Basketbol

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="tly">
  <siteinfo>
    <sitename>Vikipedija</sitename>
    <dbname>tlywiki</dbname>
    <base>https://tly.wikipedia.org/wiki/S%C9%99rlovh%C9%99</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.6</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Medja</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Xususi</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Nopegət</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Okoədə</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Okoədəj nopegət</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Vikipedija</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Vikipedija Nopegət</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Fajl</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Fajl nopegət</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki nopegət</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Numunə</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Numunə nopegət</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Koməg</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Koməg nopegət</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Tispir</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Tispir nopegət</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Modul</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Moduli no-pegət</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Basketbol</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4724</id>
    <revision>
      <id>109039</id>
      <parentid>99737</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:24:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109039</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="495" sha1="b8wffhijsf24bs1sh5pt00e75ch9uy6" xml:space="preserve">[[Fajl:Basketball.png|thumb|Сe basketboli ləp]]'''Basketbol''' (basket — tumə, ball — ləp) — vərzyšonədə gyləje. Ymi dylədə hənək kardedən. Basketbol 1891-minə sorədə Amerikə Ibyə Štatonədə ofajə byə. Basketbolədə 2 gylə komanda dyjəndy hənək kardejdə. Har komandədə 12 kəs bedə. Basketbolədə čəriməku šodojədə 1 xal, mijonəku šodojədə 2 xal, dijərojə məsafəku šodojədə 3 xal dojdən.
{{Olimpija vərzyšə čuron}}
[[Tispir:Vərzyš]]</text>
      <sha1>b8wffhijsf24bs1sh5pt00e75ch9uy6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Biškek</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4838</id>
    <revision>
      <id>109017</id>
      <parentid>108927</parentid>
      <timestamp>2024-12-15T22:53:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>44</id>
      </contributor>
      <comment>Replacing Flag_of_Bishkek_Kyrgyzstan.svg with [[File:Flag_of_Bishkek.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]]).</comment>
      <origin>109017</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="572" sha1="7091gtoamnccb4vcj0wig86o23e7mab" xml:space="preserve">[[Fajl:Journey_of_Discovery_-_Bishkek_and_Ala-Archa_National_Park_(6921453988).jpg|thumb|Biškek, [[Gyrǧyzyston]]]]
[[Fajl:Flag of Bishkek.svg|thumb|Cy Biškeki parcəm]]
'''Biškek''' (''&lt;nowiki&gt;Бишкек&lt;/nowiki&gt;'') — cy [[Gyrǧyzyston]]i pajtaxte. Ym šəhəri 1825-inə sorədə bino kardəšone. Əroziš 169,9&amp;nbsp;km²-e&lt;ref&gt;http://www.stat.kg/media/files/7785e73a-a9b8-4d57-8011-3ceb391b6e0a.pdf&lt;/ref&gt;. Əholiš 1 miljon 074 həzoje&lt;ref&gt;http://www.stat.kg/ru/statistics/download/operational/825/&lt;/ref&gt;.

== Səvonon ==
&lt;references /&gt;

[[Tispir:Gyrǧyzyston]]</text>
      <sha1>7091gtoamnccb4vcj0wig86o23e7mab</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Elm</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5418</id>
    <revision>
      <id>109028</id>
      <parentid>108105</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T09:50:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109028</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5442" sha1="9ipoawf4oj8izrpzbpqz7l9pzci7gb8" xml:space="preserve">'''Elm''' — [[Təbijət|təbiət]], [[Čəmjət|čəmjjət]] u cy insoni təfəkkuri barədə objektivə, sisteminə u əsosin byə zynəjon səjro, bo cəvon sərost karde, u paj-baxš kardejro insonə fəolijjəti tispir. Yn fəlijjəti əsos - elmi fakton gyrdə karde, əcəvon daima nubekarde, əvoni sistemin karde, təngidə analiz ijən by əsosədə elmi zynəjon bə ivyrə gyrdə kardeje. Elm syvoj mušahidə byə təbii ijən ičtimoi hodison təsvir kardəni, həmən əcəvon əloǧon pəjdo karde ijən nətičon muəjjən karde zynedə. 

Har gylə elmi barədə təsəvvur, de yn elmi objekti, predmeti, metodi ijən prinsipi umute bino bedə.

Elm jinə šərton ijən dərk karde komponenton yštənədə i kardedə:
* Elmi koon poəbaxš be ijan ibemonon dəsoxte
* Elmi muəssison, dəvinə ijan laboratorija avadanlyglon
* Ce elmi-tədgigatə koon metodon
* Dərk karde ijan kategorija aparat
* Elmi informasija sistem
* Syftəku gyrdə byə čəmi zynəjon məčmu.

Elm soxtəbyə ružiku bə insonon koj məhsulinəti zijod be ijən cymi sajədə bo odəmon rifahi cok be xidmət kardəše. Bə de elmi məšǧul byə šəxson &quot;alim&quot; votedən. Əvon ce insonon arəd de yštə zynəj, səvody ijan nuršidə fikron čo bə kəsonin.

== Elmi tarix ==

Muasir holədə byə elm XVI—XVII əsronku bo forməjn be bino kardəce. Ištə inkišafi tarixədə əv ce texnikə ijan texnologijə cərcivəku bešə, bə čəmijjəti inkišafi ve təsir kardə faktori pegardə. XVII əsriku žyǧo, elmi fəalijjət har 10-15 sorədə dy kərə zjod bedə (kəšfon ašmard, elmi informasijon, elmə kosojbon ašmard).

== Alimon ==

Ce alimon məgsəd, ysətnə koj šəraitədə de imkan doə roon, ce insonon jimoni, ruzigari rohət kardeje. Bəcej gorošən, tarixi dorozi ce alimon kardəjon, dovlətonədə dastəgyšon vində ijan nəzorəti žiədə byən. Bə iminə səro byə elmi koon ǧədimə junanystanədə, Platoni akademijədə rast omedəmon. cy syfdənə de elmi məšǧul byə kəson, bənə ce saraj əjanon xususi imtijazonyšon hestbe, pešonə vaxtonədə bəəvon elmi dərəčon došone, nətičədə čəmijjəətonədə elitarə təbəgon bə əməl oməjn.

== Elmon doktor ==

De elmi məšǧul byə, by sahədə har kom gylə problemi čolinə, de movčudə vasiton ijan usulon koməgi həll karde zynə šəxson, hələ ce mionə əsronku žyǧo, Həšinyštə kulturədə &quot;Doktor&quot;ə nomyšon səšone. İminə doktorə elmi dərəčə, bə tarixi mənbəon goroš 12 ijul 1219-nə sorədə Bolonijadə Papa III Honori tərəfiku doə byə. Syxan «Doktor» latynə zyvonədə dočtus - &quot;umutəbyə&quot; syxanikuje. Im, elmi sahədə ən penə dərəčə hesob bedə. Bo yn elmi dərəčə səj goroš, nomizəd yštə hozokardə dissertasija (lat. dissertatio - &quot;muzakirə karde&quot;, &quot;tədgig karde&quot;) ožə muzakirə vaxti, de mutəxəssison ištiraki təškil byə šura ijan ozodə ištirakcion vədə mudafiə kardəninbe. Mionə əsronədə ce mudafiə proses necandə ǧəssəmharde prosesiku ibarətbe. cymonədə, ce universiteti rektori vədə ǧəssəmharde əsas hesob bedəbe. Syvoj bymi nomizəd i gylə nižonə ijan i gylə ožə imtahan doəninbe. Nijonə imtahan dissertasijadə ǧejd byə tezison ce fakultə professoron (magistri regentes) vədə, ve vaxti isə, ožə həvoədə mudafiə kardeku ibarətbe. İmtahani doə bəpešo, nomizəd bə ožə muzakirə, disputation (lat. Disputationes - &quot;mubahisə&quot;) vadoə bedəbe. Ojo nomizəd yštə elmi nubəjətion publika vədə mudafiə kardəninbe. By mərhələdə syvoj professoron, əlavə təmšokardəkəson aradə nyštə har kəs bə nomizədi pars doj hugugyš hestbe. Mudafiə bəpešo ce prosesi oxonə ijən təntənəjnə hissə - inaugurasija (lat. İnauguro - &quot;təjin etmək&quot; (vəzifəjə)) omedəbe. By hissədə nomizəd de simvolik əšjon təltif bedəbe. Bymon kitob, i gylə ǧyzylə angyšde ijan bereti formdə doktorə kolo daxilbe. In adət-ənənə hələ ysətən ce Həšinyštə məktəbonədə yštə iminə forməš oǧətəše.

== Bejnəlxəlǧ elmi mukafaton ==

Bə elmi nailijjəton goroš bə alimon žitonə bejnəlxəlg nufuzinə mukafaton dojdən: Nobeli mukafat — dynjoədə ən nufuzinə elmi mukafat. Sorədə i kərə co gylə elmi sahədə doə bedə. Bənə əcej parodijə šnobeli mukafat-ən heste.
* Fildsovi mukafat — rijazijjaiti sahədə, bə jolə nailijjəton goroš. İspanijə krali tərəfiku təgdim bedə.
* Rolf Nevanlinni mukafat — ce informatikə rijazy aspektonədə bə jolə nailijjəton goroš.
* Karl Fridrix gaussi mukafat — əmandə elmonədə de kəšfon vasitə, bə rijazijjati vardə jolə tohon goroš.
* Kraufurdi mukafat — mukafat bə žinə istigaməton gorə doə bedə: astranomijə, rijazijjat, bioloži elmon, Zəmini barədə elmon.
* Abeli mukafat — bo rijazijjati inkišafiro doə tohvon goroš.
* Šao İfu mukafat — bə astranomijə, rijazijjat, təbabət ijan bə žimoni barədə elmon doə byə jolə tohvon goroš.
* Tjuringi mukafat — ce ašmardə texnikə asosasija tərəfiku, informatikə sahədə doə byə mukafat.
* Mixail Lomonosovi nomədə jolə ǧyzylə medal — ce Rusija Elmon Akademijə ali mukafat.
* Dmitrij Mendelejevi nomədə jolə ǧyzylə medal — ce Rusija Elmon Akademijə, kimja elmi sahədə bə jolə nailijjəton goroš mukafat.

{{Elmon}}
== Səvonon ==
{{Səvonon sijohi}}
[[Tispir:Elm]]</text>
      <sha1>9ipoawf4oj8izrpzbpqz7l9pzci7gb8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Etikə</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5443</id>
    <revision>
      <id>109027</id>
      <parentid>65814</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T08:39:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109027</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="106" sha1="gegn3evgjtt7rowckd3ulok7tvma3ft" xml:space="preserve">'''Etikə''' (ἠθικόν) — [[Junanyston|ǧədimə junanon]] zyvonədə adəte.
[[Tispir:Fəlsəfə]]</text>
      <sha1>gegn3evgjtt7rowckd3ulok7tvma3ft</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fizikə</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5648</id>
    <revision>
      <id>109031</id>
      <parentid>95834</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T09:56:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109031</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="491" sha1="bds10lm0d5g6rhaethbffl59r1aphoz" xml:space="preserve">'''Fizikə''' — junan syxani bə fizik-təsvir kardəm. 

Fizikə elmi bani [[rijozijot]] hisob bedə. Im elm cəmə erasə 2 həzo sor bə nav bino byə. Mijonə sasoron bəpeştə ym elm ve inkiuşaf kardyşe. Əv čoǧrafijə elmi bə dy vyrəş čoş kardə. Cyvonku čo bə texniki elmon aid kardəbuə kartegrafiən by elmi aide. Bə fizikə elmi kamişi nez buə elmondə [[tibb]] fizikə inən hərbi (čangə) fizikə heste.

{{Elmon}}
[[Tispir:Fizikə| ]]
[[Tispir:Təbii elmon]]</text>
      <sha1>bds10lm0d5g6rhaethbffl59r1aphoz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Henri Ford</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6002</id>
    <revision>
      <id>109019</id>
      <parentid>90578</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T05:11:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109019</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="669" sha1="h972vx1942d6uuehw7ujt7a4a1qspye" xml:space="preserve">[[Fajl:Henry ford 1919.jpg|thumb|Henri Ford]]
'''Henri Ford''' (Henry Ford, 30 iyul 1863 - 7 aprel 1947) - Ford mašinon vadoəkəs, dynjoədə ən ərbobə odəmonədə gyləje.
== Žimon ==
Ce [[Amerikə Ibyə Štaton]] [[Detrojt]] šəhərədə bə dynjo omə. Millətyš irlandyž byə. Əcəj 16 sinnyš bijəsə əv ce kəjku vitə ko kardəše. 
== Biznes ==
Əv 1903-inə sorədə [[Ford|Ford Motor Company]] ofajə kardəše. Ford mašinon vadoaše. Dynjo ən ərbobə odəmonədə gyləj byə.
== Xyjzon ==
Əcəj nəvə, nətičon dynjo ən ərbobə odəmonədən. 1945-inə sorədə əv yštə biznesi bə 2-inə Henri Fordi doaše.
[[Tispir:Šəxsijəton]]</text>
      <sha1>h972vx1942d6uuehw7ujt7a4a1qspye</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mahatma Gandi</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6874</id>
    <revision>
      <id>109021</id>
      <parentid>81890</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T05:34:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109021</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="350" sha1="jj0u3ujbad4sjxbpg63udn43pqj9pff" xml:space="preserve">{{Šəxsijət|movardə taryx=2.10.1869|mardə taryx=30.01.1948}}

'''Mahatma Gandi''' (मोहनदास कर्मचन्द (महात्मा) गान्धी) 2 oktjabr 1869 [[Mumbəj|Bombej]] — 30 janvar 1948 [[Nju Delhi]]) — cy [[Hindyston]]&lt;nowiki/&gt;i ozod kardəkəse.

== Səvonon ==
&lt;references /&gt;
[[Tispir:Šəxsijəton]]</text>
      <sha1>jj0u3ujbad4sjxbpg63udn43pqj9pff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Martin Luter King</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6941</id>
    <revision>
      <id>109026</id>
      <parentid>101721</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T08:37:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109026</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="553" sha1="2subfstdrelszx1usm6crj4t23w9ts7" xml:space="preserve">[[Fajl:Martin Luther King, Jr..jpg|miniatyur]]
'''Martin Luter King''' (''Martin Luther King''; 15 janvar 1929 [[Atlanta]] — 4 aprel 1968 [[Memfis]]) — cy sijo [[AIŠ|amerikanon]] həxon mydofijə kardəkəs byə.

Sijon dəbyrcyne myborizə bardəše. Ce [[AIŠ]] [[Atlanta]] šəhərədə bə dynjo omə. 18 ijun 1953-inə sorədə kəxyvand byə. 2 gylə zoəš, 2 gylə kinəš hestyš be. 1954-inə sorədə ce baptiston kisədə pastor byə. 4 aprel 1968-inə sorədə əj kyštəšone.

== Səvonon ==
&lt;references /&gt;

[[Tispir:Šəxsijəton]]</text>
      <sha1>2subfstdrelszx1usm6crj4t23w9ts7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Miž</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7156</id>
    <revision>
      <id>109034</id>
      <parentid>65717</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:03:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109034</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="257" sha1="swybkhhfjo7zpedcoe3gs76nhdf69qx" xml:space="preserve">'''Miž''' — cy insonon mijonədə ve əhəmijətyš heste. Miži i gylə cy kišvəri ǧanunon ne, əcəj bəpeštə cy [[čəmjət]]&lt;nowiki/&gt;i ǧanunonən tənzim kardejdən. Be miži inson yštə žimoni sərost karde nibəzyne.
[[Tispir:Mədənijət]]</text>
      <sha1>swybkhhfjo7zpedcoe3gs76nhdf69qx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nəsr</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7559</id>
    <revision>
      <id>109046</id>
      <parentid>84037</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:48:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109046</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="393" sha1="5ef34rklkn6pewqqaihmwaapou79hqy" xml:space="preserve">[[Nəsr]] — cy [[Ədəbijot|ədəbijoti]] 2 formanədə gyləje. Nəsrədə čumlon oxo bənə [[nəzm]]i həmgafijə omedə ni. Xəlgi gəv ədəbijotədə nəǧylon bə nəsri aide. Bə nəsri muəllifi nyvyštəkəs votdən. [[Hikojə|Hikojon]], romanon, pjeson, novellon həmmə nəsrin. Pjeson bo teətri goroš nyvyštən. Novellon oxo cko obərəxe zyne bedəni.
[[Tispir:Ədəbijot]]</text>
      <sha1>5ef34rklkn6pewqqaihmwaapou79hqy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Polša</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7846</id>
    <revision>
      <id>109018</id>
      <parentid>107617</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T04:44:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109018</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="489" sha1="l9dfmg5z8vpqtpu0gd67lnydl2hkx33" xml:space="preserve">{{Kišvər|Parcəm=Flag of Poland.svg|Gerb=Herb Polski.svg|Xəritə=POLSKA mapa woj z powiatami.png|Nomə=Polša}}

'''Polša''' (''Rzeczpospolita Polska'') — [[Avropə]]&lt;nowiki/&gt;də byə kišvər. Pajtaxtyš [[Varšava]]j. Rəsmi zyvonyš [[poljaki zyvon]]e. Əholiš 3,5 miljon, ərozišən 312 679 км²-e. Pulyš EURO-je. De [[Litvə]], [[Ukrajnə]], [[Slovakijə]], [[Cexijə]], [[Urusijət]]i, [[Belarus]]i, [[Almanijə]] marzyš heste.

{{Avropə kišvəron}}
[[Tispir:Polša| ]]</text>
      <sha1>l9dfmg5z8vpqtpu0gd67lnydl2hkx33</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Golf</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8025</id>
    <revision>
      <id>109041</id>
      <parentid>95660</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:26:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109041</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="358" sha1="1jfqrnqelwbtzm8qo6s4h4wi5kk6lab" xml:space="preserve">[[Fajl:Golf putt.jpg|thumb|Golf]]

'''Golf''' — [[Olimpija vərzyšon]]ədə gyləje. Ym vərzyši betonədə aləfon səpe hənək kardejdən. Ym vərzyšədə əsos məǧsəd ləpi žogo žəj lozime ki, əv zəminədə byə bə dyrə vyrə dəšu. Ym vərzyš 26 fevral 1297-inə sorədə ofajə byə.

{{Olimpija vərzyšə čuron}}
[[Tispir:Vərzyš]]</text>
      <sha1>1jfqrnqelwbtzm8qo6s4h4wi5kk6lab</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sef</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8435</id>
    <revision>
      <id>109032</id>
      <parentid>88634</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T09:59:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109032</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="522" sha1="95vp490vt9591bxeq1z82p9kkr9yd31" xml:space="preserve">[[Fajl:Apples.jpg|thumbnail|Sefon]]
[[Fajl:Red Apple.jpg|thumbnail|Sjə sef]]
'''Sef''' — bežənə mivə. 

