Википедия tyvwiki https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BB_%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD MediaWiki 1.44.0-wmf.2 first-letter Медиа Тускай Чугаа Ажыглакчы Ажыглакчы чугаа Википедия Википедия дугайында сүмелел Файл Файл чугаа МедиаВики МедиаВики чугаа Майык Майык чугаа Дуза Дуза чугаа Аңгылал Аңгылал чугаа TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля Кыргыстан 0 3463 48307 46988 2024-11-12T22:51:32Z InternetArchiveBot 7061 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 48307 wikitext text/x-wiki {{Күрүне | Тыва ады = Кыргыз Республика | Үндезин ады = {{lang-ky|Кыргыз Республикасы}}<br>{{lang-ru|Кыргызская Республика}} | Хамаарылганың падежи = Кыргыстанның | Ыдык ырызының ады = Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик гимни | Аудио = National_Anthem_of_Kyrgyzstan.ogg | Независимость от = [[ССРЭ]] | Дата независимости = 31 августа 1991 года | Дылдар = [[Киргизский язык|кыргыс дил]] — күрүне дылы<br>[[русский язык|орус дил]] — официалдыг<ref>{{cite web |url=http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/202913?cl=ru-ru|title=Раздел первый. Основы конституционного строя. Статья 10 |website=Конституция Кыргызской Республики}}</ref> | Төвү = [[Бишкек]] <!-- не использовать флагификацию, см. [[ВП:Флаг АТО]] --> | Улуг хоорайлары = [[Бишкек]], [[Ош (Киргизия)|Ош]], <br> [[Джалал-Абад]], [[Каракол]]<ref>{{cite web |url=http://www.gov.kg/?p=29981&lang=ru |title=Крупнейшие города |website=Правительство Кыргызской Республики}}</ref> | Төре хевири = [[холушкак республика|холушкак]]<ref name="Форма правления">{{cite web |url=http://www.news-asia.ru/view/8991 |title=Киргизия: президентская или парламентская республика? |author=Владимир Банников |date=2015-11-25 |website=News-Asia.ru |accessdate=2018-01-19 |description=Источник: «Аргументы и факты-Кыргызстан» |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170308054106/http://www.news-asia.ru/view/8991 |archivedate=2017-03-08}}</ref> | Картада = Kyrgyzstan (orthographic projection).svg | Удуртукчуларының дужаалдары = [[Список президентов Киргизии|Президент]] <br>[[Список премьер-министров Киргизии|Премьер-министр]] <br>[[Список руководителей парламента Киргизии|Спикер Жогорку Кенеша]] | Удуртукчулары = [[Жээнбеков, Сооронбай Шарипович|Сооронбай Жээнбеков]]<ref>{{cite web|url=http://www.president.kg/ru/prezident|title=Президент Кыргызской Республики|website=Сайт Президента Кыргызской Республики}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190804211809/http://www.president.kg/ru/prezident |date=2019-08-04 }}</ref><br>[[Абылгазиев, Мухаммедкалый Дуйшекеевич|Мухаммедкалый Абылгазиев]]<ref>{{cite web |url=http://www.gov.kg/?cat=26&lang=ru|title=Премьер-министр Кыргызской Республики |website=Правительство Кыргызской Республики}}</ref><br>[[Джумабеков, Дастан Артисбекович|Дастанбек Джумабеков]]<ref>{{cite web |url=http://www.kenesh.kg/ru/people/show/35/dzhumabekov-dastanbek-artisbekovich|title=Спикер Жогорку Кенеша Кыргызской Республики |website=Жогорку Кенеш Кыргызской Республики}}</ref> | Төре чүдүлгези = [[шажынчы эвес күрүне]] | Девискээри-биле чер = 85 | Девискээр = 199 951 | Суг хуузу = 4,4<ref>{{cite web |url=http://www.gov.kg/?p=29981&lang=ru |title=Площадь водной поверхности (в процентах) |website=Правительство Кыргызской Республики}}</ref> | Чурттакчы чон = {{Өзүлде}}{{число|6389500}}<ref name="Население">{{cite web |url=http://www.stat.kg/kg/statistics/download/operational/769/ |title=Численность населения Кыргызской Республики на 1 января 2019 года |website=Национальный статистический комитет Кыргызской Республики |accessdate=2018-01-19}}</ref> | Год переписи = на 1.01.2019 | Место по населению = 111 | Чурттакчыларының дыгыйы = 32 | Место по плотности = 176 | ВВП (ППС) = 24,492 млрд<ref>{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD?locations=KG |title=Валовой внутренний продукт по ППС |website=Всемирный банк}}</ref> | Год расчёта ВВП (ППС) = 2018 | Место по ВВП (ППС) = 135 | ВВП (ППС) на душу населения = 3877<ref>{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?locations=KG |title=Валовой внутренний продукт по ППС на душу населения |website=Всемирный банк}}</ref> | ВВП (номинал) = {{рост}} 8,081 млрд<ref>{{cite web |url=http://stat.kg/ru/opendata/category/2315/|title=Валовой внутренний продукт |website=Национальный статистический комитет Кыргызской Республики}}</ref> | Год расчёта ВВП (номинал) = 2018 | ВВП (номинал) на душу населения = {{рост}}1281<ref>{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?end=2018&locations=KG&start=1990&view=chart |title= Валовой внутренний продукт на душу населения |website=Всемирный банк}}</ref> | Год расчёта ИРЧП = 2017 | ИРЧП = {{рост}}0,672<ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=Human Development Report 2017 |website=Отчёт за 2017 год. Опубликован в 2018 году}}</ref> | Уровень ИРЧП = <span style="color:#fc0;">'''средний'''</span> | Место по ИРЧП = 122 | Этнохороним = кыргыз, кыргызтар | Валюта = [[Сом (валюта)|киргизский сом]], [[Файл:Sign of som.svg|6px]]{{efn|Графический символ национальной валюты. Утверждён Национальным банком Киргизской Республики в 2017 году<ref>{{cite web |url=http://www.nbkr.kg/newsout.jsp?item=31&lang=KG&material=78438 |title=Национальным банком Кыргызской Республики утвержден графический символ официальной денежной единицы Кыргызской Республики – сома |website=Национальный банк Кыргызской Республики}}</ref>.}}<br>([[ISO 4217|KGS, код 417]]) | lat_deg = 41 | lat_min = 13 | lat_sec = 0 | lat_dir = N | lon_deg = 75 | lon_min = 0 | lon_sec = 0 | lon_dir = E | region = KG | CoordScale = 10000000 | yandex = 1 | МОК = KGZ }} '''Кыргыстан''' — ортаакы [[:ru:Азия|Азияда]] чурт. Ол соңгу талазындан [[Казахстан]], барыын талазындан [[Узбекистан]], мурнуу-барыын талазында [[:ru:Таджикистан|Таджикистан]], мурнуу-чөөн болгаш чөөн талазында [[Кыдат|Кыдат Арат Республика-биле]] кызыгаарлаттынып турар. Эң улуг болгаш төп хоорайы – [[:ru:Бишкек|Бишкек]]. Шөлүнүң хемчээл талазы-биле делегейде (199 951км<sup>2</sup>) 85 дугаар черде турар, а ХКК (СНГ) чурттарының аразында 7 дугаар. == Демдеглелдер == {{Демдеглелдер}} [[Аңгылал:Чурт]] [[Аңгылал:Азия]] oh0uun33uj2gfjid02absw0u4y6bn7n Ибн Сина 0 4715 48306 47163 2024-11-12T22:21:45Z InternetArchiveBot 7061 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 48306 wikitext text/x-wiki {{Эртемден |ады = Абу Али Хусейн ибн Абдаллах ибн Сина |үндезин ады = |чуруу = Avicenna Portrait on Silver Vase - Museum at BuAli Sina (Avicenna) Mausoleum - Hamadan - Western Iran (7423560860).jpg |калбаа = |чуруунуң тайылбыры = |төрүмел ады = |псевдонимнери = |төрүттүнген чери = с. {{Төрүттүнген чери|Афшана}}, [[Саманидтер|Саманидтер күрүнези]] |мөчээн чери = {{Мөчээн чери|Хамадан}}, [[Аббасидтер|Аббасид халифат]] |хамаатызы = |подданство = |дылы = |школазы = |направление = [[Чөөн аристотелизм]] |период = |сонуургалдары = [[медицина]], [[философия]], [[астрономия]], [[механика]], [[химия]], [[геология]], [[логика]], [[поэзия]] |идеи = |предшественники = |последователи = |премии = |награды = |роспись = |lib = |сайт = |викитека = |викицитатник = Ибн Сина }} '''Абу Али Хусейн ибн Абдуллах ибн аль-Хасан ибн Али ибн Сина''' (перс. '''ابو علی حسین بن عبدالله بن سینا''' — ''Abū ‘Alī Husein ibn ‘Abdallāh ibn Sīnā''<ref>{{citeweb|url=https://www.britannica.com/biography/Avicenna|title=Avicenna Persian philosopher and scientist|author=Michael Flannery|date=|website=|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=2017-08-21|lang=en}}</ref>), Барыын талада '''Авиценна''' деп билдингир (Бухары чаны Афшана, 980ч 8а 16х  — Хамадан, 1037ч 7а 18х) — ортаа чүс чылдарда [[Ирaн|перс]] эртемден, философ база эмчи, чөөн аристотелизмниң төлээзи. Саманид эмирлерниң база дайлемит султаннарның ордузунуң эмчизи турган, кезек када Хамаданга визирь бооп турган. Ниитизи-биле 450 ажыг ажылды 29 эртем адырларынга бижээн, ооң аразындан биске чедир чүгле 274 ажыл болган. Ислам делегейниң ортаа чүс чылдарында эң билдингир болгаш ат-алдарлыг философ-эртемден болган. == Намдары == Чаш тургаш-ла шылгараңгай угааныг болгаш чаяанныг болган. Он харлыг тургаш-ла Коранның шуптузун чыгыы сактып чугаалап билир турган. Ынчан ону мусульман хоойлу чорудулгазын өөренип алзын дээш школаже аппарып каан, аңаа ол эң хеймери турган. Үр болбаанда школаның дыңнакчылары аразындан эң улуглары безин ооң угаанын база билиглерин үнелеп, 12 харлыг Хусейнге кээп сүмележип турганнар. Үе эрткенде Бухарага келген Абу Абдаллаха Натили эртемденниң удуртулгазы-биле ол логика биле философияны, геометрия биле астрономияны  өөренип эгелээн. 14 харлыг тургаш боду шуптуну өөренип эгелээн. Геометрия-даа, астрономия-даа, хөгжүм-даа аңаа белен болган, а кажан Аристотельдиң «Метафизиказын» көргеш бергедешкен. Автонамдарында ол номну хөй катап номчааш, ооң утказын таптыг билип чадаан. Ону билиринге Аль-Фарабиниң «Метафизикага» саналдыг ному дуза болган. 16 харлыг Ибн Синаны Бухараның эмирин эмнээринче чалаан. Бодунуң допчу-намдарында Авиценна мынчалдыр бижээн: «Аарыг кижилерни сонуургап көрүп, медицинаны номчулга-биле өөренип эгелээн мен, ынчалдыр номнарда чок эмнээриниң арагаларын өөренип алган мен». Барыын түрктер Бухары ээжелээнде база Саманидтерниң династиязы дүжерге 1002 чылда Ибн Сина  Ургенчче, Хорезмниң чагырыкчыларының ордузунче чорупкан. Аңаа ону «эмчилер нояны» деп адап эгелээн. 1008 чылда Ибн Синаның Махмуд Газневи султанга ажылдап кирер чалалгазын ойталаан соонда, ооң чиик-чаагай чуртталгазы тояанчы чорукче шилчий берген. Кезек ажылдарын эзер кырынга орукка чорааш бижип турган. 1015—1024 чч. Хамаданга чурттап турган, эртем ажылын эмираттың төре болгаш күрүне херектеринге идепкейлиг киржип турган. Шамс ад-Давл эмирни чедиишкинниг эмнээни дээш ол визир албан-дужаалын алган, ынчалза-даа шеригжилер аразынга дайзыннарлыг апарган. Шеригжилерниң Ибн Синаны шаажылаар негелдезин эмир ойталаан, ынчалза-даа ооң дужаалындан дүжүргеш Ибн Синаны чагыргазын девискээринден дашкаар чорудупкан. Дөртен хонук соонда эмирниң аарыының база бир хоочузу кирген соонда, ол эртемденни тыпкаш, катап бодунуң сайыды кылдыр томуйлаан. Эмирниң мөчээни соонда ол Исфаханның чагырыкчызынче ажылдап чоруп шенээни дээш дөрт ай ишти шивээже суктурган. Чуртталгазының сөөлгү он дөрт чылдарында (1023—1037) Исфаханга Ала ад-Давла эмирниң ордузунга ажылдап турган, аңаа Ибн Синага эртем-биле ажылдаарынга чиик-чаагай байдалды тургузуп берген. Ол эмирниң улуг эмчизи болгаш сүмелекчизи болган, кады дайынга-даа киржип турганнар. Ол чылдар ишти Ибн Синаны бижиириниң стили чевен деп чемеледип турган болгаш, чогаал биле филологияже кирген. Ынчалдыр ажыл-түңнелдиг эртемин сайзырадып турган. «Эмнээр эртемниң канону» деп ажылын дооскан. Ажылдар бижээн көвей саазыннары, ооң иштинде «Чөптүг чорук ному» («Китаб уль-инсаф») Исфаханче газни шеригниң халдааны үезинде өртенип каан. Исфаханның чагырыкчызының кайы-бир дайынчы походтарында Ибн Сина аар ижин аарыы-биле аараан, а ол аарыгны боду эмнеп чадап каан. Ибн Сина 1037 чылдың июньда мөчээн, ооң бертинде танывазы кижиге чагыын адап бижиткен. Чагыында болза ол бодунуң шупту кулдарын шаңнааш салыптар, а хөреңгизин ядыыларга үлептер деп айтынкан. Авиценнаны Хамаданга хоорай ханазы чанынга орнукшуткан, а сес ай болганда ооң сөөк-доозунун Исфаханче экелгеш, эмирниң мавзолейинге катап орнукшуткан. Ибн Сина болза шинчилел сорукка база ооң үезиниң билиглер адырларын энциклопедиялап хаара тудар чүткүлге бердинген эртемден турган. Философ онза ховар сактыр болгаш чидиг угааны-биле ылгалдыг. == Салгалы == === Экирилге ному === Араб дылга бижээн энциклопедиктиг ажыл «Экирилге ному» («Китаб аль-Шифа») логикага, физикага, биологияга, психологияга, геометрияга, арифметикага, музыкага, астрономияга, база метафизикага тураскааткан. «Билиглер ному» («Даниш-намэ») база энциклопедия-дыр. === Медицинага ажылдары === [[Файл:Canons_of_medicine.JPG|мини|250x250пкс|«Эмнээр эртем канону» ажыджың [[латин]] хоолгазы]] [[Файл:Canon_ibnsina_arabic.jpg|мини|335x335пкс|Ал Конун-фит-Тиб ажылдың араб хоолгазы]] Ибн Синаның кол медицин чогаадылгалары: * «Эмнээр эртем канону» (азы ''Медицина канону'', «Китаб ал-Канун фи-т-тибб») — энциклопедик шынарлыг чогаадыг, ында бурун эмчилерниң сүмелерин угаадылап, араб медицинаның чедиишкиннери-биле холуп бижээн. «Канонда» Ибн Сина аарыглар үүрмек биче амытаннардан тыптыр деп даап бодаан. Ол бир дугаар оспаның халдавырынче кичээңгейни салган, холера (быжар-думаа) биле чуманың (сарыг-думаа) ылгалын