قەشقەر شەھىرى

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="ug">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>ugwiki</dbname>
    <base>https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B4_%D8%A8%DB%95%D8%AA</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.5</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ۋاسىتە</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ئالاھىدە</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">مۇنازىرە</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ئىشلەتكۈچى</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ئىشلەتكۈچى مۇنازىرىسى</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Wikipediaمۇنازىرىسى</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ھۆججەت</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ھۆججەت مۇنازىرىسى</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki مۇنازىرىسى</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">قېلىپ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">قېلىپ مۇنازىرىسى</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ياردەم</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ياردەم مۇنازىرىسى</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">تۈر</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">تۈر مۇنازىرىسى</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>قەشقەر شەھىرى</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6701</id>
    <revision>
      <id>170621</id>
      <parentid>161797</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T17:05:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Putnik</username>
        <id>23179</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>dark mode fix</comment>
      <origin>170621</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26282" sha1="nj7yff0lpjpgtf1vtxxqr3gsdszvbdh" xml:space="preserve">{| border=1 align=left cellpadding=4 cellspacing=0 width=200 style=&quot;margin: 0 0 1em 1em; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
|+
|-
|- style=&quot;background: #AACCEE; color:Black&quot;
| align=&quot;center&quot; colspan=2 style=&quot;border-bottom:3px&quot; bgcolor=&quot;&quot; | &lt;font size=&quot;+1&quot;&gt;'''قەشقەر شەھىرى'''
'''喀什市.'''Kashgar city
|-
|align=&quot;center&quot; colspan=2 |[[ھۆججەت: Qeshqer wilayiti xeritisi(Uyghur).png|center|350x350px]]'''قەشقەر شەھىرى (نومۇرى 1) نىڭ خەرىتىدىكى ئورنى'''
|-
|'''مەمۇرىي رايون شەكلى'''
|[[شەھەر]] 
|-
|'''ئاپتونوم رايون'''
| [[شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى]]
|-
|'''ۋىلايەت'''
|[[قەشقەر ۋىلايىتى]] 
|-
|'''مىللەتلەر'''
|[[ئۇيغۇر]]
|-
|'''تىللار'''
|[[ئۇيغۇرچە]]
|-
|'''كوچا باشقارمىسى سانى'''
|4 دانە 
|-
|'''بازارلىق سانى'''
|2 دانە 
|-
|'''يېزا سانى'''
|6 دانە 
|-
|'''نوپۇس'''
|600 مىڭ 
|-
|'''يەر مەيدانى'''
| 294.21 كۋادرات كىلومېتىر
|-
|'''ۋاقىت رايونى'''
|UTC+6
|-
|'''شەھەر باشلىقى'''
|يالقۇن ماخمۇت
|-
|'''تېلېفون رايون نومۇرى'''
|998(0)86+
|-
|'''ماشىنا تاختا نومۇرى'''
|新Q  
|-
|'''تور بېكەت'''
|[http://www.kashi.gov.cn/ قەشقەر شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تورى]
|-
|}
'''قەشقەر شەھرى''' [[شەرقىي تۈركىستان|شەرقىي تۈركىستاننىڭ]] غەربىي جەنۇبى قىسىمىغا جايلاشقان. ۋە بۇگۈنكى قەشقەر ۋىلايىتىنىڭ مەمورىي مەركىزى. قەشقەرنىڭ جۇغراپىيەلىك ئورنى شىمالىي كەڭلىك 39° 24’ 26؛ شەرقىي ئۇزۇنلۇق 76° 6’ 47، دېڭىز يۈزىدىن ئىگىزلىگى 1290 مىتىر. قەشقەر شەھرىنىڭ 1999-يىلى ئېلان قىلىنغان نوپۇسى 205،000. قەشقەردە ھازىرقى بار بولغان قەدىمى شەھەر كوچىلىرىدىن ھېيتگاھ جامىئەسىنى مەركەز قىلغان چاسا كوچا، ئوردا ئالدى، بۇلاق بېشى، ئوردا مەسچىتى، دۈڭمەسچىت، جانقۇرغان، تۆريارباغ، كونا دەرۋازا يولى، يار بېشى كولالىچىلار مەھەللىسى قاتارلىق جايلار ئۆستەڭ بويى ئەتراپلىرىغا مەركەزلەشكەن. ئوردا بېشى يولى، كونا دەرۋازا يولى، يارباغ يولى، ئارىيا يولى ئوتتۇرىسىدىكى قەدىمىي تۇرالغۇ– كوچىلار قەشقەر شەھىرىنىڭ يارباغ ئىش باشقارمىسى تەۋەسىدە بۇلۇپ، جانقۇرغان كوچىسى بىلەن بۇلاق بېشى كوچىسىنى ئاساس قىلغان ھالدا يەنە 20 نەچچە تار كوچىلارغا ئايرىلغان. ئومۇمىي دائىرىسى 2 كۋادرات كىلومېتىر بولۇپ، ئون نەچچە مىڭ ئاھالە ئولتۇراقلاشقان. بۇ كوچىلارنىڭ بەرپا قىلىنىش تارىخىنى مىلادى 10– ئەسىرلەرگىچە سۈرۈشكە بولىدۇ.
==جۇغراپىيەلىك ئورنى==
قەشقەر شەھىرى قەشقەر دەرياسىنىڭ دېلتىسىنىڭ ئوتتۇرا، يۇقىرى قىسمىغا جايلاشقان. ئۇنىڭ شەرق، شىمال، غەرب تەرىپى قەشقەر كونىشەھەر ناھىيىسى بىلەن تۇتىشىدۇ. قەنۇب تەرىپى قەشقەر يېڭىشەھەر ناھىيىسى بىلەن تۇتىشىدۇ. شەرقتىن غەربكىچە بولغان كەڭلىكى 13 كىلومېتىر، جەنۇبتىن شىمالغىچە بولغان ئۇزۇنلۇقى 19 كىلومېتىر، شەھەر رايونى كۆلىمى 15.5 كۋادرات كىلومېتىر.
==يەر تۈزۈلۈشى==
يەر تۈزۈلۈشى: شىمالىي تەرىپى ئېگىز، جەنۇبىي تەرىپى پەس، تارىختىن بۇيان دەريا ئېقىنلىرىنىڭ ئۈزلۈكسىز ئۆزگىرىپ تۇرۇشى، تىنىشى بىلە، يەر تۈزۈلۈشى مۇرەككەپ بولۇپ كەتكەن. تەۋەسىدە قىزىل دەرياسى ۋە تۈمەن دەرياسى بار. ئونىڭ يىللىق ئېقىن مىقدارى 2 مىليارد 185 مىليون كۇب مېتىر. تۈزلەڭلىك يەر ئاستى زاپاس سۇ مىقدارى 67 مىليون كۇب مېتىر.
==مەمۇرىي رايون==
قەشقەر شەھىرى قارمىقىدا 8 دانە كوچا باشقارمىسى بولۇپ، ئۇلار تۆۋەندىكىچە: 
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;1000px&quot;
|- style=&quot;background: #C0C0C0; color:Black&quot;
| width=&quot;10px&quot; style=&quot;text-align: center |'''نومۇرى'''
| width=&quot;150px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''ئىسمى'''
| width=&quot;150px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''[[ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى]]'''
دا يېزىلىشى
| width=&quot;150px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''ئىنگلىزچە ئىسمى'''
| width=&quot;150px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''خەنزۇچە ئىسمى'''
| width=&quot;80px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''مەھەللە سانى'''
| width=&quot;100px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''نوپۇسى(مىڭ)'''
| width=&quot;100px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''يەر مەيدانى(km2)'''
|-
|style=&quot;text-align:center|1
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[چاسا كوچا باشقارمىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Chasa kocha bashqarmisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Chasa subdistrict
| style=&quot;text-align: center&quot; div |恰萨街道
| style=&quot;text-align: center&quot; div |11
| style=&quot;text-align: center&quot; div |88.5
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
|-
|style=&quot;text-align:center|2
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[ياۋاغ كوچا باشقارمىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Yawagh kocha bashqarmisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Yawagh subdistrict
| style=&quot;text-align: center&quot; div |亚瓦格街道
| style=&quot;text-align: center&quot; div |7
| style=&quot;text-align: center&quot; div |26.7
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
|-
|style=&quot;text-align:center|3
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[ئۆستەڭ بويى كوچا باشقارمىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Östeng Boyi kocha bashqarmisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div | Östeng Boyi subdistrict
| style=&quot;text-align: center&quot; div |吾斯塘博依街道
| style=&quot;text-align: center&quot; div |6
| style=&quot;text-align: center&quot; div |50.5
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
|-
|style=&quot;text-align:center|4
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[قۇم دەرۋازا كوچا باشقارمىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Qum Derwaza kocha bashqarmisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div | Qum Derwaza subdistrict
| style=&quot;text-align: center&quot; div |库木德尔瓦扎街道
| style=&quot;text-align: center&quot; div |6
| style=&quot;text-align: center&quot; div |51
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
|-
|style=&quot;text-align:center|5
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[شەرقىي كۆل كوچا باشقارمىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Sherqiy Köl kocha bashqarmisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div | Sherqiy Köl subdistrict
| style=&quot;text-align: center&quot; div |东湖街道
| style=&quot;text-align: center&quot; div |8
| style=&quot;text-align: center&quot; div |30
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
|-
|style=&quot;text-align:center|6
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[غەربىي يۇرت يولى كوچا باشقارمىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Gherbiy Yurt yoli kocha bashqarmisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div | Gherbiz Yurt avenue subdistrict
| style=&quot;text-align: center&quot; div |西域大道街道
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
|-
|style=&quot;text-align:center|7
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[غەربىي باغچا كوچا باشقارمىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Gherbiz Baghcha kocha bashqarmisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div | Gherbiz Baghcha subdistrict
| style=&quot;text-align: center&quot; div |西公园街道
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
|-
|style=&quot;text-align:center|8
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[مەرھابا يولى كوچا باشقارمىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Merhaba yoli kocha bashqarmisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Merhaba avenue subdistrict
| style=&quot;text-align: center&quot; div |迎宾大道街道
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
| style=&quot;text-align: center&quot; div |
|-
|}
'''ئىزاھات:'''
*2015-يىلى 4-ئاينىڭ 3-كۈنى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقلىشى بىلەن [[غەربىي يۇرت يولى كوچا باشقارمىسى]] قۇرۇلغان.
*2016-يىلى 1-ئاينىڭ 9-كۈنى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقلىشى بىلەن [[غەربىي باغچا كوچا باشقارمىسى]] قۇرۇلغان.
*2016-يىلى 1-ئاينىڭ 9-كۈنى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقلىشى بىلەن [[مەرھابا يولى كوچا باشقارمىسى]] قۇرۇلغان.

'''قەشقەر شەھىرى''' قارمىقىدا 2 دانە بازارلىق ۋە 9 دانە يېزا بار بولۇپ، ئۇنىڭ يېزا-بازارلىرى تۆۋەندىكىچە: 
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;1200px&quot;
|- style=&quot;background: #C0C0C0; color:Black&quot;
| width=&quot;10px&quot; style=&quot;text-align: center |'''نومۇرى'''
| width=&quot;150px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''ئىسمى'''
| width=&quot;150px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''[[ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى]]'''
دا يېزىلىشى
| width=&quot;150px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''ئىنگلىزچە ئىسمى'''
| width=&quot;150px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''خەنزۇچە ئىسمى'''
| width=&quot;80px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''كەنت سانى'''
| width=&quot;100px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''نوپۇسى(مىڭ)'''
| width=&quot;100px&quot; style=&quot;text-align: center&quot; div |'''يەر مەيدانى(km2)'''
|-
|style=&quot;text-align:center|1
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[شامالباغ بازىرى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Shamalbagh baziri
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Shamalbagh town
| style=&quot;text-align: center&quot; div |夏马勒巴格镇
| style=&quot;text-align: center&quot; div |14
| style=&quot;text-align: center&quot; div |68
| style=&quot;text-align: center&quot; div |15
|-
|style=&quot;text-align:center|2
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[نەزەرباغ بازىرى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Nezerbagh baziri
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Nezerbagh town
| style=&quot;text-align: center&quot; div |乃则尔巴格镇
| style=&quot;text-align: center&quot; div |15
| style=&quot;text-align: center&quot; div |61
| style=&quot;text-align: center&quot; div |23.2
|-
|style=&quot;text-align:center|3
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[پاختەكلە يېزىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Paxtekle yëzisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div | Paxtekle town
| style=&quot;text-align: center&quot; div |帕哈太里克乡
| style=&quot;text-align: center&quot; div |6
| style=&quot;text-align: center&quot; div |14
| style=&quot;text-align: center&quot; div |39.89
|-
|style=&quot;text-align:center|4
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[دۆلەتباغ يېزىسى (قەشقەر شەھىرى)|دۆلەتباغ يېزىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Döletbagh yëzisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div | Döletbagh town
| style=&quot;text-align: center&quot; div |多来特巴格乡
| style=&quot;text-align: center&quot; div |18
| style=&quot;text-align: center&quot; div |56
| style=&quot;text-align: center&quot; div |30
|-
|style=&quot;text-align:center|5
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[قوغان يېزىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Qoghan yëzisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div | Qoghan town
| style=&quot;text-align: center&quot; div |浩罕乡
| style=&quot;text-align: center&quot; div |15
| style=&quot;text-align: center&quot; div |34
| style=&quot;text-align: center&quot; div |؟
|-
|style=&quot;text-align:center|6
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[خاڭدى يېزىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Xangdi yëzisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Xangdi town
| style=&quot;text-align: center&quot; div |荒地乡
| style=&quot;text-align: center&quot; div |8
| style=&quot;text-align: center&quot; div |11
| style=&quot;text-align: center&quot; div |؟
|-
|style=&quot;text-align:center|7
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[سەمەن يېزىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Semen yëzisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Semen town
| style=&quot;text-align: center&quot; div |色满乡
| style=&quot;text-align: center&quot; div |8
| style=&quot;text-align: center&quot; div |19
| style=&quot;text-align: center&quot; div |12
|-
|style=&quot;text-align:center|8
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[ئاۋات يېزىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Awat yëzisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Awat town
| style=&quot;text-align: center&quot; div |阿瓦提乡
| style=&quot;text-align: center&quot; div |19
| style=&quot;text-align: center&quot; div |30
| style=&quot;text-align: center&quot; div |31.3
|-
|style=&quot;text-align:center|9
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[بەشكېرەم يېزىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Beshkërem yëzisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div | Beshkërem town
| style=&quot;text-align: center&quot; div |伯什克热木乡
| style=&quot;text-align: center&quot; div |21
| style=&quot;text-align: center&quot; div |36
| style=&quot;text-align: center&quot; div |197.6
|-
|style=&quot;text-align:center|10
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[يېڭىئۆستەڭ يېزىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Yëngi’östeng yëzisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div | Yëngi’östeng town
| style=&quot;text-align: center&quot; div |英吾斯坦乡
| style=&quot;text-align: center&quot; div |19
| style=&quot;text-align: center&quot; div |35.7
| style=&quot;text-align: center&quot; div |109.16
|-
|style=&quot;text-align:center|11
| style=&quot;text-align: center&quot; div |[[ئاققاش يېزىسى]]
| style=&quot;text-align: center&quot; div |Aqqash yëzisi
| style=&quot;text-align: center&quot; div | Aqqash town
| style=&quot;text-align: center&quot; div |阿克喀什乡
| style=&quot;text-align: center&quot; div |6
| style=&quot;text-align: center&quot; div |11.3
| style=&quot;text-align: center&quot; div |266
|-
|}

== نۇپوس ئىستاتىستىكا ==
{{bar box
|title= پىچان ناھىيىسىدىكى مىللەتلەرنىڭ نىسبىتى
|left1=مىللەت
|right1=پىرسەنت
|float=
|caption=نوپۇس ستاتىستىكىسىنىڭ مەنبەسى : &lt;ref&gt;{{Cite web|date=2020-06-10|title=|script-title=zh:3-7 各地、州、市、县(市)分民族人口数|trans-title=3-7 Population by Nationality by Prefecture, State, City and County (City)|url=http://tjj.xinjiang.gov.cn/tjj/rkjyu/202006/3b1eef1049114b0c9cf9e81bf18433ef.shtml|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20201101062133/http://tjj.xinjiang.gov.cn/tjj/rkjyu/202006/3b1eef1049114b0c9cf9e81bf18433ef.shtml|archive-date=2020-11-01|access-date=2021-06-11|website=tjj.xinjiang.gov.cn|publisher=Statistical Bureau of Xinjiang Uyghur Autonomous Region|language=zh}}&lt;/ref&gt;
|bars=
{{bar percent|[[ئۇيغۇر مىللىتى|ئۇيغۇرلار]]|blue|85.8}}
{{bar percent|[[خەنزۇ مىللىتى|خەنزۇلار]]|red|13.5}}
{{bar percent|[[خۇيزۇ مىللىتى|خۇيزۇلار]]|gold|0.2}}
{{bar percent|[[ئۆزبېك مىللىتى|ئۆزبېكلار]]|turquoise|0.2}}
{{bar percent|باشقا مىللەتلار|grey|0.3}}}}

==ئىقلىمى==
قەشقەر شەھىرى ئىللىق مۆتىدىل بەلۋاغ قۇرغاق ئىقلىم رايونىغا كىرىدۇ. يىللىق ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى 11.7. ئەڭ يۇقىرى تېمپېراتۇرىسى 40.1، ئەڭ تۆۋەن تېمپېراتۇرىسى-24.4. كۈننىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە ۋاقتى 2874 سائەت. 10 جۇغلانما تېمپېراتۇرىسى 4250.5. قىروسىز مەزگىلى 218 كۈن. يىللىق ئوتتۇرىچە ھۆل-يېغىن مىقدارى 61.5 مىللىمېتىر. سۇنىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە پارغا ئايللىنىش مىقدارى 2487.1 مىللىمېتىر.
==ئىقتىسادى==
قەشقەر شەھىرى ئىقتىسادىي جەھەتتە سانائەتنى ئاساس قىلىدۇ. سانائىتى توقۇمىچىلىق سانائىتى، بۇياقچىلىق، ئېلېكتر قۇۋۋىتى، خىمىيە سانائىتى، خۇرۇمچىلىق، يېمەكلىك، كىيىم-كېچەك، قۇرۇلۇش ماتېرىياللىرى، ماشىنسازلىق ۋە رېمونتچىلىق، مەتبۇئات ۋە ئەنئەنىۋى قول ھۆنەرۋەنچىلىكى قاتارلىق 20 خىلدىن ئاشىدۇ. بۇنىڭ ئىچىدە قۇرۇلۇش ماتېرىياللىرى، توقۇمىچىلىق، مىللىي، ئالاھىدە سانائەت ۋە ساياھەتچىلىك بۇ شەھەردىكى تۆت چوڭ تۈۋرۈك كەسىپ ھېسابلىنىدۇ. شەھەر ئەتراپى رايونى يېزا ئىگىلىكىدە شەھەر ئاھالىسىنى «كۆك تاق» بىلەن تەمىنلەش ئاساس قىلىنىدۇ. دېھقانچىلىق مەھسۇلاتلىرىدىن بۇغداي، كۆممىقوناق، شال، كېۋەز، مېۋە-چېۋە، كۆكتات قاتارلىقلار بار.
==ساياھەتچىلىك==
[[Image:Kashkar-01.jpg|left|thumb|400px|قەشقەر ھېيتگاھ مەسچىتى]]
قەشقەر شەھرىدىكى بۇ قەدىمىي تۇرالغۇ– كوچىلار قەشقەر شەھىرى سەيلە– ساياھەتچىلىكىنىڭ يارقىن نۇقتىسى بولۇپ قالغان. بۇ كوچا– مەھەللىلەر قەشقەر شەھىرىنىڭ مەركىزىگە، ئەڭ ئاۋات كوچىلىرىغا، ئاھالە ئەڭ زىچ ئورۇنلارغا جايلاشقان. ئاھالىلەرنىڭ سەيلە– ساياھەتچىلىك ئېڭى، تىجارەت ئېڭى ئىنتايىن يۇقىرى. بۇ يەردىكى ئىش باشقارمىلىرى، شەھەرلىك ساياھەت ئىدارىسى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بۇ ئورۇننى ساياھەت نۇقتىسى قىلىپ بىكىتكەن ھەمدە بۇ كوچىلاردا ئولتۇرۇشلۇق ئاھالىلەرنىڭ شۇغۇللىنىۋاتقان كەسپىي ۋە ئالاھىدىلىكى بويىچە ‹‹ كولالىچىلار ئائىلىسى››، ‹‹ مىللىي چالغۇ– ئەسۋاپلار ئائىلىسى››، ‹‹ دوپپىچىلار ئائىلىسى››، ‹‹ كەشتىچىلىك ئائىلىسى››، ‹‹ مىسكەرچىلىك ئائىلىسى››، ‹‹ پىچاقچىلىق ئائىلىسى››، ‹‹ گىلەم توقۇش ئائىلىسى››، ‹‹ ئۇيغۇر مىللىي بىناكارلىق ئائىلىسى››، ‹‹ ئاسارە– ئەتىقە يىغىپ ساقلىغۇچىلار ئائىلىسى›› دېگەندەك ئوخشىمىغان ۋىۋىسكىلارنى ئېسىپ، قەدىمى شەھەر ساياھەتچىلىكى، قەدىمى كوچا– تۇرالغۇ ساياھەتچىلىكى؛ مەدەنىيەت يادىكارلىق، ئاسارە – ئەتىقە بۇيۇملىرى ساياھەتچىلىكى؛ مىللىي ئۆرىپ– ئادەتلەر ساياھەتچىلىكى؛ مىللىي قول– ھۈنەر سەنئىتى ساياھەتچىلىك تۈرلىرىنى ئائىلە ساياھەتچىلىكى بىلەن بىرگەۋدىلەشتۈرۈپ، مۇكەممەل ۋە ئەتراپلىق بولغان ساياھەت بايلىقىنى ئاچقان.

