- | 8 | Calle Sande | | align="center"|{{coord|14.61112|N|120.96832|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sande}} | Kalye Nicolás Zamora |- | 9 | Calle Tayabas | | | Kalye Francis P. Yuseco |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Sa Tondo, may dalawang eskinita na pinangalanang Pitóng Gatang at Amarlanhagui na nasa pagitan ng Mababang Paaralan ng Magát Salamat at Kalye Capulong malapit sa Estero de Vitás. Ang kasalukuyang Abenida Jose Abad Santos ay dating pinangalanang Calle Manuguit. Sa gayon, pinarangalan ng mga taga-Tondo ang kanilang mga kapatid. Tinalo ng mga Espanyol ang mga maharlika ng Maynila na sina [[Raha Matanda|Raha Matandâ]] at [[Raha Sulayman|Raha Solimán]] noong Hunyo 1570, at bumalik sila sa [[Cebu]] kung saan sila unang nakapanirahan. Subalit sila’y pinabalik nang sumunod na taon sa ilalim ni Miguel López de Legaspi, kung saan kanilang nalipol ang kapwa nilang maharlika na si Raha Pitong Gatang mula sa [[Macabebe]], [[Pampanga]], sa Labanan sa Ilog ng Bangkusáy, isang estero ng Tondo. Kabilang si Pitong Gatang sa 24 na datu na namuno sa lugar kung sa ngayon ay [[Kalakhang Maynila]], [[Rizal]], [[Bulacan|Bulacán]] at [[Pampanga]], na noong 1587-88 ay nagtangkang lumaban sa mga Kastilang mananakop. Ang tagumpay ng mga Espanyol ay nakumpirma noong Hunyo 3, 1571 nang ang mga “indio” ay nalipol. Samantala, ang makasaysayang Calle Bangkusáy na pinangyarihan ay binago ang pangalan at ngayon ay tinatawag na Kalye F. Varona.<ref>{{Citation|title=Forgotten heroes: Datus who first struck for independence{{!}} mb.com.ph|url=https://mb.com.ph/2020/08/30/forgotten-heroes-datus-who-first-struck-for-independence/|language=en}}</ref> Ang pagpapalit nito ay isinakatuparang ng ng Sangguniang Panlungsod ng Lungsod ng Maynila sa ilalim ng Alkalde na si Antonio Villegas noong Marso 21, 1968, tutol sa kahilingan ng mga taga-Tondo.<ref>{{Citation|title=An Ordinance Re4storing to P. Varona Street in Tondo TAS Former and Original Name "Bankusay Street"{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/6661.pdf|language=en}}{{Dead link|date=Nobyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === San Nicolas === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Aceiteros | Mula sa Kastilang ''aceiteros'' na ibig sabihin manlalangis; isa sa mga bahay sa kalyeng ito nanirahan si Andres Bonifacio noong mga 1886-1892<ref>{{Cite web |last=Ocampo |first=Ambeth R. |date=2015-07-15 |title=Walking tour of Bonifacio’s Manila |url=https://opinion.inquirer.net/86710/walking-tour-of-bonifacios-manila |access-date=2024-12-06 |website=INQUIRER.net |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60216|N|120.96903|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aceiteros}} | Kalye Marcelino De Santos |- | 2 | Calle Encarnación | | | Kalye Asunción |- | 3 | Calle del Rondín | | | Kalye Numancia |- | 4 | Calle Salinas | | | Kalye [[Juan Sebastián Elcano|Elcano]] |- | 5 | Calle Soledad | | | Kalye Camba<ref>{{Citation|title=The Parish: Governador General Andres Garcia Camba {{!}} pintakasiph.|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle de Santa Rosa | | | Kalye Urbiztondo |- |} === Binondo === Ang [[Binondo]] ay ang ''Chinatown'' o nayong Tsina na distrito ng Maynila. Ito ang pinakalumang nayong Tsina sa mundo at naging sentro ng komersyo ng bansa noong panahon ng [[Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas|pananakop ng mga Amerikano]]. Marami sa mga komersyal na establisyimento ng Binondo ang nawasak pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], kung saan lumipat ang mga kompanya sa Makati, ang pinansiyal na kabisera ng Pilipinas. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Anloague | Hango sa salitang [[anluwagi]], na ibang tawag para sa karpintero;<ref>{{Citation|title=History lying in plain sight{{!}} inquirer.net |url=https://opinion.inquirer.net/170726/history-lying-in-plain-sight|language=en}}</ref> nanirahan sa kalyeng ito ang mga karpinterong Tsino na nagbebenta ng [[muwebles]] na yari sa kahoy<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.60457|N|120.97095|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Anloague}} | Kalye [[Juan Luna]] |- | 3 | Calle Arranque | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:arranque|''arranque'']] na ibig sabihin ay paandarin (ang isang makina o motor) | align="center"|{{coord|14.60662|N|120.97962|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arranque}} | Kalye [[Teodora_Realonda_y_Quintos|Teodora Alonzo]] |- | 4 | Calle Díaz | Ipinangalan kay Valentín Díaz<ref>{{Citation|title=Founders of the Katipunan{{!}} PhilippineMasonry.org|url=https://www.philippinemasonry.org/founders-of-the-katipunan.html|language=en}}</ref> | | Kalye Benavidez |- | 5 | Calle Príncipe | Ipinangalan kay [[Alfonso XIII]], na prisipe pa noon<ref name=":0">{{Citation|title=Binondo Streets{{!}} chinatownmuseum.org|url=https://www.chinatownmuseum.org/learn/binondo-streets|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.59882|N|120.96669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Principe}} | Kalye Rafael del Pan<ref>{{Citation|title=Today in Filipino history, June 17, 1863, Rafael del Pan was born in Intramuros, Manila {{!}} kahimyang.com |url=https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1529/today-in-philippine-history-june-17-1863-rafael-del-pan-was-born-in-intramuros-manila#google_vignette|language=en}}</ref> |- | 6 | Calle Rosario | Ipinangalan bilang pagpupugay patrona ng Simbahan ng Binondo, ang [[Birhen ng Banal na Rosaryo]]<ref name=":0" /> | align="center"|{{coord|14.59822|N|120.97582|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Rosario}} | Kalye [[Quintín Paredes]] |- | 7 | Calle San Jacinto | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Panciteria San Jacinto<ref>{{Citation|title=Our Story{{!}} Panciteria San Jacinto|url=https://www.panciteriasanjacinto.com/our-story|language=en}}</ref> | | Kalye [[Tomas_Pinpin|Tomás Pinpin]] |- | 8 | Calle Soledad | Ipinangalan kay Nuestra Señora de la Soledad de Manila o Mahal na Birhen ng Soledad ng Porta Vaga<ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de la Soledad de Manila – The Queen and Refuge of the Poor{{!}} positivelyfilipino|url=https://pintakasiph.wordpress.com/2017/07/07/nuestra-senora-de-la-soledad-de-manila-the-queen-and-refuge-of-the-poor/|language=en}}</ref> | | Kalye Dasmariñas |- | 9 | Calle Oriente | Kalye na kung saan matatatagpuan ang noo'y Hotel de Oriente<ref>{{Cite book |last=Ira |first=Luning B. |url=https://books.google.com.ph/books?id=mgANAQAAMAAJ |title=Streets of Manila |date=1977 |publisher=GCF Books |language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60086|N|120.97443|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Oriente}} | Kalye Victoria Ty-Tan |- | 10 | Calle Sacristía | Sacristia de Binondo<ref>{{Citation|title=Where are the places in Noli Me Tangere now?{{!}} villagepipol.com |url=https://villagepipol.com/where-are-the-places-in-noli-me-tangere-now/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60143|N|120.97650|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sacristia}} | Kalye Román Ongpin |- | 11 | Paseo de Azcárraga<ref>{{Citation|title=Calle Azcarraga, March 4, 1961{{!}} Philippines Free Press|url=https://philippinesfreepress.wordpress.com/1961/03/04/calle-azcarraga-march-4-1961/|language=en}}</ref> | Ipinangalan kay Marcelo Azcárraga Palmero | align="center"|{{coord|14.60387|N|120.98083|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Paseo de Azcárraga}} | Abenida [[Claro_M._Recto|Recto]] |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang pangunahing bahagi ng Azcárraga na humahantong sa baybayin ng San Nicolas at Tondo mula sa Binondo ay pinangalanang Paseo de Azcárraga, sa ngalan ng mestisong Pilipino-Kastila na Ministro, si Marcelo Azcárraga y Palmero. Sa [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]], nahati ang lansangan ng tatlong estero na dumadaloy sa distrito: ang Calle General Izquierdo, Calle Paz at Calle Bilibid. Sa [[Sampaloc, Maynila|Sampaloc]], tinawag ang lansangang ito na Calle Iris na nagtapos sa Calle Alix (na ngayon ay kilala bilang Kalye Legarda). Noong 1961, ipinangalan ang abenida kay [[Senado ng Pilipinas|Senador]] [[Claro M. Recto|Claro Mayo Recto]]. Noong Hulyo 7, 1892, sa isang gusaling may bilang na 72 Calle Azcarraga, sa kanto ng Calle Sagunto (na ngayon ay nangagalang Santo Cristo) sa [[Tondo, Maynila|Tondo]], itinatag ni [[Andrés Bonifacio|Andres Bonifacio]] ang rebolusyonaryong lipunan na [[Katipunan]]. === Quiapo === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Barbosa | | align="center"|{{coord|14.59728|N|120.98441|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Barbosa}} | Kalye Bautista |- | 2 | Calle Dulumbayan | Salitang pinagsama na nangangahulugang dulong bayan<ref>{{Citation |title=Rizal Avenue – A street to love{{!}} lougopal.com |url=http://www.lougopal.com/manila/?p=2681 |language=en}}</ref> | align="center" |{{coord|14.61433|N|120.98264|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dulumbayan}} | [[Abenida Rizal]] |- | 3 | Calle Echagüe | Ipinangalan kay [[Rafael de Echague|Rafaél de Echagüe]] | align="center" |{{coord|14.59810|N|120.98208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Echague}} | Kalye Carlos Palanca Sr. |- | 4 | Calle El Dorado | | align="center" |{{coord|14.59701|N|120.99480|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle El Dorado}} | [[Bulebar Quezon]] |- | 5 | Calle Pelota | | | Kalye Trinidad |- | 6 | Calle San Roque | Ipinangalan kay [[San Roque]] | | Kalye P. Gómez |- | 7 | Calle San Sebastián | Ipinangalan kay [[San Sebastian|San Sebastián]] | align="center" |{{coord|14.59897|N|120.98762|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Sebastian}} | Kalye R. Hidalgo |- | 8 | Calle Raón | Ipinangalan kay [[José Antonio Raón]] | | Kalye Gonzalo Puyat |- |} === Sta. Cruz === Itinatag ang distrito ng [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]] (nakaugaliang pinapaikli sa "Sta. Cruz") noong 1594 ng mga Kastila, at kalaunan ay pinamunuan ito ng mga mangangalakal at tagapagpamili dahil sa kalapitan nito sa [[Ilog Pasig]]. Hindi nagtagal ay nagkaroon ito ng mga bahay-kalakal at mga gusali na nakatuon sa pagkakalakal at paglilibang. Sa kasalukuyan, tahanan ito ng ilang mga makasaysayang gusali.<ref>{{Citation|title=Escolta Santa Cruz district, Manila (Philippines) {{!}} Urban Knowledge Network Asia|url=https://www.ukna.asia/projects/escolta-santa-cruz-district-manila-philippines|language=en}}</ref> Dating bahagi ang Sta. Cruz ng Parokya ng Quiapo, bago ito naging sariling parokya noong Hunyo 20, 1619. Kapwa ang Quiapo at Santa Cruz ay mga nayon na umasailalim sa sinaunang lalawigan ng [[:en:Tondo,_Manila#Colonial_period|Tondo]]. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Almansa | Ipinangalan sa bayang Kastila na Almansa | align="center"|{{coord|14.60196|N|120.98056|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Almanza}} | Kalye Florentino Torres |- | 2 | Calle Batangas | Mula sa salitang [[Batangas#Etimolohiya|batangan]], na nangangahulugang balsa sa pangingisda | | Kalye A. Lorenzo Jr. |- | 3 | Calle Camarines | Mula sa Kastilang [[:en:Camarín|''camarín'']], na ibig sabihin ay dambana | align="center"|{{coord|14.61809|N|120.98329|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Camarines}} | Kalye Herrera |- | 4 | Calle Evangelista | Ipinangalan kay [[Edilberto Evangelista]] | align="center"|{{coord|14.62058|N|120.98338|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Evangelista}} | Kalye Maria Natividad |- | 5 | Calle Gándara | Ipinangalan kay [[José de la Gándara y Navarro|José de la Gándara]] | align="center"|{{coord|14.60173|N|120.97726|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Gandara}} | Kalye Sabino Padilla |- | 6 | Calle Magdalena | Ipinangalan kay [[Santa Magdalena]] | align="center"|{{coord|14.60759|N|120.97812|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Magdalena}} | Kalye Guillermo Masangkay |- | 7 | Calle Mangahan | | align="center"|{{coord|14.61190|N|120.98519|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Mangahan}} | Kalye Pedro Guevarra |- | 8 | Calle Melba | | align="center"|{{coord|14.60523|N|120.98084|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Melba}} | Kalye Doroteo José |- | 9 | Calle Misericordia | | align="center"|{{coord|14.60777|N|120.98116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Misericordia}} | Kalye [[Tomás Mapúa]] |- | 10 | Calle Morga | | align="center"|{{coord|14.61666|N|120.97808|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morga}} | Kalye Tayuman |- | 11 | Calle O'Donell | | align="center"|{{coord|14.60199|N|120.98579|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle O'Donell}} | Kalye Severino Reyes |- | 12 | Calle Quiotan | | align="center"|{{coord|14.60037|N|120.98255|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Quiotan}} | Kalye Sales |- | 13 | Calle Requesens | | align="center"|{{coord|14.60961|N|120.98316|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Requesens}} | Kalye E. Remigio |- | 14 | Calle Sangleyes | | align="center"|{{coord|14.62168|N|120.99498|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Sangleyes}} | Daang Blumentritt |- | 15 | Calle Trozo | | align="center"|{{coord|14.61107|N|120.98133|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trozo}} | Kalye Bambáng |- | 16 | Calle Zurbarán | | align="center"|{{coord|14.60765|N|120.98303|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Zurbaran}} | Kalye Valeriano Fugoso |- |} === San Miguel === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alejandro VI | Ipinangalan kay [[Papa Alejandro VI|Alejandro VI]] | align="center"|{{coord|14.60284|N|120.99085|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Alejandro IV}} | Kalye De los Santos |- | 2 | Calle Avilés Malacañan | Ipinangalan sa [[Palasyo ng Malakanyang|Malacañan]] | align="center"|{{coord|14.59436|N|120.99352|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Aviles}} | Kalye [[José Laurel]] |- | 3 | Calle Bustillos | Ipinangalan kay [[Fernando Manuel de Bustillo Bustamente y Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | align="center"|{{coord|14.60195|N|120.99277|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bustillos}} | Kalye J. Figueras |- | 4 | Calle Marqués de Novaliches | Ipinangalan kay [[Manuel Pavía]], na Gobernador Heneral ng Pilipinas (1854) na naging Marques ng Novaliches na ipinagkaloob ng kaharian ng Espanya | align="center"|{{coord|14.59262|N|120.98941|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Novaliches}} | Kalye Nicanor Padilla |- | 5 | Calle Tuberías de Agua | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:tubería#Spanish|''tuberia'']], na ibig sabihin ay pagtutubo | align="center"|{{coord|14.59742|N|120.98867|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tuberias}} | Kalye Dr. Concepción C. Aguila |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Ang kasalukuyang Kalye Concepción Águila ay dating tinatawag na "Tuberías", na nangangahulugang mga tubo (ng tubig) o patubigan sa [[wikang Kastila]]. Ang kasalukuyang lansangan ng Concepción Águila ay patungo sa Nagtahan, na siyang orihinal na lokasyon ng Puwente Carriedo ("''Canales de Carriedo''"), na tumatakbo mula [[Ilog Marikina]] sa Santolan sa pamamagitan ng imbakan ng tubig na El Depósito, isang imbakan nasa ilalim ng tubig sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|Lungsod ng San Juan]] patungong [[Intramuros]] na idinisenyo ni Genaro Palacios noong 1882, na naging pangunahing imbakan ng tubig para sa [[Maynila]] noong panahon ng Kastila at ng mga kalapit na bayan. === Ermita hanggang Port Area === Sa panahong pananakop ng mga Kastila, ang kasalukuyang Ermita hanggang Port Area (o Pook Pantalan) ay dating isang bayan ng Tagalog na nagngangalang "Lagyo". Napalitan ang pangalan noong ika-17 dantaon bilang ''[[La Hermita]]'' dahil sa isang [[ermitanyo]] na nagngangalang Juan Fernandez de Leon, na nanirahan doon at nagtayo ng isang ''ermita'', dala ang isang imahen ng ''Nuestra Señora de Guia''. Ang pangalang tawag sa kanyang itinayong tirahan ay lumawak sa buong distrito, na naging Ermita hanggang sa kasalukuyan. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Orihinal na pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng dating pangalan ! class=unsortable | Mga koordinado ! <br>Pinalitang pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Arroceros | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Arroceros|''arroceros'']] na ibig sabihin ay mahilig sa kanin | align="center"|{{coord|14.59070|N|120.98189|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Arroceros}} | Kalye [[Antonio Villegas]] |- | 2 | Calle Bagumbayan <br>(Paseo de las Aguadas) | Salitang pinagsama na nangangahulugang bagong bayan | align="center"|{{coord|14.58976|N|120.98072|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Bagumbayan}} | Abenida [[José Burgos|Padre Burgos]] |- | 3 | Calle Concepción | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:Concepción|''concepción'']] na tumutukoy sa [[Kalinis-linisang Paglilihi|''Immaculada Concepcion'']] ni Maria, isang [[dogma]] ng [[Simbahang Katolikong Romano|Simbahang Katoliko]] | align="center"|{{coord|14.59040|N|120.98385|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Concepcion}} | Kalye Natividad Almeda-López |- | 4 | Calle Divisoria | Mula sa Kastilang ''[[wiktionary:divisoria|divisoria]]'' na nangangahulugang paghahati | align="center"|{{coord|14.57475|N|120.98149|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Divisoria}} | Kalye Rafael M. Salas |- | 5 | Calle Florida <br>(Calle San Antonio) | Mula sa Kastilang [[wiktionary:florida#Spanish|florida]], na ibig sabihin ay mabulaklak at kung saan binase ang pangalan ng [[Florida]], ang [[estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Kalye [[Maria Y. Orosa|María Y. Orosa]] |- | 6 | Calle Herrán (Calzada de Herrán / Calle Real / Carretera de Santa Ana) (Calle Real de Paco) | Ipinangalan kay José de la Herrán, isang Kastilang kapitang pandagat<ref>{{Cite book |url=https://www.google.com.ph/books/edition/Araw/YrUIjOdTXokC |title=Araw: Philippine Arts & Culture Today : a Quarterly of the National Commission for Culture and the Arts |date=2000 |publisher=Commission for Culture and the Arts. |language=en}}</ref> | | [[Kalye Pedro Gil]] |- | 7 | Calle Isaac Peral <br>(Calle Cortafuegos) | Ipinangalan kay Isaac Peral, isang inhinyerong Kastila na opisyal ng hukbong dagat ng mga Kastila | align="center"|{{coord|14.58248|N|120.98472|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isaac Peral}} | Abenida United Nations |- | 8 | Calle Marina | Mula sa Kastilang [[wiktionary:marina#Spanish|marina]] na ibig sabihin hukbong-dagat | | Kalye Guerrero |- | 9 | Calle Marqués de Comillas | Ipinangalan kay Antonio López, Marqués | | Kalye D. Romuáldez, Sr. |- | 10 | Calle Nueva (Camino Real) | Mula sa Kastilang [[:wiktionary:camino_real|''camino real'']] na ibig sabihin maharlikang daan | | Kalye [[Apolinario Mabini|A. Mabini]] |- | 11 | Calle Observatorio | Mula sa Kastilang ''[[wiktionary:observatorio#Spanish|observatorio]]'', na ibig sabihin ay [[obserbatoryo]] | align="center"|{{coord|14.57867|N|120.98372|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Observatorio}} | [[Kalye Padre Faura]] |- | 12 | Calle Rizal | Ipinangalan kay [[José_Rizal|José Rizal]] | | [[Abenida Taft]] |- | 13 | Calle San Casiano | | | Kalye San Marcelino |- | 14 | Calle San José | | | Kalye Alhambra |- | 15 | Calle San Luis | | align="center"|{{coord|14.58159|N|120.98046|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle San Luis}} | Abenida T.M. Kalaw |- | 16 | Calle Wright | | align="center"|{{coord|14.57295|N|120.98822|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Wright}} | Kalye Antonio Vásquez |- | 17 | Bulebar Dewey | Ipinangalan kay Almirante [[George Dewey]] | align="center"|{{coord|14.57093|N|120.98212|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Dewey Boulevard}} | Bulebar [[Manuel Roxas|Roxas]] |- | 18 | Calle Real | | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Real}} | Kalye [[Marcelo H. Del Pilar|M.H. del Pilar]] <br><small>ekstensyon Kalye [[Francis Burton Harrison|F.B. Harrison]]</small> |- | 19 | Paseo de Santa Lucia<br> o de Paseo de María Cristina | Ipinangalan kay Infanta Maria Cristina | | Landas [[Andres Bonifacio|A. Bonifacio]] |- |} '''Karagdagang kaalaman:''' Noong una, ang mga pook ng kapwa Malate at Ermita ay mararating lamang sa pamamagitan ng dalawang pangunahing lansangan, isa na rito ang Calle Real, na nasa tabi ng orihinal na baybayin ng [[look ng Maynila]] noong kapanahunang kolonyal ng Kastila. Kilala ito noon bilang ''Calle Real'' (sa salitang Espanyol) o ''Royal Street'' (sa salitang Ingles), na nagsilbing pambansang daanan na nag-uugnay ng Maynila sa mga lalawigan sa timog. Ang kasalukuyang Bulebar Roxas ngayon ay wala pang reklamasyon at nasa ilalim pa ng dagat noon. Sa kahabaan ng Calle Real ay ang mga bahay at palayan na may bantas na mga simbahan ng Malate at simbahan ng Ermita. Ang mga lumang instalasyong militar tulad ng Plaza Militar at Puwerte San Antonio Abad ay matatagpuan din dito. Tulad ng maraming mga lumang kalye sa Maynila, napalitan ito noong 1921 ng pangalan bilang galang kay M.H. Del Pilar, ang Pilipinong propagandista na humalili kay [[Graciano López Jaena]] bilang patnugot ng [[La Solidaridad]], ang pahayagan ng kilusang dumudulog ng Reporma sa Pilipinas na nakahimpil sa [[Lungsod ng Barcelona|Barcelona]]. === Malate === Ang Malate, isa sa mga pinaka-abalang distrito ng Lungsod ng Maynila, ay nagsimula bilang isang maliit na nayon ng pangingisda noong panahon ng kolonyal na Espanyol. Ang pangalang ''Malate'' ay hinango mula sa isang katiwalian ng salitang Tagalog ukol sa katagang ''maalat''.<ref>{{Citation|title=Brief History of Ermita and Malate {{!}} weebly.com|url=https://ermitaandmalate.weebly.com/ermita-and-malate.html|language=en}}</ref> Ang bansag na ito ay malamang na tumutukoy sa inuming maalat tubig sa pook na yoon, dulot ng naghahalo na tubig-dagat mula sa karatig na dalampasigang. Nagtatag ng mga prayleng Agostino ng parokya dito noong Setyembre 8, 1588, na nagpaparangal sa "Nuestra Señora de los Remedios", ang Banal na Inang Nagbibigay ng Lunas.<br> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Remedios | [[:en:Virgin_of_Los_Remedios|''Nuestra Señora de los Remedios'']] <ref>{{Citation|title=Nuestra Señora de los Remedios de Malate - Manila's sought after Remedy {{!}} pintakasi1521 |url=https://pintakasi1521.blogspot.com/2016/11/nuestra-senora-de-los-remedios-de.html|language=en}}</ref><ref>{{Citation|title=Santuario de Nuestra Señora de los Remedios {{!}} andalucia.org |url=https://www.andalucia.org/en/olvera-cultural-tourism-santuario-de-nuestra-senora-de-los-remedios|language=en}}</ref> | | Sinagoga Street |- | 2 | Calle Agno | ''Agno Casto'', <small>puno ng latian <br>na ginagamit sa panggamot</small> | align="center"|{{coord|14.56764|N|120.99192|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Agno}} | Don Francisco A. Reyes Street |- | 3 | Calle Carolina | [[:en:Carolinas|Carolinas, hilaga at timog]], <br><small>mga estado ng Estados Unidos</small> | align="center"|{{coord|14.56883|N|120.98593|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Carolina}} | Madre Ignacia Street |- | 4 | Calle Colorado | [[:en:Colorado|Colorado, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57547|N|120.99048|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Colorado}} | Felipe Agoncillo Street |- | 5 | Calle Dakota | [[:en:Dakota|Dakota, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.56889|N|120.98682|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dakota}} | Macario Adriatico Street |- | 6 | Calle Florida | [[:en:Florida|Florida, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57217|N|120.98675|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Florida}} | Julio Nakpil Street |- | 7 | Calle Indiana | [[:en:Indiana|Indiana, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57333|N|120.98888|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Indiana}} | Pilar Hidalgo Lim Street |- | 8 | Calle Militar | | align="center"|{{coord|14.57231|N|120.98269|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Militar}} | Dr. Joaquin Quintos Sr. Street |- | 9 | Calle Nebraska | [[:en:Nebraska|Nebraska, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57927|N|120.98178|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Nebraska}} | Jorge Bocobo Street |- | 10 | Calle Tennessee | [[:en:Tennessee|Tennessee, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57512|N|120.98970|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Tennessee}} | Gen. Miguel Malvar Street |- | 11 | Calle Vermont | [[:en:Vermont|Vermont, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57458|N|120.99116|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Vermont}} | Julio Nakpil Street |- | 12 | Calle Vito Cruz | [[:en:Pablo_Ocampo_Street#Etymology|Hermogenes Vito Cruz]]<ref>{{Citation|title=Hermogenes Vito Cruz (LRT Origins) {{!}} The Philippines Today |url=https://thephilippinestoday.com/hermogenes-vito-cruz-lrt-origins/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.56327|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Vito Cruz Street}} | Pablo Ocampo Street |- | 13 | Calzada de Singalong | singgalong, <small>bahagi ng kawayan</small><ref>{{Citation|title=Singgalong{{!}} tagalog.com|url=https://www.tagalog.com/dictionary/singgalong|language=en}}</ref> | | San Andrés Street |} === Paco === Ang distrito ng [[Paco,_Maynila|Paco]], na dating kilala bilang San Fernando de Dilao hanggang 1791, ay isang sinaunang bayan ng Maynila na itinatag ng mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1580. Nakilala ito bilang Paco (palayaw ng Francisco) de Dilao at sa kalaunan ay pinaikli sa Paco.<ref>{{Citation|title=Paco, Manila – Call It By Its Name{{!}} positivelyfilipino.com|url=https://www.positivelyfilipino.com/magazine/paco-manila-call-it-by-its-name|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Canónigo | [[:wiktionary:Canónigo|Canónigo]] <small>(''Wiktionary'') | | President Quirino Avenue Extension |- | 2 | Calle California | [[:en:Califirnia|California, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.57873|N|120.99038|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Josefa Llanes Escoda Street |- | 3 | Calle Dart | | align="center"|{{coord|14.57581|N|120.99417|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Dart}} | Angel Linao Street |- | 4 | Calle Oregon | [[:en:Oregon|Oregon, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.58093|N|120.99208|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle California}} | Galicano Apacible Street |- | 5 | Calle Unión | [[:en:Washington_Union_Station#Construction|Union Station, Washington DC]], <small>istasyon ng tren <br>na dinisenyo ni </small>[[:en:Daniel_Burnham|Daniel Burnham]]<ref>{{Citation|title=New Trains, Station in Ruins{{!}} berkeleyprize.org|url=https://berkeleyprize.org/endowment/the-reserve?id=1580|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.57943|N|120.99655|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Union}} | F. M. Gernale Street |- |} === Santa Ana hanggang Pandacan === Ang orihinal na pangalan ng distritong ito ay Meysapan (o Sapa) at pinamumunuan ng Kahariang Tagalog ng Namayan. Ito ay ibinigay ng mga mananakop na Kastila sa mga misyonerong Espanyol na Pransiskano noong 1578, at kasunod nito ay pinangalanang ito na [[:en:Santa_Ana,_Manila#Etymology|Santa Ana de Sapa]], bilang papuri sa ina ng Birheng Maria.<ref>{{Citation|title=The Kingdom of Namayan and Maytime Fiesta in Sta. Ana of Old Manila{{!}} traveleronfoot|url=https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/05/12/the-kingdom-of-sapa-and-maytime-fiesta-in-sta-ana-of-old-manila/|language=en}}</ref> {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | [[:en:San_Pedro_Macati_Church#History|Carretera de San Pedro Macati]] | <small>ang</small> San Pedro de [[:en:Makati#History|Macati]] <small>ay dating bahagi <br>ng kaharian ng</small> [[:en:Namayan|Namayan]], <small>na ngayon ay bahagi <br>ng Sta. Ana, Maynila</small> | | Tejeron Street |- | 2 | Calle Inviernes | | align="center"|{{coord|14.58403|N|121.00644|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Inviernes Street}} | Dr. M. L. Carreón Street |- | 3 | Calle Luengo | [[:en:José_Rizal#Execution|Manuel Luengo]]<br><small>gobernador sibil ng Maynila, 1896</small> | | Elpidio Quirino Avenue (Plaza Dilao) |- |} === Sampaloc hanggang Sta.Mesa === Ang pagkakatatag ng Sampaloc bilang isang bayan ay kasabay ng pagkakatatag nito bilang isang parokya na independyente sa Santa Ana de Sapa noong 1613. Noong panahong iyon, kasama rito ang ngayon ay Pandacan na nahiwalay dito noong 1712. Hanggang sa unang bahagi ng ika-20 siglo, ang Sampaloc ay binubuo ng mga palayan at kagubatan na may tuldok na burol at pinagsasalu-salo ng maliliit na maruruming kalsada. Ang lugar ay napuno ng mga kakahuyan ng mga puno ng sampalok (''Tamarindus indica'') kung saan pinangalanan ang distrito. {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! class=unsortable | # ! Lumang pangalan ! Kaugnay na pinagmulan<br> ng lumang pangalan ! class=unsortable | Mga Coordinates ! <br>Bagong pangalan<br><br> |- | 1 | Calle Alix | [[:en:Legarda Street|José María Alix y Bonache]] | | Benito Legarda Street |- | 2 | Calle Andalucía | [[:en:Andalusia|Andalusia]], <small>[[Espanya]]</small> | | Alfonso Mendoza Street |- | 3 | Calle Bálic-Bálic | | | Gregorio Tuazon Street |- | 4 | Calle Buenavista | | align="center"|{{coord|14.3610|N|121.0590|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Buenavista}} | Victorino Mapa Street |- | 5 | Calle Bustillos | [[:en:Fernando_Manuel_de_Bustillo_Bustamante_y_Rueda|Fernando Manuel de Bustillo Bustamante]] | | Jose Figueras Street |- | 6 | Calle Castaños | | | Luis Lardizabal Street <!-- Luis Lardizabal y Montoya, ika-58 na Gobernador Heneral ng Pilipinas --> |- | 7 | Calle Cataluña | [[:en:Catalonia|Catalonia]], <br><small>lalawigan ng Espanya</small> | align="center"|{{coord|14.60736|N|120.98781|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Cataluña}} | Tolentino Street |- | 8 | Calle Constancia | [[:en:Constância|Constância]], <small>Portugal</small> | | Ruperto Cristobal, Sr. Street |- | 9 | Calle Gastambide | | | Francisco Dalupan Sr. Street |- | 10 | Calle Economía | | | Vicente Cruz Street |- | 11 | Calle Sobriedad | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 12 | Calle Gardenia | | | Licerio Gerónimo Street |- | 13 | Calle Isabel | [[:en:Saint_Isabelle_of_France|Santa Isabel]] | align="center"|{{coord|14.60557|N|120.99459|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Isabel}} | Florentino Cayco Street |- | 14 | Calle Lepanto | [[:en:Battle of Lepanto|Labanan sa Lepanto]] | align="center"|{{coord|14.61109|N|120.99669|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Lepanto}} | Sergio H. Loyola Street |- | 15 | Calle Lipa | | | Mariano F. Jhocson Street |- | 16 | Calle Morayta | [[:es:Miguel_Morayta_y_Sagrario|Miguel Morayta]]<ref>{{Citation|title=Miguel Morayta y Sagrario {{!}}Project Saysay|url=https://www.facebook.com/psaysay/posts/miguel-morayta-y-sagrario-1834-1917-was-a-spanish-freemason-journalist-and-educa/1166956443381602/|language=en}}</ref> | align="center"|{{coord|14.60420|N|120.98774|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Morayta}} | Nicanor Reyes Street |- | 17 | Calle Pepín | [[:EN:Pepin_the_Short|Pepin]], <br><small>sinaunang hari ng Pranses</small> | align="center"|{{coord|14.61032|N|120.99589|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Pepin}} | Jesús Marzan Street<ref>{{Citation|title=Jesús Marzan{{!}} olympedia.org|url=https://www.olympedia.org/athletes/6627|language=en}}</ref> |- | 18 | Calle Padre Noval | Padre José Noval | | Quezon Street |- | 19 | Calle Trabajo | | align="center"|{{coord|14.60741|N|120.99816|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Trabajo}} | Manuel Dela Fuente Street |- | 20 | Calle Washington | [[:en:Washington|Washington, estado ng Estados Unidos]] | align="center"|{{coord|14.61765|N|120.99492|E|region:PH_type:landmark|display=inline|name=Calle Washington}} | [[Kalye_Maceda|Antonio Maceda Street]]<ref>{{Citation|title=Ordinance No. 7077 {{!}} City Council of Manila|url=https://citycouncilofmanila.com.ph/wp-content/uploads/2023/04/7077.pdf|language=en}}</ref> |- |} '''''Karagdagang kaalaman:''''' Ang Sulucan ay isa sa sampung baryo na bumubuo sa arrabal ng Sampaloc. Ang iba pang siyam ay ang Bacood, Balic-Balic, Bilarang Hipon, Calubcub, Manggahan, Nagtahan, San Isidro, San Roque, at Santa Mesa. May isa pang matandang baryo na nagngangalang San Anton. Ang isa pang baryo na pinangalanang Santa Clara ay idinagdag sa kalaunan. Sa Tagalog, ang "Sulucan" (o "sulukan") ay nangangahulugang "isang lugar ng mga sulok" o "madilim, nakatagong mga sulok." Tunay na inilarawan ng mga salitang ito ang bahaging iyon ng arrabal noong panahon ng Kastila. ([https://www.facebook.com/UST1611official/posts/get-to-know-the-sulucan-estate-on-which-our-campus-now-stands-through-this-post-/2283322011679570/ THE UNIVERSITY OF SANTO TOMAS CAMPUS, Hacienda de Sulucan, ca. 1900] Noong termino ni Padre José Noval, na nagsilbi bilang Rector ng [[Unibersidad_ng_Santo_Tomas|Unibersidad ng Santo Tomas]] mula 1910 hanggang 1914, ay kung kailan nakakuha ang pamantasan ng 21.5-ektaryang lupain sa Sulucan. [[File:Map_of_the_City_of_Manila_June_1915_(Corrected_to_March_1919).jpg|thumb|center|700x700px|Mapa ng Lungsod ng Maynila, Office of Department Engineer, Phil. Dept., Hunyo 1915]] ==Lungsod Quezon== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod |- |- | Agham Road/BIR Road | Senator [[Miriam Defensor Santiago|Miriam P. Defensor-Santiago Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Albay Street (San Francisco Del Monte) | Bodino Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alcman Street | Lourdes Castillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Alley 19 (Pag-asa) | R.G. Bartolome, Sr. Alley | [[Lungsod Quezon]] |- | Arayat Street | P. Bernardo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Arizona Street | Monte de Piedad Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Artillery Avenue (U.P. campus) | Laurel Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bálic-Bálic Road (Route 53) | N. Domingo Street | [[Lungsod Quezon]]–[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Banahaw Street | Mayor Ignacio Santos Diaz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Road | [[Batasan–San Mateo Road]] | [[Lungsod Quezon]]–[[San Mateo, Rizal|San Mateo]] |- | [http://www.pacificwrecks.com/airfields/philippines/balara/maps/map-balara.html#axzz3lbhxWZLP Balara Airfield] | University Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bohol Avenue | Sgt. Esguerra Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Bonifacio–Manila Road / Bonifacio-Manila Road / Manila-Novaliches Road / Route 52 / Highway 52 | [[Bonifacio Avenue]] and [[Quirino Highway (Lungsod Quezon)|Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray, Bulacan|Norzagaray]] |- | Brixton Hill Street | Tomas Arguelles Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Broadway Avenue (Biak-na-Bato) | Doña Juana S. Rodríguez Avenue <small>''(name since reverted to Broadway Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Calle Retiro (Street) / C. Adan Street | N. S. Amoranto Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Capitol Park Drive | Don Antonio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Cebu Avenue | Mother Ignacia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Avenue | Eraño Manalo Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Central Boulevard | P. Tuazon Boulevard | [[Lungsod Quezon]] |- | Constitutional Hill Road (IBP Road) | [[Batasan Road]] | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Commonwealth Avenue, Lungsod Quezon]] | Don Mariano Marcos Avenue <small>''(name since reverted to Commonwealth Avenue)''</small> | [[Lungsod Quezon]] |- | Don Antonio Street / Interneighborhood Street | Holy Spirit Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | España Boulevard Extension | E. Rodríguez Sr. Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Fairview Avenue / Quezon Boulevard Extension | [[Quezon Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Geneta Street | P.G. Santillan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Granada Street]] | Sen. Jose O. Vera Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Greenhills Drive | Capitol Hills Drive / Manotok Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Highland Drive | Tomas Castro Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Hilaga Avenue | [[North Avenue (Lungsod Quezon)|North Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Infantry Avenue (U.P. campus) | Magsaysay Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Ipo Road / Don Tomas Susano Road / Novaliches-Ipo Road (Route 52) | [[Quirino Highway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Norzagaray]] |- | K-A Street | Luis Sianghio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-B Street | Teodoro E. Gener Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-C Street | Judge Jimenez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-D Street | Jose E. Erestain Sr. Street | [[Lungsod Quezon]] |- | K-E Street | Dr. Jesus Azurin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Kanluran Avenue | [[West Avenue (Lungsod Quezon)|West Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Kentucky Street | Ernesto Porto Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Loma-Balintawak Road | [[Bonifacio Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Lambay Street | Sta. Catalina Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Laong Laan Street | Nicanor Roxas Street | [[Lungsod Quezon]] |- | La Trinidad Street | Enrique Sobrepeña Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Litex Road (Manila Gravel Pit Road) | Payatas Road | [[Lungsod Quezon]] |- | Louisiana Street | Don Alfredo Egea Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maganda Street | Maayusin Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Main Avenue | Justice Lourdes Paredes San Diego Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Makiling Street | Don Manuel Agregado | [[Lungsod Quezon]] |- | Malasimbo Street (Del Monte Avenue to Maria Clara Street) | Don Ramon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Maligaya Street | Mayaman Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Malualhatì Street | Mahusay/Marilág Streets | [[Lungsod Quezon]] |- | Maningning Street | Malusog Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Mapagsanggalang Street | Mapagkawanggawa Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Matiisin Street | V. Luna Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Matimyas Street | Mayumì Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Minnesota Street | Ermin Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Morong Street | Scout Oscar M. Alcaraz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | New York Avenue ''(west)'' | Pablo P. Reyes, Sr. Street ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | Nevada Street | F. Manalo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | North Avenue (U.P. campus) | Osmeña Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | North Diversion Road | [[North Luzon Expressway]] | [[Lungsod Quezon]]–[[Mabalacat]] |- | Pacific Avenue | Doña M. Hemady Street | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Aunario Street | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | P. Pelaez Ext. Street | Pedro Cruz Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Francesc Pi i Margall|Pi y Margall]] Street | Sen. Mariano J. Cuenco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Pulog Street | N. Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Renacimiento Street | Tomas Ramirez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Roosevelt Avenue | [[Fernando Poe Jr. Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Rosario Drive (from Valley Road to N. Domingo Street/Balic-Balic Road) and Valley Road | [[Betty Go-Belmonte Street]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Sampaloc Avenue | [[Tomas Morato Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Samson Road (Lungsod Quezon segment) | Old Samson Road | [[Lungsod Quezon]] |- | San Bartolome Street | P. de la Cruz Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Santolan Road | [[Bonny Serrano Avenue|Col. Bonny Serrano Avenue]] ''(old name still in use)'' | [[Lungsod Quezon]]-[[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Sauyo Road | Don Julio Gregorio Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Sierra Madre Street | Speaker Perez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (quadrangle area) | [[East Avenue (Lungsod Quezon)|East Avenue]] | [[Lungsod Quezon]] |- | Silangan Avenue (U.P. campus) | C. P. Garcia Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sobriedad Street | D. Tuazon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South Avenue (U.P. campus) | Roxas Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | South 2 Street | Scout Albano Street / Eugenio Lopez Jr. Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South 3 Street | Scout Bayoran Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 4 Street | Scout Borromeo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 5 Street | Scout Madriñan Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 6 Street | Scout Rallos Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 7 Street | Scout Limbaga Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 8 Street | Scout Fernandez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 9 Street | Scout Fuentebella Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 10 Street | Scout Gandia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 11 Street | Scout de Guia Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 12 Street | Dr. Lazcano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 13 Street | Scout Delgado Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 14 Street | Scout Lozano Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 15 Street | Scout Castor Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 16 Street | Marathon Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 17 Street | Fr. Martinez Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 18 Street | Scout Ojeda Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South 19 Street | Scout Chuatoco Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South B Street | Scout Magbanua Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South C Street | Scout Reyes Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South D Street | Scout Santiago Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South E Street | Scout Tobias Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South F Street | Scout Tuason Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South G Street | Scout Torillo Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South H Street | Scout Ybardolaza Street | [[Lungsod Quezon]] |- | South I Street | 11th Jamboree Street / GMA Network Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | South K Street | Scout Rallos Extension ''(from north end)'' | [[Lungsod Quezon]] |- | South Market Street | Don Alejandro Roces Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Sunnyside Drive | Eymard Drive | [[Lungsod Quezon]] |- | Tacio Street | Comm. Dev. Center Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | Sgt. Rivera Avenue | [[Lungsod Quezon]] |- | Tagaytay Street | N. Zamora Street | [[Lungsod Quezon]] |- | [[Timog Avenue]] | South Avenue {{small|''(name reverted to Timog Avenue since 1965)''}} | [[Lungsod Quezon]] |- | Tuayan Street | Raymundo Familara Street | [[Lungsod Quezon]] |- | Virginia Street | Sgt. J. Catolos | [[Lungsod Quezon]] |- | Zebra Drive | Temple Drive | [[Lungsod Quezon]] |} ==Iba pang lungsod o bayan sa Kalakhang Maynila== {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |- ! Orihinal na pangalan ! Pinalitang pangalan ! Lungsod o bayan na dinadaanan |- | 10th Avenue | Macario Asistio, Sr. Avenue <small>''(name since reverted to 10th Avenue)''</small> | [[Caloocan]] |- | A. Diego Street | Colonel M. Ver Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Alfaro Street | L. P. Leviste Street | [[Makati]] |- | Alvarado Street | Carlos Palanca Street | [[Makati]] |- | Amber Avenue | J. Escrivà Drive | [[Pasig]] |- | Angel Tuazon Avenue | Gil Fernando Avenue | [[Marikina]] |- | A. Raquiza Street | F. Antonio | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Avenida Alfonso | Alfonso XIII | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Bay Boulevard | [[Jose W. Diokno Boulevard]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Blumentritt Street | Rt. Rev. G. Aglipay Street | [[Mandaluyong]] |- | Buendía Avenue | [[Sen. Gil Puyat Avenue]] | [[Makati]]–[[Pasay]] |- | C. Ruiz Street | Pedro B. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Calle Baltazar | Zamora Street | [[Caloocan]] |- | Calle Libertad (Street) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Pasay]] |- | Calle Libertad (Street) | Domingo M. Guevara Street | [[Mandaluyong]] |- | Calle Pinagbarilan | Edang Street | [[Pasay]] |- | Calle Real (Street) | [[Diego Cera Avenue]] / [[Alabang-Zapote Road]] | [[Las Piñas]]–[[Muntinlupa]] |- | Calle Reposo (Street) | [[Nicanor Garcia Street|Nicanor García Street]] | [[Makati]] |- | Calle Valenzuela (Street, F. Blumentritt Street to Pinaglabanan Street) | José Gil Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Camino de Mandaluyong (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan">{{Cite book|last=Neira|first=Eladio|url=https://books.google.com/books?id=mkVxAAAAMAAJ|title=Glimpses Into the History of San Juan, Metro Manila|date=1994|publisher=Life Today Publications|isbn=978-971-8596-09-8|language=en}}</ref> | San Juan-Mandaluyong Road, F. Blumentritt Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Mandaluyong]] |- | Camino de Mariquina (Road)<ref name="glimpses-history-san-juan" /> | San Juan–Marikina Road, Marikina Road, N. Domingo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]]–[[Quezon City]] |- | Canley Road | Danny Floro Street | [[Pasig]] |- | Chorillo Street | General Julian Cruz Street | [[Marikina]] |- | Concepción Street | A. Layug Street | [[Pasay]] |- | Coronado Street | Sgt. F. Santos | [[Mandaluyong City]] |- | Cpl. York Street | Magalona Street | [[Mandaluyong]] |- | Daang Bakal Road | Munding Avenue, Shoe Avenue, Bagong Silang Road | [[Marikina]] |- | Dalla Street | Andres Soriano Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Dansalan Street | M. Vicente Street | [[Mandaluyong]] |- | Dao Street Extension | Sacred Heart Street | [[Makati]] |- | Diamond Avenue | [[ADB Avenue]]/F. Abello Street | [[Pasig]] |- | East Drive | Courtyard Drive | [[Makati]] |- | East Manila South Road (Route 59) | M. L. Quezón | [[Taguig]] |- | Elizalde Road | Elisco Road | [[Taguig]] |- | Emerald Avenue | F. Ortigas, Jr. Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Escarpment Road | Captain Henry P. Javier Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002">{{Cite map |year=2002 |title=Greenhills-Ortigas commercial complex |scale=1:3,500 |publisher=Cunanan Maphouse |publication-place=[[Makati]] }}</ref> | [[Pasig]] |- | Farmers Avenue | Bagong Farmers Avenue | [[Marikina]] |- | Florante Street | J. Alvior Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946">{{cite map |last=Buenaventura |first=Fidel |title=San Juan Heights Addition |map=San Juan Heights Addition |map-url=https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |year=1946 |scale=1:5000 |publisher=National Library of the Philippines |id=NLP00CG0000000202 |access-date=November 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220815051347/https://nlpdl.nlp.gov.ph/CG02/M01/bs/NLP00CG0000000202.htm |archive-date=August 15, 2022}}</ref> | Pedro Guevarra Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Foch Street<ref name="SanJuanHeightsAddition1946" /> | Lawson Street | [[Mandaluyong]] |- | F.B. Harrison Street | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- | Frontera Drive | Central Avenue | [[Pasig]] |- | General Ricarte Street | P. Binay Street | [[Makati]] |- | Guadalupe–Pateros Road (Route 21A) | Dr. José P. Rizal Extension | [[Makati]] |- | H. Lozada Street (Aurora Boulevard to 29 de Agosto Street) | Sofronio Veloso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Herrera Street | Vicente A. Rufino Street | [[Makati]] |- | Hi-Way Drive | Station Road | [[Makati]] |- | Hollywood Drive (Bukang-Liwayway) | Lieutenant José M. Artiaga Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Hotel Drive | East Street | [[Makati]] |- | Ilang-Ilang Street | F. Santos Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Imelda Avenue | [[Kalayaan Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] (since 2023) |- | Imelda Avenue | [[Ninoy Aquino Avenue]] | [[Pasay]]–[[Parañaque]] |- | Joffre Street | Ibuna Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Johnston Street | Capt. S. Roja | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Gil Street (F. Manalo Street–F. Blumentritt Street) | Valenzuela Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | José Rizal Boulevard (Route 54B) / Manila East Road | [[Shaw Boulevard]] | [[Mandaluyong]] and [[Pasig]] |- | Kabihasnan St. | Victor Medina St. | [[Parañaque]] |- | Kenneth Road | Eusebio Avenue (Alfonso Sandoval Avenue to Paraiso Street) | [[Pasig]] and [[Taytay, Rizal]] |- | Kitchener Street (Richenine Street) | C. M. Recto Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Laon Laan Street | P. Antonio Street | [[Pasig]] |- | Lion's Road | Dra. Leonisia H. Reyes Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Malibay Street | C. Suarez Street | [[Pasig]] |- | Manila Circumferential Road / Highway 54 (Route 54) / 19 de Junio | [[Samson Road]] and [[EDSA|Epifanio de los Santos Avenue]] (EDSA) | [[Caloocan]], [[Quezon City]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Mandaluyong]], [[Makati]], [[Pasay]] |- | Manila North Road (Route 3) | [[MacArthur Highway]] | [[Caloocan]]–[[Aparri]] |- | Highway 55 (Route 55) / Manila Provincial Road | [[Aurora Boulevard]], [[Legarda Street]], [[Magsaysay Boulevard]], and [[Marikina-Infanta Highway]] / [[Marilaque Highway]] (Marcos Highway) | [[Manila]], [[San Juan, Metro Manila|San Juan]], [[Quezon City]], [[Marikina]], [[Pasig]] |- | Marne Street | G. Ocampo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | México Road | [[Taft Avenue]] Extension | [[Pasay]] |- | MIA Road | [[NAIA Road]] | [[Parañaque]] |- | Melanio Street | Melanio de Salapan Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Molave Street | General Ordoñez Street | [[Marikina]] |- | Nichols–McKinley Road | [[Andrews Avenue]] and [[Lawton Avenue]] | [[Pasay]] and [[Taguig]] |- | North Drive | Parkway Drive | [[Makati]] |- | Office Drive | North Street | [[Makati]] |- | Ortega Street (F. Manalo Street–P. Guevarra Street) | Mariano Marcos Street<ref name="marcos-street">{{Cite web |date=2016-02-15 |title=San Juan's Guia Gomez endorses Bongbong Marcos for VP |url=https://www.rappler.com/nation/elections/122511-bongbong-marcos-guia-gomez-endorsement/ |access-date=2022-04-07 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> | [[San Juan, Manila|San Juan]] |- | Paraiso Street (Pinaglabanan Street–D. Santiago Road) | Atty. A. Mendoza Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Pasay Road (Route 57) | [[Arnaiz Avenue]] | [[Makati]] |- | Pasong Tamo | [[Chino Roces Avenue]] | [[Makati]]–[[Taguig]] |- | Pershing Street | Romualdez Street | [[Mandaluyong]] |- | Plaridel Street | Eagle Street | [[Pasig]] |- | Rada Street | Thailand Street <small>''(name since reverted to Rada Street)''</small> | [[Makati]] |- | Riverside Drive | F. Manalo Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | Rizal Drive | West Street | [[Makati]] |- | Route 3A | Rizal Avenue Extension | [[Caloocan]] |- | Route 21 B | Dr. Sixto Antonio Avenue | [[Pasig]] |- | Route 53 | [[Sumulong Highway]] | [[Marikina]] |- | San Venancio Street | Adevoso Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Drive / South Drive | Palm Drive | [[Makati]] |- | South Superhighway / South Diversion Road | [[Osmeña Highway]], [[South Luzon Expressway]] | [[Manila]]–[[Santo Tomas, Batangas|Santo Tomas]] |- | St. Francis Avenue | Hunters ROTC Avenue | [[Cainta]] |- | Súcat Road | [[Dr. Santos Avenue]] | [[Parañaque]]–[[Muntinlupa]] |- | Sultana Street | La Campana Street <small>''(name since reverted to Sultana Street)''</small> | [[Makati]] |- | Tektite Road | Exchange Road<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Theater Drive | Parksquare Road | [[Makati]] |- | [[Tramo Street]] | Aurora Boulevard | [[Pasay]] |- | Ugong Street | Saint Paul Street<ref name="GreenhillsOrtigas2002" /> | [[Pasig]] |- | Verdun Street | Reraon Street | [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] |- | West Manila South Road (Route 1A) | [[Elpidio Quirino Avenue]] | [[Parañaque]] |- |} == Karagdagang pagbabasa == # [https://tulay.ph/2018/10/16/saints-sinners-conquerors-laborers-binondo-street-names-reflect-heritage/ ''Saints, sinners, conquerors, laborers: Binondo street names reflect heritage''] (sa wikang Ingles) # Traveler on foot [https://www.scribd.com/document/167348552/Old-Street-Names-of-Manila Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # scribd.com [https://www.scribd.com/document/313367380/Old-Street-Names-of-Manila ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # wordpress.com [https://traveleronfoot.wordpress.com/2008/07/10/old-street-names-of-manila/ ''Old Street Names of Manila''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://medium.com/@1634PH/narratives-and-renamed-streets-949d2db2d06b ''Narratives and Renamed Streets''] (sa wikang Ingles)<br> # [https://opinion.inquirer.net/134692/street-names-remembering-and-forgetting ''Street Names, Remembering and Forgetting''] (sa wikang Ingles) # [https://web.archive.org/web/20240712203940/https://www.lougopal.com/manila/ ''Manila Nostalgia''] (sa wikang Ingles) ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga lansangan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga lansangan sa Kalakhang Maynila]] o9xkirijjfa5abqjrf7x6zo48u9nrst Miss Universe 2025 0 331488 2140572 2140466 2024-12-06T14:13:00Z Allyriana000 119761 2140572 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|returns={{Hlist|Aserbayan|Kosobo|Panama|Timog Aprika}}|venue=|debuts=|before=[[Miss Universe 2024|2024]]|next=|caption=Miss Universe 2025|date=}} Ang '''Miss Universe 2025''' ang magiging ika-74 na edisyon ng [[Miss Universe]] pageant. Kokoronahan ni [[Victoria Kjær Theilvig]] ng Dinamarka ang kanyang kahalili sa pagtatapos ng kaganapan. == Mga kandidata == Walong kandidata ang kumpirmadong lalahok: {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon|group=A}} !Bayan |- |{{flagicon|ANG}} [[Angola|Anggola]]<ref>{{Cite web |title=Miss Angola 2024 |url=https://www.qualeaideia.com/event-details/miss-angola-2024 |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=Qual é a Ideia |language=pt}}</ref> |{{Sortname|Maria |Cunha|nolink=1}} |21 |[[Luanda]] |- |{{flagicon|AZE}} [[Aserbayan]] |{{Sortname|Bahar |Mirzayeva|nolink=1}} |26 |[[Baku]] |- |{{flagicon|VEN}} [[Venezuela|Beneswela]]<ref>{{Cite web |last=Noticias |first=Últimas |date=25 Nobyembre 2024 |title=Así despertaron las nuevas reinas del Miss Venezuela |url=https://ultimasnoticias.com.ve/noticias/chevere-destacada/asi-despertaron-las-nuevas-reinas-del-miss-venezuela/ |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=Últimas Noticias |language=es}}</ref> |Stephany Abasali |24 |El Callao |- |{{flagicon|KAZ}} [[Kasakistan]]<ref>{{cite web |title=Miss Kazakhstan 2024 |url=https://www.instagram.com/reel/DCgrIfHCmAv/?utm_source=ig_web_copy_link&igsh=MzRlODBiNWFlZA== |access-date=26 November 2024 |website=Miss Qazaqstan}}</ref> |Dana Almassova |20 |Kostanay |- |{{flagicon|KGZ}} [[Kirgistan]] | {{Sortname|Mary|Kuvakova|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=26 July 2024 |title=На конкурсе «Мисс Кыргызстан — 2024» выбрали сразу трех победительниц — фото |url=https://vesti.kg/obshchestvo/item/127374-na-konkurse-miss-kyrgyzstan-2024-vybrali-srazu-trekh-pobeditelnits-foto.html |access-date=19 November 2024 |website=Vesti |language=Kyrgyz}}</ref> | 18 | [[Biskek]] |- |{{flagicon|FRA}} [[Pransiya]] |{{Sortname|Ève |Gilles|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Moore |first=Julia |date=19 Disyembre 2023 |title=Miss France Winner Defends Her Short Hairstyle: ‘No One Should Dictate Who You Are’ |url=https://people.com/miss-france-winner-defends-her-short-hairstyle-8417883 |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=People |language=en}}</ref> |21 |Quaëdypre |- |{{flagicon|SUR}} [[Surinam|Suriname]] | {{Sortname|Chiara|Wijntuin|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=3 Nobyembre 2024 |title=Chiara Wijntuin gekroond tot Miss Suriname 2025 |url=https://www.waterkant.net/suriname/2024/11/03/chiara-wijntuin-gekroond-tot-miss-suriname-2025/ |access-date=19 Nobyembre 2024 |website=Waterkant |language=nl}}</ref> | 21 | [[Paramaribo]] |- |{{flagicon|CHN}} [[Tsina]] | {{Sortname|Xuhe|Hou|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=30 Hulyo 2024 |title=侯旭合摘得桂冠！！第 72 届环球小姐中国区大赛皇冠之夜：华丽落幕，星光绽放 |url=https://caijing.chinadaily.com.cn/a/202407/30/WS66a88451a310054d254ea9b5.html |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=China Daily |language=zh}}</ref> | 22 | [[Lungsod ng Jilin]] |} === Mga paparating na mga kompetisyong pambansa === {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Petsa |- |{{flagicon|BEL}} [[Belhika]] |15 Pebrero 2025<ref>{{Cite web |title=Bestel nu uw tickets voor de finale van Miss België! |url=https://www.missbelgium.be/nl/bestel-nu-uw-tickets-voor-de-finale-van-miss-belgie |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=Miss Belgium |language=nl}}</ref> |- |{{flagicon|ISL}} [[Iceland|Lupangyelo]] |3 Abril 2025<ref>{{Cite web |title=MISS UNIVERSE ICELAND {{!}} Event Info |url=https://www.missuniverseiceland.com/event-info |access-date=2024-11-26 |website=missicelanduniverse |language=en}}</ref> |- |{{flagicon|CUR}} [[Curaçao]] |31 Mayo 2025 |- |{{flagicon|GBR}} [[United Kingdom|Gran Britanya]] |5 Hulyo 2025<ref>{{cite web |title=Miss Universe GB 2025 |url=https://www.missuniversegb.co.uk/index |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=Miss Universe GB}}</ref> |- |{{flagicon|SRB}} [[Serbia|Serbiya]] |16 Hulyo 2025 |} == Mga tala == <references group="lower-alpha" responsive="1"></references> {{Notelist}} == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na link == * {{Official website|http://www.missuniverse.com}} {{Miss Universe}} epy7v3alvra3h1p6c7yrik6z59raa8r DYDM 0 331691 2140608 2140245 2024-12-07T02:27:23Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140608 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = DYDM | logo = | city = [[Maasin]] | area = [[Southern Leyte]] | branding = DYDM 1548 | slogan = | airdate = | frequency = 1548 kHz | format = [[:en:News radio|News]], [[:en:Public affairs (broadcasting)|Public Affairs]], [[:en:Talk radio|Talk]], [[:en:Religious Radio|Religious Radio]] | language = [[Filipino language|Filipino]], [[Cebuano language|Cebuano]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 5,000 watts | erp = | class = | callsign_meaning = '''D'''iyoses ng '''M'''aasin | affiliations = [[Catholic Media Network]] | owner = [[:en:Roman Catholic Diocese of Maasin|Diyoses ng Maasin]] | website = | webcast = }} Ang '''DYDM''' (1548 [[:en:AM broadcasting|AM]]) ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[:en:Roman Catholic Diocese of Maasin|Diyoses ng Maasin]]. Ang estudyo ay matatagpuan sa loob ng Saint Joseph College Extension Campus, Brgy. Mambajao, [[Maasin]].<ref>{{Cite web |url=http://www.southernleyte.gov.ph/facilities/135-communications |title=Communication Facilities {{!}} Southern Leyte |access-date=2024-12-04 |archive-date=2018-09-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180901112114/http://www.southernleyte.gov.ph/facilities/135-communications |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.claretianpublications.com/index.php/catholic-directory/diocese/diocese-of-maasin/106 Diocese of Maasin]</ref><ref>[https://www.pressreader.com/philippines/philippine-daily-inquirer-1109/20100501/283296043791075 It’s a Facebook campaign for S. Leyte’s bets]</ref><ref>[https://pca.gov.ph/index.php/10-news/200-southern-leyte-coco-farmers-replant-70-000-coconut-seedlings-under-yrrp Southern Leyte coco farmers replant 70,000 coconut seedlings under YRRP]</ref><ref>[https://pia.gov.ph/news/articles/1021973 COMELEC-Southern Leyte creates task force against vote-buying]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.maasinreporter.com/southernleyte.php |title=‘Mysterious’ death of six pigs cause scare among village residents in S. Leyte’s St. Bernard |access-date=2024-12-04 |archive-date=2019-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191225093827/http://www.maasinreporter.com/southernleyte.php |url-status=dead }}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{South Leyte Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Katimugang Leyte]] dsftp7o5k5h1b81zsvw3jztd7vnjoqb DZWX 0 331702 2140610 2140497 2024-12-07T02:31:02Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2140610 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = Bombo Radyo Baguio | callsign = DZWX | logo = | city = [[Baguio]] | area = [[Benguet]], [[La Union]] at mga karatig na lugar | branding = DZWX Bombo Radyo | airdate = 1970 | frequency = 1035 kHz | format = [[News]], [[:en:Public affairs programming|Public Affairs]], [[:en:Talk radio|Talk]], [[Drama]] | language = [[Ilocano language|Ilocano]], [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 5,000 watts | erp = | network = Bombo Radyo | owner = [[Bombo Radyo Philippines]] | licensee = People's Broadcasting Service, Inc. | sister_stations = [[DWIM-FM|89.5 Star FM]] | former_frequencies = 1040 kHz (1970–1978) | webcast = [http://www.bomboradyo.com/baguio Listen Live] | website = [http://www.bomboradyo.com/baguio Bombo Radyo Baguio] | coordinates = {{Coord|16|24|37|N|120|35|01|E|type:landmark}} }} Ang '''DZWX''' (1035 [[:en:AM broadcasting|AM]]) '''Bombo Radyo''' ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[Bombo Radyo Philippines]] sa pamamagitan ng People's Broadcasting Service bilang tagahawak ng lisensya. Ang estudyo nito ay matatagpuan sa Bombo Radyo Broadcast Center, #87 Lourdes Subdivision Rd., [[Baguio]], at ang transmiter nito ay matatagpuan sa Tam-awan, Brgy. Pinsao, [[Baguio]].<ref>{{cite web |date=November 12, 2010 |title=Bombo thanks donors, sponsors in bloodletting project |url=http://archives.pia.gov.ph/?m=12&fi=p101112.htm&no=A5 |website=[[Philippine Information Agency]] |accessdate=November 23, 2020 |archive-date=Nobiyembre 30, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201130234828/http://archives.pia.gov.ph/?m=12&fi=p101112.htm&no=A5 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |date=September 7, 2020 |title=DA-CAR launches School-on-Air; beefs up ube production in Benguet |url=http://car.da.gov.ph/2020/09/da-car-launches-school-on-air-beefs-up-ube-production-in-benguet/ |website=[[Department of Agriculture (Philippines)|Department of Agriculture]] |accessdate=November 23, 2020 }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite web |date=May 28, 1993 |title=G.R. Nos. 99054-56 |url=https://lawphil.net/judjuris/juri1993/may1993/gr_99054_56_1993.html |website=The Lawphil Project |accessdate=November 23, 2020}}</ref> May sariling production center dati ang DZWX bilang Bombo Radyo Drama Production Center hanggang sa kumalas ito sa kanila noong unang bahagi ng dekada 90 bilang Saleng Productions Company. Gumawa pa rin ng mga programang pang-drama ang Saleng para sa himpilang ito hanggang 2016, nang nagretiro si Remy Balderas. Ang Luvlet Artists and Talent Center, na pag-aari ng mag-asawang Luvimin Aquino Sr. at Letty Astudillo-Aquino, ay kasalukuyang nagbibigay ng mga programang pang-drama sa mga himpilan ng Bombo Radyo sa Hilagang Luzon.<ref>{{cite web |date=June 11, 2020 |title=Quarantine days: Enjoying the radio dramas (Part 1) |url=https://tawidnewsmag.com/quarantine-days-enjoying-the-radio-dramas-first-of-two-parts/ |website=Tawid News Magazine |accessdate=November 23, 2020}}</ref><ref>{{cite web |date=June 20, 2020 |title=Quarantine days: Enjoying the radio dramas (Part 2) |url=https://tawidnewsmag.com/quarantine-days-enjoying-the-radio-dramas-last-of-two-parts/ |website=Tawid News Magazine |accessdate=November 23, 2020}}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Baguio Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Benguet]] 3tul2wkp7uc0dpg5uiepqaofosmkkjd Listahan ng mga makasaysayang lansangan ng Maynila na binago ang pangalan 0 331707 2140624 2140432 2024-12-07T06:37:20Z Jojit fb 38 Changed redirect target from [[Talaan ng mga lansangan ng Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] to [[Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] 2140624 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] 94wsh2rajb7vl20hpnqgpowsa57qb3q Salamin, Salamin 0 331710 2140555 2024-12-06T12:37:20Z BZLikesHistory2019 139860 Inilikha sa pagsalin ng pahinang "[[:en:Special:Redirect/revision/1261354223|Salamin, Salamin]]" 2140555 wikitext text/x-wiki {{Infobox song|name=Salamin, Salamin|cover=Salamin, Salamin (2024) by Bini cover art.jpg|caption=|type=Single|artist=[[Bini (group)|Bini]]|EP=[[Talaarawan]]|language={{hlist|Filipino|English}}|English_title=Mirror, Mirror|released=Marso 8, 2024|genre=[[Bubblegum pop]]|label=[[Star Music]]|length=3:50|producer=* Mat Olavides * Bojam|writer=* John Michael Conchada * Paula Rose Alcasid * Paulo Miguel Rañeses|prev_title=[[Pantropiko]]|prev_year=2023|next_title=[[Cherry on Top (Bini song)|Cherry on Top]]|next_year=2024|misc={{External music video|{{YouTube|J1Ip2sC_lss|"Salamin, Salamin"}}}}}} Ang "'''Salamin, Salamin'''" ay isang awiting narekord ng ''Filipino girl group'' na [[Bini (grupo)|Bini]]. Ito ay inilabas bilang ikatlong ''single'' ng kanilang ''debut extended play'' (EP) na ''Talaarawan'' noong Marso 8, 2024. == Sanligan at pagpapalabas == Matapos maipromowt ang kanilang kantang "Karera" at ang <nowiki><i>sleeper hit</i></nowiki> na "Pantropiko" bilang mga ''pre-release single'' para sa kanilang paparating na ''extended play'', binitawan ni ng grupo ang album na ''Talaarawan'' kasama ang lead single nitong "Salamin, Salamin" noong Marso 8, 2024, sa [[Pandaigdigang Araw ng Kababaihan]], upang iayon sa adbokasiya ng ''girl group'' sa pagbibigay-kapangyarihan sa kababaihan.<ref>{{Cite web |last=Mallorca |first=Hannah |date=2024-03-29 |title=BINI wants to help women realize their worth through music |url=https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240611030617/https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |archive-date=2024-06-11 |access-date=2024-08-08 |website=Inquirer |language=en}}</ref> Isang kasamang music video ang naipadala sa [[YouTube]] sa parehong araw at umabot ito ng mahigit isang milyong manonood noong Marso 27, sa loob ng halos tatlong linggo ng paglabas nito.<ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=BINI's 'Salamin, Salamin' MV garners over 1 million views |url=https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240808030103/https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |archive-date=August 8, 2024 |access-date=2024-08-08 |website=RepublicAsia |language=en-US}}</ref> == Komposisyon == Ang kantang "Salamin, Salamin" ay inilarawan bilang isang ''bubblegum pop'' na kanta na "perpektong nakakuha ng mga paru-parong iyong nakukuha kapag bumubulusok sa isang ''crush''." <ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=Cool jams from ABS-CBN Music to turn up your summer |url=https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240610162750/https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-date=2024-06-10 |access-date=2024-06-10 |website=ABS-CBN Newsroom}}</ref> Ang ''track'' na ito ay nilikha nina Mat Olavides at Bojam at sinulat nina John Michael Conchada, Paula Rose Alcasid, at Paulo Miguel Rañeses.<ref>{{Cite web |date=March 8, 2024 |title=Salamin, Salamin |url=https://music.apple.com/ph/song/salamin-salamin/1733853223 |access-date=June 10, 2024 |website=[[Apple Music]]}}</ref> == Pagtanggap == Ito ay itinuturing sa isang pagsusuri sa ''[[Rappler]]'' bilang nakapagpapaalaala sa masiglang alindog at nostalhikong mga tema na itinaguyod sa nauna nilang single na ''Talaarawan,'' ang kantang Pantropiko.<ref>{{Cite news |last=Geronimo |first=Mika |date=March 9, 2024 |title=More than P-pop idols, BINI is the Gen Z role model for modern Filipinas |work=Rappler |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |url-status=live |access-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240627075336/https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |archive-date=2024-06-27}}</ref> Ang pariralang "''eyyy''," na kasama sa lirika ng kanta, ay naging tanyag din sa paraan ng pananalita ng mga Pilipino at naugnay sa miyembro ng Bini na si Sheena.<ref>{{Cite news |last=Uson |first=Melanie |date=July 23, 2024 |title=What's up with 'Eyyy ka muna eyyy'?: The origin and meaning behind the catchphrase |language=en |work=Philstar Life |url=https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |url-status=live |access-date=July 30, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240730162602/https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |archive-date=2024-07-30}}</ref> Noong Disyembre 5, 2024, kinilala ang "Salamin Salamin" bilang Top 1 ''music video'' ng taong 2024 sa YouTube sa Pilipinas, habang ang ''lyric video'' nito ay napunta sa ikawalong puwesto.<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Gelo |date=2024-12-05 |title=YouTube’s trending videos of 2024: Content creator Esnyr, BINI on top |url=https://www.rappler.com/technology/social-media/youtube-top-trending-2024-videos-content-creator-esnyr-bini/ |access-date=2024-12-05 |website=[[Rappler]] |language=en}}</ref> == Komersyal na pagganap == Kasabay ng tagumpay sa mundo ng ''online'' ng dating single ni Bini na "Pantropiko" sa [[hatirang pangmadla]] na [[TikTok]],<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Angelo |date=April 21, 2024 |title=Summer of 'Pantropiko': The BINI craze continues |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240421082528/https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |archive-date=April 21, 2024 |access-date=August 8, 2024 |website=Rappler |language=en-US}}</ref> ang "Salamin, Salamin" at ''Talaarawan'' ang nanguna sa girl group na maging OPM na pambabaeng artista na may pinakamataas na ''streams'' sa [[Spotify]], gayundin ang grupong P-pop na may pinakamaraming buwanang tagapakinig sa ''online music streaming platform''.<ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=April 2, 2024 |title=BINI Have Become The Most Streamed OPM Female Artist On Spotify For The First Time |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240404040235/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |archive-date=April 4, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Saulog |first=Gabriel |date=March 19, 2024 |title=BINI Achieves Milestone of Becoming Filipino Pop Group With Most Monthly Listeners |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505190322/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |archive-date=May 5, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> Pumasok sa chart ng ''[[wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]'' Philippines Songs ang kantang ito sa ika-10 pwesto bilang sa isyu ng Abril 20, 2024.<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> Ang kantang ito, kasama ng "Pantropiko" na umabot sa isang bagong tuktok sa ika-5 pwesto<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> na parehong nagawa ng Bini na naging unang grupong sikat na musikang Pilipino na magkaroon ng maramihang mga lahok sa tsart at ang unang P-pop group na may mga lahok sa loob ng ika-10 pwesto. Tatlong buwan matapos itong ipalabas, ang "Salamin, Salamin" ay nangunguna sa tuktok ng tsart sa isyu ng Hunyo 8, 2024, na nagpatalsik sa ''chart-topper'' ng nakaraang linggo na "Pantropiko" at nag-iskor sa girl group ng kanilang pangalawang ''number one hit'' ng ''Billboard''.<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=June 5, 2024 |title=BINI Top Billboard's Philippines Songs Chart A Second Time With "Salamin, Salamin" |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240605082204/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |archive-date=June 5, 2024 |access-date=June 7, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> == Mga halaw == Ginamitan ng remake ang kanta na ginanap ng Bini sa isang patalastas para sa ''online shopping app'' na [[Shopee]], kasabay ng opisyal na pag-endorso ng grupo sa tatak na iyon. Isang parodya ng kanta na pinamagatang "Salarin, Salarin" ay inilabas sa comedy show ''[[Bubble Gang]]'' sa [[GMA Network]] noong Setyembre 29, 2024.