тодараткан, проказаны өске аарыглардан ылгап тайылбырлаан, кезек өске аарыгларны база өөренген. Существует множество переводов «Эмнээр эртемниң канону» номнуң латин дылче очулгалары көвей. «Каноннуң» беш номнуңуң ийизи эмнер кылыр бүдүмелдер, эмнер, оларның кылыр аргалары болгаш ажыглаары дугайында болган. «Канонда» бижээн 2600 эмнерниң 1400 — үнүш уктуг. * «Эм болур чүүлдер» («Ал-Адвият ал калбия») — Хамаданга бир дугаар кээп чорааш бижээн. Чогаалында ол пневманың тыптып илеретинип кээринге чүректиң киржилгезин тодарадып бижээн, чүректиң ааргыларын илередирин база эмнээрин база бижээн. * «Оптуг аргаларның хоразын частырыглар эдип база чайладып тургаш чидирери» («Дафъ ал-мазорр ал куллия ан ал-абдон ал инсония би-тадорик анвоъ хато ан-тадбир»). * «Винонуң ажыы болгаш хоразы» («Сиёсат ал-бадан ва фазоил аш-шароб ва манофиъих ва мазорих») — Ибн Синаның эң кыска трактады. * «Медицина дугайында поэма» («Урджуса фит-тиб»). * «Судал дугайында трактат» («Рисолайи набзийа»). * «Аян-чорукчуларга хемчеглер» («Фи тадбир ал-мусофирин»). * «Сексуалдыг күш дугайында трактат» («Рисола фил-л-бох») — сексуалдыг үрелгелерниң удур хемчээн алыры, чайладыры база эмнээри. * «Уксус-ары-чигири дугайында трактат» («Рисола фи-с-сиканджубин») — уксус биле ары-чигириниң янзы-бүрү хамааржылгалыг холуксааларын кылыры, эм кылдыр ажыглаары дугайында тодараткан. * «Цикорий дугайында трактат» («Рисола фил-хиндабо»). * «Ханнаарга хан дамырлары» («Рисола фил-урук ал-мафсуда»). * «Рисола-йи жудия» — кулак, ижин, диштер аарыгларын тайылбырлаан. Гигиенаның айтырыгларын база бижээн. Чамдык шинчилекчилер Авиценнаның эвес деп маргыштыг демдеглеп турар. <center class=""> <gallery caption="Ибн Синаның [[1030 чыл]]да бижээн «Эмнээр эртемниң канону» (Аль-Ганун Фи ат-Тибб) деп ажылының [[1143 чыл|1143 чылда]] [[Багдад]]ка кылган хоолгазы. [[Баку|Бакуда]] Азербайджанның Күрүнениң эртем академиязында бижимел чүүлдер институду" widths="150" heights="190"> Файл:IbnSinaCanon1.jpg| Файл:IbnSinaCanon2.jpg| Файл:IbnSinaCanon3.jpg| Файл:IbnSinaCanon4.jpg| </gallery></center> ==== Кадыкшыдылга мергежилгелери ==== Ибн Сина күш-культура мергежилгелериниң кадыкшыдылгалыг болгаш экирииринге эки киржилгези дугайында ажылдарында бижээн. Күш-културлуг мергежилгелерниң тодарадылгазын ол бижээн — үзүлбес ханы тынышка чедирер янзы-бүрү шимчээшкиннер. Ооң бодалы-биле болза, бир эвес кижи өйлүг болгаш үезинде күш-культура мергежилдерин үргүлчү чурумнуг кылып турар болза, ынчан ол эмнелге-даа, эмнер-даа хереглевес. А мергежилгелерни соксадыптар болза, ол баксырап болур. Күш-культура мергежилгелери шыңганнарны, сиирлерни, нервилерни быжыктырар. Мергежилгелерни амгы кадыкшылы база назыны дууштур бодап күүседирин сүмелеп турган. Нугуг, соок азы изиг суг-биле дадыктырары дугайында база демдеглеп турган. === Химия === Химия делгеминде Ибн Сина эфирлиг үстер тигерин аргазын ажыткан. Дустуг, күгүрлүг, азоттуг кыжыраңнарны, калий биле натрийниң гидроксидин болбаазырадып билир турган. === Астрономия === Астрономияда Ибн Сина Аристотельдиң көрүжүн – сылдыстар Хүннүң чырыын чайынналдырып турар деп – чемелевишаан, сылдыстар боттары чайынналып турар деп турган, ынчалза-даа планеталарны база боттары чырып турар деп санап турган. 1032ч 05а 24х Венераны Хүннүң төгериин таварып эртип турганын боду көрген деп чугаалап турган, а амгы үениң эртемденнери ооң сөстеринге – ол чылын ол турган черинден көрген деп – чигзинип турар. Ол хайгааралды ажыглап, чамдыкта птолемеевтиң космологиязы-биле алырга Венера Хүнге бодаарга Черге чедир чоок. Ибн Сина Птолемейниң номунга саналдап Альмагесттиң Компендиумун бижээн. Гурганга тургаш Ибн Сина ук хоорайның долготазын тодарадыры дугайында трактадын бижээн. Ибн Сина Абу-л-Ваф биле ал-Бируни сугларның аргаларын ажыглап чадааш, чаа арга ажыдып киирген – Айның кульминациялыг бедиин хемчээш, Багдадка ооң бедиин сфералыг тригонометрияның дүрүмнери-биле деңнеп тургаш тодараткан. «Хайгаарал херекселин тургузар аргаларның эң дээрези дугайында ном» деп номда Ибн Сина астролябияны солуптар ужурлуг ооң чогааткан хайгаарал херексели дугайында бижээн; ол херекселде хемчээлдерни ылавылаарынга ажыктыг нониус принцивин эң баштай ажыглаан. === Механика === Ибн Сина суккан (шыгжаан) күш теориязын элээн сайзыраткан — ортаа чүс чылдарның шимчээшкин теориязы – ооң аайы-биле октапкан телолар шичээшкинниң чылдагааны болза дашкаар дөстүг ол теложе киирген кезек күш бооп турар (чоорту ол күштү импетус деп адап каан). Оң бодалы-биле, от сугга чылыгны канчалдыр дамчыдар-дыр, шак ынчалдыр «шимчедикчи» (кижиниң холу, чаның кирижи),  чайган баг болгаш о.д.ө.) шимчээн телога (дашка, согунга), кезек «чүткүлдү» дамчыдар-дыр. Шимчедикчиниң орнунга телонуң аары база туруп болур. «Чүткүл» үш хевирлиг болур: психиктиг (дириг амытаннарда), чайгаар база күчүлел. «Чайгаар чүткүл» болза аарының күжүнден тыптыр, бүдүмел ужуп бадар биле – ынчан ону тодарадып болур, Аристотельдиң бодалдары дег, бүдүмелдиң чайгаар шимчээринде көстүп турар. Мындыг байдалда болза, «чүткүл» шимчэвейн турар бүдүмелдерде база бар: шимчевейн турар бүдүмелдерниң чүткүлү шимчевезинге удурланып илереттинип турар. «Күчүлелдиг чүткүл» болза филопоннуң шимчедикчи күжүнүң аналогу болур — ол чүткүл «шимчедикчизи-биле» октаан бүдүмелче дамчыыр. Бүдүмел шимчээн тудум, «күчүлелдиг чүткүл» делгемниң удурланырынга боражып эвээжээш, ынчалдыр бүдүмелдиң дүргени тикке чедир эвээжээр. Куруг делгемге «күчүлелдиг чүткүл» өскерилбес ужурлуг, ынчангаш ол кезээ мөңге шимчээшкинге турар. Бо бодалдар "инерция" деп билиишкинни сагындырар, ынчалза-даа "хоозун" деп чүвеге Авицена бүзүревес турган. Ибн Сина «күчүлелдиг чүткүлге» математиктиг хемчээлин тып чыткан: ооң бодалы-биле, «күчүлелдиг чүткүл» бүдүмелдиң килинден база дүргенинден доорт хамаарылгалыг. Чадапчок Ибн Синаның суккан күш дугайында идейлери латин Барыынга (Барыын Чүкке) нептерээн, ынчалдыр ол Буридан база өске схоластарның импетус дугайында теоризын улаштыр сайзыраткан. === Философия === [[Файл:Avicenna_Mausoleum_interior.jpg|мини|376x376пкс|Могила Авиценны изнутри, Хамадан, Иран]] Метафизиканы Аристотельдиң ышкаш Ибн Сина сайгарарып турган. Аль-Фараби дег Ибн Сина дараазында билиглерни аңгылап турган: бот-бүдүштүг чадавас чүүл, өскениң дузазы-биле бар чүүл, база алыс бот-бүдүштүг чүүл. Ибн Сина Чаяакчы биле Делегейни кады дең мөңге деп санап турган. Октаргайны ол үш делегейге чарып турган: материалдыг делегей, мөңге бүттүнмээн хевирлер делегейи, оон янзы бүрү бүткен черлиг делегей. Тускай сүнезин мага-бот-биле эптиг боттуг чүүлдү тургузар, ынчалдыр кижи бүдүнү-биле катап дирлип кээп болур. Философтуг бодалдың үндезини – сарыылдыг сүнезини хүлээп алыр тода мага-бот болур. Алыс шынны интуициялыг көрүш-биле боданырының күжү чидиг апаарга чедип ап болур. Ибн Синаның хуулгаазын чогаалдары (орус дылда аттары): * «Книга о птицах», * «Книга о любви», * «Книга о сущности молитвы», * «Книга о смысле паломничества», * «Книга об избавлении от страха смерти», * «Книга о предопределении». ==== Шүгүмчүлел ==== Авиценнаның философтуг көрүштерин долгандыр ооң идейлериниң талалакчылары биле удурланыкчылары аразынга чидиг демисел турган. Ибн Синаның рационал үзелдеринге суфиялар шуут удур турганнар, ооң философиязы кижини Бурганга чоокшулатпас деп турганнар. Ынчалза-даа ооң философтуг аргаларын көвей болгаш эманацияның чадаларының үстүнче үнериниң эволюциялыг шынары дугайында идейлерин суфиялар боттарынга хүлээп алганнар. [[Газали|Мухаммад Аль-Газали]] «Опровержение философов» деп номунда Ибн Синаның философиязының шупту аспектилерин шүгүчүлеп буруу шаап чыткан. Делегейниң баштайгызын болгаш мөңгези болгаш ооң аттрибуттарын бадыткаан өөредиинге удурланып турган, чүгез дизе Аль-Газалинии-биле исламның чаңгыс бурган дугайында кол үзелин чарар дуализмче бодалдар кирер. Бурган делегейни бодунуң күзели-биле эвес, а хереглээш чаяап каан деп эманацияның принцивин Аль-Газали буура шаап каан. Ибн Синаның чылдаганнар болгаш мага-боттуг дедир дирлип кээп болдунмазы дугайында идейлерин база буура шаап турган. Ооң соонда Аль-Газалиниң аайы-биле XII чүс чылда Мухаммад Шахрастани «Китаб аль-Мусараа» ажылында болгаш Фахруддин Рази Ибн Синаны шүгүмчулеп турганнар. XII чылда Ибн Синаның кезек үзелдерин камгалап Ибн Рушд бодунуң «Опровержение опровержения» номунга бижээн. Ооң соонда Ибн Синаның талазынга Насир ад-Дин ат-Туси база турган. === Психология === Ибн Сина кижиниң темпераментизи болгаш характери дугайында бодунуң өөредиин чогаадып тыпкан. Ол өөредиг аайы-биле кижиниң бүдүжү дөрт бөдүүн хевирге чарлыр: изиг, соок, шык болгаш кургаг (амгы үениң психологиязынга дөрт темпераментиге дүгжүп турар). Ук бүдүштер турум эвес, а иштики болгаш даштыкы дээштерге чагыртып өскерлип турар, чижээ: агаар-бойдус болгаш чыл эргилдези. Организмниң суук чүүлдериниң өскерилгелери база бүдүштү тус угларже өскертип турар. Бөдүүн бүдүштереден аңгыда, Авиценна организмниң дөрт сүүк чүүлүнүң бир күштелген талазының аайы дөрт нарын бүдүштерни ылгап турган (хан, шара, сарыг азы кара өт суглары). === Чогаал === Ибн Сина бодунуң көвей санныг шыңгыы эртем ажылдарын поэмалар кылдыр дөрт одуруглап бижип турган. Шак ынчалдыр дараазында ажылдарын бижээн: «Трактат о любви», «Трактат о птицах» база одө. Ооң ажылдарының аразында лириктиг шүлүглелдер база бар — дөрт одуруглар база рубаилер. Ибн Синаның кол чогаалдыг ажылдары — философтуг тоожу-аллегория «Хай ибн Якзан», чээрби ийи-одуругларлыг шүлүглел «Птица», «Саламан и Абсаль». Ук чогаалдар база рубаилер араб, иран, түрк дылдыг чоннарның чогаалдарынче салдарлыг болган. Чижээ, иран дылдыг шүлүглелдиң XII чүс чылдың классиги Омар Хайям Ибн Синаны бодунуң бакшызы кылдын санап турган. ''Чогаалдарының үндүрүлгелери:'' * {{Ном|автор=Ибн Сина.|заглавие=Даниш-намэ. Книга знания|место=[[Сталинабад]]|издательство=Фан|год=1957}} * ''Ибн Сина.''&#x20;Канон врачебной науки : В 5 т.&nbsp;— Ташкент, 1956-1960. * ''Ибн Сина.''&#x20;Математические главы «Книги знания».&nbsp;— Душанбе, 1967. * ''Ибн Сина.''&#x20;Послание о любви.&nbsp;— Тбилиси: Мецниереба, 1976. * ''Ибн Сина.''&#x20;Избранное.&nbsp;— М.: Книга, 1980. * ''Ибн Сина.''&#x20;Избранные философские произведения.&nbsp;— М.: Наука, 1980. * ''Аль-Бируни, Ибн-Сина.''&#x20;Переписка.&nbsp;— Таш­кент: Фан, 1973. === Хөгжүм === Авиценна хөгжүм теориязын база шинчилеп, ооң дугайында энциклопедиялыг ажылдарынга демдеглеп турган: * «Свод науки о музыке» деп ажылын «Книге исцеления» номда бижээн; * «Краткое изложение о музыке» деп ажылын «Книге спасения» номда бижээн; * раздел о музыке деп ажылын «Книге знания» номда бижээн. Ибн Сина теория талазы-биле ортаа чүс чылдарның эртем ёзузу-биле хөгжүмнү математика эртемнеринге хуваар турган. Ону ол үннерниң боттарының аразын, харылзаазын өөренир болгаш композициялар тургузар дүрүмнерни тодарадыр эртем кылдыр санап турган. Пифагорнуң өөредии-биле, ол хөгжүмнү саннарга чагыртпышаан сырый хамаарылгалыг турар деп санап турган<ref name="boltaev">Болтаев М. Н. Абу Али ибн Сина — великий мыслитель, учёный энциклопедист средневекового Востока — М.: Сампо, 2002. — 400 с. — ISBN 5-8071-0005-0</ref>. Төөгү-биле алыр болза, Ибн Сина хөгжүм төөгүзүнге элээн улуг эртем үндезинин чыгган, ынчалдыр хөгжүмнү чүгле математика талазындан аңгыда, ниитилел өөредилгези, психология, поэтика, этика база физиология талазындан сайгарган<ref name="csu">''Иванова Л.'' Ибн Сина (Авиценна) в зеркале музыки. Некоторые музыкально-теоретические взгляды Ибн Сины. Воззрения Ибн Сины в области музыкальной теории. // Вестник Челябинского государственного университета, 2007 [http://scholar.googleusercontent.com/scholar?q=cache:5xt_IbV3zOkJ:scholar.google.com/+Авиценна&hl=uk&as_sdt=0,5&as_vis=1 link]</ref>. Ибн Сина Аль-Фараби-биле кады хөгжүм херекселдери дугайында эртемниң үндезинин тургусканнар, а ол ажылдарны Европаның иштинге элээн үе эрткенде сайзырадып чоруткан. Ибн Сина хөгжүм херекселдериниң класстарга тода хуваап, оларның тургузуун тайылбырлаан. "Книга знания" деп номнуң алдыгы үлежинде (раздел) шупту чыгыы херекселдерниң аттары биле тайылбырын чыгган. Аль-Фараби биле Ибн Синаның хөгжүм херекселдерин шинчилээн ажылдары херекселдер дугайында эртемниң үндезинин тодарадып каарга, ол чоорту хөгжүм эртеминиң тускай адыры апарган. Улуг эртемденивис гиджака деп Ортаа Азияга нептерээн хөгжүм херекселин чогааткан. == Тураскаадыглары == [[Файл:TajikistanP17-20Somoni-1999(2000)-donatedsb_f.jpg|мини|260x260пкс|20 таджикских сомони с портретом Авиценны]] [[Файл:Persian_Scholar_pavilion_in_Viena_UN_(Avicenna).jpg|мини|Статуя Авиценны в составе ''Павильона персидских учёных'' перед офисом ООН в [[Вена|Вене]], [[Австрия]]]] * Карл Линней ооң адынга тураскаадып Аканталыглар өгбезиниң иштинде Авиценния деп бөлүк үнүштерни адаан. * Таджикистанда ооң адынга тураскаадып Таджик Күрүнениң эмчи университедин база ооң мурнунда «Ленинниң сүүрү» деп аттыг даг бажын адаан. * Душанбеде ооң адынга тураскаадып шөл адаан болгаш ында азербайджан Омар Эльдаров чурукчунуң (скульпторнуң) кылган тураскаалы бар. * 2009 чылдың июньда Иран Нацияларның Катышкан Ниитилелиниң Венада (Австрия) килдизинге Перс эртемденнерниң павильонун белеке бээрге, ону Венаның делегей чергелиг тураскаал төвүнүң төп шөлүнге салган. Перс эртемденнер павильонунда дөрт алдарлыг эртемденнериң тураскаалы бар: {{колонкалар}} :* [[Ибн Сина|Авиценнаның]], :* [[Бируниниң]], :* [[Абу Бакр Мухаммад ар-Рази|Закария Разиниң]] (Рейз), :* [[Омар Хайям|Омар Хайямның]]<ref>{{cite web|url=http://www.unis.unvienna.org/unis/pressrels/2009/unisvic167.html|title=Monument to Be Inaugurated at the Vienna International Centre, ‘Scholars Pavilion’ donated to International Organizations in Vienna by Iran|last=UNIS|publisher=|accessdate=3 August 2017}}</ref>.