== Sefi barədə ==
[[Azərbojčon]]ədə sefi se sa čur myxtəlif tispir heste. Sefi tispiri ku asylyje cəj rang, təm u bu. Čo ləlgylonsə sefi ustunəti əve ki, əj sori har vaxty ogate u istofodə karde bedə. Sefi tərkibədə - 24% šəkər, 1,3 % -i bə nez üzvi turšon hestin. Sefədə beə osini nemek jolə myoličə əhəmijətine.

[[Tispir:Ləlqılon]]
[[Tispir:Biologijə]]
[[Tispir:Sefon]]</text>
      <sha1>95vp490vt9591bxeq1z82p9kkr9yd31</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Stiven Spilberg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8581</id>
    <revision>
      <id>109020</id>
      <parentid>82016</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T05:32:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109020</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="409" sha1="cmcylngis3oif291qiyqfzznu0boytm" xml:space="preserve">[[Fajl:Steven Spielberg 2011.jpg|thumb|Stiven Spelberg]]
'''Stiven Spilberg''' (Steven Allan Spielberg, [[18 Dekabr|18 dekabr]] [[1946]] sor) — cy [[AIŠ|Amerikə Ibyə Štaton]] ən cokə režissoronədə gyləje. Dynjo ən ərbobə odəmondəje. AIŠədə bə dynjo omə. Millətyš [[Jəhudijon|jəhudi]]&lt;nowiki/&gt;je. 2 kərə &quot;Oskar&quot;, 3 kərə &quot;Ǧyzylə Globus&quot; mukafaton səše.
[[Tispir:Šəxsijəton]]</text>
      <sha1>cmcylngis3oif291qiyqfzznu0boytm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Syvykə atletikə</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8613</id>
    <revision>
      <id>109038</id>
      <parentid>84850</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:23:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109038</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="264" sha1="n464sojcn75ctotueh5oqmdbf2ij1k8" xml:space="preserve">[[Fajl:Athletics competitions.jpg|thumb|Syvykə atletika]]

'''Syvykə atletika''' ('''Do məjdoni''') — [[Olimpija vərzyšon]]ədə gyleje. Ym vərzyši taryx ve ğədime. Cy ym vərzyši ve kəšonyš heste.

{{Olimpija vərzyšə čuron}}
[[Tispir:Vərzyš]]</text>
      <sha1>n464sojcn75ctotueh5oqmdbf2ij1k8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tennis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8742</id>
    <revision>
      <id>109042</id>
      <parentid>65633</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:27:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109042</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="361" sha1="a0izikthz5ev5w0mdfikrwwgeosn3us" xml:space="preserve">[[Fajl:Tennis Racket and Balls.jpg|thumb|Cy Tennisi raketkə de ləpon]]

'''Tennis''' — betonədə hənək kardə vərzyšonədə gyləje. Tennis XIX sasorədə ofajə byə. Tennis hənək kardə vyrə nom korte. Cy korti dyrozi 23,77 metr, hovuži 8,23 metr bedə. Tennisədə ləpi žə ci nom raketkəj.

{{Olimpija vərzyšə čuron}}
[[Tispir:Vərzyš]]</text>
      <sha1>a0izikthz5ev5w0mdfikrwwgeosn3us</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vargədiz</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9048</id>
    <revision>
      <id>109025</id>
      <parentid>84366</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T07:15:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109025</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="142" sha1="jsxmhgg6povzz6f5wgz8icf8ntfrqmn" xml:space="preserve">'''Vargədiz''' — [[Vargədizi rəjon|Vərgədizi rəjon]]ədə di.

{{Vargədizi rəjoni žimon kardə vyron}}
[[Tispir:Vargədizi rəjon]]</text>
      <sha1>jsxmhgg6povzz6f5wgz8icf8ntfrqmn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vərzyš</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9283</id>
    <revision>
      <id>109036</id>
      <parentid>97364</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:13:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109036</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="642" sha1="jlpfnp4zby7mqc0r5ijpb7vtr8rc12a" xml:space="preserve">[[Fajl:WCLV07m.JPG|thumb|Vərzyš]]
'''Vərzyš''' — cy insoni žimonədə ve əsosə vyrə gəteоdə. 

== Vərzyši barədə ==
Cy vərzyši tarix ve ǧədime. Bədimə soronədə syǧ rost karde, dəcyke, myštə dave, čo vərzyšon byən. Vərzyšon 2 formədə bedən olimpija vərzyšon, gyləjən, olimpija nybə vərzyšonin. Iminə olimpija hənəkon 1896-inə sorədə cy Junanistoni Afina šəhərədə byə. Cy vərzyši dylədə hənək byə, betonədə hənək byə, pot-əpot vərzyšon, komanda vərzyšon, čang vərzyšon kəšonyš heste.
== Səvonon ==
{{Səvonon sijohi}}
[[Tispir:Vərzyš| ]]
[[Tispir:Mədənijət]]</text>
      <sha1>jlpfnp4zby7mqc0r5ijpb7vtr8rc12a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>109037</id>
      <parentid>109036</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:19:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109037</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="643" sha1="429p1dpt5wiwmmxrr1b1a6sj1hnvqdk" xml:space="preserve">[[Fajl:WCLV07m.JPG|thumb|Vərzyš]]
'''Vərzyš''' — cy insoni žimonədə ve əsosə vyrə gəteоdə. 

== Vərzyši barədə ==
Cy vərzyši tarix ve ǧədime. Ǧədimə soronədə syǧ rost karde, dəcyke, myštə dave, čo vərzyšon byən. Vərzyšon 2 formədə bedən olimpija vərzyšon, gyləjən, olimpija nybə vərzyšonin. Iminə olimpija hənəkon 1896-inə sorədə cy Junanistoni Afina šəhərədə byə. Cy vərzyši dylədə hənək byə, betonədə hənək byə, pot-əpot vərzyšon, komanda vərzyšon, čang vərzyšon kəšonyš heste.
== Səvonon ==
{{Səvonon sijohi}}
[[Tispir:Vərzyš| ]]
[[Tispir:Mədənijət]]</text>
      <sha1>429p1dpt5wiwmmxrr1b1a6sj1hnvqdk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Caj</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9608</id>
    <revision>
      <id>109033</id>
      <parentid>90581</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:01:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109033</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="345" sha1="pedmszr3uwu3yscozi2k0of8vzvgikj" xml:space="preserve">'''Caj''' — tolyšə pešoməj. Caj əvvələdə i gylə [[CXR|Cin]]ədə byə. Bə [[Lankon]] və [[Ostoro]] caj 1934 sorədə omə. Ysət Lankoni caj həvotedən dynjo har vyrədə. Lankoni caj [[Indira Gandi]] və Mauni Kəjvisto pešomedəbin.
[[Fajl:Azerbaijanian cup of tea.jpg|miniatyur|220x220px|Caj ambu iskanədə]]
[[Tispir:Tolyš]]</text>
      <sha1>pedmszr3uwu3yscozi2k0of8vzvgikj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ce Gevara</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9610</id>
    <revision>
      <id>109022</id>
      <parentid>90717</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T05:36:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109022</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17945" sha1="o5cclh4eydwcu6nsljllxfwpd8byjwe" xml:space="preserve">[[Fajl:Che Guevara - Guerrillero Heroico by Alberto Korda.jpg|thumb|250px|Ernesto Ce Gevara (1960)]]
'''Ernesto Ce Gevara''' (isp. Ernesto Che Guevara; 14 ijun 1928 – 9 oktjabr 1967) — [[argentinə]]&lt;nowiki/&gt;vyže marksist-inǧylobəkə sijosətəvon. De [[Fidel Kastro]] bə ičo [[Kubə]] və bejnəlxəlğ inǧylobi lyvemoni sərdaronədə byə. Nomədəš byə “Ce“ poə cy Kubə partizanon zyvono bəj doə byə. Ym syxan cy argentinavyžon gəvədə bənəj nezə dusti bə sə dəše bedə.

== Žimonyš ==
[[Fajl:Chefamily.jpg|240px|thumb|left|(1944): Čyvonə Ernesto, Selia (əcəj moə), Selia (hovəš), Roberto, Huan Martin, Ernesto (pyəš), Ana Marijə.]]
Ernesto Gevara [[İspaniyə|İspanijə]] ijan [[İrlandiyə|İrlandija]] bynəku bə xyjzoni 5 gylə əğylonədə həməjsə joltəje. Əv ce [[Arqentina|Argentina]] [[Rosario]] nomədə šəhərədə moəmo bə. Cəj movardəruži barədə jnyvyštəbə uspurnomədə movardəružyš 14 maje. Ce Gevara ənkə Patrik Linc 1715-nə sori ce [[İrlandiyə|İrlandija]] Gaulej nomədə vyrədə ce moəmo bə. Əv ce [[İrlandiyə|İrlandijaku]] bešə bə [[İspaniyə|İspanijə]] [[Bilbao]] nomədə šəhər, cəjoən bə i sə bə [[Arqentina|Argentina]] poš noəše. Ce Gevara ənkə Fransisko Linc 1817-nə, nənəš Ana Linc 1868-nə sori moəku byən. Gaulej Ana Linci zoə ijan ce Ce pyə Emesto Gevara Linc 1900-nə sori ce moəku byən. Gevara Linc 1927-nə sori de Selia de la Serna Ljosa kəxyvand bedən. Cəvədə se zoə, dyglə kinəš bedəše.

Gevara əğylətičo by cəpliə xyjzonədə deštə tikəjən cəpəfaməti səcynjə bedəbe. Diəməkə ki əv tangənəfəs bej astmə noxəšiš hestyše vitemonədə ve cokə vərzyškorbe. Bəcəj žygo xosijəti diə məkə,əv cy regbi hənəki xaxanədə əbi. Bənəj ələvuši hənək əkəj.Hežo by kojro əj de “Fuser” (zijodə haryn hənək karde cəmyš hestbeše Əəve bəj “El Furibundo” syxan bə.Əcəj moə fəmilijə “Sema”-ku pesoxtəšonbe) nomədə ləğəbi zyndəbin.

Gevara yštə pəku šahmat hənək karde omutəbəpešt binoš kardyše šahmatə hənəki kešonədə bo zu gəte. Əcəj bəvədə 12 sor žiš hestbeše. Nuperəsə vaxtonədə bə šeeri mylxəs ve emedəbe. Ce Pablo Neruda nyvyštəjon ve handəbe.

Gevara yštə žimoni dyrozi cy Latyni amerikadə čər bə šeer nyvyštesə ve sərutəj. Əv ve šeeri xaxanədə bej vejən šeer handəkəs be.

Əv Ček Londoni, Žul Verni ijan Zigmund Frejdi de Bertran Rasseli ve əhandi. Perəsəbəpešt de šəkil kəšej yštə sə ğal kardəbe.Yštə vaxti vejni odəmon ijan yštə šə vyron de fotoaparati əkəši.Yštə rúžon de šikil kəše dəvonidəbe.

Gevara bo pezyškəti handero 1948-nə sori bə [[Buenos-Ayres|Buenos-Ajresei]] Unverstet dəšedə.De arə doj yštə handemoni 1953-nə sori oroxnidə. Hežo həmonə sori ijunə mangi 12-də yštə diplomi bə dast sedə. Sənətkoə pezyšk bej ro,əcəj canədə,coknəj hande barədə hic ci zyne bedəni. Ehanə əj sərostə pezyškə məktəbyš oroxniej zynəšnibu,əcəj cy čurə pezyšk bej zyne bedəni.

Gevara yštə tələbəti vaxtonədə bə Latynə Amerika ro kardə. 1951-nə sori cəj həmroə zoə Alberto Granado candicandsor bə Kobəsoni Amerika šejro gətə ecynyš bəjyš votyše.

Ənəhoj dənykəšəj” La Poderosa II” (zumand) nomi doəbə 500 sm³- nə 1939 –nə sori omyštə bə motosikleti penyštin, ce Alta-Grasiaku bə ro dəgynin. [[Peru]]ədə ce Amaznkə ru kənoədə čuzam nomədə kolonijədə deštəxoši 3-4 ruž mande barədə famedən. Ce Gevarə ym šə ro barədə əcəj nyvyštəjon “Notas da viaje” 2004-nə sori&quot;Diarios da motocicleta&quot; (Motoskleti ružnomə) nomədə kino kəšə bə. By kardə roədə məxloğon becizəti,bəvon kardə tovi nezədə vində Gevara cy marksizmi fikifami žintono Latynə Amerikada bə ym nohəxəti tumi de inglabi byrje,de inglabi roj olyğne famedə.

Əv həmə Latyn Amerika bənəj igylə andomi cy noxəšiku proxniej barədə yštən boštə bə raj oməj.

== [[Kuba]] ==
1955-nə sori ijunə mangədə [[Meksika]]də cəj dust Nikol Lopez əj de [[Raul Kastro]] ošnə kardə. I-dy haftə bəpeštə [[Kuba]]də ce zindono bešə [[Fidel Kastro]]ən bə [[Meksika]] omedə. 1955-nə sori ijunə mangi 8-də [[Raul Kastro]] Ce Gevarə de [[Fidel Kastro]] ošnə kardə. Cəvon aradə šə tasybiku Gevara bəsə dəšedə ki, [[Fidel Kastro]] bə sərdarəti nomi damə odəme. Əve əv bə žygo gylə raj oməj,dəvon bə i čo bəvədə [[Kuba]]də fiǧon kardə [[Fulhensio Batista]] taxti vylo karde ecynədə bəvon həmro bybu.

18 avgustədə 1955-nə sori Ce Gevara de Hilda Gadea kəxyvand bedə. 15 fevrál 1956-nə sori Hilda ijan Beatris nomədə dyglə kinəšon ce moəmo bin.

25 nojabrədə 1956-nə sori [[Meksika]]ku bə [[Kuba]] šə rojsə Granma” nomədə vokyrədə bə odəmon dylədə iglə kubəvož nybəkəs Gevara bej. Bə hyški beše-benyšə ce [[Fulhensio Batista]] dastə hurəčyš kardyše bəvon. Gevarə bə dastə odəmon poəjyšon əjošon gətyšone, pešo əvonyšon zindonədəšon kyštyšone.[[Fajl:Beauvoir_Sartre_-_Che_Guevara_-1960_-_Cuba.jpg|260px|thumb|Ce Gevara de Jan-Pol Sart ijən de Simona de Bojuari vindemon karde. (mart 1960, Kuba)]]Gevara by čangədə yštə vitə gylə həmro bə ži eǧandə əbžori pegətero pezyškə xyrčini vadoədə ləzədə pezyškiku bə čangbaz pegarde bə jod vardeku nyvyštdə. Səlomət mandə 15-20 gylə həmron bə Sejerra Maestra nomədə band vitedən. Cəjo əvon de [[Fulhensio Batista]] hukməti bino kardən partizanə čang karde. Həmron aradə de čigəmandəti nom bekardə Gevarə sərdor Komandante bedə. Əv bo vekəson deštə ǧəttoləti,čigəmandəti tarsyš hestbeše. Bə dešmenon ǧədəǧə kardə odəmon de vitə odəmon ve bevəč rəvidəbe,əvoni nəsym kardəbe.1958-nə sori ce [[Kuba]] inglabi gyrd mənfətinə koədə bə bə Santa-Klara nomədə šəhəri hurəč kardə čigəmandə dastə sərdorətiš kardyše. Sovy generalon ,de general Kantilijo bə i čo “Central Amerika” nomədə šəkə omyštə fabrikədə [[Fidel Kastro]] de [[Fulhensio Batista]] vindemon kardə [[Fulhensio Batista]] cəj raj omutedə ,janvarə mangi 1-də 1959-nə sori bə [[Dominikan Respublika|Dominkan Respublika]] vitedə.

Tožə soxtə kešvəri rajo fevrálə mangi 7-də Ce Gevarə ,movardružiku ce [[Kuba]] vətəndo” nomi čər bej. Kam gylə vaxti bəpešt Meksikaku bešej bə nav kəxyvand bə Gadea nomədə ženiku čo bedə. İjunə mangi 2-də 1959-nə sori ce “26 ijulə lyvemoni” odəmonədə gyləjni de Alejda Marc nomədə ženi kəxyvand bedə.Əj bə Kabana nomədə zindonxonə jol nodən,cəjoən janvarə mangi 2 –də 1959 nə soriku tosə janvarə mangi 12-ə 1959-nə sori dyrozdi bəštə gi pegətə by koədə ce [[Fulhensio Batista]] hukməti odəmon, BRAČ (Buro de Represion Ačtivides Čomunistas- Komuniston Lyvemoni Hytvoniə Xydməti) dusəǧon, čangkardə xətokorəti kardəkəson tambe karde cəjo əvoni ehašte roədə jol bej, ym koonyš bəštə giš pegətyše.

De TYME žurnali nyvyštemoni, əcəj kardə tambe deštə nohəxəti nomyš bekardyše. Pešo ymi Milli Zəminon bə dərhəl varde insutədə jolyšon nošone,cəjoən cy [[Kuba]] Milli Banki sərdor be.

1959-nə soriku Qevara binoş kardışe bə co keşvəron inqlabi lıvoş-lıvoşi roədə dast qəte. Mande ım dastqətəti bə beovandəti beşey. İminə dəvinə [[Panama]]da bin obey. Peşo bı roədə co qəmən [[Dominikan Respublika|Dominkan Respublika]] noədə keşvərədə şodə bəy. Im çəkəm-çəkəm de “ El Alqerino” nomi cər bə Henri Fuerte iyan Enrike Himenez nomədə odəmon sərdorəti dəvoniə bey.

1959-nə soriku Gevara binoš kardyše bə čo kešvəron inglabi lyvoš-lyvoši roədə dast gəte. Mande ym dastgətəti bə beovandəti bešej. İminə dəvinə [[Panama]]da bin obej. Pešo by roədə čo gəmən [[Dominikan Respublika|Dominkan Respublika]] noədə kešvərədə šodə bəj. Ym cəkəm-cəkəm de “El Algerino” nomi čər bə Henri Fuerte ijan Enrike Himenez nomədə odəmon sərdorəti dəvoniə bej.

1960-nə sori Gevara “La Coubre” nomədə jolə kulosi type vaxti əjo bə həlok bə odəmonyš koməgyš kardyše. Əvoni peroxnije koədə ,dyminə typemonədə sa gyləsə bəpe odəm marde. Cу mardə odəmon jasədə Alberto Korda Che nomədə čər bə šəkilyš kəšəše.”La Čoubre” yštənbəsə ja de čo dasti typej hələn zyne bedəni. Ym koj poəžənəti be iddo kardəkəson (ČİA) Xəbon Mərəngo Biro žygošon bə rajyšon səj ki,ym ko cy Batista dešmenon zujku cy Gevara dešmen bə,cəjo cy CİA koəkon dastyš hetyše. Ce [[Kuba]] didərginon ce kulosi typemoni ce Gevarə dešmenon bə SSČB-Y dylədust bə jolon dast bejən votedən.