قەشقەر شەھىرىدىكى بۇ قەدىمى كوچا– تۇرالغۇلار، بۇ يەردە ياشاۋاتقان ئاھالىلەرنىڭ قول– ھۈنەر سەنئىتى، ئۆرپ– ئادىتى، بىناكارلىق مەدەنىيىتى ئۇزۇن تارىخىنىڭ ئەينى سىماسىدۇر. بۇ جاي بىزگە يىراق قەدىمى دۇنيانىڭ تەسىراتىنى بېرىدۇ. قەشقەر شەھىرىنىڭ بۇ قەدىمى كوچا تۇرالغۇلىرىنى ئايلانغاندا، ھەر بىر دۇقمۇشتىن قايرىلىپ، خىلمۇ خىل مەدەنىيەت ئىزنالىرىنى بايقىغاندا، نەچچە يۈز يىل، ھەتتا مىڭ يىل ئالدىدىكى دەۋردە تۇرىۋاتقاندەك، قىسقىغىنا ھاياتتا نەچچە دەۋىرنىڭ ھۇزۇرىنى سۈرگەندەك بىلىنىدۇ.

بۇ بىر قەدىمىي شەھەر Ⅺ- ئەسىردىن بۇيان ناخشا-ئۇسۇل ماكانى دېگەن نامى بار. كىلاسىك مۇزىكا «12 مۇقام» ئۇيغۇر مۇزىكىسىدىكى قىممەتلىك بايلىق، يەنە ئاممىنىڭ ياقتۇرۇپ كۆرۈشىگە سازاۋەر بولغان «قەشقەر سەنىمى» ، «دولان ئۇسسۇلى» ، «ساما» ، «مەشرەپ» قاتارلىقلار ھازىرغىچە كەڭ تارقىلىپ كەلمەكتە، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىدىن ھېيتكار جامەسى، ئاپئاق خوجامازىرى(ئىپارخان مازىرى) ، بەنچاۋ قەلئەسى، يۈسۈپ خاس ھاجىپ مازىرى قاتارلىقلار بار. 1986-يىلى 12-ئاينىڭ 20-كۈنى قەشقەر شەھىرى دۆلەت دەرىجىلىك مەشھۇر تارىخىي مەدەنىيەت شەھىرى قىلىپ بېكىتىلدى.
==باشقىلار==
ئولتۇراق رايوندا ھازىر ئاپتونوم رايون، ۋىلايەت (شەھەر) دەرىجىلىك مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورنىدىن 12سى بار. بۇ يەردىكى ئاھالىلەرنىڭ ئولتۇراق ئۆيلىرى بولسۇن ياكى مەسچىد قۇرۇلۇشلىرى، رەستىلەر قۇيۇق ئىسلام مەدەنىيىتى قۇرۇلۇش تۈسىنى ئالغان. كوچىلار ئەگرى- بۈگرى، ئۈمۈچۈك تورىدەك ئۆزئارا گىرەلىشىپ كەتكەن. خۇددى سىرلىق ئوردا، قەلئە يوللىرىغا ئوخشايدۇ. ئاھالىلەرنىڭ ئولتۇراق ئۆيلىرى قۇرۇلما جەھەتتە خام كىسەك، توپا، پىششىق خىش، ئەنجان تاملاردىن ياسالغان. ئۆينىڭ ئۈستىگە ئۆي، سېلىنىۋىرىپ ئالدى يەر يۈزىدىن 4- 5 قەۋەتچە ئىگىزلەپ، يىراقتىن قارىغاندا قەلئەگىلا ئوخشاپ قالغان. ئولتۇراق رايوندا يەنە ئەسلى ئورنىغا ئەسلى ھالىتىنى ساقلىغان ئاساسىدا پىششىق خىشتىن يىڭىلىنىۋاتقان تۇرالغۇلارمۇ بار. ئولتۇراق ئۆيلەر بەك زىچ سېلىنغانلىقتىن كوچىلار خېلىلا تار. ئەسلى ھالىتىنى ساقلاش ۋە ئۆرۈلۈپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن تىرەكلەر بىلەن يۆلەپ قۇيۇلغان تۇرالغۇ- كوچىلارمۇ بار. تار كوچىلارنىڭ ئۈستى يېپىلىپ، ئۆي قىلىنغان. كوچىلارنىڭ باش- ئاخىرىنى پەرق ئەتمەك ئىنتايىن تەس. بەزىدە بۇ كوچىلاردا ئولتۇراقلاشقان ئاھالىلەر ئۆزلىرىمۇ ئادىشىپ قالىدىكەن. بىر قىسىم كوچا بۆلەكلىرىدە ئىككىنچى بىر كوچىغا ئايلىنىش يول كۆرسەتكۈچ بەلگىلىرى كۆرسىتىپ قۇيۇلغان. 

بىر قىسىم كوچىلارغا پەلەمپەي ئارقىلىق يۇقىرى ئۆرلەپ مېڭىشقا توغرا كېلىدىكەن. بۇ يەرگە جايلاشقان ئاھالىلەرنىڭ ئولتۇراق ئۆيلىرىنىڭ كۆپ قىسىمى پەس بولغاندا ئىككى قەۋەت، بەزى تۇرالغۇلار ئۈچ- تۆت قەۋەت بولغاچقا ئالقانچىلىك بوشلۇقلارمۇ ئاھالىلەرنىڭ ئېھتىياجى ئۈچۈن ئىشلىتىلگەن. قورولارغا پەقەت بىرلا ياغاچ دەرۋازىدىن كىرىپ، ئوڭ ۋە سول تەرەپتىكى يان ئۆيلەرگە قايرىلغىلى، پەشتاق- پەلەمپەيلەر ئارقىلىق ئۈستۈنكى قەۋەتلەرگە چىققىلى بولىدۇ، ئۆگزىنىڭ گىرۋەكلىرى بىر مېتىر ۋە بىر يېرىم مېتىر ئەتراپىدا ئېگىزلىتىلىپ، كۈننىڭ ئىسسىق چاغلىرىدا كېچىسى ئارام ئېلىشقا پايدىلىنىلغان. ئاستىنقى قەۋەتتىكى قورو ئىچى ئىنتايىن تار بولسىمۇ، بۇ يەردىكى ئاھالىلەر بىرەر تۈپ ئەنجۈر كۆچىتى، ئانار كۆچىتى، بىرەر تۈپ گۈل تىكىپ ياكى گۈللۈكلەرنى ياساپ ئولتۇرۇشقا ئادەتلەنگەن. ئىقتىسادى ئەمىلى كۈچى بويىچە ئايۋان- ساراي، پىشايۋانلار ئىسىل بېزىلىپ، گىلەملەر سېلىپ قۇيۇلغان.

بۇ يەردىكى جانقورغان، بۇلاق بېشى كوچىلىرىدىن باشقا، يار بېشى كولالىچىلار مەھەللىسى قەدىمىلىكى، ئۆزگىچىلىكى بىلەن كىشلەرنىڭ دىققىتىنى ئالاھىدە تارتىدۇ. 40 مېتىرچە ئىگىزلىكتە 800 مېتىرچە ئۇزۇنلۇققا سوزۇلغان كولالچىلار مەھەللىسى تۆت- بەش يۈز يىللىق تارىخقا ئىگە. بۇ كوچىدا كولالىچىلار كۆپرەك مەركەزلەشكەنلىكى ئۈچۈن ‹‹ يار بېشى كولالىچىلار مەھەللىسى›› دەپ ئاتالغان.
==مۇناسىۋاتلىك مەزمۇنلار==
[[1934- يىلى قەشقەردە يۈز بەرگەن ۋەقەلەر]]
{{شىنجاڭ}}


== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:قەشقەر ۋىلايىتى]]
[[تۈر:شەرقىي تۈركىستان]]
[[تۈر:ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى]]</text>
      <sha1>nj7yff0lpjpgtf1vtxxqr3gsdszvbdh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ئىلغار ئۇيغۇرچە،قازاقچە،قىرغىزچە كىرگۈزگۈچ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17567</id>
    <revision>
      <id>170624</id>
      <parentid>164094</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T00:21:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>17756</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>170624</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2281" sha1="2q63s06ng3u5fw8oi2tfcxbzsa85stt" xml:space="preserve">ئالى بازار كارخانا ئۇچۇرلاشتۇرۇش سۇپىسىدىن چۈشۈرۈپ ئىشلىتىشكە بۇلدىغان كۆپ تىللىق كىرگۈزگۈچ. بۇ كىرگۈزگۈچ ئىلغان شىركىتى تەرپىدىن ئىشلەنگەن. ئىلغان شىركىتىنىڭ ئورگان ئادىرىس : https://web.archive.org/web/20180329112350/http://alicms.biz/

=== ئالاھىدىلكى ===
1) ئۆلچەملىك windows كىرگۈزۈش يۇمشاق دىتالى .

2) windows تىكى ھەر قانداق ئورۇندا ئۇيغۇرچە ، قازاقچە ، قىرغىزچە كىرگۈزگىلى بولدۇ . مەسىلەن : word ، dreamweaver ، photoshop ، flash ، qq قاتارلىقلار.

3) Unicode4.0 خەلقارالىق ئۆلچەمنى قوللايدۇ

4) جەمئى 160 خىل فونت ئامبىرى بار . يەنى ئۇيغۇرچە فونت ئامبىرى ، قازاقچە فونت ئامبىرى ۋە قىرغىزچە فونت ئامبىرى . ئىشلەتكۈچىلەر بۇ دىتال تەمىنلەپ بەرمىگەن فونت ئامبىرىنى ئۆزى قاتالايدۇ .

5) ھەم Unicode لۇق ھەم Unicode سىز فونت ئىشلىتەلەيدۇ . بۇنىڭغا ھىچقانداق سەپلەش كەتمەيدۇ .

6) كۆپ خىل كىرگۈزۈش شەكلى : (ئا) Unicode سىز فونتنى بىۋاستە كىرگۈزۈش؛ (ب) Unicode لۇق فونت ئاساسى رايۇنىدا بىۋاستە كىرگۈزۈش؛(س) كىڭەيتىلگەن رايۇندا بىۋاستە كىرگۈزۈش؛ (د) ئۇيغۇرچە لاتىن يىزىقىنى بىۋاستە كىرگۈزۈش؛ (ئې) ئۇيغۇرچە لاتىن يىزىقىنى ۋاستىلىك كىرگۈزۈش؛(ف) ئۇيغۇرچە فونتنى رەسىم شەكلىدە كىرگۈزۈش.

7) پۈتۈنلەي مۇستەقىل ياساپ چىققان قوش يۆنىلىشلىك يىزىقنى بىر تەرەپ قىلىش ئالگورىفما ئۇسۇلى

8) باشقا ئۇيغۇرچە كىرگۈزگۈچلەرنىڭ خەت شەكلىنى ئىشلىتەلەيسىز.

=== چۈشۈرۈش ئادىرىسى ===
https://web.archive.org/web/20180726091710/http://www.alibaza.com/product/IlgharIme/index.html
== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}</text>
      <sha1>2q63s06ng3u5fw8oi2tfcxbzsa85stt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ئاتىراۋ ئوبلاستى</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17642</id>
    <revision>
      <id>170625</id>
      <parentid>163346</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T05:17:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>BasilLeaf</username>
        <id>1525</id>
      </contributor>
      <comment>/* مەمۇرىي رايون */</comment>
      <origin>170625</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1591" sha1="pg5drqsyuapewopse9fkmhh9v5o0184" xml:space="preserve">{| border=1 align=left cellpadding=4 cellspacing=0 width=200 style=&quot;margin: 0 0 1em 1em; background: ; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
|+
|-
|- style=&quot;background: #AACCEE; color:Black&quot;
| align=&quot;center&quot; colspan=2 style=&quot;border-bottom:3px&quot; bgcolor=&quot;&quot; | &lt;font size=&quot;+1&quot;&gt;'''ئاتىراۋ ئوبلاستى'''
Atyray Oblysy
|-
|align=&quot;center&quot; colspan=2 |[[ھۆججەت: Atyrau in Kazakhstan.svg|center|350x350px]]'''ئاتىراۋ ئوبلاستىنىڭ خەرىتىدىكى ئورنى'''
|-
|'''دۆلەت'''
|[[File:Flag of Kazakhstan.svg|20px]] [[قازاقىستان]]
|-
|'''مەمۇرىي رايون شەكلى'''
|[[ئوبلاست]] 
|-
|'''مەركەز'''
|[[ئاتىراۋ]] 
|-
|'''مىللەتلەر'''
|[[قازاق]]، 
|-
|'''تىللار'''
|[[قازاقچە]] [[رۇسچە]]
|-
|'''نوپۇسى '''
|
|-
|'''يەر مەيدانى'''
|
|-
|'''ۋاقىت رايونى'''
|UTC+6
|-

|}
ئاتىراۋ ئوبلاستى ([[ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى]]:'''Atiraw Oblasti'''، قازاقچە: Atiray Oblysy) قازاقىستاننىڭ قارمىقىدىكى بىر ئوبلاست بولۇپ، ئۇنىڭ مەركىزى [[ئاتىراۋ]].
==مەمۇرىي رايون==
[[File:Atyrau, administrative divisions - kz (Cyrl-Arab) - colored.png|400x400px|thumb]]

==يەر تۈزۈلۈشى== 

==بايلىقى==

==ئىقلىمى==

==يېزا ئىگىلىكى==

== ئىقتىسادى ==

==ساياھەتچىلىكى==
==مائارىپى==
==مەنبەلەر==
==سىرتقى ئۇلانمىلار==
== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}</text>
      <sha1>pg5drqsyuapewopse9fkmhh9v5o0184</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>قېلىپ:خىتاي تارىخى</title>
    <ns>10</ns>
    <id>20581</id>
    <revision>
      <id>170622</id>
      <parentid>151868</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T17:06:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Putnik</username>
        <id>23179</id>
      </contributor>
      <comment>dark mode fix</comment>
      <origin>170622</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2167" sha1="252hxstkqgh2sc7o397jvsxorxn7wif" xml:space="preserve">{| class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;clear: both; margin: 1.5em auto; font-size: 90%;&quot; summary=&quot;خىتاي تارىخى&quot;
|-
|style=&quot;background: #ccf; text-align: center; font-size: 110%; width: 750px;&quot;|'''[[جۇڭگو تارىخى|خىتاي تارىخى]]'''
|-
|colspan=&quot;2&quot;|
{| style=&quot;margin: 0 0.5em; background: transparent; color: inherit ;&quot;
|- style=&quot;background: #ececec; vertical-align: text-top;&quot;
!style=&quot;width: 14em;&quot;|قۇرۇلغان ۋاقىت'''
!مەۋجۇت بولغان دۆلەتلەر
|- style=&quot;vertical-align: text-top;&quot;
|style=&quot;text-align: center;&quot; |'''[[مىلادتىن بۇرۇن]]''':
||[[شيا سۇلالىسى]]|[[شاڭ سۇلالىسى]]|[[جۇ سۇلالىسى]]|[[چىن سۇلالىسى]]|[[غەربىي خەن سۇلالىسى]]
|- style=&quot;vertical-align: text-top;&quot;
|style=&quot;text-align: center;&quot; |'''[[م. 0-499]]''':
||[[شىن سۇلالىسى]]|[[شەرقىي خەن سۇلالىسى]]|[[ئۈچ پادىشاھلىق]]|[[جىن سۇلالىسى]]|[[ۋېي سۇلالىسى]]
|- style=&quot;vertical-align: text-top;&quot;
|style=&quot;text-align: center;&quot; |'''م. 500-999''':
||[[سۈي سۇلالىسى]] | [[تاڭ سۇلالىسى]]|[[شىمالىي سوڭ سۇلالىسى]]
|- style=&quot;vertical-align: text-top;&quot;
|style=&quot;text-align: center;&quot; |'''م. 1000-1499''':
||[[ئالتۇن خانلىقى| ئالتۇن سۇلالىسى]]|[[تاڭغۇت سۇلالىسى]] |  [[جەنۇبىي سوڭ سۇلالىسى]]
|- style=&quot;vertical-align: text-top;&quot;
|style=&quot;text-align: center;&quot; |
|[[موڭغۇل ئىمپېرىيىسى]] |[[يۈەن سۇلالىسى]]| [[مىڭ سۇلالىسى]]
|- style=&quot;vertical-align: text-top;&quot;
|- style=&quot;vertical-align: text-top;&quot;
|style=&quot;text-align: center;&quot; |'''م. 1500-1999''':
|[[چىڭ سۇلالىسى]]|[[جۇڭخۇا مىنگو]]
|- style=&quot;vertical-align: text-top;&quot;
|- style=&quot;vertical-align: text-top;&quot;
|style=&quot;text-align: center;&quot; |'''باشقىلار''':
|[[چىڭگىزخان (2004 تېلېۋىزىيە تىياتىرى)|چىڭگىزخان-تارىخى فىلم]]
|- style=&quot;vertical-align: text-top;&quot;
|colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;|&lt;hr /&gt; 
|}
|}&lt;noinclude&gt;
&lt;/noinclude&gt;
&lt;noinclude&gt;[[تۈر:قېلىپ]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>252hxstkqgh2sc7o397jvsxorxn7wif</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شىفىرلىق پۇللار تىزىملىكى</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20723</id>
    <revision>
      <id>170626</id>
      <parentid>167833</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T05:21:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170626</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5785" sha1="fmki37cr93a6eqlllnejk5qm3eyziyk" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Cryptocurrency logos.jpg|thumb|شىفىرلق پۇللارنىڭ لوگوسى (بەلگىسى)]]
[[بىت تەڭگىسى]] بارلىققا كەلگەندىن بۇيان، قىسقىغىنە ۋاقىت ئىچىدە، نۇرغۇللىغان [[شىفىرلىق پۇل]]لار بارلىققا كەلدى. تۈۋەندىكىسى بولدا بىر قىسىم  داڭلىق شىفىرلىق پۇللاردۇر. 