{{Хааглыг секцияның төнчүзү}} * [[Узбекистан|Узбекистанда]] Афшана суурда Авиценнаның музейи бар. * Абу Али ибн Синаның чырык адынга тураскаадып Бухарага 1990 чылда медицин институт ажыткан. * Риганың Гайльэзерс деп эмнелге комплекзиниң сесерлиинге 2006 чылда Абу Али ибн Синаның тураскаалы ажыткан, ону Джалалиддин Миртаджиев скульптор чурукчу кылган. * Ибн Синаның ады-биле Авиценна деп [[астероид]] ажыттынган. * Айда бир кратерниң адын Ибн Сина дээр. * IBM компаниязы кардиограмма биле сүт безиниң рентген чуруктарын чайгаар шинчилээр программаның адын Авиценна (Avicenna) дээр. Ибн Синаның адынга тураскааткан кудумчулар{{кол}} * [[Самарканд]]та, * [[Бухара|Бухарада]], * [[Усть-Каменогорск]]та, * [http://maps.google.com/maps/place?q=улица+Ибн+Сино,+Учкурган,+Наманганская+область,+Узбекистан&hl=ru&ie=UTF8&ftid=0x38bcad4122686647:0xb8a0edecd2016715 Ибн Сино кудумчузу] [[Уч-Курган]]да ([[Узбекистан]]), * [[Донецк]]те [http://maps.google.com/maps/place?ftid=0x40e09995a29a33f7:0x4896dd12ac7b38cb&q=улица+Авиценны,+Донецк,+Донецкая+область,+Украина&hl=ru&ved=0CAwQ-gswAA&sa=X&ei=VuhlT53wNJHOswbK--yKBg Авиценна кудумчузу]. {{Хааглыг секцияның төнчүзү}} <center class=""><gallery> Файл:İbni Sina Heykeli Ankara.JPG|[[Анкара|Анкарада]] Ибн Синага тураскаал Файл:Памятник Авиценне.JPG|[[Хамадан]]да Ибн Синага тураскаал|Душанбеде Таджикистанның Күрүне Национал библиотеказының мурнунда Ибн Синаның хөрек-дүрзүзү|Душанбеде Ибн Синаның тураскаалы </gallery></center> === Чечен чогаалда === * «Абугалисина» (тат. Әбүгалисина) — Каюм Насыриниң татар дылда Ибн Сина дугайында тоожу-тоол<ref>[http://www.biblus.ru/Default.aspx?book=38a278a7 Абугалисина] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150721141753/http://www.biblus.ru/Default.aspx?book=38a278a7 |date=2015-07-21 }}</ref><ref>[http://www.libex.ru/detail/book578550.html Насыйри, Каюм Абугалисина]</ref>. * Ной Гордон «The Physician» (1988) деп чогаалында аныяк англи кижиниң бодун еврей деп чарлап алгаш улуг эмчи мерген Ибн Синадан эмнелге мергежилинге өөренири дугайында төөгүзүн көргүспүшаан, Ибн Синаны чырыткан. * 2011 чылда испан чогаалчы Эсекьель Теодоро «Авиценнаның хол бижии» («El Manuscrito de Avicena») деп чогаал чарлаан, ында болза перс эмчиниң кезек чуртталгазын көргүзүп каан. === Кинематографта === * Фильм «Авиценна» (1956), режиссёр Камил Ярматов. * Фильм «Юность Гения» (1982), Узбекфильм биле Таджикфильм киностудиялары Авиценнаның чаш болгаш элээди үелеринге тураскаадып тырттырган. Режиссёру – Эльёр Ишмухамедов. * 1987 чылдың Иран телесериал «Авиценна» («Bu-Ali Sina») бүгү чуртталгазын көргүскен. * 2013 чылда {{Ном|автор=Gardet L.|заглавие=La pense religieuse d Avicenne (Ibn Sina)|место=Paris|год=1951}} «Лекарь: Ученик Авиценны» («The Physician») деп фильм Н. Гордоннуң бижээн номундан тырттырган. == Демдеглелдер == {{Демдеглелдер}} == Номнар == * {{Ном|автор=Morewedge P.|заглавие=The metaphysica of Avicenna|место=London|год=1973}} * {{статья|автор= Ахадова М. А.|заглавие= Арифметическая часть «Книги знания» Ибн Сины. Геометрическая часть «Книги знания» Ибн Сины|издание= Учёные записки Бухарского госпединститута|номер= 12|год= 1964}} * {{Ном|автор= Джибладзе Г. Н.|заглавие= Системы Авицены: Абу Али Ибн-Сина. Экзотерический очерк. (Некоторые обобщения и материалы)|место= Тбилиси|год= 1986}} * {{Ном|автор= Диноршоев М.|заглавие= Натурфилософия Ибн Сины|место= Душанбе|год= 1985}} * {{Ном|автор= Завадовский Ю. Н.|заглавие= Абу Али Ибн Сина: Жизнь и творчество|место= Душанбе|год= 1980}} * {{статья|автор= Лютер И. О.|заглавие= Метафизика Ибн Сины: угол — отношение, качество, положение или всё-таки количество?|издание= Историко-математические исследования|номер= 8(43)|год= 2003|страницы= 278—302}} * {{Ном|автор= [[Петров, Борис Дмитриевич|Петров Б. Д.]]|заглавие= Ибн Сина (Авиценна)|место= М.|издательство= Медицина|год= 1980}} * {{Ном|автор= Сагадеев А. В.|заглавие= Ибн Сина (Авиценна)|место= М.|год= 1985}} * {{Ном|автор= Шидфар Б. Я.|заглавие= Ибн Сина|место= М.|год= 1981}} * {{Ном|автор= Gardet L.|заглавие= La pense religieuse d Avicenne (Ibn Sina)|место= Paris|год= 1951}} * {{Ном|автор= Morewedge P.|заглавие= The metaphysica of Avicenna|место= London|год= 1973}} * {{Ном|автор= Nasr S.H.|заглавие= Three Muslim Sages. Avicenna. — Suhrawardi — lbn Arabi|место= Cambridge (Mass.)|год= 1964}} * ''Диноршоев М.'' Натурфилософия Ибн-Сины. — Душанбе, 1985; * ''Goodman L. E.'' Avincenna. L.-N.Y., 1992. * ''Фролова Ε. A.'' [http://iph.ras.ru/elib/1156.html Ибн Сина] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140617153334/http://iph.ras.ru/elib/1156.html |date=2014-06-17 }} // [[Новая философская энциклопедия]]: в 4 т. / [[Институт философии РАН|Ин-т философии РАН]]; Нац. обществ.-науч. фонд; Предс. научно-ред. совета [[Стёпин, Вячеслав Семёнович|В. С. Стёпин]]. — М.: «[[Мысль (издательство)|Мысль]]», 2000—2001. — ISBN 5-244-00961-3. 2-е изд., испр. и допол. — М.: «[[Мысль (издательство)|Мысль]]», 2010. — ISBN 978-5-244-01115-9. * ''[[Шидфар, Бетси Яковлевна|Шидфар Б. Я.]]'' Ибн-Сина. — {{М.}}: «[[Наука (издательство)|Наука]]», 1981. — 184 с. == Шөлүглер == * [http://www.avicenna-sina.narod.ru/ Авиценна — биография, поэзия, труды о медицине]<br> * [http://www.iranica.com/articles/avicenna-index Avicenna (Encyclopædia Iranica)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160406231524/https://www.iranica.com/articles/avicenna-index |date=2016-04-06 }} [[Аңгылал:Натурфилософтар]] [[Аңгылал:Алфавиттээн кижилер]] 1jsqs451bo3mm25x7j0yodqwhq6vb1h Оюн, Валерий Маадыр-оол оглу 0 7922 48308 31290 2024-11-12T23:12:33Z InternetArchiveBot 7061 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 48308 wikitext text/x-wiki {{Спортсмен |төрүттүнген хүн = 16.09.1949 |төрүттүнген чери = Таңды, Кочетово |спортчу аттар = хостуг хүрешке спорт мастери |тренерлер = РСФСР-ниң алдарлыг тренери |мөчээн хүнү = 20.02.2000 }} '''Оюн Валерий Маадыр-оол оглу''' (орус. ''Оюн Валерий Маадыр-оолович'', 1949 чылдың сентябрьның 16-да Тыва Автономнуг Областьтың Таңды кожуунунуң Суг-Бажы (Кочетово) суурунга төрүттүнген) - Тыва Республикада бир дугаар РСФСР-ниң алдарлыг тренери, ССРЭ-ниң хостуг хүрешке спорт мастери, [[Хабаровсктуң күрүнениң күш культура институдунуң]] доозукчузу. 1983 чылда Делегей чемпионадының мөңгүн медалының эдилекчизи, 1985 чылдың Европа чемпиону, Делегей кубогунуң ийи дактып эдилекчизи, 1983 чылдың Россияның болгаш ССРЭ-ниң чемпиону - [[Александр Доржунуң]] тренери. 2000 чылдың февраль 20-де мөчээн. == Намдары == Оюн Валерий Маадыр-оол оглу 1949 чылдың сентябрьда Тыва Автономнуг Облазының Таңды кожуунунуң Суг-Бажы (Кочетово) суурунга малчын улустуң өг-бүлезинге төрүттүнген. Ачазы Оюн Маадыр-оол Имбаевич - "Коммунизмниң хаяазы" колхозтуң бригадири чораан. Шупту тыва бичии оолдар ышкаш, база кара чажындан тура хүрешке сонуургалдыг чораан, бодундан улуг назылыг болгаш улуг килдиг оолдарны октаар чораан. Кочетово суурнуң школазының 8 клазын дооскаш, Валера улуг акызы Михаилдиң чижээ-биле Кызыл хоорайга чедип кээп, Республиканың №2 национал школазынга өөрени берген. Кызылдың №2 школазынга Валера хостуг хүреш секциязы барып, Александр Чүлдүмнүң удуртулгазы-биле хүрежип эгелээн. Ооң-биле кады Вячеслав Кара-Тоннуг, Чадамба Ооржак, Леонид Кама, Семён Бедарев дээш оон-даа өске алдарлыг мөгелер-биле хүрежип турган. 1967 чылда Валерий [[Хабаровсктуң күрүнениң күш культура институдунче]] кирген. Аңаа өөренип турар үезинде ССРЭ-ниң хүндүлүг спорт мастериниң, РСФСР-ниң алдарлыг тренери Дзагоев Занкиевтиң удуртулгазы-биле, Валерий кыска үе дургузунда 1971 база 1972 чылдарда Хабаровск крайның, "Буревестник" аттыг Россияның Совединиң база Төп Советтиң эки турачы спортчу ниитилелиниң чемпиону апарган. Дээди өөредилге черин 1972 чылда дооскаш, Валерий Оюн Красноярск хоорайга көжүп келгеш, Россияның алдарлыг тренери Дмитрий Миндиашвили тренерниң удуртулгазы-биле хүрежип эгелээн. 48 килге ССРЭ-ниң хостуг хүрешке шыырак дээн 10 мөгелериниң санынче кирип турган. == Тренер ажыл-ижи == 1974 чылда томуйлаашкынның түңнелинде Кызылга чедип келген. Бодунуң ажыл-ишчи херээн "Спартак" аттыг эки турачы спортчу ниитилелге тренер кылдыр эгелеп алган. Бодунуң өөреникчилерин зона база Россия чергелиг маргылдааларче үндүрүп чораан. Чоорту шилиндек мөгелерден эксперименталдыг бөлүк чыып алган. Ол мөгелерин тускай методика-биле күш культура диспансериниң эмчилериниң хайгааралының адаанга өөредип турган. Ол бөлүктен күштүг дээн спорт мастерлери болгаш дыка хөй маргылдааларның тиилекчилери үнген. Ол-ла үеде аныяк тренер боду база аңгы-аңгы маргылдааларга киржип турган. Ол Тыва АССР-ниң, Сибирь федералдыг округтуң, "Центр Азии" аттыг бүгү эвилелчи турнирниң, 1975 чылда Бүгү эвилелчи Төп Профсоюзтар совединиң чемпиону болган. Валерий Оюн кайы-хире-даа деңнелдиг спортчу ажылдакчылар-биле чаңгыс аай чугааны тургузуп шыдаар чораан. Хостуг алдынар, идепкейжи, шимченгир, бодамчалыг, комплекстер чок кижи чораан. Сорулгазын чиге көрүп, чүнү күзеп турарын эки билип, ол углуг шимчеп чораан. Үргүлчү бодун сайзырадып, спортчу журналдарны номчуп, хүрештиң методиказын база тактиказын, спортчуларның психологиязын өөренип чораан. 1979 чылда 30 харлап тургаш, боду хүрежирин соксаткаш, 1987 чылга чедир Республиканың хостуг хүрешке кол тренери кылдыр ажылдап чораан. Эки түңнелдери болгаш чедиишкиннери дээш Тыва АССР-ниң Күрүнениң спорт комитединиң Спортчу мергежил школазының улуг тренери кылдыр томуйлаткан. Ол дээди чаданың спортчуларын, Совет Эвилелиниң байзачыларын база тиилекчилерин белеткээр чаа методиканы тургузуп кылып турган. Тренерни Күрүнениң спорт комитединиң база Республиканың хүреш федерациязының удуртукчулары деткип турган. Валерий Оюн бодунуң хууда үезин черле харамнанмайн, улуг идепкейлиг база хөлүн эрттир соруктуг ажылдап турган. Удаваанда ооң өөреникчилери Россияның бирги чери дээш маргылдааларынга байза кирип эгелээннер. == Өг-бүлези == Өөнүң ишти - Оюн Валентина Канчыыр-ооловна, оглу - Маадыр, уруу - Алдын-кыс. == Александр Доржунуң тренери == Валерий Оюннуң тергиин өөреникчилериниң тергиини ССРЭ-ниң алдарлыг спорт мастери Александр Доржу болган. Салым-чаяанныг элээди оолду эскерип кааш, хостуг хүреш секциязынче чалаан тренер Михаил Оюн болуп турар. Бир чыл болгаш, Валерий Оюн акызын солаан. Ол Сашаны бодунуң чанынга чурттадып алгаш, эки хүрежип белеткенир таарымчалыг байдалдарны тургузуп берген. Ийи чыл белеткел соонда элээди оолдар аразынга Сибирьниң болгаш Ыраккы Чөөннүң бирги чери дээш хостуг хүрешке бирги черни, "Күш ажылчы курлавырлар" база "Спартак" деп Россияның совединиң, база ол ышкаш Бүгү эвилелчи Профсоюзтарның Төп Совединиң бирги чери дээш маргылдааларга ийиги черлерни алган. База ийи чыл болганда, Доржу Бүгү эвилелчи "Азияның төвү" деп маргылдаага чүгле бодунуң тренеринге октаткаш, ийиги черни алгаш, ССРЭ-ниң спорт мастери деп атты күүсеткен. 1983 чылда хенертен ужугуп үнген: Александр Доржу Москва хоорайга ССРЭ-ниң Күрүнениң спорт комитединиң шаңналы дээш делегей чергелиг маргылдааның тиилекчили болгаш, Делегей чергелиг спорт мастери деп атты күүсеткен. Улаштыр ол Россия Федерациязының, ССРЭ-ниң тиилекчизи апарып, Тбилиссиниң делегей чергелиг маргылдаазынга үш дугаарлап каан. Ол-ла чылын Доржу Киев хоорайга Делегей чемпионадынга киржип чедип келген, ол маргылдаага ооң килинге 20 чурттан мөгелер хүрешкен. Бирги чер дээш хүрешке Александр Доржу КНДР-ден күштүг дээн удурланыкчы -биле дужуп келген. Хүрештиң ниити саны 9:4 кылдыр төнген, Ким Чер Хван тиилээн. Александр Доржу делегейниң ийиги байзазын алган. Александр Доржу ССРЭ-ниң чыынды командазы-биле 1984 база 1985 чылдарда Толидо хорайга (США) ийи удаа Делегей кубогун чаалап эккелген. 