Gevara cəjo bənəj [[Kuba]] Sənaje vəziri cy sosializmi bərmalə ijan ǧəti bə dərhəl ome roədə, ce kešvəri navədə šə odəmon aradə həšəj.

Yštə . &quot;Partizanə čang” nomədə kitobədə de əbžori pelyvəkəson de kamə dastə mande roziətiš nyvyštəše.Əv by koədə bə jolə onemonon bej noroziəti nišo dodəbe. Bə gədə partizanə dastə dastgirəti karde rajədə mandəbe, sənibəton ce raj gərdəni kəšedəbe. [[Kuba]]də sosilistəti ijan odəmi (El sočialismo j el hombre en Čuba, 1965) nomədə dəvinədə tožə gylə odəmi bə mijon varde gərdəni kəšedə. Kalikəson ce Gevarə ym “tožə odəmi” recin ijan sojə gylə model bej vindəbin.

1961- nə sori Xugon ovə latə nomədə vyrədə Gevarə by vyškimonədə de čang kardəkəson həmro gyniej. De [[Fidel Kastro]] tovi ce [[Kuba]] kobəsonədə gəror gətə bə čanbozə dastə jol bej. İjo de dastdənoj cəmi girinə desantə dastonyš bəštə vyrəš nyšandovniše. Gevara 1962-nə sori cy oktjabr inglabi vaxti sə rost kardə Karibi bəjənygynəjədə ce [[Sovet İbemon]] ballestikə rəketon bə [[Kuba]] varde roədə jolə koš vindyše

I-dy ruži bədigə “Dallj Voker” nomədə bə ingilison ružnoməš žygoš votyše: “ Ehanə ə rəketon ce [[Kuba]] ehdədə bəbəjn,əvon bə AİŠ-on əǧandimon jayən əvoni muzong əgətimon”.

=== Kubaku iberdəmədə be nom, be nyšon bə ni bešej ===
[[Fajl:ChewithCigar.jpg|200px|thumb|left|Ernesto Ce Gevara]]
1964 sori dekabrə mangədə [[Nyu-York|Nju-Jork]]ədə bə [[İbə Milləton Təşkilat|İbə Milləton Təškilat]] ce kešvəri əjo vyǧandə dastə sədə bo ehande še. CBS–i televindonədə vyžorə rúžonədə nišo doə &quot;Fače the Nation&quot; nomədə bərnamədə ehandyše. Ce AİŠ-i senator Jučin Makkarti ce Malkolm İksi koj həmron ijan de kanadavož radikal bə de Mišel Duklosišən vinemonynoš kardyše. Dekabrə mangi 17-də bə Paris se mangnəni bə gylə nəvemoni binoš kardyše. By nəveədə [[Çin|Cini]], İčonə Ərəbə resbublika ([[Misir]]-[[Suriya|Surija]]) ekuəše. [[İrlandiyə|İrlandija]], [[Paris]] ijan [[Praqa|Pragad]]ə kamiši mande. Fevrálə mangi 24-də 1965-nə sori [[Zair]]ədə, cəjoən dynjo bejnəlmiləl səhnə vindemonədə orəxnə bə cəš cijyš “ Dyminə Afrikə-Asija Igtisadi Həmrəǧəti Gyrdəbemon”ədəš gəp žejyš bə. “By gəp žemonədəš žygoš votəše: Tosə marde bə by čangədə hic gylə marz be əzyni bəməno. Ce dynjo kom kycədə bedəbu bybu,əmə bə məjdon bešə hic gylə jeǧnəǧiku bə kəno mande əzynimon. İglə kešvəri dəboxte cəmə dəboxteje,bə imperialison bač omej cəmə bač omeje.”

Əcəj ym syxani odəmonyš dəgyžniše.” Sosialist bə kešvəron, ce Kobəsoni gətymədə bə kešvəron nunəkyle kardə dastgirətiku dast kəšej gylə əxlagi koj”. Cəjoən ym koj bə dərhəl vardero komuniston blokədə bə kešvəron bəjəndy coknəj dastgirəti karde roonyš nišoš doše.Martə mangi 14-də bə [[Kuba]] ogardemonədə ce [[Havana]] epərgoədə [[Fidel Kastro]], [[Raul Kastro]],Osvaldo Dortičos ijan Čarlos Rafael Rodriguezi əvyšon betəm-betəmi pišvozyšon kardyšone.

Dy haftə bədigə Gevara hukməti koonku bə kəno okyridə. Peš [[Fidel Kastro]] [[Kuba]]da iminə odəm bə Gevara končo bej 1965-nə sori gyrd jolə syrondə be.

Mioniku əcəj iberdəmədə ni bej iškil bə nav noə bej: sənaje vəzirətiədə ko kardejro əcəj gətə ecynon bə puc bešej, [[Çin|Cini]] de Səveti aradə dustiəti bə puc bešej cəjoən Gevara ce [[Çin|Cini]] Komunist partija havəri kəšej, by kojro [[Sovet İbemon]] bə [[Fidel Kastro]] gətə tov ijan ce [[Kuba]] igtisadijati ohoč kardejro Gevara de [[Fidel Kastro]] bə raj nome iškilon nišo dodəbin. [[Fidel Kastro]] Gevarə nomi məxloǧe arada čar bej vindəbe əcəj by barədə ve norohət bejən votedən. Ce [[Fidel Kastro]] kali nypjəkəson Gevaro bə ni bešej barədə votemonon odəmi dydyli haštən. Ce Gevaro nijət hičo bərmalə kadə bəni, iglə əcəj bə [[Fidel Kastro]] nyvyštə betarixə nomə cy gylə dydimə odəmi dasti nyvyštəj vinde bedə. Ym nomə bə Gevara nyvyštəj mandəni.

Ce Gevara de [[Çin|Cini]] Komunist partija jolon votəjon [[Çin|ciniv]]&lt;nowiki/&gt;yžon bərmalə karde, ce [[Sovet İbemon]] har koədə bə šykrə mandə [[Kuba]] ro jolə iškil bej. Ce [[Kuba]] ingilabi iminə ružoədə Gevara ce Latyn Amerika [[Mao Tsedun]] ecyni bə ko dənoj, əv [[Mao Tsedun]] kardəjon əcəj famemoni bəgəm karde, cy Cini “ Bə Nav Jolə Gəm”-i mandəbe. Cy [[Kuba]] kobəsoni “cəšəvonə kardemon”-iro diə məkə ki, Gevara de [[Sovet İbemon]]i votəjon bə raj omedənybe, mande de Kastro suluk karde tovədə mandəbe.Ymən bəcəj ni be iškil bej bəzynej. Diəməkə ki, həm Gevara həmən [[Fidel Kastro]] [[Çin|Cini]] de [[Sovet İbemon]] mijonədə dustiəti ijan iglə raj bejro dastgirəti kardəbin. Ce dyglə jolə kešvəron arada dešmenəti bə dustiəti pegordynje nyzne,ym koj bə puc bešejən votəkəson hestin.

Ce [[Nikita Xruşov|Nikita Xrušovi]] de [[Fidel Kastro]] [[Kuba]]ku rəketon bə dumo ogyrdynje by koədə bə raj omej,ce [[Sovet İbemon]] coǧoləti vində Gevara, [[Kuba]]də Rəketi kaxtiəti eǧandə [[Sovet İbemon]] barədə tikəjən bə dydyləti bej. [[Zair]]ədə orəxnə ovardemonondə Xəremi niməgyrdili,Kobəsonədə AİŠ ijan həšipemədə SSČB liderəti Nysoə niməgyrdiliədə gətyməkə vindejyš oško,bərmalə votəšbe. Ce [[Vyetnami canq|Vjetnami čangi]] vaxtədə [[Vyetnam|Xaremi Vjetnami]] havəryš kəšəbe,žygoš votəšbe ki,ovč kardə kešvəron məxloǧ bəštə dast əbžor pegətənine “ ve Vejtnamon” bə mijon vardəninin.

Ce Gevara žimoni orəxe barədə dynjoədə gardə ǧyjbəton [[Fidel Kastro]] 16 ijun 1965-nə sori yštə ehandemonədəš ce Gevarə barədə əsəlmaj zynej iglə cy Gevarə dylipəjku zyne bəbe,votyše. Ce Gevarə mijonədə ni bej barədə Kuba dylədə ijan ətrofonədə syxanon pevylo bin. Həmonə sori oktjabra mangi 3-də, [[Fidel Kastro]] ce Gevara 3-4 mang cymi bə nav nyvyštə betarixə noməš fašyš kardyše. By nyvyštə nomədə Gevara yštəni bə Kuba ingilabi angyl bej barədə nyvyštəbe,mande čo kešvəronədə bo tožə inglabon kardero cy Kubaku čo be nyvyštəbe. Nomədə čo ozodoəti piə sojəmandə dynjo xəlǧon bəj ǧədəǧə karde nyvyštə. Cəjon əcəj bə xəlǧon sədo haj doj əvyš bə tožə partizanə čangon omužən bej vadaryš karde votedəbe.Həmən ce hukməti, ce tiritiku (partijaku) ijan ce ləškəri dylədə bə həmə joləti kardə koonku dast pegəte cəjoən bo inglabiro kardə koonro bəj doəbə Kuba vətəndošətiku dast pegətejyšən ijoš zijodəš kardəše.

De co gylə žurnalisti aradə bə gəpədə [[Fidel Kastro]] ce Gevara barədə bə syxanon təjləgəp bej votedə. Dəcəj votəj,əcəj kanə həmro Gevara xəšətiš ve saze,ǧyvrəǧe. Bə Kastro by votəjon yštə vyrədə, mande 1965-nə sori orəxədə Gevara žimon bə syr pegarde.Əcəj həšemon ijan končo bej ce dyglə sori dyrozdi gylə jolə syr bej made.

== [[Bolivya|Bolivjədə]] haružnənyvyštəjon ==
[[Bolivya|Bolivjədə]] Ernesto Ce Gevara partizanə čangonədə haružnə kardəjon nyvyštdə. Əcəj marde bəpešt ym nyvyštəjon de 100 000 tirači bə dynjo pevylo bedə.

'''Haružnənyvyštəjonədə kali gylon:'''

* Nojabyrə mangi 7 -i 1965 nə sori 1-nə nyvyštəj.

Ymružnəruž cymy žimonədə tožə riə bino bedə. Žygo pegəteədəj ym rokardemon ovandin dəvarde. De Pacengo yštə cəš-dimymon pegordynimone čo čurəmon kardemone,bə Kocəbambu oməjmon bəmə lozim bə odəmonymon vindemone dəvonymon gəpymon žəmone. Odəmə bə gylə čip penyštimon. Bə Ranco kam mandə mašinynomon ogətemone. Cəjoən əməni de kokain omyštə divožon dənygyžnijro cy divožənədə iglə xonəxo dydyli nahaštero bə iglə mašin penyštimon,dəro gynimon..

* Oktjabrə mangi 7-də 1967-nə sori haružnənyvyštəjdə     orəxnə dəsu-pesu:

Ijo- bə Nujankaus omə ružiku 11 mang dəvardə. Ruž be jyǧnəǧ dəvarde,vote bəbe ki, ənteǧə dəvarde..... Radio xəbə dodə ki, 250 sərbozi Serronədəš 37 gylə partizanyš-Filəǧət əmyənyšon egyrdyšon gətəšone. Cəmə roonyšon pebyrijəšone əmə Asero ijən Ora nomədə ruj aradə egyrdədəmon. Ym xəbə bəmyš syrəš doše. (Hašijə: Həjǧətən cy Ce Gevara partizanə dastə bə vaxti cy dyglə ruon aradə bə egyrd egynjəbe. Sojəš žygoj ki, əv ym vyron cok zyndənybe, bəštə končo bej nobələdbe. Ym xəbəš radioədəš məsəšbe.Hežo həmonə ruži Ce Gevara bə čangədə jarəžə bedə,bə dast egynidə cəjoən oktjabrə mangi 9-də əj de gullə žedən kyštən)

== Bymijən dijəkə ==
== Linkon ==
== Səvonon ==
== Xariči dəvardon ==

[[Tispir:Šəxsijəton]]
[[Tispir:Kuba siyasətkaron]]</text>
      <sha1>o5cclh4eydwcu6nsljllxfwpd8byjwe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>109023</id>
      <parentid>109022</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T06:13:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109023</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17717" sha1="kfvtvkc04stuor7hs3q9blkjo59bxat" xml:space="preserve">[[Fajl:Che Guevara - Guerrillero Heroico by Alberto Korda.jpg|thumb|250px|Ernesto Ce Gevara (1960)]]
'''Ernesto Ce Gevara''' (isp. Ernesto Che Guevara; [[14 Ijun|14 ijun]] [[1928]] sor – [[9 Oktjabr|9 oktjabr]] [[1967]] sor) — [[argentinə]]&lt;nowiki/&gt;vyže marksist-inǧylobəkə sijosətəvon. De [[Fidel Kastro]] bə ičo [[Kubə]] və bejnəlxəlǧ inǧylobi lyvemoni sərdaronədə byə. Nomədəš byə “Ce“ poə cy Kubə partizanon zyvono bəj doə byə. Ym syxan cy argentinavyžon gəvədə bənəj nezə dusti bə sə dəše bedə.

== Žimonyš ==
[[Fajl:Chefamily.jpg|240px|thumb|left|(1944): Čyvonə Ernesto, Selia (əcəj moə), Selia (hovəš), Roberto, Huan Martin, Ernesto (pyəš), Ana Marijə.]]
Ernesto Gevara [[Ispanijə]] u [[Irlandijə]] bynəku byə xyjzoni 5 gylə əǧylonədə həməjsə jole. Əv cy Argentinə [[Rosario]] nomədə šəhərədə moəmo byə. Cəj movardəruži barədə nyvyštə byə uspurnomədə movardəružyš 14 maje. Ce Gevara ənkə Patrik Linc 1715-nə sori cy Irlandijə Gaulej nomədə vyrədə cy moəku bə. Əv cy Irlandijəku bešə bə Ispanijə [[Bilbao]] nomədə šəhər, cəjoən bə i sə bə Argentinə poš noəše. Ce Gevara ənkə Fransisko Linc 1817-nə, nənəš Ana Linc 1868-nə sori moəku byən. Gaulej Ana Linci zoə u cy Ce pyə Ernesto Gevara Linc 1900-nə sori ce moəku byən. Gevara Linc 1927-nə sori de Selia de la Serna Ljosa kəxyvand bedən. Cəvədə se zoə, dy gylə kinəš bedəše.

Gevara əǧylətičo by cəpliə xyjzonədə deštə tikəjən cəpəfaməti səcynjə bedəbe. Diəməkə ki əv tangənəfəs bej astmə noxəšiš hestyše vitemonədə ve cokə vərzyškorbe. Bəcəj žygo xosijəti diə məkə,əv cy regbi hənəki xaxanədə əbi. Bənəj ələvuši hənək əkəj.Hežo by kojro əj de “Fuser” (zijodə haryn hənək karde cəmyš hestbeše Əəve bəj “El Furibundo” syxan bə.Əcəj moə fəmilijə “Sema”-ku pesoxtəšonbe) nomədə ləǧəbi zyndəbin.

Gevara yštə pəku šahmat hənək karde omutəbəpešt binoš kardyše šahmatə hənəki kešonədə bo zu gəte. Əcəj bəvədə 12 sor žiš hestbeše. Nuperəsə vaxtonədə bə šeeri mylxəs ve emedəbe. Ce Pablo Neruda nyvyštəjon ve handəbe.

Gevara yštə žimoni dyrozi cy Latyni amerikadə čər bə šeer nyvyštesə ve sərutəj. Əv ve šeeri xaxanədə bej vejən šeer handəkəs be.

Əv Ček Londoni, Žul Verni ijan Zigmund Frejdi de Bertran Rasseli ve əhandi. Perəsəbəpešt de šəkil kəšej yštə sə ǧal kardəbe.Yštə vaxti vejni odəmon ijan yštə šə vyron de fotoaparati əkəši.Yštə rúžon de šikil kəše dəvonidəbe.

Gevara bo pezyškəti handero 1948-nə sori bə [[Buenos Ajres]]&lt;nowiki/&gt;i Unverstet dəšedə.De arə doj yštə handemoni 1953-nə sori oroxnidə. Hežo həmonə sori ijunə mangi 12-də yštə diplomi bə dast sedə. Sənətkoə pezyšk bej ro,əcəj canədə,coknəj hande barədə hic ci zyne bedəni. Ehanə əj sərostə pezyškə məktəbyš oroxniej zynəšnibu,əcəj cy čurə pezyšk bej zyne bedəni.

Gevara yštə tələbəti vaxtonədə bə Latynə Amerika ro kardə. 1951-nə sori cəj həmroə zoə Alberto Granado candicandsor bə Kobəsoni Amerika šejro gətə ecynyš bəjyš votyše.

Ənəhoj dənykəšəj” La Poderosa II” (zumand) nomi doəbə 500 sm³- nə 1939 –nə sori omyštə bə motosikleti penyštin, ce Alta-Grasiaku bə ro dəgynin. [[Peru]]ədə ce Amaznkə ru kənoədə čuzam nomədə kolonijədə deštəxoši 3-4 ruž mande barədə famedən. Ce Gevarə ym šə ro barədə əcəj nyvyštəjon “Notas da viaje” 2004-nə sori&quot;Diarios da motocicleta&quot; (Motoskleti ružnomə) nomədə kino kəšə bə. By kardə roədə məxloǧon becizəti,bəvon kardə tovi nezədə vində Gevara cy marksizmi fikifami žintono Latynə Amerikada bə ym nohəxəti tumi de inglabi byrje,de inglabi roj olyǧne famedə.

Əv həmə Latyn Amerika bənəj igylə andomi cy noxəšiku proxniej barədə yštən boštə bə raj oməj.

== [[Kubə]] ==
1955-nə sori ijunə mangədə [[Meksika]]də cəj dust Nikol Lopez əj de [[Raul Kastro]] ošnə kardə. I-dy haftə bəpeštə [[Kuba|Kubə]]də ce zindono bešə [[Fidel Kastro]]ən bə [[Meksika]] omedə. 1955-nə sori ijunə mangi 8-də [[Raul Kastro]] Ce Gevarə de [[Fidel Kastro]] ošnə kardə. Cəvon aradə šə tasybiku Gevara bəsə dəšedə ki, [[Fidel Kastro]] bə sərdarəti nomi damə odəme. Əve əv bə žygo gylə raj oməj,dəvon bə i čo bəvədə Kubədə fiǧon kardə [[Fulhensio Batista]] taxti vylo karde ecynədə bəvon həmro bybu.