=== ئاكىتىپ شىفىرلىق پۇللار ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!تۇنجى تارقىتىلغا
ۋاقتى
!پۇل
!بەلگىسى
!ياسىغۇچىسى
!خەش ئالگورىزىم
!پىروگىرامما تىلى
!شىفىرلىق پۇل
بۈلەكچە زەنجىرى

ئەھدىنامىسى

(ئىش ئىسپاتى، مەبلەغ ئىسپاتى، ۋە باشقىلار)
|-
|2009
|[[بىت تەڭگىسى]]
|BTC, XBT, '''₿'''
|Satoshi Nakamoto
|SHA-256d
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2011
|لايت تەڭگىسى 
([[لىت تەڭگىسى (شىفىرلىق پۇل)|لىت تەڭگىسى]])
|LTC, Ł
|Charlie Lee
|Scrypt
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2011
|نامە تەڭگىسى
|NMC
|Vincent Durham
|SHA-256d
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2012
|قۇرداش تەڭگىسى
|PPC
|Sunny King
(تەخەللۇسى)&lt;sup&gt;[''مەنبەسىنى ئەسكەرتىڭ'']&lt;/sup&gt;
|SHA-256d
|س ++
|ئىش ئىسپاتى ۋە مەبلەغ ئىسپاتى
|-
|2013
|[[دوج تەڭگىسى (ئشت تەڭگىسى)|دوج تەڭگىسى]]
|DOGE, XDG, Ð
|Jackson Palmer
ۋە Billy Markus
|Scrypt
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2013
|گرىد تەڭگىسى
|GRC
|Rob Hälford
|Scrypt
|س ++
|مەكەزسىزلەشتۈرلگەن مەبلەغ ئىسپاتى
|-
|2013
|پىرايم تەڭگىسى
|XPM
|Sunny King
(تەخەللۇسى)&lt;sup&gt;[''مەنبەسىنى ئەسكەرتىڭ'']&lt;/sup&gt;
|1CC/2CC/TWN
|TypeScript, س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2013
|[[رىپپول]]
|XRP
|Chris Larsen ۋە
Jed McCaleb
|ECDSA
|س ++
|ئورتاق تونۇش
|-
|2013
|Nxt
|NXT
|BCNext
(تەخەللۇسى)
|SHA-256d
|جاۋا
|مەبلەغ ئىسپاتى
|-
|2014
|Auroracoin
|AUR
|Baldur Odinsson
(تەخەللۇسى)
|Scrypt
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2014
|دەش
|DASH
|Evan Duffield ۋە
Kyle Hagan&lt;sup&gt;[''مەنبەسىنى ئەسكەرتىڭ'']&lt;/sup&gt;
|X11
|س ++
|ئىش ئىسپاتى ۋە مۇلازىمەت ئىسپاتى
|-
|2014
|NEO
(نىئو)
|NEO
|Da Hongfei ۋە Erik Zhang
|SHA-256 ۋە RIPEMD160
|C#
|dBFT
|-
|2014
|مازا تەڭگىسى
|MZC
|BTC Oyate Initiative
|SHA-256d
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2014
|[[مونېرو|مونىرو]]
|XMR
|Monero Core Team
|CryptoNight
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2014
|تىت تەڭگىسى
|TIT
|Edward Mansfield ۋە Richard Allen
|SHA-256d
|TypeScript, س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2014
|ۋېرج
|XVG
|Sunerok
|Scrypt, x17, groestl, blake2s, and lyra2rev2
|C, س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2014
|ئىستەللار
|XLM
|Jed McCaleb
|Stellar Consensus Protocol (SCP) 
|C, س ++
|Stellar Consensus Protocol (SCP) 
|-
|2014
|ۋېرت تەڭگىسى
|VTC
|David Muller
|Lyra2RE
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2015
|[[ئەسەرۇم (مەۋھۇم تەڭگە)|ئەسەرۇم]]
|ETH, Ξ
|Vitalik Buterin
|Ethash
|س ++, Go
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2015
|[[كىلاسىك ئەسەرۇم]]
|ETC
|
|EtcHash/Thanos
|
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2015
|نانو
|Nano
|Colin LeMahieu
|Blake2
|س ++&lt;sup&gt;[''مەنبەسىنى ئەسكەرتىڭ'']&lt;/sup&gt;
|Open Representative Voting
(ئۇچۇق-ئاشكارە ۋەكىللەر بىلەت تاشلاش)
|
|-
|2015
|[[تەسېر]]
|USDT
|Jan Ludovicus van der Velde
|Omnicore
|
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2016
|فىرو
|FIRO
|Poramin Insom
|Merkle tree Proof
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2016
|ز-كەش
(ز-پۇل)
|ZEC
|Zooko Wilcox
|Equihash
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2017
|[[بىت پۇلى تەڭگىسى (شىفىرلىق پۇل)|بىت پۇلى تەڭگىسى]]
|BCH
|
|SHA-256d
|
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2017
|EOS.IO
|EOS
|Dan Larimer
|
|WebAssembly, Rust, C, س ++
|ۋەكىللىك مەبلەغ ئىسپاتى
|-
|2017
|كاردانو
|ADA, ₳
|Charles Hoskinson
|Ouroboros, مەبلەغ ئىسپاتى Algorithm
|Haskell
|مەبلەغ ئىسپاتى
|-
|2021
|بىت بۇلۇت
|CLOUT
|
|
|Go
|ئىش ئىسپاتى
|}
[[ھۆججەت:Top 10 Cryptocurrencies by Market Cap as of 20210731.png|thumb|بازار قىممىتى جەھەتتە ئالدىنقى ئون شىفىرلىق پۇل (2020-يىلى، 31-ئىيۇل)]]
[[ھۆججەت:Cryptocurrency market capitalizations.png|thumb|شىفىرلىق پۇللارنىڭ بازار قىممىتى ئۈلۈشى (2017-يىلى)]]

=== ھازىر ئاكىتپ ئەمەس شىفىرلىق پۇللار ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!تۇنجى تارقىتىلغان
ۋاقت
!پۇل
!بەلگە
!ياسىغۇچىسى
!خەش ئالگورىزىم
!پىروگىرامما تىلى
!شىفىرلىق پۇل
بۈلەكچە زەنجىرى

ئەھدىنامىسى

(ئىش ئىسپاتى، مەبلەغ ئىسپاتى، ۋە باشقىلار)
|-
|2014
|Coinye
|KOI, COYE
|
|Scrypt
|
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2017
|BitConnect
(بىت ئۇلىنىش)
|BCC
|
|
|
|
|-
|2018
|KodakCoin
(كوداك تەڭگىسى)
|
|Kodak and WENN Digital
|Ethash
|
|
|-
|2018
|Petro
(پەترو)
|
|ۋېنىئۇسلا ھۆكۈمىتى
|onixCoin
|س ++
|
|-
|2015 or before
|OneCoin
(بىر تەڭگىسى)
|
|Ruja Ignatova and Stephen Greenwood
|
|
|
|}
[[ھۆججەت:Cryptocurrency and fiat currency.jpg|thumb|بىت تەڭگىسى ۋە قەغەز پۇل]]
[[ھۆججەت:Personas Cajero Bitcoin El Salvador.jpg|thumb|ئەل سالۋادور بىت تەڭگىسى ماشىنىسى]]
== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>fmki37cr93a6eqlllnejk5qm3eyziyk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170627</id>
      <parentid>170626</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T05:24:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170627</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5811" sha1="tdd6k0juoemxfpx48s6k72e2efwapm5" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Cryptocurrency logos.jpg|thumb|شىفىرلق پۇللارنىڭ لوگوسى (بەلگىسى)]]
[[بىت تەڭگىسى]] بارلىققا كەلگەندىن بۇيان، قىسقىغىنە ۋاقىت ئىچىدە، نۇرغۇللىغان [[شىفىرلىق پۇل]]لار بارلىققا كەلدى. تۈۋەندىكىسى بولدا بىر قىسىم  داڭلىق شىفىرلىق پۇللاردۇر. 

=== ئاكىتىپ شىفىرلىق پۇللار ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!تۇنجى تارقىتىلغا
ۋاقتى
!پۇل
!بەلگىسى
!ياسىغۇچىسى
!خەش ئالگورىزىم
!پىروگىرامما تىلى
!شىفىرلىق پۇل
بۈلەكچە زەنجىرى

ئەھدىنامىسى

(ئىش ئىسپاتى، مەبلەغ ئىسپاتى، ۋە باشقىلار)
|-
|2009
|[[بىت تەڭگىسى]]
|BTC, XBT, '''₿'''
|Satoshi Nakamoto
|SHA-256d
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2011
|لايت تەڭگىسى 
([[لىت تەڭگىسى (شىفىرلىق پۇل)|لىت تەڭگىسى]])
|LTC, Ł
|Charlie Lee
|Scrypt
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2011
|نامە تەڭگىسى
|NMC
|Vincent Durham
|SHA-256d
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2012
|قۇرداش تەڭگىسى
|PPC
|Sunny King
(تەخەللۇسى)&lt;sup&gt;[''مەنبەسىنى ئەسكەرتىڭ'']&lt;/sup&gt;
|SHA-256d
|س ++
|ئىش ئىسپاتى ۋە مەبلەغ ئىسپاتى
|-
|2013
|[[دوج تەڭگىسى (ئشت تەڭگىسى)|دوج تەڭگىسى]]
|DOGE, XDG, Ð
|Jackson Palmer
ۋە Billy Markus
|Scrypt
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2013
|گرىد تەڭگىسى
|GRC
|Rob Hälford
|Scrypt
|س ++
|مەكەزسىزلەشتۈرلگەن مەبلەغ ئىسپاتى
|-
|2013
|پىرايم تەڭگىسى
|XPM
|Sunny King
(تەخەللۇسى)&lt;sup&gt;[''مەنبەسىنى ئەسكەرتىڭ'']&lt;/sup&gt;
|1CC/2CC/TWN
|TypeScript, س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2013
|[[رىپپول]]
|XRP
|Chris Larsen ۋە
Jed McCaleb
|ECDSA
|س ++
|ئورتاق تونۇش
|-
|2013
|Nxt
|NXT
|BCNext
(تەخەللۇسى)
|SHA-256d
|جاۋا
|مەبلەغ ئىسپاتى
|-
|2014
|Auroracoin
|AUR
|Baldur Odinsson
(تەخەللۇسى)
|Scrypt
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2014
|دەش
|DASH
|Evan Duffield ۋە
Kyle Hagan&lt;sup&gt;[''مەنبەسىنى ئەسكەرتىڭ'']&lt;/sup&gt;
|X11
|س ++
|ئىش ئىسپاتى ۋە مۇلازىمەت ئىسپاتى
|-
|2014
|NEO
(نىئو)
|NEO
|Da Hongfei ۋە Erik Zhang
|SHA-256 ۋە RIPEMD160
|C#
|dBFT
|-
|2014
|مازا تەڭگىسى
|MZC
|BTC Oyate Initiative
|SHA-256d
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2014
|[[مونېرو (شىفىرلىق پۇل)|مونىرو]]
|XMR
|Monero Core Team
|CryptoNight
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2014
|تىت تەڭگىسى
|TIT
|Edward Mansfield ۋە Richard Allen
|SHA-256d
|TypeScript, س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2014
|ۋېرج
|XVG
|Sunerok
|Scrypt, x17, groestl, blake2s, and lyra2rev2
|C, س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2014
|ئىستەللار
|XLM
|Jed McCaleb
|Stellar Consensus Protocol (SCP) 
|C, س ++
|Stellar Consensus Protocol (SCP) 
|-
|2014
|ۋېرت تەڭگىسى
|VTC
|David Muller
|Lyra2RE
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2015
|[[ئەسەرۇم (مەۋھۇم تەڭگە)|ئەسەرۇم]]
|ETH, Ξ
|Vitalik Buterin
|Ethash
|س ++, Go
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2015
|[[كىلاسىك ئەسەرۇم]]
|ETC
|
|EtcHash/Thanos
|
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2015
|نانو
|Nano
|Colin LeMahieu
|Blake2
|س ++&lt;sup&gt;[''مەنبەسىنى ئەسكەرتىڭ'']&lt;/sup&gt;
|Open Representative Voting
(ئۇچۇق-ئاشكارە ۋەكىللەر بىلەت تاشلاش)
|
|-
|2015
|[[تەسېر]]
|USDT
|Jan Ludovicus van der Velde
|Omnicore
|
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2016
|فىرو
|FIRO
|Poramin Insom
|Merkle tree Proof
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2016
|ز-كەش
(ز-پۇل)
|ZEC
|Zooko Wilcox
|Equihash
|س ++
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2017
|[[بىت پۇلى تەڭگىسى (شىفىرلىق پۇل)|بىت پۇلى تەڭگىسى]]
|BCH
|
|SHA-256d
|
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2017
|EOS.IO
|EOS
|Dan Larimer
|
|WebAssembly, Rust, C, س ++
|ۋەكىللىك مەبلەغ ئىسپاتى
|-
|2017
|كاردانو
|ADA, ₳
|Charles Hoskinson
|Ouroboros, مەبلەغ ئىسپاتى Algorithm
|Haskell
|مەبلەغ ئىسپاتى
|-
|2021
|بىت بۇلۇت
|CLOUT
|
|
|Go
|ئىش ئىسپاتى
|}
[[ھۆججەت:Top 10 Cryptocurrencies by Market Cap as of 20210731.png|thumb|بازار قىممىتى جەھەتتە ئالدىنقى ئون شىفىرلىق پۇل (2020-يىلى، 31-ئىيۇل)]]
[[ھۆججەت:Cryptocurrency market capitalizations.png|thumb|شىفىرلىق پۇللارنىڭ بازار قىممىتى ئۈلۈشى (2017-يىلى)]]

=== ھازىر ئاكىتپ ئەمەس شىفىرلىق پۇللار ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!تۇنجى تارقىتىلغان
ۋاقت
!پۇل
!بەلگە
!ياسىغۇچىسى
!خەش ئالگورىزىم
!پىروگىرامما تىلى
!شىفىرلىق پۇل
بۈلەكچە زەنجىرى

ئەھدىنامىسى

(ئىش ئىسپاتى، مەبلەغ ئىسپاتى، ۋە باشقىلار)
|-
|2014
|Coinye
|KOI, COYE
|
|Scrypt
|
|ئىش ئىسپاتى
|-
|2017
|BitConnect
(بىت ئۇلىنىش)
|BCC
|
|
|
|
|-
|2018
|KodakCoin
(كوداك تەڭگىسى)
|
|Kodak and WENN Digital
|Ethash
|
|
|-
|2018
|Petro
(پەترو)
|
|ۋېنىئۇسلا ھۆكۈمىتى
|onixCoin
|س ++
|
|-
|2015 or before
|OneCoin
(بىر تەڭگىسى)
|
|Ruja Ignatova and Stephen Greenwood
|
|
|
|}
[[ھۆججەت:Cryptocurrency and fiat currency.jpg|thumb|بىت تەڭگىسى ۋە قەغەز پۇل]]
[[ھۆججەت:Personas Cajero Bitcoin El Salvador.jpg|thumb|ئەل سالۋادور بىت تەڭگىسى ماشىنىسى]]
== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>tdd6k0juoemxfpx48s6k72e2efwapm5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مۇسابايلار ئائىلىسى</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23022</id>
    <revision>
      <id>170623</id>
      <parentid>170613</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T21:56:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>161.69.116.10</ip>
      </contributor>
      <comment>ئىملاسىنى تۇزەپ چويدۇم</comment>
      <origin>170623</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="76162" sha1="fp5sj6oto5j9e8qwwam5vpcintzcn4g" xml:space="preserve">'''مۇساباي ئائىلىسى    Musabay Ailisi  , (穆萨拜),(穆萨巴家族) ( The Musabay Family)'''

[[ھۆججەت:ئاكا-ئۇكا مۇسابايلار.png|thumb|ئ'''اكا-ئۇكا مۇسابايلار- Aka- Uka Musabay''' ]]

'''ئۇيغۇر دىيارىدىكى مەشھۇر ئائىلە مۇسابايلار ئائىلىسى'''  

مۇسابايلارنىڭ ئەسلى يۇرتى  بۇگۇنكى خىتتاي كونتروللىقىدىكى شىنجاڭ رايونىنىڭ جەنۇبىدىكى  قەشقەر شەھرىدىن  27.26  كىلومېتىر  غەرىبى شىمالىدىكى  '''ئۇستۇن ئارتۇشنىڭ''' '''ئىكساق كەنتىدۇر.''' 

مۇسابايلار ئائىلىسى ئۇيغۇرلار تارىخىدا موھىم رول ئوينىغان مەشھۇر ئائىلىلەرنىڭ بىرى ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ ئەڭ  مەشھۇر مۇلۇكدار، باي ئائىلىسىدۇر.

مۇسابايلار ئائىلىسى ئۇيغۇرلارنىڭ سانائەتلىشىشكە باسقان تۇنجى قەدىمىنى باسقان بىردىن بىر ئائىلەدۇر.  ھەمدە ئۇيغۇرلاردىن يېتىشىپ چىققان تۇنجى ئۇيغۇر بۇرزۇۇئازىيە  ئائىلىسى ۋە تۇنجى ئۇيغۇر كاپىتالىست ئائىلەدۇر. 

مۇسابايلار ئائىلىسى ئۇيغۇرلار تارىخىدا    ئۇيغۇر يېڭى  مائارىپ ھەركىتى باشلاتقان، ئۇيغۇر يېڭى زامان مائارىپىىنىڭ تۇنجى تۆھپىكار   ئائىلىسىدۇر.  يېڭىچە مىللىي مائارىپنى يولغا قويغان، غەرىپ ئۇسلۇبىدىكى يېڭىچە تۇنجى مەكتەپ سالغان ئائىلەدۇر.

شۇنداقلا جەددىچىلىك ھەرىتىنى ئۇيغۇرلارنىڭ ۋەتىنىدە باشلاتقان ئائىلەدۇر. 

'''مۇسابايلار ئائىلىسى بىر قولىدا  مىللى يېڭى مائارىپ مەشئىلىنى، بىر قولىدا مىللى سانائەتنى بايرىقىنى كۆتەرگەن، قەلبىدە ئۇيغۇرلارنىڭ ئەركىنلىكى، ھۆرلىكىنى توشۇغان، ئىددىيىسىدە ئۇيغۇرلارنىڭ مۇستەقىللىقى ئۇچۇن ھەركەت قىلغان بىردىن بىر  ئائىلىدۇر.'''   
[[ھۆججەت:ئاكا-ئۇكا مۇسابايلار ھەيكىلى.png|thumb|'''ئاكا-ئۇكا مۇسابايلارنىڭ ئۇستۇن ئارتۇش ئىكساقتىكى ھەيكىلى''']]

'''بۇ ھەيكەل'''، 1995- يىلى خىتتاي ھۆكۇمىتىنىڭ رۇخسىتى بىلەن،  ئۇيغۇر يېڭى مائارىپىنىڭ باشلانغانلىقىنىڭ 110 يىلىلىقىنى خاتىرلەشتە  تۇرغۇزۇلغان ئاكا- ئۇكا  ھۇسەنباي - باھاۋۇدۇنباي مۇسابايلار خاتىرە ھەيكىلى، ئورنى ئىكساق مەكتەپ، ئۇستۇن ئارتۇش،

( ئەركىن ئاسىيا  رادىئوسىنىڭ خەۋىرىگە كۆرە 2018 - يىلى خىتتاي ھۆكۇمىتى بۇ ھەيكەلنى  چېقىۋەتكەن)

'''مۇساباي ئائىلىسىنىڭ توققۇز چوڭ تۆھپىسى'''   

'''1- تۆھپە: مۇساباي تىرە زاۋۇدىنى قۇرۇشى.''' 

مۇسابايلار  تىرە زاۋۇدىنىڭ قۇرۇلىشى بىلەن،  مۇسابايلار  ئۇيغۇرلارنى سانائەتلىشىشكە يېتەكلىدى. ئۇيغۇر دىيارىغا بۇرزۇئازىيە ۋە كاپىتالىستىك ئىددىيەنى ئەكەلدى. ئۆزلىرى تۇنجى '''ئۇيغۇر بۇرزۇئازىيەسى ۋە تۇنجى ئۇيغۇر  كاپىتالىستى بولدى.'''

مۇسابايلار تىرە زاۋۇدى 1909- يىلى غۇلجىداقۇرۇلغان.  تىرە زاۋۇدنىڭ ئۇسكىنىلىرىنى ، تېخنىكلارنى '''باھاۋۇدۇن مۇساباي'''  گېرمانىيەدىن ئەكەلگەن.  ئۇيغۇر  تېخنىكلارنى  تەربىيەلەپ بېرىش ئۇچۇن توختاملىق گېرمان تېخنىكلارنىمۇ  ئەكەلگەن.  '''باھاۋۇدۇن مۇساباي'''  '''90 كۇنلىك'''  مۆھلەت بىلەن  زاۋۇد ئۇسكۇنىلىرىنى رۇسسىيە زېمىنى ئارقىلىق  يۆتكەپ كېتىشكە رۇسسىيە بىلەن  كېلىشكەن.  پويىز، كېمە، چانا، ۋە ئات-كالا ھارۋۇلارغا سۆرۇتۇپ، نۇرغۇن يېڭى  يول ۋە يېڭى  كۆۋرۇكلەرنى ياساپ، مىڭ بىر جاپالار بىلەن 90 كۇنلىك  مۆھلەت ئىچىدە رۇسسيە زىمىدىن ئامان ئېسەن ئۆتكۇزۇپ، 1906- يىلى غۇلجىغا يېتىپ كەلگەن. 