1985 чылдың февральда Тбилиссиниң делегей чергелиг маргылдаазынга тиилекчи болган. Ол-ла чылын Грецияның Пирей деп хоорайынга Европаның тиилекчизи болган. Доржу Францияга, Японияга, Швецияга, Америкага база оон-даа өске чурттарга хостуг хүреш маргылдааларынга киржип чораан. Мөгелер Александр Доржуну "Ковер кырынга чаңнык" деп шолалаар чорааннар. == Ажылының үре-түңнели == Валерий Оюннуң тергиин өөреникчилери - Владимир Тюлюш, Сарыг-оол Дажы, Александр Чылбак-оол, Маадыр Допуй-оол, Орлан-оол Ондар-оол, Алексей Хертек Россияның бирги чери дээш маргылдааның база Бүгү эвилелчи маргылдааларның байзалыг черлерин ап чораан. Бөгүн олар спортчу школаларның тренерлиери база удуртукчулары бооп ажылдап чоруурлар. Валерий Маадыр-оолович Оюннуң ады-биле чылдың-на элээди оолдар аразында хостуг хүрешке республика чергелиг маргылдаалар болуп турар Бай-Хаак суурда спортчу комплексти адаан.<ref>https://tandy-kozhuun.ru/?q=content/chestvovanie-prisvoeniya-sportivnomu-kompleksu-v-sbay-haak-imeni-zasluzhennogo-trenera-rsfsr{{Чедимчок шөлүг|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Шаңнал-макталдары == Спортчу чедиишкиннери дээш Валерий Оюнга 1986 чылда РСФСР-ниң алдарлыг тренери деп атты тывыскан. Ол "Туруштуг күш ажылы дээш" деп медаль-биле шаңнаткан. == Дөс == # '''А. Чамбал-оол''' Тренер болгаш ооң өөреникчилери // "Тываның шыны" солун (http://www.tuvapravda.ru/content/trener-i-ego-ucheniki) # '''А.Чамбал-оол''' Тывада спортчу хүреш: үе болгаш кижилер // "Тываның шыны" солун (http://www.tuvapravda.ru/content/sportivnaya-borba-v-tuve-vehi-i-lyudi) # '''Ш.Монгуш''' Валерий Оюн // "Шын" солун (http://shyn.ru/?q=%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%BE%D1%8E%D0%BD) == Шөлүлгелер == [[Аңгылал: Хабаровсктуң күрүнениң күш культура институдунуң доозукчулары]] 5em2vxt1iqywr1jsr1c6h2jzwef4n5l Самедов, Александр Сергеевич 0 9409 48309 45905 2024-11-12T23:40:23Z InternetArchiveBot 7061 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 48309 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Дөмей фамилиялыг кижилер}}</noinclude> {{Футболчу | ат = Александр Самедов | долу ат = Александр Сергеевич Самедов | чурумал = Aleksandr Samedov Russia.jpg | узуну = 178<ref name="kc">{{cite web|url=http://www.kc-camapa.ru/cgi-bin/pls.cgi?n=7535|title=19 Александр Сергеевич Самедов|publisher=Официальный сай свободный агент]] // kc-camapa.ru|accessdate=2019-05-28}}{{Чедимчок шөлүг|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> | нынешний клуб = {{Тук|Россия}} [[Знамя (футбол клуб, Ногинск)|Знамя (Ногинск)]] (люб.) | кили = 75<ref name="kc"/> | позиция = [[Чартык камгалакчы (футбол)|Чартык камгалакчы]] | молодёжные клубтары = {{футболга депшилгези |1991—1995|{{Тук|Россия}} [[Красногвардеец (футбол клуб)|Красногвардеец]]| |1995|{{Тук|Россия}} [[Динамо (футбол клуб, Москва)|Динамо (Москва)]]<ref>{{FootballFacts|26524}}</ref>| |1996—2001|{{Тук|Россия}} [[Спартак (футбол клуб, Москва)|Спартак (Москва)]]<ref name="СДЮШОР на spartak.com">[https://spartak.com/main/academy/10558/ Частное учреждение дополнительного образования (ЧУДО) «Академия „Спартак“ по футболу имени Ф. Ф. Черенкова» (Москва). История школы.] Официальный сайт [[Спартак (футбол клуб, Москва)|ФК «Спартак»]] (Москва) // spartak.com</ref>}} | клубтары = {{футболга депшилгези |2002—2005|{{Тук|Россия}} [[Спартак (футбол клуб, Москва)|Спартак (Москва)]]|47 (6) |2005—2008|{{Тук|Россия}} [[Локомотив (футбол клуб, Москва)|Локомотив (Москва)]]|49 (3) |2008—2009|{{Тук|Россия}} [[Москва (футбол клуб)|Москва]]|44 (7) |2010—2012|{{Тук|Россия}} [[Динамо (футбол клуб, Москва)|Динамо (Москва)]]|70 (9) |2012—2016|{{Тук|Россия}} [[Локомотив (футбол клуб, Москва)|Локомотив (Москва)]]|128 (26) |2017—2018|{{Тук|Россия}} [[Спартак (футбол клуб, Москва)|Спартак (Москва)]]|39 (5) |2019|{{Тук|Россия}} [[Крылья Советов (футбол клуб, Самара)|Крылья Советов]]|9 (0) |2019—{{амгы үе}}|{{Тук|Россия}} [[Знамя (футбол клуб, Ногинск)|Знамя (Ногинск)]]|3Д}} | чыынды команда = {{футболга депшилгези |2004—2005|{{Тук|Россия}} [[Футболга Россияның чыынды (21 харга чедир)|Россия (21 харга чедир)]]|12 (3) |2011—2018|{{Тук|Россия}} [[Футболга Россияның чыынды|Россия]]|53 (7)}} | медальдар = {{турнир|Күрүне шаңналдары}} {{Почётная грамота Президента Российской Федерации|2018}} {{Россияның алдарлыг спорт мастери}} | обновление данных о клубе = 05.05.2019 }} '''Алекса́ндр Серге́евич Саме́дов''' ({{lang-az|Aleksandr Səmədov}}; {{ВД-Преамбула}}) — [[Россия|россий]]<ref>''Андрей Бодров''. [http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/484980 «Минус три кило — и я в порядке!» — Александр Самедов рассказал о секретах обретения лучшей формы, позволившей ему получить вызов в сборную России.] Газета «[[Советский спорт]]» // sovsport.ru (6 октября 2011 года)<blockquote>— В то же время сайт transfermarkt.de утверждает, что у вас есть азербайджанский паспорт.<br>— У меня один паспорт — российский. Если меня там услышат, просьба исправить.</blockquote></ref> [[футбол]]чу, [[Чартык камгалакчы (футбол)|чартык камгалакчы]], [[Футболга Россияның чыынды|Россияның чыынды]] дээш ойнап турган. [[Россияның алдарлыг спорт мастери]] (2018). Россия чемпиону ([[Футболга Россия Чемпионады 2016/2017|2016/17]]), [[Футболга Россия Суперкубогу 2017|Россия Суперкубогунуң (2017)]] эдилекчизи база [[Футболга Россия Кубогу|Футболга Россия Кубогунуң]] дөрт дакпыр эдилекчизи. Футболга делегей чемпионаттарының киржикчизи [[Футболга делегей Чемпионады 2014|2014]] база [[Футболга делегей Чемпионады 2018|2018]] чылдарда база [[Футболга Европа Чемпионады 2016|Европа чемпионады 2016 чылда]]. == Намдары == Александр Самедов 19 июль 1984 чылда [[Москва|Москвага]] төрүттүнген. Бичии чораан үезинде иези, адазының киржилгези чокта, Самедовту [[футбол]] секциязынче чедирген. Кажан ол, хөй чылдың кадыг-дошкун спорт чурумундан шагзырааш, шупту чүвени соксадыксай берген, ада-иези оглун тренировка уламчылаарын чугула деп бүзүреткен<ref name="Интервью на sovsport.ru" />. [[Москваның күрүне күш культура академия|Москва областың күрүне күш культура институдун]] дооскан [[Малаховка|Малаховке]] (Москва область, [[Люберецкий район]])<ref name="Интервью на sovsport.ru" />. ==== Өг-бүлези база амы-хуу чуртталгазы ==== Адазы — Сергей Михайлович Самедов, [[Азербайджаннар|азербайджан]], Кировабад хоорай чурттуг (бо үеде — [[Гянджа]]) [[Азербайджан ССР|Азербайджан ССР]]<ref name="О визите в Азербайджан на sovsport.ru">{{статья |автор=Андрей Бодров. |заглавие=Александр Самедов: «С Садыховым нормально поговорили» |ссылка=https://web.archive.org/web/20131020052336/http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/651612 |издание=Газета «[[Советский спорт]]» |год=6 октября 2013 года |номер=154 (19099)}}<blockquote>Александр Самедов: «Хотел бы добавить: не должно иметь значения, какую нацию я представляю. Мой отец — азербайджанец, а мама — русская».</blockquote></ref><ref name=sov475>''Андрей Бодров''. [http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/194475 Домашний ребёнок. Новобранец «Локомотива» Александр Самедов всегда спешит к родному очагу.] Газета «[[Советский спорт]]» // sovsport.ru (29 июля 2005 года)</ref><ref name="Об обиде Азербайджана на sport.ru">[http://www.sports.ru/football/11886736.html Александр Самедов: «Понимаю, что кто-то в Азербайджане обижается на меня из-за того, что я не соглашаюсь играть за сборную».] // sports.ru (6 июня 2009 года)</ref><ref name="Скоро 20 на sport-express.ru">{{cite web |url=http://www.sport-express.ru/newspaper/2004-02-04/2_2/ |title=Александр Самедов: «Скоро 20 — пора в основной состав» |publisher=Газета «[[Спорт-Экспресс]]» // sport-express.ru |date=2004-02-05 |archiveurl= |archivedate= |accessdate=2010-05-20 |deadlink=no}}</ref>, 1974 чылда [[ССРЭ-ниң Шериг-далай флоду|ССРЭ-ниң Шериг-далай флодунуң]] одуругларынга [[Шериг хүлээлгези|албан келдириишкининиң]] үш чыл соонда<ref name="Скоро 20 на sport-express.ru" />Москваже көже берген, [[чолаачы]]лап (улуг чүъктүг автомобильдер «[[КамАЗ]]» хевирниң чолаачылап турган) ажылдап база чурттап турган<ref name="Интервью на sovsport.ru">''[[Ванденко, Андрей Евгеньевич|Андрей Ванденко]]''. [https://www.sovsport.ru/football/articles/502383-perehod-v-spartak-stal-by-povtoreniem-projdennogo-ssf-pogovoril-s-aleksandrom-samedovym Переход в «Спартак» стал бы повторением пройденного. «ССФ» поговорил с Александром Самедовым. — Александр Самедов поиграл в четырёх московских клубах. Но раскрыться по-настоящему сумел лишь в московском «Динамо». Самедов рассказал, почему он не вернулся в «Спартак» и какие у него остались отношения с болельщиками красно-белых.] Газета «[[Советский спорт]]» // sovsport.ru (11 января 2012 года)</ref>. Декабрь 2015 чылда чок болган<ref>[https://matchtv.ru/football/matchtvnews_NI709744_Aleksandr_Samedov_Silno_pomenal_vzglady_na_zhizn_posle_smerti_otca Александр Самедов: «Сильно поменял взгляды на жизнь после смерти отца»]</ref>. Иези — Любовь Петровна, [[Орустар|орус]]<ref name="Интервью на sovsport.ru" /><ref name="Скоро 20 на sport-express.ru" />. Александр өг-бүледе хеймер бичии уруг болуп турар, ооң ам-даа ийи угбазы база акызы бар. Адазының акылары база-ла [[Совет шериг|Совет шериг]] одуругларның шериг албаны соонда [[Россия|Россияда]] турум чурттаан, [[Тверь|Тверьде]] чурттап турар<ref name="Интервью на sovsport.ru" />. * Кадайы — Юлия<ref name="О детях на ru.hellomagazine.com">''Анна Федюнина''. [https://ru.hellomagazine.com/deti/deti-znamenitostey/14659-futbolist-aleksandr-samedov-stal-ottcom-vo-vtoroy-raz.html Футболист Александр Самедов стал отцом во второй раз.] // ru.hellomagazine.com (8 апреля 2016 года)</ref>. ** Оглу — Богдан ([[2009 чыл]] төр.)<ref name="О детях на ru.hellomagazine.com" />. ** Оглу — Илья (8 апрель [[2016 чыл]] төр.)<ref name="О детях на ru.hellomagazine.com" /><ref>[http://fclmnews.ru/news/68920-aleksandr-samedov.html Александр Самедов: «Надеюсь, мой сын переплюнет и Касаева, и Акинфеева».] Официальный сайт футбольного клуба [[Локомотив (футбольный клуб, Москва)|«Локомотив» (Москва)]] // fclmnews.ru (9 апреля 2016 года)</ref>. ** Оглу (6 август [[2018 чыл]] төр.)<ref>[https://spartak.com/news/2018-08-06-u_samedova_rodilsya_tretiy_syn/ У Самедова родился третий сын!]</ref>. == Клуб карьеразы == === «Спартак» (Москва) === 1996 чылда он ийи харлыг назынында Александр Самедов [[Детско-юношеская спорт школа|Специализированной детско-юношеской школы олимпийского резерва (СДЮШОР)]] москва футбол клуб «[[Спартак (футбол клуб, Москва)|Спартак]]» кижизиттирикчизи апарган<ref name="СДЮШОР на spartak.com" /><ref name="Правила игры на rfs.ru">[https://www.rfs.ru/news/203818 Правила игры Александра Самедова.] Официальный сайт [[Российский футбольный союз|«Российского футбольного союза» (РФС)]] // rfs.ru (19 июля 2017 года)</ref><ref name="NW2017">[http://www.newsru.com/sport/16jan2017/samedov.html Футболист Александр Самедов перешёл из «Локомотива» в «Спартак».] // [[newsru.com]] (16 января 2017 года)</ref> (тренер — Евгений Викторович Воробьёв<ref>{{rusteam|samedov}}</ref>), идегелдиг футболчу деп санаттынып турган. Кол тургузуунда 2002 чылда баштайгы үнүүшкүнү кылган, 59 матчтар эрттирген база тос голдар киир тепкен<ref name="NW2017" />. 2004 чылда, [[Скала, Невио|Невио Скала]] үезинде, удаа-дараа кол тургузугже кирип турган, ынчалза-даа [[Старков, Александр Петрович|Александр Старковтуң]] келири-биле «основы» үнген<ref name="Интервью на championat.com">''Дмитрий Егоров''. [https://www.championat.com/football/article-3303969-aleksandr-samedov--o-spartake-lokomotive-sbornoj-kapello-sluckom.html Самедов: «Старков сказал: „Ты делаешь ошибку“. Но было поздно». — Воспитанник и новичок «Спартака» — об ошибках молодости, кошмарах в сборной и мечте выиграть золото с родной командой.] // [[championat.com]] (21 февраля 2017 года)</ref>. === «Локомотив» (Москва) === «Спартак» [[Быстров, Владимир Сергеевич|Владимир Быстровту]] 2005 чылда садып алган соонда Самедовту 3,4 млн евро-биле москваның «[[Локомотив (футбол клуб, Москва)|Локомотивке]]» садыпкан турган. {{начало цитаты}}«…Не могу сказать, что для меня уход из „Спартака“ был очень уж болезненным. „Локомотив“ покупал меня за огромные деньги, и я уходил с высоко поднятой головой. Меня из „Спартака“ никто не выгонял, я сам сказал, что хочу покинуть команду.»