18 avgustədə 1955-nə sori Ce Gevara de Hilda Gadea kəxyvand bedə. 15 fevrál 1956-nə sori Hilda ijan Beatris nomədə dyglə kinəšon ce moəmo bin.

25 nojabrədə 1956-nə sori [[Meksika]]ku bə Kubə šə rojsə Granma” nomədə vokyrədə bə odəmon dylədə iglə kubəvož nybəkəs Gevara bej. Bə hyški beše-benyšə ce [[Fulhensio Batista]] dastə hurəčyš kardyše bəvon. Gevarə bə dastə odəmon poəjyšon əjošon gətyšone, pešo əvonyšon zindonədəšon kyštyšone.[[Fajl:Beauvoir_Sartre_-_Che_Guevara_-1960_-_Cuba.jpg|260px|thumb|Ce Gevara de Jan-Pol Sart ijən de Simona de Bojuari vindemon karde. (mart 1960, Kubə)]]Gevara by čangədə yštə vitə gylə həmro bə ži eǧandə əbžori pegətero pezyškə xyrčini vadoədə ləzədə pezyškiku bə čangbaz pegarde bə jod vardeku nyvyštdə. Səlomət mandə 15-20 gylə həmron bə Sejerra Maestra nomədə band vitedən. Cəjo əvon de [[Fulhensio Batista]] hukməti bino kardən partizanə čang karde. Həmron aradə de čigəmandəti nom bekardə Gevarə sərdor Komandante bedə. Əv bo vekəson deštə ǧəttoləti,čigəmandəti tarsyš hestbeše. Bə dešmenon ǧədəǧə kardə odəmon de vitə odəmon ve bevəč rəvidəbe,əvoni nəsym kardəbe.1958-nə sori ce Kubə inglabi gyrd mənfətinə koədə bə bə Santa-Klara nomədə šəhəri hurəč kardə čigəmandə dastə sərdorətiš kardyše. Sovy generalon ,de general Kantilijo bə i čo “Central Amerika” nomədə šəkə omyštə fabrikədə [[Fidel Kastro]] de [[Fulhensio Batista]] vindemon kardə [[Fulhensio Batista]] cəj raj omutedə ,janvarə mangi 1-də 1959-nə sori bə [[Dominikan Respublika|Dominkan Respublika]] vitedə.

Tožə soxtə kešvəri rajo fevrálə mangi 7-də Ce Gevarə ,movardružiku ce Kubə vətəndo” nomi čər bej. Kam gylə vaxti bəpešt Meksikaku bešej bə nav kəxyvand bə Gadea nomədə ženiku čo bedə. İjunə mangi 2-də 1959-nə sori ce “26 ijulə lyvemoni” odəmonədə gyləjni de Alejda Marc nomədə ženi kəxyvand bedə.Əj bə Kabana nomədə zindonxonə jol nodən,cəjoən janvarə mangi 2 –də 1959 nə soriku tosə janvarə mangi 12-ə 1959-nə sori dyrozdi bəštə gi pegətə by koədə ce [[Fulhensio Batista]] hukməti odəmon, BRAČ (Buro de Represion Ačtivides Čomunistas- Komuniston Lyvemoni Hytvoniə Xydməti) dusəǧon, čangkardə xətokorəti kardəkəson tambe karde cəjo əvoni ehašte roədə jol bej, ym koonyš bəštə giš pegətyše.

De TYME žurnali nyvyštemoni, əcəj kardə tambe deštə nohəxəti nomyš bekardyše. Pešo ymi Milli Zəminon bə dərhəl varde insutədə jolyšon nošone,cəjoən cy [[Kuba|Kubə]] Milli Banki sərdor be.

1959-nə soriku Qevara binoş kardışe bə co keşvəron inqlabi lıvoş-lıvoşi roədə dast qəte. Mande ım dastqətəti bə beovandəti beşey. İminə dəvinə [[Panama]]da bin obey. Peşo bı roədə co qəmən [[Dominikan Respublika|Dominkan Respublika]] noədə keşvərədə şodə bəy. Im çəkəm-çəkəm de “ El Alqerino” nomi cər bə Henri Fuerte iyan Enrike Himenez nomədə odəmon sərdorəti dəvoniə bey.

1959-nə soriku Gevara binoš kardyše bə čo kešvəron inglabi lyvoš-lyvoši roədə dast gəte. Mande ym dastgətəti bə beovandəti bešej. İminə dəvinə [[Panama]]da bin obej. Pešo by roədə čo gəmən [[Dominikan Respublika|Dominkan Respublika]] noədə kešvərədə šodə bəj. Ym cəkəm-cəkəm de “El Algerino” nomi čər bə Henri Fuerte ijan Enrike Himenez nomədə odəmon sərdorəti dəvoniə bej.

1960-nə sori Gevara “La Coubre” nomədə jolə kulosi type vaxti əjo bə həlok bə odəmonyš koməgyš kardyše. Əvoni peroxnije koədə ,dyminə typemonədə sa gyləsə bəpe odəm marde. Cу mardə odəmon jasədə Alberto Korda Che nomədə čər bə šəkilyš kəšəše.”La Čoubre” yštənbəsə ja de čo dasti typej hələn zyne bedəni. Ym koj poəžənəti be iddo kardəkəson (ČİA) Xəbon Mərəngo Biro žygošon bə rajyšon səj ki,ym ko cy Batista dešmenon zujku cy Gevara dešmen bə,cəjo cy CİA koəkon dastyš hetyše. Ce Kubə didərginon ce kulosi typemoni ce Gevarə dešmenon bə SSČB-Y dylədust bə jolon dast bejən votedən.

Gevara cəjo bənəj Kubə Sənaje vəziri cy sosializmi bərmalə ijan ǧəti bə dərhəl ome roədə, ce kešvəri navədə šə odəmon aradə həšəj.

Yštə . &quot;Partizanə čang” nomədə kitobədə de əbžori pelyvəkəson de kamə dastə mande roziətiš nyvyštəše.Əv by koədə bə jolə onemonon bej noroziəti nišo dodəbe. Bə gədə partizanə dastə dastgirəti karde rajədə mandəbe, sənibəton ce raj gərdəni kəšedəbe. Kubədə sosilistəti ijan odəmi (El sočialismo j el hombre en Čuba, 1965) nomədə dəvinədə tožə gylə odəmi bə mijon varde gərdəni kəšedə. Kalikəson ce Gevarə ym “tožə odəmi” recin ijan sojə gylə model bej vindəbin.

1961-nə sori Xugon ovə latə nomədə vyrədə Gevarə by vyškimonədə de čang kardəkəson həmro gyniej. De [[Fidel Kastro]] tovi ce Kubə kobəsonədə gəror gətə bə čanbozə dastə jol bej. Ijo de dastdənoj cəmi girinə desantə dastonyš bəštə vyrəš nyšandovniše. Gevara 1962-nə sori cy oktjabr inglabi vaxti sə rost kardə Karibi bəjənygynəjədə ce [[Sovet Sosialist Respublikon Ibemon|Sovet Ibemon]] ballestikə rəketon bə Kubə varde roədə jolə koš vindyše

I-dy ruži bədigə “Dallj Voker” nomədə bə ingilison ružnoməš žygoš votyše: “ Ehanə ə rəketon ce Kubə ehdədə bəbəjn,əvon bə AİŠ-on əǧandimon jayən əvoni muzong əgətimon”.

=== Kubəku iberdəmədə be nom, be nyšon bə ni bešej ===
[[Fajl:ChewithCigar.jpg|200px|thumb|left|Ernesto Ce Gevara]]
1964 sori dekabrə mangədə [[Nju-Jork (šəhər)|Nju-Jork]]ədə bə [[Ikardə byə Milləton Təškilot]] ce kešvəri əjo vyǧandə dastə sədə bo ehande še. CBS–i televindonədə vyžorə rúžonədə nišo doə &quot;Fače the Nation&quot; nomədə bərnamədə ehandyše. Ce AİŠ-i senator Jučin Makkarti ce Malkolm İksi koj həmron ijan de kanadavož radikal bə de Mišel Duklosišən vinemonynoš kardyše. Dekabrə mangi 17-də bə Paris se mangnəni bə gylə nəvemoni binoš kardyše. By nəveədə [[Cin]]&lt;nowiki/&gt;i, İčonə Ərəbə resbublika ([[Misir]]-Surijə) ekuəše. Irlandijə, [[Paris]] u [[Praha]]&lt;nowiki/&gt;də kamiši mande. Fevrálə mangi 24-də 1965-nə sori [[Zair]]ədə, cəjoən dynjo bejnəlmiləl səhnə vindemonədə orəxnə bə cəš cijyš “ Dyminə Afrikə-Asija Igtisadi Həmrəǧəti Gyrdəbemon”ədəš gəp žejyš bə. “By gəp žemonədəš žygoš votəše: Tosə marde bə by čangədə hic gylə marz be əzyni bəməno. Ce dynjo kom kycədə bedəbu bybu,əmə bə məjdon bešə hic gylə jeǧnəǧiku bə kəno mande əzynimon. İglə kešvəri dəboxte cəmə dəboxteje,bə imperialison bač omej cəmə bač omeje.”

Əcəj ym syxani odəmonyš dəgyžniše.” Sosialist bə kešvəron, ce Kobəsoni gətymədə bə kešvəron nunəkyle kardə dastgirətiku dast kəšej gylə əxlagi koj”. Cəjoən ym koj bə dərhəl vardero komuniston blokədə bə kešvəron bəjəndy coknəj dastgirəti karde roonyš nišoš doše.Martə mangi 14-də bə Kubə ogardemonədə ce [[Havana]] epərgoədə [[Fidel Kastro]], [[Raul Kastro]],Osvaldo Dortičos ijan Čarlos Rafael Rodriguezi əvyšon betəm-betəmi pišvozyšon kardyšone.

Dy haftə bədigə Gevara hukməti koonku bə kəno okyridə. Peš [[Fidel Kastro]] Kubədə iminə odəm bə Gevara končo bej 1965-nə sori gyrd jolə syrondə be.

Mioniku əcəj iberdəmədə ni bej iškil bə nav noə bej: sənaje vəzirətiədə ko kardejro əcəj gətə ecynon bə puc bešej, Cini de Səveti aradə dustiəti bə puc bešej cəjoən Gevara ce Cini Komunist partija havəri kəšej, by kojro Sovet Ibemon bə [[Fidel Kastro]] gətə tov ijan ce Kubə igtisadijati ohoč kardejro Gevara de [[Fidel Kastro]] bə raj nome iškilon nišo dodəbin. [[Fidel Kastro]] Gevarə nomi məxloǧe arada čar bej vindəbe əcəj by barədə ve norohət bejən votedən. Ce [[Fidel Kastro]] kali nypjəkəson Gevaro bə ni bešej barədə votemonon odəmi dydyli haštən. Ce Gevaro nijət hičo bərmalə kadə bəni, iglə əcəj bə [[Fidel Kastro]] nyvyštə betarixə nomə cy gylə dydimə odəmi dasti nyvyštəj vinde bedə. Ym nomə bə Gevara nyvyštəj mandəni.

Ce Gevara de Cini Komunist partija jolon votəjon ciniyžon bərmalə karde, ce Sovet Ibemon har koədə bə šykrə mandə Kubə ro jolə iškil bej. Ce Kubə ingilabi iminə ružoədə Gevara ce Latyn Amerika [[Mao Tsedun]] ecyni bə ko dənoj, əv [[Mao Tsedun]] kardəjon əcəj famemoni bəgəm karde, cy Cini “ Bə Nav Jolə Gəm”-i mandəbe. Cy Kubə kobəsoni “cəšəvonə kardemon”-iro diə məkə ki, Gevara de Sovet Ibemoni votəjon bə raj omedənybe, mande de Kastro suluk karde tovədə mandəbe.Ymən bəcəj ni be iškil bej bəzynej. Diəməkə ki, həm Gevara həmən [[Fidel Kastro]] Cini de Sovet Ibemon mijonədə dustiəti ijan iglə raj bejro dastgirəti kardəbin. Ce dyglə jolə kešvəron arada dešmenəti bə dustiəti pegordynje nyzne,ym koj bə puc bešejən votəkəson hestin.

Ce Nikita Xrušovi de [[Fidel Kastro]] Kubəku rəketon bə dumo ogyrdynje by koədə bə raj omej,ce Sovet Ibemon coǧoləti vində Gevara, Kubədə Rəketi kaxtiəti eǧandə Sovet Ibemon barədə tikəjən bə dydyləti bej. [[Zair]]ədə orəxnə ovardemonondə Xəremi niməgyrdili,Kobəsonədə AİŠ ijan həšipemədə SSČB liderəti Nysoə niməgyrdiliədə gətyməkə vindejyš oško,bərmalə votəšbe. Ce [[Vjetnami čang]]&lt;nowiki/&gt;i vaxtədə Kobəsonə Vjetnami havəryš kəšəbe,žygoš votəšbe ki,ovč kardə kešvəron məxloǧ bəštə dast əbžor pegətənine “ ve Vejtnamon” bə mijon vardəninin.

Ce Gevara žimoni orəxe barədə dynjoədə gardə ǧyjbəton [[Fidel Kastro]] 16 ijun 1965-nə sori yštə ehandemonədəš ce Gevarə barədə əsəlmaj zynej iglə cy Gevarə dylipəjku zyne bəbe,votyše. Ce Gevarə mijonədə ni bej barədə Kubə dylədə ijan ətrofonədə syxanon pevylo bin. Həmonə sori oktjabra mangi 3-də, [[Fidel Kastro]] ce Gevara 3-4 mang cymi bə nav nyvyštə betarixə noməš fašyš kardyše. By nyvyštə nomədə Gevara yštəni bə Kubə ingilabi angyl bej barədə nyvyštəbe,mande čo kešvəronədə bo tožə inglabon kardero cy Kubəku čo be nyvyštəbe. Nomədə čo ozodoəti piə sojəmandə dynjo xəlǧon bəj ǧədəǧə karde nyvyštə. Cəjon əcəj bə xəlǧon sədo haj doj əvyš bə tožə partizanə čangon omužən bej vadaryš karde votedəbe.Həmən ce hukməti, ce tiritiku (partijaku) ijan ce ləškəri dylədə bə həmə joləti kardə koonku dast pegəte cəjoən bo inglabiro kardə koonro bəj doəbə Kubə vətəndošətiku dast pegətejyšən ijoš zijodəš kardəše.

De co gylə žurnalisti aradə bə gəpədə [[Fidel Kastro]] ce Gevara barədə bə syxanon təjləgəp bej votedə. Dəcəj votəj,əcəj kanə həmro Gevara xəšətiš ve saze,ǧyvrəǧe. Bə Kastro by votəjon yštə vyrədə, mande 1965-nə sori orəxədə Gevara žimon bə syr pegarde.Əcəj həšemon ijan končo bej ce dyglə sori dyrozdi gylə jolə syr bej made.

== [[Bolivijə]]&lt;nowiki/&gt;də haružnənyvyštəjon ==
Bolivijədə Ernesto Ce Gevara partizanə čangonədə haružnə kardəjon nyvyštdə. Əcəj marde bəpešt ym nyvyštəjon de 100 000 tirači bə dynjo pevylo bedə.

'''Haružnənyvyštəjonədə kali gylon:'''

* Nojabyrə mangi 7-i 1965-nə sori 1-nə nyvyštəj:

«Ymružnə ruž cymy žimonədə tožə riə bino bedə. Žygo pegəteədəj ym rokardemon ovandin dəvarde. De Pacengo yštə cəš-dimymon pegordynimone čo čurəmon kardemone,bə Kocəbambu oməjmon bəmə lozim bə odəmonymon vindemone dəvonymon gəpymon žəmone. Odəmə bə gylə čip penyštimon. Bə Ranco kam mandə mašinynomon ogətemone. Cəjoən əməni de kokain omyštə divožon dənygyžnijro cy divožənədə iglə xonəxo dydyli nahaštero bə iglə mašin penyštimon,dəro gynimon..»

* Oktjabrə mangi 7-də 1967-nə sori haružnənyvyštəjdə orəxnə dəsu-pesu:

Ijo- bə Nujankaus omə ružiku 11 mang dəvardə. Ruž be jyǧnəǧ dəvarde,vote bəbe ki, ənteǧə dəvarde..... Radio xəbə dodə ki, 250 sərbozi Serronədəš 37 gylə partizanyš-Filəǧət əmyənyšon egyrdyšon gətəšone. Cəmə roonyšon pebyrijəšone əmə Asero ijən Ora nomədə ruj aradə egyrdədəmon. Ym xəbə bəmyš syrəš doše. (Hašijə: Həjǧətən cy Ce Gevara partizanə dastə bə vaxti cy dyglə ruon aradə bə egyrd egynjəbe. Sojəš žygoj ki, əv ym vyron cok zyndənybe, bəštə končo bej nobələdbe. Ym xəbəš radioədəš məsəšbe. Hežo həmonə ruži Ce Gevara bə čangədə jarəžə bedə,bə dast egynidə cəjoən oktjabrə mangi 9-də əj de gullə žedən kyštən)

== Bymijən dijəkə ==
== Linkon ==
== Səvonon ==
{{Səvonon sijohi}}
[[Tispir:Šəxsijəton]]
[[Tispir:Kuba siyasətkaron]]</text>
      <sha1>kfvtvkc04stuor7hs3q9blkjo59bxat</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>109024</id>
      <parentid>109023</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T06:14:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109024</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17735" sha1="d1gp5hijyfjoqfdewcsle5l1p0oyzqt" xml:space="preserve">[[Fajl:Che Guevara - Guerrillero Heroico by Alberto Korda.jpg|thumb|250px|Ernesto Ce Gevara (1960)]]
'''Ernesto Ce Gevara''' (isp. Ernesto Che Guevara; [[14 Ijun|14 ijun]] [[1928]] sor – [[9 Oktjabr|9 oktjabr]] [[1967]] sor) — [[argentinə]]&lt;nowiki/&gt;vyže marksist-inǧylobəkə sijosətəvon. De [[Fidel Kastro]] bə ičo [[Kubə]] və bejnəlxəlǧ inǧylobi lyvemoni sərdaronədə byə. Nomədəš byə “Ce“ poə cy Kubə partizanon zyvono bəj doə byə. Ym syxan cy argentinavyžon gəvədə bənəj nezə dusti bə sə dəše bedə.