زاۋۇد 1909- يىلى پۇتۇپ، تولۇق ئىشلەپچىقىرىشقا باشلىغان. 

بۇ زاۋۇد ئەينى ۋاقىتتىكى چىڭ سۇلالىسى ھوكۇمرانلىقىدىكى شاڭخايدە  ياپون- خىتتاي   ھەمكارلىشىپ 1912- يىلى قۇرۇلغان خخ خخ زاۋۇتىدىنمۇ بۇرۇن قۇرۇلغان.

(شىرىپ خۇشتارنىڭ كىتابىغا قارالسۇن). 

1949- يىلى خىتتايلار ئۇيغۇرلارنىڭ ئانا ۋەتىنى بولغان شەرقىي تۇركىستاننى  بېسىۋالغاندا، '''مۇسابايلار''' ئائىلىسىنىڭ بىر قىسىم ئەزالىرى چەت ئەللەرگە قېچىپ كېتىدۇ،  مۇسابايلار ئائىلىسىنىڭ قېچىپ كېتەلمىگەن ئەزالىرىنى تۇرمىگە سولايدۇ.    پۇتۇن مال- مۇلكىنى مۇسادىرە قىلىدۇ.   تىرە  زاۋۇدنىمۇ مۇسادىرە قىلىۋېلىپ، خىتتاي ھۆكۇمىتىنىڭ باشقۇرىشىغا ئۆتكۇزۇپ بېرىدۇ. 

2000- يىللاردىن باشلاپ،  زاۋۇدنىڭ ئۇسكىنە ۋە  سېخلىرىنى خىتتاي كۆچمەنلىرىگە سېتىپ بېرىدۇ. زاۋۇد قورۇسىنى چېقىپ، خىتتاي كۆچمەنلىرىنىڭ   ئولتۇراق رايونىغا ئۆزگەرتىۋېتىدۇ.  زاۋۇدنىڭ سىمبولى بولغان تۇرخۇننىمۇ 2004- يىلنىڭ باشلىرىدا چېقىۋېتىدۇ. 

ئۇيغۇر تارىخىنىڭ نەمۇنىلىرىدىن  بىرى بولغان، ئۇيغۇر سانائىتىنىڭ ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ سانائەتلىشىشكە قاراپ ماڭغان تارىخىنىنىڭ گۇۋاھچىسى  بولغان '''مۇسابايلار''' '''تىرە  زاۋۇدى'''  پۇتۇنلەي تۇگەيدۇ.

'''رەسىم: مۇسابايلار ئائىلىسىنىڭ بىر قىسىم ئەزالىرى. 1950- يىللاررنىڭ باشلىرى غۇلجا، مۇسابايلار تىرە  زاۋۇد قورۇسى ئچىدە  تارتىلغان خاتىرە رەسىم.'''
[[ھۆججەت:مۇسابايلار ئائىلىسىنىڭ بىر قىسىم ئەزالىرى.png|thumb|'''مۇسابايلار ئائىلىسىنىڭ بىر قىسىم ئەزالىرى. 1950- يىللاررنىڭ باشلىرى غۇلجا، مۇسابايلار تىرە  زاۋۇد قورۇسى ئچىدە  تارتىلغان خاتىرە رەسىم.''']] 

ئارقا رەت سولدىن ئوڭغا: 

1. فىرىدون ، ئابلىز مۇساباينىڭ ئىككىنجى ئوغلى.  2.  رۇقىيەگۇل خانىم، باھاۋۇدونباي قىزى، ئابلىز مۇساباينىڭ خانىمى. 3. رەبەگۇل خانىم، باھاۋۇدۇنباينىڭ خانىمى، رۇقىيەگۇل خانىمنىڭ ئاپىسى.

4. مەغپۇرە خانىم، باھاۋۇدۇنباينىڭ نەۋرىسى. ( مەريەم خانىمنىڭ قىزى). مەغپۇرە خانىمنىڭ يولدىشى غەنى، ئاخمەتجان قاسىمىنىڭ قوغدىغۇچىسى، ئاخمەتجان قاسىمىلار بىلەن بىللە ۋاپات بولغان/ئولتۇرۇلگەن.   5. نىجات،  غەنىنىڭ ھەدىسىنىڭ  ئوغلى. 

ئالدىنقى رەت سولدىن ئوڭغا:

1. ئابدۇرسۇل، ئابلىز مۇساباينىڭ 5- ئوغلى. 2. ئەدىھەم، مەغپۇرە خانىمنىڭ ئوغلى(تاشكەنتتە).

3. دىلناۋاز، مەغپۇرە خانىمنىڭ قىزى(تاشكەنتتە).  4.  كىملىكى نامەلۇم. 5. نىلۇفەر، مەغپۇرە خانىمنىڭ قىزى. 6.ئىلشات، ئابلىز مۇساباينىڭ كىچىك ئوغلى.  7.كىملىكى نامەلۇم

[[ھۆججەت:Imageزاۋۇدنى قوغداۋاتقان ئۇيغۇر كۇزەتچى، تەخمىنەن 1970- يىللار.png|thumb|'''زاۋۇدنى قوغداۋاتقان ئۇيغۇر كۇزەتچى، تەخمىنەن 1970- يىللار''']]

[[ھۆججەت:مۇسابايلار تېرە زاۋۇتىنىڭ ئورنىغا سېلىنىۋاتقان يېڭى تاۋار ئۆيلەر.png|thumb|'''مۇسابايلار تېرە زاۋۇتىنىڭ ئورنىغا سېلىنىۋاتقان يېڭى تاۋار ئۆيلەر''']]'''سۇرەت:  زاۋۇدنى قوغداۋاتقان ئۇيغۇر كۇزەتچى، تەخمىنەن 1970- يىللار'''


[[:ھۆججەت:1909-يلى غۇلجىدا قۇرۇلغان مۇسابايلار تېرە زاۋۇتىنىڭ تۇرخۇنى.png|'''ھۆججەت:1909-يلى غۇلجىدا قۇرۇلغان مۇسابايلار تېرە زاۋۇتىنىڭ تۇرخۇنى.png''']]

زازاۋۇد تۇرخۇنىنىڭ ئەڭ ئاخىرقى كورۇنۇشى،2004- يىلىنىڭ بېشىدا خىتتاي ھۆكۇمىتى زاۋۇدنىڭ بۇ ئاخىرقى

يالدامىسى بولغان تۇرخۇننىمۇ چېقىۋەتكەن


'''2- تۆھپىسى:  ئۇيغۇر يېڭى مائارىپ ھەركىتىنى باشلىشى، تۇنجى ئۇيغۇر يېڭىچە مەكتەپ سېلىشى، ۋە جەددىچە مەكتەپلەرنى ئېچىشى.'''  

'''مۇسابايلار ئائىلىس'''ى ئۇيغۇرلار تارىخىدا    ئۇيغۇر يېڭى مائارىپ ھەركىتى باشلاتقان ئائىلەدۇر. يېڭىچە مىللىي مائارىپنى يولغا قويغان، غەرىپ ئۇسلۇبىدىكى يېڭىچە تۇنجى مەكتەپ سالغان ئائىلەدۇر.

خىتتاي ھۆكۇمىتىنىڭ ئېتىراب قىلغان نەشىرياتلىرىدا دىيىلىشىچە '''ئاكا – ئۇكا  مۇسابايلار''' غەرىب ئۇسلۇبىدىكى يېڭىچە مەكتەپنى 1885- يىلى ئۇستۇن ئارتۇشنىڭ ئىكساق كەنتىدە قۇرغان دىيىلىدۇ. 

ئەمما پىشقەدەم  ئۇيغۇرلارنىڭ،  شۇ مەكتەپتە مۇئالىملىق قىلغان پىشقەدەم مۇئالىملارنىڭ 

1983- يىلى  '''&quot; مەشئەل &quot;''' ژورنىلىغا بەرگەن بايانلىرى  ۋە مۇسابايلار ئائىلىسىنىڭ بايانلىرىغا كۆرە   مەكتەپ 1872- يىلى ياقۇببەگ قەشقەرگە ھۆكۇمرانلىق قىلىۋاتقان ۋاقىتتا قەشقەردە قۇرۇلغان.  1885- يىلى خىتتايلار/مانجۇلار  ئۇيغۇرلارنىڭ ۋەتىنى - شەرقىي تۇركىستاننى بېسىۋالغاندىن كېيىن، 1885- يىلى قەشەردىن ئۇستۇن ئارتۇشنىڭ ئىكساق كەنتىگە يۆتكەشكە مەجبۇر بولغان ۋە يۆتكىگەن ئىكەن.

(ئۇيغۇرلارنىڭ ئانا ۋەتىنى شەرقىي تۇركىستاننى خىتتايلار 1885- يىلدىن بېرى  '''شىنجاڭ''' ('''新疆''') ('''Xinjang)''' ، يېڭى تۇپراق، يېڭى چېگرا، دەپ ئاتايدۇ)

مەكتەپنىڭ قۇرۇلغان ۋاقتى توغرىلىق'''&quot; شىنجاڭ خەلىق&quot;''' نەشىرياتى نەشىر قىلغان :  &quot;'''شىنجاڭ&quot; يېقىنقى زامان تارىخىدىكى مەشھۇر شەخىسلەر'''، دىگەن كىتاپنىڭ 377- بەتتە  &quot;'''ئاكا-ئۇكا مۇسابايلار''' ۋ'''ە ئۇيغۇر يېڭى زامان مائارىپى &quot;'''، دىگەن باپىدىمۇ قىسقىچە ئىزاھات بار. 

مۇسابايلار ئاچقان بۇ مەكتەپنى '''&quot; ھۇسەينىيە&quot; مەكتىپى''' دەپ ئاتىغان. مەكتەپ ئېچىلغان دەسلەپكى يىلى 105 ئوقۇغۇچى بولغان، 25 ئ  قىز ئوقۇغۇچى.  20 مۇئالىم ۋە مەكتەپ خىزمەتچىلىرى بولغان. ئەر مۇئالىمنى '''&quot;ئەپەندىم&quot;،''' ئايال مۇئالىمنى &quot; '''موللائاچا&quot;'''  دەپ ئاتىغان. 
  
[[ھۆججەت:غۇلجىدىكى بىر مەكتەپتىن كۆرۇنۇش.png|thumb|'''1920-  يىلىنىڭ ئالدى- كەينىدە باھاۋۇدۇن مۇسابينىڭ غۇلجىدىكى مائارىپچىلار ۋە ئوقۇغۇچىلار بىلەن چۇشكەن سۇرئىتى''']]'''سۇرەت:''' مەسۇت سابىرىنىڭ قىزى نەشىر قىلغان مەسۇت سابىرى ھەققىدىكى كىتابتىن ئېلىندى.

1920-  يىلىنىڭ ئالدى- كەينىدە باھاۋۇدۇن مۇسابينىڭ غۇلجىدىكى مائارىپچىلار ۋە ئوقۇغۇچىلار بىلەن چۇشكەن سۇرئىتى. 

ئارقا رەت ئۆرە تۇرغانلار سولدىن 2- كىشى '''مەسۇت سابىرى''' ،  5- كىشى '''سابىت ( ساۋۇت) مۇساباي''' ( باھاۋۇدۇن مۇساباينىڭ جىيەنى).  7- كىشى '''باىاۋۇدۇن مۇساباي'''. 


'''3- تۆھپىسى: چەتئەلگە ئوقۇغۇچى چىقىرىشى''' 

خىتتايلار چىڭسۇلالىسىنىڭ ھېمايسىدە  چەتئەلگە ئوقۇغۇچى چىقىرىشنى 1872- يىلى باشلىغان ئىكەن.  ئۇيغۇرلاردىن چەتئەلگە ئوقۇغۇچى چىقىرىشنى مۇسابايلار ئائىلىسى 1898- يىلى ئارتۇشلۇق كېرىم ئاخۇن دىگەن كىشىنى رۇسسىيەنىڭ ئورۇنبۇرۇگ شەھرىگە ئوقۇشقا   چىقىرىش بىلەن باشلىغان.  ( يېڭىچە مائارىپ بىلەن ئوقۇش ئۇچۇن). '''ئاكا – ئۇكا مۇسابايلار''' ئائىلىسىنىڭ چىقىمى بىلەن 30 غا يېقىن كىشىلەر موسكىۋا، قاھىرە، ئىستانبۇل، بېرلىن، پارىز ، تاشكەنت، ئورۇنبۇرگ ، قازان قاتارلىق شەھەرلەردە  ئوقۇغان. 

'''ئاكا- ئۇكا مۇسابايلار''' ئائىلىسى خۇددى ياپونلۇقلارنىڭ مىڭزىنىڭ يېڭىلىققا كۆچۇش ھەركىتىنى باشلىنىغىنىغا ئوخشاش، ئۇيغۇرلارنىڭمۇ  يېڭىلىققا كۆچۇش ھەركىتىنى باشلىغان، يېڭىچە مائارىپقا، سانائەتلىشىشكە قاراپ مېڭىشنى باشلاتقان  بىردىنبىر ئۇيغۇر ئائىلەدۇر. 
[[ھۆججەت:ئىستانبۇلدا ئوقۇۋاتقان مۇساباي ئەۋلادلىرى ۋە باشقىلار ، 1927- يىلى.png|thumb|'''ئىستانبۇلدا ئوقۇۋاتقان مۇساباي ئەۋلادلىرى ۋە باشقىلار ، 1927- يىلى''']]


'''رەسىم :  تۈركىيە گالاتاساراي لىسېسىدە ئوقۇۋاتقان مۇساباي ئەۋلادلىرى ۋە باشقىلار.   1927- يىلى'''

  ئالدىنكى رەت سولدىن: 1- كىشى: رەشىتھاجى . (ھۇسەنباي نىڭ سىڭلىسى، باۋدۇنباي نىڭ ھەدىسى ئومارا خانىمنىڭ نەۋرىسى.) 3-كىشى: ئابدۇلقېيۇم مۇساباي (قېيۇم مۇساباي، باھاۋۇدۇنباينىڭ ئوغلى) .  4-كىشى ئانۋەر مۇساباي ( ھۇسەنباي ۋە باھاۋۇدۇنباينىڭ ئىنىسى ئابلاھاجىنىڭ ئوغلى). 

2- رەت سولدىن  1- كىشى ئابدۇلخەي (تۇركىيەدە ئىلخان مۇساباي دەپ ئاتالغان، ھۇسەنباي ئوغلى).  2- كىشى رەشىتھاجىنىڭ دادىسى ھېبىبۇللاھ ھاجىمنىڭ ئىنىسى ئابدۇراخمان ھاجى.  3-كىشى ئابدۇراخمان ئەپەندىم (شادى). 4- كىملىكى نامەلۇم كىشىنىڭ قۇچىقىدىكى بالا فۇئات مۇساباي (باھاۋۇدۇنباي ئوغلى). 5- كىشى ماخمۇت ئەبزى (تاتار). 

3-رەت سولدىن 1-كىشى مەسۇد ئالدىگارۇپ (تاتار) 2- كىشى ئىسمايىل مۇساباي  ( باھاۋۇدۇنباي ئوغلى).3- كىشى مىجىت مۇساباي ( ھۇسەنباي ئوشلى). 4- كىشى مالىك بېكتېمىر (تاتار). 5-كىشى مەھرۇسە خانىم (تاتار).  6-كىشى ئابلىز مۇساباي ( ھۇسەنباي ئوغلى). 7-كىشى ئابدۇلھاق (ئابلاخ) (ھۇسەنباي ۋە باھاۋۇدۇنباي ئىنىسى ھېسامىددىننىڭ ئوغلى).i)

'''4- تۆھپىسى: كەسپىي مائارىپنى يولغا قويىشى.''' 

'''ئاكا – ئۇكا مۇسابايلار''' تىرە زاۋۇدىنىڭ ئۇسكۇنىلىرى غۇلجىغا يېتىپ كەلگەندىن كېيىن، 1908- يىلنىڭ ئوتتۇرلىرىدا زاۋۇد قورۇنىڭ يېنىدا، بۇگۇنكى '''ئىلى پىداگوكا ئۇنىۋېرسىتىنىڭ ئورنىدا'''، تېخنىك تەربىيەلەيدىغان، ۋە ئىشچىلارنى تەربىيەلەيدىغان مۇنتىزىم تېخنىك مەكتەپ ئاچقان، كېيىن خانىم – قىزلارنىڭمۇ تەربىيلىنىشى ئۇچۇن خانىم-قىزلار ئۇچۇن يېڭى كەسىپلەردىن رىشالە ئىشلەش ( كەشتىچىلىك) ، سەيپۇڭلۇق ( ماشىنچىلىق) قاتارلق خانىم قىزلارغا مۇۋاپىق كەسىپلەرنى   تەسىس قىلغان. 

ئۇيغۇرلارنىڭ مەشھۇر ئىككى گېنېرالى زۇنۇن تېيىپ ۋە مەمەتئىمىنوپلار مۇسابايلار غۇلجىدا ئاچقان بۇ كەسپىي مەكتەپتە ئوقۇپ يېتىلگەن.


'''5- تۆىپىسى: دارىلمۇئەللىمىن قۇرۇش.'''
[[ھۆججەت:Iدارىلمۇ'ئەللىمىن ئىتتىھاد&quot; مەكتىپىنىڭ ئوقۇتقۇچى- ئوقۇغۇچىلىرى بىلەن بىللە. 1914-يىلىmage.png|thumb|'''دارىلمۇ'ئەللىمىن ئىتتىھاد&quot; مەكتىپىنىڭ ئوقۇتقۇچى- ئوقۇغۇچىلىرى بىلەن بىللە. 1914-يىلى''']]
1885- يىلى ئارتۇش ئىكساقتا تۇنجى ئۇيغۇر يېڭىچە مەكتەپنى سالغاندىن كېيىن، يۇرت -يۇرتلاردا ئېچىلىۋاتقان مەكتەپلەردىكى ئوقۇتقۇچى يېتىشمەسلىكنى ھەل قىلىش ئۇچۇن، ب'''اھاۋۇدۇن مۇساباي'''  ئوسمانلى ئىمپېريەسى بىلەن سۆزلۇشۇپ، 1914- يىلى '''ئەخمەت كامال  (Ahmet Kemal Ilkul)''' ئەپەندىمنى تەكلىپ قىلىپ، ئارتۇش ئىكساقتا دارىلمۇئەللىمىننى قۇرغان. يەنە '''ئابابەكرى ئەپەندىم، ئابدۇراخمان ئەپەندىم، مۇكەررەم قارى''' قاتارلىقلارنىمى تۇركىيەدىن تەكلىپ قىلىپ ، دارىلمۇئەللىمىننىڭ  ئوقۇ- ئوقۇتۇش سۇپىتىنى يۇقۇرى كۆتۇرگەن.  

'''سۇرەتتە: (تۈركىيەلىك تۈرك ئوقۇتقۇچى ئەخمەد كامال''' (ئالدىنقى رەت ئوتتۇرىدىكى بۇرۇتلۇق كىشى) ئاراتۇشتا تەسىس قىلىنغان '''&quot;دارىلمۇ'ئەللىمىن ئىتتىھاد&quot;''' مەكتىپىنىڭ ئوقۇتقۇچى- ئوقۇغۇچىلىرى بىلەن بىللە. 1914-يىلى، ئارتۇش ئىكساق.     (ئەخمەت كامالنىڭ &quot; تۇركىستان خاتىرلىرى &quot; كىتابىىن ئېلىندى)  

'''6- تۆھپىسى: ئېلىكتىر، تېلىفون، ئاپتوموبىل ۋە كىنونى ئېلىپ كىرىشى.'''   