<ref>{{Cite web |last=Acar |first=Aedrianne |date=September 29, 2024 |title='Salarin, Salarin' parody song gets big thumbs-up from fans, netizens on social media |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/bubble_gang/21614/salarin-salarin-parody-song-gets-big-thumbs-up-from-fans-netizens-on-social-media/photo |access-date=September 30, 2024 |publisher=[[GMA Network]]}}</ref> == Mga tsart == {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" |+Pagtatanghal sa tsart para sa "Salamin, Salamin" ! scope="col" | Tsart (2024) ! scope="col" | Pinakamataas na posisyon |- ! scope="row" | Pilipinas ([[wikipedia:Balangkas/Billboard|''Billboard'']]) <ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}<cite class="citation magazine cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ "Philippines Songs (Week of June 8, 2024)"]. ''[[Wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]''. Archived from [https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ the original] on June 4, 2024<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 8,</span> 2024</span>.</cite></ref> | 1 |- ! scope="row" | Pilipinas (Philippines Hot 100)<ref>{{Cite web |date=2024-07-03 |title=Philippines Hot 100 (Week of July 2, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=2024-07-06 |website=Billboard Philippines |language=en-US}}</ref> | 2 |- ! scope="row" | Pilipinas (''Top Philippine Songs'')<ref>{{Cite web |date=July 3, 2024 |title=Top Philippine Songs (Week of July 6, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/top-philippine-songs/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=July 6, 2024 |website=[[Billboard Philippines]] |language=en-PH}}</ref> | 2 |} == Mga karangalan == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+  ! scope="col" |Gantimpala ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Kategorya ! scope="col" |Result ! class="unsortable" scope="col" |{{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- ! scope="row" |Myx Music Awards |2024 |Pop Video ng Taon | {{Won}} |<ref>{{Cite web |last=Acebuche |first=Yoniel |date=2024-11-21 |title=List: Winners of MYX Music Awards 2024 |url=https://philstarlife.com/news-and-views/192605-list-the-winners-of-myx-music-awards-2024 |access-date=2024-11-21 |website=Philstar Life |publisher=[[The Philippine Star]]}}</ref> |- | rowspan="3" |P-pop Awards | rowspan="3" |2024 |Kanta ng Taon | {{pending}} | rowspan="3" |<ref>{{Cite web |date=December 3, 2024 |title=PPOP Music Awards 2024: Here's the list of official nominees |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/928782/ppop-music-awards-2024-nominees/story/ |access-date=December 3, 2024 |website=[[GMA News]] |language=en}}</ref> |- | align="center" |Music Video ng Taon | {{pending}} |- | align="center" |Disenyo ng Produksyon sa ''Music Video'' | {{pending}} |- |} == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na link == * {{YouTube|id=J1Ip2sC_lss|title=''Salamin, Salamin''}} {{Bini}} m46u7oahzi83hjpknwruhk15syxw7i3 2140556 2140555 2024-12-06T12:38:38Z BZLikesHistory2019 139860 Inilikha sa pagsalin ng pahinang "[[:en:Special:Redirect/revision/1261354223|Salamin, Salamin]]" 2140556 wikitext text/x-wiki {{Infobox song|name=Salamin, Salamin|cover=Salamin, Salamin (2024) by Bini cover art.jpg|caption=|type=Single|artist=[[Bini (group)|Bini]]|EP=[[Talaarawan]]|language={{hlist|Filipino|English}}|English_title=Mirror, Mirror|released=Marso 8, 2024|genre=[[Bubblegum pop]]|label=[[Star Music]]|length=3:50|producer=* Mat Olavides * Bojam|writer=* John Michael Conchada * Paula Rose Alcasid * Paulo Miguel Rañeses|prev_title=[[Pantropiko]]|prev_year=2023|next_title=[[Cherry on Top (Bini song)|Cherry on Top]]|next_year=2024|misc={{External music video|{{YouTube|J1Ip2sC_lss|"Salamin, Salamin"}}}}}} Ang "'''Salamin, Salamin'''" ay isang awiting narekord ng ''Filipino girl group'' na [[Bini (grupo)|Bini]]. Ito ay inilabas bilang ikatlong ''single'' ng kanilang ''debut extended play'' (EP) na ''Talaarawan'' noong Marso 8, 2024. == Sanligan at pagpapalabas == Matapos maipromowt ang kanilang kantang "Karera" at ang <nowiki><i>sleeper hit</i></nowiki> na "Pantropiko" bilang mga ''pre-release single'' para sa kanilang paparating na ''extended play'', binitawan ni ng grupo ang album na ''Talaarawan'' kasama ang lead single nitong "Salamin, Salamin" noong Marso 8, 2024, sa [[Pandaigdigang Araw ng Kababaihan]], upang iayon sa adbokasiya ng ''girl group'' sa pagbibigay-kapangyarihan sa kababaihan.<ref>{{Cite web |last=Mallorca |first=Hannah |date=2024-03-29 |title=BINI wants to help women realize their worth through music |url=https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240611030617/https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |archive-date=2024-06-11 |access-date=2024-08-08 |website=Inquirer |language=en}}</ref> Isang kasamang music video ang naipadala sa [[YouTube]] sa parehong araw at umabot ito ng mahigit isang milyong manonood noong Marso 27, sa loob ng halos tatlong linggo ng paglabas nito.<ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=BINI's 'Salamin, Salamin' MV garners over 1 million views |url=https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240808030103/https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |archive-date=August 8, 2024 |access-date=2024-08-08 |website=RepublicAsia |language=en-US}}</ref> == Komposisyon == Ang kantang "Salamin, Salamin" ay inilarawan bilang isang ''bubblegum pop'' na kanta na "perpektong nakakuha ng mga paru-parong iyong nakukuha kapag bumubulusok sa isang ''crush''." <ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=Cool jams from ABS-CBN Music to turn up your summer |url=https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240610162750/https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-date=2024-06-10 |access-date=2024-06-10 |website=ABS-CBN Newsroom}}</ref> Ang ''track'' na ito ay nilikha nina Mat Olavides at Bojam at sinulat nina John Michael Conchada, Paula Rose Alcasid, at Paulo Miguel Rañeses.<ref>{{Cite web |date=March 8, 2024 |title=Salamin, Salamin |url=https://music.apple.com/ph/song/salamin-salamin/1733853223 |access-date=June 10, 2024 |website=[[Apple Music]]}}</ref> == Pagtanggap == Ito ay itinuturing sa isang pagsusuri sa ''[[Rappler]]'' bilang nakapagpapaalaala sa masiglang alindog at nostalhikong mga tema na itinaguyod sa nauna nilang single na ''Talaarawan,'' ang kantang Pantropiko.<ref>{{Cite news |last=Geronimo |first=Mika |date=March 9, 2024 |title=More than P-pop idols, BINI is the Gen Z role model for modern Filipinas |work=Rappler |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |url-status=live |access-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240627075336/https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |archive-date=2024-06-27}}</ref> Ang pariralang "''eyyy''," na kasama sa lirika ng kanta, ay naging tanyag din sa paraan ng pananalita ng mga Pilipino at naugnay sa miyembro ng Bini na si Sheena.<ref>{{Cite news |last=Uson |first=Melanie |date=July 23, 2024 |title=What's up with 'Eyyy ka muna eyyy'?: The origin and meaning behind the catchphrase |language=en |work=Philstar Life |url=https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |url-status=live |access-date=July 30, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240730162602/https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |archive-date=2024-07-30}}</ref> Noong Disyembre 5, 2024, kinilala ang "Salamin Salamin" bilang Top 1 ''music video'' ng taong 2024 sa YouTube sa Pilipinas, habang ang ''lyric video'' nito ay napunta sa ikawalong puwesto.<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Gelo |date=2024-12-05 |title=YouTube’s trending videos of 2024: Content creator Esnyr, BINI on top |url=https://www.rappler.com/technology/social-media/youtube-top-trending-2024-videos-content-creator-esnyr-bini/ |access-date=2024-12-05 |website=[[Rappler]] |language=en}}</ref> == Komersyal na pagganap == Kasabay ng tagumpay sa mundo ng ''online'' ng dating single ni Bini na "Pantropiko" sa [[hatirang pangmadla]] na [[TikTok]],<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Angelo |date=April 21, 2024 |title=Summer of 'Pantropiko': The BINI craze continues |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240421082528/https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |archive-date=April 21, 2024 |access-date=August 8, 2024 |website=Rappler |language=en-US}}</ref> ang "Salamin, Salamin" at ''Talaarawan'' ang nanguna sa girl group na maging OPM na pambabaeng artista na may pinakamataas na ''streams'' sa [[Spotify]], gayundin ang grupong P-pop na may pinakamaraming buwanang tagapakinig sa ''online music streaming platform''.<ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=April 2, 2024 |title=BINI Have Become The Most Streamed OPM Female Artist On Spotify For The First Time |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240404040235/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |archive-date=April 4, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Saulog |first=Gabriel |date=March 19, 2024 |title=BINI Achieves Milestone of Becoming Filipino Pop Group With Most Monthly Listeners |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505190322/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |archive-date=May 5, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> Pumasok sa chart ng ''[[wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]'' Philippines Songs ang kantang ito sa ika-10 pwesto bilang sa isyu ng Abril 20, 2024.<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> Ang kantang ito, kasama ng "Pantropiko" na umabot sa isang bagong tuktok sa ika-5 pwesto<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> na parehong nagawa ng Bini na naging unang grupong sikat na musikang Pilipino na magkaroon ng maramihang mga lahok sa tsart at ang unang P-pop group na may mga lahok sa loob ng ika-10 pwesto. Tatlong buwan matapos itong ipalabas, ang "Salamin, Salamin" ay nangunguna sa tuktok ng tsart sa isyu ng Hunyo 8, 2024, na nagpatalsik sa ''chart-topper'' ng nakaraang linggo na "Pantropiko" at nag-iskor sa girl group ng kanilang pangalawang ''number one hit'' ng ''Billboard''.<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=June 5, 2024 |title=BINI Top Billboard's Philippines Songs Chart A Second Time With "Salamin, Salamin" |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240605082204/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |archive-date=June 5, 2024 |access-date=June 7, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> == Mga halaw == Ginamitan ng remake ang kanta na ginanap ng Bini sa isang patalastas para sa ''online shopping app'' na [[Shopee]], kasabay ng opisyal na pag-endorso ng grupo sa tatak na iyon. Isang parodya ng kanta na pinamagatang "Salarin, Salarin" ay inilabas sa comedy show ''[[Bubble Gang]]'' sa [[GMA Network]] noong Setyembre 29, 2024.<ref>{{Cite web |last=Acar |first=Aedrianne |date=September 29, 2024 |title='Salarin, Salarin' parody song gets big thumbs-up from fans, netizens on social media |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/bubble_gang/21614/salarin-salarin-parody-song-gets-big-thumbs-up-from-fans-netizens-on-social-media/photo |access-date=September 30, 2024 |publisher=[[GMA Network]]}}</ref> == Mga tsart == {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" |+Pagtatanghal sa tsart para sa "Salamin, Salamin" ! scope="col" | Tsart (2024) ! scope="col" | Pinakamataas na posisyon |- ! scope="row" | Pilipinas ([[wikipedia:Balangkas/Billboard|''Billboard'']]) <ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}<cite class="citation magazine cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ "Philippines Songs (Week of June 8, 2024)"]. ''[[Wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]''. Archived from [https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ the original] on June 4, 2024<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 8,</span> 2024</span>.</cite></ref> | 1 |- ! scope="row" | Pilipinas (Philippines Hot 100)<ref>{{Cite web |date=2024-07-03 |title=Philippines Hot 100 (Week of July 2, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=2024-07-06 |website=Billboard Philippines |language=en-US}}</ref> | 2 |- ! scope="row" | Pilipinas (''Top Philippine Songs'')<ref>{{Cite web |date=July 3, 2024 |title=Top Philippine Songs (Week of July 6, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/top-philippine-songs/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=July 6, 2024 |website=[[Billboard Philippines]] |language=en-PH}}</ref> | 2 |} == Mga karangalan == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+  ! scope="col" |Gantimpala ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Kategorya ! scope="col" |Result ! class="unsortable" scope="col" |{{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- ! scope="row" |Myx Music Awards |2024 |Pop Video ng Taon | {{Won}} |<ref>{{Cite web |last=Acebuche |first=Yoniel |date=2024-11-21 |title=List: Winners of MYX Music Awards 2024 |url=https://philstarlife.com/news-and-views/192605-list-the-winners-of-myx-music-awards-2024 |access-date=2024-11-21 |website=Philstar Life |publisher=[[The Philippine Star]]}}</ref> |- | rowspan="3" |P-pop Awards | rowspan="3" |2024 |Kanta ng Taon | {{pending}} | rowspan="3" |<ref>{{Cite web |date=December 3, 2024 |title=PPOP Music Awards 2024: Here's the list of official nominees |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/928782/ppop-music-awards-2024-nominees/story/ |access-date=December 3, 2024 |website=[[GMA News]] |language=en}}</ref> |- | align="center" |Music Video ng Taon | {{pending}} |- | align="center" |Disenyo ng Produksyon sa ''Music Video'' | {{pending}} |- |} == Mga sanggunian == # == Mga panlabas na link == * {{YouTube|id=J1Ip2sC_lss|title=''Salamin, Salamin''}} {{Bini}} 6or2zfxeqcguygkdmor02dsfc3d2v18 2140557 2140556 2024-12-06T12:41:09Z BZLikesHistory2019 139860 Ibinawas ang space 2140557 wikitext text/x-wiki {{Infobox song|name=Salamin, Salamin|cover=Salamin, Salamin (2024) by Bini cover art.jpg|caption=|type=Single|artist=[[Bini (group)|Bini]]|EP=[[Talaarawan]]|language={{hlist|Filipino|English}}|English_title=Mirror, Mirror|released=Marso 8, 2024|genre=[[Bubblegum pop]]|label=[[Star Music]]|length=3:50|producer=* Mat Olavides * Bojam|writer=* John Michael Conchada * Paula Rose Alcasid * Paulo Miguel Rañeses|prev_title=[[Pantropiko]]|prev_year=2023|next_title=[[Cherry on Top (Bini song)|Cherry on Top]]|next_year=2024|misc={{External music video|{{YouTube|J1Ip2sC_lss|"Salamin, Salamin"}}}}}} Ang "'''Salamin, Salamin'''" ay isang awiting narekord ng ''Filipino girl group'' na [[Bini (grupo)|Bini]]. Ito ay inilabas bilang ikatlong ''single'' ng kanilang ''debut extended play'' (EP) na ''Talaarawan'' noong Marso 8, 2024. == Sanligan at pagpapalabas == Matapos maipromowt ang kanilang kantang "Karera" at ang <nowiki><i>sleeper hit</i></nowiki> na "Pantropiko" bilang mga ''pre-release single'' para sa kanilang paparating na ''extended play'', binitawan ni ng grupo ang album na ''Talaarawan'' kasama ang lead single nitong "Salamin, Salamin" noong Marso 8, 2024, sa [[Pandaigdigang Araw ng Kababaihan]], upang iayon sa adbokasiya ng ''girl group'' sa pagbibigay-kapangyarihan sa kababaihan.<ref>{{Cite web |last=Mallorca |first=Hannah |date=2024-03-29 |title=BINI wants to help women realize their worth through music |url=https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240611030617/https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |archive-date=2024-06-11 |access-date=2024-08-08 |website=Inquirer |language=en}}</ref> Isang kasamang music video ang naipadala sa [[YouTube]] sa parehong araw at umabot ito ng mahigit isang milyong manonood noong Marso 27, sa loob ng halos tatlong linggo ng paglabas nito.<ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=BINI's 'Salamin, Salamin' MV garners over 1 million views |url=https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240808030103/https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |archive-date=August 8, 2024 |access-date=2024-08-08 |website=RepublicAsia |language=en-US}}</ref> == Komposisyon == Ang kantang "Salamin, Salamin" ay inilarawan bilang isang ''bubblegum pop'' na kanta na "perpektong nakakuha ng mga paru-parong iyong nakukuha kapag bumubulusok sa isang ''crush''." <ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=Cool jams from ABS-CBN Music to turn up your summer |url=https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240610162750/https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-date=2024-06-10 |access-date=2024-06-10 |website=ABS-CBN Newsroom}}</ref> Ang ''track'' na ito ay nilikha nina Mat Olavides at Bojam at sinulat nina John Michael Conchada, Paula Rose Alcasid, at Paulo Miguel Rañeses.<ref>{{Cite web |date=March 8, 2024 |title=Salamin, Salamin |url=https://music.apple.com/ph/song/salamin-salamin/1733853223 |access-date=June 10, 2024 |website=[[Apple Music]]}}</ref> == Pagtanggap == Ito ay itinuturing sa isang pagsusuri sa ''[[Rappler]]'' bilang nakapagpapaalaala sa masiglang alindog at nostalhikong mga tema na itinaguyod sa nauna nilang single na ''Talaarawan,'' ang kantang Pantropiko.<ref>{{Cite news |last=Geronimo |first=Mika |date=March 9, 2024 |title=More than P-pop idols, BINI is the Gen Z role model for modern Filipinas |work=Rappler |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |url-status=live |access-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240627075336/https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |archive-date=2024-06-27}}</ref> Ang pariralang "''eyyy''," na kasama sa lirika ng kanta, ay naging tanyag din sa paraan ng pananalita ng mga Pilipino at naugnay sa miyembro ng Bini na si Sheena.<ref>{{Cite news |last=Uson |first=Melanie |date=July 23, 2024 |title=What's up with 'Eyyy ka muna eyyy'?: The origin and meaning behind the catchphrase |language=en |work=Philstar Life |url=https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |url-status=live |access-date=July 30, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240730162602/https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |archive-date=2024-07-30}}</ref> Noong Disyembre 5, 2024, kinilala ang "Salamin Salamin" bilang Top 1 ''music video'' ng taong 2024 sa YouTube sa Pilipinas, habang ang ''lyric video'' nito ay napunta sa ikawalong puwesto.<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Gelo |date=2024-12-05 |title=YouTube’s trending videos of 2024: Content creator Esnyr, BINI on top |url=https://www.rappler.com/technology/social-media/youtube-top-trending-2024-videos-content-creator-esnyr-bini/ |access-date=2024-12-05 |website=[[Rappler]] |language=en}}</ref> == Komersyal na pagganap == Kasabay ng tagumpay sa mundo ng ''online'' ng dating single ni Bini na "Pantropiko" sa [[hatirang pangmadla]] na [[TikTok]],<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Angelo |date=April 21, 2024 |title=Summer of 'Pantropiko': The BINI craze continues |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240421082528/https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |archive-date=April 21, 2024 |access-date=August 8, 2024 |website=Rappler |language=en-US}}</ref> ang "Salamin, Salamin" at ''Talaarawan'' ang nanguna sa girl group na maging OPM na pambabaeng artista na may pinakamataas na ''streams'' sa [[Spotify]], gayundin ang grupong P-pop na may pinakamaraming buwanang tagapakinig sa ''online music streaming platform''.<ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=April 2, 2024 |title=BINI Have Become The Most Streamed OPM Female Artist On Spotify For The First Time |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240404040235/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |archive-date=April 4, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Saulog |first=Gabriel |date=March 19, 2024 |title=BINI Achieves Milestone of Becoming Filipino Pop Group With Most Monthly Listeners |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505190322/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |archive-date=May 5, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> Pumasok sa chart ng ''[[wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]'' Philippines Songs ang kantang ito sa ika-10 pwesto bilang sa isyu ng Abril 20, 2024.<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> Ang kantang ito, kasama ng "Pantropiko" na umabot sa isang bagong tuktok sa ika-5 pwesto<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> na parehong nagawa ng Bini na naging unang grupong sikat na musikang Pilipino na magkaroon ng maramihang mga lahok sa tsart at ang unang P-pop group na may mga lahok sa loob ng ika-10 pwesto. Tatlong buwan matapos itong ipalabas, ang "Salamin, Salamin" ay nangunguna sa tuktok ng tsart sa isyu ng Hunyo 8, 2024, na nagpatalsik sa ''chart-topper'' ng nakaraang linggo na "Pantropiko" at nag-iskor sa girl group ng kanilang pangalawang ''number one hit'' ng ''Billboard''.<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=June 5, 2024 |title=BINI Top Billboard's Philippines Songs Chart A Second Time With "Salamin, Salamin" |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240605082204/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |archive-date=June 5, 2024 |access-date=June 7, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> == Mga halaw == Ginamitan ng remake ang kanta na ginanap ng Bini sa isang patalastas para sa ''online shopping app'' na [[Shopee]], kasabay ng opisyal na pag-endorso ng grupo sa tatak na iyon. Isang parodya ng kanta na pinamagatang "Salarin, Salarin" ay inilabas sa comedy show ''[[Bubble Gang]]'' sa [[GMA Network]] noong Setyembre 29, 2024.<ref>{{Cite web |last=Acar |first=Aedrianne |date=September 29, 2024 |title='Salarin, Salarin' parody song gets big thumbs-up from fans, netizens on social media |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/bubble_gang/21614/salarin-salarin-parody-song-gets-big-thumbs-up-from-fans-netizens-on-social-media/photo |access-date=September 30, 2024 |publisher=[[GMA Network]]}}</ref> == Mga tsart == {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" |+Pagtatanghal sa tsart para sa "Salamin, Salamin" ! scope="col" | Tsart (2024) ! scope="col" | Pinakamataas na posisyon |- ! scope="row" | Pilipinas ([[wikipedia:Balangkas/Billboard|''Billboard'']])<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}<cite class="citation magazine cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ "Philippines Songs (Week of June 8, 2024)"]. ''[[Wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]''. Archived from [https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ the original] on June 4, 2024<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 8,</span> 2024</span>.</cite></ref> | 1 |- ! scope="row" | Pilipinas (Philippines Hot 100)<ref>{{Cite web |date=2024-07-03 |title=Philippines Hot 100 (Week of July 2, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=2024-07-06 |website=Billboard Philippines |language=en-US}}</ref> | 2 |- ! scope="row" | Pilipinas (''Top Philippine Songs'')<ref>{{Cite web |date=July 3, 2024 |title=Top Philippine Songs (Week of July 6, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/top-philippine-songs/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=July 6, 2024 |website=[[Billboard Philippines]] |language=en-PH}}</ref> | 2 |} == Mga karangalan == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+  ! scope="col" |Gantimpala ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Kategorya ! scope="col" |Result ! class="unsortable" scope="col" |{{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- ! scope="row" |Myx Music Awards |2024 |Pop Video ng Taon | {{Won}} |<ref>{{Cite web |last=Acebuche |first=Yoniel |date=2024-11-21 |title=List: Winners of MYX Music Awards 2024 |url=https://philstarlife.com/news-and-views/192605-list-the-winners-of-myx-music-awards-2024 |access-date=2024-11-21 |website=Philstar Life |publisher=[[The Philippine Star]]}}</ref> |- | rowspan="3" |P-pop Awards | rowspan="3" |2024 |Kanta ng Taon | {{pending}} | rowspan="3" |<ref>{{Cite web |date=December 3, 2024 |title=PPOP Music Awards 2024: Here's the list of official nominees |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/928782/ppop-music-awards-2024-nominees/story/ |access-date=December 3, 2024 |website=[[GMA News]] |language=en}}</ref> |- | align="center" |Music Video ng Taon | {{pending}} |- | align="center" |Disenyo ng Produksyon sa ''Music Video'' | {{pending}} |- |} == Mga sanggunian == # == Mga panlabas na link == * {{YouTube|id=J1Ip2sC_lss|title=''Salamin, Salamin''}} {{Bini}} geao62onmax7acdp6bwdj6pgpgjwqgv 2140558 2140557 2024-12-06T12:42:38Z BZLikesHistory2019 139860 Naglagay ng enter para sa mga espasyo sa pinakahuling bahagi ng artikulo 2140558 wikitext text/x-wiki {{Infobox song|name=Salamin, Salamin|cover=Salamin, Salamin (2024) by Bini cover art.jpg|caption=|type=Single|artist=[[Bini (group)|Bini]]|EP=[[Talaarawan]]|language={{hlist|Filipino|English}}|English_title=Mirror, Mirror|released=Marso 8, 2024|genre=[[Bubblegum pop]]|label=[[Star Music]]|length=3:50|producer=* Mat Olavides * Bojam|writer=* John Michael Conchada * Paula Rose Alcasid * Paulo Miguel Rañeses|prev_title=[[Pantropiko]]|prev_year=2023|next_title=[[Cherry on Top (Bini song)|Cherry on Top]]|next_year=2024|misc={{External music video|{{YouTube|J1Ip2sC_lss|"Salamin, Salamin"}}}}}} Ang "'''Salamin, Salamin'''" ay isang awiting narekord ng ''Filipino girl group'' na [[Bini (grupo)|Bini]]. Ito ay inilabas bilang ikatlong ''single'' ng kanilang ''debut extended play'' (EP) na ''Talaarawan'' noong Marso 8, 2024. == Sanligan at pagpapalabas == Matapos maipromowt ang kanilang kantang "Karera" at ang <nowiki><i>sleeper hit</i></nowiki> na "Pantropiko" bilang mga ''pre-release single'' para sa kanilang paparating na ''extended play'', binitawan ni ng grupo ang album na ''Talaarawan'' kasama ang lead single nitong "Salamin, Salamin" noong Marso 8, 2024, sa [[Pandaigdigang Araw ng Kababaihan]], upang iayon sa adbokasiya ng ''girl group'' sa pagbibigay-kapangyarihan sa kababaihan.<ref>{{Cite web |last=Mallorca |first=Hannah |date=2024-03-29 |title=BINI wants to help women realize their worth through music |url=https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240611030617/https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |archive-date=2024-06-11 |access-date=2024-08-08 |website=Inquirer |language=en}}</ref> Isang kasamang music video ang naipadala sa [[YouTube]] sa parehong araw at umabot ito ng mahigit isang milyong manonood noong Marso 27, sa loob ng halos tatlong linggo ng paglabas nito.<ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=BINI's 'Salamin, Salamin' MV garners over 1 million views |url=https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240808030103/https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |archive-date=August 8, 2024 |access-date=2024-08-08 |website=RepublicAsia |language=en-US}}</ref> == Komposisyon == Ang kantang "Salamin, Salamin" ay inilarawan bilang isang ''bubblegum pop'' na kanta na "perpektong nakakuha ng mga paru-parong iyong nakukuha kapag bumubulusok sa isang ''crush''." <ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=Cool jams from ABS-CBN Music to turn up your summer |url=https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240610162750/https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-date=2024-06-10 |access-date=2024-06-10 |website=ABS-CBN Newsroom}}</ref> Ang ''track'' na ito ay nilikha nina Mat Olavides at Bojam at sinulat nina John Michael Conchada, Paula Rose Alcasid, at Paulo Miguel Rañeses.<ref>{{Cite web |date=March 8, 2024 |title=Salamin, Salamin |url=https://music.apple.com/ph/song/salamin-salamin/1733853223 |access-date=June 10, 2024 |website=[[Apple Music]]}}</ref> == Pagtanggap == Ito ay itinuturing sa isang pagsusuri sa ''[[Rappler]]'' bilang nakapagpapaalaala sa masiglang alindog at nostalhikong mga tema na itinaguyod sa nauna nilang single na ''Talaarawan,'' ang kantang Pantropiko.<ref>{{Cite news |last=Geronimo |first=Mika |date=March 9, 2024 |title=More than P-pop idols, BINI is the Gen Z role model for modern Filipinas |work=Rappler |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |url-status=live |access-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240627075336/https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |archive-date=2024-06-27}}</ref> Ang pariralang "''eyyy''," na kasama sa lirika ng kanta, ay naging tanyag din sa paraan ng pananalita ng mga Pilipino at naugnay sa miyembro ng Bini na si Sheena.<ref>{{Cite news |last=Uson |first=Melanie |date=July 23, 2024 |title=What's up with 'Eyyy ka muna eyyy'?: The origin and meaning behind the catchphrase |language=en |work=Philstar Life |url=https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |url-status=live |access-date=July 30, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240730162602/https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |archive-date=2024-07-30}}</ref> Noong Disyembre 5, 2024, kinilala ang "Salamin Salamin" bilang Top 1 ''music video'' ng taong 2024 sa YouTube sa Pilipinas, habang ang ''lyric video'' nito ay napunta sa ikawalong puwesto.<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Gelo |date=2024-12-05 |title=YouTube’s trending videos of 2024: Content creator Esnyr, BINI on top |url=https://www.rappler.com/technology/social-media/youtube-top-trending-2024-videos-content-creator-esnyr-bini/ |access-date=2024-12-05 |website=[[Rappler]] |language=en}}</ref> == Komersyal na pagganap == Kasabay ng tagumpay sa mundo ng ''online'' ng dating single ni Bini na "Pantropiko" sa [[hatirang pangmadla]] na [[TikTok]],<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Angelo |date=April 21, 2024 |title=Summer of 'Pantropiko': The BINI craze continues |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240421082528/https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |archive-date=April 21, 2024 |access-date=August 8, 2024 |website=Rappler |language=en-US}}</ref> ang "Salamin, Salamin" at ''Talaarawan'' ang nanguna sa girl group na maging OPM na pambabaeng artista na may pinakamataas na ''streams'' sa [[Spotify]], gayundin ang grupong P-pop na may pinakamaraming buwanang tagapakinig sa ''online music streaming platform''.<ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=April 2, 2024 |title=BINI Have Become The Most Streamed OPM Female Artist On Spotify For The First Time |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240404040235/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |archive-date=April 4, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Saulog |first=Gabriel |date=March 19, 2024 |title=BINI Achieves Milestone of Becoming Filipino Pop Group With Most Monthly Listeners |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505190322/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |archive-date=May 5, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> Pumasok sa chart ng ''[[wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]'' Philippines Songs ang kantang ito sa ika-10 pwesto bilang sa isyu ng Abril 20, 2024.<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> Ang kantang ito, kasama ng "Pantropiko" na umabot sa isang bagong tuktok sa ika-5 pwesto<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> na parehong nagawa ng Bini na naging unang grupong sikat na musikang Pilipino na magkaroon ng maramihang mga lahok sa tsart at ang unang P-pop group na may mga lahok sa loob ng ika-10 pwesto. Tatlong buwan matapos itong ipalabas, ang "Salamin, Salamin" ay nangunguna sa tuktok ng tsart sa isyu ng Hunyo 8, 2024, na nagpatalsik sa ''chart-topper'' ng nakaraang linggo na "Pantropiko" at nag-iskor sa girl group ng kanilang pangalawang ''number one hit'' ng ''Billboard''.<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=June 5, 2024 |title=BINI Top Billboard's Philippines Songs Chart A Second Time With "Salamin, Salamin" |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240605082204/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |archive-date=June 5, 2024 |access-date=June 7, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> == Mga halaw == Ginamitan ng remake ang kanta na ginanap ng Bini sa isang patalastas para sa ''online shopping app'' na [[Shopee]], kasabay ng opisyal na pag-endorso ng grupo sa tatak na iyon. Isang parodya ng kanta na pinamagatang "Salarin, Salarin" ay inilabas sa comedy show ''[[Bubble Gang]]'' sa [[GMA Network]] noong Setyembre 29, 2024.<ref>{{Cite web |last=Acar |first=Aedrianne |date=September 29, 2024 |title='Salarin, Salarin' parody song gets big thumbs-up from fans, netizens on social media |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/bubble_gang/21614/salarin-salarin-parody-song-gets-big-thumbs-up-from-fans-netizens-on-social-media/photo |access-date=September 30, 2024 |publisher=[[GMA Network]]}}</ref> == Mga tsart == {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" |+Pagtatanghal sa tsart para sa "Salamin, Salamin" ! scope="col" | Tsart (2024) ! scope="col" | Pinakamataas na posisyon |- ! scope="row" | Pilipinas ([[wikipedia:Balangkas/Billboard|''Billboard'']])<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}<cite class="citation magazine cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ "Philippines Songs (Week of June 8, 2024)"]. ''[[Wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]''. Archived from [https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ the original] on June 4, 2024<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 8,</span> 2024</span>.</cite></ref> | 1 |- ! scope="row" | Pilipinas (Philippines Hot 100)<ref>{{Cite web |date=2024-07-03 |title=Philippines Hot 100 (Week of July 2, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=2024-07-06 |website=Billboard Philippines |language=en-US}}</ref> | 2 |- ! scope="row" | Pilipinas (''Top Philippine Songs'')<ref>{{Cite web |date=July 3, 2024 |title=Top Philippine Songs (Week of July 6, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/top-philippine-songs/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=July 6, 2024 |website=[[Billboard Philippines]] |language=en-PH}}</ref> | 2 |} == Mga karangalan == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+  ! scope="col" |Gantimpala ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Kategorya ! scope="col" |Result ! class="unsortable" scope="col" |{{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- ! scope="row" |Myx Music Awards |2024 |Pop Video ng Taon | {{Won}} |<ref>{{Cite web |last=Acebuche |first=Yoniel |date=2024-11-21 |title=List: Winners of MYX Music Awards 2024 |url=https://philstarlife.com/news-and-views/192605-list-the-winners-of-myx-music-awards-2024 |access-date=2024-11-21 |website=Philstar Life |publisher=[[The Philippine Star]]}}</ref> |- | rowspan="3" |P-pop Awards | rowspan="3" |2024 |Kanta ng Taon | {{pending}} | rowspan="3" |<ref>{{Cite web |date=December 3, 2024 |title=PPOP Music Awards 2024: Here's the list of official nominees |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/928782/ppop-music-awards-2024-nominees/story/ |access-date=December 3, 2024 |website=[[GMA News]] |language=en}}</ref> |- | align="center" |Music Video ng Taon | {{pending}} |- | align="center" |Disenyo ng Produksyon sa ''Music Video'' | {{pending}} |- |} == Mga sanggunian at panlabas na link == * {{YouTube|id=J1Ip2sC_lss|title=''Salamin, Salamin''}} brcy7s2ya05yj4cvoo18r5qk34oln99 2140559 2140558 2024-12-06T12:44:33Z BZLikesHistory2019 139860 Isinalin ang ibang bahagi sa Filipino 2140559 wikitext text/x-wiki {{Infobox song|name=Salamin, Salamin|cover=Salamin, Salamin (2024) by Bini cover art.jpg|caption=|type=Single|artist=[[Bini (group)|Bini]]|EP=[[Talaarawan]]|language={{hlist|Filipino|Ingles}}|English_title=Mirror, Mirror|released=Marso 8, 2024|genre=[[Bubblegum pop]]|label=[[Star Music]]|length=3:50|producer=* Mat Olavides * Bojam|writer=* John Michael Conchada * Paula Rose Alcasid * Paulo Miguel Rañeses|prev_title=[[Pantropiko]]|prev_year=2023|next_title=[[Cherry on Top (Bini song)|Cherry on Top]]|next_year=2024|misc={{External music video|{{YouTube|J1Ip2sC_lss|"Salamin, Salamin"}}}}}} Ang "'''Salamin, Salamin'''" ay isang awiting narekord ng ''Filipino girl group'' na [[Bini (grupo)|Bini]]. Ito ay inilabas bilang ikatlong ''single'' ng kanilang ''debut extended play'' (EP) na ''Talaarawan'' noong Marso 8, 2024. == Sanligan at pagpapalabas == Matapos maipromowt ang kanilang kantang "Karera" at ang <nowiki><i>sleeper hit</i></nowiki> na "Pantropiko" bilang mga ''pre-release single'' para sa kanilang paparating na ''extended play'', binitawan ni ng grupo ang album na ''Talaarawan'' kasama ang lead single nitong "Salamin, Salamin" noong Marso 8, 2024, sa [[Pandaigdigang Araw ng Kababaihan]], upang iayon sa adbokasiya ng ''girl group'' sa pagbibigay-kapangyarihan sa kababaihan.