== Žimonyš ==
[[Fajl:Chefamily.jpg|240px|thumb|left|(1944): Čyvonə Ernesto, Selia (əcəj moə), Selia (hovəš), Roberto, Huan Martin, Ernesto (pyəš), Ana Marijə.]]
Ernesto Gevara [[Ispanijə]] u [[Irlandijə]] bynəku byə xyjzoni 5 gylə əǧylonədə həməjsə jole. Əv cy Argentinə [[Rosario]] nomədə šəhərədə moəmo byə. Cəj movardəruži barədə nyvyštə byə uspurnomədə movardəružyš 14 maje. Ce Gevara ənkə Patrik Linc 1715-nə sori cy Irlandijə Gaulej nomədə vyrədə cy moəku bə. Əv cy Irlandijəku bešə bə Ispanijə [[Bilbao]] nomədə šəhər, cəjoən bə i sə bə Argentinə poš noəše. Ce Gevara ənkə Fransisko Linc 1817-nə, nənəš Ana Linc 1868-nə sori moəku byən. Gaulej Ana Linci zoə u cy Ce pyə Ernesto Gevara Linc 1900-nə sori ce moəku byən. Gevara Linc 1927-nə sori de Selia de la Serna Ljosa kəxyvand bedən. Cəvədə se zoə, dy gylə kinəš bedəše.

Gevara əǧylətičo by cəpliə xyjzonədə deštə tikəjən cəpəfaməti səcynjə bedəbe. Diəməkə ki əv tangənəfəs bej astmə noxəšiš hestyše vitemonədə ve cokə vərzyškorbe. Bəcəj žygo xosijəti diə məkə,əv cy regbi hənəki xaxanədə əbi. Bənəj ələvuši hənək əkəj.Hežo by kojro əj de “Fuser” (zijodə haryn hənək karde cəmyš hestbeše Əəve bəj “El Furibundo” syxan bə.Əcəj moə fəmilijə “Sema”-ku pesoxtəšonbe) nomədə ləǧəbi zyndəbin.

Gevara yštə pəku šahmat hənək karde omutəbəpešt binoš kardyše šahmatə hənəki kešonədə bo zu gəte. Əcəj bəvədə 12 sor žiš hestbeše. Nuperəsə vaxtonədə bə šeeri mylxəs ve emedəbe. Ce Pablo Neruda nyvyštəjon ve handəbe.

Gevara yštə žimoni dyrozi cy Latyni amerikadə čər bə šeer nyvyštesə ve sərutəj. Əv ve šeeri xaxanədə bej vejən šeer handəkəs be.

Əv Ček Londoni, Žul Verni ijan Zigmund Frejdi de Bertran Rasseli ve əhandi. Perəsəbəpešt de šəkil kəšej yštə sə ǧal kardəbe.Yštə vaxti vejni odəmon ijan yštə šə vyron de fotoaparati əkəši.Yštə rúžon de šikil kəše dəvonidəbe.

Gevara bo pezyškəti handero 1948-nə sori bə [[Buenos Ajres]]&lt;nowiki/&gt;i Unverstet dəšedə.De arə doj yštə handemoni 1953-nə sori oroxnidə. Hežo həmonə sori ijunə mangi 12-də yštə diplomi bə dast sedə. Sənətkoə pezyšk bej ro,əcəj canədə,coknəj hande barədə hic ci zyne bedəni. Ehanə əj sərostə pezyškə məktəbyš oroxniej zynəšnibu,əcəj cy čurə pezyšk bej zyne bedəni.

Gevara yštə tələbəti vaxtonədə bə Latynə Amerika ro kardə. 1951-nə sori cəj həmroə zoə Alberto Granado candicandsor bə Kobəsoni Amerika šejro gətə ecynyš bəjyš votyše.

Ənəhoj dənykəšəj” La Poderosa II” (zumand) nomi doəbə 500 sm³- nə 1939 –nə sori omyštə bə motosikleti penyštin, ce Alta-Grasiaku bə ro dəgynin. [[Peru]]ədə ce Amaznkə ru kənoədə čuzam nomədə kolonijədə deštəxoši 3-4 ruž mande barədə famedən. Ce Gevarə ym šə ro barədə əcəj nyvyštəjon “Notas da viaje” 2004-nə sori&quot;Diarios da motocicleta&quot; (Motoskleti ružnomə) nomədə kino kəšə bə. By kardə roədə məxloǧon becizəti,bəvon kardə tovi nezədə vində Gevara cy marksizmi fikifami žintono Latynə Amerikada bə ym nohəxəti tumi de inglabi byrje,de inglabi roj olyǧne famedə.

Əv həmə Latyn Amerika bənəj igylə andomi cy noxəšiku proxniej barədə yštən boštə bə raj oməj.

== [[Kubə]] ==
1955-nə sori ijunə mangədə [[Meksika]]də cəj dust Nikol Lopez əj de [[Raul Kastro]] ošnə kardə. I-dy haftə bəpeštə [[Kuba|Kubə]]də ce zindono bešə [[Fidel Kastro]]ən bə [[Meksika]] omedə. 1955-nə sori ijunə mangi 8-də [[Raul Kastro]] Ce Gevarə de [[Fidel Kastro]] ošnə kardə. Cəvon aradə šə tasybiku Gevara bəsə dəšedə ki, [[Fidel Kastro]] bə sərdarəti nomi damə odəme. Əve əv bə žygo gylə raj oməj,dəvon bə i čo bəvədə Kubədə fiǧon kardə [[Fulhensio Batista]] taxti vylo karde ecynədə bəvon həmro bybu.

18 avgustədə 1955-nə sori Ce Gevara de Hilda Gadea kəxyvand bedə. 15 fevrál 1956-nə sori Hilda ijan Beatris nomədə dyglə kinəšon ce moəmo bin.

25 nojabrədə 1956-nə sori [[Meksika]]ku bə Kubə šə rojsə Granma” nomədə vokyrədə bə odəmon dylədə iglə kubəvož nybəkəs Gevara bej. Bə hyški beše-benyšə ce [[Fulhensio Batista]] dastə hurəčyš kardyše bəvon. Gevarə bə dastə odəmon poəjyšon əjošon gətyšone, pešo əvonyšon zindonədəšon kyštyšone.[[Fajl:Beauvoir_Sartre_-_Che_Guevara_-1960_-_Cuba.jpg|260px|thumb|Ce Gevara de Jan-Pol Sart ijən de Simona de Bojuari vindemon karde. (mart 1960, Kubə)]]Gevara by čangədə yštə vitə gylə həmro bə ži eǧandə əbžori pegətero pezyškə xyrčini vadoədə ləzədə pezyškiku bə čangbaz pegarde bə jod vardeku nyvyštdə. Səlomət mandə 15-20 gylə həmron bə Sejerra Maestra nomədə band vitedən. Cəjo əvon de [[Fulhensio Batista]] hukməti bino kardən partizanə čang karde. Həmron aradə de čigəmandəti nom bekardə Gevarə sərdor Komandante bedə. Əv bo vekəson deštə ǧəttoləti,čigəmandəti tarsyš hestbeše. Bə dešmenon ǧədəǧə kardə odəmon de vitə odəmon ve bevəč rəvidəbe,əvoni nəsym kardəbe.1958-nə sori ce Kubə inglabi gyrd mənfətinə koədə bə bə Santa-Klara nomədə šəhəri hurəč kardə čigəmandə dastə sərdorətiš kardyše. Sovy generalon ,de general Kantilijo bə i čo “Central Amerika” nomədə šəkə omyštə fabrikədə [[Fidel Kastro]] de [[Fulhensio Batista]] vindemon kardə [[Fulhensio Batista]] cəj raj omutedə ,janvarə mangi 1-də 1959-nə sori bə [[Dominikan Respublika|Dominkan Respublika]] vitedə.

Tožə soxtə kešvəri rajo fevrálə mangi 7-də Ce Gevarə ,movardružiku ce Kubə vətəndo” nomi čər bej. Kam gylə vaxti bəpešt Meksikaku bešej bə nav kəxyvand bə Gadea nomədə ženiku čo bedə. İjunə mangi 2-də 1959-nə sori ce “26 ijulə lyvemoni” odəmonədə gyləjni de Alejda Marc nomədə ženi kəxyvand bedə.Əj bə Kabana nomədə zindonxonə jol nodən,cəjoən janvarə mangi 2 –də 1959 nə soriku tosə janvarə mangi 12-ə 1959-nə sori dyrozdi bəštə gi pegətə by koədə ce [[Fulhensio Batista]] hukməti odəmon, BRAČ (Buro de Represion Ačtivides Čomunistas- Komuniston Lyvemoni Hytvoniə Xydməti) dusəǧon, čangkardə xətokorəti kardəkəson tambe karde cəjo əvoni ehašte roədə jol bej, ym koonyš bəštə giš pegətyše.

De TYME žurnali nyvyštemoni, əcəj kardə tambe deštə nohəxəti nomyš bekardyše. Pešo ymi Milli Zəminon bə dərhəl varde insutədə jolyšon nošone,cəjoən cy [[Kuba|Kubə]] Milli Banki sərdor be.

1959-nə soriku Qevara binoş kardışe bə co keşvəron inqlabi lıvoş-lıvoşi roədə dast qəte. Mande ım dastqətəti bə beovandəti beşey. İminə dəvinə [[Panama]]da bin obey. Peşo bı roədə co qəmən [[Dominikan Respublika|Dominkan Respublika]] noədə keşvərədə şodə bəy. Im çəkəm-çəkəm de “ El Alqerino” nomi cər bə Henri Fuerte iyan Enrike Himenez nomədə odəmon sərdorəti dəvoniə bey.

1959-nə soriku Gevara binoš kardyše bə čo kešvəron inglabi lyvoš-lyvoši roədə dast gəte. Mande ym dastgətəti bə beovandəti bešej. İminə dəvinə [[Panama]]da bin obej. Pešo by roədə čo gəmən [[Dominikan Respublika|Dominkan Respublika]] noədə kešvərədə šodə bəj. Ym cəkəm-cəkəm de “El Algerino” nomi čər bə Henri Fuerte ijan Enrike Himenez nomədə odəmon sərdorəti dəvoniə bej.

1960-nə sori Gevara “La Coubre” nomədə jolə kulosi type vaxti əjo bə həlok bə odəmonyš koməgyš kardyše. Əvoni peroxnije koədə ,dyminə typemonədə sa gyləsə bəpe odəm marde. Cу mardə odəmon jasədə Alberto Korda Che nomədə čər bə šəkilyš kəšəše.”La Čoubre” yštənbəsə ja de čo dasti typej hələn zyne bedəni. Ym koj poəžənəti be iddo kardəkəson (ČİA) Xəbon Mərəngo Biro žygošon bə rajyšon səj ki,ym ko cy Batista dešmenon zujku cy Gevara dešmen bə,cəjo cy CİA koəkon dastyš hetyše. Ce Kubə didərginon ce kulosi typemoni ce Gevarə dešmenon bə SSČB-Y dylədust bə jolon dast bejən votedən.

Gevara cəjo bənəj Kubə Sənaje vəziri cy sosializmi bərmalə ijan ǧəti bə dərhəl ome roədə, ce kešvəri navədə šə odəmon aradə həšəj.

Yštə . &quot;Partizanə čang” nomədə kitobədə de əbžori pelyvəkəson de kamə dastə mande roziətiš nyvyštəše.Əv by koədə bə jolə onemonon bej noroziəti nišo dodəbe. Bə gədə partizanə dastə dastgirəti karde rajədə mandəbe, sənibəton ce raj gərdəni kəšedəbe. Kubədə sosilistəti ijan odəmi (El sočialismo j el hombre en Čuba, 1965) nomədə dəvinədə tožə gylə odəmi bə mijon varde gərdəni kəšedə. Kalikəson ce Gevarə ym “tožə odəmi” recin ijan sojə gylə model bej vindəbin.

1961-nə sori Xugon ovə latə nomədə vyrədə Gevarə by vyškimonədə de čang kardəkəson həmro gyniej. De [[Fidel Kastro]] tovi ce Kubə kobəsonədə gəror gətə bə čanbozə dastə jol bej. Ijo de dastdənoj cəmi girinə desantə dastonyš bəštə vyrəš nyšandovniše. Gevara 1962-nə sori cy oktjabr inglabi vaxti sə rost kardə Karibi bəjənygynəjədə ce [[Sovet Sosialist Respublikon Ibemon|Sovet Ibemon]] ballestikə rəketon bə Kubə varde roədə jolə koš vindyše

I-dy ruži bədigə “Dallj Voker” nomədə bə ingilison ružnoməš žygoš votyše: “ Ehanə ə rəketon ce Kubə ehdədə bəbəjn,əvon bə AİŠ-on əǧandimon jayən əvoni muzong əgətimon”.

=== Kubəku iberdəmədə be nom, be nyšon bə ni bešej ===
[[Fajl:ChewithCigar.jpg|200px|thumb|left|Ernesto Ce Gevara]]
1964 sori dekabrə mangədə [[Nju-Jork (šəhər)|Nju-Jork]]ədə bə [[Ikardə byə Milləton Təškilot]] ce kešvəri əjo vyǧandə dastə sədə bo ehande še. CBS–i televindonədə vyžorə rúžonədə nišo doə &quot;Fače the Nation&quot; nomədə bərnamədə ehandyše. Ce AİŠ-i senator Jučin Makkarti ce Malkolm İksi koj həmron ijan de kanadavož radikal bə de Mišel Duklosišən vinemonynoš kardyše. Dekabrə mangi 17-də bə Paris se mangnəni bə gylə nəvemoni binoš kardyše. By nəveədə [[Cin]]&lt;nowiki/&gt;i, İčonə Ərəbə resbublika ([[Misir]]-Surijə) ekuəše. Irlandijə, [[Paris]] u [[Praha]]&lt;nowiki/&gt;də kamiši mande. Fevrálə mangi 24-də 1965-nə sori [[Zair]]ədə, cəjoən dynjo bejnəlmiləl səhnə vindemonədə orəxnə bə cəš cijyš “ Dyminə Afrikə-Asija Igtisadi Həmrəǧəti Gyrdəbemon”ədəš gəp žejyš bə. “By gəp žemonədəš žygoš votəše: Tosə marde bə by čangədə hic gylə marz be əzyni bəməno. Ce dynjo kom kycədə bedəbu bybu,əmə bə məjdon bešə hic gylə jeǧnəǧiku bə kəno mande əzynimon. İglə kešvəri dəboxte cəmə dəboxteje,bə imperialison bač omej cəmə bač omeje.”

Əcəj ym syxani odəmonyš dəgyžniše.” Sosialist bə kešvəron, ce Kobəsoni gətymədə bə kešvəron nunəkyle kardə dastgirətiku dast kəšej gylə əxlagi koj”. Cəjoən ym koj bə dərhəl vardero komuniston blokədə bə kešvəron bəjəndy coknəj dastgirəti karde roonyš nišoš doše.Martə mangi 14-də bə Kubə ogardemonədə ce [[Havana]] epərgoədə [[Fidel Kastro]], [[Raul Kastro]],Osvaldo Dortičos ijan Čarlos Rafael Rodriguezi əvyšon betəm-betəmi pišvozyšon kardyšone.

Dy haftə bədigə Gevara hukməti koonku bə kəno okyridə. Peš [[Fidel Kastro]] Kubədə iminə odəm bə Gevara končo bej 1965-nə sori gyrd jolə syrondə be.

Mioniku əcəj iberdəmədə ni bej iškil bə nav noə bej: sənaje vəzirətiədə ko kardejro əcəj gətə ecynon bə puc bešej, Cini de Səveti aradə dustiəti bə puc bešej cəjoən Gevara ce Cini Komunist partija havəri kəšej, by kojro Sovet Ibemon bə [[Fidel Kastro]] gətə tov ijan ce Kubə igtisadijati ohoč kardejro Gevara de [[Fidel Kastro]] bə raj nome iškilon nišo dodəbin. [[Fidel Kastro]] Gevarə nomi məxloǧe arada čar bej vindəbe əcəj by barədə ve norohət bejən votedən. Ce [[Fidel Kastro]] kali nypjəkəson Gevaro bə ni bešej barədə votemonon odəmi dydyli haštən. Ce Gevaro nijət hičo bərmalə kadə bəni, iglə əcəj bə [[Fidel Kastro]] nyvyštə betarixə nomə cy gylə dydimə odəmi dasti nyvyštəj vinde bedə. Ym nomə bə Gevara nyvyštəj mandəni.

Ce Gevara de Cini Komunist partija jolon votəjon ciniyžon bərmalə karde, ce Sovet Ibemon har koədə bə šykrə mandə Kubə ro jolə iškil bej. Ce Kubə ingilabi iminə ružoədə Gevara ce Latyn Amerika [[Mao Tsedun]] ecyni bə ko dənoj, əv [[Mao Tsedun]] kardəjon əcəj famemoni bəgəm karde, cy Cini “ Bə Nav Jolə Gəm”-i mandəbe. Cy Kubə kobəsoni “cəšəvonə kardemon”-iro diə məkə ki, Gevara de Sovet Ibemoni votəjon bə raj omedənybe, mande de Kastro suluk karde tovədə mandəbe.Ymən bəcəj ni be iškil bej bəzynej. Diəməkə ki, həm Gevara həmən [[Fidel Kastro]] Cini de Sovet Ibemon mijonədə dustiəti ijan iglə raj bejro dastgirəti kardəbin. Ce dyglə jolə kešvəron arada dešmenəti bə dustiəti pegordynje nyzne,ym koj bə puc bešejən votəkəson hestin.

Ce Nikita Xrušovi de [[Fidel Kastro]] Kubəku rəketon bə dumo ogyrdynje by koədə bə raj omej,ce Sovet Ibemon coǧoləti vində Gevara, Kubədə Rəketi kaxtiəti eǧandə Sovet Ibemon barədə tikəjən bə dydyləti bej. [[Zair]]ədə orəxnə ovardemonondə Xəremi niməgyrdili,Kobəsonədə AİŠ ijan həšipemədə SSČB liderəti Nysoə niməgyrdiliədə gətyməkə vindejyš oško,bərmalə votəšbe. Ce [[Vjetnami čang]]&lt;nowiki/&gt;i vaxtədə Kobəsonə Vjetnami havəryš kəšəbe,žygoš votəšbe ki,ovč kardə kešvəron məxloǧ bəštə dast əbžor pegətənine “ ve Vejtnamon” bə mijon vardəninin.

Ce Gevara žimoni orəxe barədə dynjoədə gardə ǧyjbəton [[Fidel Kastro]] 16 ijun 1965-nə sori yštə ehandemonədəš ce Gevarə barədə əsəlmaj zynej iglə cy Gevarə dylipəjku zyne bəbe,votyše. Ce Gevarə mijonədə ni bej barədə Kubə dylədə ijan ətrofonədə syxanon pevylo bin. Həmonə sori oktjabra mangi 3-də, [[Fidel Kastro]] ce Gevara 3-4 mang cymi bə nav nyvyštə betarixə noməš fašyš kardyše. By nyvyštə nomədə Gevara yštəni bə Kubə ingilabi angyl bej barədə nyvyštəbe,mande čo kešvəronədə bo tožə inglabon kardero cy Kubəku čo be nyvyštəbe. Nomədə čo ozodoəti piə sojəmandə dynjo xəlǧon bəj ǧədəǧə karde nyvyštə. Cəjon əcəj bə xəlǧon sədo haj doj əvyš bə tožə partizanə čangon omužən bej vadaryš karde votedəbe.Həmən ce hukməti, ce tiritiku (partijaku) ijan ce ləškəri dylədə bə həmə joləti kardə koonku dast pegəte cəjoən bo inglabiro kardə koonro bəj doəbə Kubə vətəndošətiku dast pegətejyšən ijoš zijodəš kardəše.

