Wikipedia wawiki https://wa.wikipedia.org/wiki/Mwaisse_p%C3%A5dje MediaWiki 1.43.0-wmf.28 first-letter Media Sipeciås Copene Uzeu Uzeu copene Wikipedia Wikipedia copene Imådje Imådje copene MediaWiki MediaWiki copene Modele Modele copene Aidance Aidance copene Categoreye Categoreye copene TimedText TimedText talk Module Discussion module Sujet 0 7717 408942 405266 2024-10-27T11:55:56Z Èl-Gueuye-Noere 17076 408942 wikitext text/x-wiki Li '''Recsisse''', c' esteut on mouvmint d’ idêyes, dispårdowes pa l’ eplaidreye '''Rex''' (li Crisse Rwè), pu on [[pårti politike|pårti]] ki tournéve åtoû di s’ moenneu, [[Leyon Degrele]]. == Lomaedje do pårti == C' esteut on pårti foirt catolike. Si no, c' est '''li pårti do Crisse-Rwè''' (e latén: ''Christus-Rex''). Il esteut ecoraedjî pa bråmint des curés, avou bråmint des mimbes el province di Lussimbork, ki vôte todi foirt catolike, et la k' Degrelle a vnou å monde (a Bouyon), mins eto so Lidje et Nameur, et a Brussele. == Istwere do pårti == === Edicions Rex === Å cmince, Degrele aveut metou so pî ene [[eplaidreye]], les [[Edicions Rex]] ([[1930]]), edjîstrêyes a [[Lovén]]. C’ est come gaztî-rapoirteu ki Degrelle vizite Berlin (do 29 d’ avri å 3 d’ may), et fé deus limeros di s’ gazete « ''Soirées'' » préjhant l’ novea tchanslî, on lomé [[Adofe Hitler]]. E 1933, il enonde on novea tite « Vlan », et dire k’ i s’ vout rinde mwaisse do [[Pårti catolike]], k’ i trove moenné pa tos vîs-paltots. E 1934, les djonnesses catolikes si rsaetchèt des Edicions Rex, ki n’ plèt pus porshuve tos leus tites sins cist ecwårlaedje la. I n’ dimeure ki l’ gazete « Rex » ki dvént todi pus politike, mins dmorant « å siervice des evekes, ki lyi polèt dmander çou k’ i vlèt. »<ref>Gazete Rex do 5 d’ octôbe 1934.</ref> C’ est a ç’ moumint la ki Degrele kimince ses [[metingue]]s. === Vôtaedjes di 1936 === E moes d’ avri 1935, les eplaidreyes Rex bagnut di Lovén a [[Brussele (veye)|Brussele]]. Li [[2 d' nôvimbe]] a Cortrai, Degrele vént pirlodjî å [[mwaisse raploû]] des cekes catolikes, avou des påters di pourcea po sacwants vîs deputés et senateurs. Adon, li Pårti Catolike si howe evoye di Degrelle, oficirmint, li 21 d’ avri 1936, djusse divant les vôtaedje do moes d’ may. Les Recsisses si prezintèt dizo l’ no « Front populaire de Rex », pår avou ene coxhe « Rex-Vlaanderen ».<ref>Arnaud de la Croix, « Degrelle 1906-1994 », Edicions Racine, Brussele, ISBN 978-2-87386-982-3, p. 64</ref> A ces vôtaedjes la, gn ava ene trintinne di Recsisses ki passît. Li mouvmint recsisse kimince a s' petler cwand Degrelle fwait martchî avou l' pårti aschativeus flamind VNV (eplaidî e 1937). Si idêye tot fjhant çoula, c' est d' amonter ene aloyance catolikes / Rex / VVN po-z askepyî ene mådjorité droete-foite droete el Beldjike. Mins li pårti est disconte li francijhaedje di Brussele, çou ki n' plait nén ås Walons ki dmornut dins l' [[mwaisse veye]]. === Vôtaedje pårtiveus di Brussele di 1937 === {{Lka}} [[Rivôtaedje pårtiveus pol deputé d' Brussele e 1937]] === Vôtaedjes di 1939 === Åzès vôtaedjes di 1939, Rex ki n' rascod ki 4,4 åcint des vwès, n' a pus ki 4 deputés so les 21 di 1936. Adon-pwis, des mimbes do pårti, come Alfred Olivier, si houwèt evoye di Degrelle cwand i mostere clairmint si sotnaedje a Hitler, aprume après l' [[Afwaire di Norvedje (1941)]].<ref>Daniel Olivier, fi da Alfred Olivier, divins l' live da Arnaud de la Croix, come cial ådzeu, p. 177; il î acertene ki s' pa « a morou recsisse » e 1944, mins nén d’ on recsisse assoçné ås nazisse, paski ses parints avént sofri di l’ abrocaedje almand e moes d’ awousse 1914 ([[batreye di Maissin]] et touwreyes d’ [[Anloe]]).</ref> === Pårti Rex sins Degrelle === {{Lka}} [[Ledjon walone (front d’ Rûsseye)]] Tins del guere, Degrelle tineut avou Hitler. Gn a des djonnes Walons do pårti ''Rex'' ki s' ont-st egadjî dins l' ''Wehrmacht'', et esse evoyî å front d' l' Ess. C' esteut l' '''Batayon Walon'''. Après 1941, Degrelle, k' est ocupé pa ses responsåvtés militaires sol Front d' [[Rûsseye]], ni s' ocupe pus lu-minme del politike do pårti, ki c' est Victor Matthys k' end a tote li tchedje. El Walonreye, les Recsisses aidént les Almands. I racuzént les Rezistants, et pacô les vni touwer. (Les Rezistants eto, touwént les cis ki fjént avou les Recsisses. C' est des Recsisses k' ont vni touwer [[François Bovesse]]. A l' [[Ofinsive da Von Rundstedt]], gn aveut des eclaireus walons (des Årdinwès, ki cnoxhént bén les naxhes) avou les Almands. Degrelle dimora on tins a [[Limerlé]]. == Essegne == [[File:Drapeau de Rex.svg|thumb]] L' essegne di Rex a stî dessinêye pa Josse Alzin, k' esteut vicaire a [[Åbindje]] (adon, nén on dessineu di s' mestî).<ref>Daniel Olivier, divins l' live da Arnaud de la Croix, « Degrelle 1906-1994 », Edicions Racine, Brussele, ISBN 978-2-87386-982-3 p. 177.</ref> == Li mouvmint recsisse et les scrijheus e walon == * [[Amand Géradin]] a stî tchîf des Edicions Rex, mins s’ a rsaetchî des Recsisses cwand Degrelle a{{?}} * [[Joseph Mignolet]] esteut mimbe do pårti recsisse, et senateur. Tins del guere, il esteut cinseu des pîces e walon pol « Propaganda Abteilung ». Eto, après l' guere, ifourit condåné, ey adon, veyou evi pa tos les waloneus. Li [[pris del veye di Lidje]] meta esprès dins s' réglumint k' i faleut on « ''certificat de bonne vie et mœurs'' » po k' Joseph Mignolet n' åye nén l' pris. *[[Jean de Lathuy]] fourit eto ametou d' aveur fwait avou les Recsisses. Mins lu, c' esteut purade a cåze k' il esteut foirt catolike ki d' aveur fwait del politike.<ref>Avizance da [[Lucien Somme]], esplikêye a [[Uzeu:Lucyin]] dins les anêyes 1990.</ref> == Hårdêye difoûtrinne == * [http://rifondou.walon.org/omarchal-rif.html#rex Leyon Degrele et les recsisses, on passaedje ratourné e walon do live ''Au pays de mon père'' da Omer Marchal] == Sourdant == {{Commonscat|Rexist Party|l'&nbsp;pårti "Rex"}} 38z1q11ok40giegnmux1mo1c65ayyqw 0 9527 408930 406755 2024-10-27T09:59:58Z Lucyin 16 /* Ortografeye */ 408930 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Kaart Belgisch Amerika.png|thumb|Destinåcion des ebagants bedjes ezès Stats Unis]] Les '''Walons del Wisconsene''', c' est des Walons k' ont-st [[ebagance des djins|ebagué]] del [[Walonreye]] (bråmint do [[Roman Payis]], et do payis d' [[Djiblou]]), al fén do 19inme sieke, et s' astaler el [[Wisconsene]]. Il ont wårdé l' [[walon]] come lingaedje d' atôtchance disk' å cmince do [[21inme sieke]]. [[Imådje:Walloon Giants Belgian Day Wisconsin.jpg|thumb|Riprindaedje di l' uzance des adjeyants]] [[Imådje:Tchanson longuès pupes tere Walons Wisconsene.jpg|thumb|Riscrijhaedje d' ene tchanson e walon a môde di l' ortografeye di l' inglès]] [[Imådje:Paquet Yves Poude di vî tchinisse coviete.JPG|thumb|[[Dè l'poûde di vîy tchinis']] (rapoirtaedjes da [[Ive Påket]])]] == Parfondès cåzes di l' ebagance == * mestîs ki disparexhèt: [[texheu]] * [[rilidjon protestante]] (fok on cas u deus) * mizere dins les campagnes (ovrîs al djournêye avou des grossès familes). I s' louként come des sclåves, tot fjhant leus 14 eures, et esse må payîs. Cisse cåze la prume so les ôtes. Çoula provént del crexhance del djin. Metans, [[Bôvetchén]] contéve 1021 djins e 1805 eyet 1782 e 1836.<ref>''Bulletin du club philatélique de la vallée du Nethen'', n° 23, måss 1973 p. 3, rilevé pa Françoise Lempereur</ref> Après l' endalaedje des prumîs, c' est les letes k' il evoynut k' ecoraedje les halkineus. Inte 1854 eyet 1856, gn a des meyes di djins do Roman Payis et del Hesbaye namurwesse k' endè vont. Avou ça ki: les cpagneyes di voyaedje e batea fwaiynut del riclame dins tos les viyaedjes, alant minme a fé lére des letes vantant l' vicåreye e l' Amerike après messe. == Les viyaedjes del Wisconsene avou des nos dnés pa des Walons == * [[Brussele-el-Wisconsene]] * [[Grand-Lé-el-Wisconsene]] * [[Lussimbork-el-Wisconsene]] * [[Martchand (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Nameur-el-Wisconsene]] * [[Rivire-do-Leu (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Rozire-el-Wisconsene]] * [[Tchampion-el-Wisconsene]] * [[Walin-el-Wisconsene]] == Les viyaedjes del Walonreye k' ont-st evoyî des djins el Wisconsene == {| |--- | valign="top" | * [[Ame]] * [[Anret]] * [[Biè]] * [[Bonlé]] * [[Bounéfe]] * [[Bovesse]] * [[Bôvetchén]] * [[Bourci]] * [[Côroe]] * [[Côroe-l'-Grand]] * [[Dåssoû]] * [[Dion-l'-Mont]] * [[Dion-l'-Vå]] * [[Djåce]] * [[Djåçlete]] * [[Djan-Djé]] * [[Djandrin]] * [[Djé-Djerompont]] * [[Djiblou]] * [[Djodogne]] * [[Dongbiè]] * [[El Grosse Tourene]] * [[Élessene]] * [[Élessinea]] * [[Émene]] * [[Ernadje]] * [[Ertchene]] * [[Glime]] | valign="top" | * [[Godetchén]] * [[Grand-Lé]] * [[Gré]] * [[Incoû]] * [[Inguezêye]] * [[Låtu]] * [[Li Rou-dlé-Muroe]] * [[Liernu]] * [[Longue-Veye]] * [[Lonzêye]] * [[Maleve]] * [[Marîle]] * [[Mélin-el-Hesbaye]] * [[Meu]] * [[Mouhagne (viyaedje)|Mouhagne]] * [[Nameur]] * [[Nete]] * [[Ni]] * [[Nodebåy]] * [[Nodwé]] * [[Noveye-so-Mouhagne]] * [[Ocgniye]] * [[Orbåy]] * [[Ôte-Gléjhe]] * [[Oû-l'-Grand]] | valign="top" | * [[Oupåye]] * [[Perwé]] * [[Petbåy]] * [[Pîtrin]] * [[Rénne]] * [[Rozire-dilé-Ricsinsåt|Rozire]] * [[Såvnire]] * [[Séntru]] * [[Scluze]] * [[Sint-Andrî]] * [[Sint-Djri]] * [[Sint-Dni-dlé-Bovesse]] * [[Sint-Må-dlé-Nameur]] * [[Sint-Mårtén]] * [[Sint-Såveu]] * [[Tchåmont]] * [[Tchåsse]] * [[Timplou]] * [[Torebåy]] * [[Torebay-Sint-Trond]] * [[Tourene-les-Ourdons]] * [[Viyé-dlé-Hesse]] * [[Waerijhoû]] * [[Walin]] * [[Yache]] |} == Istwere == === Prumî endalaedje === E 1852, on cinsî d' Gré-Dwecea, lomé Françwès Ptignot [François Petiniot] end eva a Anverse po ses afwaires. Dins on cafè, i voet ene afitche ki dit ki, e l' Amerike, dins l' Wisconsene (divnou estat e 1848). C' est cåzu po rén (75 francs bedjes po èn ectåre). I tuze k' avou les cwårs k' il årè tot rvindant ses 6 ectåres di tere, i s' pôreut atchter 600 ectåres el Wisconsene. I nd a stî tot efoufyî, et, tot rivnant, il a pinsé a çoula tofer. Rarivé e s' måjhone, il a conté l' novele a s' feme et a ses vijhéns, et a des soçons. On nd a berdelé tocosté les djoûs d' après. Après sacwants samwinnes, gn a yeu dijh ciinsîs ki s' ont decidé a vinde tos leus béns et-z ebaguer låvå. Diviè l' mitan do moes d' may 1853, i cwitént [[Anverse]] po [[Noû York]].<ref>Austin Allard, on walon-cåzant del Wisconsin, raconté e walon; eredjistrumint do 14 di djulete 1974 pa [[Françoise Lempereur]].</ref> === Rujhes des setleus et aidances === ==== Rujhes ==== * I n' savnut nén djåzer ni [[inglès]], ni [[holandès]] (n a des colneyes holandesses so leu voye). * I finixhèt pa atchter des teres dins les bwès, mins i lzès dvèt [[drôder]] et i n' ont pont d' bisteu (ni [[tchvå]]s ni [[boû]s). * Les [[ivier]]s sont foirt froed (- 10 a -20), et i n' ont yeu l' tins ki d' fé des cahoutes brouxhires. * Di 1861 a 1865, cåzu tos les omes sont-st egadjîs dins l' årmêye do Nôr tins del [[guere di disraloyaedje (Estats Unis)|guere di disraloyaedje]]. * Nouzome [[målfeu]] di 1871 ==== Aidance ==== * Les Indyins des bwès ([[Menominîs]] et [[Potawatomis]]) les ascoyèt binamêymint, et lzî aprinde a pexhî, tchessî. C' est des [[Algonkins]], et i sont ddja crustins dispu ene tchoke. * Gn a des djins ki cåznut francès, ca ces payis la ont stî colnijhîs on tins pås Francès do Canada. * Les protestants et les catolikes s' etraidnut po basti des eglijhe et des timpes. * Tot rmetant so pî les [[dicåce]]s come e vî payis, les djins ont des amuzmints ki les raprepeynut. * L' etraidance eternåcionåle après l' målfeu di 1871.<ref>Françoise Lempereur, ''Les Wallons d' Amérique du Nord'' (les Walons d' Amerike bijhrece), Duculot, Djiblou, 1976; ISBN 2-8011-0085-4</ref> === Voyaedjes des dierins waloncåzants el Walonreye === [[Imådje:Riguele resconte Walons Wisconsene.webm|thumb|Prumire resconte inte Raymond Riguelle et des Walons del Wisconsene]] Li prumî voyaedje, e [[1972]], il estént leus 150 a-z awè voyaedjî e l' Urope, mins el Beldjike il avént stî moennés pa ene soce flamindje (''Flemish-American Friendship Association''). Adon lodjî [[Li Cok (veye di Flande)|å Cok]]. Et n' nén sawè cåzer «[[walon|bedje]]». Al fén do voyaedje, il estént a [[Lovén]], et gn aveut la on studiant di [[Hanrè]] k' els a oyou djåzer walon avou si prôpe accint del [[Hesbaye]], Raymond Riguelle. Et atôtchî e walon Jo Mathu et s' feme Bîtresse (Beatrix) Conåd. El lzès moenner vey leu cuzén a [[Få-les-Tombes]]. Adon-pwis, aler trover l' govierneu del [[Province di Nameur]] po lzès rçure grandieuzmint divant k' i nd eralénxhe. Adon, e 1973, il ont rivnou ene pus grosse binde, et lodjî dins les familes di leu parintêye. Et esse riçûs a Nameur pa [[Lucyin Léonard]], k' a-st amonté ene soce d' amisté Walonreye-Wisconsene.<ref>Adjåzia da Raymond Riguelle a [[Uzeu:Lucyin]] li 16 di djulete 2020.</ref> === Voyaedjes di waloncåzants e l' Wisconsene === Ci-ci adjinçna on prumî voyaedje di 250 Walons eviè l' Wisconsin e [[1975]]. Diviè 2000, [[Zavî Istasse]] ala filmer låvå et fé s' fime so les Walons-cåzants del Wisconsene. [[Yves Paquet]] î ala eto e 2001 {{?}}. Adon-pwis, eredjistrer les cwate emissions «[[Del poude di vî tchinisse (emissions)|Del poude di vî tchinisse]]» (so Canalzoom). Li dierin voyaedje fourit e moes d' setimbe 2013, adjinçné pa Raymond Riguelle, avou [[Chantal Denis]] et [[Joëlle Spierkel]]. == Li lingaedje walon del Wisconsene == === Agrès istorike === Li walon s' a wårdé divins en kiminålté k' a cwité l' Walonreye inte 1880 et 1900. C' est ene preuve ki les djins d' avår ci eployént a 90 åcint li walon come lingaedje d' atôtchance di tos les djoûs disk' al fén do 19inme sieke. Sacwant istoryins, disk' ås anêye 1990, volént ki tos les Walons åyénxhe adopté "spontanêymint" l' francès dispu divant 1500. === Agrès diyalectolodjike === ==== Accints ==== C' est aprume l' [[Roman Payis (diyalectolodjeye)|accint do Roman Payis]]. ==== Ortografeye ==== Les Walons del Wisconsene dijhnut leu lingaedje impossibe a scrire. Les cis k' ont sayî, come [[Alfred Vondertie]], ni rashît nén si scrijhaedje sol fonetike u l' ortografeye francesse (come li [[sistinme Feller]], boutans). Çoula dene des scrijhas foirt ewaerants po les Walons d' Walonreye. Dispu 1990, sacwants cåzeus u rcwereus ont sayî d' askepyî des sistinmes ortografikes, come Kelly Biers. Gn a eto on ptit motlî da [[Leonard Lempereur]] k' a s' prôpe sistinme ortografike. === Agrès foclorike === Sacwants piceures des amuzmints do 18inme sieke ont stî rtrovés låvå, come li danse del poûssire, Les viyès danses walones ont stî radaptêyes, et divni les [[cwårêyès danses]] (sôre di cwadrile, mins avou djusse 4 copes). === Askepiaedje di noumots === * [[Wikt:plêne|plêne]], [[Wikt:cåler|cåler]], [[Wikt:setler|setler]], [[Wikt:setleu|setleu]], [[Wikt:djob|djob]], [[Wikt:improver|improver]], [[Wikt:côrî|côrî]] (di l' inglès «to care», s' ocuper di. === Ritrovaedje di mots nén rilevés dins les scrijhaedjes e walon === * [[Wikt:dîwe|dîwe]]: li messe a stî dîwe<ref>[[Cayés walons]], 3/1975, p. 54 (hagnon do les [[codjowaedje]]s).</ref> (dandjreus on riscrijhaedje di *dihëwe, disfondowe di [[Wikt:dijhowe|dijhowe]]). == Alére == * [[Lucien Léonard]] [[Cayés walons]] 3/1975 (limero a pårt so les Walons del Wisconsene). * {{fr}} Antoine De Smet, ''La communauté belge du nord-est du Wisconsin, ses origines, son évolution jusque vers 1900'', Duculot, Djiblou, 1957. * {{fr}} ''Les Wallons d'Amérique du Nord'', Duculot, [[Djiblou]], 1976, ISBN 2-8011-0085-4 * {{fr}} {{en}} Françoise Lepereur et [[Xavier Istasse]], ''Les Wallons du Wisconsin'', [[Soce di Racsegnes ås Tourisses]] di [[Djambe]], 2011, ISBN 978-2-9540045-1-8. <center><gallery> Lempereur Françoise Walons Wisconsene.JPG Lempereur Istasse Walons Wisconsene.JPG </gallery></center> == Bokets schoûtåves == * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Libin.