<ref>{{Cite web |last=Mallorca |first=Hannah |date=2024-03-29 |title=BINI wants to help women realize their worth through music |url=https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240611030617/https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |archive-date=2024-06-11 |access-date=2024-08-08 |website=Inquirer |language=en}}</ref> Isang kasamang music video ang naipadala sa [[YouTube]] sa parehong araw at umabot ito ng mahigit isang milyong manonood noong Marso 27, sa loob ng halos tatlong linggo ng paglabas nito.<ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=BINI's 'Salamin, Salamin' MV garners over 1 million views |url=https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240808030103/https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |archive-date=August 8, 2024 |access-date=2024-08-08 |website=RepublicAsia |language=en-US}}</ref> == Komposisyon == Ang kantang "Salamin, Salamin" ay inilarawan bilang isang ''bubblegum pop'' na kanta na "perpektong nakakuha ng mga paru-parong iyong nakukuha kapag bumubulusok sa isang ''crush''." <ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=Cool jams from ABS-CBN Music to turn up your summer |url=https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240610162750/https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-date=2024-06-10 |access-date=2024-06-10 |website=ABS-CBN Newsroom}}</ref> Ang ''track'' na ito ay nilikha nina Mat Olavides at Bojam at sinulat nina John Michael Conchada, Paula Rose Alcasid, at Paulo Miguel Rañeses.<ref>{{Cite web |date=March 8, 2024 |title=Salamin, Salamin |url=https://music.apple.com/ph/song/salamin-salamin/1733853223 |access-date=June 10, 2024 |website=[[Apple Music]]}}</ref> == Pagtanggap == Ito ay itinuturing sa isang pagsusuri sa ''[[Rappler]]'' bilang nakapagpapaalaala sa masiglang alindog at nostalhikong mga tema na itinaguyod sa nauna nilang single na ''Talaarawan,'' ang kantang Pantropiko.<ref>{{Cite news |last=Geronimo |first=Mika |date=March 9, 2024 |title=More than P-pop idols, BINI is the Gen Z role model for modern Filipinas |work=Rappler |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |url-status=live |access-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240627075336/https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |archive-date=2024-06-27}}</ref> Ang pariralang "''eyyy''," na kasama sa lirika ng kanta, ay naging tanyag din sa paraan ng pananalita ng mga Pilipino at naugnay sa miyembro ng Bini na si Sheena.<ref>{{Cite news |last=Uson |first=Melanie |date=July 23, 2024 |title=What's up with 'Eyyy ka muna eyyy'?: The origin and meaning behind the catchphrase |language=en |work=Philstar Life |url=https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |url-status=live |access-date=July 30, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240730162602/https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |archive-date=2024-07-30}}</ref> Noong Disyembre 5, 2024, kinilala ang "Salamin Salamin" bilang Top 1 ''music video'' ng taong 2024 sa YouTube sa Pilipinas, habang ang ''lyric video'' nito ay napunta sa ikawalong puwesto.<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Gelo |date=2024-12-05 |title=YouTube’s trending videos of 2024: Content creator Esnyr, BINI on top |url=https://www.rappler.com/technology/social-media/youtube-top-trending-2024-videos-content-creator-esnyr-bini/ |access-date=2024-12-05 |website=[[Rappler]] |language=en}}</ref> == Komersyal na pagganap == Kasabay ng tagumpay sa mundo ng ''online'' ng dating single ni Bini na "Pantropiko" sa [[hatirang pangmadla]] na [[TikTok]],<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Angelo |date=April 21, 2024 |title=Summer of 'Pantropiko': The BINI craze continues |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240421082528/https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |archive-date=April 21, 2024 |access-date=August 8, 2024 |website=Rappler |language=en-US}}</ref> ang "Salamin, Salamin" at ''Talaarawan'' ang nanguna sa girl group na maging OPM na pambabaeng artista na may pinakamataas na ''streams'' sa [[Spotify]], gayundin ang grupong P-pop na may pinakamaraming buwanang tagapakinig sa ''online music streaming platform''.<ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=April 2, 2024 |title=BINI Have Become The Most Streamed OPM Female Artist On Spotify For The First Time |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240404040235/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |archive-date=April 4, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Saulog |first=Gabriel |date=March 19, 2024 |title=BINI Achieves Milestone of Becoming Filipino Pop Group With Most Monthly Listeners |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505190322/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |archive-date=May 5, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> Pumasok sa chart ng ''[[wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]'' Philippines Songs ang kantang ito sa ika-10 pwesto bilang sa isyu ng Abril 20, 2024.<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> Ang kantang ito, kasama ng "Pantropiko" na umabot sa isang bagong tuktok sa ika-5 pwesto<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> na parehong nagawa ng Bini na naging unang grupong sikat na musikang Pilipino na magkaroon ng maramihang mga lahok sa tsart at ang unang P-pop group na may mga lahok sa loob ng ika-10 pwesto. Tatlong buwan matapos itong ipalabas, ang "Salamin, Salamin" ay nangunguna sa tuktok ng tsart sa isyu ng Hunyo 8, 2024, na nagpatalsik sa ''chart-topper'' ng nakaraang linggo na "Pantropiko" at nag-iskor sa girl group ng kanilang pangalawang ''number one hit'' ng ''Billboard''.<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=June 5, 2024 |title=BINI Top Billboard's Philippines Songs Chart A Second Time With "Salamin, Salamin" |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240605082204/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |archive-date=June 5, 2024 |access-date=June 7, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> == Mga halaw == Ginamitan ng remake ang kanta na ginanap ng Bini sa isang patalastas para sa ''online shopping app'' na [[Shopee]], kasabay ng opisyal na pag-endorso ng grupo sa tatak na iyon. Isang parodya ng kanta na pinamagatang "Salarin, Salarin" ay inilabas sa comedy show ''[[Bubble Gang]]'' sa [[GMA Network]] noong Setyembre 29, 2024.<ref>{{Cite web |last=Acar |first=Aedrianne |date=September 29, 2024 |title='Salarin, Salarin' parody song gets big thumbs-up from fans, netizens on social media |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/bubble_gang/21614/salarin-salarin-parody-song-gets-big-thumbs-up-from-fans-netizens-on-social-media/photo |access-date=September 30, 2024 |publisher=[[GMA Network]]}}</ref> == Mga tsart == {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" |+Pagtatanghal sa tsart para sa "Salamin, Salamin" ! scope="col" | Tsart (2024) ! scope="col" | Pinakamataas na posisyon |- ! scope="row" | Pilipinas ([[wikipedia:Balangkas/Billboard|''Billboard'']])<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}<cite class="citation magazine cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ "Philippines Songs (Week of June 8, 2024)"]. ''[[Wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]''. Archived from [https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ the original] on June 4, 2024<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 8,</span> 2024</span>.</cite></ref> | 1 |- ! scope="row" | Pilipinas (Philippines Hot 100)<ref>{{Cite web |date=2024-07-03 |title=Philippines Hot 100 (Week of July 2, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=2024-07-06 |website=Billboard Philippines |language=en-US}}</ref> | 2 |- ! scope="row" | Pilipinas (''Top Philippine Songs'')<ref>{{Cite web |date=July 3, 2024 |title=Top Philippine Songs (Week of July 6, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/top-philippine-songs/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=July 6, 2024 |website=[[Billboard Philippines]] |language=en-PH}}</ref> | 2 |} == Mga karangalan == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+  ! scope="col" |Gantimpala ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Kategorya ! scope="col" |Result ! class="unsortable" scope="col" |{{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- ! scope="row" |Myx Music Awards |2024 |Pop Video ng Taon | {{Won}} |<ref>{{Cite web |last=Acebuche |first=Yoniel |date=2024-11-21 |title=List: Winners of MYX Music Awards 2024 |url=https://philstarlife.com/news-and-views/192605-list-the-winners-of-myx-music-awards-2024 |access-date=2024-11-21 |website=Philstar Life |publisher=[[The Philippine Star]]}}</ref> |- | rowspan="3" |P-pop Awards | rowspan="3" |2024 |Kanta ng Taon | {{pending}} | rowspan="3" |<ref>{{Cite web |date=December 3, 2024 |title=PPOP Music Awards 2024: Here's the list of official nominees |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/928782/ppop-music-awards-2024-nominees/story/ |access-date=December 3, 2024 |website=[[GMA News]] |language=en}}</ref> |- | align="center" |Music Video ng Taon | {{pending}} |- | align="center" |Disenyo ng Produksyon sa ''Music Video'' | {{pending}} |- |} == Mga sanggunian at panlabas na link == * {{YouTube|id=J1Ip2sC_lss|title=''Salamin, Salamin''}} 2u7uxv5hnmzx6in6pufvtbvgudnq5c6 2140560 2140559 2024-12-06T12:46:41Z BZLikesHistory2019 139860 Ibinago ang letra mula sa 'n' sa 'm' 2140560 wikitext text/x-wiki {{Infobox song|name=Salamin, Salamin|cover=Salamin, Salamin (2024) by Bini cover art.jpg|caption=|type=Single|artist=[[Bini (group)|Bini]]|EP=[[Talaarawan]]|language={{hlist|Filipino|Ingles}}|English_title=Mirror, Mirror|released=Marso 8, 2024|genre=[[Bubblegum pop]]|label=[[Star Music]]|length=3:50|producer=* Mat Olavides * Bojam|writer=* John Michael Conchada * Paula Rose Alcasid * Paulo Miguel Rañeses|prev_title=[[Pantropiko]]|prev_year=2023|next_title=[[Cherry on Top (Bini song)|Cherry on Top]]|next_year=2024|misc={{External music video|{{YouTube|J1Ip2sC_lss|"Salamin, Salamin"}}}}}} Ang "'''Salamin, Salamin'''" ay isang awiting narekord ng ''Filipino girl group'' na [[Bini (grupo)|Bini]]. Ito ay inilabas bilang ikatlong ''single'' ng kanilang ''debut extended play'' (EP) na ''Talaarawan'' noong Marso 8, 2024. == Sanligan at pagpapalabas == Matapos maipromowt ang kanilang kantang "Karera" at ang <nowiki><i>sleeper hit</i></nowiki> na "Pantropiko" bilang mga ''pre-release single'' para sa kanilang paparating na ''extended play'', binitawan ni ng grupo ang album na ''Talaarawan'' kasama ang lead single nitong "Salamin, Salamin" noong Marso 8, 2024, sa [[Pandaigdigang Araw ng Kababaihan]], upang iayon sa adbokasiya ng ''girl group'' sa pagbibigay-kapangyarihan sa kababaihan.<ref>{{Cite web |last=Mallorca |first=Hannah |date=2024-03-29 |title=BINI wants to help women realize their worth through music |url=https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240611030617/https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |archive-date=2024-06-11 |access-date=2024-08-08 |website=Inquirer |language=en}}</ref> Isang kasamang music video ang naipadala sa [[YouTube]] sa parehong araw at umabot ito ng mahigit isang milyong manonood noong Marso 27, sa loob ng halos tatlong linggo ng paglabas nito.<ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=BINI's 'Salamin, Salamin' MV garners over 1 million views |url=https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240808030103/https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |archive-date=August 8, 2024 |access-date=2024-08-08 |website=RepublicAsia |language=en-US}}</ref> == Komposisyon == Ang kantang "Salamin, Salamin" ay inilarawan bilang isang ''bubblegum pop'' na kanta na "perpektong nakakuha ng mga paru-parong iyong nakukuha kapag bumubulusok sa isang ''crush''." <ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=Cool jams from ABS-CBN Music to turn up your summer |url=https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240610162750/https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-date=2024-06-10 |access-date=2024-06-10 |website=ABS-CBN Newsroom}}</ref> Ang ''track'' na ito ay nilikha nina Mat Olavides at Bojam at sinulat nina John Michael Conchada, Paula Rose Alcasid, at Paulo Miguel Rañeses.<ref>{{Cite web |date=March 8, 2024 |title=Salamin, Salamin |url=https://music.apple.com/ph/song/salamin-salamin/1733853223 |access-date=June 10, 2024 |website=[[Apple Music]]}}</ref> == Pagtanggap == Ito ay itinuturing sa isang pagsusuri sa ''[[Rappler]]'' bilang nakapagpapaalaala sa masiglang alindog at nostalhikong mga tema na itinaguyod sa nauna nilang single na ''Talaarawan,'' ang kantang Pantropiko.<ref>{{Cite news |last=Geronimo |first=Mika |date=March 9, 2024 |title=More than P-pop idols, BINI is the Gen Z role model for modern Filipinas |work=Rappler |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |url-status=live |access-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240627075336/https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |archive-date=2024-06-27}}</ref> Ang pariralang "''eyyy''," na kasama sa lirika ng kanta, ay naging tanyag din sa paraan ng pananalita ng mga Pilipino at naugnay sa miyembro ng Bini na si Sheena.<ref>{{Cite news |last=Uson |first=Melanie |date=July 23, 2024 |title=What's up with 'Eyyy ka muna eyyy'?: The origin and meaning behind the catchphrase |language=en |work=Philstar Life |url=https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |url-status=live |access-date=July 30, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240730162602/https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |archive-date=2024-07-30}}</ref> Noong Disyembre 5, 2024, kinilala ang "Salamin Salamin" bilang Top 1 ''music video'' ng taong 2024 sa YouTube sa Pilipinas, habang ang ''lyric video'' nito ay napunta sa ikawalong puwesto.<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Gelo |date=2024-12-05 |title=YouTube’s trending videos of 2024: Content creator Esnyr, BINI on top |url=https://www.rappler.com/technology/social-media/youtube-top-trending-2024-videos-content-creator-esnyr-bini/ |access-date=2024-12-05 |website=[[Rappler]] |language=en}}</ref> == Komersyal na pagganap == Kasabay ng tagumpay sa mundo ng ''online'' ng dating single ni Bini na "Pantropiko" sa [[hatirang pangmadla]] na [[TikTok]],<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Angelo |date=April 21, 2024 |title=Summer of 'Pantropiko': The BINI craze continues |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240421082528/https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |archive-date=April 21, 2024 |access-date=August 8, 2024 |website=Rappler |language=en-US}}</ref> ang "Salamin, Salamin" at ''Talaarawan'' ang nanguna sa girl group na maging OPM na pambabaeng artista na may pinakamataas na ''streams'' sa [[Spotify]], gayundin ang grupong P-pop na may pinakamaraming buwanang tagapakinig sa ''online music streaming platform''.<ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=April 2, 2024 |title=BINI Have Become The Most Streamed OPM Female Artist On Spotify For The First Time |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240404040235/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |archive-date=April 4, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Saulog |first=Gabriel |date=March 19, 2024 |title=BINI Achieves Milestone of Becoming Filipino Pop Group With Most Monthly Listeners |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505190322/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |archive-date=May 5, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> Pumasok sa chart ng ''[[wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]'' Philippines Songs ang kantang ito sa ika-10 pwesto bilang sa isyu ng Abril 20, 2024.<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> Ang kantang ito, kasama ng "Pantropiko" na umabot sa isang bagong tuktok sa ika-5 pwesto<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> na parehong nagawa ng Bini na maging unang grupong sikat na musikang Pilipino na magkaroon ng maramihang mga lahok sa tsart at ang unang P-pop group na may mga lahok sa loob ng ika-10 pwesto. Tatlong buwan matapos itong ipalabas, ang "Salamin, Salamin" ay nangunguna sa tuktok ng tsart sa isyu ng Hunyo 8, 2024, na nagpatalsik sa ''chart-topper'' ng nakaraang linggo na "Pantropiko" at nag-iskor sa girl group ng kanilang pangalawang ''number one hit'' ng ''Billboard''.<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=June 5, 2024 |title=BINI Top Billboard's Philippines Songs Chart A Second Time With "Salamin, Salamin" |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240605082204/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |archive-date=June 5, 2024 |access-date=June 7, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> == Mga halaw == Ginamitan ng remake ang kanta na ginanap ng Bini sa isang patalastas para sa ''online shopping app'' na [[Shopee]], kasabay ng opisyal na pag-endorso ng grupo sa tatak na iyon. Isang parodya ng kanta na pinamagatang "Salarin, Salarin" ay inilabas sa comedy show ''[[Bubble Gang]]'' sa [[GMA Network]] noong Setyembre 29, 2024.<ref>{{Cite web |last=Acar |first=Aedrianne |date=September 29, 2024 |title='Salarin, Salarin' parody song gets big thumbs-up from fans, netizens on social media |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/bubble_gang/21614/salarin-salarin-parody-song-gets-big-thumbs-up-from-fans-netizens-on-social-media/photo |access-date=September 30, 2024 |publisher=[[GMA Network]]}}</ref> == Mga tsart == {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" |+Pagtatanghal sa tsart para sa "Salamin, Salamin" ! scope="col" | Tsart (2024) ! scope="col" | Pinakamataas na posisyon |- ! scope="row" | Pilipinas ([[wikipedia:Balangkas/Billboard|''Billboard'']])<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}<cite class="citation magazine cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ "Philippines Songs (Week of June 8, 2024)"]. ''[[Wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]''. Archived from [https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ the original] on June 4, 2024<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 8,</span> 2024</span>.</cite></ref> | 1 |- ! scope="row" | Pilipinas (Philippines Hot 100)<ref>{{Cite web |date=2024-07-03 |title=Philippines Hot 100 (Week of July 2, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=2024-07-06 |website=Billboard Philippines |language=en-US}}</ref> | 2 |- ! scope="row" | Pilipinas (''Top Philippine Songs'')<ref>{{Cite web |date=July 3, 2024 |title=Top Philippine Songs (Week of July 6, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/top-philippine-songs/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=July 6, 2024 |website=[[Billboard Philippines]] |language=en-PH}}</ref> | 2 |} == Mga karangalan == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+  ! scope="col" |Gantimpala ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Kategorya ! scope="col" |Result ! class="unsortable" scope="col" |{{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- ! scope="row" |Myx Music Awards |2024 |Pop Video ng Taon | {{Won}} |<ref>{{Cite web |last=Acebuche |first=Yoniel |date=2024-11-21 |title=List: Winners of MYX Music Awards 2024 |url=https://philstarlife.com/news-and-views/192605-list-the-winners-of-myx-music-awards-2024 |access-date=2024-11-21 |website=Philstar Life |publisher=[[The Philippine Star]]}}</ref> |- | rowspan="3" |P-pop Awards | rowspan="3" |2024 |Kanta ng Taon | {{pending}} | rowspan="3" |<ref>{{Cite web |date=December 3, 2024 |title=PPOP Music Awards 2024: Here's the list of official nominees |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/928782/ppop-music-awards-2024-nominees/story/ |access-date=December 3, 2024 |website=[[GMA News]] |language=en}}</ref> |- | align="center" |Music Video ng Taon | {{pending}} |- | align="center" |Disenyo ng Produksyon sa ''Music Video'' | {{pending}} |- |} == Mga sanggunian at panlabas na link == * {{YouTube|id=J1Ip2sC_lss|title=''Salamin, Salamin''}} 5ald21blpkpy3tns4d7ro3afn7p6bvt 2140565 2140560 2024-12-06T13:34:28Z Boyzillion 114309 Inalis ang hindi kailangan 2140565 wikitext text/x-wiki {{Infobox song|name=Salamin, Salamin|caption=|type=Single|artist=[[Bini (group)|Bini]]|EP=[[Talaarawan]]|language={{hlist|Filipino|Ingles}}|English_title=Mirror, Mirror|released=Marso 8, 2024|genre=[[Bubblegum pop]]|label=[[Star Music]]|length=3:50|producer=* Mat Olavides * Bojam|writer=* John Michael Conchada * Paula Rose Alcasid * Paulo Miguel Rañeses|prev_title=[[Pantropiko]]|prev_year=2023|next_title=[[Cherry on Top (Bini song)|Cherry on Top]]|next_year=2024|misc={{External music video|{{YouTube|J1Ip2sC_lss|"Salamin, Salamin"}}}}}} Ang "'''Salamin, Salamin'''" ay isang awiting narekord ng ''Filipino girl group'' na [[Bini (grupo)|Bini]]. Ito ay inilabas bilang ikatlong ''single'' ng kanilang ''debut extended play'' (EP) na ''Talaarawan'' noong Marso 8, 2024. == Sanligan at pagpapalabas == Matapos maipromowt ang kanilang kantang "Karera" at ang <nowiki><i>sleeper hit</i></nowiki> na "Pantropiko" bilang mga ''pre-release single'' para sa kanilang paparating na ''extended play'', binitawan ni ng grupo ang album na ''Talaarawan'' kasama ang lead single nitong "Salamin, Salamin" noong Marso 8, 2024, sa [[Pandaigdigang Araw ng Kababaihan]], upang iayon sa adbokasiya ng ''girl group'' sa pagbibigay-kapangyarihan sa kababaihan.<ref>{{Cite web |last=Mallorca |first=Hannah |date=2024-03-29 |title=BINI wants to help women realize their worth through music |url=https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240611030617/https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |archive-date=2024-06-11 |access-date=2024-08-08 |website=Inquirer |language=en}}</ref> Isang kasamang music video ang naipadala sa [[YouTube]] sa parehong araw at umabot ito ng mahigit isang milyong manonood noong Marso 27, sa loob ng halos tatlong linggo ng paglabas nito.<ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=BINI's 'Salamin, Salamin' MV garners over 1 million views |url=https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240808030103/https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |archive-date=August 8, 2024 |access-date=2024-08-08 |website=RepublicAsia |language=en-US}}</ref> == Komposisyon == Ang kantang "Salamin, Salamin" ay inilarawan bilang isang ''bubblegum pop'' na kanta na "perpektong nakakuha ng mga paru-parong iyong nakukuha kapag bumubulusok sa isang ''crush''." <ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=Cool jams from ABS-CBN Music to turn up your summer |url=https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240610162750/https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-date=2024-06-10 |access-date=2024-06-10 |website=ABS-CBN Newsroom}}</ref> Ang ''track'' na ito ay nilikha nina Mat Olavides at Bojam at sinulat nina John Michael Conchada, Paula Rose Alcasid, at Paulo Miguel Rañeses.<ref>{{Cite web |date=March 8, 2024 |title=Salamin, Salamin |url=https://music.apple.com/ph/song/salamin-salamin/1733853223 |access-date=June 10, 2024 |website=[[Apple Music]]}}</ref> == Pagtanggap == Ito ay itinuturing sa isang pagsusuri sa ''[[Rappler]]'' bilang nakapagpapaalaala sa masiglang alindog at nostalhikong mga tema na itinaguyod sa nauna nilang single na ''Talaarawan,'' ang kantang Pantropiko.<ref>{{Cite news |last=Geronimo |first=Mika |date=March 9, 2024 |title=More than P-pop idols, BINI is the Gen Z role model for modern Filipinas |work=Rappler |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |url-status=live |access-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240627075336/https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |archive-date=2024-06-27}}</ref> Ang pariralang "''eyyy''," na kasama sa lirika ng kanta, ay naging tanyag din sa paraan ng pananalita ng mga Pilipino at naugnay sa miyembro ng Bini na si Sheena.<ref>{{Cite news |last=Uson |first=Melanie |date=July 23, 2024 |title=What's up with 'Eyyy ka muna eyyy'?: The origin and meaning behind the catchphrase |language=en |work=Philstar Life |url=https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |url-status=live |access-date=July 30, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240730162602/https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |archive-date=2024-07-30}}</ref> Noong Disyembre 5, 2024, kinilala ang "Salamin Salamin" bilang Top 1 ''music video'' ng taong 2024 sa YouTube sa Pilipinas, habang ang ''lyric video'' nito ay napunta sa ikawalong puwesto.<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Gelo |date=2024-12-05 |title=YouTube’s trending videos of 2024: Content creator Esnyr, BINI on top |url=https://www.rappler.com/technology/social-media/youtube-top-trending-2024-videos-content-creator-esnyr-bini/ |access-date=2024-12-05 |website=[[Rappler]] |language=en}}</ref> == Komersyal na pagganap == Kasabay ng tagumpay sa mundo ng ''online'' ng dating single ni Bini na "Pantropiko" sa [[hatirang pangmadla]] na [[TikTok]],<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Angelo |date=April 21, 2024 |title=Summer of 'Pantropiko': The BINI craze continues |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240421082528/https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |archive-date=April 21, 2024 |access-date=August 8, 2024 |website=Rappler |language=en-US}}</ref> ang "Salamin, Salamin" at ''Talaarawan'' ang nanguna sa girl group na maging OPM na pambabaeng artista na may pinakamataas na ''streams'' sa [[Spotify]], gayundin ang grupong P-pop na may pinakamaraming buwanang tagapakinig sa ''online music streaming platform''.<ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=April 2, 2024 |title=BINI Have Become The Most Streamed OPM Female Artist On Spotify For The First Time |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240404040235/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |archive-date=April 4, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Saulog |first=Gabriel |date=March 19, 2024 |title=BINI Achieves Milestone of Becoming Filipino Pop Group With Most Monthly Listeners |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505190322/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |archive-date=May 5, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> Pumasok sa chart ng ''[[wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]'' Philippines Songs ang kantang ito sa ika-10 pwesto bilang sa isyu ng Abril 20, 2024.<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> Ang kantang ito, kasama ng "Pantropiko" na umabot sa isang bagong tuktok sa ika-5 pwesto<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> na parehong nagawa ng Bini na maging unang grupong sikat na musikang Pilipino na magkaroon ng maramihang mga lahok sa tsart at ang unang P-pop group na may mga lahok sa loob ng ika-10 pwesto. Tatlong buwan matapos itong ipalabas, ang "Salamin, Salamin" ay nangunguna sa tuktok ng tsart sa isyu ng Hunyo 8, 2024, na nagpatalsik sa ''chart-topper'' ng nakaraang linggo na "Pantropiko" at nag-iskor sa girl group ng kanilang pangalawang ''number one hit'' ng ''Billboard''.<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=June 5, 2024 |title=BINI Top Billboard's Philippines Songs Chart A Second Time With "Salamin, Salamin" |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240605082204/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |archive-date=June 5, 2024 |access-date=June 7, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> == Mga halaw == Ginamitan ng remake ang kanta na ginanap ng Bini sa isang patalastas para sa ''online shopping app'' na [[Shopee]], kasabay ng opisyal na pag-endorso ng grupo sa tatak na iyon. Isang parodya ng kanta na pinamagatang "Salarin, Salarin" ay inilabas sa comedy show ''[[Bubble Gang]]'' sa [[GMA Network]] noong Setyembre 29, 2024.<ref>{{Cite web |last=Acar |first=Aedrianne |date=September 29, 2024 |title='Salarin, Salarin' parody song gets big thumbs-up from fans, netizens on social media |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/bubble_gang/21614/salarin-salarin-parody-song-gets-big-thumbs-up-from-fans-netizens-on-social-media/photo |access-date=September 30, 2024 |publisher=[[GMA Network]]}}</ref> == Mga tsart == {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" |+Pagtatanghal sa tsart para sa "Salamin, Salamin" ! scope="col" | Tsart (2024) ! scope="col" | Pinakamataas na posisyon |- ! scope="row" | Pilipinas ([[wikipedia:Balangkas/Billboard|''Billboard'']])<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}<cite class="citation magazine cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ "Philippines Songs (Week of June 8, 2024)"]. ''[[Wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]''. Archived from [https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ the original] on June 4, 2024<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 8,</span> 2024</span>.</cite></ref> | 1 |- ! scope="row" | Pilipinas (Philippines Hot 100)<ref>{{Cite web |date=2024-07-03 |title=Philippines Hot 100 (Week of July 2, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=2024-07-06 |website=Billboard Philippines |language=en-US}}</ref> | 2 |- ! scope="row" | Pilipinas (''Top Philippine Songs'')<ref>{{Cite web |date=July 3, 2024 |title=Top Philippine Songs (Week of July 6, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/top-philippine-songs/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=July 6, 2024 |website=[[Billboard Philippines]] |language=en-PH}}</ref> | 2 |} == Mga karangalan == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+  ! scope="col" |Gantimpala ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Kategorya ! scope="col" |Result ! class="unsortable" scope="col" |{{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- ! scope="row" |Myx Music Awards |2024 |Pop Video ng Taon | {{Won}} |<ref>{{Cite web |last=Acebuche |first=Yoniel |date=2024-11-21 |title=List: Winners of MYX Music Awards 2024 |url=https://philstarlife.com/news-and-views/192605-list-the-winners-of-myx-music-awards-2024 |access-date=2024-11-21 |website=Philstar Life |publisher=[[The Philippine Star]]}}</ref> |- | rowspan="3" |P-pop Awards | rowspan="3" |2024 |Kanta ng Taon | {{pending}} | rowspan="3" |<ref>{{Cite web |date=December 3, 2024 |title=PPOP Music Awards 2024: Here's the list of official nominees |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/928782/ppop-music-awards-2024-nominees/story/ |access-date=December 3, 2024 |website=[[GMA News]] |language=en}}</ref> |- | align="center" |Music Video ng Taon | {{pending}} |- | align="center" |Disenyo ng Produksyon sa ''Music Video'' | {{pending}} |- |} == Mga sanggunian at panlabas na link == * {{YouTube|id=J1Ip2sC_lss|title=''Salamin, Salamin''}} miq2ponhumhgfh1odtlu72ym8a4fewe 2140566 2140565 2024-12-06T13:35:29Z Boyzillion 114309 /* Komposisyon */ Inalis ang space 2140566 wikitext text/x-wiki {{Infobox song|name=Salamin, Salamin|caption=|type=Single|artist=[[Bini (group)|Bini]]|EP=[[Talaarawan]]|language={{hlist|Filipino|Ingles}}|English_title=Mirror, Mirror|released=Marso 8, 2024|genre=[[Bubblegum pop]]|label=[[Star Music]]|length=3:50|producer=* Mat Olavides * Bojam|writer=* John Michael Conchada * Paula Rose Alcasid * Paulo Miguel Rañeses|prev_title=[[Pantropiko]]|prev_year=2023|next_title=[[Cherry on Top (Bini song)|Cherry on Top]]|next_year=2024|misc={{External music video|{{YouTube|J1Ip2sC_lss|"Salamin, Salamin"}}}}}} Ang "'''Salamin, Salamin'''" ay isang awiting narekord ng ''Filipino girl group'' na [[Bini (grupo)|Bini]]. Ito ay inilabas bilang ikatlong ''single'' ng kanilang ''debut extended play'' (EP) na ''Talaarawan'' noong Marso 8, 2024. == Sanligan at pagpapalabas == Matapos maipromowt ang kanilang kantang "Karera" at ang <nowiki><i>sleeper hit</i></nowiki> na "Pantropiko" bilang mga ''pre-release single'' para sa kanilang paparating na ''extended play'', binitawan ni ng grupo ang album na ''Talaarawan'' kasama ang lead single nitong "Salamin, Salamin" noong Marso 8, 2024, sa [[Pandaigdigang Araw ng Kababaihan]], upang iayon sa adbokasiya ng ''girl group'' sa pagbibigay-kapangyarihan sa kababaihan.<ref>{{Cite web |last=Mallorca |first=Hannah |date=2024-03-29 |title=BINI wants to help women realize their worth through music |url=https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240611030617/https://entertainment.inquirer.net/548993/bini-wants-to-help-women-realize-their-worth-through-music |archive-date=2024-06-11 |access-date=2024-08-08 |website=Inquirer |language=en}}</ref> Isang kasamang music video ang naipadala sa [[YouTube]] sa parehong araw at umabot ito ng mahigit isang milyong manonood noong Marso 27, sa loob ng halos tatlong linggo ng paglabas nito.<ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=BINI's 'Salamin, Salamin' MV garners over 1 million views |url=https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240808030103/https://republicasiamedia.com/generation/binis-salamin-salamin-mv-garners-over-1-million-views/ |archive-date=August 8, 2024 |access-date=2024-08-08 |website=RepublicAsia |language=en-US}}</ref> == Komposisyon == Ang kantang "Salamin, Salamin" ay inilarawan bilang isang ''bubblegum pop'' na kanta na "perpektong nakakuha ng mga paru-parong iyong nakukuha kapag bumubulusok sa isang ''crush''.<ref>{{Cite web |date=2024-03-27 |title=Cool jams from ABS-CBN Music to turn up your summer |url=https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240610162750/https://www.abs-cbn.com/newsroom/listicles/2024/3/27/cool-jams-from-abs-cbn-music-this-summer?lang=en |archive-date=2024-06-10 |access-date=2024-06-10 |website=ABS-CBN Newsroom}}</ref> Ang ''track'' na ito ay nilikha nina Mat Olavides at Bojam at sinulat nina John Michael Conchada, Paula Rose Alcasid, at Paulo Miguel Rañeses.<ref>{{Cite web |date=March 8, 2024 |title=Salamin, Salamin |url=https://music.apple.com/ph/song/salamin-salamin/1733853223 |access-date=June 10, 2024 |website=[[Apple Music]]}}</ref> == Pagtanggap == Ito ay itinuturing sa isang pagsusuri sa ''[[Rappler]]'' bilang nakapagpapaalaala sa masiglang alindog at nostalhikong mga tema na itinaguyod sa nauna nilang single na ''Talaarawan,'' ang kantang Pantropiko.<ref>{{Cite news |last=Geronimo |first=Mika |date=March 9, 2024 |title=More than P-pop idols, BINI is the Gen Z role model for modern Filipinas |work=Rappler |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |url-status=live |access-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240627075336/https://www.rappler.com/entertainment/music/p-pop-idols-bini-gen-z-role-models-modern-filipinas/ |archive-date=2024-06-27}}</ref> Ang pariralang "''eyyy''," na kasama sa lirika ng kanta, ay naging tanyag din sa paraan ng pananalita ng mga Pilipino at naugnay sa miyembro ng Bini na si Sheena.<ref>{{Cite news |last=Uson |first=Melanie |date=July 23, 2024 |title=What's up with 'Eyyy ka muna eyyy'?: The origin and meaning behind the catchphrase |language=en |work=Philstar Life |url=https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |url-status=live |access-date=July 30, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240730162602/https://philstarlife.com/geeky/247791-eyyy-ka-muna-eyyy-trend?page=3 |archive-date=2024-07-30}}</ref> Noong Disyembre 5, 2024, kinilala ang "Salamin Salamin" bilang Top 1 ''music video'' ng taong 2024 sa YouTube sa Pilipinas, habang ang ''lyric video'' nito ay napunta sa ikawalong puwesto.<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Gelo |date=2024-12-05 |title=YouTube’s trending videos of 2024: Content creator Esnyr, BINI on top |url=https://www.rappler.com/technology/social-media/youtube-top-trending-2024-videos-content-creator-esnyr-bini/ |access-date=2024-12-05 |website=[[Rappler]] |language=en}}</ref> == Komersyal na pagganap == Kasabay ng tagumpay sa mundo ng ''online'' ng dating single ni Bini na "Pantropiko" sa [[hatirang pangmadla]] na [[TikTok]],<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Angelo |date=April 21, 2024 |title=Summer of 'Pantropiko': The BINI craze continues |url=https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240421082528/https://www.rappler.com/entertainment/music/summer-pantropiko-the-bini-craze-continues/ |archive-date=April 21, 2024 |access-date=August 8, 2024 |website=Rappler |language=en-US}}</ref> ang "Salamin, Salamin" at ''Talaarawan'' ang nanguna sa girl group na maging OPM na pambabaeng artista na may pinakamataas na ''streams'' sa [[Spotify]], gayundin ang grupong P-pop na may pinakamaraming buwanang tagapakinig sa ''online music streaming platform''.<ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=April 2, 2024 |title=BINI Have Become The Most Streamed OPM Female Artist On Spotify For The First Time |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240404040235/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-have-become-the-most-streamed-opm-female-artist-on-spotify-for-the-first-time/ |archive-date=April 4, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Saulog |first=Gabriel |date=March 19, 2024 |title=BINI Achieves Milestone of Becoming Filipino Pop Group With Most Monthly Listeners |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505190322/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-achieves-milestone-of-becoming-filipino-pop-group-with-most-monthly-listeners/ |archive-date=May 5, 2024 |access-date=May 6, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> Pumasok sa chart ng ''[[wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]'' Philippines Songs ang kantang ito sa ika-10 pwesto bilang sa isyu ng Abril 20, 2024.<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> Ang kantang ito, kasama ng "Pantropiko" na umabot sa isang bagong tuktok sa ika-5 pwesto<ref>{{Cite magazine |title=Philippines Songs (Week of April 20, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240417215450/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-04-20/ |archive-date=April 17, 2024 |access-date=May 14, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref> na parehong nagawa ng Bini na maging unang grupong sikat na musikang Pilipino na magkaroon ng maramihang mga lahok sa tsart at ang unang P-pop group na may mga lahok sa loob ng ika-10 pwesto. Tatlong buwan matapos itong ipalabas, ang "Salamin, Salamin" ay nangunguna sa tuktok ng tsart sa isyu ng Hunyo 8, 2024, na nagpatalsik sa ''chart-topper'' ng nakaraang linggo na "Pantropiko" at nag-iskor sa girl group ng kanilang pangalawang ''number one hit'' ng ''Billboard''.<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Go |first=Mayks |date=June 5, 2024 |title=BINI Top Billboard's Philippines Songs Chart A Second Time With "Salamin, Salamin" |url=https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240605082204/https://billboardphilippines.com/market/industry-news/bini-tops-billboards-philippines-songs-chart-a-second-time-with-salamin-salamin-2024/ |archive-date=June 5, 2024 |access-date=June 7, 2024 |magazine=[[Billboard Philippines]] |language=en}}</ref> == Mga halaw == Ginamitan ng remake ang kanta na ginanap ng Bini sa isang patalastas para sa ''online shopping app'' na [[Shopee]], kasabay ng opisyal na pag-endorso ng grupo sa tatak na iyon. Isang parodya ng kanta na pinamagatang "Salarin, Salarin" ay inilabas sa comedy show ''[[Bubble Gang]]'' sa [[GMA Network]] noong Setyembre 29, 2024.<ref>{{Cite web |last=Acar |first=Aedrianne |date=September 29, 2024 |title='Salarin, Salarin' parody song gets big thumbs-up from fans, netizens on social media |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/bubble_gang/21614/salarin-salarin-parody-song-gets-big-thumbs-up-from-fans-netizens-on-social-media/photo |access-date=September 30, 2024 |publisher=[[GMA Network]]}}</ref> == Mga tsart == {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" |+Pagtatanghal sa tsart para sa "Salamin, Salamin" ! scope="col" | Tsart (2024) ! scope="col" | Pinakamataas na posisyon |- ! scope="row" | Pilipinas ([[wikipedia:Balangkas/Billboard|''Billboard'']])<ref name="Philippines Songs">{{Cite magazine |date= |title=Philippines Songs (Week of June 8, 2024) |url=https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ |archive-date=June 4, 2024 |access-date=June 8, 2024 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}<cite class="citation magazine cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20240604103929/https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ "Philippines Songs (Week of June 8, 2024)"]. ''[[Wikipedia:Balangkas/Billboard|Billboard]]''. Archived from [https://www.billboard.com/charts/philippines-songs-hotw/2024-06-08/ the original] on June 4, 2024<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 8,</span> 2024</span>.</cite></ref> | 1 |- ! scope="row" | Pilipinas (Philippines Hot 100)<ref>{{Cite web |date=2024-07-03 |title=Philippines Hot 100 (Week of July 2, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=2024-07-06 |website=Billboard Philippines |language=en-US}}</ref> | 2 |- ! scope="row" | Pilipinas (''Top Philippine Songs'')<ref>{{Cite web |date=July 3, 2024 |title=Top Philippine Songs (Week of July 6, 2024) |url=https://billboardphilippines.com/chart/top-philippine-songs/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240703093531/https://billboardphilippines.com/chart/philippines-hot-100/07-02-2024/ |archive-date=July 3, 2024 |access-date=July 6, 2024 |website=[[Billboard Philippines]] |language=en-PH}}</ref> | 2 |} == Mga karangalan == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+  ! scope="col" |Gantimpala ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Kategorya ! scope="col" |Result ! class="unsortable" scope="col" |{{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- ! scope="row" |Myx Music Awards |2024 |Pop Video ng Taon | {{Won}} |<ref>{{Cite web |last=Acebuche |first=Yoniel |date=2024-11-21 |title=List: Winners of MYX Music Awards 2024 |url=https://philstarlife.com/news-and-views/192605-list-the-winners-of-myx-music-awards-2024 |access-date=2024-11-21 |website=Philstar Life |publisher=[[The Philippine Star]]}}</ref> |- | rowspan="3" |P-pop Awards | rowspan="3" |2024 |Kanta ng Taon | {{pending}} | rowspan="3" |<ref>{{Cite web |date=December 3, 2024 |title=PPOP Music Awards 2024: Here's the list of official nominees |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/928782/ppop-music-awards-2024-nominees/story/ |access-date=December 3, 2024 |website=[[GMA News]] |language=en}}</ref> |- | align="center" |Music Video ng Taon | {{pending}} |- | align="center" |Disenyo ng Produksyon sa ''Music Video'' | {{pending}} |- |} == Mga sanggunian at panlabas na link == * {{YouTube|id=J1Ip2sC_lss|title=''Salamin, Salamin''}} avibbboreysix9lve8cil25gm139t5j Usapan:Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan 1 331711 2140561 2024-12-06T12:58:37Z Buszmail 67296 /* Pagbabago */ bagong seksiyon 2140561 wikitext text/x-wiki == Pagbabago == Sinimulan ko ang artikulong '''Listahan ng mga makasaysayang lansangan ng Maynila ''' hindi upang maging katulad lamang sa Tagalog ng nakasulat sa English Wikipedia, ngunit upang makapagbuo ng isang sulating nakatutok ukol sa '''Lumang Maynila'''. Kung may nakabukod na artikulo para sa mga modernong daanan sa '''Kalakhang Maynila''', ito sana -- sa aking paniniwala -- ay magiging mas mainam dahil hindi magiging labo-labo. Gayunpaman, sa kadulo-dulohan, ''palagi kong ginagalang ko ang kapasyahan ng admin''. [https://opinion.inquirer.net/123590/why-not-bring-back-the-old-street-names Katulad sa aking pananaw ► ] ~~ [[Tagagamit:Buszmail|Buszmail]] ([[Usapang tagagamit:Buszmail|kausapin]]) 12:58, 6 Disyembre 2024 (UTC) qhuf7r06cycq4ykqfnzt5fww2jx6yu6 2140622 2140561 2024-12-07T06:35:44Z Jojit fb 38 Inilipat ni Jojit fb ang pahinang [[Usapan:Talaan ng mga lansangan ng Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] sa [[Usapan:Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] 2140561 wikitext text/x-wiki == Pagbabago == Sinimulan ko ang artikulong '''Listahan ng mga makasaysayang lansangan ng Maynila ''' hindi upang maging katulad lamang sa Tagalog ng nakasulat sa English Wikipedia, ngunit upang makapagbuo ng isang sulating nakatutok ukol sa '''Lumang Maynila'''. Kung may nakabukod na artikulo para sa mga modernong daanan sa '''Kalakhang Maynila''', ito sana -- sa aking paniniwala -- ay magiging mas mainam dahil hindi magiging labo-labo. Gayunpaman, sa kadulo-dulohan, ''palagi kong ginagalang ko ang kapasyahan ng admin''. [https://opinion.inquirer.net/123590/why-not-bring-back-the-old-street-names Katulad sa aking pananaw ► ] ~~ [[Tagagamit:Buszmail|Buszmail]] ([[Usapang tagagamit:Buszmail|kausapin]]) 12:58, 6 Disyembre 2024 (UTC) qhuf7r06cycq4ykqfnzt5fww2jx6yu6 Padron:Tacloban Radio 10 331712 2140563 2024-12-06T13:03:05Z Superastig 11141 Bagong pahina: {{navbox |name=Tacloban Radio |title=Mga himpilan ng radyo sa [[Tacloban]] at [[Ormoc]] |state={{{state|autocollapse}}} |listclass=hlist |group1=Batay sa<br>AM frequency |list1= *[[DYDW-AM|DYDW 531]] *[[DYVL-AM|DYVL 819]] *[[DZRH|DYTH 990]] |group2=Batay sa<br>FM frequency |list2= *[[Intercontinental Broadcasting Corporation|DYMP 87.7]] *[[DYAW|DYAW 89.5]] *[[DYAJ|DYAJ 90.3]] (Ormoc) *[[DYPH|DYPH 90.3]] (Tolosa) *[[DYTM|DYTM 91.1]] *DYBK 92.5 *[[DYTY|DYTY 93.5]] *Philippine... 2140563 wikitext text/x-wiki {{navbox |name=Tacloban Radio |title=Mga himpilan ng radyo sa [[Tacloban]] at [[Ormoc]] |state={{{state|autocollapse}}} |listclass=hlist |group1=Batay sa<br>AM frequency |list1= *[[DYDW-AM|DYDW 531]] *[[DYVL-AM|DYVL 819]] *[[DZRH|DYTH 990]] |group2=Batay sa<br>FM frequency |list2= *[[Intercontinental Broadcasting Corporation|DYMP 87.7]] *[[DYAW|DYAW 89.5]] *[[DYAJ|DYAJ 90.3]] (Ormoc) *[[DYPH|DYPH 90.3]] (Tolosa) *[[DYTM|DYTM 91.1]] *DYBK 92.5 *[[DYTY|DYTY 93.5]] *[[Philippine Broadcasting Service|DYPL 94.3]] *[[DYTX|DYTX 95.1]] *[[DYCJ|DYCJ 96.7]] *[[DYFE|DYFE 97.5]] *[[Century Broadcasting Network|DYXV 98.3]] *[[DYXY|DYXY 99.1]] *[[DYTA|DYTA 99.9]] (Tacloban) *[[DYAB-FM|DYOC 99.9]] (Ormoc) *[[DYDR|DYDR 100.7]] *101.5 *[[DYTG|DYTG 103.1]] (Tacloban) *[[Nutriskwela Community Radio|DYNG 103.1]] (Palompon) *[[DYAB-FM|DYAB 104.7]] (Tacloban) *[[DYDC|DYDC 104.7]] (Baybay) *[[DYOD|DYOD 106.3]] *[[DYXC|DYXC 107.1]] *107.9 |group3=Callsign na<br>hindi aktibo |list3= *[[DYDC|DYAC 1449]]<sup>1</sup> *[[DYBR-AM|DYBR 711]] *[[DYCT-FM|DYCT 102.3]] *[[Southern Broadcasting Network|DYJP 101.5]] *[[DYFE|DYOU 97.5]]<sup>1</sup> *DYRR 792 *[[:en:DYTC-FM|DYTC 94.3]] *[[DYTX|DYWR 594]]<sup>1</sup> |below=<sup>1</sup>Aktibo pa rin, pero sa ibang callsign at ibang paga-ari. {{Philippine Radio Markets}} }}<noinclude> {{navbox documentation}} [[Category:Nabigasyong Panradyo]] </noinclude> inyz8wwvpipfbtdrj1e1pb6ryze0sec Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Benguet 14 331713 2140564 2024-12-06T13:06:05Z Superastig 11141 Bagong pahina: [[Kategorya:Mga himpilan ng radyo sa Pilipinas|Benguet]] 2140564 wikitext text/x-wiki [[Kategorya:Mga himpilan ng radyo sa Pilipinas|Benguet]] 2wcwazbxe18r3x7rp15sbwg90z8ocqf Hugh Cuming 0 331714 2140571 2024-12-06T14:10:04Z BZLikesHistory2019 139860 Inilikha sa pagsalin ng pahinang "[[:en:Special:Redirect/revision/1232692343|Hugh Cuming]]" 2140571 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Hugh_Cuming_1791-1865.jpg|right|thumb|297x297px| Isang larawan ni Hugh Cuming sa huling bahagi ng kanyang buhay, na may mga butikki (''snail shells'') ng ilang [[Tropiko|tropikal]] na mga espesye ng kalanghuga (''sea snails'') sa kanyang tabi sa mesa]] '''Si Hugh Cuming''' (14 Pebrero 1791 - 10 Agosto 1865) ay isang [[Inglatera|Ingles]] na kolektor na interesado sa [[likas na kasaysayan]], partikular sa konkolohiya at [[botanika]]. Siya ay inilarawan bilang "Prinsipe ng mga Kolektor".<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}</ref> Ipinanganak sa [[Inglatera]], gumugol siya ng ilang taon sa bansa sa [[Timog Amerika]] na [[Chile]], kung saan naging matagumpay siyang negosyante. Ginamit niya ang kanyang naipon na pera para bumili ng barko na partikular na itinayo para sa pangongolekta ng mga espesimen, at naglakbay nang malawakan sa pagngongolekta ng mga paglalakbay na nagkakamal ng libu-libong mga espesimen. Pagkatapos ng kanyang kamatayan, karamihan sa kanyang materyales ay binili ng Museo ng Natural na Kasaysayan sa [[Londres]]. Ang isang bilang ng mga espesye ay ipinangalan sa kanya. == Unang bahagi ng kanyang buhay == Si Cuming ay isinilang sa Washbrook, Kanlurang Alvington sa kondado ng Devon kina Richard at Mary Cuming, isa sa tatlong anak sa isang pamilyang may katamtamang paraan. Noong bata pa lamang siya ay nagpakita siya ng masugid na interes sa mga [[halaman]] at lasi (''shell''), at sa pamamagitan ng kanyang pagkakakilala sa naturalista na si George Montagu, ang kanyang pagmamahal sa [[Likas na kasaysayan|natural na kasaysayan]] ay hinikayat at napaunlad. Noong ika-13 taong gulang ay nag-aprentis siya sa isang manlalayag. Nakilala niya ang mga mandaragat na nagsilab ng kanyang haraya sa kanilang mga kwento ng malalayong [[daungan]] at pamumuhay sa [[dagat]]. Sa paghahanap ng pakikipagsapalaran, noong taong 1819 ay naglakbay siya sa [[Timog Amerika]], nanirahan sa lungsod ng [[Valparaiso]] sa bansang [[Chile]].<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFDance1980">Dance, S. Peter (1980). [https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 "Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors"]. ''Journal of the Society for the Bibliography of Natural History''. '''9''' (4): 477–501. [[Tagatukoy ng digital na bagay|doi]]:[[doi:10.3366/jsbnh.1980.9.4.477|10.3366/jsbnh.1980.9.4.477]]. [[Pandaigdigang Pamantayang Bilang ng mga Publikasyong Seryal|ISSN]]&nbsp;[https://search.worldcat.org/issn/0037-9778 0037-9778].</cite></ref> == Pangongolekta ng mga lasi o ''shell'' sa Chile, Mehiko, at Timog Pasipiko == Sa lungsod ng Valparaiso nakilala niya si Ginoong Nugent, ang ''British'' na konsul, at Tenyenteng Frambly, isang kilalang konkolohista, na parehong nagpasigla at tumulong sa kanya sa pagpapadala ng mga halaman at lasi pabalik sa Inglatera. Ang mga espesimen ay sabik na tinanggap ni Cuming, at ang mga nagbabalik na barko ay nagdala ng dumaraming mga ''order'' para sa mga kakaibang materyales. Noong taong 1826, tinalikuran niya ang kanyang negosyo at ganap na inilaan ang kanyang oras sa pangongolekta ng mga nasabing espesimen. Para sa layuning ito inatasan niya ang isang [[yate]] na itatayo ayon sa sarili niyang mga espesipikasyon. Bininyagan sa pangalan na ''The Discoverer'' ([[Filipino]]: Ang Tumuklas), ang yate ay hayagang idinisenyo para sa koleksyon at pag-iimbak ng mga bagay na mula sa likas na kasaysayan. Sa loob ng halos isang taon ay naglakbay siya sa mga isla ng [[Oseaniya|Timog Pasipiko]], naghuhukay, at nangongolekta sa dagat at dalampasigan. Dahil sa kanyang ambisyon na dagdagan ang koleksyon ng mga lasi sa [[Museong Britaniko]], nagpatinda siya ng maraming kaso sa institusyong iyon. Nagpadala rin siya ng marami pang kaso ng mga naplantsang halaman at mas maraming buhay na materyales hangga't maaari sa mga botanikal na hardin ng Inglatera. Ilang sandali pa ang mga plano ay ginawa para sa isang pinalawig na paglalakbay sa baybayin ng [[Chile]] at baybayin ng Pasipiko ng [[Mehiko]]. Sa loob ng dalawang taon ay siniyasat niya ang baybayin ng Chile, nagdagdag ng mga halaman at lasi (''[[shell]]'') mula sa malayong hilaga gaya ng [[Acapulco]] sa bansang Mehiko. Sa pagtatapos ng kanyang paglalakbay, bumalik si Cuming sa Inglatera. == Ang paglalakbay patungong Pilipinas == [[Talaksan:Hugh_Cuming_Sepia.jpg|thumb|Si Cuming sa kanyang pag-aaral]] Noong taong 1835 ay naghanda siya para sa isa pang paglalakbay, sa pagkakataong ito sa bansang [[Pilipinas]]. Nagpatuloy siya sa pagkolekta ng mga lasi roon ngunit naging interesado rin siya sa mayaman at sari-saring [[sanghalamanan]] ng kapuluan. Sa kanyang apat na taon ng paggalugad sa Pilipinas, [[Singapore]], [[Santa Elena, Ascension, at Tristan da Cunha|Santa Elena]], at sa mga lugar ng Malacca, nakolekta niya ang napakagandang serye ng mga lasi ng mga [[kuhol]] sa lupa. Malaki ang kanyang naitulong sa mga koleksyong ito sa pamamagitan ng pagkuha ng mga serbisyo ng mga lokal na estudyante, na masayang nag-iikot sa mga kahoy at kagubatan para sa mga halaman at kuhol. Ito ay nagbigay-daan sa kanya upang tipunin ang pinakamayamang koleksyon na natipon ng isang indibidwal hanggang sa panahong iyon. Kabilang dito ang 130,000 espesimen ng pinatuyong halaman, 30,000 konkolohikal na espesye at barayti, malaking bilang ng mga [[ibon]], [[reptilya]], ''quadruped'' at [[insekto]], at maraming buhay na halaman ng orkidya, 33 sa mga ito ay mga espesyeng dati ay hindi kilala sa agham. Sa ''Philippine Journal of Science'' siya ay sinipi na nagsasaad: "Ang pinakadakilang layunin ng aking ambisyon ay ilagay ang aking koleksyon sa Museong Britaniko upang ito ay mapupuntahan ng lahat ng mundo ng siyentipiko at kung saan ito ay makapagbibigay sa mata ng mga tao ng isang kapansin-pansing halimbawa ng kung ano ang nagawa ng personal na industriya at paraan ng tao." Patungo sa wakas na ito, sa mga huling taon ay tinustusan niya ang ilang mga kolektor upang isagawa ang parehong gawaing ginawa niya.<ref name="epi">{{Cite journal |last=Melvill, J.C. |year=1895 |title=Epitome of the Life of the late Hugh Cuming, F.L.S., C.M.Z.S. etc. |url=https://archive.org/details/journalofconchol8189597conc/page/59/mode/1up |journal=Journal of Conchology |volume=8 |pages=59–70}}</ref><ref>{{Cite book |last=Scales |first=Helen |title=Naturalists in the Field |publisher=Brill |year=2018 |isbn=978-90-04-32384-1 |editor-last=MacGregor |editor-first=Arthur |pages=629–645 |chapter=Gathering Spirals: on the Naturalist and Shell Collector Hugh Cuming |doi=10.1163/9789004323841_022}}</ref> Ang kanyang mga [[orkidya]] na natuklasan ay hindi mabilang, at siya ang naging unang matagumpay na nagpapadala ng mga nabubuhay na orkid mula sa kabiserang [[Maynila]] hanggang Inglatera. Ang isang bilang ng mga orchid ay nagtataglay ng kanyang pangalan: ''Coelogyne cumingii'', ''[[Podochilus cumingii]]'', atbp. Ang tree fern ''na Cibotium cumingii'' ay ipinangalan din sa Cuming. <ref>{{Cite book |last=Large |first=Mark F. |url=https://archive.org/details/treeferns00mark |title=Tree Ferns |last2=Braggins |first2=John E. |author-link2=John E. Braggins |date=2004 |publisher=Timber Press. 360 pp |isbn=0-88192-630-2 |url-access=registration}}</ref> Si Cuming ay ginugunita sa mga kangalanang dalawahan (''scientific names'') ng limang espesye ng reptilyang Pilipino: ''Eutropis cumingi'', ''Luperosaurus cumingi'', ''Otosaurus cumingii'', ''Ramphotyphlops cumingii'', at ''Varanus cumingi.''<ref>Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). ''The Eponym Dictionary of Reptiles''. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 pp. {{ISBN|978-1-4214-0135-5}}. ("Cuming", p. 62).</ref> Bukod pa rito, ang siyentipikong pagkakakilanlan ng isang ibon, ang Scale-feathered Malkoha, katutubo sa hilagang mga lalawigan ng Pilipinas, ay nagdadala ng pangalan ni Cuming na ''[[Dasylophus Cumingi]].'' == Pagkatapos ng kanyang kamatayan == Noong taong 1866, ang pagkamatay ni Cuming noong Agosto 10, 1865, ay binili ng Museo ng Likas na Kalikasan (''Natural History Museum'') ng Londres (''London'') ang 82,992 ng kanyang mga espesimen sa halagang £6,000 (o katumbas ng ₱367,440 sa pera ng Pilipinas). Maraming mahahalagang akdang konkolohikal ang ibinatay sa koleksyong ito, kabilang ang ''[[Conchologia Iconica]]'' ni Reeve (1843-1878, mga 20 tomo) at ang Sowerbys na ''[[Thesaurus Conchyliorum]]'' (1842-1887, mga 5 tomo). Sa pangkalahatan, nakolekta ni Cuming ang humigit-kumulang na 130,000 mga espesimen ng herbaryo sa kanyang buhay. Ang mga botanikal na espesimen na nakolekta ni Cuming ay hawak ng Moscow University Herbarium, National Herbarium ng Netherlands, Royal Botanic Gardens, Kew, Missouri Botanical Garden, Conservatory at Botanical Garden ng Lungsod ng Geneva, ''Herbaria'' ng [[Pamantasang Harvard]], Copenhagen University Botanical Museum, ang New York Botanical Garden, ang United States National Herbarium, National Museum of Natural History, France, at ang National Herbarium ng Victoria Royal Botanic Gardens Victoria.<ref name="Komarovia">{{Cite journal |last=Seregin |first=A.P. |date=2010 |title=Collection of Hugh Cuming in the Moscow University Herbarium (MW) |url=https://www.researchgate.net/publication/261876680_Collection_of_Hugh_Cuming_in_the_Moscow_University_Herbarium_MW |journal=Komarovia |volume=7 |issue=1-2 |pages=72}}</ref> == Karaniwang pagdadaglat ng may-akda ==  Ang pamantayang pagdadaglat ng may-akda na '''Cuming''' ay ginagamit upang ipahiwatig ang taong ito bilang may-akda kapag nagbabanggit ng pangalang botanikal. == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na link == * [http://www.orchids.co.in/orchidologists/hugh-cuming.shtm Hugh Cuming] Ang gawa ni Hugh Cuming sa mga orchid {{Authority control}} [[Kategorya:Namatay noong 1865]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1791]] fq0cus9r3sq35yuyrcfxlkd4s36p9rp 2140573 2140571 2024-12-06T14:13:40Z BZLikesHistory2019 139860 Inayos ang date order 2140573 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Hugh_Cuming_1791-1865.jpg|right|thumb|297x297px| Isang larawan ni Hugh Cuming sa huling bahagi ng kanyang buhay, na may mga butikki (''snail shells'') ng ilang [[Tropiko|tropikal]] na mga espesye ng kalanghuga (''sea snails'') sa kanyang tabi sa mesa]] '''Si Hugh Cuming''' (Pebrero 14, 1791 - Agosto 10, 1865) ay isang [[Inglatera|Ingles]] na kolektor na interesado sa [[likas na kasaysayan]], partikular sa konkolohiya at [[botanika]]. Siya ay inilarawan bilang "Prinsipe ng mga Kolektor".<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}</ref> Ipinanganak sa [[Inglatera]], gumugol siya ng ilang taon sa bansa sa [[Timog Amerika]] na [[Chile]], kung saan naging matagumpay siyang negosyante. Ginamit niya ang kanyang naipon na pera para bumili ng barko na partikular na itinayo para sa pangongolekta ng mga espesimen, at naglakbay nang malawakan sa pagngongolekta ng mga paglalakbay na nagkakamal ng libu-libong mga espesimen. Pagkatapos ng kanyang kamatayan, karamihan sa kanyang materyales ay binili ng Museo ng Natural na Kasaysayan sa [[Londres]]. Ang isang bilang ng mga espesye ay ipinangalan sa kanya. == Unang bahagi ng kanyang buhay == Si Cuming ay isinilang sa Washbrook, Kanlurang Alvington sa kondado ng Devon kina Richard at Mary Cuming, isa sa tatlong anak sa isang pamilyang may katamtamang paraan. Noong bata pa lamang siya ay nagpakita siya ng masugid na interes sa mga [[halaman]] at lasi (''shell''), at sa pamamagitan ng kanyang pagkakakilala sa naturalista na si George Montagu, ang kanyang pagmamahal sa [[Likas na kasaysayan|natural na kasaysayan]] ay hinikayat at napaunlad. Noong ika-13 taong gulang ay nag-aprentis siya sa isang manlalayag. Nakilala niya ang mga mandaragat na nagsilab ng kanyang haraya sa kanilang mga kwento ng malalayong [[daungan]] at pamumuhay sa [[dagat]]. Sa paghahanap ng pakikipagsapalaran, noong taong 1819 ay naglakbay siya sa [[Timog Amerika]], nanirahan sa lungsod ng [[Valparaiso]] sa bansang [[Chile]].<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFDance1980">Dance, S. Peter (1980). [https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 "Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors"]. ''Journal of the Society for the Bibliography of Natural History''. '''9''' (4): 477–501. [[Tagatukoy ng digital na bagay|doi]]:[[doi:10.3366/jsbnh.1980.9.4.477|10.3366/jsbnh.1980.9.4.477]]. [[Pandaigdigang Pamantayang Bilang ng mga Publikasyong Seryal|ISSN]]&nbsp;[https://search.worldcat.org/issn/0037-9778 0037-9778].</cite></ref> == Pangongolekta ng mga lasi o ''shell'' sa Chile, Mehiko, at Timog Pasipiko == Sa lungsod ng Valparaiso nakilala niya si Ginoong Nugent, ang ''British'' na konsul, at Tenyenteng Frambly, isang kilalang konkolohista, na parehong nagpasigla at tumulong sa kanya sa pagpapadala ng mga halaman at lasi pabalik sa Inglatera. Ang mga espesimen ay sabik na tinanggap ni Cuming, at ang mga nagbabalik na barko ay nagdala ng dumaraming mga ''order'' para sa mga kakaibang materyales. Noong taong 1826, tinalikuran niya ang kanyang negosyo at ganap na inilaan ang kanyang oras sa pangongolekta ng mga nasabing espesimen. Para sa layuning ito inatasan niya ang isang [[yate]] na itatayo ayon sa sarili niyang mga espesipikasyon. Bininyagan sa pangalan na ''The Discoverer'' ([[Filipino]]: Ang Tumuklas), ang yate ay hayagang idinisenyo para sa koleksyon at pag-iimbak ng mga bagay na mula sa likas na kasaysayan. Sa loob ng halos isang taon ay naglakbay siya sa mga isla ng [[Oseaniya|Timog Pasipiko]], naghuhukay, at nangongolekta sa dagat at dalampasigan. Dahil sa kanyang ambisyon na dagdagan ang koleksyon ng mga lasi sa [[Museong Britaniko]], nagpatinda siya ng maraming kaso sa institusyong iyon. Nagpadala rin siya ng marami pang kaso ng mga naplantsang halaman at mas maraming buhay na materyales hangga't maaari sa mga botanikal na hardin ng Inglatera. Ilang sandali pa ang mga plano ay ginawa para sa isang pinalawig na paglalakbay sa baybayin ng [[Chile]] at baybayin ng Pasipiko ng [[Mehiko]]. Sa loob ng dalawang taon ay siniyasat niya ang baybayin ng Chile, nagdagdag ng mga halaman at lasi (''[[shell]]'') mula sa malayong hilaga gaya ng [[Acapulco]] sa bansang Mehiko. Sa pagtatapos ng kanyang paglalakbay, bumalik si Cuming sa Inglatera. == Ang paglalakbay patungong Pilipinas == [[Talaksan:Hugh_Cuming_Sepia.jpg|thumb|Si Cuming sa kanyang pag-aaral]] Noong taong 1835 ay naghanda siya para sa isa pang paglalakbay, sa pagkakataong ito sa bansang [[Pilipinas]]. Nagpatuloy siya sa pagkolekta ng mga lasi roon ngunit naging interesado rin siya sa mayaman at sari-saring [[sanghalamanan]] ng kapuluan. Sa kanyang apat na taon ng paggalugad sa Pilipinas, [[Singapore]], [[Santa Elena, Ascension, at Tristan da Cunha|Santa Elena]], at sa mga lugar ng Malacca, nakolekta niya ang napakagandang serye ng mga lasi ng mga [[kuhol]] sa lupa. Malaki ang kanyang naitulong sa mga koleksyong ito sa pamamagitan ng pagkuha ng mga serbisyo ng mga lokal na estudyante, na masayang nag-iikot sa mga kahoy at kagubatan para sa mga halaman at kuhol. Ito ay nagbigay-daan sa kanya upang tipunin ang pinakamayamang koleksyon na natipon ng isang indibidwal hanggang sa panahong iyon. Kabilang dito ang 130,000 espesimen ng pinatuyong halaman, 30,000 konkolohikal na espesye at barayti, malaking bilang ng mga [[ibon]], [[reptilya]], ''quadruped'' at [[insekto]], at maraming buhay na halaman ng orkidya, 33 sa mga ito ay mga espesyeng dati ay hindi kilala sa agham. Sa ''Philippine Journal of Science'' siya ay sinipi na nagsasaad: "Ang pinakadakilang layunin ng aking ambisyon ay ilagay ang aking koleksyon sa Museong Britaniko upang ito ay mapupuntahan ng lahat ng mundo ng siyentipiko at kung saan ito ay makapagbibigay sa mata ng mga tao ng isang kapansin-pansing halimbawa ng kung ano ang nagawa ng personal na industriya at paraan ng tao." Patungo sa wakas na ito, sa mga huling taon ay tinustusan niya ang ilang mga kolektor upang isagawa ang parehong gawaing ginawa niya.<ref name="epi">{{Cite journal |last=Melvill, J.C. |year=1895 |title=Epitome of the Life of the late Hugh Cuming, F.L.S., C.M.Z.S. etc. |url=https://archive.org/details/journalofconchol8189597conc/page/59/mode/1up |journal=Journal of Conchology |volume=8 |pages=59–70}}</ref><ref>{{Cite book |last=Scales |first=Helen |title=Naturalists in the Field |publisher=Brill |year=2018 |isbn=978-90-04-32384-1 |editor-last=MacGregor |editor-first=Arthur |pages=629–645 |chapter=Gathering Spirals: on the Naturalist and Shell Collector Hugh Cuming |doi=10.1163/9789004323841_022}}</ref> Ang kanyang mga [[orkidya]] na natuklasan ay hindi mabilang, at siya ang naging unang matagumpay na nagpapadala ng mga nabubuhay na orkid mula sa kabiserang [[Maynila]] hanggang Inglatera. Ang isang bilang ng mga orchid ay nagtataglay ng kanyang pangalan: ''Coelogyne cumingii'', ''[[Podochilus cumingii]]'', atbp. Ang tree fern ''na Cibotium cumingii'' ay ipinangalan din sa Cuming. <ref>{{Cite book |last=Large |first=Mark F. |url=https://archive.org/details/treeferns00mark |title=Tree Ferns |last2=Braggins |first2=John E. |author-link2=John E. Braggins |date=2004 |publisher=Timber Press. 360 pp |isbn=0-88192-630-2 |url-access=registration}}</ref> Si Cuming ay ginugunita sa mga kangalanang dalawahan (''scientific names'') ng limang espesye ng reptilyang Pilipino: ''Eutropis cumingi'', ''Luperosaurus cumingi'', ''Otosaurus cumingii'', ''Ramphotyphlops cumingii'', at ''Varanus cumingi.''<ref>Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). ''The Eponym Dictionary of Reptiles''. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 pp. {{ISBN|978-1-4214-0135-5}}. ("Cuming", p. 62).</ref> Bukod pa rito, ang siyentipikong pagkakakilanlan ng isang ibon, ang Scale-feathered Malkoha, katutubo sa hilagang mga lalawigan ng Pilipinas, ay nagdadala ng pangalan ni Cuming na ''[[Dasylophus Cumingi]].'' == Pagkatapos ng kanyang kamatayan == Noong taong 1866, ang pagkamatay ni Cuming noong Agosto 10, 1865, ay binili ng Museo ng Likas na Kalikasan (''Natural History Museum'') ng Londres (''London'') ang 82,992 ng kanyang mga espesimen sa halagang £6,000 (o katumbas ng ₱367,440 sa pera ng Pilipinas). Maraming mahahalagang akdang konkolohikal ang ibinatay sa koleksyong ito, kabilang ang ''[[Conchologia Iconica]]'' ni Reeve (1843-1878, mga 20 tomo) at ang Sowerbys na ''[[Thesaurus Conchyliorum]]'' (1842-1887, mga 5 tomo). Sa pangkalahatan, nakolekta ni Cuming ang humigit-kumulang na 130,000 mga espesimen ng herbaryo sa kanyang buhay. Ang mga botanikal na espesimen na nakolekta ni Cuming ay hawak ng Moscow University Herbarium, National Herbarium ng Netherlands, Royal Botanic Gardens, Kew, Missouri Botanical Garden, Conservatory at Botanical Garden ng Lungsod ng Geneva, ''Herbaria'' ng [[Pamantasang Harvard]], Copenhagen University Botanical Museum, ang New York Botanical Garden, ang United States National Herbarium, National Museum of Natural History, France, at ang National Herbarium ng Victoria Royal Botanic Gardens Victoria.<ref name="Komarovia">{{Cite journal |last=Seregin |first=A.P. |date=2010 |title=Collection of Hugh Cuming in the Moscow University Herbarium (MW) |url=https://www.researchgate.net/publication/261876680_Collection_of_Hugh_Cuming_in_the_Moscow_University_Herbarium_MW |journal=Komarovia |volume=7 |issue=1-2 |pages=72}}</ref> == Karaniwang pagdadaglat ng may-akda ==  Ang pamantayang pagdadaglat ng may-akda na '''Cuming''' ay ginagamit upang ipahiwatig ang taong ito bilang may-akda kapag nagbabanggit ng pangalang botanikal. == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na link == * [http://www.orchids.co.in/orchidologists/hugh-cuming.shtm Hugh Cuming] Ang gawa ni Hugh Cuming sa mga orchid {{Authority control}} [[Kategorya:Namatay noong 1865]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1791]] m62q3zn6bokrvpcxloxv0030arbrovs 2140574 2140573 2024-12-06T14:16:26Z BZLikesHistory2019 139860 Isinalin sa Filipino ang pangalan ng banyagang bansa 2140574 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Hugh_Cuming_1791-1865.jpg|right|thumb|297x297px| Isang larawan ni Hugh Cuming sa huling bahagi ng kanyang buhay, na may mga butikki (''snail shells'') ng ilang [[Tropiko|tropikal]] na mga espesye ng kalanghuga (''sea snails'') sa kanyang tabi sa mesa]] '''Si Hugh Cuming''' (Pebrero 14, 1791 - Agosto 10, 1865) ay isang [[Inglatera|Ingles]] na kolektor na interesado sa [[likas na kasaysayan]], partikular sa konkolohiya at [[botanika]]. Siya ay inilarawan bilang "Prinsipe ng mga Kolektor".<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}</ref> Ipinanganak sa [[Inglatera]], gumugol siya ng ilang taon sa bansa sa [[Timog Amerika]] na [[Chile]], kung saan naging matagumpay siyang negosyante. Ginamit niya ang kanyang naipon na pera para bumili ng barko na partikular na itinayo para sa pangongolekta ng mga espesimen, at naglakbay nang malawakan sa pagngongolekta ng mga paglalakbay na nagkakamal ng libu-libong mga espesimen. Pagkatapos ng kanyang kamatayan, karamihan sa kanyang materyales ay binili ng Museo ng Natural na Kasaysayan sa [[Londres]]. Ang isang bilang ng mga espesye ay ipinangalan sa kanya. == Unang bahagi ng kanyang buhay == Si Cuming ay isinilang sa Washbrook, Kanlurang Alvington sa kondado ng Devon kina Richard at Mary Cuming, isa sa tatlong anak sa isang pamilyang may katamtamang paraan. Noong bata pa lamang siya ay nagpakita siya ng masugid na interes sa mga [[halaman]] at lasi (''shell''), at sa pamamagitan ng kanyang pagkakakilala sa naturalista na si George Montagu, ang kanyang pagmamahal sa [[Likas na kasaysayan|natural na kasaysayan]] ay hinikayat at napaunlad. Noong ika-13 taong gulang ay nag-aprentis siya sa isang manlalayag. Nakilala niya ang mga mandaragat na nagsilab ng kanyang haraya sa kanilang mga kwento ng malalayong [[daungan]] at pamumuhay sa [[dagat]]. Sa paghahanap ng pakikipagsapalaran, noong taong 1819 ay naglakbay siya sa [[Timog Amerika]], nanirahan sa lungsod ng [[Valparaiso]] sa bansang [[Chile]].<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFDance1980">Dance, S. Peter (1980). [https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 "Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors"]. ''Journal of the Society for the Bibliography of Natural History''. '''9''' (4): 477–501. [[Tagatukoy ng digital na bagay|doi]]:[[doi:10.3366/jsbnh.1980.9.4.477|10.3366/jsbnh.1980.9.4.477]]. [[Pandaigdigang Pamantayang Bilang ng mga Publikasyong Seryal|ISSN]]&nbsp;[https://search.worldcat.org/issn/0037-9778 0037-9778].</cite></ref> == Pangongolekta ng mga lasi o ''shell'' sa Chile, Mehiko, at Timog Pasipiko == Sa lungsod ng Valparaiso nakilala niya si Ginoong Nugent, ang ''British'' na konsul, at Tenyenteng Frambly, isang kilalang konkolohista, na parehong nagpasigla at tumulong sa kanya sa pagpapadala ng mga halaman at lasi pabalik sa Inglatera. Ang mga espesimen ay sabik na tinanggap ni Cuming, at ang mga nagbabalik na barko ay nagdala ng dumaraming mga ''order'' para sa mga kakaibang materyales. Noong taong 1826, tinalikuran niya ang kanyang negosyo at ganap na inilaan ang kanyang oras sa pangongolekta ng mga nasabing espesimen. Para sa layuning ito inatasan niya ang isang [[yate]] na itatayo ayon sa sarili niyang mga espesipikasyon. Bininyagan sa pangalan na ''The Discoverer'' ([[Filipino]]: Ang Tumuklas), ang yate ay hayagang idinisenyo para sa koleksyon at pag-iimbak ng mga bagay na mula sa likas na kasaysayan. Sa loob ng halos isang taon ay naglakbay siya sa mga isla ng [[Oseaniya|Timog Pasipiko]], naghuhukay, at nangongolekta sa dagat at dalampasigan. Dahil sa kanyang ambisyon na dagdagan ang koleksyon ng mga lasi sa [[Museong Britaniko]], nagpatinda siya ng maraming kaso sa institusyong iyon. Nagpadala rin siya ng marami pang kaso ng mga naplantsang halaman at mas maraming buhay na materyales hangga't maaari sa mga botanikal na hardin ng Inglatera. Ilang sandali pa ang mga plano ay ginawa para sa isang pinalawig na paglalakbay sa baybayin ng [[Chile]] at baybayin ng Pasipiko ng [[Mehiko]]. Sa loob ng dalawang taon ay siniyasat niya ang baybayin ng Chile, nagdagdag ng mga halaman at lasi (''[[shell]]'') mula sa malayong hilaga gaya ng [[Acapulco]] sa bansang Mehiko. Sa pagtatapos ng kanyang paglalakbay, bumalik si Cuming sa Inglatera. == Ang paglalakbay patungong Pilipinas == [[Talaksan:Hugh_Cuming_Sepia.jpg|thumb|Si Cuming sa kanyang pag-aaral]] Noong taong 1835 ay naghanda siya para sa isa pang paglalakbay, sa pagkakataong ito sa bansang [[Pilipinas]]. Nagpatuloy siya sa pagkolekta ng mga lasi roon ngunit naging interesado rin siya sa mayaman at sari-saring [[sanghalamanan]] ng kapuluan. Sa kanyang apat na taon ng paggalugad sa Pilipinas, [[Singapore|Singapura]], [[Santa Elena, Ascension, at Tristan da Cunha|Santa Elena]], at sa mga lugar ng Malacca, nakolekta niya ang napakagandang serye ng mga lasi ng mga [[kuhol]] sa lupa. Malaki ang kanyang naitulong sa mga koleksyong ito sa pamamagitan ng pagkuha ng mga serbisyo ng mga lokal na estudyante, na masayang nag-iikot sa mga kahoy at kagubatan para sa mga halaman at kuhol. Ito ay nagbigay-daan sa kanya upang tipunin ang pinakamayamang koleksyon na natipon ng isang indibidwal hanggang sa panahong iyon. Kabilang dito ang 130,000 espesimen ng pinatuyong halaman, 30,000 konkolohikal na espesye at barayti, malaking bilang ng mga [[ibon]], [[reptilya]], ''quadruped'' at [[insekto]], at maraming buhay na halaman ng orkidya, 33 sa mga ito ay mga espesyeng dati ay hindi kilala sa agham. Sa ''Philippine Journal of Science'' siya ay sinipi na nagsasaad: "Ang pinakadakilang layunin ng aking ambisyon ay ilagay ang aking koleksyon sa Museong Britaniko upang ito ay mapupuntahan ng lahat ng mundo ng siyentipiko at kung saan ito ay makapagbibigay sa mata ng mga tao ng isang kapansin-pansing halimbawa ng kung ano ang nagawa ng personal na industriya at paraan ng tao." Patungo sa wakas na ito, sa mga huling taon ay tinustusan niya ang ilang mga kolektor upang isagawa ang parehong gawaing ginawa niya.