De co gylə žurnalisti aradə bə gəpədə [[Fidel Kastro]] ce Gevara barədə bə syxanon təjləgəp bej votedə. Dəcəj votəj,əcəj kanə həmro Gevara xəšətiš ve saze,ǧyvrəǧe. Bə Kastro by votəjon yštə vyrədə, mande 1965-nə sori orəxədə Gevara žimon bə syr pegarde.Əcəj həšemon ijan končo bej ce dyglə sori dyrozdi gylə jolə syr bej made.

== [[Bolivijə]]&lt;nowiki/&gt;də haružnənyvyštəjon ==
Bolivijədə Ernesto Ce Gevara partizanə čangonədə haružnə kardəjon nyvyštdə. Əcəj marde bəpešt ym nyvyštəjon de 100 000 tirači bə dynjo pevylo bedə.

'''Haružnənyvyštəjonədə kali gylon:'''

* Nojabyrə mangi 7-i 1965-nə sori 1-nə nyvyštəj:

«Ymružnə ruž cymy žimonədə tožə riə bino bedə. Žygo pegəteədəj ym rokardemon ovandin dəvarde. De Pacengo yštə cəš-dimymon pegordynimone čo čurəmon kardemone,bə Kocəbambu oməjmon bəmə lozim bə odəmonymon vindemone dəvonymon gəpymon žəmone. Odəmə bə gylə čip penyštimon. Bə Ranco kam mandə mašinynomon ogətemone. Cəjoən əməni de kokain omyštə divožon dənygyžnijro cy divožənədə iglə xonəxo dydyli nahaštero bə iglə mašin penyštimon,dəro gynimon..»

* Oktjabrə mangi 7-də 1967-nə sori haružnənyvyštəjdə orəxnə dəsu-pesu:

Ijo- bə Nujankaus omə ružiku 11 mang dəvardə. Ruž be jyǧnəǧ dəvarde,vote bəbe ki, ənteǧə dəvarde..... Radio xəbə dodə ki, 250 sərbozi Serronədəš 37 gylə partizanyš-Filəǧət əmyənyšon egyrdyšon gətəšone. Cəmə roonyšon pebyrijəšone əmə Asero ijən Ora nomədə ruj aradə egyrdədəmon. Ym xəbə bəmyš syrəš doše. (Hašijə: Həjǧətən cy Ce Gevara partizanə dastə bə vaxti cy dyglə ruon aradə bə egyrd egynjəbe. Sojəš žygoj ki, əv ym vyron cok zyndənybe, bəštə končo bej nobələdbe. Ym xəbəš radioədəš məsəšbe. Hežo həmonə ruži Ce Gevara bə čangədə jarəžə bedə,bə dast egynidə cəjoən oktjabrə mangi 9-də əj de gullə žedən kyštən)

== Bymijən dijəkə ==
== Linkon ==
== Səvonon ==
{{Səvonon sijohi}}
[[Tispir:Šəxsijəton]]
[[Tispir:Kubə]]
[[Tispir:Kubə sijosətkoron]]</text>
      <sha1>d1gp5hijyfjoqfdewcsle5l1p0oyzqt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Əfǧanistan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9889</id>
    <revision>
      <id>109043</id>
      <parentid>106338</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:32:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109043</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="620" sha1="ixo3d2uq7yyydfqc1ddwj8123esdk5g" xml:space="preserve">[[Fajl:Flag of Afghanistan (2013–2021).svg|thumb|Cy Əfǧanistani parcəm]]
'''Əfǧanistan''' (Dari: امارت اسلامی افغانستان; Pəšto: د افغانستان اسلامي امارت) — cy [[Asijə]] kišvəronədə gyləje. 

Dynjo ən becizə kišvəronədə gyləje. 19 avgust 1919-inə sorədə ozod byə. Əcəj rəsmi zyvonon puštun de dari zyvononin. Əfǧanistonədə [[puštun]]on, točikon, uzbəkon, tyrkmənon, [[xəzəri]]jon žijedən. Əroziš 647 500&amp;nbsp;km²-e. Əholiš 31 miljonisə veje. Puliš əfganij. Pajtxatyš [[Kabul]]e.

{{Asijə kišvəron}}
[[Tispir:Əfǧanistan| ]]</text>
      <sha1>ixo3d2uq7yyydfqc1ddwj8123esdk5g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Əlčəzajir</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9901</id>
    <revision>
      <id>109044</id>
      <parentid>108911</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:33:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109044</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="382" sha1="jxwly5bkx2zjdme4709mngqed36cm1f" xml:space="preserve">[[Fajl:Flag of Algeria.svg|thumb|Cy Əlčəzajiri parcəm]]
'''Əlčəzajir''' — cy [[Kobəsonə Afrikə]] kišvəronədə gyləje. 5 ijul 1962-inə sorədə ozod byə. Rəsmi zyvonyš ərəbe. Pulyš dinare. Əroziš 2 381 740&amp;nbsp;km²-e. Əholiš 38 miljonisə veje. Pajtaxtyš [[Əlčəzajir (šəhər)|Əlčəzajir]] šəhəre.

{{Afrikə kišvəron}}
[[Tispir:Əlčəzajir]]</text>
      <sha1>jxwly5bkx2zjdme4709mngqed36cm1f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vikipedija:Məǧolon sijohi, komon bəpe har zyvonədə bybun</title>
    <ns>4</ns>
    <id>10302</id>
    <revision>
      <id>109045</id>
      <parentid>108227</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:44:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109045</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23175" sha1="pvl8f1t9hrsssu86hvrisxy4frah89n" xml:space="preserve">Bə har gylə [[Vikipedija]] lozimin bynəjnə məǧolon. Əvon hežo ve kyrtən bəzynen be.

Ym sijohijədə '''1000 gylə''' məǧoləje, komon bəpe har gylə Vikipedijədə bybun. By səhifədə bəpe bybun hežo həminə məǧolon komon [[metawiki:List_of_articles_every_Wikipedia_should_have/Version_1.4|Meta-də]] hestin.

Kali məǧolon de '''ǧalinə''' šrifti nyvyštə byən. Ym nišon dojdə ki əvon ve əhmijətinin bo nyvyšte.

== Šəxsijəton ==

=== Aktjoron, raxsəvonon ijən modelon ===

# [[Sara Bernar]]
# '''[[Carlz Caplin]]'''
# [[Marlen Ditrix]]
# [[Merilin Monro]]

=== Rəssamon ijən memaron ===
# [[Le Korbuzje]]
# [[Salvador Dali]]
# [[Albrext Durer]]
# '''[[Vinsent Van Gog]]'''
# [[Fransisko de Gojə]]
# [[Katsušika Xokusaj]]
# [[Frida Kahlo]]
# '''[[Leonardo da Vinci]]'''
# [[Anri Matiss]]
# '''[[Mikelančelo]]'''
# '''[[Pablo Pikasso]]'''
# [[Rafael]]
# '''[[Rembrandt]]'''
# [[Piter Paul Rubens]]
# [[Sinan]]
# [[Dijego Velaskes]]
# [[Endi Uorxol]]
# [[Frenk Llojd Rajt]]

=== Ənyvyšton, dramaturgon ijən šairon ===
# [[Abu Nuvas]]
# [[Hans Kristian Andersen]]
# [[Matsuo Bašo]]
# [[Xorxe Luis Borxes]]
# [[Čeorč Gordon Bajron|Čorč Gordon Bajron]]
# '''[[Migel de Servantes]]'''
# [[Čefri Coser]]
# [[Anton Cexov]]
# '''[[Dante Aligjeri]]'''
# [[Carls Dikkens]]
# [[Fjodor Dostojevskij]]
# [[Gabriel Garsia Markes]]
# '''[[Johan Volfgang von Gjote]]'''
# [[Hafiz Širazi]]
# '''[[Homer]]'''
# '''[[Viktor Hugo]]'''
# [[Čejms Čojs]]
# [[Franz Kafka]]
# [[Kalidasa]]
# [[Li Bo]]
# [[Nagib Mahfuz]]
# '''[[Molijer]]'''
# [[Ovid]]
# [[Marsel Prust]]
# [[Aleksandr Puškin]]
# '''[[Villiam Šekspir]]'''
# [[Sofokl]]
# [[Rabindranat Tagor]]
# '''[[Lev Tolstoj]]'''
# [[Mark Tven]]
# [[Vergilius]]

=== Bəstəkoron ijən musiǧijəvonon ===
# [[Lui Armstrong]]
# '''[[Johann Sebastian Bax]]'''
# '''[[The Beatles]]'''
# '''[[Ludvig van Bethoven]]'''
# [[Johanes Brams]]
# [[Frederik Šopin]]
# [[Antonin Dvorak]]
# [[Georg Fridrix Hendel]]
# [[Jozef Hajdn]]
# [[Umm Kulsum]]
# [[Gustav Maler]]
# '''[[Volfgang Amadej Mozart]]'''
# [[Čovanni Pjerludži da Palestrina]]
# [[Majkl Čekson]]
# [[Čiakomo Puccini]]
# [[Franz Šubert]]
# [[Igor Stravinskij]]
# [[Pjotr Cajkovskij]]
# [[Čuzeppe Verdi]]
# [[Antonio Vivaldi]]
# '''[[Rixard Vagner]]'''

=== Tədǧyǧotəvonon ijən səjohətəvonon ===
# [[Rual Amundsen]]
# [[Nil Armstrong]]
# [[Žək Kartje]]
# '''[[Xristofor Kolumb]]'''
# [[Čejms Kuk]]
# [[Hernan Kotres]]
# '''[[Jurij Gagarin]]'''
# [[Vasko da Gama]]
# [[Ibn Battuta]]
# '''[[Ferdinand Magellan]]'''
# [[Marko Polo]]
# [[Ženg He]]

=== Režissoron, ssenariston ijən aktjoron ===
# [[Ingmar Bergman]]
# [[Volt Disnej]]
# [[Sergej Ejzenštejn]]
# [[Federiko Fellini]]
# [[Alfred Xickok]]
# [[Stenli Kubrik]]
# [[Akira Kurosava]]
# [[Satjəčit Raj]]
# [[Stiven Spilberg]]

=== Alimon, ixtirovonon ijən rijozijotəvonon ===
# '''[[Arximed]]'''
# [[Ibn Sina]]
# [[Tim Berners-Li]]
# [[Brahmagupta]]
# '''[[Nikolaj Kopernik]]'''
# '''[[Maria Kuri]]'''
# '''[[Carls Darvin]]'''
# '''[[Tomas Edison]]'''
# '''[[Albert Ejnštejn]]'''
# '''[[Euklid]]'''
# [[Leonardo Ejler]]
# [[Majkl Faradej]]
# [[Enriko Fermi]]
# '''[[Henri Ford]]'''
# [[Galen]]
# '''[[Galileo Galilei]]'''
# [[Karl Fridrix Gauss]]
# '''[[Johann Gutenberg]]'''
# '''[[David Hilbert]]'''
# [[Čejms Čoul]]
# [[Johann Kepler]]
# [[Al Xvarizmi]]
# [[Gotfrid Vilhelm Lejbniz]]
# [[Karl Linnej]]
# [[Čejms Maksvell]]
# [[Dmitrij Mendeleev]]
# '''[[Isaak Njuton]]'''
# '''[[Lui Paster]]'''
# '''[[Maks Plank]]'''
# [[Ernest Rezerford]]
# '''[[Ervin Šredinger]]'''
# '''[[Nikola Tesla]]'''
# '''[[Alan Tjuring]]'''
# '''[[Čejms Vatt]]'''

=== Filosofon ijən humanitarə xodimon ===
# '''[[Aristotel]]'''
# [[Simonə de Bovuar]]
# [[Canakjə]]
# [[Noam Xomskij]]
# '''[[Konfusij]]'''
# '''[[Rene Dekart]]'''
# '''[[Zigmund Frejd]]'''
# [[Georg Vilhelm Fridrix Hegel]]
# [[Ibn Xaldun]]
# '''[[Immanuil Kant]]'''
# [[Čon Mejnard Kejns]]
# '''[[Lao Zi]]'''
# '''[[Čon Lokk]]'''
# [[Nikkolo Makiavelli]]
# [[Karl Marks]]
# '''[[Fridrix Nitsše]]'''
# '''[[Platon]]'''
# [[Žan-Žak Russo]]
# [[Žan-Pol Sartr]]
# [[Symə Cien]]
# [[Adam Smit]]
# '''[[Sokrat]]'''
# '''[[Volter]]'''
# [[Maks Veber]]
# [[Ludvig Vitgenštejn]]
# [[Cžu Si]]

=== Sijosijə lideron ===
# [[Akbar I Jol]]
# '''[[Iskəndər Makedonijəvyž]]'''
# [[Ašoka]]
# [[Mustafa Kamal Atatyrk]]
# '''[[Oktavian Avgust]]'''
# [[Otto fon Bismark]]
# [[Simon Bolivar]]
# '''[[Napoleon I]]'''
# [[Gaj Julij Kesar]]
# [[Karl Jol]]
# [[Vinston Cercil]]
# [[Konstantin I Jol]]
# '''[[Karl II Jol]]'''
# [[Šarl de Goll]]
# [[Elizaveta I]]
# [[Mahatma Gandi]]
# '''[[Cingisxan]]'''
# [[Ce Gevara|Ernesto Ce Gevara]]
# '''[[Adolf Hitler]]'''
# [[Žanna d’Ark]]
# [[Martin Luter King]]
# '''[[Vladimir Lenin]]'''
# [[Abraham Linkoln]]
# [[Ludovik XIV]]
# [[Roza Luksemburg]]
# [[Nelson Mandela]]
# [[Mao Tsedun|Mao Tzedun]]
# [[Čəvəharlal Neru]]
# [[Kvame Nkruma]]
# [[Pjotr I]]
# '''[[Tsin Ši Huang]]'''
# [[Franklin Delano Ruzvelt]]
# [[Salah ad-Din]]
# [[Iosif Stalin]]
# [[Selejman I]]
# [[Sun Jatsen]]
# [[Tamerlan]]
# [[Umar ibn al-Xattab]]
# '''[[Čorč Vašington]]'''

=== Dini šəxsijəton ===
# [[Abraham]]
# [[Tomas Akvinyž]]
# [[Avrelij Avgustin]]
# '''[[Budda Šəkjəmuni]]'''
# [[Abu Həmid al Gəzəli]]
# '''[[Isa Pejğəmbər]]'''
# [[Martin Luter King|Martin Luter]]
# '''[[Musa]]'''
# '''[[Məhəmməd]]'''
# [[Nəgərčunə]]

== Fəlsəfə ==
# [[Ateistəti]]
# [[Recinəti]]
# [[Dialektikə]]
# [[Etikə]]
# [[Epistemologijə]]
# [[Ixtijori ozodəti]]
# '''[[Zynəj]]'''
# [[Mәntyǧ|Məntyǧ]]
# [[Materijəlizm]]
# '''[[Fəlsəfə]]'''
# [[Realəti]]
# [[Həǧiǧət]]

== Din ==
# [[Fundamentəlizm]]
# '''[[Xydo]]'''
## [[Igyləxydoəti]]
## [[Vejxydoəti]]
# '''[[Mifologijə]]'''
# '''[[Reinkarnasijə]]'''
# '''[[Din]]'''
# '''[[Čon]]'''
# Kali dinon
## '''[[Buddizm]]'''
## '''[[Xacpərəstəti]]'''
### [[Katolikə kilsə]]
## '''[[Induizm]]'''
### [[Trimurti]]
## '''[[Islam]]'''
### [[Šijəti]]
### [[Synnijəti]]
## [[Čəjnizm]]
## '''[[Iudaizm]]'''
## [[Sikxizm]]
## [[Daosizm]]
## [[Zərduštiəti]]
## [[Sintoizm]]

== Čəmjət ==
# '''[[Čəmjət]]'''
# [[Sivilizasija]]
# '''[[Təhsil]]'''

=== Psixologijə ===
# '''[[Əxloǧ]]'''
# '''[[Emosijə]]'''
# [[Pijemon]]
# [[Aǧyl]]
# [[Psixologijə]]
# '''[[Təfəkkur (psixologijə)]]'''

=== Xyjzon ===
# '''[[Xyjzon]]'''
# '''[[Hyrdən]]'''
# [[Merd]]
# '''[[Kəbin]]'''
# [[Žen]]

=== Sijosət ===
# '''[[Sijosət]]'''
# [[Mystəmləkəvonəti]]
# [[Diplomatijə]]
# '''[[Hukmət]]'''
## [[Demokratijə]]
## [[Diktaturə]]
## [[Monarxijə]]
## [[Respublikə]]
# [[Ideologijə]]
## [[Anarxizm]]
## [[Kommunizm]]
## [[Konservatizm]]
## [[Fašizm]]
## [[Liberalizm]]
## [[Marksizm]]
## [[Millətəvonəti]]
## [[Sosializm]]
# [[Imperalizm]]
# '''[[Kišvər]]'''
# [[Sijosijə partijə]]
# [[Təbliǧot]]

=== Biznes ijən iǧtisodijot ===
# '''[[Iǧtisodijot (elm)]]'''
# [[Kapital]]
# [[Kapitalizm]]
# [[Valjutə]]
## [[Avro]]
## [[AID dollar]]
# [[Sənoje]]
# '''[[Pul]]'''
# [[Dojənə]]
# [[Savdo]]

=== Huǧuǧ ===
# '''[[Huǧuǧ]]'''
# [[Konstitusijə]]

=== Bejnəlxəlǧə təškiloton ===
# [[Afrikə ittifoǧ]]
# [[Ərəb kišvəron čəmjət]]
# [[Nyso-həšipemə Asijə kišvəron təškilot]]
# [[Milləton ibejəti]]
# [[Avropə ittifoǧ]]
# '''[[Syə Xacə ijən Syə Niməovšumə Bejnəlxəlǧə Lyvemon]]'''
# [[NATO]]
# [[Nobeli myždəvoni]]
# [[Kišvəron təškilot — nati eksportəvonon]]
# '''[[Ikardə byə Milləton Təškilot]]'''
## [[IMT Bejnəlxəlǧə məhkəmə]]
## [[Bejnəlxəlǧə valjutə fond]]
## [[JUNESKO]]
## [[Səhijjə umumdynjo təškilot]]
# [[Umumdynjo bank]]
# [[Umumijə savdo təškilot]]