{{конец цитаты|источник=Александр Самедов, 23 октября 2011 года<ref>[https://www.championat.com/football/news-966748-samedov-ukhodil-iz-spartaka-c-vysoko-podnjatoj-golovoj.html Самедов: уходил из «Спартака» c высоко поднятой головой.] // [[championat.com]] (23 октября 2011 года)</ref>.}} «Локомотив» дээш ойнавышаан, австрий воротаже голду киир тепкен «[[Рапид (футбол клуб, Вена)|Рапида]]» үш дугаар шилилге раунд [[УЕФА чемпионнар лигазы 2005/2006|Чемпионнар лигазының 2005/06]]. «Локомотив» тургузуунда шөлче доктаамал эвес үнген база командада ключевой ойнакчы апарбаан. === ФК «Москва» === [[Файл:Aleksandr Samedov 2008.JPG|thumb|left|180px|Александр Самедов ФК «Москва» тургузуунда. 2008 чылдың июль 3.]] 2008 чылдың июль 3-те Самедов [[Москва (футбол клуву)|ФК «Москва»]]-биле контракт ат салган: трансферниң түңү 3,5 млн $ болган<ref>[https://www.championat.com/football/news-121680-samedov-pereshjol-v-moskvu.html Самедов перешёл в «Москву».] // [[championat.com]] (3 июля 2008 года)</ref>. Чаа командага чартык камгалакчыга команданың лидери чедиишкинниг болур апарган база аңаа доктаамал чедиишкиннерни чедип алырын дузалашкан. Ооң дамчыдып бээри партнёрларга кезээде айыылдыг турган, так как удаа-дараа голдарга чедирер турган. Самедовтуң оюну илдең апарган база [[Хиддинк, Гус|Гус Хиддинкке]], ол үеде национал чыындының кол тренери турган. Ол салым-чаяанныг чартык камгалакчы фамилияны адаан чурттуң чыынды туржукчуларның санында. Тем ни менее, чыындыже кыйгырары так и не последовал. [[2009 чылда Футболга Россия чемпионады|2009 чылда Россия чемпионадында]] Самедов мячикти воротаже беш катап чорудуп шыдаан, эвээш эвес гол дамчыдып бээрин кылган база [[Футболга Россия Чемпионады|Премьер-лиганың]] үжен үш эң эки футболчуларның санында апарган. Ниитизи-биле «[[Москва (футбол клуву)|Москву]]» дээш 44 матчтарны ойнаан база 7 мячиктерни киир тепкен. 26 ноябрь 2009 чылда дүгжүрү [[Единая всероссийская спортивная классификация|Единой всероссийской спортивной классификации]] дугайында байдал-биле Александр Самедовка «[[Россияның спорт мастери]]» спорт атты тывыскан<ref name="Приказ 320-нг/2009">[http://minsport.vgsspb.ru/awards.ms?id=507 Приказ Министерства спорта Российской Федерации № 320-нг от 26 ноября 2009 года «О присвоении спортивного звания „Мастер спорта России“».] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180624040102/http://minsport.vgsspb.ru/awards.ms?id=507 |date=2018-06-24 }} {{Wayback|url=http://minsport.vgsspb.ru/awards.ms?id=507 |date=20180624040102 }} [[Министерство спорта Российской Федерации]] (статистика и аналитика развития спорта в России) // minsport.vgsspb.ru</ref>. === «Динамо» (Москва) === 2010 чылда [[Динамо (футбол клуву, Москва)|«Динамо» (Москва)]] клубтуң ойнакчызы апарган. Бир дугаар сезонну кол ойнакчы бооп эрттирген база команданың лидери, ынчалза-даа тускай түңнелдер чедип албаан. Ындыг болза-даа ам дараазында сезон Александрга карьеразында эң эки бирээзи апарган: [[Силкин, Сергей Николаевич|Сергей Силкинниң]] удуртулгазы-биле «Динамо» сөөлгү чылдар иштинде эң эки сезонну эрттирген, чемпионатта дөрт дугаар черни ээлээн, а Самедов из эң-не шылгараңгай ойнакчыларының бирээзи турган как команды, так база ниитизи-биле чемпионатта. Ылап-ла бо үеде ол Россияның чыынды [[Адвокат, Дик|Дик Адвокаттың]] кол тренерниң кичээнгейин хаара туткан база удавайн национал командаже кыйгырарын алган. === «Локомотив» ээп келири === 27 июнь 2012 чылда Александр Самедов «Локомотив» ээп келген, 2005 чылдан 2008 чылга үеге чедир ранее үезинде ойнап турган. Күзүн 2014 чылда, бөлүк ойнакчылар-биле кол тренер [[Кучук, Леонид Станиславович|Леонид Кучук]]-биле маргышкан, аарыкчылар аразынга сураглыг болуп турган, хүлер сезон соонда. Маргыжары тренерниң үндүрери-биле төнген, ойнакчылар на пару сезонов перестали получать чыл санында награду аарыкчылар «Стальной рельс». Сам же ойнакчы стал подвергаться обструкции со стороны трибун, оон аңгыда уржуктары негелделер немешкен база игровой формой в играх за клуб. Күзүн 2016 чылда, «Локомотив» турнир таблицаның ортузунга турган база имел теоретические шансы на еврокубки, в которых к тому же и не играл. В этот момент, к Самедову стал проявлять интерес лидирующий на тот «Спартак», который является принципиальным соперником «железнодорожников». Түңнелинде, вступил в конфликт с вернувшимся на тренерский мостик, [[Сёмин, Юрий Павлович|Юрием Сёминым]] база был отстранён от матчей команды<ref name="О Сёмине на rsport.ria.ru">''Елена Вайцеховская''. [https://rsport.ria.ru/russia2018_interview/20180529/1137433914.html Александр Самедов: «Разногласия с Сёминым между нами и останутся».] Агентство спортивных новостей «[[Р-Спорт]]» // rsport.ria.ru (29 мая 2018 года)</ref>. === «Спартак» ээп келири === [[Файл:Spkr-30.jpg|thumb|right|170px|Самедов «Спартака» тургузуунда]] 16 январь 2017 чылда Самедов 12 чыл болганда москваның «Спартак» ээп келген<ref name="Интервью на championat.com" /><ref name="Контракт со Спартаком на spartak.com">[https://spartak.com/main/news/98096/ Александр Самедов подписал контракт со «Спартаком».] Официальный сайт [[Спартак (футбольный клуб, Москва)|ФК «Спартак» (Москва)]] // Spartak.com (16 января 2017 года)</ref>. <blockquote>«Испытываю огромное волнение и одновременно радость в связи с возвращением в родной клуб спустя 12 лет. Надеюсь, нет, даже уверен — в „Спартаке“ у меня всё получится!»<ref name="Контракт со Спартаком на spartak.com" /><ref>[https://www.championat.com/football/news-2690638-samedov-ispytyvaju-volnenie-uveren--v-spartake-u-menja-vsjo-poluchitsja.html Самедов: «Испытываю волнение, уверен — в „Спартаке“ у меня всё получится».] // [[Championat.com]] (16 января 2017 года)</ref></blockquote> Бир дугаар матч ээп келген соонда 5 март 2017 чылда 18 дугаар ээлчегге «[[Краснодар (футбол клуб)|Краснодарга]]» удур (2:2) эрттирген<ref>[https://soccerway.com/matches/2017/03/05/russia/premier-league/fk-krasnodar/fk-spartak-moskva/2246377 Краснодар vs. Спартак Москва — 5 Март 2017 — Soccerway]</ref>. Бир дугаар голду ээп келген соонда 12 март 2017 чылда бажың матчта 19 дугаар ээлчег «[[Анжи]]» удур (1:0) киир тепкен, бо гол «Спартак» тиилээрин дузалашкан<ref>[https://soccerway.com/matches/2017/03/12/russia/premier-league/fk-spartak-moskva/anzhi-makhachkala/2246385 Спартак Москва vs. Анжи Махачкала — 12 Март 2017 — Soccerway]</ref>. 16 апрель 2017 чылда бажың матчта 23 дугаар тур [[Санкт-Петербург|петербургтуң]] «[[Зенит (футбол клуб, Санкт-Петербург)|Зенитке]]» удур (2:1), тиилелге голду киир тепкен<ref>[https://soccerway.com/matches/2017/04/16/russia/premier-league/fk-spartak-moskva/fk-zenit-sankt-petersburg/2246417 Спартак Москва vs. Зенит Санкт-Петербург — 16 Апрель 2017 — Soccerway]</ref>. 13 май 2017 чылда аалчы матчта 28 дугаар тур «[[Амкар]]а» удур (1:0) база катап тиилелге голду киир тепкен<ref>[https://soccerway.com/matches/2017/05/13/russia/premier-league/fk-amkar-perm/fk-spartak-moskva/2246457 Амкар Пермь vs. Спартак Москва — 13 Май 2017 — Soccerway]</ref>. 13 сентябрь 2017 чылда аалчы матчта 1 дугаар тур [[УЕФА чемпионнар лигазы 2017/2018. Групповой этап#Группа E|E бөлүк]] [[УЕФА чемпионнар лигазы|Чемпионнар лигазының]] «[[Марибор (футбол клуб)|Мариборга]]» удур (1:1) голду киир тепкен<ref>[https://soccerway.com/matches/2017/09/13/europe/uefa-champions-league/nk-maribor/fk-spartak-moskva/2579357 Марибор vs. Спартак Москва — 13 Сентябрь 2017 — Soccerway]</ref>. 5 январь 2019 чылда ийи таланың дугурушканы-биле контрактыны күш чок болдурган<ref>[https://spartak.com/news/2019-01-05-aleksandr_samedov_zhelayu_spartaku_bolshikh_pobed/ Александр Самедов: «Желаю „Спартаку“ больших побед»] // Spartak.com, (5 января 2019)</ref>. === «Крылья Советов» === 13 январь 2019 чылда хостуг агент эргезинде «[[Крылья Советов (футбол клуб, Самара)|Крылья Советов]]»-биле керээ чарган<ref>[http://www.sport-express.ru/football/rfpl/reviews/chempionat-rossii-rpl-10-yanvarya-2019-krylya-sovetov-shikunov-samedov-ananidze-denisov-shishkin-bozhovich-1498857 Александр Шикунов: "Нас уже переименовывают в «Крылья Самедов»]</ref><ref>[http://www.kc-camapa.ru/cgi-bin/newsprn.cgi?16838 Александр Самедов стал игроком «Крыльев Советов»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190113182330/http://www.kc-camapa.ru/cgi-bin/newsprn.cgi?16838 |date=2019-01-13 }}</ref>. 2 март 2019 чылда чаа клуб дээш 13 дугаар тур матчта Россий Премьер-лига москваның «Локомотив» удур (2:2) дебют кылган, старт тургузугга үнген база бо-ла матчта [[Ананидзе, Джано|Джано Ананидзеже]] гол дамчыдарын кылган<ref>{{Cite web|url=https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/premier_league/stats/turnir_14586/game_1380660431|title=Локомотив — Крылья Советов (2:2) 2 марта. Чемпионат России 2018-19. Протокол матча|publisher=[[Sportbox.ru]]|website=www.news.sportbox.ru|date=2019-03-02}}</ref>. 21 июнь 2019 чылда «Крылья Советов» контрактының төнер хараазы-биле каапкаш барган<ref>{{Cite web|url=https://www.sports.ru/football/1075645495.html|title=Самедов покинул «Крылья Советов»|publisher=«[[Sports.ru]]»|website=www.sports.ru|date=2019-07-21|accessdate=2019-07-21}}</ref>. «Крылья» дээш Россия чемпионадында 9 матчтарны ойнаан база 4 гол пас берген. === Карьера доозары, «Знамя» === 30 июль 2019 чылда футболчу карьера доозары дугайында дыңнаткан<ref>{{Cite web|url=https://sport-express.ru/football/rfpl/news/aleksandr-samedov-obyavil-o-zavershenii-karery-1569738/|title=Александр Самедов объявил о завершении карьеры|publisher=«[[Спорт-Экспресс]]»|website=www.sport-express.ru|date=2019-07-30|accessdate=2019-07-30}}</ref>. Ай болгаш [[Первенство России среди любительских футбольных клубов|III, любительский дивизион]] клубтуң ойнакчызы апарган [[Знамя (футбол клуб, Ногинск)|«Знамя» Ногинск]]<ref>[https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/spbnews_NI1068945_Samedov_stal_igrokom_rossijskoj_komandy_iz_chetvertogo_diviziona Самедов стал игроком российской команды из четвертого дивизиона]</ref>. == Чыындыда == == Чедиишкиннери == '''<big>Командалар</big>''' ; «Спартак» * [[Футболга Россия чемпионады|Россия чемпиону]]: [[Футболга Россия чемпионады 2016/2017|2016/17]] * Россия чемпионадының хүлер призёру: [[Футболга Россия чемпионады 2002|2002]], [[Футболга Россия чемпионады 2017/2018|2017/18]] * [[Футболга Россия кубогу|Россия кубогунуң]] эдилекчизи: [[Футболга Россия кубогу 2002/2003|2002/03]] * [[Футболга Россия суперкубогу|Россия суперкубогунуң]] эдилекчизи: [[Футболга Россия суперкубогу 2017|2017]]<ref name="NW2017" /> ; «Локомотив» * Россия чемпионадының хүлер призёру '''(3)''': [[Футболга Россия чемпионады 2005|2005]], [[Футолга Россия чемпионады 2006|2006]], [[Футболга Россия чемпионады 2013/2014|2013/14]] * [[Футболга Россия кубогу|Россия кубогунуң]] эдилекчизи '''(3)''': [[Футболга Россия кубогу 2006/2007|2006/07]], [[Футболга Россия кубогу 2014/2015|2014/15]], [[Футболга Россия кубогу 2016/2017|2016/17]] '''<big>Амы-хуу</big>''' * [[Россия Федерация Президентиниң Хүндүлел бижии]] ([[27 июль]] [[2018 чыл]]да) — ''за большой вклад в развитие отечественного футбола и высокие спортивные достижения''<ref>[http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201807300019?index=1&rangeSize=1 Распоряжение Президента Российской Федерации от 27 июля 2018 года № 200-рп «О награждении Почётной грамотой Президента Российской Федерации спортсменов и специалистов спортивной сборной команды Российской Федерации по футболу»]</ref> * [[РФС]] «[[Россия чемпионадының 33 эң эки футболчуларның даңзызы|сезоннуң 33 эң эки ойнакчылары]]» национал шаңналдың лауреады — ('''5'''): [[Футболга Россия Чемпионады 2009|2009]] (№ 3), [[Футболга Россия Чемпионады 2011/2012|2011/12]] (№ 1), [[Футболга Россия Чемпионады 2013/2014|2013/14]] (№ 2), [[Футболга Россия Чемпионады 2015/2016|2015/16]] (№ 3), [[Футболга Россия Чемпионады 2016/2017|2016/17]] (№ 3)<ref>{{cite web |url=https://www.rfs.ru/news/202032 |title=Список 33-х лучших футболистов |date=2017-05-22 |work= |publisher=Официальный сайт [[Российский футбольный союз|«Российского футбольного союза» (РФС)]] // rfs.ru |accessdate=2017-05-22 |archiveurl=http://peeep.us/27af587d |archivedate=2017-05-22}}</ref>. * [[Игорь Нетто клуву|Игорь Нетто клувунуң]] кежигүнү (2018) == Статистика == === Клуб === {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:beige" |- style="background:beige" !rowspan="2" width=130|Клуб !rowspan="2"|Сезон !colspan="3"|Лига !colspan="2"|Кубоктар !colspan="3"|Еврокубоктар !colspan="2"|Түңү |- style="background:beige" !