باھاۋۇدۇن مۇساباي تىجارەت بىلەن ياۋرۇپالارنى ئايلىنىپ يۇرگەندە، ياۋرۇپادىكى تەرەققىياتلارغا ئالاھىدە دىققەت قىلغان، ئۇيغۇرلارنىڭ بۇ تەرەققىياتلاردىن بەك كەينىدە قالغانلىقىغا ئېچىنغان. بۇ تەرەققىياتلاردىن ئۇيغۇرلارنىڭمۇ بەھرىمان بولۇشى ۋە ئۇيغۇرلارنىڭمۇ يېڭى تەرەققىياتقا يۇزلىنىشى ئۇچۇن كۆپ تىرىشچانلىقلارنى قىلغان. ۋە  يۇقاردا دىيىلگەن تۆھپىلەرنى قىلغان. باھاۋۇدۇن مۇساباي گېرمانىيەدىن تىرە زاۋۇد ئۇسكىنىلەرنى ئەكەلگەن ۋاقىتتا، زاۋۇد ئۇچۇن زۆرۇر بولغان ئېلىكتىرىكنىمۇ بىرگە ئەكەلگەن( ئېلىكتىر گېنېراتور)،  يەنە تېلىفون،  كىنو، ئاپتوموبىل (ماشىنا) ئەكەلگەن.

شۇ ۋاقىتتا ئىلىدا ۋە پۇتۇن ئۇيغۇر ۋەتىنىدە كىنو قويۇش ۋە كۆرۇش يوق ئىدى. مۇسابايلار تۇنجى كىنو قويۇش ئاپپاراتى ۋە كىنونى گېرمانىيەدىن ئەكەلگەن. 

  شۇ ۋاقىتتا   ئىلى ھەربى رايون جاڭجۇنىنىڭلا ئۆيى بىلەن  ئىشخانىسىدا تېلىفون بار ئىدى. مۇسابايلارنىڭ   '''&quot; زاۋۇد قورۇسى&quot;''' بۇگۇنكى ئىلى تېرە زاۋۇدنىڭ ئورنى ، '''&quot; مەكەپ قورۇسى&quot;''' بۇۇگۇنكى ئىلى پىداگوكا ئۇنىۋېرسىتىنىڭ ئورنى،  &quot; '''كانتور (كونتورول) قورۇ&quot;'''   ، مۇسابايلارنىڭ باش شىتاب ئىشخانىسى،  بۇگۇنكى غۇلجا شەھەرلىك خەلىق مەيدانىنىڭ ئورنىدا ،  '''&quot; مويكا  قورۇ&quot;،    &quot;باغ قورۇ&quot;'''،  بۇ ئىككى قورۇ بىر بىرىگە تۇتاش بولۇپ، بۇگۇنكى ئىلى ئوبلاسلىق پارتىكوم قورۇسىىىڭ ئورنى قاتارلىق ئىش ئورۇنلىرى ۋە  ئۆيلىرى  بىلەن تېلىفون باغلىنىش لېنىيەسىنى قۇرغان. 

باھاۋۇدۇن مۇسباي گېرمانىيەدىن مېرسېدېس ماركىلىق  ماشىنا ئەكەلگەن، ئۆيى، زاۋۇد، مەكتەپ، مويكا، باغ قورۇ  ۋە كونتور قورۇلارغا مېرسېدېس ماشىنا بىلەن بارغان.  شۇ  ۋاقىتتا غۇلجىدا پەقەت ئىلى ھەربىي رايۇن جاڭجۇنىنىڭ ياپونيەدىن ئەكەلگەن، ھۆكۇمەت تەمىنلىگەن مىتسۇبىشى ماركىلىق  ماشىنىسى بار ئىدى.

'''7- تۆھپىسى: پۇتبولنى ئەكىرىپ، پۇتبول ھەركىتى باشلاش.'''

ئاكا- ئۇكا مۇسابايلار 1905- يىلى تۇركىيەگە  ئوقۇشقا چىقارغان  تۇرسۇن ئەپەندى بىلەن ئابدۇراخمان  ( شادى) ئەپەندىلەر ئوقۇش پۇتتۇرۇپ، 1915- يىلى  ۋەتەنگە قايتىپ كەلگەندە، ئىكساقتىكى ئوقۇتقۇچىلارغا پۇتبول ئويناشنى ئۇگەتكەن. 

ئابدۇراخمان ئەپەندى 1920- يىلى غۇلجىدا تولۇقسىز مەكتەپكە مۇدىر بولغاندا ، غۇلجىدا تۇجى پۇتبول مۇسابىقىسى ئورۇنلاشتۇرغان. 

تۇرسۇن ئەپەندى ئىكساقتىكى '''&quot; ھۇسەينىيە'''' مەكتەپ پۇتبول كوماندىسىنى قۇرغان ۋە پۇتبول ھەركىتىنى قەشقەر دىيارىغا كېڭەيتكەن.   

ئىكساق پۇتبول كوماندىسى شۇ ۋاقىتتىكى ئەنگىلىيە، شىۋىتسىيە، سوۋېت ئىتتىپاقى كونسۇل كوماندىلىرى بىلەن مۇسبىقە ئويناپ، ئۇلارنى ئۇتقان. 

مۇسابايلار ئائىلىسى ئۇيغۇر يېقىنقى زامان تەنتەربىيە ھەركىتىنىڭ تاراتقۇچىلىرىدۇر. 

'''8- تۆھپۇسى: چارۋا نەسلىنى يېڭىلاش.''' 

ئىلى رايونى بىپايان يايلاقلارغا ئىگە چارۋۇچىلىق رايونى.    چارۋۇچىلىق ئاكا- ئۇكا مۇسابايلار تىجارىتىنىڭ موھىم بىر قىسمى ۋە ئاساسى ئىدى. مۇسابايلارنىڭ ئىلى رايونىنىڭ ھەممە  يەرلىرىدە يايلاقلىرى بار ئىدى. بۇ يايلاقلاردا نۇرغۇن چارۋۇلىرى بار ئىدى.

  مەسىلان: كۆلىلەڭسۇ، يالغۇز تېرەك، نىلقا، سۇپتاي، كۇنەس، تېكەس، ۋە بايىمبۇلاقنىڭ يۇلتۇز يايلىقىدا  چوڭ – كىچىك چارۋۇلىرى بار ئىدى.  ئاكا- ئۇكا مۇسابايلار چارۋۇلارنىڭ سۇپىتىنى ئۆستۇرگەن، يېڭى نەسىل چارۋۇلارنى چەتئەلدىن ئەكەلگەن. 

يۇڭ توقۇمىچىلىق ئۇچۇن  يۇڭلۇق ئاق ( مېتىس)  قوينى چەتئەلدىن كىرگۇزگەن.  مويكىدا يۇڭىنى يۇيۇپ، ئېكسپورت قىلغان.   كۆپ سۇت بېرىدىغان  سۇتلىك  ئالا كالىنىمۇ چەتئەلدىن ئەكىلىپ، قوي ۋە كالا نەسلىنى كۆپەيتكەن. 

'''9- تۆھپىسى: مۇسابايلار روھىنى يارىتىش.''' 

ئاكا-ئۇكا مۇسابايلار  تىجارەتلىرىنىڭ   چەتەللەرگە كېڭىيىشى بىلەن، ئۇلار ياۋرۇپا دەۋلەتلىرى، تۇركىيەلەردە تىجارەت قىلغان، ئۇلار چەتەللەردىكى مائارىپ تەرققىياتى ، يېڭىچە ئوقۇ- ئوقۇتۇش ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتى، سانائەتتىكى تەرەققىياتلار، ياۋرۇپادىكى ئەركىنلىك، ھۆرلۇكلەر، دېموكىراتىك ھەركەتلەردىن ئىلھام ئالغان.  ئۇيغۇر خەلقىنىڭ تەقدىرىدە ئۆزگۇرۇش ھاسىل قىلىش ئۇچۇن، چەتەلنىڭ ئىلغار تېخنىكىلىرىنى، ئۇسلۇبلىرىنى، ئىددىيەلىرىنى ئۇيغۇرلار ۋەتىنىگە ئەكەلگەن.

ئاكا- ئۇكا مۇسابايلار ئۇيغۇرلارنىڭ دۇنيادىكى  تەرققىياتلاردىن  بەك ئۇزاقتا قالغانلىقىنى ھېس قىلغان ۋە ئېچىنغان، ئۇلار  ئۇيغۇرلارنىڭمۇ  خۇددى باشقا خەلىقلەردەك ئەركىن، ھۆر، ئۆز ئالدىغا مۇستەقىل ياشاش ھەققىنىڭ بارلىقىنى تونۇپ يەتكەن.  

ئەمما ئەينى ۋاقىتتىكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مەدىنىيەت سەۋىيەسىنىڭ بەك تۆۋەنلىكى، ئۇيغۇرلارنىڭ  ئىلغار تېخنىكىلاردىن، دۇنيا تەرەققىياتىدىن بەك يىراقتا ئىكەنلىكى،  ئىلغار كىشىلەرنىڭ  ئازلىقى، سىياسىي ئاڭنىڭ پەقەتلا يوقلىقى   قاتارلىق بىر تالاي كامچىلىق، ئاجىزلىقلار، يېتەرسىزلىكلەر تۇپەيلىدىن،  ئاۋۋال خەلىقنىڭ مەدىنىيەت سەۋىيەسىنى ئۆستۇرۇش، ئوقۇمۇشلىق، بىلىملىك كىشىلەرنىڭ كۆپىيىشىگە شارائىت يارىتىش، خەلىقنىڭ ئىقتىسادىي ئەھۋالىنى ياخشىلاش، خەلىقنى ئويغىتىشنى  نىيەت قىلغان.

ۋە يۇقاردا دىيىلگەندەك تۆھپىلەرنى يارىتىش ئارقىلىپ،  ئۇيغۇرلارنىڭ ئىقتىسادىنى ياخشىلاش، مەدىنىيەت سەۋىيەسىنى ئۆستۇرۇش، سىياسىي جەھەتتىن تەربىيەلەش، مىللەتچىلىك، ۋەتەنپەرۋەرلىك روھىنى ئوستۇرۇش پائالىيەتلىرىئىنى ئېلىپ بارغان.

مۇسابايلار ئائىلىسى   ۋەتىنىمىزدىكى ئويغىنىشلاردىن كېيىنكى ئىنقىلاپلارغا ماددي ۋە مەنىۋى جەھەتتىن كۆپ ياردەملەرنى قىلغان ۋە بىۋاستە ئىشتىراك قىلغان. 

 بىرىنجى ۋە ئىككىنجى قېتىملىق جۇمھۇرىيەتلەرنىڭ قۇرۇلىشىدا موھىم رول ئوينىغان. ماددى ۋە مەنىۋى جەھەتتىن قوللىغان.   ھەر ئىككىلى جۇمھۇرىيەتتە مىنىستېرلىك ۋەزىپىلىرىنى ئۆتىگەن.

'''ئوبۇلھەسەن  مۇساباي ( Obulhesen I Musabay)''' ( ئاكا – ئۇكا مۇسابايلرنىڭ ئۇكىسى، شىڭشىسەي 1934- ئۆلتۇرۇۋەتكەن)  بىرىنجى قېتىملىق جۇمھۇرىيەتتە سودا- سانائەت مىنىستىرى بولغان.   '''تەلەت مۇساباي'''   '''(Telet Musabay)''' ( ھۇسەنبەينىڭ ئوغلى)  كاتىبلىق خىزمىتىنى قىلغان. 

ئىككىنجى جۇمھۇرىيەتتە '''ئانۋەر مۇساباي  ( Anwer Musabay )''' ( ئاكا – ئۇكا مۇسابايلارنىڭ ئۇكىسى ئابلاھاجىمنىڭ ئوغلى). مالىيە  مىنىستىرى بولغان. '''ئىسمايىل مۇساباي (Ismayil Musabay)'''  ( باھاۋۇدۇنباينىڭ چوڭ ئوغلى) مەركىزى بانكا مۇدىرى ۋە قورال -ياراق سېتېۋېلىش بۆلۇمىنىڭ مۇدىرى بولغان . 

ئىككىنجى جۇمھۇرىيەت ئارمىيەسىنىڭ پۇتۇن  ئاياق كېيىمىنى، قىشلىق ئۆتۇك، قىشلىق تىرە پەلتۇ، ئاتلارنىڭ ئىگە جابدۇقلىرىنى مۇسابايلار تىرە زاۋۇدى تەمىنلىگەن.  

'''ئۇيغۇرلارنىڭ  يېقىنقى 100 يىللىق تارىخىدا ھەم سىياسەتتە، ھەم    ئىقتىساددا، ھەم مائارىپتا ئۇيغۇر خەلقى ئۇچۇن خىزمەت قىلغان  ئىككى مەشھۇر تۆھپىكار  ئائىلە بار.  ئۇلار: مۇسابايلار ئائىلىسى  ۋە مۇھىدىلار ئائىلىسىدۇر.'''


'''مۇسابايلانىڭ  ئەجدادلىرى ۋە ئەۋلادلىرى  Musabaylarning Ejdatliri we Ewlatliri'''

'''مۇسابايلارنىڭ ئەجداتلىرى:''' 

خخ خخ خخ  تۇردى قۇم---ئابدۇرسۇلباي---مۇساھاجىم – ھۇسەنباي، باھاۋۇدۇنباي ۋە بۇلارنىڭ ئەۋلادلىرى بولۇپ داۋام قىلىپ كەلمەكتە.


'''مۇساھاجىنىڭ پەرزەنتلىرى:'''  
[[ھۆججەت:مۇساھاجى.png|thumb|'''مۇساھاجى''']]


'''مۇساھاجى :   1809--1895'''   


مۇساھاجىمنىڭ  3 ئايالدىن 6 ئوغۇل،  2 قىز، جەمى 8 پەرزەنتى بولغان.

1-  ئايالى سوپۇرا خانىمدىن:   (1).ھۇسەنباي ھاجى، (2). باھاۋۇدۇنباي.

2- ئايالى   ھەمىدە خانىمدىن:   (3).  ئۆمارا خېنىم، (4). ئىماممۇھامماد.

3- ئايالى  سۇزۇك خانىمدىن :   (5). ھېپىرا خېنىم، (6). ھېسامىدىن ھاجى، (7).ئوبۇلھەسەن ھاجىم، (8).ئابدۇللا ھاجى ( ئابلاھاجى).
[[ھۆججەت:مۇساھاجىم پەرزەنتلىرى.png|thumb|'''مۇساھاجىم پەرزەنتلىرى''' ]]
مۇساھاجىم  ۋاپات بولغاندىن كېيىن، مۇساھاجىمنىڭ مىراسلىرى 3 ئايالىدىن بولغان 8 بالىسىغا تەقسىم قىلىنغان. مۇساھاجىمنىڭ بىرىنجى ئايالى سوپۇرا خانىمدىن بولغان ئىككى ئوغلى ھۇسەنباي ۋە باھاۋۇدۇنباي  ئاكا – ئۇكا ئىككەيلەن  قىلىۋاتقان تىجارەتلىرىنى بىرلەشتۇرگەن ۋە بىرلىشىپ تىجارەت قىلىشنى داۋاملاشتۇرغان.  ئۇلار قىلىۋاتقان تىجارىتىنى  ۋەتەننىڭ جەنۇبىدىن شىمالىغا ۋە چەتەللەرگە كېڭەيتكەن.


خخ- يىلى روسسىيەنىڭ پايتەختى سانتپېتېربۇرگتا  ھۇسەنباي ۋە باھاۋۇدۇنباي ئاكا- ئۇكا ئىككەيلەن بىرلىشىپ:            '''“مۇساباي قېرىنداشلار ھەسسىدارلىق “'''  شىركىتىنى قۇرغان. 

رەسىم قويىلىدۇ


بۇ ئىككى  ئاكا- ئۇكىلار شۇندىن ئېتىبارەن  ياۋرۇپا، روسسىيە ۋە تۇرۇكلەرنىڭ  قائىدىسى بويىچە  '''“مۇساباي “''' دىگەن ئىسىمنى ئۆزلىرىنىڭ ئائىلىسىنىڭ ئائىلە ئىسمى  ( فامىلە نامى، سويادى) قىلىپ تاللىغان. شۇندىن ئېتىبارەن بۇ ئىككى ئاكا –ئۇكىنىڭ   ۋارىسلىرى مۇساباي دىگەننى ئائىلە ئىسمى  ( فامىلە نامى)،       ( سويادى)  قىلىپ قوللىنىپ كەلمەكتە. 

روسسىيەدە، كېيىنچە سوۋېت ئىتتىپاقىدا   مۇسابايېۋ (مۇسابايوف) دەپ ئەرلەرگە، مۇسابايىۋا دەپ ئاياللارغا قوللىنىپ كەلگەن. 

مۇساباي دىگەن بۇ فامىلىنى  ھۇسەنباي ۋە باھاۋۇدۇنباينىڭ قېرىنداشلىرى ۋە ئۇلارنىڭ بىر قىسىم پەرزەنتلىرىمۇ فامىلە قىلىپ قوللانغان. 

مەسىلەن:  ھۇسەنباي ۋە باھاۋۇدۇنبيلارنىڭ ئۇكىسى ئوبۇلھەسەن ، ۋە  ئابلاھاجىمنىڭ ئوغلى  ئانۋەر (ئەنۋەر) مۇسابايلار.

[[ھۆججەت:ھۇسەنبايھاجى.png|thumb|'''ھۇسەنباي ھاجىم''']]
        '''ھۇسەنباي ھاجىمنىڭ پەرزەنتلىرى  Husenbay hajimning perzentliri''' 

ھۇسەنباينىڭ بىر نەچچە ئايالىدىن 7 ئوغۇل، 2 قىزى بولغان

'''1. ساۋۇت ئەپەندىم'''  - '''Sawut Musabay'''  '''(ساۋۇت مۇساباي)'''،   1972- يىللىرى  تۇركىيەدە ۋاپات بولغان. 

 '''2- ئابدۇلئازىز ئەپەندىم -Abliz  Musabay ( ئابلىز مۇساباي)'''، 1984-يىلى ئۇرۇمچىدە ۋاپات بولغان. 

'''.3- ئابدۇلمىجىت ئەپەندىم - Mijit Musabay (مىجىت مۇساباي)'''، 1970-يىللىرى تاشكەنتتە ۋاپات بولغان 

'''4- ئابدۇلئەخەت ئەپەندىم - Ablet Musabay (ئابلەت مۇساباي''' (1987-يىلى غۇلجىدا ۋاپات بولغان.)

(ئابلەت مۇساباي 1930-يىللىرى تۇركىيەدىكى ئوقۇشىنى تۇگۇتۇپ، موسكىۋا ئارقىلىق ۋەتەنگە قايتىشىدا، رۇسلار پانتۇركىست، تۇركلەرنىڭ جاسۇسى دەپ، قولغا ئېلىپ، سېبىريەگە پالىۋەتكەن، ئابلەت مۇساباي سېبېريە تۇرمىسىگە سۇت ئەكىلىدىغان ماشىنا شوپۇرى رۇس ئايال  بىلەن سۆزلۇشۇپ، سۇت باكنىڭ ( سۇت تۇڭنىڭ) ئىچىگە مۆكۇنۇپ، سېبېريە تۇرمىسىدىن قېچىپ، ئالتاي تاغلىرىدىن ئۆتۇپ، ئالتايغا، ئاندىن غۇلجىغا يېتىپ كەلگەن.)

   '''5- تەلەت ئەپەندىم- Telet Musabay  ( تەلەت مۇساباي)'''. 1999-يىلى سەئۇدىدا ۋاپات بولدى. تۇركىيەگە دەپنە قىلىندى. تەلەت مۇساباي 1920- يىللارنىڭ ئاخىرلىى  تۇركىيەدىكى ئوقۇشىنى تۇگۇتۇپ، ھىندىستان ئارقىلىق ۋەتەنگە قايتىش سەپىرىدە، بومبايدا بىر مەزگىل ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان. 1933- يىلى 1- قېتىملىق شەرقىي تۇركىستان جۇمھۇرىيىتى قۇرۇلۇش ھارپىسىدا ۋەتەنگە قايتىپ  كەلگەن ۋە ھۆكۇمەتتە كاتىبلىق خىزمىتىنى قىلغان.  