=== Čang ijən avžorinə ǧyvvon ===
# '''[[Ləšǧər]]'''
# '''[[Sulhi vaxt]]'''
# [[Terrorizm]]
# '''[[Čang]]'''
## [[Šəhvandə čang]]

=== Ičtimoijə ryxnə ===
# [[Abort]]
# '''[[Marde čəzo]]'''
# [[Diskriminasijə]]
## [[Rasizm]]
# [[Feminizm]]
# [[Globalizəsijə]]
# '''[[Odəmi həxon]]'''
# [[Ninibəti]]
# '''[[Ǧolaməti]]'''

== Zyvon ijən ədəbijot ==
# '''[[Zyvon]]'''
# Zyvonon:
## [[Ərəbi zyvon]]
## [[Bengali zyvon]]
## [[Cini zyvon]]
## [[Korejə zyvon]]
## [[Inglisi zyvon]]
## [[Fyrəngi zyvon]]
## [[Almani zyvon]]
## [[Junani zyvon]]
## [[Jəhudijə zyvon]]
## [[Hindustani zyvon]]
## [[Japoni zyvon]]
## [[Latyni zyvon]]
## [[Farsi zyvon]]
## [[Portugalə zyvon]]
## [[Urusi zyvon]]
## [[Sanskrit]]
## [[Ispani zyvon]]
## [[Suahili zyvon]]
## [[Tyrkijə zyvon]]
# [[Zyvonšynosəti]]
# [[Grəmatikə]]
# '''[[Syxan]]'''
## [[Fonem]]
## [[Hyčə]]
# '''[[Nyvyštəj]]'''
## [[Ərəbi nyvyštəj]]
## [[Cini nyvyštəj]]
## [[Kirili nyvyštəj]]
## [[Junani əlifbo]]
## [[Latynə əlifbo]]
# [[Səvodinəti]]
# '''[[Pegordynije]]'''
# '''[[Ədəbijot]]'''
## [[Nəsr]]
### [[Čangi nəčiməsənət]]
## [[Bədii xyjol]]
### [[Həzo ijən i gylə šəv]]
## [[Roman]]
### [[Syə kədə han]]
### [[Gendzi barədə hikojə]]
## '''[[Poezijə]]'''
### [[Gilgameši daston]]
### [[Iliada]]
### [[Mahabharata]]
### [[Šahnomə]]

== Pamje sistemon ==
# '''[[Pamje]]'''
# [[Igləlijon bejnəlxəlǧə sistem]]

=== Goni, həčm ijən məsofə===
# [[Kilogram]]
# [[Litr]]
# [[Metr]]

=== Vaxt ===
# '''[[Təǧvim]]'''
## [[Gregori təǧvim]]
# [[Saat]]
# [[Sanijə]]
# '''[[Šəvruž]]'''
# '''[[Sor]]'''
# [[Saati kyšti]]

== Elm ==
# '''[[Elm]]'''
# '''[[Təbijət]]'''

=== Astronomijə ===
# '''[[Astronomijə]]'''
# [[Asteroid]]
# '''[[Dyždə typəj]]'''
# [[Sijo hyl]]
# [[Kometa]]
# '''[[Galaktika]]'''
## [[Šytə ro]]
# '''[[Ovšum]]'''
# '''[[Planet]]'''
## '''[[Zəmin]]'''
## [[Jupiter]]
## [[Mars]]
## [[Merkuri]]
## [[Neptun]]
## [[Saturn]]
## [[Uran (planet)]]
## [[Venera]]
# [[Həšijə sistem]]
# [[Kosmikə pəremon]]
# '''[[Astovə]]'''
## '''[[Həši]]'''
# [[Kəinot]]

=== Biologijə ===
# '''[[Biologijə]]'''
# Biologijə materiəlon
## '''[[Dezokskiribonukleinə tyršə]]'''
## [[Fermenton]]
## [[Hormonon]]
## [[Zulolon]]
# [[Botanikə]]
# '''[[Mag]]'''
## [[Yštəni kyšte]]
# [[Ekologijə]]
## [[Ǧyr byə čuron]]
# '''[[Žimon]]'''
# [[Organik dynjo sistem]]
## [[Biologijə čins]]

==== Biologijə proseson ====
# '''[[Maddon mybodilə]]'''
## [[Vyǧvonije]]
## [[Fotosintez]]
## [[Čən]]
# '''[[Fatxəš]]'''
# '''[[Hejve bej]]'''
## [[Dyčonəti]]
## [[Čoninə vyčudon čins]]

==== Čoninə vyčud ====
# '''[[Čoninə vyčud]]'''
# '''[[Həyvonon|Həjvonon]]'''
## [[Gyrdulə Melyjon]]
## [[Muliskon]]
## [[Picinəgyron]]
### '''[[Həžəmoton]]'''
#### [[Mužonon]]
#### [[Mešon]]
#### [[Mucəkon]]
### [[Korətənon]]
## Xyrtənəjnə həjvonon
### '''[[Ovədə-hyškijədə žijəjon]]'''
### '''[[Pərəndon]]'''
#### [[Kag]]
#### [[Kaftejon]]
### '''[[Mojon]]'''
#### [[Akulon]]
### '''[[Šytəhon]]'''
#### [[Dəvəjon]]
#### [[Balinaoxšəron]]
#### [[Kyty]]
#### [[Zandəgo]]
#### [[Sypə]]
#### [[Kə asp]]
#### [[Pəs]]
#### [[Morymušon]]
#### [[Kəj xug]]
#### [[Primaton]]
##### '''[[Odəm]]'''
### '''[[Luzəfyrs kardə həjvonon]]'''
#### [[Dinozavron]]
#### [[Moron]]
# [[Arxejon]]
# '''[[Bakterijon]]'''
# '''[[Gobələkon]]'''
# '''[[Rəson]]'''
## [[Vyl]]
## [[Do]]
# [[Protiston]]
# [[Kəzon]]

==== Anatomijə ====
# '''[[Anatomijə]]'''
# '''[[Hučejrə]]'''
# [[Xuni dovran]]
## [[Xun]]
## [[Dyl]]
# [[Ce endokrinə vəzon sistem]]
# [[Odəmi vyǧvonije sistem]]
## [[Syrafə rujə]]
## [[Nozykə rujə]]
## [[Čəǧə]]
# [[Əzəlon]]
# [[Əsəbon sistem]]
## [[Mazg]]
## [[Əsəb]]
## [[Hissəkə sistem]]
### [[Guš]]
### [[Vyni]]
### [[Caš]]
### [[Təm]]
# [[Reproduktivə sistem]]
# [[Čəni sistem]]
# [[Kəfə]]
# [[Pust]]

=== Xəšəčoni ijən təbobət ===
# '''[[Təbabət|Təbobət]]'''
# [[Stomatologijə]]
# '''[[Noxəši]]'''
# [[Dəvo]]
## [[Antibiotikon]]
# '''[[Xəšəčoni]]'''
# [[Immun sistem]]
# [[Mangəsə]]
# [[Pandemijə]]
# '''[[Vaksinə]]'''
# [[Viruson]]

==== Noxəšon/hol ====
# [[Addiksijə]]
## [[Etanol]]
## [[Tənbəku]]
# [[Altzhejmer noxəši]]
# '''[[Jamənə pandom]]'''
# [[Šyšon xronik obstruktivə noxəši]]
# [[Sardgynijəj]]
# [[Šykəstəti]]
## [[Kujəti]]
## [[Korəti]]
# [[Psixi nosozəti]]
# [[Peǧandə]]
# [[Gastroenterit]]
# [[Sədož]]
# [[Miokardi infarkt]]
# [[Grip]]
# '''[[Maljarijə]]'''
# [[Sičoni naharde]]
# [[Pi gəte]]
# [[Pnevmonijə]]
# [[Poliomielit]]
# [[De činsi ro ovoštynijə noxəšon]]
## '''[[Pəjdo byə immun nyrəse sindrom]]'''
# [[Ovələ (noxəši)|Ovələ]]
# [[Insult]]
# [[Sil]]
# [[Šəkə diabet]]

=== Kimjə ===
# '''[[Kimjə]]'''
# [[Uzvi nybə kimjə]]
# [[Biokimjə]]
# [[Kimjə angyl]]
## [[Tyršəjon]]
## [[Bynə (kimjə)]]
## [[Nemykon]]
# '''[[Kimjə element]]'''
## '''[[Kimjə elementon vaxtbəmijonə sistem]]'''
## [[Aluminium]]
## [[Karbon]]
## [[Mys]]
## '''[[Zər]]'''
## '''[[Hidrogen]]'''
## '''[[Osyn]]'''
## [[Azot]]
## '''[[Oksigen]]'''
## [[Nyǧə]]
## [[Ǧələj]]
# [[Uzvijə kimjə]]
## [[Spirton]]
## [[Karbohidraton]]
## [[Lipidon]]
# '''[[Molekulə]]'''
# [[Analitik kimjə]]
# [[Fizikijə kimjə]]

=== Iǧlim ijən geologijə ===
# '''[[Iǧlim]]'''
# [[Təbiətədə ovi dovran]]
# [[El-Ninjo]]
# [[Global gam be]]
# [[Buməlarzə]]
# '''[[Geologijə]]'''
## '''[[Mineral]]'''
### [[Əlmos]]
## [[Tektonik pliton]]
## [[Bandə sang]]
# [[Təbiijə hodisə]]
## [[Ovəjz]]
## [[Tsunami]]
# [[Vəšəband]]
# '''[[Həvosot]]'''
## [[Avəjon]]
## [[Voš]]
## [[Voa]]
## [[Tornado]]
## [[Tropikə siklon]]
## [[Vavaz]]

=== Fizikə ===
# '''[[Fizikə]]'''
# [[Təčil]]
# '''[[Atom]]'''
# '''[[Enerži]]'''
## [[Enerži ogəte ǧanun]]
# '''[[Elektromagnitə vadoj]]'''
## [[Infrasyə vadoj]]
## [[Ultrəvənəšə vadoj]]
## [[Rušnə]]
### '''[[Rang]]'''
# [[Klassik mexanikə]]
# '''[[Ǧyvvə]]'''
## [[Elektromagnitə vəjnə təsir]]
### [[Magniti sahə]]
## [[Gravitas]]
## [[Zumandə vəjnə təsir]]
## [[Zəifə vəjnə təsir]]
# [[Magnit]]
# '''[[Čəbbə]]'''
# '''[[Metalon]]'''
## [[Pulo]]
# [[Nuvə čo kardə be]]
# '''[[Agregatə hol]]'''
## [[Ǧaz]]
## [[Maje]]
## [[Plasma]]
## [[Ǧojmə čisim]]
# [[Kvant mexanikə]]
# [[Rədioaktivə vylo be]]
# '''[[Umumijə nisbijəti nəzərijə]]'''
# [[Xysusijə nisbijəti nəzərijə]]
# [[Nimənagil]]
# '''[[Vang]]'''
# '''[[Tov]]'''
## [[Rušnə tov]]
# [[Temperatur]]
# '''[[Vaxt]]'''
# [[Termodinamikə]]
# [[Vakuum]]

=== Rijozijot ===
# '''[[Rijozijot]]'''
# '''[[Hisob]]'''
## [[Logarifm]]
## '''[[Ədəd]]'''
## [[Ədədon nəzərijə]]
# '''[[Čəbr]]'''
## [[Kompleksə ədəd]]
## [[Bərobərin]]
## [[Rijə čəbr]]
# '''[[Həndəsə]]'''
## [[Gul]]
## [[Dimə]]
## [[Koordinaton sistem]]
## [[Pi (ədəd)]]
## [[Pifagori teorem]]
## [[Simmetrijə]]
## [[Trigonometrijə]]
# [[Analiz (rijozijoti ǧysm)]]
## [[Diferensialə bərobərin]]
## [[Ədədi cəm]]
# Ehtimol ijən statistikə
## [[Ehtimol]]
## [[Statistikə]]
# Məntyǧ ijən rijozijoti bynə
## [[Funksijə (rijozijot)]]
## [[Besəbynəti]]
## [[Rijozijə sybut]]
## [[Vejəti nəzərijə]]

== Hard ijən dij maš ==
=== Dij maš ===
# '''[[Dij maš]]'''
## [[Došte]]
## [[Hiš]]
## [[Həmul karde]]

=== Hard === 
# '''[[Hard]]'''
# [[Nun]]
# [[Doninə kaštemon]]
## [[Čəv]]
## [[Məkə]]
## [[Byrz (don)]]
## [[Kyrcym]]
## [[Kalyš]]
## [[Gandym]]
# [[Pənir]]
# [[Šokolat]]
# [[Angivin]]
# [[Mivə]]
## [[Sef]]
## [[Banan]]
## [[Angy (gyləmivə)]]
## [[Lagə]]
## [[Sitrus]]
## [[Viz (tum)]]
# [[Gužd]]
# [[Ǧənd]]
# [[Xorəkə nemyk]]
# [[Havzəvot]]
## [[Buməsef]]

=== Pešoməjon ===
# [[Ovčo]]
# [[Ǧəhvə]]
# [[Širə]]
# '''[[Šyt]]'''
# [[Caj]]
# '''[[Ov]]'''
# [[Šərov]]

== Texnologijə ==
# '''[[Texnologijə]]'''
# [[Biotexnologijə]]
# [[Olət]]
## [[Pambə]]
# [[Myhəndisəti]]
## [[Mašin]]
## [[Robot]]
## [[Vint]]
## [[Cəx]]
# [[Metallurgijə]]
# [[Nənotexnologijə]]

=== Pebemon ===
# '''[[Miž]]'''
# [[Kitob]]
# '''[[Məlumot]]'''
## [[Ensiklopedijə]]
# [[Žurnalistikə]]
## [[Ružnomə]]
## [[Həmməjəvo məlumoton vəsoit]]
# [[Kitob cap karde]]
# [[Telefon]]

=== Elektronikə ===
# [[Elektronikə]]
## [[Elektrikə čərəjon]]
## [[Pyndəti]]
# Komponenton
## [[Elektrikə kondensator]]
## [[Induktivəti vilə]]
## [[Tranzistor]]
## [[Diod]]
## [[Rezistor]]
## [[Transformator]]

==== Kompjuter ijən internet ====
# '''[[Kompjuter]]'''
## [[Saxtə disk]]
## [[Mərəngoə prosessor]]
# [[Sunijə intellekt]]
# [[Məlumotinə texnologijon]]
## [[Algoritm]]
# [[Internet]]
## [[Elektronə poct]]
## [[Umudynjo korətəni kor]]
# [[Əməlijoti sistem]]
# [[Programəvonəti zyvon]]
# [[Programə təminot]]

=== Materialon ijən enerži ===
# [[Bərpo kardə byə enerži]]
# [[Elektrik]]
## [[Nuvə enerži]]
# [[Zəmini žijo bešə sutemon]]
# Myhərrikon
## [[Dylətonə sutə myhərrik]]
## [[Rahanə mašin]]
# [[Otəš]]

=== Materialon ===
# [[Šišə]]
# [[Koǧəz]]
# [[Plastmasson]]
# [[Docu]]

=== Nəǧlijot ===
# [[Nəǧlijot]]
# [[Həvo gəmi]]
# [[Avtomobil]]
# [[Veləsiped]]
# [[Žijədəovi kulos]]
# [[Gəmi]]
# [[Ǧatər]]

=== Avžor ===
# [[Avžor]]
## [[Šymši]]
## [[Otəšinə avžor]]
### [[Pulemjot]]
## [[Nuvə avžor]]
# [[Tank]]
# [[Typnijə maddon]]
## [[Dujəvulinə borut]]

== Nəčiməsənət ijən dinči səj ==
# '''[[Mədənijət]]'''
# '''[[Nəčiməsənət]]'''
## [[Komiks]]
## [[Rəssaməti]]
## [[Fotografijə]]
## [[Hejkəltərošəti]]
## [[Dizəkəti]]
# [[Raxs]]
# [[Dəb]]
# [[Teətr]]
# [[Kalligrafijə]]

=== Memarəti ===
# '''[[Memarəti]]'''
# [[Təǧtəvon]]
# [[Pard]]
# [[Kanal]]
# [[Bənd]]
# [[Gynbəz]]
# '''[[Kə]]'''
# Soxtəjon
## [[Angkor Vat]]
## [[Kolizej]]
## [[Cini dyždə divo]]
## [[Ejfeli ǧələ]]
## [[Empajr stejt bilding]]
## [[Aja Sofijə]]
## [[Parfenon]]
## [[Gizə nekropol]]
## [[Pokə Pjotri jolə kilsə]]
## [[Ozodi byrhoz]]
## [[Tač Mahal]]
## [[Se gylə də (elektrostansijə)]]
# [[Piramidə (memarəti)]]
# [[Ǧələ]]

=== Film, rədio, televizijə ===
# '''[[Film]]'''
## [[Animasijə]]
# '''[[Rədio]]'''
# '''[[Televizijə]]'''

=== Musiǧi ===
# '''[[Musiği|Musiǧi]]'''
# [[Mahne]]
# Žanron
## [[Bjuz]]
## [[Klassik musiǧi]]
### [[Operə]]
### [[Simfonijə]]
## [[Elektronə musiǧi]]
## [[Flamenko]]
## [[Hip-hop]]
## [[Čaz]]
## [[Reggi]]
## [[Rok musiǧi]]
## [[Samba (musiǧi)]]
# Žə diləgon
## [[Dymbək]]
## [[Flejtə]]
## [[Gitarə]]
## [[Fortepiano]]
## [[Trubə (musiǧi diləg)]]
## [[Skripkə]]

=== Dinči səj ===
# '''Hənək'''
## [[Nərd]]
## [[Šahmot]]
## [[Go]]
## [[Kompjuterə hənək]]
# [[Azartinə hənək]]
# [[Čangi nəčiməsənəton]]
## [[Čudo]]
# [[Olimpik hənəkon]]
# '''[[Vərzyš]]'''
## [[Syvykə atletikə]]
## De ləpi hənəkon
### [[Bejsbol]]
### [[Basketbol]]
### [[Kriket]]
### [[Futbol]]
### [[Golf]]
### [[Regbi]]
### [[Tennis]]
## [[Synov žəj]]
# '''[[Gulməcə]]'''

== Taryx ==
# '''[[Taryx]]'''

==== Ǧədimə ijən antik taryx ====
# [[Ibtidoi čəmjət]]
# [[Syǧi dovr]]
# [[Byrynčə dovr]]
# [[Osynə dovr]]
# [[Mesopotəmijə]]
# [[Šumer]]
# [[Ǧədimə Misir]]
# [[Ǧədimə Junanyston]]
# [[Romə Imperijə]]
# [[Han Imperijə]]
# [[Guptə Imperijə]]