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa Theresa Gerondale Alexander (skepieye e 1938) avou l' accint des Walons del Wisconsene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. * Bokets di l' emission «Del poude di vî tchinisse» da [[Yves Paquet]] ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Hary_Chaudoir_grosse_famile.ogg Cåzaedje so les grossès familes] (Hary Chaudoir) ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/cwårêye_danse.ogg Tchantaedje po moenner les cwårêyès danses] (Yvan Dreize) == {{HDs}} == * [http://rifondou.walon.org/wisconsin.html Pådje so les Walons del Wisconsene] {{Abt}} * [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#scolnam Videyo d' ene sicole di walon d' Nameur après on voyaedje e l' Wisconsene] {{Abt}} * {{en}} [http://www.belgianheritagecenter.org/en-us/default.aspx Waibe do Muzêye des Walons del Wisconsene] (''Belgian Heritage center'') * {{en}} [https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?hl=en&ll=44.589810923757646%2C-87.79408419418294&z=8&mid=1FDBOLXwKUHHEP9iUHtHVkCBEmDw7xh4 Pôzicion so ene mape avou les ôtes viyaedjes des Walons del Wisconsene] * {{en}} [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2630 Emilaedjes da Steve Lampereur a Lucyin Mahin (2023)] == Sourdant == [[Categoreye:Istwere del Walonreye]] [[Categoreye:Estats Unis]] [[Categoreye:Ebagance]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|*]] locbg3vn36hjdp8wta5v0w1ngwt1yre 408931 408930 2024-10-27T10:06:29Z Lucyin 16 /* Ortografeye */ 408931 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Kaart Belgisch Amerika.png|thumb|Destinåcion des ebagants bedjes ezès Stats Unis]] Les '''Walons del Wisconsene''', c' est des Walons k' ont-st [[ebagance des djins|ebagué]] del [[Walonreye]] (bråmint do [[Roman Payis]], et do payis d' [[Djiblou]]), al fén do 19inme sieke, et s' astaler el [[Wisconsene]]. Il ont wårdé l' [[walon]] come lingaedje d' atôtchance disk' å cmince do [[21inme sieke]]. [[Imådje:Walloon Giants Belgian Day Wisconsin.jpg|thumb|Riprindaedje di l' uzance des adjeyants]] [[Imådje:Tchanson longuès pupes tere Walons Wisconsene.jpg|thumb|Riscrijhaedje d' ene tchanson e walon a môde di l' ortografeye di l' inglès]] [[Imådje:Paquet Yves Poude di vî tchinisse coviete.JPG|thumb|[[Dè l'poûde di vîy tchinis']] (rapoirtaedjes da [[Ive Påket]])]] == Parfondès cåzes di l' ebagance == * mestîs ki disparexhèt: [[texheu]] * [[rilidjon protestante]] (fok on cas u deus) * mizere dins les campagnes (ovrîs al djournêye avou des grossès familes). I s' louként come des sclåves, tot fjhant leus 14 eures, et esse må payîs. Cisse cåze la prume so les ôtes. Çoula provént del crexhance del djin. Metans, [[Bôvetchén]] contéve 1021 djins e 1805 eyet 1782 e 1836.<ref>''Bulletin du club philatélique de la vallée du Nethen'', n° 23, måss 1973 p. 3, rilevé pa Françoise Lempereur</ref> Après l' endalaedje des prumîs, c' est les letes k' il evoynut k' ecoraedje les halkineus. Inte 1854 eyet 1856, gn a des meyes di djins do Roman Payis et del Hesbaye namurwesse k' endè vont. Avou ça ki: les cpagneyes di voyaedje e batea fwaiynut del riclame dins tos les viyaedjes, alant minme a fé lére des letes vantant l' vicåreye e l' Amerike après messe. == Les viyaedjes del Wisconsene avou des nos dnés pa des Walons == * [[Brussele-el-Wisconsene]] * [[Grand-Lé-el-Wisconsene]] * [[Lussimbork-el-Wisconsene]] * [[Martchand (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Nameur-el-Wisconsene]] * [[Rivire-do-Leu (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Rozire-el-Wisconsene]] * [[Tchampion-el-Wisconsene]] * [[Walin-el-Wisconsene]] == Les viyaedjes del Walonreye k' ont-st evoyî des djins el Wisconsene == {| |--- | valign="top" | * [[Ame]] * [[Anret]] * [[Biè]] * [[Bonlé]] * [[Bounéfe]] * [[Bovesse]] * [[Bôvetchén]] * [[Bourci]] * [[Côroe]] * [[Côroe-l'-Grand]] * [[Dåssoû]] * [[Dion-l'-Mont]] * [[Dion-l'-Vå]] * [[Djåce]] * [[Djåçlete]] * [[Djan-Djé]] * [[Djandrin]] * [[Djé-Djerompont]] * [[Djiblou]] * [[Djodogne]] * [[Dongbiè]] * [[El Grosse Tourene]] * [[Élessene]] * [[Élessinea]] * [[Émene]] * [[Ernadje]] * [[Ertchene]] * [[Glime]] | valign="top" | * [[Godetchén]] * [[Grand-Lé]] * [[Gré]] * [[Incoû]] * [[Inguezêye]] * [[Låtu]] * [[Li Rou-dlé-Muroe]] * [[Liernu]] * [[Longue-Veye]] * [[Lonzêye]] * [[Maleve]] * [[Marîle]] * [[Mélin-el-Hesbaye]] * [[Meu]] * [[Mouhagne (viyaedje)|Mouhagne]] * [[Nameur]] * [[Nete]] * [[Ni]] * [[Nodebåy]] * [[Nodwé]] * [[Noveye-so-Mouhagne]] * [[Ocgniye]] * [[Orbåy]] * [[Ôte-Gléjhe]] * [[Oû-l'-Grand]] | valign="top" | * [[Oupåye]] * [[Perwé]] * [[Petbåy]] * [[Pîtrin]] * [[Rénne]] * [[Rozire-dilé-Ricsinsåt|Rozire]] * [[Såvnire]] * [[Séntru]] * [[Scluze]] * [[Sint-Andrî]] * [[Sint-Djri]] * [[Sint-Dni-dlé-Bovesse]] * [[Sint-Må-dlé-Nameur]] * [[Sint-Mårtén]] * [[Sint-Såveu]] * [[Tchåmont]] * [[Tchåsse]] * [[Timplou]] * [[Torebåy]] * [[Torebay-Sint-Trond]] * [[Tourene-les-Ourdons]] * [[Viyé-dlé-Hesse]] * [[Waerijhoû]] * [[Walin]] * [[Yache]] |} == Istwere == === Prumî endalaedje === E 1852, on cinsî d' Gré-Dwecea, lomé Françwès Ptignot [François Petiniot] end eva a Anverse po ses afwaires. Dins on cafè, i voet ene afitche ki dit ki, e l' Amerike, dins l' Wisconsene (divnou estat e 1848). C' est cåzu po rén (75 francs bedjes po èn ectåre). I tuze k' avou les cwårs k' il årè tot rvindant ses 6 ectåres di tere, i s' pôreut atchter 600 ectåres el Wisconsene. I nd a stî tot efoufyî, et, tot rivnant, il a pinsé a çoula tofer. Rarivé e s' måjhone, il a conté l' novele a s' feme et a ses vijhéns, et a des soçons. On nd a berdelé tocosté les djoûs d' après. Après sacwants samwinnes, gn a yeu dijh ciinsîs ki s' ont decidé a vinde tos leus béns et-z ebaguer låvå. Diviè l' mitan do moes d' may 1853, i cwitént [[Anverse]] po [[Noû York]].<ref>Austin Allard, on walon-cåzant del Wisconsin, raconté e walon; eredjistrumint do 14 di djulete 1974 pa [[Françoise Lempereur]].</ref> === Rujhes des setleus et aidances === ==== Rujhes ==== * I n' savnut nén djåzer ni [[inglès]], ni [[holandès]] (n a des colneyes holandesses so leu voye). * I finixhèt pa atchter des teres dins les bwès, mins i lzès dvèt [[drôder]] et i n' ont pont d' bisteu (ni [[tchvå]]s ni [[boû]s). * Les [[ivier]]s sont foirt froed (- 10 a -20), et i n' ont yeu l' tins ki d' fé des cahoutes brouxhires. * Di 1861 a 1865, cåzu tos les omes sont-st egadjîs dins l' årmêye do Nôr tins del [[guere di disraloyaedje (Estats Unis)|guere di disraloyaedje]]. * Nouzome [[målfeu]] di 1871 ==== Aidance ==== * Les Indyins des bwès ([[Menominîs]] et [[Potawatomis]]) les ascoyèt binamêymint, et lzî aprinde a pexhî, tchessî. C' est des [[Algonkins]], et i sont ddja crustins dispu ene tchoke. * Gn a des djins ki cåznut francès, ca ces payis la ont stî colnijhîs on tins pås Francès do Canada. * Les protestants et les catolikes s' etraidnut po basti des eglijhe et des timpes. * Tot rmetant so pî les [[dicåce]]s come e vî payis, les djins ont des amuzmints ki les raprepeynut. * L' etraidance eternåcionåle après l' målfeu di 1871.<ref>Françoise Lempereur, ''Les Wallons d' Amérique du Nord'' (les Walons d' Amerike bijhrece), Duculot, Djiblou, 1976; ISBN 2-8011-0085-4</ref> === Voyaedjes des dierins waloncåzants el Walonreye === [[Imådje:Riguele resconte Walons Wisconsene.webm|thumb|Prumire resconte inte Raymond Riguelle et des Walons del Wisconsene]] Li prumî voyaedje, e [[1972]], il estént leus 150 a-z awè voyaedjî e l' Urope, mins el Beldjike il avént stî moennés pa ene soce flamindje (''Flemish-American Friendship Association''). Adon lodjî [[Li Cok (veye di Flande)|å Cok]]. Et n' nén sawè cåzer «[[walon|bedje]]». Al fén do voyaedje, il estént a [[Lovén]], et gn aveut la on studiant di [[Hanrè]] k' els a oyou djåzer walon avou si prôpe accint del [[Hesbaye]], Raymond Riguelle. Et atôtchî e walon Jo Mathu et s' feme Bîtresse (Beatrix) Conåd. El lzès moenner vey leu cuzén a [[Få-les-Tombes]]. Adon-pwis, aler trover l' govierneu del [[Province di Nameur]] po lzès rçure grandieuzmint divant k' i nd eralénxhe. Adon, e 1973, il ont rivnou ene pus grosse binde, et lodjî dins les familes di leu parintêye. Et esse riçûs a Nameur pa [[Lucyin Léonard]], k' a-st amonté ene soce d' amisté Walonreye-Wisconsene.<ref>Adjåzia da Raymond Riguelle a [[Uzeu:Lucyin]] li 16 di djulete 2020.</ref> === Voyaedjes di waloncåzants e l' Wisconsene === Ci-ci adjinçna on prumî voyaedje di 250 Walons eviè l' Wisconsin e [[1975]]. Diviè 2000, [[Zavî Istasse]] ala filmer låvå et fé s' fime so les Walons-cåzants del Wisconsene. [[Yves Paquet]] î ala eto e 2001 {{?}}. Adon-pwis, eredjistrer les cwate emissions «[[Del poude di vî tchinisse (emissions)|Del poude di vî tchinisse]]» (so Canalzoom). Li dierin voyaedje fourit e moes d' setimbe 2013, adjinçné pa Raymond Riguelle, avou [[Chantal Denis]] et [[Joëlle Spierkel]]. == Li lingaedje walon del Wisconsene == === Agrès istorike === Li walon s' a wårdé divins en kiminålté k' a cwité l' Walonreye inte 1880 et 1900. C' est ene preuve ki les djins d' avår ci eployént a 90 åcint li walon come lingaedje d' atôtchance di tos les djoûs disk' al fén do 19inme sieke. Sacwant istoryins, disk' ås anêye 1990, volént ki tos les Walons åyénxhe adopté "spontanêymint" l' francès dispu divant 1500. === Agrès diyalectolodjike === ==== Accints ==== C' est aprume l' [[Roman Payis (diyalectolodjeye)|accint do Roman Payis]]. ==== Ortografeye ==== Les Walons del Wisconsene dijhnut leu lingaedje impossibe a scrire. Les cis k' ont sayî, come [[Alfred Vondertie]], ni rashît nén si scrijhaedje sol fonetike u l' ortografeye francesse (come li [[sistinme Feller]], boutans). Çoula dene des scrijhas foirt ewaerants po les Walons d' Walonreye. Dispu 1980, sacwants cåzeus u rcwereus ont sayî d' askepyî des sistinmes ortografikes, come Josephine LeGrave-Wautelet u Kelly Biers. Gn a eto on ptit motlî da [[Leonard Lempereur]] k' a s' prôpe sistinme ortografike. === Agrès foclorike === Sacwants piceures des amuzmints do 18inme sieke ont stî rtrovés låvå, come li danse del poûssire, Les viyès danses walones ont stî radaptêyes, et divni les [[cwårêyès danses]] (sôre di cwadrile, mins avou djusse 4 copes). === Askepiaedje di noumots === * [[Wikt:plêne|plêne]], [[Wikt:cåler|cåler]], [[Wikt:setler|setler]], [[Wikt:setleu|setleu]], [[Wikt:djob|djob]], [[Wikt:improver|improver]], [[Wikt:côrî|côrî]] (di l' inglès «to care», s' ocuper di. === Ritrovaedje di mots nén rilevés dins les scrijhaedjes e walon === * [[Wikt:dîwe|dîwe]]: li messe a stî dîwe<ref>[[Cayés walons]], 3/1975, p. 54 (hagnon do les [[codjowaedje]]s).</ref> (dandjreus on riscrijhaedje di *dihëwe, disfondowe di [[Wikt:dijhowe|dijhowe]]). == Alére == * [[Lucien Léonard]] [[Cayés walons]] 3/1975 (limero a pårt so les Walons del Wisconsene). * {{fr}} Antoine De Smet, ''La communauté belge du nord-est du Wisconsin, ses origines, son évolution jusque vers 1900'', Duculot, Djiblou, 1957. * {{fr}} ''Les Wallons d'Amérique du Nord'', Duculot, [[Djiblou]], 1976, ISBN 2-8011-0085-4 * {{fr}} {{en}} Françoise Lepereur et [[Xavier Istasse]], ''Les Wallons du Wisconsin'', [[Soce di Racsegnes ås Tourisses]] di [[Djambe]], 2011, ISBN 978-2-9540045-1-8. <center><gallery> Lempereur Françoise Walons Wisconsene.JPG Lempereur Istasse Walons Wisconsene.JPG </gallery></center> == Bokets schoûtåves == * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Libin.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa Theresa Gerondale Alexander (skepieye e 1938) avou l' accint des Walons del Wisconsene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. * Bokets di l' emission «Del poude di vî tchinisse» da [[Yves Paquet]] ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Hary_Chaudoir_grosse_famile.ogg Cåzaedje so les grossès familes] (Hary Chaudoir) ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/cwårêye_danse.ogg Tchantaedje po moenner les cwårêyès danses] (Yvan Dreize) == {{HDs}} == * [http://rifondou.walon.org/wisconsin.html Pådje so les Walons del Wisconsene] {{Abt}} * [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#scolnam Videyo d' ene sicole di walon d' Nameur après on voyaedje e l' Wisconsene] {{Abt}} * {{en}} [http://www.belgianheritagecenter.org/en-us/default.aspx Waibe do Muzêye des Walons del Wisconsene] (''Belgian Heritage center'') * {{en}} [https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?hl=en&ll=44.589810923757646%2C-87.79408419418294&z=8&mid=1FDBOLXwKUHHEP9iUHtHVkCBEmDw7xh4 Pôzicion so ene mape avou les ôtes viyaedjes des Walons del Wisconsene] * {{en}} [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2630 Emilaedjes da Steve Lampereur a Lucyin Mahin (2023)] == Sourdant == [[Categoreye:Istwere del Walonreye]] [[Categoreye:Estats Unis]] [[Categoreye:Ebagance]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|*]] blyddnd3efyoplujq54j1yz8od7hxez 408932 408931 2024-10-27T10:11:57Z Lucyin 16 /* Ortografeye */ 408932 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Kaart Belgisch Amerika.png|thumb|Destinåcion des ebagants bedjes ezès Stats Unis]] Les '''Walons del Wisconsene''', c' est des Walons k' ont-st [[ebagance des djins|ebagué]] del [[Walonreye]] (bråmint do [[Roman Payis]], et do payis d' [[Djiblou]]), al fén do 19inme sieke, et s' astaler el [[Wisconsene]]. Il ont wårdé l' [[walon]] come lingaedje d' atôtchance disk' å cmince do [[21inme sieke]]. [[Imådje:Walloon Giants Belgian Day Wisconsin.jpg|thumb|Riprindaedje di l' uzance des adjeyants]] [[Imådje:Tchanson longuès pupes tere Walons Wisconsene.jpg|thumb|Riscrijhaedje d' ene tchanson e walon a môde di l' ortografeye di l' inglès]] [[Imådje:Paquet Yves Poude di vî tchinisse coviete.JPG|thumb|[[Dè l'poûde di vîy tchinis']] (rapoirtaedjes da [[Ive Påket]])]] == Parfondès cåzes di l' ebagance == * mestîs ki disparexhèt: [[texheu]] * [[rilidjon protestante]] (fok on cas u deus) * mizere dins les campagnes (ovrîs al djournêye avou des grossès familes). I s' louként come des sclåves, tot fjhant leus 14 eures, et esse må payîs. Cisse cåze la prume so les ôtes. Çoula provént del crexhance del djin. Metans, [[Bôvetchén]] contéve 1021 djins e 1805 eyet 1782 e 1836.<ref>''Bulletin du club philatélique de la vallée du Nethen'', n° 23, måss 1973 p. 3, rilevé pa Françoise Lempereur</ref> Après l' endalaedje des prumîs, c' est les letes k' il evoynut k' ecoraedje les halkineus. Inte 1854 eyet 1856, gn a des meyes di djins do Roman Payis et del Hesbaye namurwesse k' endè vont. Avou ça ki: les cpagneyes di voyaedje e batea fwaiynut del riclame dins tos les viyaedjes, alant minme a fé lére des letes vantant l' vicåreye e l' Amerike après messe. == Les viyaedjes del Wisconsene avou des nos dnés pa des Walons == * [[Brussele-el-Wisconsene]] * [[Grand-Lé-el-Wisconsene]] * [[Lussimbork-el-Wisconsene]] * [[Martchand (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Nameur-el-Wisconsene]] * [[Rivire-do-Leu (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Rozire-el-Wisconsene]] * [[Tchampion-el-Wisconsene]] * [[Walin-el-Wisconsene]] == Les viyaedjes del Walonreye k' ont-st evoyî des djins el Wisconsene == {| |--- | valign="top" | * [[Ame]] * [[Anret]] * [[Biè]] * [[Bonlé]] * [[Bounéfe]] * [[Bovesse]] * [[Bôvetchén]] * [[Bourci]] * [[Côroe]] * [[Côroe-l'-Grand]] * [[Dåssoû]] * [[Dion-l'-Mont]] * [[Dion-l'-Vå]] * [[Djåce]] * [[Djåçlete]] * [[Djan-Djé]] * [[Djandrin]] * [[Djé-Djerompont]] * [[Djiblou]] * [[Djodogne]] * [[Dongbiè]] * [[El Grosse Tourene]] * [[Élessene]] * [[Élessinea]] * [[Émene]] * [[Ernadje]] * [[Ertchene]] * [[Glime]] | valign="top" | * [[Godetchén]] * [[Grand-Lé]] * [[Gré]] * [[Incoû]] * [[Inguezêye]] * [[Låtu]] * [[Li Rou-dlé-Muroe]] * [[Liernu]] * [[Longue-Veye]] * [[Lonzêye]] * [[Maleve]] * [[Marîle]] * [[Mélin-el-Hesbaye]] * [[Meu]] * [[Mouhagne (viyaedje)|Mouhagne]] * [[Nameur]] * [[Nete]] * [[Ni]] * [[Nodebåy]] * [[Nodwé]] * [[Noveye-so-Mouhagne]] * [[Ocgniye]] * [[Orbåy]] * [[Ôte-Gléjhe]] * [[Oû-l'-Grand]] | valign="top" | * [[Oupåye]] * [[Perwé]] * [[Petbåy]] * [[Pîtrin]] * [[Rénne]] * [[Rozire-dilé-Ricsinsåt|Rozire]] * [[Såvnire]] * [[Séntru]] * [[Scluze]] * [[Sint-Andrî]] * [[Sint-Djri]] * [[Sint-Dni-dlé-Bovesse]] * [[Sint-Må-dlé-Nameur]] * [[Sint-Mårtén]] * [[Sint-Såveu]] * [[Tchåmont]] * [[Tchåsse]] * [[Timplou]] * [[Torebåy]] * [[Torebay-Sint-Trond]] * [[Tourene-les-Ourdons]] * [[Viyé-dlé-Hesse]] * [[Waerijhoû]] * [[Walin]] * [[Yache]] |} == Istwere == === Prumî endalaedje === E 1852, on cinsî d' Gré-Dwecea, lomé Françwès Ptignot [François Petiniot] end eva a Anverse po ses afwaires. Dins on cafè, i voet ene afitche ki dit ki, e l' Amerike, dins l' Wisconsene (divnou estat e 1848). C' est cåzu po rén (75 francs bedjes po èn ectåre). I tuze k' avou les cwårs k' il årè tot rvindant ses 6 ectåres di tere, i s' pôreut atchter 600 ectåres el Wisconsene. I nd a stî tot efoufyî, et, tot rivnant, il a pinsé a çoula tofer. Rarivé e s' måjhone, il a conté l' novele a s' feme et a ses vijhéns, et a des soçons. On nd a berdelé tocosté les djoûs d' après. Après sacwants samwinnes, gn a yeu dijh ciinsîs ki s' ont decidé a vinde tos leus béns et-z ebaguer låvå. Diviè l' mitan do moes d' may 1853, i cwitént [[Anverse]] po [[Noû York]].<ref>Austin Allard, on walon-cåzant del Wisconsin, raconté e walon; eredjistrumint do 14 di djulete 1974 pa [[Françoise Lempereur]].