'''ئۇرۇمچى 1-ئىيۇل توقۇمىچىلىق زاۋۇدىنى مۇسابايلار سالغان. يەرنى خىتتاي ھۆكۇمىتى كۆرسەتكەن، قۇرۇلۇش ئىشچىلىرنى خىتتاي ھۆكۇمىتى تەمىنلىگەن، باشقا بارلىق چىقىملارنى مۇسابايلار ئائىلىسى چىقارغان. زاۋۇدنىڭ بىرىنجى باسقۇچى پۇتۇپ بولۇپ، ئىككىنجى باسقۇچلۇق توقۇمۇچىلىق ماشىنىلىرىنى ئەكىلىش ئۇچۇن، تەلەت مۇساباي 2-قېتىم نەچچە ئون ماشىنىدا يۇڭ، تىرە، ئۇچەي ۋە بىر مىقداردا ئاتۇنلارنى ئېلىپ، ۋاڭجېننىڭ تەستىقى بىلەن شاڭخايگە بارىدۇ. پۇتۇن ماللارنى سېتىپ بولۇپ، تىيەنجىنگە بېرىپ، بىر رۇس پاراخوتى بىلەن كېلىشىپ، خوڭكوڭغا ، ئاندىن تۇركىيەگە قېچىپ كېتىدۇ. خىتتاي ھۆكۇمىتىنى قوياپ قاچىدۇ.'''

  6- ئ'''ابلاي ئەپەندىم'''  (ئابدۇلخەي، تۇركىيەدە ئىلھام مۇساباي دەپمۇ ئاتالغان ئىكەن)، تۇركىيەدە ۋاپات بولغان.  

7- '''دىلنىۋاز خېنىم'''،1984- لوندوندا  ۋاپات بولغان.

8- '''نىلۇفەر خېنىم'''،  1982- يىلى پارىجدا  ۋاپات بولغان'''.'''

9- '''فىكرات ئاپەندىم'''. ياپونىيەدە ۋاپات بولغان.

[[ھۆججەت:باھاۋۇدۇنباي.png|thumb|'''باھاۋۇدۇنباي''']]
        '''باھاۋۇدۇنباينىڭ  پەرزەنتلىرى  Bahawudun Musabay perzentliri'''  

'''باھاۋۇدۇنباينىڭ 10 دىن''' كۆپ ئايالىدىن  '''4 ئوغۇل، 9 قىز، جەمى 13''' پەرزەنتى بولغان.

        1-'''ئىسمايىل ئەپەندىم   Ismayil Musabay (ئىسمايىل مۇساباي''')، 1980-يىلى ئۇرۇمچىدە ۋاپات بولغان.

        2- '''ئابدۇقېيۇم ئەپەندىم  Qeyum Musabay ( قېيۇم مۇساباي).''' . 1980- يىللىرى ئۇرۇمچىدە ۋاپات بولغان.

قېيىم مۇساباي تۇركىيەدىكى ئوقۇشىنى تۇگۇتۇپ، 1930-يىللاردا گېرمانىيەگە بېرىپ، ئۇ يەردە بىر مەزگىل ئوقۇپ، رۇسيە ئارقىلىق ۋەتەنگە قايتىپ كەلگەن. 

        3- '''ئابدۇلئەلا ئەپەندىم   Abdulela Musabay''' ( '''ئابدۇلئەلا مۇساباي)'''، 1995-يىلى 12-ئاينىڭ 5- كۇنى غۇلجىدا ۋاپات بولغان.

ئابدۇلئەلا مۇسابايدىن باشقا ئاكا-ئۇكا مۇسابايلارنىڭ ۋە قېرىنداشلىرىنىڭ ئوغۇللىرى، ھەتتا چوڭ ئوغۇل  نەۋرىلىرى '''ئستانبۇلدىكى  گالاتاساراي''' مەكتىپىدە ئوقۇغان.  

        4- '''فۇئات ئەپەندىم  Fuat Musabay ( فۇئات مۇساباي)'''، 1989- يىلى  قىشتا ئالماتىدىن ئۇرۇمچىگە ۋەتەن زىيارىتىگە كەلگەندە، ئۇرۇمچىدە ۋاپات بولغان.   

        5- '''زۇۋارا خېنىم'''، غۇلجىدا ۋاپات بولغان. 

        6- '''رەھىمە خېنىم.'''  غۇلجىدا ۋاپات بولغان.

        7- '''بۇۋى مەريەم خېنىم'''.  غۇلجىدا ۋاپات بولغان. 

        8- '''پاتىگۇل خېنىم.'''  1980-يىللىرى ئىستانبۇلدا ۋاپات بولغان.

        9- '''شەمشىقەمەر خېنىم'''. 1980- يىللىرى تاشكەنتتە ۋاپات بولغان.

         10- '''رۇقىيەگۇل خېنىم'''، 1970-يىللارنىڭ باشلىرىدا ئۇرۇمچىدە ۋاپات بولغان. 

        11- '''بۇۋىسارا (بۇسارا) خېنىم'''.   ئائىلىسى  ھەققىدە مەلۇمات يوق. 

        12- '''بېلىقىز خېنىم.''' 1990-يىللىرى غۇلجىدا ۋاپات بولغان. (1940-يىللاردا شەرقىي تۇركىستاندىن مىللەت ۋەكىلى بولۇپ، نەنجىڭدىكى گومىنداڭلنىڭ  بىر قۇرۇلتايغا قاتناشقان).

        13- '''ساپۇرا خېنىم.''' 2004- يىلى تاشكەنتتە ۋاپات بولغان.


[[ھۆججەت:تەلەت مۇساباينىڭ توي خاتىرىسى، 1930-يىللارنىڭ ئاخىرلىاى، غۇلقا.png|thumb|ت'''ەلەت مۇساباينىڭ توي خاتىرىسى، 1930- يىللارنىڭ ئاخىرلىرى، غۇلجا''']]


'''سۇرەت''': '''تەلەت مۇساباينىڭ توي خاتىرىسى، 1930-يىللارنىڭ ئاخىرلىرى، غۇلجا''' 

1- رەت  ئوتتۇردىكى كىشى تەلەت مۇساباي.  

1-رەت ئوڭدىن 1- كىشى ئانۋار مۇساباي.  

1-رەت سولدىن 1 - كىشى ئوتامىش يۇنىچ (تەلەت مۇساباينىڭ خانىمى ماھىرە شانىمنىڭ ئۇكىسى).

2 - رەت ئودىن 4-كىشى ئابدۇقېيۇم (قېيۇم) مۇساباي. 7- كىشى ئابدۇلھاق مۇساباي.[[ھۆججەت:Imageمۇساباي ئائىلىسىنىڭ بىر قىسىم بايۋەتچىلىرى.png|thumb|'''مۇساباي ئائىلىسىنىڭ بىر قىسىم بايۋەتچىلىرى  1940-يڭللارنىڭ باشلىرى، غۇلجا''']]

'''مۇساباي ئائىلىسىنىڭ بىر قىسىم بايۋەتچىلىرى''' 

يۇقۇردىن 1-رەت سولدىن ئوڭغا: 

1.  ئىلماس، 2. توخسۇن، 3. مىدات، 4. ئابدۇقېيۇم مۇساباي، 5. ئالىزا.

يۇقۇردىن 2- رەت: 

1.ئابلىز مۇساباي، 2. ئابلەھەت (ئابلەت) مۇساباي. 3. ماخمۇتھاجىم (مىداتنىڭ دادىسى). 4. ئىسمايىل مۇساباي، 

5. ئابدۇمىجىت (مىجىت) مۇساباي.

ئالدىنقى رەتتىكى كىشى جاۋۇد مۇساباي،  ( ساۋۇد مۇساباينىڭ ئوغلى، ھۇسەنباينىڭ چوڭ نەۋرىسى). [[ھۆججەت:1950-يىللارنىڭ باشلىرى، ئۇرۇمچى، ئابلىز مۇساباي ئائىلىسىدە.png|thumb|'''1950-يىللارنىڭ باشلىرى، ئۇرۇمچى، ئابلىز مۇساباي ئائىلىسىدە''']]


'''1950-يىللارنىڭ  باشلىرى بولىشى مۇمكىن، ئۇرۇمچى، ئابلىز مۇساباي ئائىلىسەدە.'''

ئالددىنقى رەت سولدىن ئوڭغا'':'' 

1- كىشى مىجىت مۇساباي.

ئىككى كىچىك بالا ئابلىز مۇساباينىڭ باللىرى ( ئىلشات كىچىك ئوغلى، دىلشات كىچىك قىزى)

ئوتتۇرىدىكى رۇقىيەگۇل مۇساباي ( باھاۋۇدۇنباي قىزى)، ئابلىز مۇساباينىڭ خانىمى. 

3- كىشى ئابلىز مۇساباي، يېنىدا ئۆرە تۇرغىنى 5- ئوغلى ئابدۇرسۇل. 

ئارقى رەت سولدىن ئوڭغا'':'' 

1- كىسى فۇئات مۇساباي ( باھاۋۇدۇنباينىڭ كىچىك ئوغلى)

2.كىشى ئايتەكىن، ئابلىز مۇساباينىڭ چوڭ قىزى

3- كىشى رىشات، ئابلىز مۇساباينىڭ چوڭ ئوغلى. 1970-يىلى  ئۇرۇمچىدە قەستلەپ ئولتۇرۇلگەن.

'''1950-يىللارنىڭ ئاخىرلىرى، ئۇرۇمچىدە ئوقۇۋاتقان  مۇساباي ئەۋلادلىرى'''

ئالدىنقى رەت ئوڭدىن سولغا: 

1.ئىسمەت (ئەنۋەر مۇساباينىڭ ئىنىسى) 2. ئالىيەم  (ئىسمەتنىڭ ئايالى، ھېمىت ھاجىمنىڭ قىزى) 3. فۇئات مۇساباي (باھاۋۇدۇنباينىڭ كىچىك ئوغلى) 

4. ئايتەكىن  (ئابلىز مۇساباينىڭ قىزى، ئاتا تەرەپتىن ھۇسەنباينىڭ، ئانا تەرەپتىن باھاۋۇدۇنباينىڭ نەۋرىسى) 5. رىشات (ئابلىز مۇساباينىڭ ئوغلى، ئاتا تەرەپتىن ھۇسەنباينىڭ، ئانا تەرەپتىن باھاۋۇدۇنباينىڭ نەۋرىسى) 6. ساباھات (ئابلىز). مۇسابانىڭ قىزى، ئاتا تەرەپتىن ھۇسەنباينىڭ، ئانا تەرەپتىن باھاۋۇدۇنباينىڭ نەۋرىسى) 7. پايزى). 

ئارقا رەت سولدىن ئوڭغا

        1. باھاۋۇدۇن ئىئى مۇساباي (ئابدۇلەلا مۇساباينىڭ چوڭ ئوغلى، باھاۋۇدۇن ئى مۇساباينىڭ نەۋرىسى) 2. سەيىدە (ئابدۇلھەق ئەفەندىمنىڭ قىزى) 3. ئاخمەت (ئابلاھاجىمنىڭ ئوغلى، ئەنۋەر مۇساباينىڭ ئىنىسى) 4. دىلبەر (ئابلىز مۇساباينىڭ قىزى، ئاتا تەرەپتىن ھۇسەنباينىڭ، ئانا تەرەپتىن باھاۋۇدۇنباينىڭ نەۋرىسى) 5.ھۇسەيىن (ئوبۇلھەسەن1 مۇساباينىڭ ئوغلى) 6. ئايتەن (ئىسمايىل مۇساباينىڭ چوڭ قىزى، باھاۋۇدۇنباينىڭ نەۋرىسى). 7 فېرىدۇن (ئابلىز مۇساباينىڭ ئوغلى، ئاتا تەرەپتىن ھۇسەنباينىڭ، ئانا تەرەپتىن باھاۋۇدۇنباينىڭ نەۋرىسى).[[ھۆججەت:ئابلىز مۇساباي ۋە ئىسمايىل مۇسابايلار ئائىلىسى، 1970-ييللارنىڭ باشلىرى، ئۇرۇمچى.png|thumb|'''ئابلىز مۇساباي ۋە ئىسمايىل مۇسابايلار ئائىلىسى، 1970-ييللارنىڭ باشلىرى، ئۇرۇمچى''']]


'''ئابلىز مۇساباي ۋە ئىسمايىل مۇسابايلار ئائىلىسى 1970-يىللارنىڭ باشلىرى،  ئۇرۇمچى:'''

ئالدىنقى رەت سولدىن ئونغا: 

1-گۇلنار، ئابلىز مۇساباينىڭ ئىككىنجى قىزى دىلبەرنىڭ چوڭ قىزى

2-قۇچاقتا بالا تۇتۇپ تۇرغان خانىم ئاسىيە خانىم، قېيىم مۇساباينىڭ خانىمى، ئارۇزلۇق، سابىرخاجىيوپلاردىن. 

3- قۇچاقتا بالا تۇتۇپ تۇرغان كىشى ئىسمايىل مۇساباي

4- قۇچاقتا بالا تۇتۇپ تۇرغان خانىم  ؟؟؟

5- قۇچاقتا بالا تۇتۇپ تۇرغان كىشى ئابلىز مۇساباي

6- قۇچاقتا بالا تۇتۇپ تۇرغان خانىم ؟؟

ئارقا رەت سولدىن ئونغا:  

1-  دىلشات، ئابلىز مۇساباينىڭ كىچىك قىزى 

        2- كەنان ياكى ئىلبەك، ئىسمايىل مۇساباينىڭ ئوغلى 

        3- ئايتەن، ئىسمايىل مۇساباينىڭ چوڭ قىزى. 17- ئوتتۇرىدا مۇئالىم ئىدى

4- ؟؟

        5- ساباھەت، ئابلىز مۇساباينىڭ 3- قىزى

        6- ؟؟؟

        7- دىلبەر، ئابلىز مۇساباينىڭ 2-قىزى

        8- ئابدۇرسۇل، ئابلىز مۇساباينىڭ 5-ئوغلى،

        9- تومرىز، ئىسمايىل مۇساباينىڭ 2-قىزى. سەنئەت ئىنىستۇتنىڭ پىئانو ئوقۇتقۇچىسى.

[[ھۆججەت:ئابلىز مۇساباي پەرزەنتلىرى بىلەن، 1971-يىلى 9- ماي، ئۇرۇمچى.png|thumb|'''ئابلىز مۇساباي پەرزەنتلىرى بىلەن، 1971-يىلى 9- ماي، ئۇرۇمچى''']]


'''ئابلىز مۇساباي پەرزەنتلىرى بىلەن، 1971-يىلى 9-ماي، ئۇرۇمچى.'''


1- رەت سولدىن سولغا

1.ساباھەت، ئابلىز مۇساباينىڭ 3-قىزى، 2.  ئوتتۇرىدىكى ئابلىز مۇساباي، 3. دىلبەر ئابلىز مۇساباينىڭ 2-قىزى. 

قۇچاقتىكى باللار دىلبەر ۋە ئابدۇرسۇلنىڭ باللىرى. 

2- رەت سولدىڭ ئونغا:

        1. گۇلباھار، دىلبەنىڭ 2-قىزى 

2. نەرمىن،قەيىم مۇساباينىڭ قىزى،  ئابلىز مۇساباينىڭ 5 -ئوغلى ئابدۇرسۇلنىڭ خانىمى.

        ئىسمى نامەلۇم خانىم. 3.

        4. گۇلنار، دىلبەرنىڭ 1-قىزى

        5. دىلشات، ئابلىز مۇساباينىڭ كىچىك قىزى، ئابدۇلەلا مۇساباينىڭ ئوغلى ئوبۇلھەسەن 2 ئىئى مۇساباينىڭ خانىمى..

3- رەت سولدىن ئونغا

        1. قەھرىمان، ئابلىز مۇساباينىڭ 4- ئوغلى،  2-ئايالىدىن.

        2. ئابدۇرسۇل، ئابلىز مۇساباينىڭ 5-ئوغلى، 

        3. چىنتومۇر، ئابلىز مۇساباينىڭ 6-ئوغلى

        4. ئابدۇرشىت (كوك كوز) ئابلىز مۇساباي ئائىلىسىدە ئۇزاق مەزگىل خىزمەت قىلغان كىشى. قىزى رىزۋان كوككوز، تۇركىيە/كىبرىستا ۋاپات بولغان.

        5. ئاخمەت، ئابلاھاجىمنىڭ ئوغلى،  ئابلىز مۇساباينىڭ 2-قىزى دىلبەرنىڭ يولدىشى.

        6. تەمۇرچىن، ئابلىز مۇساباينىڭ 3-ئوغلى. 

        7. ئىلشات، ئابلىز مۇساباينىڭ 7-ئوغلى 

بۇ رەسىمدە: ئابلىز مۇساباينىڭ چوڭ ئوغلى رىشات  يوق، ئۇ 1970-يىلى بىرلىرى تەرەپتىن قەستلەپ ئولتۇرۇۋېتىلگەن.چوڭ قىزى ئايتەكىن ۋە ئىككىنجى ئوغلى فېرېدون سوۋېتلېر ئىتتىپاقىغا چىقىپ كەتكەن.  

ئابلىز مۇساباينىڭ  كۇچارلىق 3-ئايالىدىن ئابلىكىم دەپ يەنە بىر ئوغلى بار، بۇ رەسىمدە يوق ئىكەن. 

ئابلىز مۇسابايىڭ 4-ئايالى نەفىسەدىن پەرزەنتى يوق.[[ھۆججەت:Imageئابدۇلەلا مۇساباي ئائىلىسىنىڭ بىر قىسمى بىلەن باھاۋۇدۇن مۇساباينىڭ خانىمى خەدىچە خانىم.png|thumb|'''ئابدۇلئەلا مۇساباي ئائىلىسىنىڭ بىر قىسمى بىلەن باھاۋۇدۇن مۇساباينىڭ خانىمى خەدىچە خانىم بىلەن. 1974-ياكى 1975- يىلى، غۇلجا''']]


ئا'''بدۇلئەلا مۇساباي ئائىلىسىنىڭ بىر قىسمى بىلەن باھاۋۇدۇن مۇساباينىڭ خانىمى خەدىچە خانىم بىلەن.''' 

'''(ئۆگەي ئانىسى)'''

1974-1975- يىللىرى خەدىچە خانىمنىڭ تۇركىيەگە كېتىش ئالدىدا چۇشكەن خاتىرە رەسىمى. غۇلجا. 

ئالدىنقى رەت سولدىن ئوڭغا: 

1. ئابدۇلئەلا مۇساباي، 2- خەدىچە خانىم، 3-دەناگۇل، ئابۇلەلانىڭ خانىمى. 4-نۇرمەمەت مۇساباي، ئابدۇلەلانىڭ  6-ئوغلى. 

ئارقا رەت سولدىن ئوڭغا: 

1. خەيرىنسا، ئابدۇلەلانىڭ 2-قىزى، 2- ھەبىبۇللام، ئابدۇلەلانىڭ 4-ئوغلى، 3-مەمەتئىمىن، 5-ئوغلى.[[ھۆججەت:Imageاھۇۋۇدۇنباي ئوغلى ئابدۇلەلا مۇساباي، ئوگەي ئانىسى خەدىچە خانىم ( خانىم ئاپا)، ئوگەي ئىنىسى سەدات، 1974-ياكى 1975- يىلى غۇلجا.png|thumb|'''باھۇۋۇدۇنباي ئوغلى ئابدۇلەلا مۇساباي، ئوگەي ئانىسى خەدىچە خانىم ( خانىم ئاپا)، ئوگەي ئىنىسى سەدات، 1974-ياكى 1975- يىلى غۇلجا.''']]


'''باھۇۋۇدۇنباي ئوغلى ئابدۇلئەلا مۇساباي، ئۆگەي ئانىسى خەدىچە خانىم ( خانىم ئاپا)، ئۆگەي ئىنىسى سەدات، 1974-ياكى 1975- يىلى غۇلجا. ( خەدىچە خانىم باھاۋۇدۇنباينىڭ تۇركىيەدە ئەۋلانگەن ئايالى)'''


[[ھۆججەت:I1980- يىلى، 15- ئاۇغۇست، غۇلجا mage.png|thumb|'''1980- يىلى، 15- ئاۇغۇست، غۇلجا''']]


'''1980- يىلى، 15- ئاۇغۇست، غۇلجا''' 

يۇقارقى رەت ئوڭدىن: 1-كىشى ئابدۇلەلا  مۇساباي، 2- كىشى توقسۇنھاجى
[[ھۆججەت:Iمىجىت مۇساباي ئائىلىسى- 1970-يىللار، تاشكەنت.mage.png|thumb|'''مىجىت مۇساباي ئائىلىسى: 1970-يىللار، تاشكەنت''']]


'''مىجىت مۇساباي ئائىلىسى:   1970-يىللار، تاشكەنت.'''

ئالدىنقى رەت سولدىن ئوڭغا: 

1. رەنا، ئىماممۇھەممەت قىزى، مىجىت مۇساباينىڭ 2- ئوغلى پەۋزىنىڭ خانىمى.