==== Mijonə əsron ====
# [[Abbason xyləfət]]
# [[Maarifi dovr]]
# [[Atstekon]]
# [[Bizans imperijə]]
# [[Xacə šemonon]]
# [[Myǧəddəsə Romə imperijə]]
# [[Inkon imperijə]]
# [[Mali imperijə]]
# [[Majjə (sivilizasijə)]]
# [[Mijonə əsron]]
# [[Mongol imperijə]]
# [[Min imperijə]]
# [[Osman imperijə]]
# [[Reformasijə]]
# [[Intibohi Dovr|Intiboh]]
# [[Tan imperijə]]
# [[Vikingon]]

==== Nujə vaxt ijən ən nujə taryx ====
# [[Ərəb-Israil mylxətə]]
# [[AIŠ šəhrvandə čang]]
# [[Aparteid]]
# '''[[Britanijə imperijə]]'''
# '''[[Sardynə čang]]'''
# '''[[Fyrəngystoni jolə inǧylob]]'''
# [[Jolə depresijə]]
# [[Holokost]]
# '''[[Sənoje inǧylob]]'''
# [[Seminə rejx]]
# [[Mejdzi bərpo]]
# [[Rusijədə 1917 sori inǧylob]]
# [[Tsin imperijə]]
# [[Sovet Sosialist Respublikon Ibemon]]
# [[Vjetnami čang]]
# '''[[Iminə Dynjo čang]]'''
# '''[[Dyminə Dynjo čang]]'''

== Čoǧrafijə ==
# '''[[Čoǧrafijə]]'''
# '''[[Šəhər]]'''
# '''[[Kontinent]]'''
# [[Višə]]
# [[Band]]
# [[Səhro]]
# [[Kobistonə gutb]]
# '''[[Okeanon|Okean]]'''
# [[Ru]]
# '''[[Dyjo]]'''
# [[Nysoə gutb]]

=== Giton ijən regionon ===
# '''[[Afrikə]]'''
# '''[[Antraktidə|Antarktidə]]'''
# '''[[Asijə]]'''
# '''[[Ávropa|Avropə]]'''
# [[Mijonə Həšipemə]]
# '''[[Kobəsonə Amerikə]]'''
# '''[[Avstralijə de Okeanijə]]'''
# '''[[Nyso Amerikə]]'''

=== Kišvəron ===
: ''Oxojədə bəpe vejni ja ce [[Kišvəron sijohi|sijohiku]] həmmə kišvəron bybun. Bo Vikipedia gədəlijə ǧysmon žintono kišvəron doə byən, komon barədə məǧolon ve prioritetšon bəpe bybu:''

# [[Əfǧanistan]]
# [[Əlčəzajir]]
# [[Argentinə]]
# '''[[Avstralijə]]'''
# [[Avstrijə]]
# [[Banglədeš]]
# '''[[Brazilijə]]'''
# [[Kanada]]
# '''[[CXR|Cin]]'''
# [[Kongo Demokratikə Kišvər]]
# [[Kolumbijə]]
# [[Kubə]]
# [[Misir]]
# [[Efiopijə]]
# '''[[Fyrəngyston]]'''
# '''[[Almanijə]]'''
# '''[[Hindystan]]'''
# '''[[Indonezijə]]'''
# '''[[Iron]]'''
# [[Irag]]
# [[Israil]]
# '''[[Italijə]]'''
# '''[[Japonijə]]'''
# [[Meksikə]]
# [[Niderland]]
# [[Nigerijə]]
# [[Pakistan]]
# [[Filippin]]
# [[Polša]]
# [[Portugalijə]]
# '''[[Urusijət]]'''
# [[Səudi Ərəbistan]]
# [[Nyso Afrikə Respublikə]]
# [[Nyso Korejə]]
# '''[[Ispanijə]]'''
# [[Sudan]]
# [[Isvecrə]]
# [[Tənzənijə]]
# [[Tailənd]]
# [[Tyrkijə]]
# [[Ukrajnə]]
# '''[[Dyždə Britanijə]]'''
# '''[[AIŠ|Amerikə Ibyə Štaton]]'''
# [[Vatikan]]
# [[Vjetnam]]

=== Šəhəron ===
# [[Amsterdam]]
# [[Afina]]
# [[Baǧdad]]
# [[Bangkok]]
# '''[[Pekin]]'''
# [[Berlin]]
# [[Bogotə]]
# [[Brussel]]
# [[Buenos Ajres]]
# '''[[Kahirə]]'''
# [[Kejptaun]]
# [[Dəməšk]]
# [[Dehli]]
# [[Dəkkə]]
# [[Dubaj]]
# [[Hong Kong]]
# [[Istanbul]]
# [[Čakartə]]
# '''[[Ǧuds]]'''
# [[Karaci]]
# [[Kinšasə]]
# [[Kolkətə]]
# [[Lagos]]
# '''[[London]]'''
# [[Los Ančeles]]
# [[Madrid]]
# [[Məkkə]]
# [[Mexiko]]
# '''[[Məskova]]'''
# [[Mumbəj]]
# [[Najrobi]]
# '''[[Nju-Jork (šəhər)|Nju Jork]]'''
# '''[[Paris]]'''
# [[Rio-de-Žənejro]]
# '''[[Roma]]'''
# [[Sankt-Peterburg]]
# [[San Paulo]]
# [[Seul]]
# [[Šanxaj]]
# [[Singapur]]
# [[Sidnej]]
# [[Tehron]]
# '''[[Tokio]]'''
# [[Vijana]]
# [[Vašington]]

=== Rujon, dyjon ijən čo ovon ===
# '''[[Amazonə ru]]'''
# [[Kobəsonə Bijəjnə okean]]
# '''[[Atlantikə okean]]'''
# [[Baltikə dyjo]]
# [[Sijo dyjo]]
# [[Karibi dyjo]]
# [[Kaspi dyjo]]
# [[Kongo ru]]
# [[Dunaj]]
# [[Gang]]
# [[Dyždə Cəpə rif]]
# [[Dyždə istilon]]
# '''[[Hind okean]]'''
# [[Hind ru]]
# [[Baykal|Bajkal]]
# [[Tanganikə istil]]
# [[Viktorijə istil]]
# [[Mijonzəminə dyjo]]
# [[Missisipi ru]]
# [[Niger ru]]
# '''[[Nil]]'''
# [[Kobəsonə dyjo]]
# '''[[Ašišə okean]]'''
# [[Panama kanal]]
# [[Rejn]]
# [[Suvajsi kanal]]
# [[Nysoə okean]]
# [[Volgə]]
# [[Jandzy]]
# [[Huanhe]]

=== Bandon ijən səhron ===
# [[Alpi bandon]]
# [[Andi bandon]]
# '''[[Himalaj]]'''
## [[Čomolungmə]]
# [[Kilimənčəro]]
# [[Tavinə bandon]]
# '''[[Sahara]]'''

[[Tispir:Vikipedia:Pegordyn|Məǧolon sijohi, komon bəpe har zyvonədə bybun]]
[[Tispir:Vikipedia:Məǧolon de əhmijəti]]</text>
      <sha1>pvl8f1t9hrsssu86hvrisxy4frah89n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kriket</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13436</id>
    <revision>
      <id>109040</id>
      <parentid>89420</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:24:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109040</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2744" sha1="1vmkwxynqwp3lhunn06a3c7xcu0y7r1" xml:space="preserve">[[Fajl:Pollock to Hussey.jpg|rosto|frameless|319x319px]]
'''Kriket''' ([[Inglisi zyvon|ing]]. ''cricket'') — dastəjnə bekontaktə [[Vərzyš|vəržyš]], končo ləvo de ləpi oko dojdən. Kriket soxtəšone XVI əsrədə ce [[Ingiltərə]] nysoədə. XVIII əsri oxojədə hənək bənə millijə vərzyš be. Britanijə imperijə ekspansijədə ym hənək bə həmmə dynjo pevylo be.

Kriketə kešədə dy gylə komandə bəhs kardejdən, har gylə koməndədə jonzə gylə odəme. Hənək aləfə məzədə dəvardejdə. Məzə mijonədə sərostəgulinə məjdon vyrəbəvyrə bejdə — pitc. Pitci dyrozi 22 jarde jaanki 20 metrəsə tikəj ve, hovuži — 10 fut ja 3 metrə.

Kriket [[1900|1900 sorədə]] Parisədə Olimpik hənəkon programi dəxyl byəbe. [[2023|2023 sorədə]] Bejnəlxəlǧə Olimpikə Komitə kriketi bə 202 sori Olimpik hənəkon programi dəxyl kardyše.

== Hənəki barədə ==
Koməndon de nubə ləpi žəjdən ijən cimədə hənək kardən, dast-pocə kardən maksimum xol gyrdə karde jaanki bə hampo mane be. De hənəki formati ja koməndə ləpi i kərə žəjdə jaan ki dy kyrə dumojəndy. Kriketədə dy gylə əsosə hənəkə sənət heste — ləpi šo doəkəs ''bouler'' ([[Inglisi zyvon|ing]]. ''bowler'') ijən ''betsmen'' ([[Inglisi zyvon|ing]]. ''batsman''), ləpi de ləvo ogyrdynijəkəs. Bə šemonon kriketədə ''innings'' votejdən. Hənək kardə koməndə vərzyškoron məzədə pevylo bejdən, əmma hampo koməndəku čəmi dy gylə betsmenon bejdən. Har inningsədə hənək kardə koməndə bouler ləpi šo dojdə bə hampo betsmeni. Betsmen žəgo ləpi ogyrdynije dast-pocə kardejdən ki bydə ləp bə məzə marzi byrəso ja ce hampo ve dijəro bypəro, ənədə ki bydə betsmen byzyno bə pitci čo kəno vite. Girən ovandəti bybu žygo hərəkət ijən kali čo šərton bə vyrə rəsən bəvədə betsmeni koməndə xolon ǧəzənč kardejdə, ranon ([[Inglisi zyvon|ing]]. ''ran'' — ''«vite»''). Ižən kali čo hənəki šərton bə vyrə rəsejədə — hampo ləpi gəte nav əj bə zəmin egynije, betsmeni bəleti ryžnije ijən čo — betsmeni ce hənəkiku bekardejdə. Innings šedə tosə bə vaxti kejnə ogyrdynije hampo koməndə da gylə betsmenon hənəkiku bebəkarden, ijən pešo koməndon rolon ovaxtejdən. Bouleron ijəndy əvəz kardejdən šəš dojemonon bəpeštə, cəvon dəcyn ''over'' nomyš heste.

Kyrtə hənəkon 20 overšon heste, hənəki vaxti 3,5 saat dəkəšedə, ijən žəgo bejdə ki testə kešon dyždə koməndon mijono bəzynen tosə penč ružon idomə karde šəšsaatinə kešədə. Hənəki ǧajdon ovaxte ce Merileboni kriketə klubi həxədəje.

{{Olimpija vərzyšə čuron}}
[[Tispir:Kriket]]</text>
      <sha1>1vmkwxynqwp3lhunn06a3c7xcu0y7r1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ensiklopedijə</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13872</id>
    <revision>
      <id>109035</id>
      <parentid>107695</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T10:05:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109035</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="454" sha1="2m5iu4fi9yt0ee4xoa2fl2n4wsiicux" xml:space="preserve">[[Fajl:Small Soviet Encyclopedia 06.jpg|miniatyur|233x233px|Sovet Ibemoni gədə ensiklopedijə]]
'''Ensiklopedijə''' — odəmə zynəjon ja fənnon həmmə sahə təhlil karde bə sistem varde, kom čəmədə zynəjon gyləj čo sahə soxtejdə&lt;ref&gt;Britannica, T. Editors of Encyclopaedia. &quot;[https://www.britannica.com/topic/encyclopaedia encyclopaedia]&quot;. [[Encyclopædia Britannica]].&lt;/ref&gt;.

== Səvonon ==
&lt;references/&gt;

[[Tispir:Ensiklopedijon| ]]</text>
      <sha1>2m5iu4fi9yt0ee4xoa2fl2n4wsiicux</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Geologijə</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14771</id>
    <revision>
      <id>109029</id>
      <parentid>99713</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T09:53:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109029</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2324" sha1="4tr74xev7vs2g3xptaqsnhx53rbb29h" xml:space="preserve">'''Geologijə''' — cy [[Zəmin]]&lt;nowiki/&gt;i taryxi, məzmuni, strukturi barədə elm, həmən de əj əloǧəjnə prosesonro. Geologijə kimijə, biologijə, fizikə, astronomijə ijə rijozitiku (xysusən statistikə) bynə pegətejdə&lt;ref name=&quot;Columbia&quot;&gt;&quot;[https://www.infoplease.com/encyclopedia/earth/geology-oceanography/info/geology Geology]&quot;. The Columbia Electronic Encyclopedia, 6th ed. Columbia University Press.&lt;/ref&gt;.

Geologijə bə fizikə geologijə ijən taryxinə geologijə čo bejdə&lt;ref name=&quot;Columbia&quot; /&gt;.

== Taryx ==
Iminəni nəzəron ǧədimə alimon kardəšone bənə Herodoti ijən [[Aristotel|Aristoteli]], əmma dyždə ovč tosə Renesansi dovri byəni. [[Leonardo da Vinci]] rost dumot kardejdəbe cy syǧon barədə bənə ǧədimə organizmon ijən cy rujon barədə komon zəmini eryzije prosesədə rol hestyšone. 16 əsrədə Agrikola hakanə filizə vyron otyrijedəbe. Robert Guk ijən Nikolas Steno vej əhmijətinə təmšo kardəšone cy bə syǧ ogardə ijən bə sətiž noə cijon dumo&lt;ref name=&quot;Columbia&quot; /&gt;.

Esa boj ysətnə geologijə 18 əsrədə de [[Fyrəngyston|fyrəngi]] minerologi Ž.E. Gettari bino bejdə de kəfšəni otyrnijejon&lt;ref name=&quot;Columbia&quot; /&gt;.

1795 sorədə šotlandijə geolog Čejms Xətton uniformizmi doktrina bekardyše, kom nəzərijə bynə onoše bo ysətnə geologijə vejni hisson. Uniformizm populajr kardəkəs britanijə geolog Čon Plejfer be, ijən Carlz Lajel əj bə əksinə əvəzyš karde de katastrofizmi doktrina. 19 əsrədə tədǧyǧotəvon Lui Agassis vej gənčin kardyše geologijə&lt;ref name=&quot;Columbia&quot; /&gt;.

20 əsrədə geologijə elmədə vej tovinə ovč dəvarde, xysusən atomi ijən rədioaktivəti strukturə dərəsejro. Bejnəlxəlǧə geofizikə sor (1957–1958) ijən okeani byni otyrnijero vej radikalə ovaxtətijon dəǧandyšone, həmən tektonikə panə syǧon nəzərijə ozavzije. Geologijə tədǧyǧoton hovuž bin ijən ysət cy [[Həši sistem]]&lt;nowiki/&gt;i pejkon ijən čo planeton distansijədə de zondi tədǧyǧ kardejdən, ijən planeti məzmuni ijən taryxi cok umutejro dastək kardejdə. Həvolonə laboratorijə ijən distansijədə təmšo kosmikə aparəton bo geologijə tədǧyǧoton ve dastək kardyšone&lt;ref name=&quot;Columbia&quot; /&gt;.
== Səvonon ==
{{Səvonon sijohi}}
[[Tispir:Geologijə| ]]</text>
      <sha1>4tr74xev7vs2g3xptaqsnhx53rbb29h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>109030</id>
      <parentid>109029</parentid>
      <timestamp>2024-12-16T09:54:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гусейнага</username>
        <id>51</id>
      </contributor>
      <origin>109030</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2351" sha1="5vrvcfk52chdb5lstk88e4sozx6axf4" xml:space="preserve">'''Geologijə''' — cy [[Zəmin]]&lt;nowiki/&gt;i taryxi, məzmuni, strukturi barədə elm, həmən de əj əloǧəjnə prosesonro. Geologijə [[kimjə]], [[biologijə]], [[fizikə]], [[astronomijə]] u [[rijozijot]]&lt;nowiki/&gt;iku (xysusən statistikə) bynə pegətejdə&lt;ref name=&quot;Columbia&quot;&gt;&quot;[https://www.infoplease.com/encyclopedia/earth/geology-oceanography/info/geology Geology]&quot;. The Columbia Electronic Encyclopedia, 6th ed. Columbia University Press.&lt;/ref&gt;.

Geologijə bə fizikə geologijə ijən taryxinə geologijə čo bejdə&lt;ref name=&quot;Columbia&quot; /&gt;.

== Taryx ==
Iminəni nəzəron ǧədimə alimon kardəšone bənə Herodoti ijən [[Aristotel|Aristoteli]], əmma dyždə ovč tosə Renesansi dovri byəni. [[Leonardo da Vinci]] rost dumot kardejdəbe cy syǧon barədə bənə ǧədimə organizmon ijən cy rujon barədə komon zəmini eryzije prosesədə rol hestyšone. 16 əsrədə Agrikola hakanə filizə vyron otyrijedəbe. Robert Guk ijən Nikolas Steno vej əhmijətinə təmšo kardəšone cy bə syǧ ogardə ijən bə sətiž noə cijon dumo&lt;ref name=&quot;Columbia&quot; /&gt;.

Esa boj ysətnə geologijə 18 əsrədə de [[Fyrəngyston|fyrəngi]] minerologi Ž.E. Gettari bino bejdə de kəfšəni otyrnijejon&lt;ref name=&quot;Columbia&quot; /&gt;.

1795 sorədə šotlandijə geolog Čejms Xətton uniformizmi doktrina bekardyše, kom nəzərijə bynə onoše bo ysətnə geologijə vejni hisson. Uniformizm populajr kardəkəs britanijə geolog Čon Plejfer be, ijən Carlz Lajel əj bə əksinə əvəzyš karde de katastrofizmi doktrina. 19 əsrədə tədǧyǧotəvon Lui Agassis vej gənčin kardyše geologijə&lt;ref name=&quot;Columbia&quot; /&gt;.

20 əsrədə geologijə elmədə vej tovinə ovč dəvarde, xysusən atomi ijən rədioaktivəti strukturə dərəsejro. Bejnəlxəlǧə geofizikə sor (1957–1958) ijən okeani byni otyrnijero vej radikalə ovaxtətijon dəǧandyšone, həmən tektonikə panə syǧon nəzərijə ozavzije. Geologijə tədǧyǧoton hovuž bin ijən ysət cy [[Həši sistem]]&lt;nowiki/&gt;i pejkon ijən čo planeton distansijədə de zondi tədǧyǧ kardejdən, ijən planeti məzmuni ijən taryxi cok umutejro dastək kardejdə. Həvolonə laboratorijə ijən distansijədə təmšo kosmikə aparəton bo geologijə tədǧyǧoton ve dastək kardyšone&lt;ref name=&quot;Columbia&quot; /&gt;.
== Səvonon ==
{{Səvonon sijohi}}
[[Tispir:Geologijə| ]]</text>
      <sha1>5vrvcfk52chdb5lstk88e4sozx6axf4</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>