</ref> === Rujhes des setleus et aidances === ==== Rujhes ==== * I n' savnut nén djåzer ni [[inglès]], ni [[holandès]] (n a des colneyes holandesses so leu voye). * I finixhèt pa atchter des teres dins les bwès, mins i lzès dvèt [[drôder]] et i n' ont pont d' bisteu (ni [[tchvå]]s ni [[boû]s). * Les [[ivier]]s sont foirt froed (- 10 a -20), et i n' ont yeu l' tins ki d' fé des cahoutes brouxhires. * Di 1861 a 1865, cåzu tos les omes sont-st egadjîs dins l' årmêye do Nôr tins del [[guere di disraloyaedje (Estats Unis)|guere di disraloyaedje]]. * Nouzome [[målfeu]] di 1871 ==== Aidance ==== * Les Indyins des bwès ([[Menominîs]] et [[Potawatomis]]) les ascoyèt binamêymint, et lzî aprinde a pexhî, tchessî. C' est des [[Algonkins]], et i sont ddja crustins dispu ene tchoke. * Gn a des djins ki cåznut francès, ca ces payis la ont stî colnijhîs on tins pås Francès do Canada. * Les protestants et les catolikes s' etraidnut po basti des eglijhe et des timpes. * Tot rmetant so pî les [[dicåce]]s come e vî payis, les djins ont des amuzmints ki les raprepeynut. * L' etraidance eternåcionåle après l' målfeu di 1871.<ref>Françoise Lempereur, ''Les Wallons d' Amérique du Nord'' (les Walons d' Amerike bijhrece), Duculot, Djiblou, 1976; ISBN 2-8011-0085-4</ref> === Voyaedjes des dierins waloncåzants el Walonreye === [[Imådje:Riguele resconte Walons Wisconsene.webm|thumb|Prumire resconte inte Raymond Riguelle et des Walons del Wisconsene]] Li prumî voyaedje, e [[1972]], il estént leus 150 a-z awè voyaedjî e l' Urope, mins el Beldjike il avént stî moennés pa ene soce flamindje (''Flemish-American Friendship Association''). Adon lodjî [[Li Cok (veye di Flande)|å Cok]]. Et n' nén sawè cåzer «[[walon|bedje]]». Al fén do voyaedje, il estént a [[Lovén]], et gn aveut la on studiant di [[Hanrè]] k' els a oyou djåzer walon avou si prôpe accint del [[Hesbaye]], Raymond Riguelle. Et atôtchî e walon Jo Mathu et s' feme Bîtresse (Beatrix) Conåd. El lzès moenner vey leu cuzén a [[Få-les-Tombes]]. Adon-pwis, aler trover l' govierneu del [[Province di Nameur]] po lzès rçure grandieuzmint divant k' i nd eralénxhe. Adon, e 1973, il ont rivnou ene pus grosse binde, et lodjî dins les familes di leu parintêye. Et esse riçûs a Nameur pa [[Lucyin Léonard]], k' a-st amonté ene soce d' amisté Walonreye-Wisconsene.<ref>Adjåzia da Raymond Riguelle a [[Uzeu:Lucyin]] li 16 di djulete 2020.</ref> === Voyaedjes di waloncåzants e l' Wisconsene === Ci-ci adjinçna on prumî voyaedje di 250 Walons eviè l' Wisconsin e [[1975]]. Diviè 2000, [[Zavî Istasse]] ala filmer låvå et fé s' fime so les Walons-cåzants del Wisconsene. [[Yves Paquet]] î ala eto e 2001 {{?}}. Adon-pwis, eredjistrer les cwate emissions «[[Del poude di vî tchinisse (emissions)|Del poude di vî tchinisse]]» (so Canalzoom). Li dierin voyaedje fourit e moes d' setimbe 2013, adjinçné pa Raymond Riguelle, avou [[Chantal Denis]] et [[Joëlle Spierkel]]. == Li lingaedje walon del Wisconsene == === Agrès istorike === Li walon s' a wårdé divins en kiminålté k' a cwité l' Walonreye inte 1880 et 1900. C' est ene preuve ki les djins d' avår ci eployént a 90 åcint li walon come lingaedje d' atôtchance di tos les djoûs disk' al fén do 19inme sieke. Sacwant istoryins, disk' ås anêye 1990, volént ki tos les Walons åyénxhe adopté "spontanêymint" l' francès dispu divant 1500. === Agrès diyalectolodjike === ==== Accints ==== C' est aprume l' [[Roman Payis (diyalectolodjeye)|accint do Roman Payis]]. ==== Ortografeye ==== Les Walons del Wisconsene dijhnut leu lingaedje impossibe a scrire. Les cis k' ont sayî, come [[Alfred Vondertie]], ni rashît nén si scrijhaedje sol fonetike u l' ortografeye francesse (come li [[sistinme Feller]], boutans). Çoula dene des scrijhas foirt ewaerants po les Walons d' Walonreye. Dispu 1980, sacwants cåzeus u rcwereus ont sayî d' askepyî des sistinmes ortografikes, come Josephine LeGrave-Wautelet (1983, avou assaetchance di l' ortografeye do francès) u Kelly Biers (2023, pus fonetike). Gn a eto on ptit motlî da [[Leonard Lempereur]] k' a s' prôpe sistinme ortografike (diviè 2000-2010). === Agrès foclorike === Sacwants piceures des amuzmints do 18inme sieke ont stî rtrovés låvå, come li danse del poûssire, Les viyès danses walones ont stî radaptêyes, et divni les [[cwårêyès danses]] (sôre di cwadrile, mins avou djusse 4 copes). === Askepiaedje di noumots === * [[Wikt:plêne|plêne]], [[Wikt:cåler|cåler]], [[Wikt:setler|setler]], [[Wikt:setleu|setleu]], [[Wikt:djob|djob]], [[Wikt:improver|improver]], [[Wikt:côrî|côrî]] (di l' inglès «to care», s' ocuper di. === Ritrovaedje di mots nén rilevés dins les scrijhaedjes e walon === * [[Wikt:dîwe|dîwe]]: li messe a stî dîwe<ref>[[Cayés walons]], 3/1975, p. 54 (hagnon do les [[codjowaedje]]s).</ref> (dandjreus on riscrijhaedje di *dihëwe, disfondowe di [[Wikt:dijhowe|dijhowe]]). == Alére == * [[Lucien Léonard]] [[Cayés walons]] 3/1975 (limero a pårt so les Walons del Wisconsene). * {{fr}} Antoine De Smet, ''La communauté belge du nord-est du Wisconsin, ses origines, son évolution jusque vers 1900'', Duculot, Djiblou, 1957. * {{fr}} ''Les Wallons d'Amérique du Nord'', Duculot, [[Djiblou]], 1976, ISBN 2-8011-0085-4 * {{fr}} {{en}} Françoise Lepereur et [[Xavier Istasse]], ''Les Wallons du Wisconsin'', [[Soce di Racsegnes ås Tourisses]] di [[Djambe]], 2011, ISBN 978-2-9540045-1-8. <center><gallery> Lempereur Françoise Walons Wisconsene.JPG Lempereur Istasse Walons Wisconsene.JPG </gallery></center> == Bokets schoûtåves == * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Libin.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa Theresa Gerondale Alexander (skepieye e 1938) avou l' accint des Walons del Wisconsene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. * Bokets di l' emission «Del poude di vî tchinisse» da [[Yves Paquet]] ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Hary_Chaudoir_grosse_famile.ogg Cåzaedje so les grossès familes] (Hary Chaudoir) ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/cwårêye_danse.ogg Tchantaedje po moenner les cwårêyès danses] (Yvan Dreize) == {{HDs}} == * [http://rifondou.walon.org/wisconsin.html Pådje so les Walons del Wisconsene] {{Abt}} * [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#scolnam Videyo d' ene sicole di walon d' Nameur après on voyaedje e l' Wisconsene] {{Abt}} * {{en}} [http://www.belgianheritagecenter.org/en-us/default.aspx Waibe do Muzêye des Walons del Wisconsene] (''Belgian Heritage center'') * {{en}} [https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?hl=en&ll=44.589810923757646%2C-87.79408419418294&z=8&mid=1FDBOLXwKUHHEP9iUHtHVkCBEmDw7xh4 Pôzicion so ene mape avou les ôtes viyaedjes des Walons del Wisconsene] * {{en}} [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2630 Emilaedjes da Steve Lampereur a Lucyin Mahin (2023)] == Sourdant == [[Categoreye:Istwere del Walonreye]] [[Categoreye:Estats Unis]] [[Categoreye:Ebagance]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|*]] 1qudwx6mspg9f9rjrdux9xap2k2lbxz 408933 408932 2024-10-27T10:12:12Z Lucyin 16 /* Ortografeye */ 408933 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Kaart Belgisch Amerika.png|thumb|Destinåcion des ebagants bedjes ezès Stats Unis]] Les '''Walons del Wisconsene''', c' est des Walons k' ont-st [[ebagance des djins|ebagué]] del [[Walonreye]] (bråmint do [[Roman Payis]], et do payis d' [[Djiblou]]), al fén do 19inme sieke, et s' astaler el [[Wisconsene]]. Il ont wårdé l' [[walon]] come lingaedje d' atôtchance disk' å cmince do [[21inme sieke]]. [[Imådje:Walloon Giants Belgian Day Wisconsin.jpg|thumb|Riprindaedje di l' uzance des adjeyants]] [[Imådje:Tchanson longuès pupes tere Walons Wisconsene.jpg|thumb|Riscrijhaedje d' ene tchanson e walon a môde di l' ortografeye di l' inglès]] [[Imådje:Paquet Yves Poude di vî tchinisse coviete.JPG|thumb|[[Dè l'poûde di vîy tchinis']] (rapoirtaedjes da [[Ive Påket]])]] == Parfondès cåzes di l' ebagance == * mestîs ki disparexhèt: [[texheu]] * [[rilidjon protestante]] (fok on cas u deus) * mizere dins les campagnes (ovrîs al djournêye avou des grossès familes). I s' louként come des sclåves, tot fjhant leus 14 eures, et esse må payîs. Cisse cåze la prume so les ôtes. Çoula provént del crexhance del djin. Metans, [[Bôvetchén]] contéve 1021 djins e 1805 eyet 1782 e 1836.<ref>''Bulletin du club philatélique de la vallée du Nethen'', n° 23, måss 1973 p. 3, rilevé pa Françoise Lempereur</ref> Après l' endalaedje des prumîs, c' est les letes k' il evoynut k' ecoraedje les halkineus. Inte 1854 eyet 1856, gn a des meyes di djins do Roman Payis et del Hesbaye namurwesse k' endè vont. Avou ça ki: les cpagneyes di voyaedje e batea fwaiynut del riclame dins tos les viyaedjes, alant minme a fé lére des letes vantant l' vicåreye e l' Amerike après messe. == Les viyaedjes del Wisconsene avou des nos dnés pa des Walons == * [[Brussele-el-Wisconsene]] * [[Grand-Lé-el-Wisconsene]] * [[Lussimbork-el-Wisconsene]] * [[Martchand (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Nameur-el-Wisconsene]] * [[Rivire-do-Leu (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Rozire-el-Wisconsene]] * [[Tchampion-el-Wisconsene]] * [[Walin-el-Wisconsene]] == Les viyaedjes del Walonreye k' ont-st evoyî des djins el Wisconsene == {| |--- | valign="top" | * [[Ame]] * [[Anret]] * [[Biè]] * [[Bonlé]] * [[Bounéfe]] * [[Bovesse]] * [[Bôvetchén]] * [[Bourci]] * [[Côroe]] * [[Côroe-l'-Grand]] * [[Dåssoû]] * [[Dion-l'-Mont]] * [[Dion-l'-Vå]] * [[Djåce]] * [[Djåçlete]] * [[Djan-Djé]] * [[Djandrin]] * [[Djé-Djerompont]] * [[Djiblou]] * [[Djodogne]] * [[Dongbiè]] * [[El Grosse Tourene]] * [[Élessene]] * [[Élessinea]] * [[Émene]] * [[Ernadje]] * [[Ertchene]] * [[Glime]] | valign="top" | * [[Godetchén]] * [[Grand-Lé]] * [[Gré]] * [[Incoû]] * [[Inguezêye]] * [[Låtu]] * [[Li Rou-dlé-Muroe]] * [[Liernu]] * [[Longue-Veye]] * [[Lonzêye]] * [[Maleve]] * [[Marîle]] * [[Mélin-el-Hesbaye]] * [[Meu]] * [[Mouhagne (viyaedje)|Mouhagne]] * [[Nameur]] * [[Nete]] * [[Ni]] * [[Nodebåy]] * [[Nodwé]] * [[Noveye-so-Mouhagne]] * [[Ocgniye]] * [[Orbåy]] * [[Ôte-Gléjhe]] * [[Oû-l'-Grand]] | valign="top" | * [[Oupåye]] * [[Perwé]] * [[Petbåy]] * [[Pîtrin]] * [[Rénne]] * [[Rozire-dilé-Ricsinsåt|Rozire]] * [[Såvnire]] * [[Séntru]] * [[Scluze]] * [[Sint-Andrî]] * [[Sint-Djri]] * [[Sint-Dni-dlé-Bovesse]] * [[Sint-Må-dlé-Nameur]] * [[Sint-Mårtén]] * [[Sint-Såveu]] * [[Tchåmont]] * [[Tchåsse]] * [[Timplou]] * [[Torebåy]] * [[Torebay-Sint-Trond]] * [[Tourene-les-Ourdons]] * [[Viyé-dlé-Hesse]] * [[Waerijhoû]] * [[Walin]] * [[Yache]] |} == Istwere == === Prumî endalaedje === E 1852, on cinsî d' Gré-Dwecea, lomé Françwès Ptignot [François Petiniot] end eva a Anverse po ses afwaires. Dins on cafè, i voet ene afitche ki dit ki, e l' Amerike, dins l' Wisconsene (divnou estat e 1848). C' est cåzu po rén (75 francs bedjes po èn ectåre). I tuze k' avou les cwårs k' il årè tot rvindant ses 6 ectåres di tere, i s' pôreut atchter 600 ectåres el Wisconsene. I nd a stî tot efoufyî, et, tot rivnant, il a pinsé a çoula tofer. Rarivé e s' måjhone, il a conté l' novele a s' feme et a ses vijhéns, et a des soçons. On nd a berdelé tocosté les djoûs d' après. Après sacwants samwinnes, gn a yeu dijh ciinsîs ki s' ont decidé a vinde tos leus béns et-z ebaguer låvå. Diviè l' mitan do moes d' may 1853, i cwitént [[Anverse]] po [[Noû York]].<ref>Austin Allard, on walon-cåzant del Wisconsin, raconté e walon; eredjistrumint do 14 di djulete 1974 pa [[Françoise Lempereur]].</ref> === Rujhes des setleus et aidances === ==== Rujhes ==== * I n' savnut nén djåzer ni [[inglès]], ni [[holandès]] (n a des colneyes holandesses so leu voye). * I finixhèt pa atchter des teres dins les bwès, mins i lzès dvèt [[drôder]] et i n' ont pont d' bisteu (ni [[tchvå]]s ni [[boû]s). * Les [[ivier]]s sont foirt froed (- 10 a -20), et i n' ont yeu l' tins ki d' fé des cahoutes brouxhires. * Di 1861 a 1865, cåzu tos les omes sont-st egadjîs dins l' årmêye do Nôr tins del [[guere di disraloyaedje (Estats Unis)|guere di disraloyaedje]]. * Nouzome [[målfeu]] di 1871 ==== Aidance ==== * Les Indyins des bwès ([[Menominîs]] et [[Potawatomis]]) les ascoyèt binamêymint, et lzî aprinde a pexhî, tchessî. C' est des [[Algonkins]], et i sont ddja crustins dispu ene tchoke. * Gn a des djins ki cåznut francès, ca ces payis la ont stî colnijhîs on tins pås Francès do Canada. * Les protestants et les catolikes s' etraidnut po basti des eglijhe et des timpes. * Tot rmetant so pî les [[dicåce]]s come e vî payis, les djins ont des amuzmints ki les raprepeynut. * L' etraidance eternåcionåle après l' målfeu di 1871.<ref>Françoise Lempereur, ''Les Wallons d' Amérique du Nord'' (les Walons d' Amerike bijhrece), Duculot, Djiblou, 1976; ISBN 2-8011-0085-4</ref> === Voyaedjes des dierins waloncåzants el Walonreye === [[Imådje:Riguele resconte Walons Wisconsene.webm|thumb|Prumire resconte inte Raymond Riguelle et des Walons del Wisconsene]] Li prumî voyaedje, e [[1972]], il estént leus 150 a-z awè voyaedjî e l' Urope, mins el Beldjike il avént stî moennés pa ene soce flamindje (''Flemish-American Friendship Association''). Adon lodjî [[Li Cok (veye di Flande)|å Cok]]. Et n' nén sawè cåzer «[[walon|bedje]]». Al fén do voyaedje, il estént a [[Lovén]], et gn aveut la on studiant di [[Hanrè]] k' els a oyou djåzer walon avou si prôpe accint del [[Hesbaye]], Raymond Riguelle. Et atôtchî e walon Jo Mathu et s' feme Bîtresse (Beatrix) Conåd. El lzès moenner vey leu cuzén a [[Få-les-Tombes]]. Adon-pwis, aler trover l' govierneu del [[Province di Nameur]] po lzès rçure grandieuzmint divant k' i nd eralénxhe. Adon, e 1973, il ont rivnou ene pus grosse binde, et lodjî dins les familes di leu parintêye. Et esse riçûs a Nameur pa [[Lucyin Léonard]], k' a-st amonté ene soce d' amisté Walonreye-Wisconsene.<ref>Adjåzia da Raymond Riguelle a [[Uzeu:Lucyin]] li 16 di djulete 2020.</ref> === Voyaedjes di waloncåzants e l' Wisconsene === Ci-ci adjinçna on prumî voyaedje di 250 Walons eviè l' Wisconsin e [[1975]]. Diviè 2000, [[Zavî Istasse]] ala filmer låvå et fé s' fime so les Walons-cåzants del Wisconsene. [[Yves Paquet]] î ala eto e 2001 {{?}}. Adon-pwis, eredjistrer les cwate emissions «[[Del poude di vî tchinisse (emissions)|Del poude di vî tchinisse]]» (so Canalzoom). Li dierin voyaedje fourit e moes d' setimbe 2013, adjinçné pa Raymond Riguelle, avou [[Chantal Denis]] et [[Joëlle Spierkel]]. == Li lingaedje walon del Wisconsene == === Agrès istorike === Li walon s' a wårdé divins en kiminålté k' a cwité l' Walonreye inte 1880 et 1900. C' est ene preuve ki les djins d' avår ci eployént a 90 åcint li walon come lingaedje d' atôtchance di tos les djoûs disk' al fén do 19inme sieke. Sacwant istoryins, disk' ås anêye 1990, volént ki tos les Walons åyénxhe adopté "spontanêymint" l' francès dispu divant 1500. === Agrès diyalectolodjike === ==== Accints ==== C' est aprume l' [[Roman Payis (diyalectolodjeye)|accint do Roman Payis]]. ==== Ortografeye ==== Les Walons del Wisconsene dijhnut leu lingaedje impossibe a scrire. Les cis k' ont sayî, come [[Alfred Vondertie]], ni rashît nén si scrijhaedje sol fonetike u l' ortografeye francesse (come li [[sistinme Feller]], boutans). Çoula dene des scrijhas foirt ewaerants po les Walons d' Walonreye. Dispu 1980, sacwants cåzeus u rcwereus ont sayî d' askepyî des sistinmes ortografikes, come Josephine LeGrave-Wautelet (1983, avou assaetchance di l' ortografeye do francès) u Kelly Biers (2023, pus fonetike). Gn a eto on ptit motlî da [[Leonard Lampereur]] k' a s' prôpe sistinme ortografike (diviè 2000-2010). === Agrès foclorike === Sacwants piceures des amuzmints do 18inme sieke ont stî rtrovés låvå, come li danse del poûssire, Les viyès danses walones ont stî radaptêyes, et divni les [[cwårêyès danses]] (sôre di cwadrile, mins avou djusse 4 copes). === Askepiaedje di noumots === * [[Wikt:plêne|plêne]], [[Wikt:cåler|cåler]], [[Wikt:setler|setler]], [[Wikt:setleu|setleu]], [[Wikt:djob|djob]], [[Wikt:improver|improver]], [[Wikt:côrî|côrî]] (di l' inglès «to care», s' ocuper di. === Ritrovaedje di mots nén rilevés dins les scrijhaedjes e walon === * [[Wikt:dîwe|dîwe]]: li messe a stî dîwe<ref>[[Cayés walons]], 3/1975, p. 54 (hagnon do les [[codjowaedje]]s).</ref> (dandjreus on riscrijhaedje di *dihëwe, disfondowe di [[Wikt:dijhowe|dijhowe]]). == Alére == * [[Lucien Léonard]] [[Cayés walons]] 3/1975 (limero a pårt so les Walons del Wisconsene). * {{fr}} Antoine De Smet, ''La communauté belge du nord-est du Wisconsin, ses origines, son évolution jusque vers 1900'', Duculot, Djiblou, 1957. * {{fr}} ''Les Wallons d'Amérique du Nord'', Duculot, [[Djiblou]], 1976, ISBN 2-8011-0085-4 * {{fr}} {{en}} Françoise Lepereur et [[Xavier Istasse]], ''Les Wallons du Wisconsin'', [[Soce di Racsegnes ås Tourisses]] di [[Djambe]], 2011, ISBN 978-2-9540045-1-8. <center><gallery> Lempereur Françoise Walons Wisconsene.JPG Lempereur Istasse Walons Wisconsene.JPG </gallery></center> == Bokets schoûtåves == * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Libin.