<ref name="epi">{{Cite journal |last=Melvill, J.C. |year=1895 |title=Epitome of the Life of the late Hugh Cuming, F.L.S., C.M.Z.S. etc. |url=https://archive.org/details/journalofconchol8189597conc/page/59/mode/1up |journal=Journal of Conchology |volume=8 |pages=59–70}}</ref><ref>{{Cite book |last=Scales |first=Helen |title=Naturalists in the Field |publisher=Brill |year=2018 |isbn=978-90-04-32384-1 |editor-last=MacGregor |editor-first=Arthur |pages=629–645 |chapter=Gathering Spirals: on the Naturalist and Shell Collector Hugh Cuming |doi=10.1163/9789004323841_022}}</ref> Ang kanyang mga [[orkidya]] na natuklasan ay hindi mabilang, at siya ang naging unang matagumpay na nagpapadala ng mga nabubuhay na orkid mula sa kabiserang [[Maynila]] hanggang Inglatera. Ang isang bilang ng mga orchid ay nagtataglay ng kanyang pangalan: ''Coelogyne cumingii'', ''[[Podochilus cumingii]]'', atbp. Ang tree fern ''na Cibotium cumingii'' ay ipinangalan din sa Cuming. <ref>{{Cite book |last=Large |first=Mark F. |url=https://archive.org/details/treeferns00mark |title=Tree Ferns |last2=Braggins |first2=John E. |author-link2=John E. Braggins |date=2004 |publisher=Timber Press. 360 pp |isbn=0-88192-630-2 |url-access=registration}}</ref> Si Cuming ay ginugunita sa mga kangalanang dalawahan (''scientific names'') ng limang espesye ng reptilyang Pilipino: ''Eutropis cumingi'', ''Luperosaurus cumingi'', ''Otosaurus cumingii'', ''Ramphotyphlops cumingii'', at ''Varanus cumingi.''<ref>Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). ''The Eponym Dictionary of Reptiles''. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 pp. {{ISBN|978-1-4214-0135-5}}. ("Cuming", p. 62).</ref> Bukod pa rito, ang siyentipikong pagkakakilanlan ng isang ibon, ang Scale-feathered Malkoha, katutubo sa hilagang mga lalawigan ng Pilipinas, ay nagdadala ng pangalan ni Cuming na ''[[Dasylophus Cumingi]].'' == Pagkatapos ng kanyang kamatayan == Noong taong 1866, ang pagkamatay ni Cuming noong Agosto 10, 1865, ay binili ng Museo ng Likas na Kalikasan (''Natural History Museum'') ng Londres (''London'') ang 82,992 ng kanyang mga espesimen sa halagang £6,000 (o katumbas ng ₱367,440 sa pera ng Pilipinas). Maraming mahahalagang akdang konkolohikal ang ibinatay sa koleksyong ito, kabilang ang ''[[Conchologia Iconica]]'' ni Reeve (1843-1878, mga 20 tomo) at ang Sowerbys na ''[[Thesaurus Conchyliorum]]'' (1842-1887, mga 5 tomo). Sa pangkalahatan, nakolekta ni Cuming ang humigit-kumulang na 130,000 mga espesimen ng herbaryo sa kanyang buhay. Ang mga botanikal na espesimen na nakolekta ni Cuming ay hawak ng Moscow University Herbarium, National Herbarium ng Netherlands, Royal Botanic Gardens, Kew, Missouri Botanical Garden, Conservatory at Botanical Garden ng Lungsod ng Geneva, ''Herbaria'' ng [[Pamantasang Harvard]], Copenhagen University Botanical Museum, ang New York Botanical Garden, ang United States National Herbarium, National Museum of Natural History, France, at ang National Herbarium ng Victoria Royal Botanic Gardens Victoria.<ref name="Komarovia">{{Cite journal |last=Seregin |first=A.P. |date=2010 |title=Collection of Hugh Cuming in the Moscow University Herbarium (MW) |url=https://www.researchgate.net/publication/261876680_Collection_of_Hugh_Cuming_in_the_Moscow_University_Herbarium_MW |journal=Komarovia |volume=7 |issue=1-2 |pages=72}}</ref> == Karaniwang pagdadaglat ng may-akda ==  Ang pamantayang pagdadaglat ng may-akda na '''Cuming''' ay ginagamit upang ipahiwatig ang taong ito bilang may-akda kapag nagbabanggit ng pangalang botanikal. == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na link == * [http://www.orchids.co.in/orchidologists/hugh-cuming.shtm Hugh Cuming] Ang gawa ni Hugh Cuming sa mga orchid {{Authority control}} [[Kategorya:Namatay noong 1865]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1791]] olylo6azdiz9tjl5py2n2stfng7sw7l 2140575 2140574 2024-12-06T14:18:03Z BZLikesHistory2019 139860 Isinalin ang ibang bahagi sa Filipino 2140575 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Hugh_Cuming_1791-1865.jpg|right|thumb|297x297px| Isang larawan ni Hugh Cuming sa huling bahagi ng kanyang buhay, na may mga butikki (''snail shells'') ng ilang [[Tropiko|tropikal]] na mga espesye ng kalanghuga (''sea snails'') sa kanyang tabi sa mesa]] '''Si Hugh Cuming''' (Pebrero 14, 1791 - Agosto 10, 1865) ay isang [[Inglatera|Ingles]] na kolektor na interesado sa [[likas na kasaysayan]], partikular sa konkolohiya at [[botanika]]. Siya ay inilarawan bilang "Prinsipe ng mga Kolektor".<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}</ref> Ipinanganak sa [[Inglatera]], gumugol siya ng ilang taon sa bansa sa [[Timog Amerika]] na [[Chile]], kung saan naging matagumpay siyang negosyante. Ginamit niya ang kanyang naipon na pera para bumili ng barko na partikular na itinayo para sa pangongolekta ng mga espesimen, at naglakbay nang malawakan sa pagngongolekta ng mga paglalakbay na nagkakamal ng libu-libong mga espesimen. Pagkatapos ng kanyang kamatayan, karamihan sa kanyang materyales ay binili ng Museo ng Natural na Kasaysayan sa [[Londres]]. Ang isang bilang ng mga espesye ay ipinangalan sa kanya. == Unang bahagi ng kanyang buhay == Si Cuming ay isinilang sa Washbrook, Kanlurang Alvington sa kondado ng Devon kina Richard at Mary Cuming, isa sa tatlong anak sa isang pamilyang may katamtamang paraan. Noong bata pa lamang siya ay nagpakita siya ng masugid na interes sa mga [[halaman]] at lasi (''shell''), at sa pamamagitan ng kanyang pagkakakilala sa naturalista na si George Montagu, ang kanyang pagmamahal sa [[Likas na kasaysayan|natural na kasaysayan]] ay hinikayat at napaunlad. Noong ika-13 taong gulang ay nag-aprentis siya sa isang manlalayag. Nakilala niya ang mga mandaragat na nagsilab ng kanyang haraya sa kanilang mga kwento ng malalayong [[daungan]] at pamumuhay sa [[dagat]]. Sa paghahanap ng pakikipagsapalaran, noong taong 1819 ay naglakbay siya sa [[Timog Amerika]], nanirahan sa lungsod ng [[Valparaiso]] sa bansang [[Chile]].<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFDance1980">Dance, S. Peter (1980). [https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 "Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors"]. ''Journal of the Society for the Bibliography of Natural History''. '''9''' (4): 477–501. [[Tagatukoy ng digital na bagay|doi]]:[[doi:10.3366/jsbnh.1980.9.4.477|10.3366/jsbnh.1980.9.4.477]]. [[Pandaigdigang Pamantayang Bilang ng mga Publikasyong Seryal|ISSN]]&nbsp;[https://search.worldcat.org/issn/0037-9778 0037-9778].</cite></ref> == Pangongolekta ng mga lasi o ''shell'' sa Chile, Mehiko, at Timog Pasipiko == Sa lungsod ng Valparaiso nakilala niya si Ginoong Nugent, ang ''British'' na konsul, at Tenyenteng Frambly, isang kilalang konkolohista, na parehong nagpasigla at tumulong sa kanya sa pagpapadala ng mga halaman at lasi pabalik sa Inglatera. Ang mga espesimen ay sabik na tinanggap ni Cuming, at ang mga nagbabalik na barko ay nagdala ng dumaraming mga ''order'' para sa mga kakaibang materyales. Noong taong 1826, tinalikuran niya ang kanyang negosyo at ganap na inilaan ang kanyang oras sa pangongolekta ng mga nasabing espesimen. Para sa layuning ito inatasan niya ang isang [[yate]] na itatayo ayon sa sarili niyang mga espesipikasyon. Bininyagan sa pangalan na ''The Discoverer'' ([[Filipino]]: Ang Tumuklas), ang yate ay hayagang idinisenyo para sa koleksyon at pag-iimbak ng mga bagay na mula sa likas na kasaysayan. Sa loob ng halos isang taon ay naglakbay siya sa mga isla ng [[Oseaniya|Timog Pasipiko]], naghuhukay, at nangongolekta sa dagat at dalampasigan. Dahil sa kanyang ambisyon na dagdagan ang koleksyon ng mga lasi sa [[Museong Britaniko]], nagpatinda siya ng maraming kaso sa institusyong iyon. Nagpadala rin siya ng marami pang kaso ng mga naplantsang halaman at mas maraming buhay na materyales hangga't maaari sa mga botanikal na hardin ng Inglatera. Ilang sandali pa ang mga plano ay ginawa para sa isang pinalawig na paglalakbay sa baybayin ng [[Chile]] at baybayin ng Pasipiko ng [[Mehiko]]. Sa loob ng dalawang taon ay siniyasat niya ang baybayin ng Chile, nagdagdag ng mga halaman at lasi (''[[shell]]'') mula sa malayong hilaga gaya ng [[Acapulco]] sa bansang Mehiko. Sa pagtatapos ng kanyang paglalakbay, bumalik si Cuming sa Inglatera. == Ang paglalakbay patungong Pilipinas == [[Talaksan:Hugh_Cuming_Sepia.jpg|thumb|Si Cuming sa kanyang pag-aaral]] Noong taong 1835 ay naghanda siya para sa isa pang paglalakbay, sa pagkakataong ito sa bansang [[Pilipinas]]. Nagpatuloy siya sa pagkolekta ng mga lasi roon ngunit naging interesado rin siya sa mayaman at sari-saring [[sanghalamanan]] ng kapuluan. Sa kanyang apat na taon ng paggalugad sa Pilipinas, [[Singapore|Singapura]], [[Santa Elena, Ascension, at Tristan da Cunha|Santa Elena]], at sa mga lugar ng Malacca, nakolekta niya ang napakagandang serye ng mga lasi ng mga [[kuhol]] sa lupa. Malaki ang kanyang naitulong sa mga koleksyong ito sa pamamagitan ng pagkuha ng mga serbisyo ng mga lokal na estudyante, na masayang nag-iikot sa mga kahoy at kagubatan para sa mga halaman at kuhol. Ito ay nagbigay-daan sa kanya upang tipunin ang pinakamayamang koleksyon na natipon ng isang indibidwal hanggang sa panahong iyon. Kabilang dito ang 130,000 espesimen ng pinatuyong halaman, 30,000 konkolohikal na espesye at barayti, malaking bilang ng mga [[ibon]], [[reptilya]], ''quadruped'' at [[insekto]], at maraming buhay na halaman ng orkidya, 33 sa mga ito ay mga espesyeng dati ay hindi kilala sa agham. Sa ''Philippine Journal of Science'' siya ay sinipi na nagsasaad: "Ang pinakadakilang layunin ng aking ambisyon ay ilagay ang aking koleksyon sa Museong Britaniko upang ito ay mapupuntahan ng lahat ng mundo ng siyentipiko at kung saan ito ay makapagbibigay sa mata ng mga tao ng isang kapansin-pansing halimbawa ng kung ano ang nagawa ng personal na industriya at paraan ng tao." Patungo sa wakas na ito, sa mga huling taon ay tinustusan niya ang ilang mga kolektor upang isagawa ang parehong gawaing ginawa niya.<ref name="epi">{{Cite journal |last=Melvill, J.C. |year=1895 |title=Epitome of the Life of the late Hugh Cuming, F.L.S., C.M.Z.S. etc. |url=https://archive.org/details/journalofconchol8189597conc/page/59/mode/1up |journal=Journal of Conchology |volume=8 |pages=59–70}}</ref><ref>{{Cite book |last=Scales |first=Helen |title=Naturalists in the Field |publisher=Brill |year=2018 |isbn=978-90-04-32384-1 |editor-last=MacGregor |editor-first=Arthur |pages=629–645 |chapter=Gathering Spirals: on the Naturalist and Shell Collector Hugh Cuming |doi=10.1163/9789004323841_022}}</ref> Ang kanyang mga [[orkidya]] na natuklasan ay hindi mabilang, at siya ang naging unang matagumpay na nagpapadala ng mga nabubuhay na orkid mula sa kabiserang [[Maynila]] hanggang Inglatera. Ang isang bilang ng mga orchid ay nagtataglay ng kanyang pangalan: ''Coelogyne cumingii'', ''[[Podochilus cumingii]]'', atbp. Ang tree fern ''na Cibotium cumingii'' ay ipinangalan din sa Cuming. <ref>{{Cite book |last=Large |first=Mark F. |url=https://archive.org/details/treeferns00mark |title=Tree Ferns |last2=Braggins |first2=John E. |author-link2=John E. Braggins |date=2004 |publisher=Timber Press. 360 pp |isbn=0-88192-630-2 |url-access=registration}}</ref> Si Cuming ay ginugunita sa mga kangalanang dalawahan (''scientific names'') ng limang espesye ng reptilyang Pilipino: ''Eutropis cumingi'', ''Luperosaurus cumingi'', ''Otosaurus cumingii'', ''Ramphotyphlops cumingii'', at ''Varanus cumingi.''<ref>Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). ''The Eponym Dictionary of Reptiles''. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 pp. {{ISBN|978-1-4214-0135-5}}. ("Cuming", p. 62).</ref> Bukod pa rito, ang siyentipikong pagkakakilanlan ng isang ibon, ang Scale-feathered Malkoha, katutubo sa hilagang mga lalawigan ng Pilipinas, ay nagdadala ng pangalan ni Cuming na ''[[Dasylophus Cumingi]].'' == Pagkatapos ng kanyang kamatayan == Noong taong 1866, ang pagkamatay ni Cuming noong Agosto 10, 1865, ay binili ng Museo ng Likas na Kalikasan (''Natural History Museum'') ng Londres (''London'') ang 82,992 ng kanyang mga espesimen sa halagang £6,000 (o katumbas ng ₱367,440 sa pera ng Pilipinas). Maraming mahahalagang akdang konkolohikal ang ibinatay sa koleksyong ito, kabilang ang ''[[Conchologia Iconica]]'' ni Reeve (1843-1878, mga 20 tomo) at ang Sowerbys na ''[[Thesaurus Conchyliorum]]'' (1842-1887, mga 5 tomo). Sa pangkalahatan, nakolekta ni Cuming ang humigit-kumulang na 130,000 mga espesimen ng herbaryo sa kanyang buhay. Ang mga botanikal na espesimen na nakolekta ni Cuming ay hawak ng Moscow University Herbarium, National Herbarium ng Netherlands, Royal Botanic Gardens, Kew, Missouri Botanical Garden, Conservatory at Botanical Garden ng Lungsod ng Geneva, ''Herbaria'' ng [[Pamantasang Harvard]], Copenhagen University Botanical Museum, ang New York Botanical Garden, ang United States National Herbarium, National Museum of Natural History, France, at ang National Herbarium ng Victoria Royal Botanic Gardens Victoria.<ref name="Komarovia">{{Cite journal |last=Seregin |first=A.P. |date=2010 |title=Collection of Hugh Cuming in the Moscow University Herbarium (MW) |url=https://www.researchgate.net/publication/261876680_Collection_of_Hugh_Cuming_in_the_Moscow_University_Herbarium_MW |journal=Komarovia |volume=7 |issue=1-2 |pages=72}}</ref> == Karaniwang pagdadaglat ng may-akda ==  Ang pamantayang pagdadaglat ng may-akda na '''Cuming''' ay ginagamit upang ipahiwatig ang taong ito bilang may-akda kapag nagbabanggit ng pangalang botanikal. == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na kawing == * [http://www.orchids.co.in/orchidologists/hugh-cuming.shtm Hugh Cuming] Ang gawa ni Hugh Cuming sa mga orchid {{Authority control}} [[Kategorya:Namatay noong 1865]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1791]] b5vddun47s823mhnknt19m4mw055rvi 2140576 2140575 2024-12-06T14:23:01Z Boyzillion 114309 /* Pangongolekta ng mga lasi o shell sa Chile, Mehiko, at Timog Pasipiko */ Nagdagdag ng detalye 2140576 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Hugh_Cuming_1791-1865.jpg|right|thumb|297x297px| Isang larawan ni Hugh Cuming sa huling bahagi ng kanyang buhay, na may mga butikki (''snail shells'') ng ilang [[Tropiko|tropikal]] na mga espesye ng kalanghuga (''sea snails'') sa kanyang tabi sa mesa]] '''Si Hugh Cuming''' (Pebrero 14, 1791 - Agosto 10, 1865) ay isang [[Inglatera|Ingles]] na kolektor na interesado sa [[likas na kasaysayan]], partikular sa konkolohiya at [[botanika]]. Siya ay inilarawan bilang "Prinsipe ng mga Kolektor".<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}</ref> Ipinanganak sa [[Inglatera]], gumugol siya ng ilang taon sa bansa sa [[Timog Amerika]] na [[Chile]], kung saan naging matagumpay siyang negosyante. Ginamit niya ang kanyang naipon na pera para bumili ng barko na partikular na itinayo para sa pangongolekta ng mga espesimen, at naglakbay nang malawakan sa pagngongolekta ng mga paglalakbay na nagkakamal ng libu-libong mga espesimen. Pagkatapos ng kanyang kamatayan, karamihan sa kanyang materyales ay binili ng Museo ng Natural na Kasaysayan sa [[Londres]]. Ang isang bilang ng mga espesye ay ipinangalan sa kanya. == Unang bahagi ng kanyang buhay == Si Cuming ay isinilang sa Washbrook, Kanlurang Alvington sa kondado ng Devon kina Richard at Mary Cuming, isa sa tatlong anak sa isang pamilyang may katamtamang paraan. Noong bata pa lamang siya ay nagpakita siya ng masugid na interes sa mga [[halaman]] at lasi (''shell''), at sa pamamagitan ng kanyang pagkakakilala sa naturalista na si George Montagu, ang kanyang pagmamahal sa [[Likas na kasaysayan|natural na kasaysayan]] ay hinikayat at napaunlad. Noong ika-13 taong gulang ay nag-aprentis siya sa isang manlalayag. Nakilala niya ang mga mandaragat na nagsilab ng kanyang haraya sa kanilang mga kwento ng malalayong [[daungan]] at pamumuhay sa [[dagat]]. Sa paghahanap ng pakikipagsapalaran, noong taong 1819 ay naglakbay siya sa [[Timog Amerika]], nanirahan sa lungsod ng [[Valparaiso]] sa bansang [[Chile]].<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFDance1980">Dance, S. Peter (1980). [https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 "Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors"]. ''Journal of the Society for the Bibliography of Natural History''. '''9''' (4): 477–501. [[Tagatukoy ng digital na bagay|doi]]:[[doi:10.3366/jsbnh.1980.9.4.477|10.3366/jsbnh.1980.9.4.477]]. [[Pandaigdigang Pamantayang Bilang ng mga Publikasyong Seryal|ISSN]]&nbsp;[https://search.worldcat.org/issn/0037-9778 0037-9778].</cite></ref> == Pangongolekta ng mga lasi o ''shell'' sa Chile, Mehiko, at Timog Pasipiko == Sa lungsod ng Valparaiso nakilala niya si Ginoong Nugent, ang ''British'' na konsul, at Tenyenteng Frambly, isang kilalang konkolohista, na parehong nagpasigla at tumulong sa kanya sa pagpapadala ng mga halaman at lasi pabalik sa Inglatera. Ang mga espesimen ay sabik na tinanggap ni Cuming, at ang mga nagbabalik na barko ay nagdala ng dumaraming mga ''order'' para sa mga kakaibang materyales. Noong taong 1826, tinalikuran niya ang kanyang negosyo at ganap na inilaan ang kanyang oras sa pangongolekta ng mga nasabing espesimen. Para sa layuning ito inatasan niya ang isang [[yate]] na itatayo ayon sa sarili niyang mga espesipikasyon. Bininyagan sa pangalan na ''The Discoverer'' ([[Filipino]]: Ang Tumuklas), ang yate ay hayagang idinisenyo para sa koleksyon at pag-iimbak ng mga bagay na mula sa likas na kasaysayan. Sa loob ng halos isang taon ay naglakbay siya sa mga isla ng [[Oseaniya|Timog Pasipiko]], naghuhukay, at nangongolekta sa dagat at dalampasigan. Dahil sa kanyang ambisyon na dagdagan ang koleksyon ng mga lasi sa [[Museong Britaniko]], nagpatinda siya ng maraming kaso sa institusyong iyon. Nagpadala rin siya ng marami pang kaso ng mga naplantsang halaman at mas maraming buhay na materyales hangga't maaari sa mga botanikal na hardin ng Inglatera. Ilang sandali pa ang mga plano ay ginawa para sa isang pinalawig na paglalakbay sa baybayin ng [[Chile]] at baybayin ng Pasipiko ng [[Mehiko]]. Sa loob ng dalawang taon ay siniyasat niya ang baybayin ng Chile, nagdagdag ng mga halaman at lasi (''[[shell]]'') mula sa malayong hilaga gaya ng lungsod ng [[Acapulco]] sa bansang Mehiko. Sa pagtatapos ng kanyang paglalakbay, bumalik si Cuming sa Inglatera. == Ang paglalakbay patungong Pilipinas == [[Talaksan:Hugh_Cuming_Sepia.jpg|thumb|Si Cuming sa kanyang pag-aaral]] Noong taong 1835 ay naghanda siya para sa isa pang paglalakbay, sa pagkakataong ito sa bansang [[Pilipinas]]. Nagpatuloy siya sa pagkolekta ng mga lasi roon ngunit naging interesado rin siya sa mayaman at sari-saring [[sanghalamanan]] ng kapuluan. Sa kanyang apat na taon ng paggalugad sa Pilipinas, [[Singapore|Singapura]], [[Santa Elena, Ascension, at Tristan da Cunha|Santa Elena]], at sa mga lugar ng Malacca, nakolekta niya ang napakagandang serye ng mga lasi ng mga [[kuhol]] sa lupa. Malaki ang kanyang naitulong sa mga koleksyong ito sa pamamagitan ng pagkuha ng mga serbisyo ng mga lokal na estudyante, na masayang nag-iikot sa mga kahoy at kagubatan para sa mga halaman at kuhol. Ito ay nagbigay-daan sa kanya upang tipunin ang pinakamayamang koleksyon na natipon ng isang indibidwal hanggang sa panahong iyon. Kabilang dito ang 130,000 espesimen ng pinatuyong halaman, 30,000 konkolohikal na espesye at barayti, malaking bilang ng mga [[ibon]], [[reptilya]], ''quadruped'' at [[insekto]], at maraming buhay na halaman ng orkidya, 33 sa mga ito ay mga espesyeng dati ay hindi kilala sa agham. Sa ''Philippine Journal of Science'' siya ay sinipi na nagsasaad: "Ang pinakadakilang layunin ng aking ambisyon ay ilagay ang aking koleksyon sa Museong Britaniko upang ito ay mapupuntahan ng lahat ng mundo ng siyentipiko at kung saan ito ay makapagbibigay sa mata ng mga tao ng isang kapansin-pansing halimbawa ng kung ano ang nagawa ng personal na industriya at paraan ng tao." Patungo sa wakas na ito, sa mga huling taon ay tinustusan niya ang ilang mga kolektor upang isagawa ang parehong gawaing ginawa niya.<ref name="epi">{{Cite journal |last=Melvill, J.C. |year=1895 |title=Epitome of the Life of the late Hugh Cuming, F.L.S., C.M.Z.S. etc. |url=https://archive.org/details/journalofconchol8189597conc/page/59/mode/1up |journal=Journal of Conchology |volume=8 |pages=59–70}}</ref><ref>{{Cite book |last=Scales |first=Helen |title=Naturalists in the Field |publisher=Brill |year=2018 |isbn=978-90-04-32384-1 |editor-last=MacGregor |editor-first=Arthur |pages=629–645 |chapter=Gathering Spirals: on the Naturalist and Shell Collector Hugh Cuming |doi=10.1163/9789004323841_022}}</ref> Ang kanyang mga [[orkidya]] na natuklasan ay hindi mabilang, at siya ang naging unang matagumpay na nagpapadala ng mga nabubuhay na orkid mula sa kabiserang [[Maynila]] hanggang Inglatera. Ang isang bilang ng mga orchid ay nagtataglay ng kanyang pangalan: ''Coelogyne cumingii'', ''[[Podochilus cumingii]]'', atbp. Ang tree fern ''na Cibotium cumingii'' ay ipinangalan din sa Cuming. <ref>{{Cite book |last=Large |first=Mark F. |url=https://archive.org/details/treeferns00mark |title=Tree Ferns |last2=Braggins |first2=John E. |author-link2=John E. Braggins |date=2004 |publisher=Timber Press. 360 pp |isbn=0-88192-630-2 |url-access=registration}}</ref> Si Cuming ay ginugunita sa mga kangalanang dalawahan (''scientific names'') ng limang espesye ng reptilyang Pilipino: ''Eutropis cumingi'', ''Luperosaurus cumingi'', ''Otosaurus cumingii'', ''Ramphotyphlops cumingii'', at ''Varanus cumingi.''<ref>Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). ''The Eponym Dictionary of Reptiles''. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 pp. {{ISBN|978-1-4214-0135-5}}. ("Cuming", p. 62).</ref> Bukod pa rito, ang siyentipikong pagkakakilanlan ng isang ibon, ang Scale-feathered Malkoha, katutubo sa hilagang mga lalawigan ng Pilipinas, ay nagdadala ng pangalan ni Cuming na ''[[Dasylophus Cumingi]].'' == Pagkatapos ng kanyang kamatayan == Noong taong 1866, ang pagkamatay ni Cuming noong Agosto 10, 1865, ay binili ng Museo ng Likas na Kalikasan (''Natural History Museum'') ng Londres (''London'') ang 82,992 ng kanyang mga espesimen sa halagang £6,000 (o katumbas ng ₱367,440 sa pera ng Pilipinas). Maraming mahahalagang akdang konkolohikal ang ibinatay sa koleksyong ito, kabilang ang ''[[Conchologia Iconica]]'' ni Reeve (1843-1878, mga 20 tomo) at ang Sowerbys na ''[[Thesaurus Conchyliorum]]'' (1842-1887, mga 5 tomo). Sa pangkalahatan, nakolekta ni Cuming ang humigit-kumulang na 130,000 mga espesimen ng herbaryo sa kanyang buhay. Ang mga botanikal na espesimen na nakolekta ni Cuming ay hawak ng Moscow University Herbarium, National Herbarium ng Netherlands, Royal Botanic Gardens, Kew, Missouri Botanical Garden, Conservatory at Botanical Garden ng Lungsod ng Geneva, ''Herbaria'' ng [[Pamantasang Harvard]], Copenhagen University Botanical Museum, ang New York Botanical Garden, ang United States National Herbarium, National Museum of Natural History, France, at ang National Herbarium ng Victoria Royal Botanic Gardens Victoria.<ref name="Komarovia">{{Cite journal |last=Seregin |first=A.P. |date=2010 |title=Collection of Hugh Cuming in the Moscow University Herbarium (MW) |url=https://www.researchgate.net/publication/261876680_Collection_of_Hugh_Cuming_in_the_Moscow_University_Herbarium_MW |journal=Komarovia |volume=7 |issue=1-2 |pages=72}}</ref> == Karaniwang pagdadaglat ng may-akda ==  Ang pamantayang pagdadaglat ng may-akda na '''Cuming''' ay ginagamit upang ipahiwatig ang taong ito bilang may-akda kapag nagbabanggit ng pangalang botanikal. == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na kawing == * [http://www.orchids.co.in/orchidologists/hugh-cuming.shtm Hugh Cuming] Ang gawa ni Hugh Cuming sa mga orchid {{Authority control}} [[Kategorya:Namatay noong 1865]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1791]] slz7bp9whajwie7alo0mdj594bbi9f5 2140577 2140576 2024-12-06T14:27:45Z Boyzillion 114309 /* Karaniwang pagdadaglat ng may-akda */ Inalis ang space 2140577 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Hugh_Cuming_1791-1865.jpg|right|thumb|297x297px| Isang larawan ni Hugh Cuming sa huling bahagi ng kanyang buhay, na may mga butikki (''snail shells'') ng ilang [[Tropiko|tropikal]] na mga espesye ng kalanghuga (''sea snails'') sa kanyang tabi sa mesa]] '''Si Hugh Cuming''' (Pebrero 14, 1791 - Agosto 10, 1865) ay isang [[Inglatera|Ingles]] na kolektor na interesado sa [[likas na kasaysayan]], partikular sa konkolohiya at [[botanika]]. Siya ay inilarawan bilang "Prinsipe ng mga Kolektor".<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}</ref> Ipinanganak sa [[Inglatera]], gumugol siya ng ilang taon sa bansa sa [[Timog Amerika]] na [[Chile]], kung saan naging matagumpay siyang negosyante. Ginamit niya ang kanyang naipon na pera para bumili ng barko na partikular na itinayo para sa pangongolekta ng mga espesimen, at naglakbay nang malawakan sa pagngongolekta ng mga paglalakbay na nagkakamal ng libu-libong mga espesimen. Pagkatapos ng kanyang kamatayan, karamihan sa kanyang materyales ay binili ng Museo ng Natural na Kasaysayan sa [[Londres]]. Ang isang bilang ng mga espesye ay ipinangalan sa kanya. == Unang bahagi ng kanyang buhay == Si Cuming ay isinilang sa Washbrook, Kanlurang Alvington sa kondado ng Devon kina Richard at Mary Cuming, isa sa tatlong anak sa isang pamilyang may katamtamang paraan. Noong bata pa lamang siya ay nagpakita siya ng masugid na interes sa mga [[halaman]] at lasi (''shell''), at sa pamamagitan ng kanyang pagkakakilala sa naturalista na si George Montagu, ang kanyang pagmamahal sa [[Likas na kasaysayan|natural na kasaysayan]] ay hinikayat at napaunlad. Noong ika-13 taong gulang ay nag-aprentis siya sa isang manlalayag. Nakilala niya ang mga mandaragat na nagsilab ng kanyang haraya sa kanilang mga kwento ng malalayong [[daungan]] at pamumuhay sa [[dagat]]. Sa paghahanap ng pakikipagsapalaran, noong taong 1819 ay naglakbay siya sa [[Timog Amerika]], nanirahan sa lungsod ng [[Valparaiso]] sa bansang [[Chile]].<ref name="Dance">{{Cite journal |last=Dance |first=S. Peter |year=1980 |title=Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors |url=https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |journal=Journal of the Society for the Bibliography of Natural History |language=en |volume=9 |issue=4 |pages=477–501 |doi=10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 |issn=0037-9778}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFDance1980">Dance, S. Peter (1980). [https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/jsbnh.1980.9.4.477 "Hugh Cuming (1791-1865) Prince of collectors"]. ''Journal of the Society for the Bibliography of Natural History''. '''9''' (4): 477–501. [[Tagatukoy ng digital na bagay|doi]]:[[doi:10.3366/jsbnh.1980.9.4.477|10.3366/jsbnh.1980.9.4.477]]. [[Pandaigdigang Pamantayang Bilang ng mga Publikasyong Seryal|ISSN]]&nbsp;[https://search.worldcat.org/issn/0037-9778 0037-9778].</cite></ref> == Pangongolekta ng mga lasi o ''shell'' sa Chile, Mehiko, at Timog Pasipiko == Sa lungsod ng Valparaiso nakilala niya si Ginoong Nugent, ang ''British'' na konsul, at Tenyenteng Frambly, isang kilalang konkolohista, na parehong nagpasigla at tumulong sa kanya sa pagpapadala ng mga halaman at lasi pabalik sa Inglatera. Ang mga espesimen ay sabik na tinanggap ni Cuming, at ang mga nagbabalik na barko ay nagdala ng dumaraming mga ''order'' para sa mga kakaibang materyales. Noong taong 1826, tinalikuran niya ang kanyang negosyo at ganap na inilaan ang kanyang oras sa pangongolekta ng mga nasabing espesimen. Para sa layuning ito inatasan niya ang isang [[yate]] na itatayo ayon sa sarili niyang mga espesipikasyon. Bininyagan sa pangalan na ''The Discoverer'' ([[Filipino]]: Ang Tumuklas), ang yate ay hayagang idinisenyo para sa koleksyon at pag-iimbak ng mga bagay na mula sa likas na kasaysayan. Sa loob ng halos isang taon ay naglakbay siya sa mga isla ng [[Oseaniya|Timog Pasipiko]], naghuhukay, at nangongolekta sa dagat at dalampasigan. Dahil sa kanyang ambisyon na dagdagan ang koleksyon ng mga lasi sa [[Museong Britaniko]], nagpatinda siya ng maraming kaso sa institusyong iyon. Nagpadala rin siya ng marami pang kaso ng mga naplantsang halaman at mas maraming buhay na materyales hangga't maaari sa mga botanikal na hardin ng Inglatera. Ilang sandali pa ang mga plano ay ginawa para sa isang pinalawig na paglalakbay sa baybayin ng [[Chile]] at baybayin ng Pasipiko ng [[Mehiko]]. Sa loob ng dalawang taon ay siniyasat niya ang baybayin ng Chile, nagdagdag ng mga halaman at lasi (''[[shell]]'') mula sa malayong hilaga gaya ng lungsod ng [[Acapulco]] sa bansang Mehiko. Sa pagtatapos ng kanyang paglalakbay, bumalik si Cuming sa Inglatera. == Ang paglalakbay patungong Pilipinas == [[Talaksan:Hugh_Cuming_Sepia.jpg|thumb|Si Cuming sa kanyang pag-aaral]] Noong taong 1835 ay naghanda siya para sa isa pang paglalakbay, sa pagkakataong ito sa bansang [[Pilipinas]]. Nagpatuloy siya sa pagkolekta ng mga lasi roon ngunit naging interesado rin siya sa mayaman at sari-saring [[sanghalamanan]] ng kapuluan. Sa kanyang apat na taon ng paggalugad sa Pilipinas, [[Singapore|Singapura]], [[Santa Elena, Ascension, at Tristan da Cunha|Santa Elena]], at sa mga lugar ng Malacca, nakolekta niya ang napakagandang serye ng mga lasi ng mga [[kuhol]] sa lupa. Malaki ang kanyang naitulong sa mga koleksyong ito sa pamamagitan ng pagkuha ng mga serbisyo ng mga lokal na estudyante, na masayang nag-iikot sa mga kahoy at kagubatan para sa mga halaman at kuhol. Ito ay nagbigay-daan sa kanya upang tipunin ang pinakamayamang koleksyon na natipon ng isang indibidwal hanggang sa panahong iyon. Kabilang dito ang 130,000 espesimen ng pinatuyong halaman, 30,000 konkolohikal na espesye at barayti, malaking bilang ng mga [[ibon]], [[reptilya]], ''quadruped'' at [[insekto]], at maraming buhay na halaman ng orkidya, 33 sa mga ito ay mga espesyeng dati ay hindi kilala sa agham. Sa ''Philippine Journal of Science'' siya ay sinipi na nagsasaad: "Ang pinakadakilang layunin ng aking ambisyon ay ilagay ang aking koleksyon sa Museong Britaniko upang ito ay mapupuntahan ng lahat ng mundo ng siyentipiko at kung saan ito ay makapagbibigay sa mata ng mga tao ng isang kapansin-pansing halimbawa ng kung ano ang nagawa ng personal na industriya at paraan ng tao." Patungo sa wakas na ito, sa mga huling taon ay tinustusan niya ang ilang mga kolektor upang isagawa ang parehong gawaing ginawa niya.<ref name="epi">{{Cite journal |last=Melvill, J.C. |year=1895 |title=Epitome of the Life of the late Hugh Cuming, F.L.S., C.M.Z.S. etc. |url=https://archive.org/details/journalofconchol8189597conc/page/59/mode/1up |journal=Journal of Conchology |volume=8 |pages=59–70}}</ref><ref>{{Cite book |last=Scales |first=Helen |title=Naturalists in the Field |publisher=Brill |year=2018 |isbn=978-90-04-32384-1 |editor-last=MacGregor |editor-first=Arthur |pages=629–645 |chapter=Gathering Spirals: on the Naturalist and Shell Collector Hugh Cuming |doi=10.1163/9789004323841_022}}</ref> Ang kanyang mga [[orkidya]] na natuklasan ay hindi mabilang, at siya ang naging unang matagumpay na nagpapadala ng mga nabubuhay na orkid mula sa kabiserang [[Maynila]] hanggang Inglatera. Ang isang bilang ng mga orchid ay nagtataglay ng kanyang pangalan: ''Coelogyne cumingii'', ''[[Podochilus cumingii]]'', atbp. Ang tree fern ''na Cibotium cumingii'' ay ipinangalan din sa Cuming. <ref>{{Cite book |last=Large |first=Mark F. |url=https://archive.org/details/treeferns00mark |title=Tree Ferns |last2=Braggins |first2=John E. |author-link2=John E. Braggins |date=2004 |publisher=Timber Press. 360 pp |isbn=0-88192-630-2 |url-access=registration}}</ref> Si Cuming ay ginugunita sa mga kangalanang dalawahan (''scientific names'') ng limang espesye ng reptilyang Pilipino: ''Eutropis cumingi'', ''Luperosaurus cumingi'', ''Otosaurus cumingii'', ''Ramphotyphlops cumingii'', at ''Varanus cumingi.''<ref>Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). ''The Eponym Dictionary of Reptiles''. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 pp. {{ISBN|978-1-4214-0135-5}}. ("Cuming", p. 62).</ref> Bukod pa rito, ang siyentipikong pagkakakilanlan ng isang ibon, ang Scale-feathered Malkoha, katutubo sa hilagang mga lalawigan ng Pilipinas, ay nagdadala ng pangalan ni Cuming na ''[[Dasylophus Cumingi]].'' == Pagkatapos ng kanyang kamatayan == Noong taong 1866, ang pagkamatay ni Cuming noong Agosto 10, 1865, ay binili ng Museo ng Likas na Kalikasan (''Natural History Museum'') ng Londres (''London'') ang 82,992 ng kanyang mga espesimen sa halagang £6,000 (o katumbas ng ₱367,440 sa pera ng Pilipinas). Maraming mahahalagang akdang konkolohikal ang ibinatay sa koleksyong ito, kabilang ang ''[[Conchologia Iconica]]'' ni Reeve (1843-1878, mga 20 tomo) at ang Sowerbys na ''[[Thesaurus Conchyliorum]]'' (1842-1887, mga 5 tomo). Sa pangkalahatan, nakolekta ni Cuming ang humigit-kumulang na 130,000 mga espesimen ng herbaryo sa kanyang buhay. Ang mga botanikal na espesimen na nakolekta ni Cuming ay hawak ng Moscow University Herbarium, National Herbarium ng Netherlands, Royal Botanic Gardens, Kew, Missouri Botanical Garden, Conservatory at Botanical Garden ng Lungsod ng Geneva, ''Herbaria'' ng [[Pamantasang Harvard]], Copenhagen University Botanical Museum, ang New York Botanical Garden, ang United States National Herbarium, National Museum of Natural History, France, at ang National Herbarium ng Victoria Royal Botanic Gardens Victoria.