2. مىجىت مۇساباي، 3. ؟؟؟.. 

4. شەمشىقەمەر مۇساباي، مىجىت مۇساباينىڭ خانىمى،  باھاۋۇدۇنباي قىزى، 

5. ئالچىن، مىجىت مۇساباينىڭ چوڭ ئوغلى، قۇچاقتىكى مۇساتاي، ئالچىن –ئايتەكىنلەرنىڭ ئوغلى

ئارقا رەت سولدىن ئوڭغا: 

.1. پەۋزى، مىجىت مۇساباي ئوغلى. 2. يالچىن، مىجىت مۇساباي ئوغلى

5. ئايتەكىن، ئابلىز مۇساباينىڭ چوڭ قىزى، ئالچىن مۇساباينىڭ خانىمى.[[ھۆججەت:Imageجىت-شەمشىقەمەر مۇساباي پەرزەنتلىرى، 1980-يىللار، تاشكەنت.png|thumb| '''شەمشىقەمەر مۇساباي  پەرزەنتلىرى بىلەن،  1970- يىللارارنىڭ ئاخىرلىرى، تاشكەنت''']]


'''شەمشىقەمەر مۇساباي پەرزەنتلىرى بىلەن، تەخمىنەن 1970-يىللارنىڭ ئاخىرلىرى. مىجىت مۇساباي ۋاپات بولغاندىن كەيىن،  تاشكەنت.''' 

ئالدىنقى رەت سولدىن ئونغا: 

.1.تەۋپىق، 2.پەۋزى، 3.ئالچىن، 4. شەمشىقەمەر مۇساباي، 5.يالچىن

ئارقا رەت سولدىن ئوڭغا:

1. ؟؟؟    2. ئاىسلان. 3. گۇلنار. 4. ئايتەكىن.  كىچىك بالىلار نەۋرىلىرى. 


'''مىجىت-شەمشىقەمەر مۇساباي  پەرزەنتلىرى، 1980-يىللار، تاشكەنت.'''

 
[[:ھۆججەت:Imageمىجىت-شەمشىقەمەر مۇساباي پەرزەنتلىرى، 1980-يىللار، تاشكەنت.png|'''ھۆججەت:Imageمىجىت-شەمشىقەمەر مۇساباي پەرزەنتلىرى، 1980-يىللار، تاشكەنت.png''']]

'''يۇقۇردىكى ئۇلنمىدىكى سۇرەت:''' 

'''مىجىت-شەمشىقەمەر  مۇساباي  پەرزەنتلىرى،   1980-يىللارمىڭ ئوتتۇرلىرى ، تاشكەنت.''' 

سولدىن ئوڭغا: 

1.تەۋپىق، 2. يالچىن، 3. ئايتەكىن، 4. پەۋزى. 

ئارقا رەت سولدىن ئوڭغا: 

.3. گۇلنار، تەۋپىقنىڭ خانىمى، ئالماتىدىكى خانقىز-ئابدىقادىرلارنىڭ چوڭ قىزى.

5. شاۋكەت -ئ؟؟ لەرنىڭ قىزى. 

6.تۇرسۇناي، ئالچىن-ئايتەكىن قىزى 

7.  تەۋپىق- گۇلنار قىزى [[ھۆججەت:1980- يىللارنىڭ ئوتتۇرلىرى، تاشكەنت.png|thumb|'''ئابلىز مۇساباي  –رۇقىيەگۇل مۇساباي پەرزەنتلىرى، تاشكەنت، 1980-يىللارنىڭ ئاخىرى''']]


'''ئابلىز مۇساباي  –رۇقىيەگۇل مۇساباي پەرزەنتلىرى، تاشكەنت، 1980-يىللارنىڭ ئاخىرى.'''  

ئابلىز –رۇقىيەگۇل مۇساباي  پەرزەنتلىرى، تاشكەن، 1980-يىللارنىڭ ئاخىرلىرى 

سولدىن ئوڭغا: 1.تۇرسۇناي، ئالچىن-ئايتەكىن مۇسابايلارنىڭ قىزى. 2. فېرەدون،  3.ئايتەكىن. 4.ئارقىدىكى ئىلشات

5. راھىلە، ئىلشاتنىڭ خانىمى، مەمەتىمىنوپنىڭ قىزى.


[[ھۆججەت:Image1980- يىللارنىڭ باشلىرى، تاشكەنت.png|thumb|'''1980- يىللارنىڭ باشلىرى، تاشكەنت، مۇسابايلار''' ]]


'''1980- يىللارنىڭ باشلىرى، تاشكەنت، مۇسابايلار'''

سولدىن ئوڭغا: فېرەدون، ئابلىز مۇساباي ئوغلى.  ئالچىن، مىجىت مۇساباي ئوغلى، فىدات، فۇئات مۇساباي ئوغلى. 


[[ھۆججەت:Image 1980- يىللارنىڭ باشلىرى، ئالماتا.png|thumb|'''مۇسابايلار ئالماتا، 1980-يىللارنىڭ باشلىرى.''']]


'''مۇسابايلار ئالماتا، 1980-يىللارنىڭ باشلىرى.  پاتىگۇل خانىم ۋە قىزى تۇرسۇناي خەنىم   ئىستانبۇلدىن ئالماتىغا زىيارەتكە كەلگەن ۋاقتىدىكى ئالماتا ئايرىپورتىدا: ساۋۇت مۇساباي ۋە فۇئات مۇساباي ئائىلىلىرى.'''

سولدىن ئوڭغا: 

        1.جاۋۇت مۇساباي، ھۇسەنباي ئوغلى ساۋۇت مۇساباي ۋە  پاتىگۇل خانىمنىڭ ئوغلى

        2. فۇئات مۇساباي، باھاۋۇدۇن مۇساباي ئوغىلى 

3. ؟؟

4. سوفىيە،  فۇئات مۇساباينىڭ خانىمى ( تاتار)

5.  سوفىيە ئاپپاي بىلەن، پاتىگۇل ئارقىسىدىكى فىدات مۇساباي، فۇئات-سوفىيەلەرنىڭ چوڭ ئوغلى. 

6. ئوتتۇرىدىكى  پاتۇگۇل خانىم، باھۇدۇن مۇساباينىڭ قىزى، ساۋۇت مۇساباينىڭ خانىمى، جاۋۇت مۇساباينىڭ ئاپىسى. 

7. گۇل تۇتىۋالغان تۇرسۇناي مۇساباي، ساۋۇت-پاتىگۇل خانىمنىڭ قىزى. 

8. ؟؟  نىخاتنىڭ خانىمى (تاتار)

9. ئوڭ تەرەپتىكى چەتتىكى  نىخات مۇساباي، جاۋۇت-نەركەسلەرنىڭ چوڭ ئوغلى.[[ھۆججەت:Image جىددە، 1983- يىلى ھەج مەزگىلى.png|thumb|'''جىددە، 1983-يىلى ھەج مەزگىلى''']]


 '''جىددە، 1983-يىلى ھەج مەزگىلى'''

ئوڭدىن 1. ئابدۇخالىق ھاجىم، 2. سابىرھاجىم،  ئادۇخالىق ھاجىمنىڭ ئىنىسى ( باھاۋۇدۇنباينىڭ قىزى زۇۋارا خېنىمنىڭ ئوغۇللىرى) 3. ئابدۇلەلا مۇساباي ھاجىم ( باھۇدۇنباي ئوغلى)، 4. سەلەي قويچى، غۇلجا شەرق مەھەلىلىك.


[[ھۆججەت:Imageئابدۇلەلا مۇساباي ئائىلىسىنىڭ بىر قىسىم ئەزالىرى، 1988-يىللى غۇلجا-.png|thumb|'''ئابدۇلئەلا  مۇساباي ئائىلىسىنىڭ بىر قىسىم ئەزالىرى، 1988-يىللى غۇلجا:''']]


'''ئابدۇلئەلا  مۇساباي ئائىلىسىنىڭ بىر قىسىم ئەزالىرى،  1988-يىللى غۇلجا:'''

1-رەت: ئوتتۇرىدىكى داناگۇل ھاجىم، ئوڭ تەرىپىدىكى چوڭ قىزى رەھىمەم، سول تەرىپىدىكى  كىچىك قىزى خەيرىنسا.

2- رەت: ئوڭدىن سولغا:  ئابدۇلەلا-داناگۇلنىڭ   4- ئوغلى ھېبىبۇللام، 5- ئوغلى مەمەتىمىن، 6- ئوغلى نۇرمەمەت،   نەۋرىسى زەينۇللام ( رەھىمەمنىڭ ئوغلى). [[ھۆججەت:Image دداگۇلھاجىم مۇساباي، قىزلىرى ۋە كېلىنلىرى بىلەن. 1988- يىلى، غۇلقا.png|thumb|'''داناگۇلھاجىم مۇساباي، قىزلىرى ۋە كېلىنلىرى بىلەن. 1988- يىلى، غۇلق''']]


'''داناگۇلھاجىم مۇساباي، قىزلىرى ۋە كېلىنلىرى بىلەن. 1988- يىلى، غۇلجا'''

1- رەت ئوڭدىن داناگۇلھاجىمنىڭ چوڭ قىزى رەھىمەم. ئىككى كىچىك بالا نەۋرىلىرى قوش گېزەك مەمەتھەسەن، زۆھرەگۇل. مەمەتىمىننىڭ باللىرى. 

ئارقا رەتتىكىلەر سولدىن ئوڭغا: بەدىنۇر، ھەبىبۇلامنىڭ خانىمى، سەنەۋەر، مەمەتىمىنىڭ خانىمى، خەيرىنسا، داناگۇل ھاجىمنىڭ كىچىك قىزى.[[ھۆججەت:Imageداناگۇلھاجىم مۇساباي،ئوغۇللىرى ۋە نەۋرىلىرى بىلەن. 1988- يىلى، غۇلجا.png|thumb|'''داناگۇلھاجىم مۇساباي،ئوغۇللىرى ۋە نەۋرىلىرى بىلەن. 1988- يىلى، غۇلجا''']]


'''داناگۇلھاجىم مۇساباي،ئوغۇللىرى ۋە نەۋرىلىرى بىلەن. 1988- يىلى، غۇلجا'''

داناگۇل ھاجىم (ئابدۇلەلا مۇساباينىڭ خانىمى)،  ئوڭدىكى 5- پەرزەنتى  ھېبىبۇللا،سولدىكى  8-پەرزەنتى نۇرمەمەت.  كىچىك باللار : 6-پەرزەنتى مەمەتىمىننىڭ قوشگىزەك باللىرى مەمەتھەسەن، زوھرەگۇل.
 

[[ھۆججەت:Imageداناگۇل ھاجىم مۇساباي، 2001- يىلى ياز، غۇلجا.png|thumb|'''داناگۇل ھاجىم مۇساباي، 2001- يىلى ياز، غۇلجا''']]


'''داناگۇل ھاجىم  مۇساباي، 2001- يىلى ياز، غۇلجا،''' 

كىچىك ئوغلى نۇرمەمەتنىڭ ئائىلىسى بىلەن ئاخىرقى كورۇشۇشى. ئامېرىكىغا كېتىش ئۇچۇن ئالماتىغا كېتىۋاتقان   ۋاقتى.  ( كىچىك كېلنى قەلبىنۇر، نەۋرىلىرى  گۇزەلنۇر، نۇرەلى)
 

[[ھۆججەت:Image 1993- يىلى 30-ئىيۇن، تاشكەنت ئايرىپورت. داناگۇلنى ھەجگە ئۇزۇتۇش ۋاقتى.png|thumb|'''''1993-'' يىلى 30-ئىيۇن، تاشكەنت ئايرىپورت''.  داناگۇلنى  ھەجگە ئۇزۇتۇش ۋاقتى''''']]


'''1993- يىلى 30-ئاپرىل،  تاشكەنت ئايرىپورت.'''

'''داناگۇلنى  ھەجگە ئۇزۇتۇش ۋاقتى.'''

ئوڭدىن سولغا:  1.  ئوبۇلھەسەن ئىئى مۇساباي، 2 مەمەتىمىن .   7. ئايتەكىن . 8.  داناگۇل. 

  9. سافۇرا مۇساباي بىلەن  داناگۇلنىڭ  ئارقىدا تۇرغان كىشى ھىسامىدىن، گۇلتەكىننىڭ يولدىشى.   10. سافۇرا مۇساباي، ( باھاۋۇدۇنباي قىزى). 11.  سافۇرانىڭ ئوغلى - شاۋكەتنىڭ قىزى).  12. قەلبىنۇر، نۇرمەمەتنىڭ خانىمى.   13. ئالدىدا تۇرغان كىچىك قىز  گۇزەلنۇر، نۇرمەمەت-قەلبىنۇر قىزى.[[ھۆججەت:Image1993- يىلى، 22- ئىيۇن، ئالائاتا، 1-مىكرو رايون، نۇرمەمەت مۇساباينىڭ ئۆيى.png|thumb|'''1993- يىلى، 22- ئىيۇن، ئالمائاتا، 1-مىكرو رايون، نۇرمەمەت مۇساباينىڭ ئۆيى''']]


'''1993- يىلى، 22- ئىيۇن، ئالمائاتا، 1-مىكرو رايون، نۇرمەمەت مۇساباينىڭ ئۆيى'''

'''داناگۇلھاجىم مۇساباينىڭ ھەجدىن قايتىش سەپىرى، ئالمائاتا''' 

سولدىن ئوڭغا: 1. مەمەتئىمىن مۇساباي. 2. جاۋۇت مۇساباي، 3. نەركەز ئاپپاي، جاۋۇت مۇساباينىڭ خانىمى. 4. داناگۇل ھاجىم، 5. ئوبۇلھەسەن ئىئى مۇسابساي. 6. ئارقىدىكى  نۇرمەمەت مۇساباي.[[ھۆججەت:Image 1999-يىلى 26-ئىيۇن، ئالمائاتا، فۇئات مۇساباي ئۆيى.png|thumb|'''''1999-''يىلى 26-ئىيۇن، ئالمائاتا، فۇئات مۇساباي ئۆيى''']]


'''1999-يىلى 26-ئىيۇن، ئالمائاتا، فۇئات مۇساباي ئۆيى''' 

'''سولدىن ئوڭغا:''' 1. داناگۇل ھاجىم، 2.سوفىيە خانىم ( فۇئات مۇساباينىڭ خانىمى). 3. نادىيە ( سوفىيەخمڭمنىڭ سىڭلىسى).  4. فىدات ( فۇئات مۇساباينىڭ چوڭ ئوغلى)، قۇچاقتىكى فىداتنىڭ ئوغلى-كىچىك فۇئات. 5. نۇرمەمەت مۇساباي
 
 
[[ھۆججەت:Image 1999-يىلى، 29-ئىيۇمن، ئالمائاتا، جاۋۇت مۇساباينىڭ ئۆيى.png|thumb|'''1999-يىلى، 29-ئىيۇمن، ئالمائاتا، جاۋۇت مۇساباينىڭ ئۆيى''']]


'''''1999-يىلى، 29-ئىيۇمن، ئالمائاتا، جاۋۇت مۇساباينىڭ ئۆيى''''' 

'''سولدىن ئوڭغا:'''  نادىيە ( سوفىيە خانىنمنىڭ سىڭلىسى). 2. سوفىيە خانىم ( فۇئات مۇساباينىڭ خانىمى). 3. داناگۇل ھاجىم مۇساباي.  4. مېھرىنسا خانىم ( غۇلجىدىكى توقسۇنھاجىمنىڭ  سىڭلىسى ئالماتىدىكى  خانقىز خانىمنىڭ  قۇدۇسى، ئوغلى ئوتكۇر.  غۇلجىدىكى دىلمۇرات (ئورۇس) نىڭ كىچىك ئاپىسى. )،  5. نەركەزخانىم، ھۇسەنباي نەۋرىسى جاۋۇت ئەفەندىمنىڭ خانىمى. 6. نىھات، جاۋۇت – نەركەزمۇسابايلارنىڭ  چوڭ ئوغلى. 7. ؟؟

'''ئارقىدا ئۆرە تۇرغانلار سولدىن''':  1.جاۋۇت-نەركەز لەرنىڭ  قىزى، 2. نىھاتنىڭ  قىزى، 3. نىھاتنىڭ كەينىدە تۇرغان نىھاتنىڭ خانىمى.4. نۇرمەمەت مۇساباباي.  5. ئەڭ ئارقىدا تۇرغان كىشى جاۋۇت-نەركەز مۇسابايلارنىڭ  كىچىك ئوغلى ئۇلۋi. [[ھۆججەت:Image 1999- يىلى، 4-ئىيۇل، ئالماتا، نۇرمەمەت مۇساباينىڭ ئالماتىدىكى ئويى..png|thumb|'''''1999-'' يىلى، 4-ئىيۇل، ئالمئاتا، نۇرمەمەت مۇساباينىڭ ئالماتىدىكى ئويى''.''''']] 


'''1999- يىلى، 4-ئىيۇل، ئالماتا، نۇرمەمەت مۇساباينىڭ ئالماتىدىكى ئويى.'''

'''داناگۇل ھاجىم كىچىك ئوغلى نۇرمەمەت بىلەن  ئاخىرقى كورۇشۇشى'''


[[ھۆججەت:Imageمۇسابايلار، بېشكەك، 1992- يىلى.png|thumb|'''مۇسابايلار، بېشكەكتە، 1992- يىلى''']]


'''مۇسابايلار، بىشكەكتە 1992-يىلى 12-ئاي.'''

'''سولدىن ئونغا''': ئ ابلىز ،  سايىدە خانىمنىڭ يولدىشى،  ئاخمەت   ( ئابلاھاجىمنىڭ ئوغلى)، 

ئوبۇلھەسەن  II مۇساباي   ( باھاۋۇدۇنباي نەۋرىسى)،  ?? ??
 

[[ھۆججەت:Imageمۇسابايلار ئۇرۇمچىدە- 1990-يىللارنىڭ ئوتتۇرلىرى.png|thumb|'''مۇسابايلار ئۇرۇمچىدە: 1990-يىللارنىڭ ئوتتۇرلىرى-1''']]


'''مۇسابايلار ئۇرۇمچىدە: 1990-يىللارنىڭ ئوتتۇرلىرى''' 

'''1-رەت ئولتۇرغانلار  سولدىن ئوڭغا:''' 

1.سەدات  (خانىم ئاپا / خەدىچە خانىمنىڭ كىچىك ئوغلى، فۇئات مۇساباينىڭ ئاتا باشقا ئىنىسى، خانىم ئاپا بىلەن بىرگە 1975-يىلى غۇلجىدىن تۇركىيەگە كەتكەن. 1999-يىلنىڭ ئاخىرىدا ئىستانبۇلدا ۋاپات بولدى). 2. ئوبۇلھەسەن II مۇساباي ( باھاۋۇدۇنباينىڭ نەۋرىسى. 2015-يىلى 29-سەنتەبىر ئۇرۇمچى 3-دوختۇرخانىدا زەھەرلىنىپ ئۆلتۇرۇلدى)   3. نىغمەنت رەشىدىن ( ھۇسەنباينىڭ سىڭلىسى، باھاۋۇدۇنباينىڭ ھەدىسى ئۆمەرا خانىمنىڭ چەۋرىسى،  2021-يىلى ئىستانبۇلدا خىتتاي ۋىرۇسى بىلەن ۋاپات بولدى). 4. ؟؟ ؟؟

'''ئارقا رەت سولدىن ئوڭغا''':

1. فىدات مۇساباي (فۇئات مۇساباينىڭ ئوغلى، ئالماتىدا، 2022-يىلى، يانۋاردا ۋاپات بولدى) ، 2.نىخات مۇساباي، جاۋۇت مۇساباينىڭ ئوغلى ( ھۇسەنباينىڭ چەۋرىسى)، ئالماتىدا.[[ھۆججەت:Imageمۇسابايلار ئۇرۇمچىدە، 1990-يىللارنىڭ ئوتتۇرلىرى.png|thumb|'''مۇسابايلار ئۇرۇمچىدە، 1990-يىللارنىڭ ئوتتۇرلىرى-2''']]


'''مۇسابايلار ئۇرۇمچىدە، 1990-يىللارنىڭ ئوتتۇرلىرى''.'''''