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa Theresa Gerondale Alexander (skepieye e 1938) avou l' accint des Walons del Wisconsene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. * Bokets di l' emission «Del poude di vî tchinisse» da [[Yves Paquet]] ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Hary_Chaudoir_grosse_famile.ogg Cåzaedje so les grossès familes] (Hary Chaudoir) ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/cwårêye_danse.ogg Tchantaedje po moenner les cwårêyès danses] (Yvan Dreize) == {{HDs}} == * [http://rifondou.walon.org/wisconsin.html Pådje so les Walons del Wisconsene] {{Abt}} * [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#scolnam Videyo d' ene sicole di walon d' Nameur après on voyaedje e l' Wisconsene] {{Abt}} * {{en}} [http://www.belgianheritagecenter.org/en-us/default.aspx Waibe do Muzêye des Walons del Wisconsene] (''Belgian Heritage center'') * {{en}} [https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?hl=en&ll=44.589810923757646%2C-87.79408419418294&z=8&mid=1FDBOLXwKUHHEP9iUHtHVkCBEmDw7xh4 Pôzicion so ene mape avou les ôtes viyaedjes des Walons del Wisconsene] * {{en}} [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2630 Emilaedjes da Steve Lampereur a Lucyin Mahin (2023)] == Sourdant == [[Categoreye:Istwere del Walonreye]] [[Categoreye:Estats Unis]] [[Categoreye:Ebagance]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|*]] lizzs0qhst4nw1xhtru1yjhc1adgjca 408934 408933 2024-10-27T10:13:49Z Lucyin 16 /* Ortografeye */ 408934 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Kaart Belgisch Amerika.png|thumb|Destinåcion des ebagants bedjes ezès Stats Unis]] Les '''Walons del Wisconsene''', c' est des Walons k' ont-st [[ebagance des djins|ebagué]] del [[Walonreye]] (bråmint do [[Roman Payis]], et do payis d' [[Djiblou]]), al fén do 19inme sieke, et s' astaler el [[Wisconsene]]. Il ont wårdé l' [[walon]] come lingaedje d' atôtchance disk' å cmince do [[21inme sieke]]. [[Imådje:Walloon Giants Belgian Day Wisconsin.jpg|thumb|Riprindaedje di l' uzance des adjeyants]] [[Imådje:Tchanson longuès pupes tere Walons Wisconsene.jpg|thumb|Riscrijhaedje d' ene tchanson e walon a môde di l' ortografeye di l' inglès]] [[Imådje:Paquet Yves Poude di vî tchinisse coviete.JPG|thumb|[[Dè l'poûde di vîy tchinis']] (rapoirtaedjes da [[Ive Påket]])]] == Parfondès cåzes di l' ebagance == * mestîs ki disparexhèt: [[texheu]] * [[rilidjon protestante]] (fok on cas u deus) * mizere dins les campagnes (ovrîs al djournêye avou des grossès familes). I s' louként come des sclåves, tot fjhant leus 14 eures, et esse må payîs. Cisse cåze la prume so les ôtes. Çoula provént del crexhance del djin. Metans, [[Bôvetchén]] contéve 1021 djins e 1805 eyet 1782 e 1836.<ref>''Bulletin du club philatélique de la vallée du Nethen'', n° 23, måss 1973 p. 3, rilevé pa Françoise Lempereur</ref> Après l' endalaedje des prumîs, c' est les letes k' il evoynut k' ecoraedje les halkineus. Inte 1854 eyet 1856, gn a des meyes di djins do Roman Payis et del Hesbaye namurwesse k' endè vont. Avou ça ki: les cpagneyes di voyaedje e batea fwaiynut del riclame dins tos les viyaedjes, alant minme a fé lére des letes vantant l' vicåreye e l' Amerike après messe. == Les viyaedjes del Wisconsene avou des nos dnés pa des Walons == * [[Brussele-el-Wisconsene]] * [[Grand-Lé-el-Wisconsene]] * [[Lussimbork-el-Wisconsene]] * [[Martchand (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Nameur-el-Wisconsene]] * [[Rivire-do-Leu (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Rozire-el-Wisconsene]] * [[Tchampion-el-Wisconsene]] * [[Walin-el-Wisconsene]] == Les viyaedjes del Walonreye k' ont-st evoyî des djins el Wisconsene == {| |--- | valign="top" | * [[Ame]] * [[Anret]] * [[Biè]] * [[Bonlé]] * [[Bounéfe]] * [[Bovesse]] * [[Bôvetchén]] * [[Bourci]] * [[Côroe]] * [[Côroe-l'-Grand]] * [[Dåssoû]] * [[Dion-l'-Mont]] * [[Dion-l'-Vå]] * [[Djåce]] * [[Djåçlete]] * [[Djan-Djé]] * [[Djandrin]] * [[Djé-Djerompont]] * [[Djiblou]] * [[Djodogne]] * [[Dongbiè]] * [[El Grosse Tourene]] * [[Élessene]] * [[Élessinea]] * [[Émene]] * [[Ernadje]] * [[Ertchene]] * [[Glime]] | valign="top" | * [[Godetchén]] * [[Grand-Lé]] * [[Gré]] * [[Incoû]] * [[Inguezêye]] * [[Låtu]] * [[Li Rou-dlé-Muroe]] * [[Liernu]] * [[Longue-Veye]] * [[Lonzêye]] * [[Maleve]] * [[Marîle]] * [[Mélin-el-Hesbaye]] * [[Meu]] * [[Mouhagne (viyaedje)|Mouhagne]] * [[Nameur]] * [[Nete]] * [[Ni]] * [[Nodebåy]] * [[Nodwé]] * [[Noveye-so-Mouhagne]] * [[Ocgniye]] * [[Orbåy]] * [[Ôte-Gléjhe]] * [[Oû-l'-Grand]] | valign="top" | * [[Oupåye]] * [[Perwé]] * [[Petbåy]] * [[Pîtrin]] * [[Rénne]] * [[Rozire-dilé-Ricsinsåt|Rozire]] * [[Såvnire]] * [[Séntru]] * [[Scluze]] * [[Sint-Andrî]] * [[Sint-Djri]] * [[Sint-Dni-dlé-Bovesse]] * [[Sint-Må-dlé-Nameur]] * [[Sint-Mårtén]] * [[Sint-Såveu]] * [[Tchåmont]] * [[Tchåsse]] * [[Timplou]] * [[Torebåy]] * [[Torebay-Sint-Trond]] * [[Tourene-les-Ourdons]] * [[Viyé-dlé-Hesse]] * [[Waerijhoû]] * [[Walin]] * [[Yache]] |} == Istwere == === Prumî endalaedje === E 1852, on cinsî d' Gré-Dwecea, lomé Françwès Ptignot [François Petiniot] end eva a Anverse po ses afwaires. Dins on cafè, i voet ene afitche ki dit ki, e l' Amerike, dins l' Wisconsene (divnou estat e 1848). C' est cåzu po rén (75 francs bedjes po èn ectåre). I tuze k' avou les cwårs k' il årè tot rvindant ses 6 ectåres di tere, i s' pôreut atchter 600 ectåres el Wisconsene. I nd a stî tot efoufyî, et, tot rivnant, il a pinsé a çoula tofer. Rarivé e s' måjhone, il a conté l' novele a s' feme et a ses vijhéns, et a des soçons. On nd a berdelé tocosté les djoûs d' après. Après sacwants samwinnes, gn a yeu dijh ciinsîs ki s' ont decidé a vinde tos leus béns et-z ebaguer låvå. Diviè l' mitan do moes d' may 1853, i cwitént [[Anverse]] po [[Noû York]].<ref>Austin Allard, on walon-cåzant del Wisconsin, raconté e walon; eredjistrumint do 14 di djulete 1974 pa [[Françoise Lempereur]].</ref> === Rujhes des setleus et aidances === ==== Rujhes ==== * I n' savnut nén djåzer ni [[inglès]], ni [[holandès]] (n a des colneyes holandesses so leu voye). * I finixhèt pa atchter des teres dins les bwès, mins i lzès dvèt [[drôder]] et i n' ont pont d' bisteu (ni [[tchvå]]s ni [[boû]s). * Les [[ivier]]s sont foirt froed (- 10 a -20), et i n' ont yeu l' tins ki d' fé des cahoutes brouxhires. * Di 1861 a 1865, cåzu tos les omes sont-st egadjîs dins l' årmêye do Nôr tins del [[guere di disraloyaedje (Estats Unis)|guere di disraloyaedje]]. * Nouzome [[målfeu]] di 1871 ==== Aidance ==== * Les Indyins des bwès ([[Menominîs]] et [[Potawatomis]]) les ascoyèt binamêymint, et lzî aprinde a pexhî, tchessî. C' est des [[Algonkins]], et i sont ddja crustins dispu ene tchoke. * Gn a des djins ki cåznut francès, ca ces payis la ont stî colnijhîs on tins pås Francès do Canada. * Les protestants et les catolikes s' etraidnut po basti des eglijhe et des timpes. * Tot rmetant so pî les [[dicåce]]s come e vî payis, les djins ont des amuzmints ki les raprepeynut. * L' etraidance eternåcionåle après l' målfeu di 1871.<ref>Françoise Lempereur, ''Les Wallons d' Amérique du Nord'' (les Walons d' Amerike bijhrece), Duculot, Djiblou, 1976; ISBN 2-8011-0085-4</ref> === Voyaedjes des dierins waloncåzants el Walonreye === [[Imådje:Riguele resconte Walons Wisconsene.webm|thumb|Prumire resconte inte Raymond Riguelle et des Walons del Wisconsene]] Li prumî voyaedje, e [[1972]], il estént leus 150 a-z awè voyaedjî e l' Urope, mins el Beldjike il avént stî moennés pa ene soce flamindje (''Flemish-American Friendship Association''). Adon lodjî [[Li Cok (veye di Flande)|å Cok]]. Et n' nén sawè cåzer «[[walon|bedje]]». Al fén do voyaedje, il estént a [[Lovén]], et gn aveut la on studiant di [[Hanrè]] k' els a oyou djåzer walon avou si prôpe accint del [[Hesbaye]], Raymond Riguelle. Et atôtchî e walon Jo Mathu et s' feme Bîtresse (Beatrix) Conåd. El lzès moenner vey leu cuzén a [[Få-les-Tombes]]. Adon-pwis, aler trover l' govierneu del [[Province di Nameur]] po lzès rçure grandieuzmint divant k' i nd eralénxhe. Adon, e 1973, il ont rivnou ene pus grosse binde, et lodjî dins les familes di leu parintêye. Et esse riçûs a Nameur pa [[Lucyin Léonard]], k' a-st amonté ene soce d' amisté Walonreye-Wisconsene.<ref>Adjåzia da Raymond Riguelle a [[Uzeu:Lucyin]] li 16 di djulete 2020.</ref> === Voyaedjes di waloncåzants e l' Wisconsene === Ci-ci adjinçna on prumî voyaedje di 250 Walons eviè l' Wisconsin e [[1975]]. Diviè 2000, [[Zavî Istasse]] ala filmer låvå et fé s' fime so les Walons-cåzants del Wisconsene. [[Yves Paquet]] î ala eto e 2001 {{?}}. Adon-pwis, eredjistrer les cwate emissions «[[Del poude di vî tchinisse (emissions)|Del poude di vî tchinisse]]» (so Canalzoom). Li dierin voyaedje fourit e moes d' setimbe 2013, adjinçné pa Raymond Riguelle, avou [[Chantal Denis]] et [[Joëlle Spierkel]]. == Li lingaedje walon del Wisconsene == === Agrès istorike === Li walon s' a wårdé divins en kiminålté k' a cwité l' Walonreye inte 1880 et 1900. C' est ene preuve ki les djins d' avår ci eployént a 90 åcint li walon come lingaedje d' atôtchance di tos les djoûs disk' al fén do 19inme sieke. Sacwant istoryins, disk' ås anêye 1990, volént ki tos les Walons åyénxhe adopté "spontanêymint" l' francès dispu divant 1500. === Agrès diyalectolodjike === ==== Accints ==== C' est aprume l' [[Roman Payis (diyalectolodjeye)|accint do Roman Payis]]. ==== Ortografeye ==== Les Walons del Wisconsene dijhnut leu lingaedje impossibe a scrire. Les cis k' ont sayî, come [[Alfred Vondertie]], ni rashît nén si scrijhaedje sol fonetike u l' ortografeye francesse (come li [[sistinme Feller]], boutans). Çoula dene des scrijhas foirt ewaerants po les Walons d' Walonreye. Dispu 1980, sacwants cåzeus u rcwereus ont sayî d' askepyî des sistinmes ortografikes, come Josephine LeGrave-Wautelet (1983, avou assaetchance di l' ortografeye do francès) u Kelly Biers (2023, pus fonetike). Gn a eto on ptit motlî da [[Leonard Lampereur]] k' a s' prôpe sistinme ortografike (diviè 2000-2010). Li [[Wiccionaire walon]] a-st ataké a mete des intrêyes avou ces ortografeyes la («sistinme Wisconsene») a dater d' 2024. === Agrès foclorike === Sacwants piceures des amuzmints do 18inme sieke ont stî rtrovés låvå, come li danse del poûssire, Les viyès danses walones ont stî radaptêyes, et divni les [[cwårêyès danses]] (sôre di cwadrile, mins avou djusse 4 copes). === Askepiaedje di noumots === * [[Wikt:plêne|plêne]], [[Wikt:cåler|cåler]], [[Wikt:setler|setler]], [[Wikt:setleu|setleu]], [[Wikt:djob|djob]], [[Wikt:improver|improver]], [[Wikt:côrî|côrî]] (di l' inglès «to care», s' ocuper di. === Ritrovaedje di mots nén rilevés dins les scrijhaedjes e walon === * [[Wikt:dîwe|dîwe]]: li messe a stî dîwe<ref>[[Cayés walons]], 3/1975, p. 54 (hagnon do les [[codjowaedje]]s).</ref> (dandjreus on riscrijhaedje di *dihëwe, disfondowe di [[Wikt:dijhowe|dijhowe]]). == Alére == * [[Lucien Léonard]] [[Cayés walons]] 3/1975 (limero a pårt so les Walons del Wisconsene). * {{fr}} Antoine De Smet, ''La communauté belge du nord-est du Wisconsin, ses origines, son évolution jusque vers 1900'', Duculot, Djiblou, 1957. * {{fr}} ''Les Wallons d'Amérique du Nord'', Duculot, [[Djiblou]], 1976, ISBN 2-8011-0085-4 * {{fr}} {{en}} Françoise Lepereur et [[Xavier Istasse]], ''Les Wallons du Wisconsin'', [[Soce di Racsegnes ås Tourisses]] di [[Djambe]], 2011, ISBN 978-2-9540045-1-8. <center><gallery> Lempereur Françoise Walons Wisconsene.JPG Lempereur Istasse Walons Wisconsene.JPG </gallery></center> == Bokets schoûtåves == * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Libin.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa Theresa Gerondale Alexander (skepieye e 1938) avou l' accint des Walons del Wisconsene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. * Bokets di l' emission «Del poude di vî tchinisse» da [[Yves Paquet]] ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Hary_Chaudoir_grosse_famile.ogg Cåzaedje so les grossès familes] (Hary Chaudoir) ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/cwårêye_danse.ogg Tchantaedje po moenner les cwårêyès danses] (Yvan Dreize) == {{HDs}} == * [http://rifondou.walon.org/wisconsin.html Pådje so les Walons del Wisconsene] {{Abt}} * [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#scolnam Videyo d' ene sicole di walon d' Nameur après on voyaedje e l' Wisconsene] {{Abt}} * {{en}} [http://www.belgianheritagecenter.org/en-us/default.aspx Waibe do Muzêye des Walons del Wisconsene] (''Belgian Heritage center'') * {{en}} [https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?hl=en&ll=44.589810923757646%2C-87.79408419418294&z=8&mid=1FDBOLXwKUHHEP9iUHtHVkCBEmDw7xh4 Pôzicion so ene mape avou les ôtes viyaedjes des Walons del Wisconsene] * {{en}} [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2630 Emilaedjes da Steve Lampereur a Lucyin Mahin (2023)] == Sourdant == [[Categoreye:Istwere del Walonreye]] [[Categoreye:Estats Unis]] [[Categoreye:Ebagance]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|*]] i1a8pbr88elj8zpyju81t8i07teu0jn 408935 408934 2024-10-27T10:37:51Z Lucyin 16 /* Ortografeye */ 408935 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Kaart Belgisch Amerika.png|thumb|Destinåcion des ebagants bedjes ezès Stats Unis]] Les '''Walons del Wisconsene''', c' est des Walons k' ont-st [[ebagance des djins|ebagué]] del [[Walonreye]] (bråmint do [[Roman Payis]], et do payis d' [[Djiblou]]), al fén do 19inme sieke, et s' astaler el [[Wisconsene]]. Il ont wårdé l' [[walon]] come lingaedje d' atôtchance disk' å cmince do [[21inme sieke]]. [[Imådje:Walloon Giants Belgian Day Wisconsin.jpg|thumb|Riprindaedje di l' uzance des adjeyants]] [[Imådje:Tchanson longuès pupes tere Walons Wisconsene.jpg|thumb|Riscrijhaedje d' ene tchanson e walon a môde di l' ortografeye di l' inglès]] [[Imådje:Paquet Yves Poude di vî tchinisse coviete.JPG|thumb|[[Dè l'poûde di vîy tchinis']] (rapoirtaedjes da [[Ive Påket]])]] == Parfondès cåzes di l' ebagance == * mestîs ki disparexhèt: [[texheu]] * [[rilidjon protestante]] (fok on cas u deus) * mizere dins les campagnes (ovrîs al djournêye avou des grossès familes). I s' louként come des sclåves, tot fjhant leus 14 eures, et esse må payîs. Cisse cåze la prume so les ôtes. Çoula provént del crexhance del djin. Metans, [[Bôvetchén]] contéve 1021 djins e 1805 eyet 1782 e 1836.<ref>''Bulletin du club philatélique de la vallée du Nethen'', n° 23, måss 1973 p. 3, rilevé pa Françoise Lempereur</ref> Après l' endalaedje des prumîs, c' est les letes k' il evoynut k' ecoraedje les halkineus. Inte 1854 eyet 1856, gn a des meyes di djins do Roman Payis et del Hesbaye namurwesse k' endè vont. Avou ça ki: les cpagneyes di voyaedje e batea fwaiynut del riclame dins tos les viyaedjes, alant minme a fé lére des letes vantant l' vicåreye e l' Amerike après messe. == Les viyaedjes del Wisconsene avou des nos dnés pa des Walons == * [[Brussele-el-Wisconsene]] * [[Grand-Lé-el-Wisconsene]] * [[Lussimbork-el-Wisconsene]] * [[Martchand (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Nameur-el-Wisconsene]] * [[Rivire-do-Leu (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Rozire-el-Wisconsene]] * [[Tchampion-el-Wisconsene]] * [[Walin-el-Wisconsene]] == Les viyaedjes del Walonreye k' ont-st evoyî des djins el Wisconsene == {| |--- | valign="top" | * [[Ame]] * [[Anret]] * [[Biè]] * [[Bonlé]] * [[Bounéfe]] * [[Bovesse]] * [[Bôvetchén]] * [[Bourci]] * [[Côroe]] * [[Côroe-l'-Grand]] * [[Dåssoû]] * [[Dion-l'-Mont]] * [[Dion-l'-Vå]] * [[Djåce]] * [[Djåçlete]] * [[Djan-Djé]] * [[Djandrin]] * [[Djé-Djerompont]] * [[Djiblou]] * [[Djodogne]] * [[Dongbiè]] * [[El Grosse Tourene]] * [[Élessene]] * [[Élessinea]] * [[Émene]] * [[Ernadje]] * [[Ertchene]] * [[Glime]] | valign="top" | * [[Godetchén]] * [[Grand-Lé]] * [[Gré]] * [[Incoû]] * [[Inguezêye]] * [[Låtu]] * [[Li Rou-dlé-Muroe]] * [[Liernu]] * [[Longue-Veye]] * [[Lonzêye]] * [[Maleve]] * [[Marîle]] * [[Mélin-el-Hesbaye]] * [[Meu]] * [[Mouhagne (viyaedje)|Mouhagne]] * [[Nameur]] * [[Nete]] * [[Ni]] * [[Nodebåy]] * [[Nodwé]] * [[Noveye-so-Mouhagne]] * [[Ocgniye]] * [[Orbåy]] * [[Ôte-Gléjhe]] * [[Oû-l'-Grand]] | valign="top" | * [[Oupåye]] * [[Perwé]] * [[Petbåy]] * [[Pîtrin]] * [[Rénne]] * [[Rozire-dilé-Ricsinsåt|Rozire]] * [[Såvnire]] * [[Séntru]] * [[Scluze]] * [[Sint-Andrî]] * [[Sint-Djri]] * [[Sint-Dni-dlé-Bovesse]] * [[Sint-Må-dlé-Nameur]] * [[Sint-Mårtén]] * [[Sint-Såveu]] * [[Tchåmont]] * [[Tchåsse]] * [[Timplou]] * [[Torebåy]] * [[Torebay-Sint-Trond]] * [[Tourene-les-Ourdons]] * [[Viyé-dlé-Hesse]] * [[Waerijhoû]] * [[Walin]] * [[Yache]] |} == Istwere == === Prumî endalaedje === E 1852, on cinsî d' Gré-Dwecea, lomé Françwès Ptignot [François Petiniot] end eva a Anverse po ses afwaires. Dins on cafè, i voet ene afitche ki dit ki, e l' Amerike, dins l' Wisconsene (divnou estat e 1848). C' est cåzu po rén (75 francs bedjes po èn ectåre). I tuze k' avou les cwårs k' il årè tot rvindant ses 6 ectåres di tere, i s' pôreut atchter 600 ectåres el Wisconsene. I nd a stî tot efoufyî, et, tot rivnant, il a pinsé a çoula tofer. Rarivé e s' måjhone, il a conté l' novele a s' feme et a ses vijhéns, et a des soçons. On nd a berdelé tocosté les djoûs d' après. Après sacwants samwinnes, gn a yeu dijh ciinsîs ki s' ont decidé a vinde tos leus béns et-z ebaguer låvå. Diviè l' mitan do moes d' may 1853, i cwitént [[Anverse]] po [[Noû York]].