<ref name="Komarovia">{{Cite journal |last=Seregin |first=A.P. |date=2010 |title=Collection of Hugh Cuming in the Moscow University Herbarium (MW) |url=https://www.researchgate.net/publication/261876680_Collection_of_Hugh_Cuming_in_the_Moscow_University_Herbarium_MW |journal=Komarovia |volume=7 |issue=1-2 |pages=72}}</ref> == Karaniwang pagdadaglat ng may-akda == Ang pamantayang pagdadaglat ng may-akda na '''Cuming''' ay ginagamit upang ipahiwatig ang taong ito bilang may-akda kapag nagbabanggit ng pangalang botanikal. == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na kawing == * [http://www.orchids.co.in/orchidologists/hugh-cuming.shtm Hugh Cuming] Ang gawa ni Hugh Cuming sa mga orchid {{Authority control}} [[Kategorya:Namatay noong 1865]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1791]] 2mtrv18jni5ha5tx7g3lrcy902l6b51 Talaan ng mga Pilipinong santo Katoliko at mga taong na-Beatify 0 331715 2140589 2024-12-06T18:18:04Z Buszmail 67296 #100wikidays 2140589 wikitext text/x-wiki May ilang mga Pilipinong Katoliko ang isinaalang-alang na santo sa mga nakalipas na taon. Karamihan sa kanila ay mula sa ika-20 siglo at pagkatapos. Ang unang Pilipinong na-canonize bilang santo ay si Lorenzo Ruiz, isang may asawang layko ng Dominican at miyembro ng Rosarian Confraternity bilang dedikasyon sa Our Lady. Namatay si Ruiz bilang martir ng pananampalataya sa panahon ng mga pag-uusig sa Nagasaki, Japan, kung saan nag-organisa ang mga pinuno ng Hapon ng isang kampanyang kontra-klerikal. Si Ruiz ay na-beato ni Papa John Paul II sa Maynila noong 1981 at kalaunan ay na-canonize sa St. Peter's Square, Vatican City, noong 1987. Pagkalipas ng 25 na taon, ang titulong "santo" ay ipinagkaloob sa isa pang martir, si Pedro Calungsod. Si Calungsod ay na-canonize noong Oktubre 2012 ni Papa Benedict XVI. == Mga Santo == [[File:Pedro Calungsod 2012 stampsheet of the Philippines (cropped).jpg|thumb|right|St. Pedro Calungsod]] * '''[[Lorenzo Ruiz]]''' (ca. 1600–1637), May asawa na Layperson ng Archdiocese ng Manila; Member ng Confraternity ng Rosary; Philippine [[protomartyr]] (Manila, Pilipinas - Nagasaki, Japan) ** Pinahayag bilang Venerable: October 11, 1980 ** Na-Beatify: February 18, 1981, ni [[Pope John Paul II]] ** Na-Canonize: October 18, 1987, ni Pope John Paul II * '''[[Pedro Calungsod]]''' (1654–1672), Batang Layperson ng Archdiocese ng Cebu; Martyr (Cebu, Pilipinas - Tumon, Guam) ** Pinahayag bilang Venerable: January 27, 2000 ** Na-Beatify: March 5, 2000, ni Pope John Paul II ** Na-Canonize: October 21, 2012, ni [[Pope Benedict XVI]] === === == Mga na-Beatify == * [[Diego Luis de San Vitores]] (Diego Jerónimo de San Vitores y Alonso de Maluendo) (1627-1672), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita; Martyr (Burgos, Spain - Cebu, Pilipinas - Tumon, Guam) ** Pinahayag bilang Venerable: November 9, 1984 ** Na-Beatify: October 6, 1985, by Pope John Paul II * [[José María ng Manila|Eugenio Sanz-Orozco Mortera]] (José María ng Manila) (1880-1936), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Friars Minor Capuchin; Martyr (Manila, Pilipinas - Madrid, Spain) ** Pinahayag bilang Venerable: March 27, 2013 ** Na-Beatify: October 13, 2013, by Cardinal [[Angelo Amato]] * [[Iustus Takayama Ukon]] (Hikogorō Shigetomo) (ca. 1552–1615), Layperson ng Archdiocese ng Tokyo (Nara, Japan - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: January 21, 2016 ** Na-Beatify: February 7, 2017, by Cardinal [[Angelo Amato]] === === == Mga Venerable == <gallery mode="packed"> File:Ven. Ignacia del Espiritu Santo.jpg|<small>Mo. Ignacia del Espiritu Santo, RVM</small> File:Consuelo Barcelo Pages (cropped).jpg|<small>Mo. Consuelo Barcelo Pages, OSA</small> File:알로이시오 슈월츠 (cropped).jpg|<small>Fr. Aloysius Schwartz</small> File:Bishop Alfredo Maria A. Obviar.jpg|<small>Bp. Alfredo Maria Obviar</small> File:Teofilo Camomot (cropped).jpg|<small>Archbp. Teofilo Camomot</small> </gallery> * [[Isabel Larrañaga Ramírez]] (Isabel ng Heart ng Jesus) (1836–1899), Tagapagtatag ng Sisters ng Charity ng Sacred Heart ng Jesus (Manila, Pilipinas - Havana, Cuba) ** Pinahayag bilang Venerable: March 26, 1999 * [[Ignacia del Espíritu Santo|Ignacia del Espíritu Santo de Juco]] (1663–1748), Tagapagtatag ng Religious of the Virgin Mary (Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: July 6, 2007 * [[Joaquina Maria Mercedes Barcelo Pages]] (Consuelo Barcelo y Pages) (1857–1940), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Sisters ng Our Lady ng Consolation (Barcelona, Spain - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: December 20, 2012 * [[Aloysius Schwartz]] (1930–1992), Pari ng Archdiocese ng Manila; Tagapagtatag ng Sisters ng Mary ng Banneux and Brothers ng Christ (Washington D.C., USA - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: January 22, 2015 * [[Alfredo Obviar|Alfredo María Obviar]] (1889–1978), Bishop ng Lucena; Tagapagtatag ng Missionary Catechists ng Saint Thérèse ng Infant Jesus (Batangas - Quezon, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: November 7, 2018 * [[María Beatriz del Rosario Arroyo|María Beatriz del Rosario de Arroyo]] (Maria Rosario ng Visitation) (1884–1957), Tagapagtatag ng Dominican Sisters ng Most Holy Rosary of the Philippines (Dominican Sisters ng Molo) (Iloilo, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: June 11, 2019 * [[Francisca del Espíritu Santo Fuentes|Francisca del Espíritu Santo de Fuentes]] (1647–1711), Tagapagtatag ng Dominican Sisters ng St. Catherine ng Siena (Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: July 5, 2019 * [[Teofilo Camomot]] (1914–1988), Coadjutor Archbishop ng Cagayan de Oro; Titular Archbishop ng Marcianopolis; Tagapagtatag ng Daughters of Saint Teresa (Cebu, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: May 21, 2022 === === == Mga Tagapag-lingkod ng Diyos== <gallery mode="packed"> File:Madre Jerónima de la Fuente, by Diego Velázquez (cropped).jpg|<small>Mo. Jerónima ng Assumption, OSC</small> File:Francesco Palliola, S.J.jpg|<small>Fr. Francesco Palliola, SJ</small> File:Dionisia Talangpaz (cropped).JPG|<small>Mo. Dionisia Talangpaz, OAR</small> File:Cecilia Talangpaz (cropped).JPG|<small>Mo. Cecilia Talangpaz, OAR</small> File:Pedro Pelaez (DSC09224) (cropped).jpg|<small>Fr. Pedro Pelaez</small> File:Madre Rita Barcelo y Pages (cropped).jpg|<small>Mo. Rita Barcelo Pages, OSA</small> File:Joseph Verbis Lafleur 1941.png|<small>Fr. Joseph Verbis Lafleur</small> File:Bishop Alfredo F. Verzosa.jpg|<small>Bp. Alfredo Verzosa</small> File:Servant of God Niña Ruiz Abad.jpg|<small>Niña Ruiz Abad</small> </gallery> Ang bansag na '''"Servant of God"''' (Tagapag-lingkod ng Diyos ) ay isang teknikal na termino na ginagamit sa proseso ng ''canonization''. Ito ay ginagamit upang ilarawan ang isang miyembro ng Simbahang Katoliko na ang buhay at mga ginawa nito ay isinasaalang-alang para sa pagiging santo. * Diego de Herrera (1521–1576), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Mga Agustino (Spain - Catanduanes, Pilipinas)<ref>[https://augustinianchurches.wordpress.com/category/fray-diego-de-hererra/ Fray Diego de Herrera - Augustinian Churches and History]</ref> * [[Jerónima de la Asunción|Jerónima Yañez de la Fuente]] (Jerónima ng Assumption) (1555–1630), Professed Religious ng Poor Clare Nuns (Toledo, Spain - Manila, Pilipinas) * [[Francesco Palliola]] (1612–1648), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita; Martyr (Naples, Italy - Zamboanga del Norte, Pilipinas) * [[Cecilia Rosa de Jesús Talangpaz]] (1693–1731), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Recollect Sisters (Bulacan - Manila, Pilipinas) * [[Dionisia de Santa María Mitas Talangpaz]] (1691–1732), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Recollect Sisters (Bulacan - Manila, Pilipinas) * [[Pedro Pelaez]] (1812–1863), Pari ng Archdiocese ng Manila (Laguna – Manila, Pilipinas)<ref>{{cite web|url=http://newsaints.faithweb.com/year/Under_Consideration.htm|title=Causes Under Consideration|website=Hagiography Circle}}</ref> * [[Rita Barcelo y Pages|Ines Joaquina Vicenta Barcelo Pages]] (Rita) (1843–1904), Tagapagtatag ng Augustinian Sisters ng Our Lady ng Consolation (Barcelona, Spain - Manila, Pilipinas) * [[María Áng eles Rodríguez de Rivera Chicote]] (1882–1936), Layperson ng Diocese ng Málaga; Martyr (Maguindanao, Pilipinas – Málaga, Spain)<ref>[http://newsaints.faithweb.com/martyrs/MSPC62.htm Martyrs of Religious Persecution during the Spanish Civil War (62), ''Hagiography Circle'']</ref> * [[William Finnemann|Wilhelm Finnemann]] (1882–1942), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Society ng Divine Word; Apostolic Vicariate ng Calapan; Martyr (North Rhine-Westphalia, Germany - Batangas, Pilipinas) * [[Joseph Verbis Lafleur]] (1912–1944), Pari ng Military Ordinate ng United States (Louisiana, USA - Zamboang a del Norte, Pilipinas) * [[Alfredo Versoza|Alfredo Verzosa]] (1877–1954), Bishop ng Lipa; Tagapagtatag ng Missionary Catechists ng Sacred Heart (Ilocos Sur, Pilipinas) * Florencia Cuesta Valluerca (Trinidad ng Sacred Heart ng Jesus) (1904–1967), Professed Religious ng Carmelite Nuns ng Ancient Observance (Madrid, Spain - Manila, Pilipinas) * [[Carlo Braga]] (1889–1971), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Salesians ng Don Bosco (Sondrio, Italy - Pampang a, Pilipinas) * Dalisay Lazaga (1940–1971), Professed Religious ng Canossians Daughters of Charity (Laguna - Manila, Pilipinas) * Amador Tajanlang it Sr. (1911–1977), May asawa na Layperson ng Archdiocese ng Jaro (Iloilo, Pilipinas) * [[George J. Willmann]] (1897–1977), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita (New York, USA - Manila, Pilipinas) * [[Niña Ruiz Abad]] (1979–1993), Anak ng Diocese ng Laoag (Quezon City, Pilipinas) * [[Richard Michael Fernando]] (1970–1996), Professed Cleric ng Ng mga Heswita; Martyr (Quezon City, Pilipinas - Ang k Snuol, Cambodia) * [[Rhoel Gallardo]] (1965–2000), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Claretians; Martyr (Zambales - Basilan, Pilipinas) * [[Giuseppe Aveni]] (1918–2010), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Rogationists ng Heart ng Jesus (Messina, Italy - Parañaque, Pilipinas) * [[Laureana Franco]] (1936–2011), Layperson ng Diocese ng Pasig; Member ng Legion ng Mary (Manila, Pilipinas)<ref>{{cite web|url=http://newsaints.faithweb.com/year/2011.htm#Franco|title=2011|website=Hagiography Circle|access-date=April 17, 2021}}</ref> * [[Darwin Ramos]] (1994–2012), Young Layperson ng Diocese ng Cubao (Quezon City, Pilipinas) == Mga pangkat ng mga martir == [[File:17 Thomasian Martyrs.jpg|thumb|right|[[Thomasian Martyrs|17 Thomasian Martyrs]]]] Kasama dito ito ang listahan ng mga martir na naka-abang para sa tinatawag na ''Cause for Sainthood''. Karamihan sa kanila ay isinasaalang-alang para sa canonization na iminungkahi ng [[Dicastery_for_the_Causes_of_Saints|'''Congregation for the Causes ng Saints''']] (CCS). === Mga Heswita na martir sa Micronesia === Ang mga [[:en:Jesuit Martyrs in Micronesia|'''Heswita na Martir sa Micronesia''']] ay mga ‘’lay missionaries’’ sa [[Guam]] at Federated States ng Micronesia na namatay para sa Kristiyanong pananampalataya at misyon. Sila ay mga kasamang martir nina Pedro Calung sod at Diego Luis de San Vitores. ** ''Luis de Medina'' ** ''Hipolito de la Cruz'' ** ''Lorenzo'' ** ''Diego Bazan'' ** ''Damian Bernal'' ** ''Nicolas de Figueroa'' ** ''Francisco Esquerra'' ** ''Pedro Diaz'' ** ''Antonio Maria de San Basilio'' ** ''Sebasian de Monroy'' ** ''Andrés de la Cruz'' ** ''Manuel Solorzano'' ** ''[[Juan de los Reyes]]'' ** ''Balthasar Dubois'' ** ''Teofilo de Ang elis'' ** ''[[Felipe Song song ]]'' === === === Mga Martir ng De La Salle === Ang mga [[:en:De La Salle Brothers Philippine District|'''Martir ng De La Salle''']] ay ang mga tinatawag na ''Professed Religious'' ng ''Brothers of Christian Schools'' na naging mga martir noon 1945. * ''John Concoran'' (Flavius Leo) :: Pinanganak: June 13, 1876 – Castlecomer, Kilkenny, Ireland * ''Wilhelm Heng elbrock'' (Mutwald William) :: Pinanganak: November 10, 1907 – Osnabruck, Germany * ''Alois Seipel'' (Paternus Paul) :: Pinanganak: March 21, 1908 – Marborn, Steinau an der Strasse, Main-Kinzig, Germany * ''Wilhelm Spieker'' (Arkadius Maria) :: Pinanganak: November 10, 1910 – Kassel, Germany * ''Joseph Hastreiter'' (Gerfreid Joseph) :: Pinanganak: August 23, 1912 – Furth im Wald, Cham, Germany * ''Lorenz Kreitner'' (Hartmann Hubert) :: Pinanganak: October 23, 1912 – Mannheim, Germany * ''Johann Nepomuk Meier'' (Maximin Maria) :: Pinanganak: September 30, 1913 – Frommersbach, Zerf, Trier-Saarburg, Germany * ''Hermann Joseph Gelb'' (Berthwin Philibert) :: Pinanganak: October 13, 1913 – Hockenheim, Rhein-Neckar-Kreis, Germany * ''Helmut Jakob Wegner'' (Romuald Suxtus) :: Pinanganak: August 29, 1914 – Ludwigshafen, Germany * ''Gyula Miklos'' (De La Salle Janos Baptista) :: Pinanganak: 1918 – Budapest, Hung ary * ''Johannes Kuntz'' (Freidebert Johannes) :: Pinanganak: July 15, 1915 – Rheinfelden, Lorrach, Germany * ''Ernst Kammerling '' (Lambert Romanus) :: Pinanganak: April 28, 1917 – Erkelenz, Heinsburg, Germany * ''Alfons Bender'' (Adolf Gebhard) :: Pinanganak: May 12, 1914 – Herdorf, Altenkirchen, Germany * ''Joseph Biely'' (Alemond Lucian) :: Pinanganak: 1917 – Slovak Republic * ''Konrad Wehle'' (Viktorinus Heinrich) :: Pinanganak: November 21, 1914 – Grunmettstetten, Freudenstadt, Germany :: Namatay: February 12, 1945 – Malate, Manila, Pilipinas === === === Mga martir ng Santo Tomas === Ang mga '''martir ng Santo Tomas''' ay mga ''Professed Religious'' ng ''Missionary Sisters Servants of the Holy Spirit'', na naging mga martir noong ika-15 ng Marso, 1945. * ''Anna Unterscher'' (Adelheida) :: Pinanganak: July 27, 1898 – Höhenmoos, Rohrdorf, Rosenheim, Germany * ''Margareta Nieder'' (Aloysius) :: Pinanganak: March 16, 1903 – Illing en, Neurkirchen, Germany * ''Agnes Hoffman'' (Ansberta) :: Pinanganak: December 7, 1903 – Answeiler, Marping en, Sankt Wendel, Germany * ''Paula Diancourt'' (Benedicta) :: Pinanganak: October 6, 1899 – Dortmund, Erzdiözese Paderborn, Germany <ref>{{cite book|last1=Moll|first1=Helmut|title=ZEUGEN FÜR CHRISTUS|date=2015|publisher=FERDINAND SCHÖNING H|isbn=978-3-506-78080-5|page=1597|edition=Helmut Moll}}</ref> * ''Maria Weisert'' (Bernia) :: Pinanganak: April 8, 1907 – Sigmaring en, Germany * ''Palmaria Molina'' (Celia) :: Pinanganak: December 2, 1908 – Tayum, Abra, Pilipinas * ''Petronilla Arjonilla Coral'' (Cesaria) :: Pinanganak: April 29, 1907 – Mérida, Yucátan, Mexico * ''Maria Klara Schnettler'' (Cleophana) :: Pinanganak: July 14, 1898 – Hagen, Germany * ''Sophie Hörth'' (Franciscetta) :: Pinanganak: July 15, 1903 – Neusatz, Bühl, Germany * ''Maria Piebler'' (Gumberta) :: Pinanganak: August 30, 1911 – Waidhofen an der Ybbs, Austria * ''Elisabet Faulstich'' (Isburga) :: Pinanganak: September 20, 1908 – Cologne, Germany * ''Elisabeth Maria Anna Hartelt'' (Passima) :: Pinanganak: July 15, 1903 – Niesse, Opole, Poland * ''Elisabeth Schofs'' (Placida) :: Pinanganak: July 15, 1884 – Tönisvorst, Viersen, Germany * ''Margarete Mzyk'' (Richarde) :: Pinanganak: April 3, 1910 – Königshütte, Poland * ''Bernardina Jurcovic'' (Victimaria) :: Pinanganak: October 25, 1913 – Vištuk, Pezinok, Slovakia :: Namatay: March 15, 1945 – Santo Tomas, Batangas, Pilipinas === === === Mga martir na Vincentian ng Pilipinas === Ang mga '''martir na Vincentian''' ay mga pari at relihiyoso ng ''Congregation of the Mission'' (''Vincentians'') * ''Alfonso Sandaña Díez'', Pari :: Pinanganak: January 6, 1884 – Tardajos, Burgos, Spain :: Namatay: September 20, 1942 – Mantalong on, Dalaguete, Cebu, Pilipinas * ''Aniano González Moreno'', Pari :: Pinanganak: April 25, 1890 – Isar, Burgos, Spain :: Namatay: October 21, 1944 – Baguio, Pilipinas * ''Prisciano González Moreno'', Pari :: Pinanganak: October 12, 1885 – Isar, Burgos, Spain * ''Crispín Gómez Vallejo'', Pari :: Pinanganak: December 4, 1895 – Hontauas, Burgos, Spain * ''Rafael Martínez Rojo'', brother :: Pinanganak: October 24, 1876 – Ferrero, León, Spain * ''Gumersindo Novero'', seminarian :: Pinanganak: Unknown in Cavite, Pilipinas :: Namatay: February 8, 1945 – Mandaluyong , Manila, Pilipinas * ''José Tejada Merino'', Pari :: Pinanganak: March 18, 1892 – Covarrubias, Burgos, Spain * ''Luis Ejeda Martínez'', Pari :: Pinanganak: August 18, 1881 – Albarracin, Teruel, Spain * ''Adolfo Soto de Celis'', Pari :: Pinanganak: March 17, 1884 – Rebolledo, Burgos, Spain * ''Julio Ruiz Sánchez'', Pari :: Pinanganak: May 22, 1890 – Villodrigo, Palencia, Spain * ''José Fernández Fernández'', Pari :: Pinanganak: October 24, 1891 – Madrid, Spain * ''José Aguirreche Aguirre'', Pari :: Pinanganak: August 27, 1891 – Régil, Guipúzcoa, Spain * ''Antolín Marcos Pardo'', brother :: Pinanganak: September 1, 1879 – Pedrosa de Río Úrbel, Burgos, Spain * ''Valentín Santidrián Bermejo'', brother :: Pinanganak: February 12, 1901 – Villadiego, Burgos, Spain * ''Gregorio Induráin Echarte'', brother :: Pinanganak: 1870 – Ozcoidi, Urraúl, Alto, Navarra, Spain * ''Alejandro García García'', brother :: Pinanganak: Unknown in Spain :: Namatay: February 9, 1945 – San Marcelino, Manila, Pilipinas * ''Jerónimo Pampliega Melgosa'', Pari :: Pinanganak: Unknown in Rabé de las Calzadas, Burgos, Spain :: Namatay: February 19, 1945 – Intramuros, Manila, Pilipinas * ''Anselmo Andrés'', Pari :: Pinanganak: 1875 – Spain :: Namatay: February 26, 1945 – Santa Cruz, Manila, Pilipinas === === == Karagdagang Kaalaman == * [[:en:List of saints from Asia|Mga santo ng Asya]] * [[:en:Gomburza|Gomez, Burgos at Zamora|]] <br><br> 7z99qewksvbuxmu83qativw47tj9x3y 2140590 2140589 2024-12-06T18:27:01Z Buszmail 67296 2140590 wikitext text/x-wiki May ilang mga Pilipinong Katoliko ang isinaalang-alang na santo sa mga nakalipas na taon. Karamihan sa kanila ay mula sa ika-20 siglo at pagkatapos. Ang unang Pilipinong na-canonize bilang santo ay si '''[[Lorenzo Ruiz]]''', isang may asawang layko ng Dominican at miyembro ng ''Rosarian Confraternity'' bilang dedikasyon sa Birheng Maria. Namatay si Ruiz bilang martir ng pananampalataya sa panahon ng mga pag-uusig sa [[Nagasaki]], [[Japan]], kung saan nag-organisa ang mga pinuno ng Hapon ng isang kampanyang kontra-klerikal. Si Ruiz ay na-beato ni Papa John Paul II sa Maynila noong 1981 at kalaunan ay na-canonize sa [[:en:St. Peter's Square|St. Peter's Square]], [[Vatican City]], noong 1987. Pagkalipas ng 25 na taon, ang titulong "santo" ay ipinagkaloob sa isa pang martir, si '''[[Pedro Calungsod]]'''. Si Calungsod ay na-canonize noong Oktubre 2012 ni Papa Benedict XVI. == Mga Santo == [[File:Pedro Calungsod 2012 stampsheet of the Philippines (cropped).jpg|thumb|right|St. Pedro Calungsod]] * '''[[Lorenzo Ruiz]]''' (ca. 1600–1637), May asawa na Layperson ng Archdiocese ng Manila; Member ng Confraternity ng Rosary; Philippine [[protomartyr]] (Manila, Pilipinas - Nagasaki, Japan) ** Pinahayag bilang Venerable: October 11, 1980 ** Na-Beatify: February 18, 1981, ni [[Pope John Paul II]] ** Na-Canonize: October 18, 1987, ni Pope John Paul II * '''[[Pedro Calungsod]]''' (1654–1672), Batang Layperson ng Archdiocese ng Cebu; Martyr (Cebu, Pilipinas - Tumon, Guam) ** Pinahayag bilang Venerable: January 27, 2000 ** Na-Beatify: March 5, 2000, ni Pope John Paul II ** Na-Canonize: October 21, 2012, ni [[Pope Benedict XVI]] === === == Mga na-Beatify == * [[Diego Luis de San Vitores]] (Diego Jerónimo de San Vitores y Alonso de Maluendo) (1627-1672), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita; Martyr (Burgos, Spain - Cebu, Pilipinas - Tumon, Guam) ** Pinahayag bilang Venerable: November 9, 1984 ** Na-Beatify: October 6, 1985, by Pope John Paul II * [[José María ng Manila|Eugenio Sanz-Orozco Mortera]] (José María ng Manila) (1880-1936), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Friars Minor Capuchin; Martyr (Manila, Pilipinas - Madrid, Spain) ** Pinahayag bilang Venerable: March 27, 2013 ** Na-Beatify: October 13, 2013, by Cardinal [[Angelo Amato]] * [[Iustus Takayama Ukon]] (Hikogorō Shigetomo) (ca. 1552–1615), Layperson ng Archdiocese ng Tokyo (Nara, Japan - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: January 21, 2016 ** Na-Beatify: February 7, 2017, by Cardinal [[Angelo Amato]] === === == Mga Venerable == <gallery mode="packed"> File:Ven. Ignacia del Espiritu Santo.jpg|<small>Mo. Ignacia del Espiritu Santo, RVM</small> File:Consuelo Barcelo Pages (cropped).jpg|<small>Mo. Consuelo Barcelo Pages, OSA</small> File:알로이시오 슈월츠 (cropped).jpg|<small>Fr. Aloysius Schwartz</small> File:Bishop Alfredo Maria A. Obviar.jpg|<small>Bp. Alfredo Maria Obviar</small> File:Teofilo Camomot (cropped).jpg|<small>Archbp. Teofilo Camomot</small> </gallery> * [[Isabel Larrañaga Ramírez]] (Isabel ng Heart ng Jesus) (1836–1899), Tagapagtatag ng Sisters ng Charity ng Sacred Heart ng Jesus (Manila, Pilipinas - Havana, Cuba) ** Pinahayag bilang Venerable: March 26, 1999 * [[Ignacia del Espíritu Santo|Ignacia del Espíritu Santo de Juco]] (1663–1748), Tagapagtatag ng Religious of the Virgin Mary (Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: July 6, 2007 * [[Joaquina Maria Mercedes Barcelo Pages]] (Consuelo Barcelo y Pages) (1857–1940), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Sisters ng Our Lady ng Consolation (Barcelona, Spain - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: December 20, 2012 * [[Aloysius Schwartz]] (1930–1992), Pari ng Archdiocese ng Manila; Tagapagtatag ng Sisters ng Mary ng Banneux and Brothers ng Christ (Washington D.C., USA - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: January 22, 2015 * [[Alfredo Obviar|Alfredo María Obviar]] (1889–1978), Bishop ng Lucena; Tagapagtatag ng Missionary Catechists ng Saint Thérèse ng Infant Jesus (Batangas - Quezon, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: November 7, 2018 * [[María Beatriz del Rosario Arroyo|María Beatriz del Rosario de Arroyo]] (Maria Rosario ng Visitation) (1884–1957), Tagapagtatag ng Dominican Sisters ng Most Holy Rosary of the Philippines (Dominican Sisters ng Molo) (Iloilo, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: June 11, 2019 * [[Francisca del Espíritu Santo Fuentes|Francisca del Espíritu Santo de Fuentes]] (1647–1711), Tagapagtatag ng Dominican Sisters ng St. Catherine ng Siena (Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: July 5, 2019 * [[Teofilo Camomot]] (1914–1988), Coadjutor Archbishop ng Cagayan de Oro; Titular Archbishop ng Marcianopolis; Tagapagtatag ng Daughters of Saint Teresa (Cebu, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: May 21, 2022 === === == Mga Tagapag-lingkod ng Diyos== <gallery mode="packed"> File:Madre Jerónima de la Fuente, by Diego Velázquez (cropped).jpg|<small>Mo. Jerónima ng Assumption, OSC</small> File:Francesco Palliola, S.J.jpg|<small>Fr. Francesco Palliola, SJ</small> File:Dionisia Talangpaz (cropped).JPG|<small>Mo. Dionisia Talangpaz, OAR</small> File:Cecilia Talangpaz (cropped).JPG|<small>Mo. Cecilia Talangpaz, OAR</small> File:Pedro Pelaez (DSC09224) (cropped).jpg|<small>Fr. Pedro Pelaez</small> File:Madre Rita Barcelo y Pages (cropped).jpg|<small>Mo. Rita Barcelo Pages, OSA</small> File:Joseph Verbis Lafleur 1941.png|<small>Fr. Joseph Verbis Lafleur</small> File:Bishop Alfredo F. Verzosa.jpg|<small>Bp. Alfredo Verzosa</small> File:Servant of God Niña Ruiz Abad.jpg|<small>Niña Ruiz Abad</small> </gallery> Ang bansag na '''"Servant of God"''' (Tagapag-lingkod ng Diyos ) ay isang teknikal na termino na ginagamit sa proseso ng ''canonization''. Ito ay ginagamit upang ilarawan ang isang miyembro ng Simbahang Katoliko na ang buhay at mga ginawa nito ay isinasaalang-alang para sa pagiging santo. * Diego de Herrera (1521–1576), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Mga Agustino (Spain - Catanduanes, Pilipinas)<ref>[https://augustinianchurches.wordpress.com/category/fray-diego-de-hererra/ Fray Diego de Herrera - Augustinian Churches and History]</ref> * [[Jerónima de la Asunción|Jerónima Yañez de la Fuente]] (Jerónima ng Assumption) (1555–1630), Professed Religious ng Poor Clare Nuns (Toledo, Spain - Manila, Pilipinas) * [[Francesco Palliola]] (1612–1648), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita; Martyr (Naples, Italy - Zamboanga del Norte, Pilipinas) * [[Cecilia Rosa de Jesús Talangpaz]] (1693–1731), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Recollect Sisters (Bulacan - Manila, Pilipinas) * [[Dionisia de Santa María Mitas Talangpaz]] (1691–1732), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Recollect Sisters (Bulacan - Manila, Pilipinas) * [[Pedro Pelaez]] (1812–1863), Pari ng Archdiocese ng Manila (Laguna – Manila, Pilipinas)<ref>{{cite web|url=http://newsaints.faithweb.com/year/Under_Consideration.htm|title=Causes Under Consideration|website=Hagiography Circle}}</ref> * [[Rita Barcelo y Pages|Ines Joaquina Vicenta Barcelo Pages]] (Rita) (1843–1904), Tagapagtatag ng Augustinian Sisters ng Our Lady ng Consolation (Barcelona, Spain - Manila, Pilipinas) * [[María Áng eles Rodríguez de Rivera Chicote]] (1882–1936), Layperson ng Diocese ng Málaga; Martyr (Maguindanao, Pilipinas – Málaga, Spain)<ref>[http://newsaints.faithweb.com/martyrs/MSPC62.htm Martyrs of Religious Persecution during the Spanish Civil War (62), ''Hagiography Circle'']</ref> * [[William Finnemann|Wilhelm Finnemann]] (1882–1942), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Society ng Divine Word; Apostolic Vicariate ng Calapan; Martyr (North Rhine-Westphalia, Germany - Batangas, Pilipinas) * [[Joseph Verbis Lafleur]] (1912–1944), Pari ng Military Ordinate ng United States (Louisiana, USA - Zamboang a del Norte, Pilipinas) * [[Alfredo Versoza|Alfredo Verzosa]] (1877–1954), Bishop ng Lipa; Tagapagtatag ng Missionary Catechists ng Sacred Heart (Ilocos Sur, Pilipinas) * Florencia Cuesta Valluerca (Trinidad ng Sacred Heart ng Jesus) (1904–1967), Professed Religious ng Carmelite Nuns ng Ancient Observance (Madrid, Spain - Manila, Pilipinas) * [[Carlo Braga]] (1889–1971), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Salesians ng Don Bosco (Sondrio, Italy - Pampang a, Pilipinas) * Dalisay Lazaga (1940–1971), Professed Religious ng Canossians Daughters of Charity (Laguna - Manila, Pilipinas) * Amador Tajanlang it Sr. (1911–1977), May asawa na Layperson ng Archdiocese ng Jaro (Iloilo, Pilipinas) * [[George J. Willmann]] (1897–1977), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita (New York, USA - Manila, Pilipinas) * [[Niña Ruiz Abad]] (1979–1993), Anak ng Diocese ng Laoag (Quezon City, Pilipinas) * [[Richard Michael Fernando]] (1970–1996), Professed Cleric ng Ng mga Heswita; Martyr (Quezon City, Pilipinas - Ang k Snuol, Cambodia) * [[Rhoel Gallardo]] (1965–2000), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Claretians; Martyr (Zambales - Basilan, Pilipinas) * [[Giuseppe Aveni]] (1918–2010), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Rogationists ng Heart ng Jesus (Messina, Italy - Parañaque, Pilipinas) * [[Laureana Franco]] (1936–2011), Layperson ng Diocese ng Pasig; Member ng Legion ng Mary (Manila, Pilipinas)<ref>{{cite web|url=http://newsaints.faithweb.com/year/2011.htm#Franco|title=2011|website=Hagiography Circle|access-date=April 17, 2021}}</ref> * [[Darwin Ramos]] (1994–2012), Young Layperson ng Diocese ng Cubao (Quezon City, Pilipinas) == Mga pangkat ng mga martir == [[File:17 Thomasian Martyrs.jpg|thumb|right|[[Thomasian Martyrs|17 Thomasian Martyrs]]]] Kasama dito ito ang listahan ng mga martir na naka-abang para sa tinatawag na ''Cause for Sainthood''. Karamihan sa kanila ay isinasaalang-alang para sa canonization na iminungkahi ng [[Dicastery_for_the_Causes_of_Saints|'''Congregation for the Causes ng Saints''']] (CCS). === Mga Heswita na martir sa Micronesia === Ang mga [[:en:Jesuit Martyrs in Micronesia|'''Heswita na Martir sa Micronesia''']] ay mga ‘’lay missionaries’’ sa [[Guam]] at Federated States ng Micronesia na namatay para sa Kristiyanong pananampalataya at misyon. Sila ay mga kasamang martir nina Pedro Calung sod at Diego Luis de San Vitores. ** ''Luis de Medina'' ** ''Hipolito de la Cruz'' ** ''Lorenzo'' ** ''Diego Bazan'' ** ''Damian Bernal'' ** ''Nicolas de Figueroa'' ** ''Francisco Esquerra'' ** ''Pedro Diaz'' ** ''Antonio Maria de San Basilio'' ** ''Sebasian de Monroy'' ** ''Andrés de la Cruz'' ** ''Manuel Solorzano'' ** ''[[Juan de los Reyes]]'' ** ''Balthasar Dubois'' ** ''Teofilo de Ang elis'' ** ''[[Felipe Song song ]]'' === === === Mga Martir ng De La Salle === Ang mga [[:en:De La Salle Brothers Philippine District|'''Martir ng De La Salle''']] ay ang mga tinatawag na ''Professed Religious'' ng ''Brothers of Christian Schools'' na naging mga martir noon 1945. * ''John Concoran'' (Flavius Leo) :: Pinanganak: June 13, 1876 – Castlecomer, Kilkenny, Ireland * ''Wilhelm Heng elbrock'' (Mutwald William) :: Pinanganak: November 10, 1907 – Osnabruck, Germany * ''Alois Seipel'' (Paternus Paul) :: Pinanganak: March 21, 1908 – Marborn, Steinau an der Strasse, Main-Kinzig, Germany * ''Wilhelm Spieker'' (Arkadius Maria) :: Pinanganak: November 10, 1910 – Kassel, Germany * ''Joseph Hastreiter'' (Gerfreid Joseph) :: Pinanganak: August 23, 1912 – Furth im Wald, Cham, Germany * ''Lorenz Kreitner'' (Hartmann Hubert) :: Pinanganak: October 23, 1912 – Mannheim, Germany * ''Johann Nepomuk Meier'' (Maximin Maria) :: Pinanganak: September 30, 1913 – Frommersbach, Zerf, Trier-Saarburg, Germany * ''Hermann Joseph Gelb'' (Berthwin Philibert) :: Pinanganak: October 13, 1913 – Hockenheim, Rhein-Neckar-Kreis, Germany * ''Helmut Jakob Wegner'' (Romuald Suxtus) :: Pinanganak: August 29, 1914 – Ludwigshafen, Germany * ''Gyula Miklos'' (De La Salle Janos Baptista) :: Pinanganak: 1918 – Budapest, Hung ary * ''Johannes Kuntz'' (Freidebert Johannes) :: Pinanganak: July 15, 1915 – Rheinfelden, Lorrach, Germany * ''Ernst Kammerling '' (Lambert Romanus) :: Pinanganak: April 28, 1917 – Erkelenz, Heinsburg, Germany * ''Alfons Bender'' (Adolf Gebhard) :: Pinanganak: May 12, 1914 – Herdorf, Altenkirchen, Germany * ''Joseph Biely'' (Alemond Lucian) :: Pinanganak: 1917 – Slovak Republic * ''Konrad Wehle'' (Viktorinus Heinrich) :: Pinanganak: November 21, 1914 – Grunmettstetten, Freudenstadt, Germany :: Namatay: February 12, 1945 – Malate, Manila, Pilipinas === === === Mga martir ng Santo Tomas === Ang mga '''martir ng Santo Tomas''' ay mga ''Professed Religious'' ng ''Missionary Sisters Servants of the Holy Spirit'', na naging mga martir noong ika-15 ng Marso, 1945. * ''Anna Unterscher'' (Adelheida) :: Pinanganak: July 27, 1898 – Höhenmoos, Rohrdorf, Rosenheim, Germany * ''Margareta Nieder'' (Aloysius) :: Pinanganak: March 16, 1903 – Illing en, Neurkirchen, Germany * ''Agnes Hoffman'' (Ansberta) :: Pinanganak: December 7, 1903 – Answeiler, Marping en, Sankt Wendel, Germany * ''Paula Diancourt'' (Benedicta) :: Pinanganak: October 6, 1899 – Dortmund, Erzdiözese Paderborn, Germany <ref>{{cite book|last1=Moll|first1=Helmut|title=ZEUGEN FÜR CHRISTUS|date=2015|publisher=FERDINAND SCHÖNING H|isbn=978-3-506-78080-5|page=1597|edition=Helmut Moll}}</ref> * ''Maria Weisert'' (Bernia) :: Pinanganak: April 8, 1907 – Sigmaring en, Germany * ''Palmaria Molina'' (Celia) :: Pinanganak: December 2, 1908 – Tayum, Abra, Pilipinas * ''Petronilla Arjonilla Coral'' (Cesaria) :: Pinanganak: April 29, 1907 – Mérida, Yucátan, Mexico * ''Maria Klara Schnettler'' (Cleophana) :: Pinanganak: July 14, 1898 – Hagen, Germany * ''Sophie Hörth'' (Franciscetta) :: Pinanganak: July 15, 1903 – Neusatz, Bühl, Germany * ''Maria Piebler'' (Gumberta) :: Pinanganak: August 30, 1911 – Waidhofen an der Ybbs, Austria * ''Elisabet Faulstich'' (Isburga) :: Pinanganak: September 20, 1908 – Cologne, Germany * ''Elisabeth Maria Anna Hartelt'' (Passima) :: Pinanganak: July 15, 1903 – Niesse, Opole, Poland * ''Elisabeth Schofs'' (Placida) :: Pinanganak: July 15, 1884 – Tönisvorst, Viersen, Germany * ''Margarete Mzyk'' (Richarde) :: Pinanganak: April 3, 1910 – Königshütte, Poland * ''Bernardina Jurcovic'' (Victimaria) :: Pinanganak: October 25, 1913 – Vištuk, Pezinok, Slovakia :: Namatay: March 15, 1945 – Santo Tomas, Batangas, Pilipinas === === === Mga martir na Vincentian ng Pilipinas === Ang mga '''martir na Vincentian''' ay mga pari at relihiyoso ng ''Congregation of the Mission'' (''Vincentians'') * ''Alfonso Sandaña Díez'', Pari :: Pinanganak: January 6, 1884 – Tardajos, Burgos, Spain :: Namatay: September 20, 1942 – Mantalong on, Dalaguete, Cebu, Pilipinas * ''Aniano González Moreno'', Pari :: Pinanganak: April 25, 1890 – Isar, Burgos, Spain :: Namatay: October 21, 1944 – Baguio, Pilipinas * ''Prisciano González Moreno'', Pari :: Pinanganak: October 12, 1885 – Isar, Burgos, Spain * ''Crispín Gómez Vallejo'', Pari :: Pinanganak: December 4, 1895 – Hontauas, Burgos, Spain * ''Rafael Martínez Rojo'', brother :: Pinanganak: October 24, 1876 – Ferrero, León, Spain * ''Gumersindo Novero'', seminarian :: Pinanganak: Unknown in Cavite, Pilipinas :: Namatay: February 8, 1945 – Mandaluyong , Manila, Pilipinas * ''José Tejada Merino'', Pari :: Pinanganak: March 18, 1892 – Covarrubias, Burgos, Spain * ''Luis Ejeda Martínez'', Pari :: Pinanganak: August 18, 1881 – Albarracin, Teruel, Spain * ''Adolfo Soto de Celis'', Pari :: Pinanganak: March 17, 1884 – Rebolledo, Burgos, Spain * ''Julio Ruiz Sánchez'', Pari :: Pinanganak: May 22, 1890 – Villodrigo, Palencia, Spain * ''José Fernández Fernández'', Pari :: Pinanganak: October 24, 1891 – Madrid, Spain * ''José Aguirreche Aguirre'', Pari :: Pinanganak: August 27, 1891 – Régil, Guipúzcoa, Spain * ''Antolín Marcos Pardo'', brother :: Pinanganak: September 1, 1879 – Pedrosa de Río Úrbel, Burgos, Spain * ''Valentín Santidrián Bermejo'', brother :: Pinanganak: February 12, 1901 – Villadiego, Burgos, Spain * ''Gregorio Induráin Echarte'', brother :: Pinanganak: 1870 – Ozcoidi, Urraúl, Alto, Navarra, Spain * ''Alejandro García García'', brother :: Pinanganak: Unknown in Spain :: Namatay: February 9, 1945 – San Marcelino, Manila, Pilipinas * ''Jerónimo Pampliega Melgosa'', Pari :: Pinanganak: Unknown in Rabé de las Calzadas, Burgos, Spain :: Namatay: February 19, 1945 – Intramuros, Manila, Pilipinas * ''Anselmo Andrés'', Pari :: Pinanganak: 1875 – Spain :: Namatay: February 26, 1945 – Santa Cruz, Manila, Pilipinas === === == Karagdagang Kaalaman == * [[:en:List of saints from Asia|Mga santo ng Asya]] * [[:en:Gomburza|Gomez, Burgos at Zamora|]] <br><br> rkr7wx8khwa9uez10e8qd9stkus0xke 2140591 2140590 2024-12-06T18:29:26Z Buszmail 67296 2140591 wikitext text/x-wiki May ilang mga Pilipinong Katoliko ang isinaalang-alang na santo sa mga nakalipas na taon. Karamihan sa kanila ay mula sa ika-20 siglo at pagkatapos. Ang unang Pilipinong na-canonize bilang santo ay si '''[[Lorenzo Ruiz]]''', isang may asawang layko ng Dominican at miyembro ng ''Rosarian Confraternity'' bilang dedikasyon sa Birheng Maria. Namatay si Ruiz bilang martir ng pananampalataya sa panahon ng mga pag-uusig sa [[Nagasaki]], [[Japan]], kung saan nag-organisa ang mga pinuno ng Hapon ng isang kampanyang kontra-klerikal. Si Ruiz ay na-beato ni Papa John Paul II sa Maynila noong 1981 at kalaunan ay na-canonize sa [[:en:St. Peter's Square|St. Peter's Square]], [[Vatican City]], noong 1987. Pagkalipas ng 25 na taon, ang titulong "santo" ay ipinagkaloob sa isa pang martir, si '''[[Pedro Calungsod]]'''. Si Calungsod ay na-canonize noong Oktubre 2012 ni Papa Benedict XVI. == Mga Santo == [[File:Pedro Calungsod 2012 stampsheet of the Philippines (cropped).jpg|thumb|right|St. Pedro Calungsod]] * '''[[Lorenzo Ruiz]]''' (ca. 1600–1637), May asawa na Layperson ng Archdiocese ng Manila; Member ng Confraternity ng Rosary; Philippine [[protomartyr]] (Manila, Pilipinas - Nagasaki, Japan) ** Pinahayag bilang Venerable: October 11, 1980 ** Na-Beatify: February 18, 1981, ni [[Pope John Paul II]] ** Na-Canonize: October 18, 1987, ni Pope John Paul II * '''[[Pedro Calungsod]]''' (1654–1672), Batang Layperson ng Archdiocese ng Cebu; Martyr (Cebu, Pilipinas - Tumon, Guam) ** Pinahayag bilang Venerable: January 27, 2000 ** Na-Beatify: March 5, 2000, ni Pope John Paul II ** Na-Canonize: October 21, 2012, ni [[Pope Benedict XVI]] === === == Mga na-Beatify == * [[Diego Luis de San Vitores]] (Diego Jerónimo de San Vitores y Alonso de Maluendo) (1627-1672), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita; Martyr (Burgos, Spain - Cebu, Pilipinas - Tumon, Guam) ** Pinahayag bilang Venerable: November 9, 1984 ** Na-Beatify: October 6, 1985, by Pope John Paul II * [[José María ng Manila|Eugenio Sanz-Orozco Mortera]] (José María ng Manila) (1880-1936), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Friars Minor Capuchin; Martyr (Manila, Pilipinas - Madrid, Spain) ** Pinahayag bilang Venerable: March 27, 2013 ** Na-Beatify: October 13, 2013, by Cardinal [[Angelo Amato]] * [[Iustus Takayama Ukon]] (Hikogorō Shigetomo) (ca. 1552–1615), Layperson ng Archdiocese ng Tokyo (Nara, Japan - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: January 21, 2016 ** Na-Beatify: February 7, 2017, by Cardinal [[Angelo Amato]] === === == Mga Venerable == <gallery mode="packed"> File:Ven. Ignacia del Espiritu Santo.jpg|<small>Mo. Ignacia del Espiritu Santo, RVM</small> File:Consuelo Barcelo Pages (cropped).jpg|<small>Mo. Consuelo Barcelo Pages, OSA</small> File:알로이시오 슈월츠 (cropped).jpg|<small>Fr. Aloysius Schwartz</small> File:Bishop Alfredo Maria A. Obviar.jpg|<small>Bp. Alfredo Maria Obviar</small> File:Teofilo Camomot (cropped).jpg|<small>Archbp. Teofilo Camomot</small> </gallery> * [[Isabel Larrañaga Ramírez]] (Isabel ng Heart ng Jesus) (1836–1899), Tagapagtatag ng Sisters ng Charity ng Sacred Heart ng Jesus (Manila, Pilipinas - Havana, Cuba) ** Pinahayag bilang Venerable: March 26, 1999 * [[Ignacia del Espíritu Santo|Ignacia del Espíritu Santo de Juco]] (1663–1748), Tagapagtatag ng Religious of the Virgin Mary (Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: July 6, 2007 * [[Joaquina Maria Mercedes Barcelo Pages]] (Consuelo Barcelo y Pages) (1857–1940), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Sisters ng Our Lady ng Consolation (Barcelona, Spain - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: December 20, 2012 * [[Aloysius Schwartz]] (1930–1992), Pari ng Archdiocese ng Manila; Tagapagtatag ng Sisters ng Mary ng Banneux and Brothers ng Christ (Washington D.C., USA - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: January 22, 2015 * [[Alfredo Obviar|Alfredo María Obviar]] (1889–1978), Bishop ng Lucena; Tagapagtatag ng Missionary Catechists ng Saint Thérèse ng Infant Jesus (Batangas - Quezon, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: November 7, 2018 * [[María Beatriz del Rosario Arroyo|María Beatriz del Rosario de Arroyo]] (Maria Rosario ng Visitation) (1884–1957), Tagapagtatag ng Dominican Sisters ng Most Holy Rosary of the Philippines (Dominican Sisters ng Molo) (Iloilo, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: June 11, 2019 * [[Francisca del Espíritu Santo Fuentes|Francisca del Espíritu Santo de Fuentes]] (1647–1711), Tagapagtatag ng Dominican Sisters ng St. Catherine ng Siena (Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: July 5, 2019 * [[Teofilo Camomot]] (1914–1988), Coadjutor Archbishop ng Cagayan de Oro; Titular Archbishop ng Marcianopolis; Tagapagtatag ng Daughters of Saint Teresa (Cebu, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: May 21, 2022 === === == Mga Tagapag-lingkod ng Diyos== <gallery mode="packed"> File:Madre Jerónima de la Fuente, by Diego Velázquez (cropped).jpg|<small>Mo. Jerónima ng Assumption, OSC</small> File:Francesco Palliola, S.J.jpg|<small>Fr. Francesco Palliola, SJ</small> File:Dionisia Talangpaz (cropped).JPG|<small>Mo. Dionisia Talangpaz, OAR</small> File:Cecilia Talangpaz (cropped).JPG|<small>Mo. Cecilia Talangpaz, OAR</small> File:Pedro Pelaez (DSC09224) (cropped).jpg|<small>Fr. Pedro Pelaez</small> File:Madre Rita Barcelo y Pages (cropped).jpg|<small>Mo. Rita Barcelo Pages, OSA</small> File:Joseph Verbis Lafleur 1941.png|<small>Fr. Joseph Verbis Lafleur</small> File:Bishop Alfredo F. Verzosa.jpg|<small>Bp. Alfredo Verzosa</small> File:Servant of God Niña Ruiz Abad.jpg|<small>Niña Ruiz Abad</small> </gallery> Ang bansag na '''"Servant of God"''' (Tagapag-lingkod ng Diyos ) ay isang teknikal na termino na ginagamit sa proseso ng ''canonization''. Ito ay ginagamit upang ilarawan ang isang miyembro ng Simbahang Katoliko