Турнир !Оюннар !Голдар !Оюннар !Голдар !Турнир !Оюннар !Голдар !Оюннар !Голдар |- |rowspan="5" align=center valign=center|'''[[Спартак (футбольный клуб, Москва)|Спартак]]''' |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2002|2002]] |align="center" rowspan="4"|Премьер-лига |align="center"|1 |align="center"|0 |align="center"|0 |align="center"|0 |align="center"|[[Лига чемпионов УЕФА 2002/2003|ЛЧ]] |align="center"|0 |align="center"|0 !1 !0 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2003|2003]] |align="center"|6 |align="center"|0 |align="center"|5 |align="center"|0 |align="center"|[[Кубок УЕФА 2003/2004|КУ]] |align="center"|0 |align="center"|0 !11 !0 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2004|2004]] |align="center"|29 |align="center"|6 |align="center"|2 |align="center"|0 |align="center"|[[Кубок УЕФА 2003/2004|КУ]], [[Кубок Интертото 2004|КИ]] |align="center"|2 |align="center"|1 !33 !7 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2005|2005]] |align="center"|11 |align="center"|0 |align="center"|2 |align="center"|1 |align="center"| |align="center"|- |align="center"|- !13 !1 |- style="background:lemonchiffon" ! Итого !! !! 47 !! 6 !! 9 !! 1 !! !! 2 !! 1 !! 58 !! 8 |- |rowspan="5" align=center valign=center|'''[[Локомотив (футбольный клуб, Москва)|Локомотив]]''' |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2005|2005]] |align="center" rowspan="4"|Премьер-лига |align="center"|9 |align="center"|0 |align="center"|0 |align="center"|0 |align="center"|[[Лига чемпионов УЕФА 2005/2006|ЛЧ]], [[Кубок УЕФА 2005/2006|КУ]] |align="center"|6 |align="center"|1 !15 !1 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2006|2006]] |align="center"|13 |align="center"|0 |align="center"|1 |align="center"|0 |align="center"|[[Кубок УЕФА 2006/2007|КУ]] |align="center"|2 |align="center"|0 !16 !0 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2007|2007]] |align="center"|23 |align="center"|3 |align="center"|4 |align="center"|0 |align="center"|[[Кубок УЕФА 2007/2008|КУ]] |align="center"|6 |align="center"|1 !33 !4 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2008|2008]] |align="center"|4 |align="center"|0 |align="center"|0 |align="center"|0 |align="center"| |align="center"|- |align="center"|- !4 !0 |- style="background:lemonchiffon" ! Итого !! !! 49 !! 3 !! 5 !! 0 !! !! 14 !! 2 !! 68 !! 5 |- |rowspan="3" align=center valign=center|'''[[Москва (футбольный клуб)|Москва]]''' |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2008|2008]] |align="center" rowspan="2"|Премьер-лига |align="center"|17 |align="center"|2 |align="center"|2 |align="center"|0 |align="center"|[[Кубок УЕФА 2008/2009|КУ]] |align="center"|4 |align="center"|2 !23 !4 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2009|2009]] |align="center"|27 |align="center"|5 |align="center"|3 |align="center"|0 |align="center"| |align="center"|- |align="center"|- !30 !5 |- |- style="background:lemonchiffon" ! Итого !! !! 44 !! 7 !! 5 !! 0 !! !! 4 !! 2 !! 53 !! 9 |- |rowspan="3" align=center valign=center|'''[[Динамо (футбольный клуб, Москва)|Динамо]]''' |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2010|2010]] |align="center" rowspan="2"|Премьер-лига |align="center"|27 |align="center"|3 |align="center"|2 |align="center"|1 |align="center"| |align="center"|- |align="center"|- !29 !4 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2011/2012|2011/12]] |align="center"|43 |align="center"|6 |align="center"|6 |align="center"|0 |align="center"| |align="center"|- |align="center"|- !49 !6 |- style="background:lemonchiffon" ! Итого !! !! 70 !! 9 !! 8 !! 1 !! !!0!!0!! 78 !! 10 |- |rowspan="6" align=center valign=center|'''[[Локомотив (футбольный клуб, Москва)|Локомотив]]''' |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2012/2013|2012/13]] |align="center" rowspan="5"|Премьер-лига |align="center"|26 |align="center"|2 |align="center"|1 |align="center"|0 |align="center"| |align="center"|- |align="center"|- !27 !2 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2013/2014|2013/14]] |align="center"|30 |align="center"|7 |align="center"|0 |align="center"|0 |align="center"| |align="center"|- |align="center"|- !30 !7 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2014/2015|2014/15]] |align="center"|29 |align="center"|4 |align="center"|5 |align="center"|0 |align="center"|[[Лига Европы УЕФА 2014/2015|ЛЕ]] |align="center"|2 |align="center"|0 !36 !4 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2015/2016|2015/16]] |align="center"|28 |align="center"|9 |align="center"|1 |align="center"|0 |align="center"|[[Лига Европы УЕФА 2015/2016|ЛЕ]] |align="center"|8 |align="center"|5 !37 !14 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2016/2017|2016/17]] |align="center"|15 |align="center"|4 |align="center"|2 |align="center"|1 |align="center"| |align="center"|- |align="center"|- !17 !5 |- style="background:lemonchiffon" ! Итого !! !!128!!26!! 9 !! 1 !! !! 10 !! 5 !! 147 !!32 |- style="background:lemonchiffon" ! Итого за «Локомотив» !! !! !!177!! 29 !! 14 !! 1 !! !! 24 !! 7 !!215 !!37 |- style="background:beige" |- |rowspan="4" align=center valign=center|'''[[Спартак (футбольный клуб, Москва)|Спартак]]''' |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2016/2017|2016/17]] |align="center" rowspan="3"|Премьер-лига |align="center"|10 |align="center"|3 |align="center"|0 |align="center"|0 |align="center"|[[Лига Европы УЕФА 2016/2017|ЛЕ]] |align="center"|0 |align="center"|0 !10 !3 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2017/2018|2017/18]] |align="center"|21 |align="center"|2 |align="center"|3 |align="center"|0 |align="center"|[[Лига чемпионов УЕФА 2017/2018|ЛЧ]] |align="center"|4 |align="center"|1 !28 !3 |- |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2018/2019|2018/19]] |align="center"|8 |align="center"|0 |align="center"|1 |align="center"|0 |align="center"|[[Лига чемпионов УЕФА 2018/2019|ЛЧ]], [[Лига Европы УЕФА 2018/2019|ЛЕ]] |align="center"|3 |align="center"|0 !12 !0 |- style="background:lemonchiffon" ! Итого !! !!39!!5!! 4 !! 0 !! !! 7 !! 1 !! 50 !!6 |- style="background:lemonchiffon" ! Итого за «Спартак» !! !! !!86!! 11 !! 13 !! 1 !! !! 9 !! 2 !! 108 !! 14 |- |rowspan="2" align=center valign=center|'''[[Крылья Советов (футбольный клуб, Самара)|Крылья Советов]]''' |align="center"|[[Чемпионат России по футболу 2018/2019|2018/19]] |align="center"|Премьер-лига |align="center"|9 |align="center"|0 |align="center"|0 |align="center"|0 |align="center"| |align="center"|- |align="center"|- !9 !0 |- style="background:lemonchiffon" ! Итого !! !!9!!0!! 0 !! 0 !! !! 0 !! 0 !! 9!!0 |- style="background:beige" !colspan="3"| Всего за карьеру !! 386 !! 56 !! 40 !! 3 !! !! 37 !! 11 !! 463 !! 70 |} ==== Чыынды ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !rowspan="10" align=center valign=center|'''{{Флаг России|20px}}[[Футболга Россияның чыынды|Россия]]''' !rowspan="2"|Чыл !colspan="2"|[[Футболга делегей чемпионады|Шилилге матчтар ДЧ]] !colspan="2"|[[Футболга делегей чемпионады|Финал матчтар ДЧ]] !colspan="2"|[[Футболга Европа чемпионады|Шилилге матчтар ЕЧ]] !colspan="2"|[[футболга Европа чемпионады|Финал матчтар ЕЧ]] !colspan="2"|[[Конфедерациялар кубогу]] !colspan="2"|[[Эш хуу матч|Эш хуу матчтар]] !colspan="2"|Шуптузу |- !Оюннар!!Голдар!!Оюннар!!Голдар!!Оюннар!!Голдар!!Оюннар!!Голдар!!Оюннар!!Голдар!!Оюннар!!Голдар!!Оюннар!!Голдар |- |2011 |0||0||0||0||2||0||0||0||0||0||0||0||2||0 |- |2012 |3||0||0||0||0||0||0||0||0||0||1||0||4||0 |- |2013 |5||2||0||0||0||0||0||0||0||0||2||1||7||3 |- |2014 |0||0||3||0||2||0||0||0||0||0||6||0||11||0 |- |2015 |0||0||0||0||0||0||0||0||0||0||2||0||2||0 |- |2016 |0||0||0||0||0||0||1||0||0||0||8||2||9||2 |- |2017 |0||0||0||0||0||0||0||0||3||1||6||0||9||1 |- |2018 |0||0||5||0||0||0||0||0||0||0||4||1||9||1 |- !colspan="2"|Всего за карьеру !|8||2||8||0||4||0||1||0||3||1||29||4||53||7 |} {{Hider |title = Матчи Александра Самедова за сборную России |hidden = 1 |content = {{{!}} class="wikitable" style="font-size: 95%" {{!}}- {{!}} align=center width=50{{!}}'''№''' {{!}} align=center width=125{{!}}'''Дата''' {{!}} align=center width=165{{!}}'''Соперник''' {{!}} align=center width=100{{!}}'''Счёт''' {{!}} align=center width=100{{!}}'''Голы Самедова''' {{!}} align=center width=300{{!}}'''Турнир''' {{!}}- {{!}}align=center{{!}}1 {{!}}7 октября 2011 {{!}}{{Флаг Словакии}} [[Сборная Словакии по футболу|Словакия]] {{!}}align=center{{!}}1:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}[[Чемпионат Европы по футболу 2012 (отборочный турнир)|Отборочные матчи ЧЕ-2012]] {{!}}- {{!}}align=center{{!}}2 {{!}}11 октября 2011 {{!}}{{Флаг Андорры}} [[Сборная Андорры по футболу|Андорра]] {{!}}align=center{{!}}6:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Отборочные матчи ЧЕ-2012 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}3 {{!}}15 августа 2012 {{!}}{{Флаг Кот-д'Ивуара}} [[Сборная Кот-д’Ивуара по футболу|Кот-д’Ивуар]] {{!}}align=center{{!}}1:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}[[Товарищеский матч]] {{!}}- {{!}}align=center{{!}}4 {{!}}11 сентября 2012 {{!}}{{Флаг Израиля}} [[Сборная Израиля по футболу|Израиль]] {{!}}align=center{{!}}4:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}[[Чемпионат мира по футболу 2014 (отборочный турнир, УЕФА)|Отборочные матчи ЧМ-2014]] {{!}}- {{!}}align=center{{!}}5 {{!}}12 октября 2012 {{!}}{{Флаг Португалии}} [[Сборная Португалии по футболу|Португалия]] {{!}}align=center{{!}}1:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Отборочные матчи ЧМ-2014 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}6 {{!}}16 октября 2012 {{!}}{{Флаг Азербайджана (1991-2013)}} [[Сборная Азербайджана по футболу|Азербайджан]] {{!}}align=center{{!}}1:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Отборочные матчи ЧМ-2014 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}7 {{!}}14 августа 2013 {{!}}{{Флаг Северной Ирландии}} [[Сборная Северной Ирландии по футболу|Северная Ирландия]] {{!}}align=center{{!}}0:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Отборочные матчи ЧМ-2014 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}8 {{!}}6 сентября 2013 {{!}}{{Флаг Люксембурга}} [[Сборная Люксембурга по футболу|Люксембург]] {{!}}align=center{{!}}4:1 {{!}}align=center{{!}}1 {{!}}Отборочные матчи ЧМ-2014 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}9 {{!}}10 сентября 2013 {{!}}{{Флаг Израиля}} [[Сборная Израиля по футболу|Израиль]] {{!}}align=center{{!}}3:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Отборочные матчи ЧМ-2014 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}10 {{!}}11 октября 2013 {{!}}{{Флаг Люксембурга}} [[Сборная Люксембурга по футболу|Люксембург]] {{!}}align=center{{!}}4:0 {{!}}align=center{{!}}1 {{!}}Отборочные матчи ЧМ-2014 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}11 {{!}}15 октября 2013 {{!}}{{Флаг Азербайджана (1991-2013)}} [[Сборная Азербайджана по футболу|Азербайджан]] {{!}}align=center{{!}}1:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Отборочные матчи ЧМ-2014 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}12 {{!}}15 ноября 2013 {{!}}{{Флаг Сербии}} [[Сборная Сербии по футболу|Сербия]] {{!}}align=center{{!}}1:1 {{!}}align=center{{!}}1 {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}13 {{!}}19 ноября 2013 {{!}}{{Флаг Южной Кореи}} [[Сборная Южной Кореи по футболу|Южная Корея]] {{!}}align=center{{!}}2:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}14 {{!}}5 марта 2014 {{!}}{{Флаг Армении}} [[Сборная Армении по футболу|Армения]] {{!}}align=center{{!}}2:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}15 {{!}}26 мая 2014 {{!}}{{Флаг Словакии}} [[Сборная Словакии по футболу|Словакия]] {{!}}align=center{{!}}1:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}16 {{!}}31 мая 2014 {{!}}{{Флаг Норвегии}} [[Сборная Норвегии по футболу|Норвегия]] {{!}}align=center{{!}}1:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}17 {{!}}6 июня 2014 {{!}}{{Флаг Марокко}} [[Сборная Марокко по футболу|Марокко]] {{!}}align=center{{!}}2:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}18 {{!}}17 июня 2014 {{!}}{{Флаг Южной Кореи|20px}} [[Сборная Южной Кореи по футболу|Южная Корея]] {{!}}align=center{{!}}1:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}[[Чемпионат мира по футболу 2014|Финальные матчи ЧМ-2014]] {{!