<ref>Austin Allard, on walon-cåzant del Wisconsin, raconté e walon; eredjistrumint do 14 di djulete 1974 pa [[Françoise Lempereur]].</ref> === Rujhes des setleus et aidances === ==== Rujhes ==== * I n' savnut nén djåzer ni [[inglès]], ni [[holandès]] (n a des colneyes holandesses so leu voye). * I finixhèt pa atchter des teres dins les bwès, mins i lzès dvèt [[drôder]] et i n' ont pont d' bisteu (ni [[tchvå]]s ni [[boû]s). * Les [[ivier]]s sont foirt froed (- 10 a -20), et i n' ont yeu l' tins ki d' fé des cahoutes brouxhires. * Di 1861 a 1865, cåzu tos les omes sont-st egadjîs dins l' årmêye do Nôr tins del [[guere di disraloyaedje (Estats Unis)|guere di disraloyaedje]]. * Nouzome [[målfeu]] di 1871 ==== Aidance ==== * Les Indyins des bwès ([[Menominîs]] et [[Potawatomis]]) les ascoyèt binamêymint, et lzî aprinde a pexhî, tchessî. C' est des [[Algonkins]], et i sont ddja crustins dispu ene tchoke. * Gn a des djins ki cåznut francès, ca ces payis la ont stî colnijhîs on tins pås Francès do Canada. * Les protestants et les catolikes s' etraidnut po basti des eglijhe et des timpes. * Tot rmetant so pî les [[dicåce]]s come e vî payis, les djins ont des amuzmints ki les raprepeynut. * L' etraidance eternåcionåle après l' målfeu di 1871.<ref>Françoise Lempereur, ''Les Wallons d' Amérique du Nord'' (les Walons d' Amerike bijhrece), Duculot, Djiblou, 1976; ISBN 2-8011-0085-4</ref> === Voyaedjes des dierins waloncåzants el Walonreye === [[Imådje:Riguele resconte Walons Wisconsene.webm|thumb|Prumire resconte inte Raymond Riguelle et des Walons del Wisconsene]] Li prumî voyaedje, e [[1972]], il estént leus 150 a-z awè voyaedjî e l' Urope, mins el Beldjike il avént stî moennés pa ene soce flamindje (''Flemish-American Friendship Association''). Adon lodjî [[Li Cok (veye di Flande)|å Cok]]. Et n' nén sawè cåzer «[[walon|bedje]]». Al fén do voyaedje, il estént a [[Lovén]], et gn aveut la on studiant di [[Hanrè]] k' els a oyou djåzer walon avou si prôpe accint del [[Hesbaye]], Raymond Riguelle. Et atôtchî e walon Jo Mathu et s' feme Bîtresse (Beatrix) Conåd. El lzès moenner vey leu cuzén a [[Få-les-Tombes]]. Adon-pwis, aler trover l' govierneu del [[Province di Nameur]] po lzès rçure grandieuzmint divant k' i nd eralénxhe. Adon, e 1973, il ont rivnou ene pus grosse binde, et lodjî dins les familes di leu parintêye. Et esse riçûs a Nameur pa [[Lucyin Léonard]], k' a-st amonté ene soce d' amisté Walonreye-Wisconsene.<ref>Adjåzia da Raymond Riguelle a [[Uzeu:Lucyin]] li 16 di djulete 2020.</ref> === Voyaedjes di waloncåzants e l' Wisconsene === Ci-ci adjinçna on prumî voyaedje di 250 Walons eviè l' Wisconsin e [[1975]]. Diviè 2000, [[Zavî Istasse]] ala filmer låvå et fé s' fime so les Walons-cåzants del Wisconsene. [[Yves Paquet]] î ala eto e 2001 {{?}}. Adon-pwis, eredjistrer les cwate emissions «[[Del poude di vî tchinisse (emissions)|Del poude di vî tchinisse]]» (so Canalzoom). Li dierin voyaedje fourit e moes d' setimbe 2013, adjinçné pa Raymond Riguelle, avou [[Chantal Denis]] et [[Joëlle Spierkel]]. == Li lingaedje walon del Wisconsene == === Agrès istorike === Li walon s' a wårdé divins en kiminålté k' a cwité l' Walonreye inte 1880 et 1900. C' est ene preuve ki les djins d' avår ci eployént a 90 åcint li walon come lingaedje d' atôtchance di tos les djoûs disk' al fén do 19inme sieke. Sacwant istoryins, disk' ås anêye 1990, volént ki tos les Walons åyénxhe adopté "spontanêymint" l' francès dispu divant 1500. === Agrès diyalectolodjike === ==== Accints ==== C' est aprume l' [[Roman Payis (diyalectolodjeye)|accint do Roman Payis]]. ==== Ortografeye ==== Les Walons del Wisconsene dijhnut leu lingaedje impossibe a scrire. Les cis k' ont sayî, come [[Alfred Vondertie]], ni rashît nén si scrijhaedje sol fonetike u l' ortografeye francesse (come li [[sistinme Feller]], boutans). Çoula dene des scrijhas foirt ewaerants po les Walons d' Walonreye. Dispu 1980, sacwants cåzeus u rcwereus ont sayî d' askepyî des sistinmes ortografikes, come Josephine LeGrave-Wautelet (1983, avou assaetchance di l' ortografeye do francès) u Kelly Biers (2023, pus fonetike). Gn a eto on ptit motlî da [[Leonard Lampereur]] k' a s' prôpe sistinme ortografike (diviè 2000-2010). Li [[Wiccionaire walon]] a-st ataké a mete des intrêyes avou ces ortografeyes la («sistinme Wisconsene») a dater d' 2024. {{Lka}} [[Wikt:Categoreye:Walon_scr%C3%AEt_e_sistinme_Wisconsene|Categoreye:Walon_scr%C3%AEt_e_sistinme_Wisconsene]] === Agrès foclorike === Sacwants piceures des amuzmints do 18inme sieke ont stî rtrovés låvå, come li danse del poûssire, Les viyès danses walones ont stî radaptêyes, et divni les [[cwårêyès danses]] (sôre di cwadrile, mins avou djusse 4 copes). === Askepiaedje di noumots === * [[Wikt:plêne|plêne]], [[Wikt:cåler|cåler]], [[Wikt:setler|setler]], [[Wikt:setleu|setleu]], [[Wikt:djob|djob]], [[Wikt:improver|improver]], [[Wikt:côrî|côrî]] (di l' inglès «to care», s' ocuper di. === Ritrovaedje di mots nén rilevés dins les scrijhaedjes e walon === * [[Wikt:dîwe|dîwe]]: li messe a stî dîwe<ref>[[Cayés walons]], 3/1975, p. 54 (hagnon do les [[codjowaedje]]s).</ref> (dandjreus on riscrijhaedje di *dihëwe, disfondowe di [[Wikt:dijhowe|dijhowe]]). == Alére == * [[Lucien Léonard]] [[Cayés walons]] 3/1975 (limero a pårt so les Walons del Wisconsene). * {{fr}} Antoine De Smet, ''La communauté belge du nord-est du Wisconsin, ses origines, son évolution jusque vers 1900'', Duculot, Djiblou, 1957. * {{fr}} ''Les Wallons d'Amérique du Nord'', Duculot, [[Djiblou]], 1976, ISBN 2-8011-0085-4 * {{fr}} {{en}} Françoise Lepereur et [[Xavier Istasse]], ''Les Wallons du Wisconsin'', [[Soce di Racsegnes ås Tourisses]] di [[Djambe]], 2011, ISBN 978-2-9540045-1-8. <center><gallery> Lempereur Françoise Walons Wisconsene.JPG Lempereur Istasse Walons Wisconsene.JPG </gallery></center> == Bokets schoûtåves == * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Libin.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa Theresa Gerondale Alexander (skepieye e 1938) avou l' accint des Walons del Wisconsene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. * Bokets di l' emission «Del poude di vî tchinisse» da [[Yves Paquet]] ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Hary_Chaudoir_grosse_famile.ogg Cåzaedje so les grossès familes] (Hary Chaudoir) ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/cwårêye_danse.ogg Tchantaedje po moenner les cwårêyès danses] (Yvan Dreize) == {{HDs}} == * [http://rifondou.walon.org/wisconsin.html Pådje so les Walons del Wisconsene] {{Abt}} * [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#scolnam Videyo d' ene sicole di walon d' Nameur après on voyaedje e l' Wisconsene] {{Abt}} * {{en}} [http://www.belgianheritagecenter.org/en-us/default.aspx Waibe do Muzêye des Walons del Wisconsene] (''Belgian Heritage center'') * {{en}} [https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?hl=en&ll=44.589810923757646%2C-87.79408419418294&z=8&mid=1FDBOLXwKUHHEP9iUHtHVkCBEmDw7xh4 Pôzicion so ene mape avou les ôtes viyaedjes des Walons del Wisconsene] * {{en}} [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2630 Emilaedjes da Steve Lampereur a Lucyin Mahin (2023)] == Sourdant == [[Categoreye:Istwere del Walonreye]] [[Categoreye:Estats Unis]] [[Categoreye:Ebagance]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|*]] qfdr8qy16mzjcrq8ndudbc528hr8lnq 408937 408935 2024-10-27T11:01:40Z Lucyin 16 408937 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Kaart Belgisch Amerika.png|thumb|Destinåcion des ebagants bedjes ezès Stats Unis]] Les '''Walons del Wisconsene''', c' est des Walons k' ont-st [[ebagance des djins|ebagué]] del [[Walonreye]] (bråmint do [[Roman Payis]], et do payis d' [[Djiblou]]), al fén do 19inme sieke, et s' astaler el [[Wisconsene]]. Il ont wårdé l' [[walon]] come lingaedje d' atôtchance disk' å cmince do [[21inme sieke]]. [[Imådje:Walloon Giants Belgian Day Wisconsin.jpg|thumb|Riprindaedje di l' uzance des adjeyants]] [[Imådje:Tchanson longuès pupes tere Walons Wisconsene.jpg|thumb|Riscrijhaedje d' ene tchanson e walon a môde di l' ortografeye di l' inglès]] [[Imådje:Paquet Yves Poude di vî tchinisse coviete.JPG|thumb|[[Dè l'poûde di vîy tchinis']] (rapoirtaedjes da [[Ive Påket]])]] == Parfondès cåzes di l' ebagance == * mestîs ki disparexhèt: [[texheu]] * [[rilidjon protestante]] (fok on cas u deus) * mizere dins les campagnes (ovrîs al djournêye avou des grossès familes). I s' louként come des sclåves, tot fjhant leus 14 eures, et esse må payîs. Cisse cåze la prume so les ôtes. Çoula provént del crexhance del djin. Metans, [[Bôvetchén]] contéve 1021 djins e 1805 eyet 1782 e 1836.<ref>''Bulletin du club philatélique de la vallée du Nethen'', n° 23, måss 1973 p. 3, rilevé pa Françoise Lempereur</ref> Après l' endalaedje des prumîs, c' est les letes k' il evoynut k' ecoraedje les halkineus. Inte 1854 eyet 1856, gn a des meyes di djins do Roman Payis et del Hesbaye namurwesse k' endè vont. Avou ça ki: les cpagneyes di voyaedje e batea fwaiynut del riclame dins tos les viyaedjes, alant minme a fé lére des letes vantant l' vicåreye e l' Amerike après messe. == Les viyaedjes del Wisconsene avou des nos dnés pa des Walons == * [[Brussele-el-Wisconsene]] * [[Grand-Lé-el-Wisconsene]] * [[Lussimbork-el-Wisconsene]] * [[Martchand (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Nameur-el-Wisconsene]] * [[Rivire-do-Leu (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Rozire-el-Wisconsene]] * [[Tchampion-el-Wisconsene]] * [[Walin-el-Wisconsene]] == Les viyaedjes del Walonreye k' ont-st evoyî des djins el Wisconsene == {| |--- | valign="top" | * [[Ame]] * [[Anret]] * [[Biè]] * [[Bonlé]] * [[Bounéfe]] * [[Bovesse]] * [[Bôvetchén]] * [[Bourci]] * [[Côroe]] * [[Côroe-l'-Grand]] * [[Dåssoû]] * [[Dion-l'-Mont]] * [[Dion-l'-Vå]] * [[Djåce]] * [[Djåçlete]] * [[Djan-Djé]] * [[Djandrin]] * [[Djé-Djerompont]] * [[Djiblou]] * [[Djodogne]] * [[Dongbiè]] * [[El Grosse Tourene]] * [[Élessene]] * [[Élessinea]] * [[Émene]] * [[Ernadje]] * [[Ertchene]] * [[Glime]] | valign="top" | * [[Godetchén]] * [[Grand-Lé]] * [[Gré]] * [[Incoû]] * [[Inguezêye]] * [[Låtu]] * [[Li Rou-dlé-Muroe]] * [[Liernu]] * [[Longue-Veye]] * [[Lonzêye]] * [[Maleve]] * [[Marîle]] * [[Mélin-el-Hesbaye]] * [[Meu]] * [[Mouhagne (viyaedje)|Mouhagne]] * [[Nameur]] * [[Nete]] * [[Ni]] * [[Nodebåy]] * [[Nodwé]] * [[Noveye-so-Mouhagne]] * [[Ocgniye]] * [[Orbåy]] * [[Ôte-Gléjhe]] * [[Oû-l'-Grand]] | valign="top" | * [[Oupåye]] * [[Perwé]] * [[Petbåy]] * [[Pîtrin]] * [[Rénne]] * [[Rozire-dilé-Ricsinsåt|Rozire]] * [[Såvnire]] * [[Séntru]] * [[Scluze]] * [[Sint-Andrî]] * [[Sint-Djri]] * [[Sint-Dni-dlé-Bovesse]] * [[Sint-Må-dlé-Nameur]] * [[Sint-Mårtén]] * [[Sint-Såveu]] * [[Tchåmont]] * [[Tchåsse]] * [[Timplou]] * [[Torebåy]] * [[Torebay-Sint-Trond]] * [[Tourene-les-Ourdons]] * [[Viyé-dlé-Hesse]] * [[Waerijhoû]] * [[Walin]] * [[Yache]] |} == Istwere == === Prumî endalaedje === E 1852, on cinsî d' Gré-Dwecea, lomé Françwès Ptignot [François Petiniot] end eva a Anverse po ses afwaires. Dins on cafè, i voet ene afitche ki dit ki, e l' Amerike, dins l' Wisconsene (divnou estat e 1848). C' est cåzu po rén (75 francs bedjes po èn ectåre). I tuze k' avou les cwårs k' il årè tot rvindant ses 6 ectåres di tere, i s' pôreut atchter 600 ectåres el Wisconsene. I nd a stî tot efoufyî, et, tot rivnant, il a pinsé a çoula tofer. Rarivé e s' måjhone, il a conté l' novele a s' feme et a ses vijhéns, et a des soçons. On nd a berdelé tocosté les djoûs d' après. Après sacwants samwinnes, gn a yeu dijh ciinsîs ki s' ont decidé a vinde tos leus béns et-z ebaguer låvå. Diviè l' mitan do moes d' may 1853, i cwitént [[Anverse]] po [[Noû York]].<ref>Austin Allard, on walon-cåzant del Wisconsin, raconté e walon; eredjistrumint do 14 di djulete 1974 pa [[Françoise Lempereur]].</ref> === Rujhes des setleus et aidances === ==== Rujhes ==== * I n' savnut nén djåzer ni [[inglès]], ni [[holandès]] (n a des colneyes holandesses so leu voye). * I finixhèt pa atchter des teres dins les bwès, mins i lzès dvèt [[drôder]] et i n' ont pont d' bisteu (ni [[tchvå]]s ni [[boû]s). * Les [[ivier]]s sont foirt froed (- 10 a -20), et i n' ont yeu l' tins ki d' fé des cahoutes brouxhires. * Di 1861 a 1865, cåzu tos les omes sont-st egadjîs dins l' årmêye do Nôr tins del [[guere di disraloyaedje (Estats Unis)|guere di disraloyaedje]]. * Nouzome [[målfeu]] di 1871 ==== Aidance ==== * Les Indyins des bwès ([[Menominîs]] et [[Potawatomis]]) les ascoyèt binamêymint, et lzî aprinde a pexhî, tchessî. C' est des [[Algonkins]], et i sont ddja crustins dispu ene tchoke. * Gn a des djins ki cåznut francès, ca ces payis la ont stî colnijhîs on tins pås Francès do Canada. * Les protestants et les catolikes s' etraidnut po basti des eglijhe et des timpes. * Tot rmetant so pî les [[dicåce]]s come e vî payis, les djins ont des amuzmints ki les raprepeynut. * L' etraidance eternåcionåle après l' målfeu di 1871.<ref>Françoise Lempereur, ''Les Wallons d' Amérique du Nord'' (les Walons d' Amerike bijhrece), Duculot, Djiblou, 1976; ISBN 2-8011-0085-4</ref> === Voyaedjes des dierins waloncåzants el Walonreye === [[Imådje:Riguele resconte Walons Wisconsene.webm|thumb|Prumire resconte inte Raymond Riguelle et des Walons del Wisconsene]] Li prumî voyaedje, e [[1972]], il estént leus 150 a-z awè voyaedjî e l' Urope, mins el Beldjike il avént stî moennés pa ene soce flamindje (''Flemish-American Friendship Association''). Adon lodjî [[Li Cok (veye di Flande)|å Cok]]. Et n' nén sawè cåzer «[[walon|bedje]]». Al fén do voyaedje, il estént a [[Lovén]], et gn aveut la on studiant di [[Hanrè]] k' els a oyou djåzer walon avou si prôpe accint del [[Hesbaye]], Raymond Riguelle. Et atôtchî e walon Jo Mathu et s' feme Bîtresse (Beatrix) Conåd. El lzès moenner vey leu cuzén a [[Få-les-Tombes]]. Adon-pwis, aler trover l' govierneu del [[Province di Nameur]] po lzès rçure grandieuzmint divant k' i nd eralénxhe. Adon, e 1973, il ont rivnou ene pus grosse binde, et lodjî dins les familes di leu parintêye. Et esse riçûs a Nameur pa [[Lucyin Léonard]], k' a-st amonté ene soce d' amisté Walonreye-Wisconsene.<ref>Adjåzia da Raymond Riguelle a [[Uzeu:Lucyin]] li 16 di djulete 2020.</ref> === Voyaedjes di waloncåzants e l' Wisconsene === Ci-ci adjinçna on prumî voyaedje di 250 Walons eviè l' Wisconsin e [[1975]]. Diviè 2000, [[Zavî Istasse]] ala filmer låvå et fé s' fime so les Walons-cåzants del Wisconsene. [[Yves Paquet]] î ala eto e 2001 {{?