na ang buhay at mga ginawa nito ay isinasaalang-alang para sa pagiging santo. * Diego de Herrera (1521–1576), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Mga Agustino (Spain - Catanduanes, Pilipinas)<ref>[https://augustinianchurches.wordpress.com/category/fray-diego-de-hererra/ Fray Diego de Herrera - Augustinian Churches and History]</ref> * [[Jerónima de la Asunción|Jerónima Yañez de la Fuente]] (Jerónima ng Assumption) (1555–1630), Professed Religious ng Poor Clare Nuns (Toledo, Spain - Manila, Pilipinas) * [[Francesco Palliola]] (1612–1648), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita; Martyr (Naples, Italy - Zamboanga del Norte, Pilipinas) * [[Cecilia Rosa de Jesús Talangpaz]] (1693–1731), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Recollect Sisters (Bulacan - Manila, Pilipinas) * [[Dionisia de Santa María Mitas Talangpaz]] (1691–1732), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Recollect Sisters (Bulacan - Manila, Pilipinas) * [[Pedro Pelaez]] (1812–1863), Pari ng Archdiocese ng Manila (Laguna – Manila, Pilipinas)<ref>{{cite web|url=http://newsaints.faithweb.com/year/Under_Consideration.htm|title=Causes Under Consideration|website=Hagiography Circle}}</ref> * [[Rita Barcelo y Pages|Ines Joaquina Vicenta Barcelo Pages]] (Rita) (1843–1904), Tagapagtatag ng Augustinian Sisters ng Our Lady ng Consolation (Barcelona, Spain - Manila, Pilipinas) * [[María Áng eles Rodríguez de Rivera Chicote]] (1882–1936), Layperson ng Diocese ng Málaga; Martyr (Maguindanao, Pilipinas – Málaga, Spain)<ref>[http://newsaints.faithweb.com/martyrs/MSPC62.htm Martyrs of Religious Persecution during the Spanish Civil War (62), ''Hagiography Circle'']</ref> * [[William Finnemann|Wilhelm Finnemann]] (1882–1942), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Society ng Divine Word; Apostolic Vicariate ng Calapan; Martyr (North Rhine-Westphalia, Germany - Batangas, Pilipinas) * [[Joseph Verbis Lafleur]] (1912–1944), Pari ng Military Ordinate ng United States (Louisiana, USA - Zamboang a del Norte, Pilipinas) * [[Alfredo Versoza|Alfredo Verzosa]] (1877–1954), Bishop ng Lipa; Tagapagtatag ng Missionary Catechists ng Sacred Heart (Ilocos Sur, Pilipinas) * Florencia Cuesta Valluerca (Trinidad ng Sacred Heart ng Jesus) (1904–1967), Professed Religious ng Carmelite Nuns ng Ancient Observance (Madrid, Spain - Manila, Pilipinas) * [[Carlo Braga]] (1889–1971), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Salesians ng Don Bosco (Sondrio, Italy - Pampang a, Pilipinas) * Dalisay Lazaga (1940–1971), Professed Religious ng Canossians Daughters of Charity (Laguna - Manila, Pilipinas) * Amador Tajanlang it Sr. (1911–1977), May asawa na Layperson ng Archdiocese ng Jaro (Iloilo, Pilipinas) * [[George J. Willmann]] (1897–1977), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita (New York, USA - Manila, Pilipinas) * [[Niña Ruiz Abad]] (1979–1993), Anak ng Diocese ng Laoag (Quezon City, Pilipinas) * [[Richard Michael Fernando]] (1970–1996), Professed Cleric ng Ng mga Heswita; Martyr (Quezon City, Pilipinas - Ang k Snuol, Cambodia) * [[Rhoel Gallardo]] (1965–2000), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Claretians; Martyr (Zambales - Basilan, Pilipinas) * [[Giuseppe Aveni]] (1918–2010), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Rogationists ng Heart ng Jesus (Messina, Italy - Parañaque, Pilipinas) * [[Laureana Franco]] (1936–2011), Layperson ng Diocese ng Pasig; Member ng Legion ng Mary (Manila, Pilipinas)<ref>{{cite web|url=http://newsaints.faithweb.com/year/2011.htm#Franco|title=2011|website=Hagiography Circle|access-date=April 17, 2021}}</ref> * [[Darwin Ramos]] (1994–2012), Young Layperson ng Diocese ng Cubao (Quezon City, Pilipinas) === === == Mga pangkat ng mga martir == [[File:17 Thomasian Martyrs.jpg|thumb|right|[[Thomasian Martyrs|17 Thomasian Martyrs]]]] Kasama dito ito ang listahan ng mga martir na naka-abang para sa tinatawag na ''Cause for Sainthood''. Karamihan sa kanila ay isinasaalang-alang para sa canonization na iminungkahi ng [[Dicastery_for_the_Causes_of_Saints|'''Congregation for the Causes ng Saints''']] (CCS). === Mga Heswita na martir sa Micronesia === Ang mga [[:en:Jesuit Martyrs in Micronesia|'''Heswita na Martir sa Micronesia''']] ay mga ‘’lay missionaries’’ sa [[Guam]] at Federated States ng Micronesia na namatay para sa Kristiyanong pananampalataya at misyon. Sila ay mga kasamang martir nina Pedro Calung sod at Diego Luis de San Vitores. ** ''Luis de Medina'' ** ''Hipolito de la Cruz'' ** ''Lorenzo'' ** ''Diego Bazan'' ** ''Damian Bernal'' ** ''Nicolas de Figueroa'' ** ''Francisco Esquerra'' ** ''Pedro Diaz'' ** ''Antonio Maria de San Basilio'' ** ''Sebasian de Monroy'' ** ''Andrés de la Cruz'' ** ''Manuel Solorzano'' ** ''[[Juan de los Reyes]]'' ** ''Balthasar Dubois'' ** ''Teofilo de Ang elis'' ** ''[[Felipe Song song ]]'' === === === Mga Martir ng De La Salle === Ang mga [[:en:De La Salle Brothers Philippine District|'''Martir ng De La Salle''']] ay ang mga tinatawag na ''Professed Religious'' ng ''Brothers of Christian Schools'' na naging mga martir noon 1945. * ''John Concoran'' (Flavius Leo) :: Pinanganak: June 13, 1876 – Castlecomer, Kilkenny, Ireland * ''Wilhelm Heng elbrock'' (Mutwald William) :: Pinanganak: November 10, 1907 – Osnabruck, Germany * ''Alois Seipel'' (Paternus Paul) :: Pinanganak: March 21, 1908 – Marborn, Steinau an der Strasse, Main-Kinzig, Germany * ''Wilhelm Spieker'' (Arkadius Maria) :: Pinanganak: November 10, 1910 – Kassel, Germany * ''Joseph Hastreiter'' (Gerfreid Joseph) :: Pinanganak: August 23, 1912 – Furth im Wald, Cham, Germany * ''Lorenz Kreitner'' (Hartmann Hubert) :: Pinanganak: October 23, 1912 – Mannheim, Germany * ''Johann Nepomuk Meier'' (Maximin Maria) :: Pinanganak: September 30, 1913 – Frommersbach, Zerf, Trier-Saarburg, Germany * ''Hermann Joseph Gelb'' (Berthwin Philibert) :: Pinanganak: October 13, 1913 – Hockenheim, Rhein-Neckar-Kreis, Germany * ''Helmut Jakob Wegner'' (Romuald Suxtus) :: Pinanganak: August 29, 1914 – Ludwigshafen, Germany * ''Gyula Miklos'' (De La Salle Janos Baptista) :: Pinanganak: 1918 – Budapest, Hung ary * ''Johannes Kuntz'' (Freidebert Johannes) :: Pinanganak: July 15, 1915 – Rheinfelden, Lorrach, Germany * ''Ernst Kammerling '' (Lambert Romanus) :: Pinanganak: April 28, 1917 – Erkelenz, Heinsburg, Germany * ''Alfons Bender'' (Adolf Gebhard) :: Pinanganak: May 12, 1914 – Herdorf, Altenkirchen, Germany * ''Joseph Biely'' (Alemond Lucian) :: Pinanganak: 1917 – Slovak Republic * ''Konrad Wehle'' (Viktorinus Heinrich) :: Pinanganak: November 21, 1914 – Grunmettstetten, Freudenstadt, Germany :: Namatay: February 12, 1945 – Malate, Manila, Pilipinas === === === Mga martir ng Santo Tomas === Ang mga '''martir ng Santo Tomas''' ay mga ''Professed Religious'' ng ''Missionary Sisters Servants of the Holy Spirit'', na naging mga martir noong ika-15 ng Marso, 1945. * ''Anna Unterscher'' (Adelheida) :: Pinanganak: July 27, 1898 – Höhenmoos, Rohrdorf, Rosenheim, Germany * ''Margareta Nieder'' (Aloysius) :: Pinanganak: March 16, 1903 – Illing en, Neurkirchen, Germany * ''Agnes Hoffman'' (Ansberta) :: Pinanganak: December 7, 1903 – Answeiler, Marping en, Sankt Wendel, Germany * ''Paula Diancourt'' (Benedicta) :: Pinanganak: October 6, 1899 – Dortmund, Erzdiözese Paderborn, Germany <ref>{{cite book|last1=Moll|first1=Helmut|title=ZEUGEN FÜR CHRISTUS|date=2015|publisher=FERDINAND SCHÖNING H|isbn=978-3-506-78080-5|page=1597|edition=Helmut Moll}}</ref> * ''Maria Weisert'' (Bernia) :: Pinanganak: April 8, 1907 – Sigmaring en, Germany * ''Palmaria Molina'' (Celia) :: Pinanganak: December 2, 1908 – Tayum, Abra, Pilipinas * ''Petronilla Arjonilla Coral'' (Cesaria) :: Pinanganak: April 29, 1907 – Mérida, Yucátan, Mexico * ''Maria Klara Schnettler'' (Cleophana) :: Pinanganak: July 14, 1898 – Hagen, Germany * ''Sophie Hörth'' (Franciscetta) :: Pinanganak: July 15, 1903 – Neusatz, Bühl, Germany * ''Maria Piebler'' (Gumberta) :: Pinanganak: August 30, 1911 – Waidhofen an der Ybbs, Austria * ''Elisabet Faulstich'' (Isburga) :: Pinanganak: September 20, 1908 – Cologne, Germany * ''Elisabeth Maria Anna Hartelt'' (Passima) :: Pinanganak: July 15, 1903 – Niesse, Opole, Poland * ''Elisabeth Schofs'' (Placida) :: Pinanganak: July 15, 1884 – Tönisvorst, Viersen, Germany * ''Margarete Mzyk'' (Richarde) :: Pinanganak: April 3, 1910 – Königshütte, Poland * ''Bernardina Jurcovic'' (Victimaria) :: Pinanganak: October 25, 1913 – Vištuk, Pezinok, Slovakia :: Namatay: March 15, 1945 – Santo Tomas, Batangas, Pilipinas === === === Mga martir na Vincentian ng Pilipinas === Ang mga '''martir na Vincentian''' ay mga pari at relihiyoso ng ''Congregation of the Mission'' (''Vincentians'') * ''Alfonso Sandaña Díez'', Pari :: Pinanganak: January 6, 1884 – Tardajos, Burgos, Spain :: Namatay: September 20, 1942 – Mantalong on, Dalaguete, Cebu, Pilipinas * ''Aniano González Moreno'', Pari :: Pinanganak: April 25, 1890 – Isar, Burgos, Spain :: Namatay: October 21, 1944 – Baguio, Pilipinas * ''Prisciano González Moreno'', Pari :: Pinanganak: October 12, 1885 – Isar, Burgos, Spain * ''Crispín Gómez Vallejo'', Pari :: Pinanganak: December 4, 1895 – Hontauas, Burgos, Spain * ''Rafael Martínez Rojo'', brother :: Pinanganak: October 24, 1876 – Ferrero, León, Spain * ''Gumersindo Novero'', seminarian :: Pinanganak: Unknown in Cavite, Pilipinas :: Namatay: February 8, 1945 – Mandaluyong , Manila, Pilipinas * ''José Tejada Merino'', Pari :: Pinanganak: March 18, 1892 – Covarrubias, Burgos, Spain * ''Luis Ejeda Martínez'', Pari :: Pinanganak: August 18, 1881 – Albarracin, Teruel, Spain * ''Adolfo Soto de Celis'', Pari :: Pinanganak: March 17, 1884 – Rebolledo, Burgos, Spain * ''Julio Ruiz Sánchez'', Pari :: Pinanganak: May 22, 1890 – Villodrigo, Palencia, Spain * ''José Fernández Fernández'', Pari :: Pinanganak: October 24, 1891 – Madrid, Spain * ''José Aguirreche Aguirre'', Pari :: Pinanganak: August 27, 1891 – Régil, Guipúzcoa, Spain * ''Antolín Marcos Pardo'', brother :: Pinanganak: September 1, 1879 – Pedrosa de Río Úrbel, Burgos, Spain * ''Valentín Santidrián Bermejo'', brother :: Pinanganak: February 12, 1901 – Villadiego, Burgos, Spain * ''Gregorio Induráin Echarte'', brother :: Pinanganak: 1870 – Ozcoidi, Urraúl, Alto, Navarra, Spain * ''Alejandro García García'', brother :: Pinanganak: Unknown in Spain :: Namatay: February 9, 1945 – San Marcelino, Manila, Pilipinas * ''Jerónimo Pampliega Melgosa'', Pari :: Pinanganak: Unknown in Rabé de las Calzadas, Burgos, Spain :: Namatay: February 19, 1945 – Intramuros, Manila, Pilipinas * ''Anselmo Andrés'', Pari :: Pinanganak: 1875 – Spain :: Namatay: February 26, 1945 – Santa Cruz, Manila, Pilipinas === === == Karagdagang Kaalaman == * [[:en:List of saints from Asia|Mga santo ng Asya]] * [[:en:Gomburza|Gomez, Burgos at Zamora|]] <br><br> 5bvf7edtzhgrtl03g8rkltoywrfrcb2 2140592 2140591 2024-12-06T18:39:40Z Buszmail 67296 /* Mga Santo */ 2140592 wikitext text/x-wiki May ilang mga Pilipinong Katoliko ang isinaalang-alang na santo sa mga nakalipas na taon. Karamihan sa kanila ay mula sa ika-20 siglo at pagkatapos. Ang unang Pilipinong na-canonize bilang santo ay si '''[[Lorenzo Ruiz]]''', isang may asawang layko ng Dominican at miyembro ng ''Rosarian Confraternity'' bilang dedikasyon sa Birheng Maria. Namatay si Ruiz bilang martir ng pananampalataya sa panahon ng mga pag-uusig sa [[Nagasaki]], [[Japan]], kung saan nag-organisa ang mga pinuno ng Hapon ng isang kampanyang kontra-klerikal. Si Ruiz ay na-beato ni Papa John Paul II sa Maynila noong 1981 at kalaunan ay na-canonize sa [[:en:St. Peter's Square|St. Peter's Square]], [[Vatican City]], noong 1987. Pagkalipas ng 25 na taon, ang titulong "santo" ay ipinagkaloob sa isa pang martir, si '''[[Pedro Calungsod]]'''. Si Calungsod ay na-canonize noong Oktubre 2012 ni Papa Benedict XVI. == Mga Santo == [[File:Pedro Calungsod 2012 stampsheet of the Philippines (cropped).jpg|thumb|right|St. Pedro Calungsod]] * '''[[Lorenzo Ruiz]]''' (ca. 1600–1637), '' Married Layperson'' ng Archdiocese ng Manila; miembro ng ''Confraternity of the Rosary''; [[:en:protomartyr|protomartyr]] ([[Maynila]], [[Pilipinas]] - [[Nagasaki]], [[Japan]]) ** Pinahayag bilang ''Venerable'': October 11, 1980 ** Na-''Beatify'': February 18, 1981, ni [[Pope John Paul II|Papa John Paul II]] ** Na-''Canonize'': October 18, 1987, ni [[Pope John Paul II|Papa John Paul II]] * '''[[Pedro Calungsod]]''' (1654–1672), ''Young Layperson'' ng Archdiocese ng Cebu; Martyr ([[Cebu]], [[Pilipinas]] - [[Tumon]], [[Guam]]) ** Pinahayag bilang ''Venerable'': January 27, 2000 ** Na-''Beatify'': March 5, 2000, ni [[Pope John Paul II|Papa John Paul II]] ** Na-''Canonize'': October 21, 2012, ni [[Pope Benedict XVI|Papa Benedict XVI]] === === == Mga na-Beatify == * [[Diego Luis de San Vitores]] (Diego Jerónimo de San Vitores y Alonso de Maluendo) (1627-1672), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita; Martyr (Burgos, Spain - Cebu, Pilipinas - Tumon, Guam) ** Pinahayag bilang Venerable: November 9, 1984 ** Na-Beatify: October 6, 1985, by Pope John Paul II * [[José María ng Manila|Eugenio Sanz-Orozco Mortera]] (José María ng Manila) (1880-1936), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Friars Minor Capuchin; Martyr (Manila, Pilipinas - Madrid, Spain) ** Pinahayag bilang Venerable: March 27, 2013 ** Na-Beatify: October 13, 2013, by Cardinal [[Angelo Amato]] * [[Iustus Takayama Ukon]] (Hikogorō Shigetomo) (ca. 1552–1615), Layperson ng Archdiocese ng Tokyo (Nara, Japan - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: January 21, 2016 ** Na-Beatify: February 7, 2017, by Cardinal [[Angelo Amato]] === === == Mga Venerable == <gallery mode="packed"> File:Ven. Ignacia del Espiritu Santo.jpg|<small>Mo. Ignacia del Espiritu Santo, RVM</small> File:Consuelo Barcelo Pages (cropped).jpg|<small>Mo. Consuelo Barcelo Pages, OSA</small> File:알로이시오 슈월츠 (cropped).jpg|<small>Fr. Aloysius Schwartz</small> File:Bishop Alfredo Maria A. Obviar.jpg|<small>Bp. Alfredo Maria Obviar</small> File:Teofilo Camomot (cropped).jpg|<small>Archbp. Teofilo Camomot</small> </gallery> * [[Isabel Larrañaga Ramírez]] (Isabel ng Heart ng Jesus) (1836–1899), Tagapagtatag ng Sisters ng Charity ng Sacred Heart ng Jesus (Manila, Pilipinas - Havana, Cuba) ** Pinahayag bilang Venerable: March 26, 1999 * [[Ignacia del Espíritu Santo|Ignacia del Espíritu Santo de Juco]] (1663–1748), Tagapagtatag ng Religious of the Virgin Mary (Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: July 6, 2007 * [[Joaquina Maria Mercedes Barcelo Pages]] (Consuelo Barcelo y Pages) (1857–1940), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Sisters ng Our Lady ng Consolation (Barcelona, Spain - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: December 20, 2012 * [[Aloysius Schwartz]] (1930–1992), Pari ng Archdiocese ng Manila; Tagapagtatag ng Sisters ng Mary ng Banneux and Brothers ng Christ (Washington D.C., USA - Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: January 22, 2015 * [[Alfredo Obviar|Alfredo María Obviar]] (1889–1978), Bishop ng Lucena; Tagapagtatag ng Missionary Catechists ng Saint Thérèse ng Infant Jesus (Batangas - Quezon, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: November 7, 2018 * [[María Beatriz del Rosario Arroyo|María Beatriz del Rosario de Arroyo]] (Maria Rosario ng Visitation) (1884–1957), Tagapagtatag ng Dominican Sisters ng Most Holy Rosary of the Philippines (Dominican Sisters ng Molo) (Iloilo, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: June 11, 2019 * [[Francisca del Espíritu Santo Fuentes|Francisca del Espíritu Santo de Fuentes]] (1647–1711), Tagapagtatag ng Dominican Sisters ng St. Catherine ng Siena (Manila, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: July 5, 2019 * [[Teofilo Camomot]] (1914–1988), Coadjutor Archbishop ng Cagayan de Oro; Titular Archbishop ng Marcianopolis; Tagapagtatag ng Daughters of Saint Teresa (Cebu, Pilipinas) ** Pinahayag bilang Venerable: May 21, 2022 === === == Mga Tagapag-lingkod ng Diyos== <gallery mode="packed"> File:Madre Jerónima de la Fuente, by Diego Velázquez (cropped).jpg|<small>Mo. Jerónima ng Assumption, OSC</small> File:Francesco Palliola, S.J.jpg|<small>Fr. Francesco Palliola, SJ</small> File:Dionisia Talangpaz (cropped).JPG|<small>Mo. Dionisia Talangpaz, OAR</small> File:Cecilia Talangpaz (cropped).JPG|<small>Mo. Cecilia Talangpaz, OAR</small> File:Pedro Pelaez (DSC09224) (cropped).jpg|<small>Fr. Pedro Pelaez</small> File:Madre Rita Barcelo y Pages (cropped).jpg|<small>Mo. Rita Barcelo Pages, OSA</small> File:Joseph Verbis Lafleur 1941.png|<small>Fr. Joseph Verbis Lafleur</small> File:Bishop Alfredo F. Verzosa.jpg|<small>Bp. Alfredo Verzosa</small> File:Servant of God Niña Ruiz Abad.jpg|<small>Niña Ruiz Abad</small> </gallery> Ang bansag na '''"Servant of God"''' (Tagapag-lingkod ng Diyos ) ay isang teknikal na termino na ginagamit sa proseso ng ''canonization''. Ito ay ginagamit upang ilarawan ang isang miyembro ng Simbahang Katoliko na ang buhay at mga ginawa nito ay isinasaalang-alang para sa pagiging santo. * Diego de Herrera (1521–1576), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Mga Agustino (Spain - Catanduanes, Pilipinas)<ref>[https://augustinianchurches.wordpress.com/category/fray-diego-de-hererra/ Fray Diego de Herrera - Augustinian Churches and History]</ref> * [[Jerónima de la Asunción|Jerónima Yañez de la Fuente]] (Jerónima ng Assumption) (1555–1630), Professed Religious ng Poor Clare Nuns (Toledo, Spain - Manila, Pilipinas) * [[Francesco Palliola]] (1612–1648), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita; Martyr (Naples, Italy - Zamboanga del Norte, Pilipinas) * [[Cecilia Rosa de Jesús Talangpaz]] (1693–1731), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Recollect Sisters (Bulacan - Manila, Pilipinas) * [[Dionisia de Santa María Mitas Talangpaz]] (1691–1732), Kasamang Tagapagtatag ng Augustinian Recollect Sisters (Bulacan - Manila, Pilipinas) * [[Pedro Pelaez]] (1812–1863), Pari ng Archdiocese ng Manila (Laguna – Manila, Pilipinas)<ref>{{cite web|url=http://newsaints.faithweb.com/year/Under_Consideration.htm|title=Causes Under Consideration|website=Hagiography Circle}}</ref> * [[Rita Barcelo y Pages|Ines Joaquina Vicenta Barcelo Pages]] (Rita) (1843–1904), Tagapagtatag ng Augustinian Sisters ng Our Lady ng Consolation (Barcelona, Spain - Manila, Pilipinas) * [[María Áng eles Rodríguez de Rivera Chicote]] (1882–1936), Layperson ng Diocese ng Málaga; Martyr (Maguindanao, Pilipinas – Málaga, Spain)<ref>[http://newsaints.faithweb.com/martyrs/MSPC62.htm Martyrs of Religious Persecution during the Spanish Civil War (62), ''Hagiography Circle'']</ref> * [[William Finnemann|Wilhelm Finnemann]] (1882–1942), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Society ng Divine Word; Apostolic Vicariate ng Calapan; Martyr (North Rhine-Westphalia, Germany - Batangas, Pilipinas) * [[Joseph Verbis Lafleur]] (1912–1944), Pari ng Military Ordinate ng United States (Louisiana, USA - Zamboang a del Norte, Pilipinas) * [[Alfredo Versoza|Alfredo Verzosa]] (1877–1954), Bishop ng Lipa; Tagapagtatag ng Missionary Catechists ng Sacred Heart (Ilocos Sur, Pilipinas) * Florencia Cuesta Valluerca (Trinidad ng Sacred Heart ng Jesus) (1904–1967), Professed Religious ng Carmelite Nuns ng Ancient Observance (Madrid, Spain - Manila, Pilipinas) * [[Carlo Braga]] (1889–1971), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Salesians ng Don Bosco (Sondrio, Italy - Pampang a, Pilipinas) * Dalisay Lazaga (1940–1971), Professed Religious ng Canossians Daughters of Charity (Laguna - Manila, Pilipinas) * Amador Tajanlang it Sr. (1911–1977), May asawa na Layperson ng Archdiocese ng Jaro (Iloilo, Pilipinas) * [[George J. Willmann]] (1897–1977), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Ng mga Heswita (New York, USA - Manila, Pilipinas) * [[Niña Ruiz Abad]] (1979–1993), Anak ng Diocese ng Laoag (Quezon City, Pilipinas) * [[Richard Michael Fernando]] (1970–1996), Professed Cleric ng Ng mga Heswita; Martyr (Quezon City, Pilipinas - Ang k Snuol, Cambodia) * [[Rhoel Gallardo]] (1965–2000), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Claretians; Martyr (Zambales - Basilan, Pilipinas) * [[Giuseppe Aveni]] (1918–2010), Nagpahayag ng pagka-Pari ng Rogationists ng Heart ng Jesus (Messina, Italy - Parañaque, Pilipinas) * [[Laureana Franco]] (1936–2011), Layperson ng Diocese ng Pasig; Member ng Legion ng Mary (Manila, Pilipinas)<ref>{{cite web|url=http://newsaints.faithweb.com/year/2011.htm#Franco|title=2011|website=Hagiography Circle|access-date=April 17, 2021}}</ref> * [[Darwin Ramos]] (1994–2012), Young Layperson ng Diocese ng Cubao (Quezon City, Pilipinas) === === == Mga pangkat ng mga martir == [[File:17 Thomasian Martyrs.jpg|thumb|right|[[Thomasian Martyrs|17 Thomasian Martyrs]]]] Kasama dito ito ang listahan ng mga martir na naka-abang para sa tinatawag na ''Cause for Sainthood''. Karamihan sa kanila ay isinasaalang-alang para sa canonization na iminungkahi ng [[Dicastery_for_the_Causes_of_Saints|'''Congregation for the Causes ng Saints''']] (CCS). === Mga Heswita na martir sa Micronesia === Ang mga [[:en:Jesuit Martyrs in Micronesia|'''Heswita na Martir sa Micronesia''']] ay mga ‘’lay missionaries’’ sa [[Guam]] at Federated States ng Micronesia na namatay para sa Kristiyanong pananampalataya at misyon. Sila ay mga kasamang martir nina Pedro Calung sod at Diego Luis de San Vitores. ** ''Luis de Medina'' ** ''Hipolito de la Cruz'' ** ''Lorenzo'' ** ''Diego Bazan'' ** ''Damian Bernal'' ** ''Nicolas de Figueroa'' ** ''Francisco Esquerra'' ** ''Pedro Diaz'' ** ''Antonio Maria de San Basilio'' ** ''Sebasian de Monroy'' ** ''Andrés de la Cruz'' ** ''Manuel Solorzano'' ** ''[[Juan de los Reyes]]'' ** ''Balthasar Dubois'' ** ''Teofilo de Ang elis'' ** ''[[Felipe Song song ]]'' === === === Mga Martir ng De La Salle === Ang mga [[:en:De La Salle Brothers Philippine District|'''Martir ng De La Salle''']] ay ang mga tinatawag na ''Professed Religious'' ng ''Brothers of Christian Schools'' na naging mga martir noon 1945. * ''John Concoran'' (Flavius Leo) :: Pinanganak: June 13, 1876 – Castlecomer, Kilkenny, Ireland * ''Wilhelm Heng elbrock'' (Mutwald William) :: Pinanganak: November 10, 1907 – Osnabruck, Germany * ''Alois Seipel'' (Paternus Paul) :: Pinanganak: March 21, 1908 – Marborn, Steinau an der Strasse, Main-Kinzig, Germany * ''Wilhelm Spieker'' (Arkadius Maria) :: Pinanganak: November 10, 1910 – Kassel, Germany * ''Joseph Hastreiter'' (Gerfreid Joseph) :: Pinanganak: August 23, 1912 – Furth im Wald, Cham, Germany * ''Lorenz Kreitner'' (Hartmann Hubert) :: Pinanganak: October 23, 1912 – Mannheim, Germany * ''Johann Nepomuk Meier'' (Maximin Maria) :: Pinanganak: September 30, 1913 – Frommersbach, Zerf, Trier-Saarburg, Germany * ''Hermann Joseph Gelb'' (Berthwin Philibert) :: Pinanganak: October 13, 1913 – Hockenheim, Rhein-Neckar-Kreis, Germany * ''Helmut Jakob Wegner'' (Romuald Suxtus) :: Pinanganak: August 29, 1914 – Ludwigshafen, Germany * ''Gyula Miklos'' (De La Salle Janos Baptista) :: Pinanganak: 1918 – Budapest, Hung ary * ''Johannes Kuntz'' (Freidebert Johannes) :: Pinanganak: July 15, 1915 – Rheinfelden, Lorrach, Germany * ''Ernst Kammerling '' (Lambert Romanus) :: Pinanganak: April 28, 1917 – Erkelenz, Heinsburg, Germany * ''Alfons Bender'' (Adolf Gebhard) :: Pinanganak: May 12, 1914 – Herdorf, Altenkirchen, Germany * ''Joseph Biely'' (Alemond Lucian) :: Pinanganak: 1917 – Slovak Republic * ''Konrad Wehle'' (Viktorinus Heinrich) :: Pinanganak: November 21, 1914 – Grunmettstetten, Freudenstadt, Germany :: Namatay: February 12, 1945 – Malate, Manila, Pilipinas === === === Mga martir ng Santo Tomas === Ang mga '''martir ng Santo Tomas''' ay mga ''Professed Religious'' ng ''Missionary Sisters Servants of the Holy Spirit'', na naging mga martir noong ika-15 ng Marso, 1945. * ''Anna Unterscher'' (Adelheida) :: Pinanganak: July 27, 1898 – Höhenmoos, Rohrdorf, Rosenheim, Germany * ''Margareta Nieder'' (Aloysius) :: Pinanganak: March 16, 1903 – Illing en, Neurkirchen, Germany * ''Agnes Hoffman'' (Ansberta) :: Pinanganak: December 7, 1903 – Answeiler, Marping en, Sankt Wendel, Germany * ''Paula Diancourt'' (Benedicta) :: Pinanganak: October 6, 1899 – Dortmund, Erzdiözese Paderborn, Germany <ref>{{cite book|last1=Moll|first1=Helmut|title=ZEUGEN FÜR CHRISTUS|date=2015|publisher=FERDINAND SCHÖNING H|isbn=978-3-506-78080-5|page=1597|edition=Helmut Moll}}</ref> * ''Maria Weisert'' (Bernia) :: Pinanganak: April 8, 1907 – Sigmaring en, Germany * ''Palmaria Molina'' (Celia) :: Pinanganak: December 2, 1908 – Tayum, Abra, Pilipinas * ''Petronilla Arjonilla Coral'' (Cesaria) :: Pinanganak: April 29, 1907 – Mérida, Yucátan, Mexico * ''Maria Klara Schnettler'' (Cleophana) :: Pinanganak: July 14, 1898 – Hagen, Germany * ''Sophie Hörth'' (Franciscetta) :: Pinanganak: July 15, 1903 – Neusatz, Bühl, Germany * ''Maria Piebler'' (Gumberta) :: Pinanganak: August 30, 1911 – Waidhofen an der Ybbs, Austria * ''Elisabet Faulstich'' (Isburga) :: Pinanganak: September 20, 1908 – Cologne, Germany * ''Elisabeth Maria Anna Hartelt'' (Passima) :: Pinanganak: July 15, 1903 – Niesse, Opole, Poland * ''Elisabeth Schofs'' (Placida) :: Pinanganak: July 15, 1884 – Tönisvorst, Viersen, Germany * ''Margarete Mzyk'' (Richarde) :: Pinanganak: April 3, 1910 – Königshütte, Poland * ''Bernardina Jurcovic'' (Victimaria) :: Pinanganak: October 25, 1913 – Vištuk, Pezinok, Slovakia :: Namatay: March 15, 1945 – Santo Tomas, Batangas, Pilipinas === === === Mga martir na Vincentian ng Pilipinas === Ang mga '''martir na Vincentian''' ay mga pari at relihiyoso ng ''Congregation of the Mission'' (''Vincentians'') * ''Alfonso Sandaña Díez'', Pari :: Pinanganak: January 6, 1884 – Tardajos, Burgos, Spain :: Namatay: September 20, 1942 – Mantalong on, Dalaguete, Cebu, Pilipinas * ''Aniano González Moreno'', Pari :: Pinanganak: April 25, 1890 – Isar, Burgos, Spain :: Namatay: October 21, 1944 – Baguio, Pilipinas * ''Prisciano González Moreno'', Pari :: Pinanganak: October 12, 1885 – Isar, Burgos, Spain * ''Crispín Gómez Vallejo'', Pari :: Pinanganak: December 4, 1895 – Hontauas, Burgos, Spain * ''Rafael Martínez Rojo'', brother :: Pinanganak: October 24, 1876 – Ferrero, León, Spain * ''Gumersindo Novero'', seminarian :: Pinanganak: Unknown in Cavite, Pilipinas :: Namatay: February 8, 1945 – Mandaluyong , Manila, Pilipinas * ''José Tejada Merino'', Pari :: Pinanganak: March 18, 1892 – Covarrubias, Burgos, Spain * ''Luis Ejeda Martínez'', Pari :: Pinanganak: August 18, 1881 – Albarracin, Teruel, Spain * ''Adolfo Soto de Celis'', Pari :: Pinanganak: March 17, 1884 – Rebolledo, Burgos, Spain * ''Julio Ruiz Sánchez'', Pari :: Pinanganak: May 22, 1890 – Villodrigo, Palencia, Spain * ''José Fernández Fernández'', Pari :: Pinanganak: October 24, 1891 – Madrid, Spain * ''José Aguirreche Aguirre'', Pari :: Pinanganak: August 27, 1891 – Régil, Guipúzcoa, Spain * ''Antolín Marcos Pardo'', brother :: Pinanganak: September 1, 1879 – Pedrosa de Río Úrbel, Burgos, Spain * ''Valentín Santidrián Bermejo'', brother :: Pinanganak: February 12, 1901 – Villadiego, Burgos, Spain * ''Gregorio Induráin Echarte'', brother :: Pinanganak: 1870 – Ozcoidi, Urraúl, Alto, Navarra, Spain * ''Alejandro García García'', brother :: Pinanganak: Unknown in Spain :: Namatay: February 9, 1945 – San Marcelino, Manila, Pilipinas * ''Jerónimo Pampliega Melgosa'', Pari :: Pinanganak: Unknown in Rabé de las Calzadas, Burgos, Spain :: Namatay: February 19, 1945 – Intramuros, Manila, Pilipinas * ''Anselmo Andrés'', Pari :: Pinanganak: 1875 – Spain :: Namatay: February 26, 1945 – Santa Cruz, Manila, Pilipinas === === == Karagdagang Kaalaman == * [[:en:List of saints from Asia|Mga santo ng Asya]] * [[:en:Gomburza|Gomez, Burgos at Zamora|]] <br><br> f1ea6d2kwqy14ns8fqvry6na9c86y52 Mga santo ng Pilipinas 0 331716 2140593 2024-12-06T18:54:50Z Buszmail 67296 Ikinakarga sa [[Talaan ng mga Pilipinong santo Katoliko at mga taong na-Beatify]] 2140593 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Talaan_ng_mga_Pilipinong_santo_Katoliko_at_mga_taong_na-Beatify]] spf6ycwdiik1j3571o18it4zavhv26j Akai 0 331717 2140594 2024-12-06T22:33:48Z MarioMill324 146785 Bagong pahina: Ang Akai (Japanese: 赤井, binibigkas na [a̠ka̠i]) ay isang tagagawa ng consumer electronics na nakabase sa Hong Kong. Ito ay itinatag bilang Akai Electric Company Ltd sa Tokyo, Japan, noong 1946. 2140594 wikitext text/x-wiki Ang Akai (Japanese: 赤井, binibigkas na [a̠ka̠i]) ay isang tagagawa ng consumer electronics na nakabase sa Hong Kong. Ito ay itinatag bilang Akai Electric Company Ltd sa Tokyo, Japan, noong 1946. 9kkxgvsuotquyn5ng36c11yialwuhme 2140601 2140594 2024-12-06T23:48:54Z AsianStuff03 125864 Masyadong maikli 2140601 wikitext text/x-wiki {{ilipat sa balangkas}} Ang Akai (Japanese: 赤井, binibigkas na [a̠ka̠i]) ay isang tagagawa ng consumer electronics na nakabase sa Hong Kong. Ito ay itinatag bilang Akai Electric Company Ltd sa Tokyo, Japan, noong 1946. 27s0yas0kgeil164frw6yicnzkcbx39 Glosa 0 331718 2140595 2024-12-06T22:34:57Z MarioMill324 146785 Bagong pahina: Ang Glosa ay isang binuo na pang-internasyonal na pantulong na wika batay sa Interglossa (isang dating draft ng isang auxiliary na inilathala noong 1943). Ang unang diksyunaryo ng Glosa ay nai-publish noong 1978. Ang pangalan ng wika ay nagmula sa salitang-ugat ng Griyego na glossa na nangangahulugang dila o wika. 2140595 wikitext text/x-wiki Ang Glosa ay isang binuo na pang-internasyonal na pantulong na wika batay sa Interglossa (isang dating draft ng isang auxiliary na inilathala noong 1943). Ang unang diksyunaryo ng Glosa ay nai-publish noong 1978. Ang pangalan ng wika ay nagmula sa salitang-ugat ng Griyego na glossa na nangangahulugang dila o wika. jzyiwibp6xdf0lbx34p9vrs72wr1tc8 2140602 2140595 2024-12-06T23:49:53Z AsianStuff03 125864 Masyadong maikli 2140602 wikitext text/x-wiki {{ilipat sa balangkas}} Ang Glosa ay isang binuo na pang-internasyonal na pantulong na wika batay sa Interglossa (isang dating draft ng isang auxiliary na inilathala noong 1943). Ang unang diksyunaryo ng Glosa ay nai-publish noong 1978. Ang pangalan ng wika ay nagmula sa salitang-ugat ng Griyego na glossa na nangangahulugang dila o wika. oubn708c6fa00h4zot0jnlqrszc3rmu Laundry machine 0 331719 2140596 2024-12-06T22:44:26Z MarioMill324 146785 Bagong pahina: Ang washing machine (laundry machine, clothes washer, washer, o simpleng paglalaba) ay isang makinang idinisenyo upang maglaba ng damit. Ang termino ay kadalasang inilalapat sa mga makina na gumagamit ng tubig. Kasama sa iba pang paraan ng paglalaba ang dry cleaning (na gumagamit ng mga alternatibong likido sa paglilinis at ginagawa ng mga espesyalistang negosyo) at ultrasonic cleaning. 2140596 wikitext text/x-wiki Ang washing machine (laundry machine, clothes washer, washer, o simpleng paglalaba) ay isang makinang idinisenyo upang maglaba ng damit. Ang termino ay kadalasang inilalapat sa mga makina na gumagamit ng tubig. Kasama sa iba pang paraan ng paglalaba ang dry cleaning (na gumagamit ng mga alternatibong likido sa paglilinis at ginagawa ng mga espesyalistang negosyo) at ultrasonic cleaning. fpsk4a6w24nu94recxcuy32ecqi0c73 2140604 2140596 2024-12-06T23:52:25Z AsianStuff03 125864 Masyadong maikli 2140604 wikitext text/x-wiki {{ilipat sa balangkas}} Ang '''washing machine''' (laundry machine, clothes washer, washer, o simpleng paglalaba) ay isang makinang idinisenyo upang maglaba ng damit. Ang termino ay kadalasang inilalapat sa mga makina na gumagamit ng tubig. Kasama sa iba pang paraan ng paglalaba ang dry cleaning (na gumagamit ng mga alternatibong likido sa paglilinis at ginagawa ng mga espesyalistang negosyo) at ultrasonic cleaning. qtolr808mv39wbhvkzp7i1ax2lf1r83 Pampetro 0 331720 2140598 2024-12-06T23:29:27Z MarioMill324 146785 Bagong pahina: Ang petrolyo[a] ay isang natural na nagaganap na madilaw-itim na pinaghalong likido. Ito ay pangunahing binubuo ng mga hydrocarbon, [1] at matatagpuan sa mga geological formations. Ang terminong petrolyo ay parehong tumutukoy sa natural na hindi naprosesong langis na krudo, gayundin sa mga produktong petrolyo na binubuo ng pinong krudo. 2140598 wikitext text/x-wiki Ang petrolyo[a] ay isang natural na nagaganap na madilaw-itim na pinaghalong likido. Ito ay pangunahing binubuo ng mga hydrocarbon, [1] at matatagpuan sa mga geological formations. Ang terminong petrolyo ay parehong tumutukoy sa natural na hindi naprosesong langis na krudo, gayundin sa mga produktong petrolyo na binubuo ng pinong krudo. ald0rfrnewpsqy2j8di388wwj0j59gp 2140600 2140598 2024-12-06T23:31:31Z MarioMill324 146785 2140600 wikitext text/x-wiki Ang petrolyo[a] ay isang natural na nagaganap na madilaw-itim na pinaghalong likido. Ito ay pangunahing binubuo ng mga hydrocarbon, [1] at matatagpuan sa mga geological formations. Ang terminong petrolyo ay parehong tumutukoy sa natural na hindi naprosesong langis na krudo, gayundin sa mga produktong petrolyo na binubuo ng pinong krudo. [[en:Petroleum]] ogswl18zzxpbt5qy32v0ivvldathphe 2140603 2140600 2024-12-06T23:51:25Z AsianStuff03 125864 Masyadong maikli 2140603 wikitext text/x-wiki {{ilipat sa balangkas}} Ang '''petrolyo'''[a] ay isang natural na nagaganap na madilaw-itim na pinaghalong likido. Ito ay pangunahing binubuo ng mga hydrocarbon, [1] at matatagpuan sa mga geological formations. Ang terminong petrolyo ay parehong tumutukoy sa natural na hindi naprosesong langis na krudo, gayundin sa mga produktong petrolyo na binubuo ng pinong krudo. [[en:Petroleum]] 5m2wf02z6uj1g66tq4md585eygt0t99 La Hermita 0 331721 2140605 2024-12-07T01:55:34Z Jojit fb 38 Ikinakarga sa [[Ermita]] 2140605 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ermita]] j7vo9mxeoa53dc618349s0c2forwprz Talaan ng mga lansangan ng Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan 0 331722 2140621 2024-12-07T06:35:44Z Jojit fb 38 Inilipat ni Jojit fb ang pahinang [[Talaan ng mga lansangan ng Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] sa [[Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] 2140621 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] 94wsh2rajb7vl20hpnqgpowsa57qb3q Usapan:Talaan ng mga lansangan ng Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan 1 331723 2140623 2024-12-07T06:35:44Z Jojit fb 38 Inilipat ni Jojit fb ang pahinang [[Usapan:Talaan ng mga lansangan ng Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] sa [[Usapan:Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] 2140623 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Usapan:Talaan ng mga lansangan sa Kalakhang Maynila na pinalitan ang pangalan]] lsh1vjtoch7s6k7qpqdf0qc1v1u7c9h Tagagamit:Randervik 2 331724 2140627 2024-12-07T07:12:36Z Randervik 144759 Bagong pahina: kumusta 2140627 wikitext text/x-wiki kumusta 4x8siw5twxp207olkkg0ti01h2qn1d3 Taiga 0 331725 2140648 2024-12-07T11:49:12Z VictoriaCulpechina 125129 Bagong pahina: Ang Taiga ay isang biome na nailalarawan sa pamamagitan ng isang pamamayani ng mga koniperus na kagubatan, na pangunahing nabuo ng boreal species ng spruce, fir, larch at pine. Ang salitang "taiga" ay tumutukoy din sa isa sa mga heograpikal na subzone ng hilagang temperate zone. Ang Taiga ay matatagpuan sa isang katamtamang mahalumigmig na heograpikal na sona. Ang batayan ng buhay ng halaman sa taiga ay mga koniperong puno. Ang taiga ay nailalarawan sa pamamagitan ng mga lati... 2140648 wikitext text/x-wiki Ang Taiga ay isang biome na nailalarawan sa pamamagitan ng isang pamamayani ng mga koniperus na kagubatan, na pangunahing nabuo ng boreal species ng spruce, fir, larch at pine. Ang salitang "taiga" ay tumutukoy din sa isa sa mga heograpikal na subzone ng hilagang temperate zone. Ang Taiga ay matatagpuan sa isang katamtamang mahalumigmig na heograpikal na sona. Ang batayan ng buhay ng halaman sa taiga ay mga koniperong puno. Ang taiga ay nailalarawan sa pamamagitan ng mga latian sa hilagang Siberia at bahagi ng Canada ay natatakpan ng mga ito. Ang Taiga ay ang pinakamalaking land biome sa mundo, na may lawak na 15 milyong km². Ang Taiga ay ang pinakamalaking landscape zone sa Russia. Ang lapad nito sa bahagi ng Europa ay umabot sa 800 km, at sa Siberia 2150 km. Sa Europa, ang taiga ay sumasakop sa halos buong Scandinavian Peninsula. Ang mga uri ng mga palumpong, tulad ng juniper, honeysuckle, currant, blueberries, lingonberries, atbp., ay katangian ng parehong Eurasia at North America. Ang mga puno ay pangunahing coniferous, tulad ng Scots pine, spruce at, mas madalas, birch. Ang fauna ng taiga ay mas magkakaiba kaysa sa tundra, ngunit mas mahirap kaysa sa fauna ng malawak na dahon at halo-halong kagubatan. Ang Lynx, wolverine, wolf, fox, brown bear, otter, sable, weasel, ermine, at badger ay laganap. Kasama sa mga ibon ang crossbill, nutcracker, at capercaillie. Sa iba pang mga hayop, karaniwan ang mga ahas, ulupong, salamander, gayundin ang mga ticks at lamok. pvp9waaogya6135bz67m8c2h36374lk