}}- {{!}}align=center{{!}}19 {{!}}22 июня 2014 {{!}}{{Флаг Бельгии|20px}} [[Сборная Бельгии по футболу|Бельгия]] {{!}}align=center{{!}}0:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Финальные матчи ЧМ-2014 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}20 {{!}}27 июня 2014 {{!}}{{Флаг Алжира|20px}} [[Сборная Алжира по футболу|Алжир]] {{!}}align=center{{!}}1:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Финальные матчи ЧМ-2014 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}21 {{!}}3 сентября 2014 {{!}}{{Флаг Азербайджана}} [[Сборная Азербайджана по футболу|Азербайджан]] {{!}}align=center{{!}}4:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}22 {{!}}8 сентября 2014 {{!}}{{Флаг Лихтенштейна}} [[Сборная Лихтенштейна по футболу|Лихтенштейн]] {{!}}align=center{{!}}4:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}[[Чемпионат Европы по футболу 2016 (отборочный турнир)|Отборочные матчи ЧЕ-2016]] {{!}}- {{!}}align=center{{!}}23 {{!}}9 октября 2014 {{!}}{{Флаг Швеции}} [[Сборная Швеции по футболу|Швеция]] {{!}}align=center{{!}}1:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Отборочные матчи ЧЕ-2016 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}24 {{!}}18 ноября 2014 {{!}}{{Флаг Венгрии}} [[Сборная Венгрии по футболу|Венгрия]] {{!}}align=center{{!}}2:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}25 {{!}}31 марта 2015 {{!}}{{Флаг Казахстана}} [[Сборная Казахстана по футболу|Казахстан]] {{!}}align=center{{!}}0:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}26 {{!}}14 ноября 2015 {{!}}{{Флаг Португалии}} [[Сборная Португалии по футболу|Португалия]] {{!}}align=center{{!}}1:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}27 {{!}}26 марта 2016 {{!}}{{Флаг Литвы}} [[Сборная Литвы по футболу|Литва]] {{!}}align=center{{!}}3:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}28 {{!}}29 марта 2016 {{!}}{{Флаг Франции}} [[Сборная Франции по футболу|Франция]] {{!}}align=center{{!}}2:4 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}29 {{!}}1 июня 2016 {{!}}{{Флаг Чехии}} [[Сборная Чехии по футболу|Чехия]] {{!}}align=center{{!}}1:2 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}30 {{!}}20 июня 2016 {{!}}{{Флаг Уэльса}} [[Сборная Уэльса по футболу|Уэльс]] {{!}}align=center{{!}}0:3 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}[[Чемпионат Европы по футболу 2016|Финальные матчи ЧЕ-2016]] {{!}}- {{!}}align=center{{!}}31 {{!}}31 августа 2016 {{!}}{{Футбол|Турция}} {{!}}align=center{{!}}0:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}32 {{!}}6 сентября 2016 {{!}}{{Футбол|Гана}} {{!}}align=center{{!}}1:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}33 {{!}}9 октября 2016 {{!}}{{Футбол|Коста-Рика}} {{!}}align=center{{!}}3:4 {{!}}align=center{{!}}1 {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}34 {{!}}10 ноября 2016 {{!}}{{Футбол|Катар}} {{!}}align=center{{!}}1:2 {{!}}align=center{{!}}1 {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}35 {{!}}15 ноября 2016 {{!}}{{Футбол|Румыния}} {{!}}align=center{{!}}1:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}36 {{!}}24 марта 2017 {{!}}{{Футбол|Кот-д'Ивуар}} {{!}}align=center{{!}}0:2 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}37 {{!}}28 марта 2017 {{!}}{{Футбол|Бельгия}} {{!}}align=center{{!}}3:3 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}38 {{!}}5 июня 2017 {{!}}{{Футбол|Венгрия}} {{!}}align=center{{!}}3:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}39 {{!}}9 июня 2017 {{!}}{{Футбол|Чили}} {{!}}align=center{{!}}1:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}40 {{!}}17 июня 2017 {{!}}{{Футбол|Новая Зеландия}} {{!}}align=center{{!}}2:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}[[Кубок конфедераций 2017]] {{!}}- {{!}}align=center{{!}}41 {{!}}21 июня 2017 {{!}}{{Футбол|Португалия}} {{!}}align=center{{!}}0:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Кубок конфедераций 2017 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}42 {{!}}24 июня 2017 {{!}}{{Футбол|Мексика}} {{!}}align=center{{!}}1:2 {{!}}align=center{{!}}1 {{!}}Кубок конфедераций 2017 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}43 {{!}}7 октября 2017 {{!}}{{Футбол|Южная Корея}} {{!}}align=center{{!}}4:2 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}44 {{!}}10 октября 2017 {{!}}{{Флаг Ирана}} [[Сборная Ирана по футболу|Иран]] {{!}}align=center{{!}}1:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}45 {{!}}23 марта 2018 {{!}}{{Флаг Бразилии}} [[Сборная Бразилии по футболу|Бразилия]] {{!}}align=center{{!}}0:3 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}46 {{!}}27 марта 2018 {{!}}{{Флаг Франции}} [[Сборная Франции по футболу|Франция]] {{!}}align=center{{!}}1:3 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}47 {{!}}30 мая 2018 {{!}}{{Футбол|Австрия}} {{!}}align=center{{!}}0:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}48 {{!}}5 июня 2018 {{!}}{{Футбол|Турция}} {{!}}align=center{{!}}1:1 {{!}}align=center{{!}}1 {{!}}Товарищеский матч {{!}}- {{!}}align=center{{!}}49 {{!}}14 июня 2018 {{!}}{{Футбол|Саудовская Аравия}} {{!}}align=center{{!}}5:0 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}[[Чемпионат мира по футболу 2018|Финальные матчи ЧМ-2018]] {{!}}- {{!}}align=center{{!}}50 {{!}}19 июня 2018 {{!}}{{Футбол|Египет}} {{!}}align=center{{!}}3:1 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Финальные матчи ЧМ-2018 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}51 {{!}}25 июня 2018 {{!}}{{Футбол|Уругвай}} {{!}}align=center{{!}}0:3 {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Финальные матчи ЧМ-2018 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}52 {{!}}1 июля 2018 {{!}}{{Футбол|Испания}} {{!}}align=center{{!}}1:1 (4:3 по [[Пенальти|пен.]]) {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Финальные матчи ЧМ-2018 {{!}}- {{!}}align=center{{!}}53 {{!}}7 июля 2018 {{!}}{{Футбол|Хорватия}} {{!}}align=center{{!}}2:2 (3:4 по [[Пенальти|пен.]]) {{!}}align=center{{!}}— {{!}}Финальные матчи ЧМ-2018 {{!}}} |title-style = color: #1E90FF; background-color: white; border: 1px #aaaaaa solid |content-style = text-align: left }} '''Шуптузу: 53 матчтар / 7 голдар; 24 тиилелгелер, 14 хайымнар, 15 уттуруглар.''' == Демдеглелдер == {{демдеглелдер|2}} == Шөлүглер == * {{fclm|146}} * {{SpartakM|aleksandr_samedov}} * [https://www.rfs.ru/national/players/samedov-alexander Профиль] на сайте «[[Российский футбольный союз|Российского футбольного союза]]» {{Даштыкы шөлүглер}} {{ВС}} {{Россия на ЧМ 2014}} {{Россия на ЧЕ 2016}} {{Россия на КК 2017}} {{Россия на ЧМ 2018}} [[Аңгылал:Россияның футболчулары]] [[Аңгылал:Футболга Россияның чыынды ойнакчылары]] [[Аңгылал:ФК «Спартак» Москваның ойнакчылары]] [[Аңгылал:ФК «Локомотив» Москваның ойнакчылары]] [[Аңгылал:ФК «Москва» ойнакчылары]] [[Аңгылал:ФК «Динамо» Москваның ойнакчылары]] [[Аңгылал:ФК «Крылья Советов» ойнакчылары]] [[Аңгылал:Россияның спорт мастерлери]] [[Аңгылал:Москваның күш культура академиязының доозукчулары]] 3ol1s3tetk0sat4f04opaja9mmr2izd Араб дыл 0 12320 48305 45528 2024-11-12T21:19:58Z InternetArchiveBot 7061 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 48305 wikitext text/x-wiki {{Дыл | имя = Арабский язык | самоназвание = اَلْعَرَبِيَّةُ | страны = [[Алжир]], [[Бахрейн]], [[Египет]], [[Западная Сахара]], [[Иордания]], [[Ирак]], [[Йемен]], [[Катар]], [[Кувейт]], [[Ливан]], [[Ливия]], [[Мавритания]], [[Марокко]], [[Объединённые Арабские Эмираты|ОАЭ]], [[Оман]], [[Палестинская национальная администрация|Палестинские территории]], [[Саудовская Аравия]], [[Сирия]], [[Судан]], [[Тунис]] — большинство населения;<br> [[Джибути]], [[Иран]], [[Коморские Острова]], [[Мали]], [[Сомали]] — значительная часть населения;<br> [[Испания]], [[Израиль]], [[Кения]], [[Нигер]], [[Сенегал]], [[Танзания]], [[Турция]], [[Чад]], [[Эритрея]], [[Южный Судан]], [[Азербайджан]] — незначительные или крайне малые группы населения | регионы = [[Арабский мир]] | официальный язык = {{Флагификация|Алжир}},<br> {{Флагификация|Бахрейн}},<br> {{Флагификация|Джибути}},<br> {{Флагификация|Египет}},<br> {{Флагификация|Израиль}},<br> {{Флагификация|Иордания}},<br> {{Флагификация|Ирак}},<br> {{Флагификация|Йемен}},<br> {{Флагификация|Катар}},<br> {{Флагификация|Коморы}},<br> {{Флагификация|Кувейт}},<br> {{Флагификация|Ливан}},<br> {{Флагификация|Ливия}},<br> {{Флагификация|Мавритания}},<br> {{Флагификация|Марокко}},<br> {{Флагификация|ОАЭ}},<br> {{Флагификация|Оман}},<br> {{Флагификация|Саудовская Аравия}},<br> {{Флагификация|Сирия}},<br> {{Флагификация|Сомали}},<br> {{Флагификация|Судан}},<br> {{Флагификация|Тунис}},<br> {{Флагификация|Чад}},<br> {{Флагификация|Эритрея}},<br> Частично признанные или непризнанные государства:<br> {{Флагификация|Западная Сахара}}<br> {{Флагификация|Государство Палестина}}<br> {{Флагификация|Сомалиленд}}<br> | регулирующая организация = {{Флаг ООН}} [[ООН]], <br> [[Африканский Союз]], <br> [[Организация Исламского сотрудничества|ОИС]], <br>[[Файл:Flag of the Arab League.svg|border|22px]] [[Лига арабских государств|ЛАГ]], <br> [[Файл:GCC Flag.svg|border|22px]] [[Совет сотрудничества арабских государств Персидского залива|ССАГПЗ]], <br> [[Агадирское соглашение]] <br> Регулирующие организации: [[Марокканская Королевская Академия]] ([[Марокко]])<br> [[Иорданская академия арабского языка]] ([[Иордания]])<br> [[Академия наук Ирака]] ([[Ирак]])<br> [[Академия арабского языка в Хартуме]] ([[Судан]])<br> [[Фонд «Дом мудрости»]] ([[Тунис]])<br> [[Ливийская академия арабского языка]] ([[Ливия]])<br> [[Израильская академия арабского языка]] ([[Израиль]]). | число носителей = ок. 310 млн<ref name=e21>{{cite web|title=Arabic – Ethnologue|url=https://www.ethnologue.com/language/ara|website=Ethnologue|publisher=Simons, Gary F. and Charles D. Fennig (eds.). 2018. Ethnologue: Languages of the World, 21st edition|access-date=21 February 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20160105171142/https://www.ethnologue.com/language/ara|archive-date=5 January 2016}}</ref> (как родной);<br>ок. 270 млн (как второй)<ref name=e21/> | рейтинг = 5 | статус = | вымер = | категория = [[Языки Африки]] [[Языки Евразии]] | классификация = [[Афразийские языки|афразийская макросемья]] : [[Семитские языки|семитская семья]] :: [[Западносемитские языки|западносемитская ветвь]] ::: центральносемитская группа :::: [[Аравийские языки|аравийская подгруппа]] | письмо = [[арабский алфавит]]<br> | ГОСТ 7.75–97 = ара 050 | ISO1 = ar | ISO2 = ara | ISO3 = ara }} '''Ара́б дыл''' (اللُّغَةُ العَرَبِيَّة‎ [ʔal̪l̪uɣat̪u‿l̪ʕarabijja] дыңнаар) — афразий дылдарның семит өг-бүлезинче кирип турар. Бүдүн делегейде араб дыл болгаш ооң янзы-бүрү хевирлеринде (диалектилеринде) чугааланып турар улустуң саны 310 сая хире (төрээн дыл), и 270 сая хире кижи араб дылды ийи дугаар дыл кылдыр ажыглап турар. Классиктиг араб дыл дээрге-ле Коранның дылы болуп турар — ислам чүдүлгеде каш санныг улустуң кызыгаарлыг ажыглалында, бүдүн делегейде ындыг улустуң ниити саны 1,57 млрд хире кижи ). Араб дылдың бижии араб алфавитте үндезинелеттинген. Ол болза Каттышкан Нациялар Организациязының (КНО) алды албан болгаш ажылчын дылдарның бирээзи болуп турар. Бүгү абар чурттарның албан дылы ( Иракта курд дыл биле кады). Оон аңгыда, Израиль, Чада, Эритреи, Джибути, Сомалиленда, Сомали болгаш Комор Ортулуктарда база албан дыл болуп турар. декабрь 18 — КНО-да араб дыл хүнү. == Диалектилери == Амгы араб чугаа дылы 5 бөлүк диалектилеге чарлып турар, дыл эртеминде барык аңгы дылдар деп бодал база бар: * магриб диалектиниң бөлүү; * египетско-судан араб дыл; * сиро-месопотам араб дыл; * аравий диалектиниң бөлүү; * ортаакы азиат диалектиниң бөлүү. Магриб дыл барыын бөлүкке хамааржыр, өскелери  — араб дылдарның болгаш ооң диалектилериниң мурнуу бөлүүнге хамааржыр («Дыл болгаш диалект» деп айтырыгны көр); араб дылдар эртеминде «диалект» деп сөстү ажыглаза чүүлдүг (لهجة‎). Литературлуг дыл (барыын араб дылдар эртеминде {{Lang-en|Modern Standard Arabic}}, «амгы стандарт араб дыл» амгы делегейде болгаш эртемде дыка хөй чүүлдерге хамаарыштыр сөстерниң курлавырын чаңгыс аай чыып каан, ындыг-даа болза чамдык кезек чурттарда чугаада ховар ажыглаар болуп турар. [[Файл:Afroasiatic_languages-ru.svg|солагай|мини|290x290пкс|Афразийские языки]] [[Файл:Arabic_Swadesh_list_1-100.webm|мини|Араб дылга Сводештиң даңзызы (1-100)]] == Бижии == Араб бижик оң таладан солагай талаже бижиир. Араб бижикте латин болгаш кирилл бижиктерге бодаарга, улуг үжүк чок, ынчангаш кижилер, черлер аттары болгаш домактың эгезинде сөстер өске сөстер ышкаш бичии үжүктер-биле бижиттинер. Бижик демдектери аңдара салдынар, солагай таладан оң талаже. Сөстерниң адаан шыйар азы курсив орнунга, араб дыл эдилекчилери кырындан демдеглээр болуп турар. Сөстерни адаанда одуругларже көжүрбес болуп турар; одуругда куруг черлерни үжүктерни шөйүлдүр бижиптер. Дүрген бижикте одуругга сыңмайн барган сөстерни өөрү көрүндүр дыртып төндүрер. Араб саннар: {| class="wikitable" style="align:right" |0 |1 |2 |3 |4 |5 |6 |7 |8 |9 |- |٠ |١ |٢ |٣ |٤ |٥ |٦ |٧ |٨ |٩ |} {| class="wikitable" ! rowspan="2" |№ ! rowspan="2" |үжүктүң ады ! rowspan="2" |бээр үнү ! colspan="4" |Туружу |- !