1'''-رەت سولدىن ئوڭغا''': 1. نىغمەت رەشىدىن ( ھۇسەنباينىڭ سىڭلىسى، باھاۋۇدۇنباينىڭ ھەدىسى ئومەرا خانىمنىڭ چەۋرىسى،  2021-يىلى  ئىستانبۇلدا خىتتاي ۋىرۇسى  بىلەن ۋاپات بولدى )

2.خەنجەر مۇساباي،  ئابلەت مۇساباينىڭ ئوغلى. ھۇسەنباي نەۋرىسى. (غۇلجىدا)

3.؟؟ ؟؟   

4. ئابدۇرسۇل مۇساباي . ئابلىز مۇساباينىڭ 5-ئوغلى ھۇسەنباي نەۋرىسى. (ئۇرۇمچىدە)

'''2-رەت سولدىن ئوڭغا:''' 

1. جاۋدەت رەشىدىن (غۇلجىدا) 2.تۇرسۇن رەشىدىن    3. ئوبۇلھەسەن II  مۇساباي ( ( باھاۋۇدۇنباينىڭ نەۋرىسى. 2015-يىلى 29-سېنتەبىر ئۇرۇمچى 3-دوختۇرخانىدا زەھەرلىنىپ ئۆلتۇرۇلدى) 4.زوردىن رەشىدىن.  

''1''
[[ھۆججەت:Imageمۇساباي خانىملىرى ۋە قىزلىرى، 2000- يىللارنىڭ باشلىرى، ئۇرۇمچى..png|thumb|'''مۇساباي خانىملىرى ۋە قىزلىرى، 2000- يىللارنىڭ باشلىرى، ئۇرۇمچى''.''''']]


'''مۇساباي خانىملىرى ۋە قىزلىرى، 2000- يىللارنىڭ باشلىرى، ئۇرۇمچى.''' 


[[ھۆججەت:ImageObulhesen II Musabay ailisi 1980-yillarning ahirliri, Urumchi.png|thumb|'''ئوبۇلھەسەن II مۇساباي ( Obulhesen II Musabay ) ئائىلىسى 1980-يىللارنىڭ ئاخىرلىرى، ئۇرۇمچى''']]


'''ئوبۇلھەسەن II مۇساباي ( Obulhesen II Musabay ) ئائىلىسى 1980-يىللارنىڭ ئاخىرلىرى، ئۇرۇمچى''' 

ئوبۇلھەسەن II مۇساباي ئائىلىسى: 1990-يىللارنىڭ ئاخىرلىرى، ئۇرۇمچى. ئوبۇلھەسەن II مۇساباي، خانىمى دىلشات مۇساباي، پەرزەنتلىرى مەمەترەيىم، رۇقىيەگۇل.

[[ھۆججەت:Imageئوبۇلھەسەن II مۇساباي ( Obulhesen II Musabay ) ئائىلىسى 1990-يىللارنىڭ ئاخىرلىرى، ئۇرۇمچى.png|thumb|'''ئوبۇلھەسەن II مۇساباي ( Obulhesen II Musabay ) ئائىلىسى 1990-يىللارنىڭ ئاخىرلىرى، ئۇرۇمچى''']]


'''ئوبۇلھەسەن II مۇساباي ( Obulhesen II Musabay ) ئائىلىسى 1990-يىللارنىڭ ئاخىرلىرى، ئۇرۇمچى'''
[[ھۆججەت:Image ئوبۇلھەسەن II مۇساباينىڭ ( Obulhesen II Musabay ) ۋاپاتى، 2015- يىلى 2-ئۆكتەبىر. ئۇرۇمچىدە يىغىلغان مۇسابايلار تۇققانلىرى..png|thumb|'''ئوبۇلھەسەن II مۇساباينىڭ ( Obulhesen II Musabay ) ۋاپاتى،''' '''2015- يىلى 2-ئۆكتەبىر. ئۇرۇمچىدە يىغىلغان مۇسابايلار تۇققانلىرى.'''

]]


'''ئوبۇلھەسەن II مۇساباينىڭ ( Obulhesen II Musabay ) ۋاپاتى،''' 

'''2015- يىلى 2-ئۆكتەبىر. ئۇرۇمچىدە يىغىلغان مۇسابايلار تۇققانلىرى''''''ئالدنقى رەت ئوڭدىن سولغا:'''  1.دىلشات مۇساباي،  ئوبۇلھەسەن II مۇساباينىڭ  خانىمى. 2. رەھىمەم مۇساباي، ئوبۇلھەسەن II مۇساباينىڭ ھەدىسى. 2022- يىلى غۇلجىدا ۋاپات بولدي. 3. باھاۋۇدۇن  II مۇساباي، ئوبۇلھەسەن II مۇساباينىڭ چوڭ ئاكىسى، 2019- يىلى كۇزدە ئۇرۇمچىدە ۋاپات بولدى. 4. داناگۇلھاجىم مۇساباي، ئوبۇلھەسەن II مۇساباينىڭ ئاپىسى ، 2017- يىلى، 4- ئاپرېل غۇلجىدا ۋاپات بولدى. 5. ئابابەكرى مۇساباباي، ئوبۇلھەسەن II مۇساباينىڭ ئىككىنجى ئاكىسى، 2022-يىلى قىشتا ئۇرۇمچىدە خىتتاي ھۆكۇمىتىنىڭ ئاھالىنى  ئۆيلەرگە قاماپ، ئايلارچە تالاغا چىقارمىغان ۋاقىتتا، ئىچىۋاتقان دورىسى تۇگەپ، دوختۇرغا بارالماي ۋاپات بولدى. 6. ھېبىبۇللام مۇساباي، ئوبۇلھەسەن II مۇساباينىڭ بىرىنجى ئۇكىسى. [[ھۆججەت:Imageھۇسەنباي ۋە باھاۋۇدۇنباي مۇسابايلارنىڭ قەبرىسى، غۇلجا.png|thumb|'''ھۇسەنباي ۋە باھاۋۇدۇنباي مۇسابايلارنىڭ قەبرىسى، غۇلجا''']]


'''ھۇسەنباي ۋە باھاۋۇدۇنباي مۇسابايلارنىڭ قەبرىسى، غۇلجا'''


'''Paydilanghan menbeler''': 

1985-yili  Urumchide neshir qilinghan Uyghur yengi maaripining 100 yilliqigha atap ishlengen “ mesh’el” jornili.

Qisimliq “ Shinjang “ tarixiy materiyalliri, 27- sani.

“Shinjang” yeqinqi zaman tarixidiki meshhur shexler, ( Shinjang xeliq neshiryati)

Huseyniye rohi, “ Shinjang “ xeliq neshiryati.

“Shinjag” soda geziti  1990- yili neshri

Qeyser karixanichi : aka – uka musabaylar, “shinjang” xeliq neshiryati.

Lay qelening siri, “ bir parche xishning siri”,  “shinjang&quot; pen – texnika neshiryati.

Osmanli belgelerinde -Dogu Turkistan , Istanbul, Turkiye neshri.

Axmet kamal ilkulning:  Chin Turkistan xatirlari, Istanbul, turkiye neshri.

“Shinjang” yeqinqi we hazirqi zaman iktisadigha dair maqaliler toplimi” , wey chang shung yazghan : “ yeqinqi zaman shinjang milli sanaitining wekili – ili husenbay tire zawudi.” Namliq maqale, shinjang uniwersiti neshiryati, 2002- yili, xittayche.


&lt;nowiki&gt;https://www.rfa.org/uyghur/mulahize/mesum-istanbul-05242024094558.html?fbclid=IwY2xjawE8bBVleHRuA2FlbQIxMAABHW_pS7qwSynhYFw6V_eah960pLrgtA8U7p7RuDj-B8UPGvovcHT1casCiQ_aem_UvEng1MqGUHrHto1xFq1eQ&lt;/nowiki&gt; ( Mesut sabir heqqidi maqale )


&lt;nowiki&gt;https://www.youtube.com/watch?v=dLQ1zwSR6Nc&lt;/nowiki&gt;  ( Musabaylar)


&lt;nowiki&gt;https://www.youtube.com/watch?v=xHHeOyyO-J8&lt;/nowiki&gt;  ( Bash qomandan Zunun Teyip)


&lt;nowiki&gt;https://www.youtube.com/watch?v=gAWY5FLwu8w&lt;/nowiki&gt;  ( General Muhemmetimin iminow)
== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}</text>
      <sha1>fp5sj6oto5j9e8qwwam5vpcintzcn4g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مونېرو (شىفىرلىق پۇل)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23354</id>
    <revision>
      <id>170628</id>
      <timestamp>2024-12-03T05:55:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <comment>قۇرۇلغان بەت ''''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، ق...'</comment>
      <origin>170628</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2801" sha1="bs3h00xo3ak6jrtoqyrg0c4ox6h0ldw" xml:space="preserve">'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|
|-
!قىسقارتىلما نامى
|XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىلى بىت تەڭگىسى
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;100000000&lt;/sub&gt;
|ساتوشى 
|-
!تەڭگە
|قالدۇق سومما (ساتوشى بىرلىكى بىلەن)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|ساتوشى ناكاموتو
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|بىت تەڭگىسى كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!زەنجىرنىڭ ئۇچى
|2014-يىلى ئاپرېل
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 minutes
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>bs3h00xo3ak6jrtoqyrg0c4ox6h0ldw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170629</id>
      <parentid>170628</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T06:00:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170629</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2668" sha1="00qhxs606pmredg2gosuze0ec7e3fnb" xml:space="preserve">'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|
|-
!قىسقارتىلما نامى
|XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىللىنېرو
|-
!تەڭگە
|قالدۇق سومما (ساتوشى بىرلىكى بىلەن)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|ساتوشى ناكاموتو
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|بىت تەڭگىسى كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 minutes
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>00qhxs606pmredg2gosuze0ec7e3fnb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170630</id>
      <parentid>170629</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T06:02:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170630</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2766" sha1="s8x36wdqd1tqw0pdkeu36ot15c68r9m" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Monero logo round.png|thumb|128x128px|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]
'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|
|-
!قىسقارتىلما نامى
|XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىللىنېرو
|-
!تەڭگە
|قالدۇق سومما (ساتوشى بىرلىكى بىلەن)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|ساتوشى ناكاموتو
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|بىت تەڭگىسى كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 minutes
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>s8x36wdqd1tqw0pdkeu36ot15c68r9m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170631</id>
      <parentid>170630</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T06:04:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170631</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2779" sha1="mxqssnhpdb3mc682w5opjmcvclqg5ke" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Monero logo round.png|thumb|128x128px|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]
'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|
|-
!قىسقارتىلما نامى
|XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىللىنېرو
|-
!تەڭگە
|قالدۇق سومما (ساتوشى بىرلىكى بىلەن)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|نىكولاس ۋان سابېرھاجېن
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|بىت تەڭگىسى كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 minutes
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>mxqssnhpdb3mc682w5opjmcvclqg5ke</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170632</id>
      <parentid>170631</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T06:05:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170632</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2770" sha1="8bgy32u8zxeowronuotk38arn205mhp" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Monero logo round.png|thumb|128x128px|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]
'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|
|-
!قىسقارتىلما نامى
|XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىللىنېرو
|-
!تەڭگە
|قالدۇق سومما (ساتوشى بىرلىكى بىلەن)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|نىكولاس ۋان سابېرھاجېن
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|مونېرو كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 minutes
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>8bgy32u8zxeowronuotk38arn205mhp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170633</id>
      <parentid>170632</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T06:07:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170633</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2830" sha1="nut25ir3hqwdy3fhnnrf9w3kmbdjlvk" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Monero logo round.png|thumb|128x128px|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]
'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|
|-
!قىسقارتىلما نامى
|XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىللىنېرو
|-
!تەڭگە
|قالدۇق سومما (ساتوشى بىرلىكى بىلەن)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|نىكولاس ۋان سابېرھاجېن
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|مونېرو كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست&lt;ref&gt;https://www.getmonero.org/blog/tags/releases.html&lt;/ref&gt;
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 minutes
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>nut25ir3hqwdy3fhnnrf9w3kmbdjlvk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170634</id>
      <parentid>170633</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T06:08:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170634</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2885" sha1="f7xwlp6dvqomu88mrz41comcfg64n53" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Monero logo round.png|thumb|128x128px|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]
'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|
|-
!قىسقارتىلما نامى
|XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىللىنېرو
|-
!تەڭگە
|قالدۇق سومما (ساتوشى بىرلىكى بىلەن)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|نىكولاس ۋان سابېرھاجېن
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|مونېرو كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست&lt;ref&gt;https://www.getmonero.org/blog/tags/releases.html&lt;/ref&gt;
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 minutes
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)&lt;ref&gt;https://coinmarketcap.com/currencies/monero/&lt;/ref&gt;
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>f7xwlp6dvqomu88mrz41comcfg64n53</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170635</id>
      <parentid>170634</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T06:11:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170635</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2933" sha1="i0e84zsjtkarrfg2l74wkcc6aicwtoa" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Monero logo round.png|thumb|128x128px|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]
'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|&lt;ref&gt;https://unicode-explorer.com/c/0271&lt;/ref&gt;ɱ
|-
!قىسقارتىلما نامى
|XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىللىنېرو
|-
!تەڭگە
|قالدۇق سومما (ساتوشى بىرلىكى بىلەن)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|نىكولاس ۋان سابېرھاجېن
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|مونېرو كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست&lt;ref&gt;https://www.getmonero.org/blog/tags/releases.html&lt;/ref&gt;
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 minutes
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)&lt;ref&gt;https://coinmarketcap.com/currencies/monero/&lt;/ref&gt;
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>i0e84zsjtkarrfg2l74wkcc6aicwtoa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170636</id>
      <parentid>170635</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T06:11:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170636</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2988" sha1="sov9bhn2v72ouzuzguisyy5qvwiuu08" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Monero logo round.png|thumb|128x128px|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]
'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|&lt;ref&gt;https://unicode-explorer.com/c/0271&lt;/ref&gt;ɱ
|-
!قىسقارتىلما نامى
|&lt;ref&gt;https://coinmarketcap.com/currencies/monero/&lt;/ref&gt;XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىللىنېرو
|-
!تەڭگە
|قالدۇق سومما (ساتوشى بىرلىكى بىلەن)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|نىكولاس ۋان سابېرھاجېن
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|مونېرو كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست&lt;ref&gt;https://www.getmonero.org/blog/tags/releases.html&lt;/ref&gt;
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 minutes
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)&lt;ref&gt;https://coinmarketcap.com/currencies/monero/&lt;/ref&gt;
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>sov9bhn2v72ouzuzguisyy5qvwiuu08</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170637</id>
      <parentid>170636</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T06:13:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170637</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2907" sha1="lebylrm5hvswqe8ivcc5hujgqa8n4ot" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Monero logo round.png|thumb|128x128px|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]
'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|&lt;ref&gt;https://unicode-explorer.com/c/0271&lt;/ref&gt;ɱ
|-
!قىسقارتىلما نامى
|&lt;ref&gt;https://coinmarketcap.com/currencies/monero/&lt;/ref&gt;XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىللىنېرو
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|نىكولاس ۋان سابېرھاجېن
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|مونېرو كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست&lt;ref&gt;https://www.getmonero.org/blog/tags/releases.html&lt;/ref&gt;
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 minutes
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)&lt;ref&gt;https://coinmarketcap.com/currencies/monero/&lt;/ref&gt;
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>lebylrm5hvswqe8ivcc5hujgqa8n4ot</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170638</id>
      <parentid>170637</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T06:16:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170638</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2910" sha1="7gx204ww1hn6farwwui0gmn2tjzcpas" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Monero logo round.png|thumb|128x128px|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]
'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|&lt;ref&gt;https://unicode-explorer.com/c/0271&lt;/ref&gt;ɱ
|-
!قىسقارتىلما نامى
|&lt;ref&gt;https://coinmarketcap.com/currencies/monero/&lt;/ref&gt;XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىللىنېرو
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|نىكولاس ۋان سابېرھاجېن
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|مونېرو كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست&lt;ref&gt;https://www.getmonero.org/blog/tags/releases.html&lt;/ref&gt;
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 مىنۇت
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)&lt;ref&gt;https://coinmarketcap.com/currencies/monero/&lt;/ref&gt;
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>7gx204ww1hn6farwwui0gmn2tjzcpas</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>170639</id>
      <parentid>170638</parentid>
      <timestamp>2024-12-03T06:18:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.53.178.41</ip>
      </contributor>
      <origin>170639</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2963" sha1="99xfl7izb0u85qt0tpyhx1yncmq5ck3" xml:space="preserve">[[ھۆججەت:Monero logo round.png|thumb|128x128px|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]
'''مونېرو''' بىر خىل [[شىفىرلىق پۇل]] بولۇپ، 2014-يىلى قۇرۇلغان. بۇ ئېلىكتروپۇلنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى مەخپىيەتلىك ۋە ھوسۇسىيەتنىڭ يۇقىرى بولۇشلىقىغا ئاساسلىنىدۇ. مونېرو بلوك چېين تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ، كىرىم-چىقىم مەلۇماتلىرىنى يوشۇرۇن تۇتۇش بىلەن بىرگە، قوللانغۇچىلارنىڭ ھوسۇسىيەت ھوقۇقىنى قوغدايدۇ. بۇ شىفىرلىق پۇل دۇنيا بويىچە مەخپىيەتلىككە ئەھمىيەت بېرىدىغانلار ئارىسىدا ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ.&lt;ref&gt;https://www.investopedia.com/terms/m/monero.asp&lt;/ref&gt;

=== ئاساسى ئۇچۇرى ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بىت تەڭگىسى
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[ھۆججەت:Monero-Logo.svg|thumb|مونېرو لوگوسى (ماركىسى)]]&lt;br /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ھەققىدە
|-
!نامى
|ئۇيغۇرچە: مونېرو
ئېنگىلىزچە: Monero
|-
!سىمۋولى
|&lt;ref&gt;https://unicode-explorer.com/c/0271&lt;/ref&gt;ɱ
|-
!قىسقارتىلما نامى
|&lt;ref&gt;https://coinmarketcap.com/currencies/monero/&lt;/ref&gt;XMR
|-
!بالا بىرلىكى
|
|-
! ​&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;⁄&lt;sub&gt;1000&lt;/sub&gt;
|مىللىنېرو
|-
! colspan=&quot;2&quot; |تەرەققىيات
|-
!ئاپتورى
|نىكولاس ۋان سابېرھاجېن
|-
!ئىلمى ماقالىسى
|[https://bytecoin.org/old/whitepaper.pdf &quot;CryptoNote v 2.0&quot;]

|-
!قوللۇنىشى
|مونېرو كورە
|-
!تۇنجى تارقىتىلىش
|2014-يىلى 18-ئاپرېل (بىرىنچى نەشىرى)&lt;ref&gt;https://www.getmonero.org/resources/about/&lt;/ref&gt;
|-
!يېقىنقى تارقىتىلىشى
|2024-يىلى 22-ئاۋغۇست&lt;ref&gt;https://www.getmonero.org/blog/tags/releases.html&lt;/ref&gt;
|-
!ئورگان تور مەنزىل
|[https://getmonero.org getmonero.org]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |خاتىرە زەنجىرى
|-
!تەھقىقلەش ئۇسۇلى
|ئىش ئىسپاتى (خەش فۇنكىسيەنى يېشىپ توغرا جاۋاپ تېپىش)
|-
!خەش فۇنكىسيەسى
|RandomX
|-
!تارقاتقۇچى
|تارقاق (بۈلەكچە مۇكاپاتى)
|-
!بۈلەكچە مۇكاپات سوممىسى
|XMR 0.6
|-
!ئوتتۇرچە بۈلەكچە تەھقىقلەش ۋاقتى
|2 مىنۇت
|-
!بۈلكەچە كۆرگۈ مەنزىلى
|[https://exploremonero.com exploremonero.com]
|-
!ئايلانما پۇل سانى
|XMR 18,450,000 (2024-يىلى 3 دېكابىر، داۋاملىق ئۆزگىرىدۇ)&lt;ref&gt;https://coinmarketcap.com/currencies/monero/&lt;/ref&gt;
|-
!مۇمىكىن بولغان تەمىنات مىقدارى (ئەڭ جىق بولغاندا)
|ياق
|}
&lt;br /&gt;

== مەنبەلەر ==
{{Reflist}}

{{stub}}
[[تۈر:شىفىرلىق پۇللار]]</text>
      <sha1>99xfl7izb0u85qt0tpyhx1yncmq5ck3</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>