төнчүзүнде !ортузунда !эгезинде !аңгы |- !1 |áлиф |— |ـا |ـا |ا |ا |- !2 |бā’ |б |ـب |ـبـ |بـ |ب |- !3 |тā’ |т |ـت |ـتـ |تـ |ت |- !4 |cā’ |с |ـث |ـثـ |ثـ |ث |- !5 |джӣм |дж |ـج |ـجـ |جـ |ج |- !6 |xạ̄’ |х |ـح |ـحـ |حـ |ح |- !7 |хā’ |х |ـخ |ـخـ |خـ |خ |- !8 |дāл |д |ـد |ـد |د |د |- !9 |зāл |з |ـذ |ـذ |ذ |ذ |- !10 |рā’ |р |ـر |ـر |ر |ر |- !11 |зайн |з |ـز |ـز |ز |ز |- !12 |сӣн |с |ـس |ـسـ |سـ |س |- !13 |шӣн |ш |ـش |ـشـ |شـ |ش |- !14 |с̣āд |с̣ |ـص |ـصـ |صـ |ص |- !15 |д̣āд |д̣ |ـض |ـضـ |ضـ |ض |- !16 |т̣ā’ |т̣ |ـط |ـطـ |طـ |ط |- !17 |з̣ā’ |з̣ |ـظ |ـظـ |ظـ |ظ |- !18 |‘айн |‘ |ـع |ـعـ |عـ |ع |- !19 |г̣айн |г̣ |ـغ |ـغـ |غـ |غ |- !20 |фā’ |ф |ـف |ـفـ |فـ |ف |- !21 |к̣āф |к̣ |ـق |ـقـ |قـ |ق |- !22 |кāф |к |ـك |ـكـ |كـ |ك |- !23 |лāм |л |ـل |ـلـ |لـ |ل |- !24 |мӣм |м |ـم |ـمـ |مـ |م |- !25 |нӯн |н |ـن |ـنـ |نـ |ن |- !26 |хā’ |х |ـه |ـهـ |هـ |ه |- !27 |ўāў |ў / ӯ |ـو |ـو |و |و |- !28 |йā’ |й / ӣ |ـي |ـيـ |يـ |ي |} {| class="wikitable" align="right" style="font-size: 90%" |+Араб дылга Сводештиң даңзызы !№ !араб !орус |- |1 |أنا |«я» |- |2 |أنت |«ты» |- |3 |هو |«он» |- |4 |نحن |«мы» |- |5 |أنتم |«вы» |- |6 |هم |«они» |- |7 |هذا |«этот, это» |- |8 |ذلك |«тот, то» |- |9 |هنا |«здесь, тут» |- |10 |هناك |«там» |- |11 |من |«кто (вопр. мест.)» |- |12 |ما |«что (вопр. мест.)» |- |13 |أين |«где (вопр. мест.)» |- |14 |متى |«когда (вопр.мест.)» |- |15 |كيف |как (вопр. мест.) |- |16 |لا,ما |«не (ما — отрицание при глаголе пр. вр.)» |- |17 |كل |«весь, вся, всё, все» |- |18 |كثير |«многий, многочисленный» |- |19 |بعض |«несколько» |- |20 |قليل |«малый, немногий<br /><br />(напр., قبل قليل — „некоторое время назад“)» |- |21 |آخر |«другой, иной» |- |22 |واحد |«один» |- |23 |اثنان |«два» |- |24 |ثلاثة |«три» |- |25 |أربعة |«четыре» |- |26 |خمسة |«пять» |- |27 |عظيم,كبير |«большой, великий» |- |28 |طويل |«длинный, долгий, высокий» |- |29 |عريض, واسع |«широкий» |- |30 |سميك |«толстый» |- |31 |ثقيل |«тяжёлый» |- |32 |صغير |«маленький» |- |33 |قصير |«короткий, краткий, низкорослый» |- |34 |ضيق |«узкий» |- |35 |رقيق |«тонкий» |- |36 |امرأة |«женщина» |- |37 |رجل |«мужчина» |- |38 |رجل, إنسان |«человек» |- |39 |طفل |«ребёнок, дитя» |- |40 |زوجة |«жена» |- |41 |زوج |«муж» |- |42 |أم,والدة |«мать» |- |43 |والد, أب |«отец» |- |44 |حيوان |«зверь, животное» |- |45 |سمك |«рыба» |- |46 |طائر |«птица, птаха» |- |47 |كلب |«собака, пёс» |- |48 |قملة |«вошь» |- |49 |ثعبان |«змея» |- |50 |دودة |«червь» |- |51 |شجرة |«дерево» |- |52 |غابة |«лес» |- |53 |عصا |«палка, прут» |- |54 |فاكهة |«фрукт» |- |55 |بذرة |«семя, семена» |- |56 |ورق |«лист» |- |57 |جذر |«корень» |- |58 |قشرة |«кора» |- |59 |زهرة |«цветок» |- |60 |عشب |«трава» |- |61 |حبل |«верёвка» |- |62 |جلد |«кожа» |- |63 |لحم |«мясо» |- |64 |دم, دماء |«кровь» |- |65 |عظم |«кость» |- |66 |دهن |«жир» |- |67 |بيضة |«яйцо» |- |68 |قرن |«рог» |- |69 |ذيل |«хвост» |- |70 |قلم |«перо (пишущая принадлежность)» |- |71 |شعر |«волосы» |- |72 |رأس |«голова» |- |73 |الأذن |«ухо» |- |74 |عين |«глаз, око» |- |75 |أنف |«нос» |- |76 |فم |«рот» |- |77 |سن |«зуб» |- |78 |لغة |«язык (наречие, говор)» |- |79 |ظفر |«ноготь» |- |80 |قدم |«стопа» |- |81 |ساق |«нога» |- |82 |ركبة |«колено» |- |83 |يد |«рука» |- |84 |جناح |«крыло» |- |85 |معدة |«живот, брюхо» |- |86 |أحشاء، أمعاء |«внутренности, кишки» |- |87 |عنق |«шея» |- |88 |ظهر |«спина» |- |89 |صدر |«грудь» |- |90 |قلب |«сердце» |- |91 |كبد |«печень» |- |92 |شرب |«пить» |- |93 |أكل |«есть, кушать» |- |94 |عض |«кусать» |- |95 |مص |«сосать» |- |96 |بصق |«плевать» |- |97 |تقيؤ |«рвать, блевать» |- |98 |ضرب |«бить, ударять» |- |99 |تنفس |«дышать» |- |100 |ضحك |«смеяться» |} * өк-биле адаар: غ ع خ ح (при совместимости ع и ء); * өк-биле адавас: :* ب и ف م :* ت и ث :* ث и س ص ض ط ظ :* ج и ف ق ك :* خ и ظ ق ك :* د и ذ :* ذ и ص ض ط ظ :* ر и ل :* ز и ض ص ظ :* س и ص ض :* ش и ض ل :* ص и ض ط ظ :* ض и ط ظ :* ط и ظ ك :* ظ и غ ق :* غ и ق ك :* ق и ك غ :* ل и ن. * كَتَبَ {{МФА2|'''k'''|a|'''t'''|a|'''b'''|a}} — «ол бижээн»; * أَكْتُبُ {{МФА2|ʔ|a|'''k'''|'''t'''|u|'''b'''|u}} — «мен бижээн мен»; * كِتَابٌ {{МФА2|'''k'''|i|'''t'''|a|ː|'''b'''|<sup>u</sup>|<sup>n</sup>}} — «ном»; * كُتُبٌ {{МФА2|'''k'''|u|'''t'''|u|'''b'''|<sup>u</sup>|<sup>n</sup>}} — «номнар»; * كَاتِبٌ {{МФА2|'''k'''|a|ː|'''t'''|i|'''b'''|<sup>u</sup>|<sup>n</sup>}} — «чогаалчы»; * كُتَّابٌ {{МФА2|'''k'''|u|'''t'''|ː|a|ː|'''b'''|<sup>u</sup>|<sup>n</sup>}} — «чогаалчылар»; * مَكْتَبَةٌ {{МФА2|m|a|'''k'''|'''t'''|a|'''b'''|a|ɦ(t)|<sup>u</sup>|<sup>n</sup>}} — «библиотекаКылыг». {| class="wikitable wide" style="font-size: 90%" | {| class="wikitable" |+Спряжение глагола كَتَبَ ''(писать)'' в прошедшем времени !Лицо !Род !Ед. число !Двойств. число !Множ. число |- |1-e | - |كَتَبْتُ<br /><br />''[катабту]'' | - |كَتَبْنَا<br /><br />''[катабна:]'' |- | rowspan="2" |2-е |М. |كَتَبْتَ<br /><br />''[катабта]'' | rowspan="2" |كَتَبْتُمَا<br /><br />''[катабтума:]'' |كَتَبْتُمْ<br /><br />''[катабтум]'' |- |Ж. |كَتَبْتِ<br /><br />''[катабти]'' |كَتَبْتُنَّ<br /><br />''[катабтунна]'' |- | rowspan="2" |3-e |М. |كَتَبَ<br /><br />''[катаба]'' |كَتَبَا<br /><br />''[катаба:]'' |كَتَبُوا<br /><br />''[катабу:]'' |- |Ж. |كَتَبَتْ<br /><br />''[катабат]'' |كَتَبَتَا<br /><br />''[катабата:]'' |كَتَبْنَ<br /><br />''[катабна]'' |} | {| class="wikitable" |+Спряжение глагола كَتَبَ ''(у) (писать)'' в настояще-будущем времени !Лицо !Род !Ед. число !Двойств. число !Множ. число |- |1-e | - |أكْتُبُ<br /><br />''[актубу]'' | - |نَكْتُبُ<br /><br />''[нактубу]'' |- | rowspan="2" |2-е |М. |تَكْتُبُ<br /><br />''[тактубу]'' | rowspan="2" |تَكْتُبَانِ<br /><br />''[тактуба: ни]'' |تَكْتُبُونَ<br /><br />''[тактубу: на]'' |- |Ж. |تَكْتُبِينَ<br /><br />''[тактуби: на]'' |تَكْتُبْنَ<br /><br />''[тактубна]'' |- | rowspan="2" |3-e |М. |يَكْتُبُ<br /><br />''[яктубу]'' |يَكْتُبَانِ<br /><br />''[яктуба: ни]'' |يَكْتُبُونَ<br /><br />''[яктубу: на]'' |- |Ж. |تَكْتُبُ<br /><br />''[тактубу]'' |تَكْتُبَانِ<br /><br />''[тактуба: ни]'' |يَكْتُبْنَ<br /><br />''[яктубна]'' |} | {| class="wikitable" |+Спряжение глагола كَتَبَ ''(писать)'' в будущем времени !Лицо !Род !Ед. число !Двойств. число !Множ. число |- |1-e | - |سَأكْتُبُ<br /><br />''[саактубу]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ أكْتُبُ | - |سَنَكْتُبُ<br /><br />''[санактубу]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ نَكْتُبُ |- | rowspan="2" |2-е |М. |سَتَكْتُبُ<br /><br />''[сатактубу]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ تَكْتُبُ | rowspan="2" |سَتَكْتُبَانِ<br /><br />''[сатактуба: ни]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ تَكْتُبَانِ |سَتَكْتُبُونَ<br /><br />''[сатактубу: на]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ تَكْتُبُونَ |- |Ж. |سَتَكْتُبِينَ<br /><br />''[сатактуби: на]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ تَكْتُبِينَ |سَتَكْتُبْنَ<br /><br />''[сатактубна]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ تَكْتُبْنَ |- | rowspan="2" |3-e |М. |سَيَكْتُبُ<br /><br />''[саяктубу]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ يَكْتُبُ |سَيَكْتُبَانِ<br /><br />''[саяктуба: ни]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ يَكْتُبَانِ |سَيَكْتُبُونَ<br /><br />''[саяктубу: на]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ يَكْتُبُونَ |- |Ж. |سَتَكْتُبُ<br /><br />''[сатактубу]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ تَكْتُبُ<br /><br /> |سَتَكْتُبَانِ<br /><br />''[сатактуба: ни]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ تَكْتُبَانِ<br /><br /> |سَيَكْتُبْنَ<br /><br />''[саяктубна]''<br /><br /><br /><br />سَوُفَ يَكْتُبْنَ<br /><br /> |} |} == Демдеглелдер == {{Примечания}} == Литература == * Арабский язык и арабская литература // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890. — Т. Ia. — С. 940—946. * ''Павел Густерин.'' [http://yemen-club.ru/Yemen_club/culture/arabic.html Арабский язык в современном мире (о значении арабского языка)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151124054013/http://yemen-club.ru/Yemen_club/culture/arabic.html |date=2015-11-24 }} // Восточные языки и культуры: Материалы I международной научной конференции РГГУ. — М., 2007. * ''Павел Густерин.'' Методические рекомендации по просмотру телеканалов на арабском языке для студентов языковых специальностей // Высшее образование сегодня — 2010. — № 5. * ''Гранде&amp;nbsp;Б.&amp;nbsp;М.'' Курс арабской грамматики в сравнительно-историческом освещении. М.: Восточная литература РАН, 2001. * ''Яковенко Э. В.'' [https://mgimo.ru/files/19083/Arabic_Irregular_Verbs.pdf Неправильные глаголы арабского языка: Грамматический справочник]. Вост. лит., 2000 г. ISBN 5-02-018192-7 * ''Баранов&amp;nbsp;Х.&amp;nbsp;К.'' Арабско-русский словарь — 6-е изд., стереотип. — М.: Русский язык, 1985. * ''Hans Wehr''. [[iarchive:HansWehrEnglishArabicDctionarySearchableFormat/page/n1|A Dictionary of Modern Written Arabic]]. — Third ed. — Wiesbaden, 1971. * ''Борисов&amp;nbsp;В.&amp;nbsp;М.'' Русско-арабский словарь. — М., 1993. === Өөредилге номнары === * [https://dspace.spbu.ru/bitstream/11701/6523/4/Jafia%20blok.pdf Арабский литературный язык практическая фонетика и учебные тексты] от Санкт-Петербургского государственного университета (рус.<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на русском языке">)</small> * [https://kpfu.ru/staff_files/F_1049413309/uchebnik_arabskogo_yazyka.pdf УЧЕБНИК АРАБСКОГО ЯЗЫКА Начальный уровень] от Казанского федерального университета (рус.<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на русском языке">)</small> === Халас курстар === * [https://openedu.ru/course/spbu/ARBLNG/ Открытое образование. Арабский язык. Вводный курс] от Санкт-Петербургского государственного университета (рус.<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на русском языке">)</small> * [https://openedu.ru/course/spbu/ARBLNG2/ Открытое образование. Арабский язык. Часть 2] от Санкт-Петербургского государственного университета (рус.<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на русском языке">)</small> * [https://learning.aljazeera.net/ar تعلم العربية (Обучение арабскому языку)] от Al Jazeera (ар.<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на арабском языке">)</small>{{Ref-en}} (фр.<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на французском языке">)</small> (тур.<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на турецком языке">)</small> * [https://yojik.eu/languages/FSI/fsi-written-arabic.html Курс Арабского литературного языка] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230517035746/https://yojik.eu/languages/FSI/fsi-written-arabic.html |date=2023-05-17 }} от Институт иностранных языков (США){{Ref-en}} * [http://www.coelang.tufs.ac.jp/mt/ar/ アラビア語] от Токийского университета иностранных языков (яп.<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на японском языке">)</small> === Сөстүктер === * [https://bars.org.ru/ Большой арабско-русский словарь] (рус.<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на русском языке">)</small> * [https://de.langenscheidt.com/deutsch-arabisch/ Deutsch-Arabisch Wörterbuch] от Лангеншейдта (нем.<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на немецком языке">)</small> [[Аңгылал:Википедия:Статьи с источниками из Викиданных]] r76hd4v7rg460gdee6wbev79fu9b89k Майык:Potd/2024-11-13 10 13688 48303 2024-11-12T19:29:21Z Frhdkazan 1195 Чаа арын чаяатынган: «PalaciodoplanaltoFR.jpg» 48303 wikitext text/x-wiki PalaciodoplanaltoFR.jpg 2nu6t4ljqepmezu9hkad46474ujkirj Майык:Motd/2024-11-13 10 13689 48304 2024-11-12T19:32:31Z Frhdkazan 1195 Чаа арын чаяатынган: «Journey of Sound to the Brain.ogv» 48304 wikitext text/x-wiki Journey of Sound to the Brain.ogv hjgkdimlh5tm2u0lt23w5rc64khtlnp