}}. Adon-pwis, eredjistrer les cwate emissions «[[Del poude di vî tchinisse (emissions)|Del poude di vî tchinisse]]» (so Canalzoom). Li dierin voyaedje fourit e moes d' setimbe 2013, adjinçné pa Raymond Riguelle, avou [[Chantal Denis]] et [[Joëlle Spierkel]]. == Li lingaedje walon del Wisconsene == === Agrès istorike === Li walon s' a wårdé divins en kiminålté k' a cwité l' Walonreye inte 1880 et 1900. C' est ene preuve ki les djins d' avår ci eployént a 90 åcint li walon come lingaedje d' atôtchance di tos les djoûs disk' al fén do 19inme sieke. Sacwant istoryins, disk' ås anêye 1990, volént ki tos les Walons åyénxhe adopté "spontanêymint" l' francès dispu divant 1500. === Agrès diyalectolodjike === ==== Accints ==== C' est aprume l' [[Roman Payis (diyalectolodjeye)|accint do Roman Payis]]. ==== Ortografeye ==== Les Walons del Wisconsene dijhnut leu lingaedje impossibe a scrire. Les cis k' ont sayî, come [[Alfred Vondertie]], ni rashît nén si scrijhaedje sol fonetike u l' ortografeye francesse (come li [[sistinme Feller]], boutans). Çoula dene des scrijhas foirt ewaerants po les Walons d' Walonreye. Dispu 1980, sacwants cåzeus u rcwereus ont sayî d' askepyî des sistinmes ortografikes, come Josephine LeGrave-Wautelet (1983, avou assaetchance di l' ortografeye do francès) u Kelly Biers (2023, pus fonetike). Gn a eto on ptit motlî da [[Leonard Lampereur]] k' a s' prôpe sistinme ortografike (diviè 2000-2010). Li [[Wiccionaire walon]] a-st ataké a mete des intrêyes avou ces ortografeyes la («sistinme Wisconsene») a dater d' 2024. {{Lka}} [[Wikt:Categoreye:Walon_scr%C3%AEt_e_sistinme_Wisconsene|Categoreye:Walon_scr%C3%AEt_e_sistinme_Wisconsene]] === Agrès foclorike === Sacwants piceures des amuzmints do 18inme sieke ont stî rtrovés låvå, come li danse del poûssire, Les viyès danses walones ont stî radaptêyes, et divni les [[cwårêyès danses]] (sôre di cwadrile, mins avou djusse 4 copes). === Askepiaedje di noumots === * [[Wikt:plêne|plêne]], [[Wikt:cåler|cåler]], [[Wikt:setler|setler]], [[Wikt:setleu|setleu]], [[Wikt:djob|djob]], [[Wikt:improver|improver]], [[Wikt:côrî|côrî]] (di l' inglès «to care», s' ocuper di. === Ritrovaedje di mots nén rilevés dins les scrijhaedjes e walon === * [[Wikt:dîwe|dîwe]]: li messe a stî dîwe<ref>[[Cayés walons]], 3/1975, p. 54 (hagnon do les [[codjowaedje]]s).</ref> (dandjreus on riscrijhaedje di *dihëwe, disfondowe di [[Wikt:dijhowe|dijhowe]]). == Alére == * [[Lucien Léonard]] [[Cayés walons]] 3/1975 (limero a pårt so les Walons del Wisconsene). * {{fr}} Antoine De Smet, ''La communauté belge du nord-est du Wisconsin, ses origines, son évolution jusque vers 1900'', Duculot, Djiblou, 1957. * {{fr}} ''Les Wallons d'Amérique du Nord'', Duculot, [[Djiblou]], 1976, ISBN 2-8011-0085-4 * {{fr}} {{en}} Françoise Lepereur et [[Xavier Istasse]], ''Les Wallons du Wisconsin'', [[Soce di Racsegnes ås Tourisses]] di [[Djambe]], 2011, ISBN 978-2-9540045-1-8. <center><gallery> Lempereur Françoise Walons Wisconsene.JPG Lempereur Istasse Walons Wisconsene.JPG </gallery></center> == Bokets schoûtåves == * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Libin.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa Theresa Gerondale Alexander (skepieye e 1938) avou l' accint des Walons del Wisconsene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. * Bokets di l' emission «Del poude di vî tchinisse» da [[Yves Paquet]] ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Hary_Chaudoir_grosse_famile.ogg Cåzaedje so les grossès familes] (Hary Chaudoir) ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/cwårêye_danse.ogg Tchantaedje po moenner les cwårêyès danses] (Yvan Dreize) == {{HDs}} == * [http://rifondou.walon.org/wisconsin.html Pådje so les Walons del Wisconsene] {{Abt}} * [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#scolnam Videyo d' ene sicole di walon d' Nameur après on voyaedje e l' Wisconsene] {{Abt}} * {{en}} [http://www.belgianheritagecenter.org/en-us/default.aspx Waibe do Muzêye des Walons del Wisconsene] (''Belgian Heritage center'') * {{en}} [https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?hl=en&ll=44.589810923757646%2C-87.79408419418294&z=8&mid=1FDBOLXwKUHHEP9iUHtHVkCBEmDw7xh4 Pôzicion so ene mape avou les ôtes viyaedjes des Walons del Wisconsene] * {{en}} [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2630 Emilaedjes da Steve Lampereur a Lucyin Mahin (2023)] * {{en}} [https://ohms.library.wisc.edu/viewer.php?cachefile=BelgOHll1-1.xml Waibe avou Leonard Lampereur k' î djåze e walon] == Sourdant == [[Categoreye:Istwere del Walonreye]] [[Categoreye:Estats Unis]] [[Categoreye:Ebagance]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|*]] kb6nml6yz4nnn3sagpxwsb9igkbk3g3 408941 408937 2024-10-27T11:10:45Z Lucyin 16 /* {{HDs}} */ 408941 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Kaart Belgisch Amerika.png|thumb|Destinåcion des ebagants bedjes ezès Stats Unis]] Les '''Walons del Wisconsene''', c' est des Walons k' ont-st [[ebagance des djins|ebagué]] del [[Walonreye]] (bråmint do [[Roman Payis]], et do payis d' [[Djiblou]]), al fén do 19inme sieke, et s' astaler el [[Wisconsene]]. Il ont wårdé l' [[walon]] come lingaedje d' atôtchance disk' å cmince do [[21inme sieke]]. [[Imådje:Walloon Giants Belgian Day Wisconsin.jpg|thumb|Riprindaedje di l' uzance des adjeyants]] [[Imådje:Tchanson longuès pupes tere Walons Wisconsene.jpg|thumb|Riscrijhaedje d' ene tchanson e walon a môde di l' ortografeye di l' inglès]] [[Imådje:Paquet Yves Poude di vî tchinisse coviete.JPG|thumb|[[Dè l'poûde di vîy tchinis']] (rapoirtaedjes da [[Ive Påket]])]] == Parfondès cåzes di l' ebagance == * mestîs ki disparexhèt: [[texheu]] * [[rilidjon protestante]] (fok on cas u deus) * mizere dins les campagnes (ovrîs al djournêye avou des grossès familes). I s' louként come des sclåves, tot fjhant leus 14 eures, et esse må payîs. Cisse cåze la prume so les ôtes. Çoula provént del crexhance del djin. Metans, [[Bôvetchén]] contéve 1021 djins e 1805 eyet 1782 e 1836.<ref>''Bulletin du club philatélique de la vallée du Nethen'', n° 23, måss 1973 p. 3, rilevé pa Françoise Lempereur</ref> Après l' endalaedje des prumîs, c' est les letes k' il evoynut k' ecoraedje les halkineus. Inte 1854 eyet 1856, gn a des meyes di djins do Roman Payis et del Hesbaye namurwesse k' endè vont. Avou ça ki: les cpagneyes di voyaedje e batea fwaiynut del riclame dins tos les viyaedjes, alant minme a fé lére des letes vantant l' vicåreye e l' Amerike après messe. == Les viyaedjes del Wisconsene avou des nos dnés pa des Walons == * [[Brussele-el-Wisconsene]] * [[Grand-Lé-el-Wisconsene]] * [[Lussimbork-el-Wisconsene]] * [[Martchand (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Nameur-el-Wisconsene]] * [[Rivire-do-Leu (viyaedje del Wisconsene)]] * [[Rozire-el-Wisconsene]] * [[Tchampion-el-Wisconsene]] * [[Walin-el-Wisconsene]] == Les viyaedjes del Walonreye k' ont-st evoyî des djins el Wisconsene == {| |--- | valign="top" | * [[Ame]] * [[Anret]] * [[Biè]] * [[Bonlé]] * [[Bounéfe]] * [[Bovesse]] * [[Bôvetchén]] * [[Bourci]] * [[Côroe]] * [[Côroe-l'-Grand]] * [[Dåssoû]] * [[Dion-l'-Mont]] * [[Dion-l'-Vå]] * [[Djåce]] * [[Djåçlete]] * [[Djan-Djé]] * [[Djandrin]] * [[Djé-Djerompont]] * [[Djiblou]] * [[Djodogne]] * [[Dongbiè]] * [[El Grosse Tourene]] * [[Élessene]] * [[Élessinea]] * [[Émene]] * [[Ernadje]] * [[Ertchene]] * [[Glime]] | valign="top" | * [[Godetchén]] * [[Grand-Lé]] * [[Gré]] * [[Incoû]] * [[Inguezêye]] * [[Låtu]] * [[Li Rou-dlé-Muroe]] * [[Liernu]] * [[Longue-Veye]] * [[Lonzêye]] * [[Maleve]] * [[Marîle]] * [[Mélin-el-Hesbaye]] * [[Meu]] * [[Mouhagne (viyaedje)|Mouhagne]] * [[Nameur]] * [[Nete]] * [[Ni]] * [[Nodebåy]] * [[Nodwé]] * [[Noveye-so-Mouhagne]] * [[Ocgniye]] * [[Orbåy]] * [[Ôte-Gléjhe]] * [[Oû-l'-Grand]] | valign="top" | * [[Oupåye]] * [[Perwé]] * [[Petbåy]] * [[Pîtrin]] * [[Rénne]] * [[Rozire-dilé-Ricsinsåt|Rozire]] * [[Såvnire]] * [[Séntru]] * [[Scluze]] * [[Sint-Andrî]] * [[Sint-Djri]] * [[Sint-Dni-dlé-Bovesse]] * [[Sint-Må-dlé-Nameur]] * [[Sint-Mårtén]] * [[Sint-Såveu]] * [[Tchåmont]] * [[Tchåsse]] * [[Timplou]] * [[Torebåy]] * [[Torebay-Sint-Trond]] * [[Tourene-les-Ourdons]] * [[Viyé-dlé-Hesse]] * [[Waerijhoû]] * [[Walin]] * [[Yache]] |} == Istwere == === Prumî endalaedje === E 1852, on cinsî d' Gré-Dwecea, lomé Françwès Ptignot [François Petiniot] end eva a Anverse po ses afwaires. Dins on cafè, i voet ene afitche ki dit ki, e l' Amerike, dins l' Wisconsene (divnou estat e 1848). C' est cåzu po rén (75 francs bedjes po èn ectåre). I tuze k' avou les cwårs k' il årè tot rvindant ses 6 ectåres di tere, i s' pôreut atchter 600 ectåres el Wisconsene. I nd a stî tot efoufyî, et, tot rivnant, il a pinsé a çoula tofer. Rarivé e s' måjhone, il a conté l' novele a s' feme et a ses vijhéns, et a des soçons. On nd a berdelé tocosté les djoûs d' après. Après sacwants samwinnes, gn a yeu dijh ciinsîs ki s' ont decidé a vinde tos leus béns et-z ebaguer låvå. Diviè l' mitan do moes d' may 1853, i cwitént [[Anverse]] po [[Noû York]].<ref>Austin Allard, on walon-cåzant del Wisconsin, raconté e walon; eredjistrumint do 14 di djulete 1974 pa [[Françoise Lempereur]].</ref> === Rujhes des setleus et aidances === ==== Rujhes ==== * I n' savnut nén djåzer ni [[inglès]], ni [[holandès]] (n a des colneyes holandesses so leu voye). * I finixhèt pa atchter des teres dins les bwès, mins i lzès dvèt [[drôder]] et i n' ont pont d' bisteu (ni [[tchvå]]s ni [[boû]s). * Les [[ivier]]s sont foirt froed (- 10 a -20), et i n' ont yeu l' tins ki d' fé des cahoutes brouxhires. * Di 1861 a 1865, cåzu tos les omes sont-st egadjîs dins l' årmêye do Nôr tins del [[guere di disraloyaedje (Estats Unis)|guere di disraloyaedje]]. * Nouzome [[målfeu]] di 1871 ==== Aidance ==== * Les Indyins des bwès ([[Menominîs]] et [[Potawatomis]]) les ascoyèt binamêymint, et lzî aprinde a pexhî, tchessî. C' est des [[Algonkins]], et i sont ddja crustins dispu ene tchoke. * Gn a des djins ki cåznut francès, ca ces payis la ont stî colnijhîs on tins pås Francès do Canada. * Les protestants et les catolikes s' etraidnut po basti des eglijhe et des timpes. * Tot rmetant so pî les [[dicåce]]s come e vî payis, les djins ont des amuzmints ki les raprepeynut. * L' etraidance eternåcionåle après l' målfeu di 1871.<ref>Françoise Lempereur, ''Les Wallons d' Amérique du Nord'' (les Walons d' Amerike bijhrece), Duculot, Djiblou, 1976; ISBN 2-8011-0085-4</ref> === Voyaedjes des dierins waloncåzants el Walonreye === [[Imådje:Riguele resconte Walons Wisconsene.webm|thumb|Prumire resconte inte Raymond Riguelle et des Walons del Wisconsene]] Li prumî voyaedje, e [[1972]], il estént leus 150 a-z awè voyaedjî e l' Urope, mins el Beldjike il avént stî moennés pa ene soce flamindje (''Flemish-American Friendship Association''). Adon lodjî [[Li Cok (veye di Flande)|å Cok]]. Et n' nén sawè cåzer «[[walon|bedje]]». Al fén do voyaedje, il estént a [[Lovén]], et gn aveut la on studiant di [[Hanrè]] k' els a oyou djåzer walon avou si prôpe accint del [[Hesbaye]], Raymond Riguelle. Et atôtchî e walon Jo Mathu et s' feme Bîtresse (Beatrix) Conåd. El lzès moenner vey leu cuzén a [[Få-les-Tombes]]. Adon-pwis, aler trover l' govierneu del [[Province di Nameur]] po lzès rçure grandieuzmint divant k' i nd eralénxhe. Adon, e 1973, il ont rivnou ene pus grosse binde, et lodjî dins les familes di leu parintêye. Et esse riçûs a Nameur pa [[Lucyin Léonard]], k' a-st amonté ene soce d' amisté Walonreye-Wisconsene.<ref>Adjåzia da Raymond Riguelle a [[Uzeu:Lucyin]] li 16 di djulete 2020.</ref> === Voyaedjes di waloncåzants e l' Wisconsene === Ci-ci adjinçna on prumî voyaedje di 250 Walons eviè l' Wisconsin e [[1975]]. Diviè 2000, [[Zavî Istasse]] ala filmer låvå et fé s' fime so les Walons-cåzants del Wisconsene. [[Yves Paquet]] î ala eto e 2001 {{?}}. Adon-pwis, eredjistrer les cwate emissions «[[Del poude di vî tchinisse (emissions)|Del poude di vî tchinisse]]» (so Canalzoom). Li dierin voyaedje fourit e moes d' setimbe 2013, adjinçné pa Raymond Riguelle, avou [[Chantal Denis]] et [[Joëlle Spierkel]]. == Li lingaedje walon del Wisconsene == === Agrès istorike === Li walon s' a wårdé divins en kiminålté k' a cwité l' Walonreye inte 1880 et 1900. C' est ene preuve ki les djins d' avår ci eployént a 90 åcint li walon come lingaedje d' atôtchance di tos les djoûs disk' al fén do 19inme sieke. Sacwant istoryins, disk' ås anêye 1990, volént ki tos les Walons åyénxhe adopté "spontanêymint" l' francès dispu divant 1500. === Agrès diyalectolodjike === ==== Accints ==== C' est aprume l' [[Roman Payis (diyalectolodjeye)|accint do Roman Payis]]. ==== Ortografeye ==== Les Walons del Wisconsene dijhnut leu lingaedje impossibe a scrire. Les cis k' ont sayî, come [[Alfred Vondertie]], ni rashît nén si scrijhaedje sol fonetike u l' ortografeye francesse (come li [[sistinme Feller]], boutans). Çoula dene des scrijhas foirt ewaerants po les Walons d' Walonreye. Dispu 1980, sacwants cåzeus u rcwereus ont sayî d' askepyî des sistinmes ortografikes, come Josephine LeGrave-Wautelet (1983, avou assaetchance di l' ortografeye do francès) u Kelly Biers (2023, pus fonetike). Gn a eto on ptit motlî da [[Leonard Lampereur]] k' a s' prôpe sistinme ortografike (diviè 2000-2010). Li [[Wiccionaire walon]] a-st ataké a mete des intrêyes avou ces ortografeyes la («sistinme Wisconsene») a dater d' 2024. {{Lka}} [[Wikt:Categoreye:Walon_scr%C3%AEt_e_sistinme_Wisconsene|Categoreye:Walon_scr%C3%AEt_e_sistinme_Wisconsene]] === Agrès foclorike === Sacwants piceures des amuzmints do 18inme sieke ont stî rtrovés låvå, come li danse del poûssire, Les viyès danses walones ont stî radaptêyes, et divni les [[cwårêyès danses]] (sôre di cwadrile, mins avou djusse 4 copes). === Askepiaedje di noumots === * [[Wikt:plêne|plêne]], [[Wikt:cåler|cåler]], [[Wikt:setler|setler]], [[Wikt:setleu|setleu]], [[Wikt:djob|djob]], [[Wikt:improver|improver]], [[Wikt:côrî|côrî]] (di l' inglès «to care», s' ocuper di. === Ritrovaedje di mots nén rilevés dins les scrijhaedjes e walon === * [[Wikt:dîwe|dîwe]]: li messe a stî dîwe<ref>[[Cayés walons]], 3/1975, p. 54 (hagnon do les [[codjowaedje]]s).</ref> (dandjreus on riscrijhaedje di *dihëwe, disfondowe di [[Wikt:dijhowe|dijhowe]]). == Alére == * [[Lucien Léonard]] [[Cayés walons]] 3/1975 (limero a pårt so les Walons del Wisconsene). * {{fr}} Antoine De Smet, ''La communauté belge du nord-est du Wisconsin, ses origines, son évolution jusque vers 1900'', Duculot, Djiblou, 1957. * {{fr}} ''Les Wallons d'Amérique du Nord'', Duculot, [[Djiblou]], 1976, ISBN 2-8011-0085-4 * {{fr}} {{en}} Françoise Lepereur et [[Xavier Istasse]], ''Les Wallons du Wisconsin'', [[Soce di Racsegnes ås Tourisses]] di [[Djambe]], 2011, ISBN 978-2-9540045-1-8. <center><gallery> Lempereur Françoise Walons Wisconsene.JPG Lempereur Istasse Walons Wisconsene.JPG </gallery></center> == Bokets schoûtåves == * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Libin.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa Theresa Gerondale Alexander (skepieye e 1938) avou l' accint des Walons del Wisconsene pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. * Bokets di l' emission «Del poude di vî tchinisse» da [[Yves Paquet]] ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Hary_Chaudoir_grosse_famile.ogg Cåzaedje so les grossès familes] (Hary Chaudoir) ** {{mic}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/cwårêye_danse.ogg Tchantaedje po moenner les cwårêyès danses] (Yvan Dreize) == {{HDs}} == * [http://rifondou.walon.org/wisconsin.html Pådje so les Walons del Wisconsene] {{Abt}} * [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#scolnam Videyo d' ene sicole di walon d' Nameur après on voyaedje e l' Wisconsene] {{Abt}} * {{en}} [http://www.belgianheritagecenter.org/en-us/default.aspx Waibe do Muzêye des Walons del Wisconsene] (''Belgian Heritage center'') * {{en}} [https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?hl=en&ll=44.589810923757646%2C-87.79408419418294&z=8&mid=1FDBOLXwKUHHEP9iUHtHVkCBEmDw7xh4 Pôzicion so ene mape avou les ôtes viyaedjes des Walons del Wisconsene] * {{en}} [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2630 Emilaedjes da Steve Lampereur a Lucyin Mahin (2023)] * {{en}} [https://ohms.library.wisc.edu/viewer.php?cachefile=BelgOHll1-1.xml Waibe avou Leonard Lampereur k' î djåze e walon] * {{en}} [https://scholarspace.manoa.hawaii.edu/server/api/core/bitstreams/3a2e617b-445b-4bf4-8e0a-d8d331ccda39/content Papî Kelly Biers] (avou l' istwere et ses sayes ortografikes) == Sourdant == [[Categoreye:Istwere del Walonreye]] [[Categoreye:Estats Unis]] [[Categoreye:Ebagance]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|*]] f9gwh5p6u4lm8bz2cbtuscn0p5jv7xb 4 13692 408915 408825 2024-10-26T17:46:49Z Lucyin 16 408915 wikitext text/x-wiki == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons 2025 == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme e 2025, ci srè: «li muzike et l' industreye del muzike». Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Ci côp ci, on pout eto evoyî des noûmots foû do tinme. Divant li '''15 d' avri 2025''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/bate-di-noumots-concours-de-neologismes Loukîz cial] == Walon scrît pås Walons del Wisconsene sol Wiccionaire == Dispu l' 26 d' octôbe 2024, li walon come sicrît pa les [[Walons del Wisconsene]] a stî radjouté li 16 d' octôbe 2024, avou l' årtike «[[Wikt:tehng|tehng]]» (tins). == Scoles di Bive do waeyén-tins 2024 == [[Imådje:Bive sicole rifondou 2003 prof.jpg|thumb|la 21 ans d' çoula (prumirès scoles e moes d' octôbe 2003)]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do waeyén-tins 2024 si dinront so cwate seyances «å prof» (les 15, 22, 29 d' octôbe et l' 5 di nôvimbe). Adonpwis, n årè ene seyance «sicole pa les scolîs» li 12 di nôvimbe. Racsegnes: [[Aisse del tuzance]] di [[Bive]]: 061 511 614. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-15_Sicole_di_Bive.pdf cours do 15 d' octôbe] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-22_Sicole_di_Bive.pdf cours do 22 d' octôbe] == Djournêye SLLW a Djiblou == * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#djiblou Tchanson «Efants d' Djiblou»] * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#bwejhe Tchanson «Dji rmousse e coulot»] == Bate di pordjets scolincieus e walon == Ene noveaté : ene bate po prezinter on pordjet scolincieus (pedagodjike) e walon ki pout esse: * on scrinea scolincieus * on [[sillabusse (notes)|sillabusse]] * on cours (so papî u so les fis) Dierin djoû: '''18 di setimbe''' Les pondants et les djondants vaici : {{fr}} http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 == Live di ratournaedje e walon des powinmes da Maurice Carême == [https://www.relis-namurwes.be/doc/careme30.pdf Aberwetåve vaici] == Stadje po ls efants a Préle == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on novea stadje po ls efants a [[Åjhô-Préle]] a pårti do '''dimegne 6 d' octôbe''' (i gn årè 9 seyances). Racsegnes : 071 40 03 17 ubén ccaiseaupresles@hotmail.com {{fr}} [https://www.facebook.com/CentreCulturelDAiseauPresles/posts/pfbid0Y5hfduaec5dxC8qGa2Qdadc6fgHWWXmLXURvwiyUw1R7VNAU9awgugmD7KHSk4BJl Loukîz cial so Facebook] == Tosseusolsinne == [[Imådje:Tosseusolsinne Dimitri François wa cåze walon.jpg|thumb]] Li '''10 di nôvimbe''', a [[Transene]], a 3 eures di l' aprè-nonne, on [[tosseusolsinne]] da [[Dimitri François]] avou des novelès flåwes et des istweres come on n' è voet pus.  == Sol tévé walon-cåzante == [[Imådje:Henry Pierre 24.jpg|thumb|80px|[[Pierre Henry (waloneu)|Pierre Henry]] sol TVWC|left]] E 2024, el [[tévé waloncåzante]] a waitî d' fé ene miete did tot (teyåte, ripoirtaedje d' etrevéns e walon, tchanson, scole di walon). * '''(radjoutés e moes d' djulete)''' ** [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#zander Sovnances do cåbaret d' Limerlé (21 d' avri)] ** [https://rifondou.walon.org/sicole/00ac.php Sicolaedje so les dvancetes] * (metou so les fis e moes d' may) [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#dewez Libe powezeye] (tecse da [[Joseph Dewez]] lî al [[fiesse ås lingaedjes walons]] pa Pierre Henry) * (e moes d' måss) [https://lucyin.walon.org/teyaute/teyautewatv.php#pexhon Pîce di teyåte a Yon] == Ofe po on posse di copleu å Siervice des Lingaedjes do Payis == Li [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] cache après s' novea copleu. I fåt rinde si candidateure pol '''5 d' awousse'''. {{fr}} [https://recrutement.cfwb.be/detail-job/assistant-administratif-o7-he-marso-2024-003 Loukîz cial l' ofe pol posse] == Posteure avou on no e walon a Sambveye == [[Imådje:Èmon lès Tètâr di Fârjole plaque.JPG|thumb|Plake sol posteure]] Li 15 di djulete, li comene di [[Sambveye]] sitrima ene nouzome [[posteure]] da [[Jacques Servotte]] (''[[JS dèl Basse-Sambe]]'') metowe a [[Farjhole]] et ki poite on no e walon «Èmon lès [[tètâr di Fârjole]]». A ciste ocåzion la, li soce a-st eplaidî on gros live so si istwere (e francès avou bråmint do walon, [https://www.sambreville.be/loisirs/tourisme/curiosites/emon-les-tetar-di-farjole.pdf aberwetåve droci]). == Stadje po ls efants == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on stadje po ls efants a [[Tchålerwè]] les '''3 et 4 d' awousse'''. {{fr}} [https://www.facebook.com/events/1623882271677438/ Loukîz cial so Facebook] == Stadje po-z aprinde a scoler l' walon == [[Imådje:Åboretom Spierkel wa bénvnowe.jpg|thumb|[[Joëlle Spierkel]] vos dit «bénvnowe» e si [[åborete]]]] Stadje pedagodjike emantchî po-z assaetchî ls efants aviè l’ walon, les '''2, 3 et 4 d’ awousse 2024''', di 9 eures å matén a 4 eures di l’ après-dinner, e l' [[åborete]] [[Joëlle Spierkel]], 70, pavêye di [[Gramtene]] (''Chaussée de Gramptinne'') a [[Få-les-Tombes]]. Racsegnes: 081/ 57 04 61; creeasbl@outlook.be. == Etaitixhmint sol rowe a Poitchrece (Dåvdisse) == [[Dimitri François]] animrè èn [[etaitixhmint sol rowe]] e walon al fiesse do [[shabot]] a [[Poitchrece-e-l'-Årdene]] li '''dimegne 14 di djulete'''. Cåzaedje e walon avou les djins ki pasnut, et recitaedje di ptitès [[fåve]]s. Î sont ossu ratindous po l' ecoraedjî: [[Pierre Theunis]], [[Didier Boclinville]] et [[Guy Mars]]. == Note di politike linwistike do Consey des lingaedjes == Li [[Consey do Lingaedje francès, des Lingaedjes do Payis et des Politikes linwistikes]] a adjinçné ene note di politike linwistike pol termene 2024-2029. On l' pout lére [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=d8a2543d6181402ac83c6246d94601e743c06fb0&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPLNote_pol_ling_2024-2029-vf.pdf vaici]. Li pårteye pus e rapoirt avou l' walon [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=ce164340a6f16d3dd14220389920f9634f08fdbb&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPL-avis_init6_20240328.pdf est lijhåve et aberwetåve ciddé] == Dierinnès letes toûnreces del [[Federåcion Walonreye-Brussele]] == * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=1087b88c58 Lete do 10 di djun 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=4c7c850252 Lete do 15 di måss 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=d2b2012733 Lete do 20 d' decimbe 2023] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=7c6a446b6e Lete do 11 d' octôbe 2023] [https://objectifplumes.be/sabonner-a-la-lettre-dinfo-litterature-en-langues-regionales/#.YnTPm9PP1hE Po rçure ces letes la pa emile] == Scoles di Bive do bontins 2024 == [[Imådje:Scole Bive 07-11-23.jpg|thumb]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do bontins 2024. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-05-07_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 7 di may (scole pås scolîs)] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-30_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 30 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-23_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 23 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-16_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 16 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-09_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 9 d' avri] == Cåbaret walon a pårt == [[Imådje:Marchal Mostenne Jacot Vey Gouvi.ogg|thumb]] [[Limerlé]], dimegne 21 d’ avri, 4 eures di l’ après-nonne, såle « ''Périple en la demeure'' » (e fén mitan do viyaedje). Racsegnes: epona53@hotmail.com (047494 34 13). == Dierinnès emissions di «''Choûtoz one miète''» == C' est l' [[Schoûtez ene miete|emission e walon di Matélé (Rotchfoirt)]] * [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-ca-tchante-et-ca-rigole Avou Didier Boclinville & Dimitri François] == Novele waibe da Lorint Hendschel == [[Lorint Hendschel]] a replaidî ene [[waibe (Daegntoele)|waibe]] avou des noveas scrijhaedjes e walon. [https://amonlorint.wordpress.com/ Vo l' cial] == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme, c' est: «l' [[ecolodjeye]]» Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Divant li '''15 d' avri 2024''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19660 Loukîz cial] == Bates di scrijhaedjes e walon == * del veye di [[Tcheslet]] : ([[sistinme Feller]] oblidjî, 6 egzimplaires); divant l’ '''31 di måss''', a Aude Antoine rue A. Paganetti, 6280 Djerpene. * del veye d' [[El Lovire]] : (prôze, 5 egzimplaires); divant l’ '''15 di may''', a [[Christian Quinet]], 20 rue de la résistance, 7100 El Louviére. == Stadje po les scoleus do walon a Djeve == Po les scoleus et les scoleuses do walon, les 2, 3 et 4 d’ awousse 2024 di 9 e. å matén a 4 e. di l’ après-nonne. Radjoû : pavêye di [[Gramtene]], 70 a 5340 [[Få-les-Tombes]] ([[Djeve]]); apoirtez 50 uros; Racsegnes : [[Djowele Spierkel]] 081 57 04 61 emile: creeasbl@outlook.be == Wekene di Påke a Rdû == [[Imådje:Påke ås lives 22 Ridû stande walon.jpg|thumb|Wekene 2022, stande do walon]] Come tos ls ans, li « viyaedje ås lives » di [[Rdû]] si metrè so s’ trinte-deus po l' [[fôre ås lives]] des troes djoûs do [[wekene]] di [[Påke]] ('''31 di måss, 1î et deus d' avri 2024'''). Ciste anêye ci, les soces di waloneus åront ene plaece dizo on tchapistrea et n' divront nén payî leu plaece. Racsegnes : [[Dimitri François]], f.assurances@gmail.com == Scoles di Bive, ashyinne do bontins 2024 == Les mårdis 9, 16, 23 et 30 d' avri; scole pa les scolîs li 7 di may. Racsegnes: 061 51 16 14 == Fiesse ås lingaedjes walons 2024 == Li [[fiesse ås lingaedjes walons]] si ténrè a [[Tcheslet]] li semdi '''4 di may''', shuvou d' ene fiesse des tchansons e walon li dimegne 5. Racsegnes : 071 64 31 23. == [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] 2024 == {{!Ast}} Dierin djoû ripoirté å '''29 di fevrî 2024''' * on pris po ene pîce di teyåte (2500 €) :Evoyîz 6 egzimplaires divant l' (dierin djoû a Charmarke Osman Omar, 44 Boulevard Léopold II, 1080 Bruxelles. * on pris po on prumî scrijhaedje (500 €) :Evoyîz vosse [[pitit roman]] a l' adresse emile: <u>langues.regionales@cfwb.be</u> {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 Po saveur les ca et les ma] == Noveas lives e walon et sol walon == [[Imådje:Mostenne Joselyne Contes a rlaye.JPG|thumb]] [[Contes a rlaye (sovnances)|Contes a rlaye]] da [[Joselyne Mostenne]] L' otoresse a stî rçûte so «[[Schoûtez ene miete (emission)|Schoûtez ene miete]]». [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-du-theatre-wallon-et-la-loi-de-murphy Riwaitîz tote l' emission vaici] ---- [[Pitits mots do dimegne å matén (tecses)]] (da [[Émile Hesbois]]) <gallery> Hesbois_Emile_Mots.JPG </gallery> == Pordjet «sinteze do pårlaedje» e walon == {{fr}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Pitit_Prince/sinteze_paurlaedje_walon.pdf Esplikêyes sol pordjet] Gn a on stadjaire k' a cmincî a bouter e moes d' fevrî 2024. [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2820 Aprestaedjes] {{Berd}} == Inkete linwistike del Federåcion Walonreye-Brussele == Li Federåcion Walonreye-Brussele a fwait rexhe li rapoirt d' ès grande inkete linwistike. [https://statistiques.cfwb.be/fileadmin/sites/ccfwb/uploads/documents/Rapport_LRE_Version_finale.pdf On l' pout lére vaici] == Sudjets del copinreye di Tchårnoe-dlé-Harsin po 23-24 == {| class="wikitable" |+ Shijhes 2023-2024 |- ! Date !! Tinme |- | 19 di setimbe 23 || On ratake les [[scole]]s |- | 17 d' octôbe 23 || Åtoû des [[peme]]s, [[poere]]s et [[biyoke]]s |- | 21 di nôvimbe 23 || Uzaedjes dal [[Tossint]] |- | 19 di decimbe 23 || Les fiesses do moes d' [[decimbe]] |- | 26 di djanvî 24 || Al shijhe des [[anêyes 1950]] |- | 20 di fevrî 24 || [[Doûcès creyances]] |- | 19 di måss || [[Spots po-z anoncî l' tins]] |- | 16 d' avri || Li [[laecea]] |- | 21 di may || N a tot ki rvike / [[Legume]]s toumés e l' roviance |- | 18 di djun || [[Frutaedje]]s di prétins et d’ esté |} == Sincieus papîs so les noûmots == * On sincieus papî so les [[noûmots do walon]], sicrît pa [[Michel Francard]] (2023) est [http://lucyin.walon.org/guerni/doclinw/papii_nouumots_Francard.pdf lijhåve so l' Aberteke]. == Dierinnès videyos sol tévé waloncåzante == == {{HDVs}} == *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes 2023|Egurniyaedjes 2023]] *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes|Tos les egurniyaedjes]] f2u012zmu80butks700bdfxs2f1eko6 408916 408915 2024-10-26T18:25:01Z Lucyin 16 408916 wikitext text/x-wiki == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons 2025 == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme e 2025, ci srè: «li muzike et l' industreye del muzike». Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Ci côp ci, on pout eto evoyî des noûmots foû do tinme. Divant li '''15 d' avri 2025''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/bate-di-noumots-concours-de-neologismes Loukîz cial] == Walon scrît pås Walons del Wisconsene sol Wiccionaire == Dispu l' 26 d' octôbe 2024, li walon come sicrît pa les [[Walons del Wisconsene]] a stî radjouté li 16 d' octôbe 2024, avou l' årtike «[[Wikt:tehng|tehng]]» (tins). Tos les mots rfondous avou dedja les cognes del Wisconsene: [https://wa.wiktionary.org/wiki/Sipeci%C3%A5s:Pages_li%C3%A9es/Modele:%3Dwis vaici]. == Scoles di Bive do waeyén-tins 2024 == [[Imådje:Bive sicole rifondou 2003 prof.jpg|thumb|la 21 ans d' çoula (prumirès scoles e moes d' octôbe 2003)]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do waeyén-tins 2024 si dinront so cwate seyances «å prof» (les 15, 22, 29 d' octôbe et l' 5 di nôvimbe). Adonpwis, n årè ene seyance «sicole pa les scolîs» li 12 di nôvimbe. Racsegnes: [[Aisse del tuzance]] di [[Bive]]: 061 511 614. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-15_Sicole_di_Bive.pdf cours do 15 d' octôbe] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-22_Sicole_di_Bive.pdf cours do 22 d' octôbe] == Djournêye SLLW a Djiblou == * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#djiblou Tchanson «Efants d' Djiblou»] * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#bwejhe Tchanson «Dji rmousse e coulot»] == Bate di pordjets scolincieus e walon == Ene noveaté : ene bate po prezinter on pordjet scolincieus (pedagodjike) e walon ki pout esse: * on scrinea scolincieus * on [[sillabusse (notes)|sillabusse]] * on cours (so papî u so les fis) Dierin djoû: '''18 di setimbe''' Les pondants et les djondants vaici : {{fr}} http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 == Live di ratournaedje e walon des powinmes da Maurice Carême == [https://www.relis-namurwes.be/doc/careme30.pdf Aberwetåve vaici] == Stadje po ls efants a Préle == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on novea stadje po ls efants a [[Åjhô-Préle]] a pårti do '''dimegne 6 d' octôbe''' (i gn årè 9 seyances). Racsegnes : 071 40 03 17 ubén ccaiseaupresles@hotmail.com {{fr}} [https://www.facebook.com/CentreCulturelDAiseauPresles/posts/pfbid0Y5hfduaec5dxC8qGa2Qdadc6fgHWWXmLXURvwiyUw1R7VNAU9awgugmD7KHSk4BJl Loukîz cial so Facebook] == Tosseusolsinne == [[Imådje:Tosseusolsinne Dimitri François wa cåze walon.jpg|thumb]] Li '''10 di nôvimbe''', a [[Transene]], a 3 eures di l' aprè-nonne, on [[tosseusolsinne]] da [[Dimitri François]] avou des novelès flåwes et des istweres come on n' è voet pus.  == Sol tévé walon-cåzante == [[Imådje:Henry Pierre 24.jpg|thumb|80px|[[Pierre Henry (waloneu)|Pierre Henry]] sol TVWC|left]] E 2024, el [[tévé waloncåzante]] a waitî d' fé ene miete did tot (teyåte, ripoirtaedje d' etrevéns e walon, tchanson, scole di walon). * '''(radjoutés e moes d' djulete)''' ** [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#zander Sovnances do cåbaret d' Limerlé (21 d' avri)] ** [https://rifondou.walon.org/sicole/00ac.php Sicolaedje so les dvancetes] * (metou so les fis e moes d' may) [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#dewez Libe powezeye] (tecse da [[Joseph Dewez]] lî al [[fiesse ås lingaedjes walons]] pa Pierre Henry) * (e moes d' måss) [https://lucyin.walon.org/teyaute/teyautewatv.php#pexhon Pîce di teyåte a Yon] == Ofe po on posse di copleu å Siervice des Lingaedjes do Payis == Li [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] cache après s' novea copleu. I fåt rinde si candidateure pol '''5 d' awousse'''. {{fr}} [https://recrutement.cfwb.be/detail-job/assistant-administratif-o7-he-marso-2024-003 Loukîz cial l' ofe pol posse] == Posteure avou on no e walon a Sambveye == [[Imådje:Èmon lès Tètâr di Fârjole plaque.JPG|thumb|Plake sol posteure]] Li 15 di djulete, li comene di [[Sambveye]] sitrima ene nouzome [[posteure]] da [[Jacques Servotte]] (''[[JS dèl Basse-Sambe]]'') metowe a [[Farjhole]] et ki poite on no e walon «Èmon lès [[tètâr di Fârjole]]». A ciste ocåzion la, li soce a-st eplaidî on gros live so si istwere (e francès avou bråmint do walon, [https://www.sambreville.be/loisirs/tourisme/curiosites/emon-les-tetar-di-farjole.pdf aberwetåve droci]). == Stadje po ls efants == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on stadje po ls efants a [[Tchålerwè]] les '''3 et 4 d' awousse'''. {{fr}} [https://www.facebook.com/events/1623882271677438/ Loukîz cial so Facebook] == Stadje po-z aprinde a scoler l' walon == [[Imådje:Åboretom Spierkel wa bénvnowe.jpg|thumb|[[Joëlle Spierkel]] vos dit «bénvnowe» e si [[åborete]]]] Stadje pedagodjike emantchî po-z assaetchî ls efants aviè l’ walon, les '''2, 3 et 4 d’ awousse 2024''', di 9 eures å matén a 4 eures di l’ après-dinner, e l' [[åborete]] [[Joëlle Spierkel]], 70, pavêye di [[Gramtene]] (''Chaussée de Gramptinne'') a [[Få-les-Tombes]]. Racsegnes: 081/ 57 04 61; creeasbl@outlook.be. == Etaitixhmint sol rowe a Poitchrece (Dåvdisse) == [[Dimitri François]] animrè èn [[etaitixhmint sol rowe]] e walon al fiesse do [[shabot]] a [[Poitchrece-e-l'-Årdene]] li '''dimegne 14 di djulete'''. Cåzaedje e walon avou les djins ki pasnut, et recitaedje di ptitès [[fåve]]s. Î sont ossu ratindous po l' ecoraedjî: [[Pierre Theunis]], [[Didier Boclinville]] et [[Guy Mars]]. == Note di politike linwistike do Consey des lingaedjes == Li [[Consey do Lingaedje francès, des Lingaedjes do Payis et des Politikes linwistikes]] a adjinçné ene note di politike linwistike pol termene 2024-2029. On l' pout lére [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=d8a2543d6181402ac83c6246d94601e743c06fb0&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPLNote_pol_ling_2024-2029-vf.pdf vaici]. Li pårteye pus e rapoirt avou l' walon [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=ce164340a6f16d3dd14220389920f9634f08fdbb&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPL-avis_init6_20240328.pdf est lijhåve et aberwetåve ciddé] == Dierinnès letes toûnreces del [[Federåcion Walonreye-Brussele]] == * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=1087b88c58 Lete do 10 di djun 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=4c7c850252 Lete do 15 di måss 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=d2b2012733 Lete do 20 d' decimbe 2023] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=7c6a446b6e Lete do 11 d' octôbe 2023] [https://objectifplumes.be/sabonner-a-la-lettre-dinfo-litterature-en-langues-regionales/#.YnTPm9PP1hE Po rçure ces letes la pa emile] == Scoles di Bive do bontins 2024 == [[Imådje:Scole Bive 07-11-23.jpg|thumb]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do bontins 2024. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-05-07_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 7 di may (scole pås scolîs)] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-30_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 30 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-23_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 23 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-16_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 16 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-09_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 9 d' avri] == Cåbaret walon a pårt == [[Imådje:Marchal Mostenne Jacot Vey Gouvi.ogg|thumb]] [[Limerlé]], dimegne 21 d’ avri, 4 eures di l’ après-nonne, såle « ''Périple en la demeure'' » (e fén mitan do viyaedje). Racsegnes: epona53@hotmail.com (047494 34 13). == Dierinnès emissions di «''Choûtoz one miète''» == C' est l' [[Schoûtez ene miete|emission e walon di Matélé (Rotchfoirt)]] * [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-ca-tchante-et-ca-rigole Avou Didier Boclinville & Dimitri François] == Novele waibe da Lorint Hendschel == [[Lorint Hendschel]] a replaidî ene [[waibe (Daegntoele)|waibe]] avou des noveas scrijhaedjes e walon. [https://amonlorint.wordpress.com/ Vo l' cial] == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme, c' est: «l' [[ecolodjeye]]» Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Divant li '''15 d' avri 2024''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19660 Loukîz cial] == Bates di scrijhaedjes e walon == * del veye di [[Tcheslet]] : ([[sistinme Feller]] oblidjî, 6 egzimplaires); divant l’ '''31 di måss''', a Aude Antoine rue A. Paganetti, 6280 Djerpene. * del veye d' [[El Lovire]] : (prôze, 5 egzimplaires); divant l’ '''15 di may''', a [[Christian Quinet]], 20 rue de la résistance, 7100 El Louviére. == Stadje po les scoleus do walon a Djeve == Po les scoleus et les scoleuses do walon, les 2, 3 et 4 d’ awousse 2024 di 9 e. å matén a 4 e. di l’ après-nonne. Radjoû : pavêye di [[Gramtene]], 70 a 5340 [[Få-les-Tombes]] ([[Djeve]]); apoirtez 50 uros; Racsegnes : [[Djowele Spierkel]] 081 57 04 61 emile: creeasbl@outlook.be == Wekene di Påke a Rdû == [[Imådje:Påke ås lives 22 Ridû stande walon.jpg|thumb|Wekene 2022, stande do walon]] Come tos ls ans, li « viyaedje ås lives » di [[Rdû]] si metrè so s’ trinte-deus po l' [[fôre ås lives]] des troes djoûs do [[wekene]] di [[Påke]] ('''31 di måss, 1î et deus d' avri 2024'''). Ciste anêye ci, les soces di waloneus åront ene plaece dizo on tchapistrea et n' divront nén payî leu plaece. Racsegnes : [[Dimitri François]], f.assurances@gmail.com == Scoles di Bive, ashyinne do bontins 2024 == Les mårdis 9, 16, 23 et 30 d' avri; scole pa les scolîs li 7 di may. Racsegnes: 061 51 16 14 == Fiesse ås lingaedjes walons 2024 == Li [[fiesse ås lingaedjes walons]] si ténrè a [[Tcheslet]] li semdi '''4 di may''', shuvou d' ene fiesse des tchansons e walon li dimegne 5. Racsegnes : 071 64 31 23. == [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] 2024 == {{!Ast}} Dierin djoû ripoirté å '''29 di fevrî 2024''' * on pris po ene pîce di teyåte (2500 €) :Evoyîz 6 egzimplaires divant l' (dierin djoû a Charmarke Osman Omar, 44 Boulevard Léopold II, 1080 Bruxelles. * on pris po on prumî scrijhaedje (500 €) :Evoyîz vosse [[pitit roman]] a l' adresse emile: <u>langues.regionales@cfwb.be</u> {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 Po saveur les ca et les ma] == Noveas lives e walon et sol walon == [[Imådje:Mostenne Joselyne Contes a rlaye.JPG|thumb]] [[Contes a rlaye (sovnances)|Contes a rlaye]] da [[Joselyne Mostenne]] L' otoresse a stî rçûte so «[[Schoûtez ene miete (emission)|Schoûtez ene miete]]». [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-du-theatre-wallon-et-la-loi-de-murphy Riwaitîz tote l' emission vaici] ---- [[Pitits mots do dimegne å matén (tecses)]] (da [[Émile Hesbois]]) <gallery> Hesbois_Emile_Mots.JPG </gallery> == Pordjet «sinteze do pårlaedje» e walon == {{fr}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Pitit_Prince/sinteze_paurlaedje_walon.pdf Esplikêyes sol pordjet] Gn a on stadjaire k' a cmincî a bouter e moes d' fevrî 2024. [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2820 Aprestaedjes] {{Berd}} == Inkete linwistike del Federåcion Walonreye-Brussele == Li Federåcion Walonreye-Brussele a fwait rexhe li rapoirt d' ès grande inkete linwistike. [https://statistiques.cfwb.be/fileadmin/sites/ccfwb/uploads/documents/Rapport_LRE_Version_finale.pdf On l' pout lére vaici] == Sudjets del copinreye di Tchårnoe-dlé-Harsin po 23-24 == {| class="wikitable" |+ Shijhes 2023-2024 |- ! Date !! Tinme |- | 19 di setimbe 23 || On ratake les [[scole]]s |- | 17 d' octôbe 23 || Åtoû des [[peme]]s, [[poere]]s et [[biyoke]]s |- | 21 di nôvimbe 23 || Uzaedjes dal [[Tossint]] |- | 19 di decimbe 23 || Les fiesses do moes d' [[decimbe]] |- | 26 di djanvî 24 || Al shijhe des [[anêyes 1950]] |- | 20 di fevrî 24 || [[Doûcès creyances]] |- | 19 di måss || [[Spots po-z anoncî l' tins]] |- | 16 d' avri || Li [[laecea]] |- | 21 di may || N a tot ki rvike / [[Legume]]s toumés e l' roviance |- | 18 di djun || [[Frutaedje]]s di prétins et d’ esté |} == Sincieus papîs so les noûmots == * On sincieus papî so les [[noûmots do walon]], sicrît pa [[Michel Francard]] (2023) est [http://lucyin.walon.org/guerni/doclinw/papii_nouumots_Francard.pdf lijhåve so l' Aberteke]. == Dierinnès videyos sol tévé waloncåzante == == {{HDVs}} == *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes 2023|Egurniyaedjes 2023]] *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes|Tos les egurniyaedjes]] it6rm2waolnofyj4l6trlligdstcd09 408917 408916 2024-10-26T18:42:03Z Lucyin 16 /* Walon scrît pås Walons del Wisconsene sol Wiccionaire */ 408917 wikitext text/x-wiki == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons 2025 == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme e 2025, ci srè: «li muzike et l' industreye del muzike». Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Ci côp ci, on pout eto evoyî des noûmots foû do tinme. Divant li '''15 d' avri 2025''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/bate-di-noumots-concours-de-neologismes Loukîz cial] == Walon scrît pås Walons del Wisconsene sol Wiccionaire == Dispu l' 26 d' octôbe 2024, li walon come sicrît pa les [[Walons del Wisconsene]] a stî radjouté li 16 d' octôbe 2024, avou l' årtike «[[Wikt:tehng|tehng]]» (tins). Tos les mots rfondous avou dedja les cognes del Wisconsene: [https://wa.wiktionary.org/wiki/Sipeci%C3%A5s:Pages_li%C3%A9es/Modele:%3Dwis vaici]. Tos les mots ki rahoukèt on ptit motlî da [[Leonard Lampereur]]. == Scoles di Bive do waeyén-tins 2024 == [[Imådje:Bive sicole rifondou 2003 prof.jpg|thumb|la 21 ans d' çoula (prumirès scoles e moes d' octôbe 2003)]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do waeyén-tins 2024 si dinront so cwate seyances «å prof» (les 15, 22, 29 d' octôbe et l' 5 di nôvimbe). Adonpwis, n årè ene seyance «sicole pa les scolîs» li 12 di nôvimbe. Racsegnes: [[Aisse del tuzance]] di [[Bive]]: 061 511 614. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-15_Sicole_di_Bive.pdf cours do 15 d' octôbe] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-22_Sicole_di_Bive.pdf cours do 22 d' octôbe] == Djournêye SLLW a Djiblou == * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#djiblou Tchanson «Efants d' Djiblou»] * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#bwejhe Tchanson «Dji rmousse e coulot»] == Bate di pordjets scolincieus e walon == Ene noveaté : ene bate po prezinter on pordjet scolincieus (pedagodjike) e walon ki pout esse: * on scrinea scolincieus * on [[sillabusse (notes)|sillabusse]] * on cours (so papî u so les fis) Dierin djoû: '''18 di setimbe''' Les pondants et les djondants vaici : {{fr}} http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 == Live di ratournaedje e walon des powinmes da Maurice Carême == [https://www.relis-namurwes.be/doc/careme30.pdf Aberwetåve vaici] == Stadje po ls efants a Préle == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on novea stadje po ls efants a [[Åjhô-Préle]] a pårti do '''dimegne 6 d' octôbe''' (i gn årè 9 seyances). Racsegnes : 071 40 03 17 ubén ccaiseaupresles@hotmail.com {{fr}} [https://www.facebook.com/CentreCulturelDAiseauPresles/posts/pfbid0Y5hfduaec5dxC8qGa2Qdadc6fgHWWXmLXURvwiyUw1R7VNAU9awgugmD7KHSk4BJl Loukîz cial so Facebook] == Tosseusolsinne == [[Imådje:Tosseusolsinne Dimitri François wa cåze walon.jpg|thumb]] Li '''10 di nôvimbe''', a [[Transene]], a 3 eures di l' aprè-nonne, on [[tosseusolsinne]] da [[Dimitri François]] avou des novelès flåwes et des istweres come on n' è voet pus.  == Sol tévé walon-cåzante == [[Imådje:Henry Pierre 24.jpg|thumb|80px|[[Pierre Henry (waloneu)|Pierre Henry]] sol TVWC|left]] E 2024, el [[tévé waloncåzante]] a waitî d' fé ene miete did tot (teyåte, ripoirtaedje d' etrevéns e walon, tchanson, scole di walon). * '''(radjoutés e moes d' djulete)''' ** [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#zander Sovnances do cåbaret d' Limerlé (21 d' avri)] ** [https://rifondou.walon.org/sicole/00ac.php Sicolaedje so les dvancetes] * (metou so les fis e moes d' may) [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#dewez Libe powezeye] (tecse da [[Joseph Dewez]] lî al [[fiesse ås lingaedjes walons]] pa Pierre Henry) * (e moes d' måss) [https://lucyin.walon.org/teyaute/teyautewatv.php#pexhon Pîce di teyåte a Yon] == Ofe po on posse di copleu å Siervice des Lingaedjes do Payis == Li [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] cache après s' novea copleu. I fåt rinde si candidateure pol '''5 d' awousse'''. {{fr}} [https://recrutement.cfwb.be/detail-job/assistant-administratif-o7-he-marso-2024-003 Loukîz cial l' ofe pol posse] == Posteure avou on no e walon a Sambveye == [[Imådje:Èmon lès Tètâr di Fârjole plaque.JPG|thumb|Plake sol posteure]] Li 15 di djulete, li comene di [[Sambveye]] sitrima ene nouzome [[posteure]] da [[Jacques Servotte]] (''[[JS dèl Basse-Sambe]]'') metowe a [[Farjhole]] et ki poite on no e walon «Èmon lès [[tètâr di Fârjole]]». A ciste ocåzion la, li soce a-st eplaidî on gros live so si istwere (e francès avou bråmint do walon, [https://www.sambreville.be/loisirs/tourisme/curiosites/emon-les-tetar-di-farjole.pdf aberwetåve droci]). == Stadje po ls efants == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on stadje po ls efants a [[Tchålerwè]] les '''3 et 4 d' awousse'''. {{fr}} [https://www.facebook.com/events/1623882271677438/ Loukîz cial so Facebook] == Stadje po-z aprinde a scoler l' walon == [[Imådje:Åboretom Spierkel wa bénvnowe.jpg|thumb|[[Joëlle Spierkel]] vos dit «bénvnowe» e si [[åborete]]]] Stadje pedagodjike emantchî po-z assaetchî ls efants aviè l’ walon, les '''2, 3 et 4 d’ awousse 2024''', di 9 eures å matén a 4 eures di l’ après-dinner, e l' [[åborete]] [[Joëlle Spierkel]], 70, pavêye di [[Gramtene]] (''Chaussée de Gramptinne'') a [[Få-les-Tombes]]. Racsegnes: 081/ 57 04 61; creeasbl@outlook.be. == Etaitixhmint sol rowe a Poitchrece (Dåvdisse) == [[Dimitri François]] animrè èn [[etaitixhmint sol rowe]] e walon al fiesse do [[shabot]] a [[Poitchrece-e-l'-Årdene]] li '''dimegne 14 di djulete'''. Cåzaedje e walon avou les djins ki pasnut, et recitaedje di ptitès [[fåve]]s. Î sont ossu ratindous po l' ecoraedjî: [[Pierre Theunis]], [[Didier Boclinville]] et [[Guy Mars]]. == Note di politike linwistike do Consey des lingaedjes == Li [[Consey do Lingaedje francès, des Lingaedjes do Payis et des Politikes linwistikes]] a adjinçné ene note di politike linwistike pol termene 2024-2029. On l' pout lére [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=d8a2543d6181402ac83c6246d94601e743c06fb0&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPLNote_pol_ling_2024-2029-vf.pdf vaici]. Li pårteye pus e rapoirt avou l' walon [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=ce164340a6f16d3dd14220389920f9634f08fdbb&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPL-avis_init6_20240328.pdf est lijhåve et aberwetåve ciddé] == Dierinnès letes toûnreces del [[Federåcion Walonreye-Brussele]] == * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=1087b88c58 Lete do 10 di djun 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=4c7c850252 Lete do 15 di måss 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=d2b2012733 Lete do 20 d' decimbe 2023] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=7c6a446b6e Lete do 11 d' octôbe 2023] [https://objectifplumes.be/sabonner-a-la-lettre-dinfo-litterature-en-langues-regionales/#.YnTPm9PP1hE Po rçure ces letes la pa emile] == Scoles di Bive do bontins 2024 == [[Imådje:Scole Bive 07-11-23.jpg|thumb]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do bontins 2024. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-05-07_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 7 di may (scole pås scolîs)] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-30_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 30 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-23_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 23 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-16_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 16 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-09_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 9 d' avri] == Cåbaret walon a pårt == [[Imådje:Marchal Mostenne Jacot Vey Gouvi.ogg|thumb]] [[Limerlé]], dimegne 21 d’ avri, 4 eures di l’ après-nonne, såle « ''Périple en la demeure'' » (e fén mitan do viyaedje). Racsegnes: epona53@hotmail.com (047494 34 13). == Dierinnès emissions di «''Choûtoz one miète''» == C' est l' [[Schoûtez ene miete|emission e walon di Matélé (Rotchfoirt)]] * [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-ca-tchante-et-ca-rigole Avou Didier Boclinville & Dimitri François] == Novele waibe da Lorint Hendschel == [[Lorint Hendschel]] a replaidî ene [[waibe (Daegntoele)|waibe]] avou des noveas scrijhaedjes e walon. [https://amonlorint.wordpress.com/ Vo l' cial] == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme, c' est: «l' [[ecolodjeye]]» Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Divant li '''15 d' avri 2024''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19660 Loukîz cial] == Bates di scrijhaedjes e walon == * del veye di [[Tcheslet]] : ([[sistinme Feller]] oblidjî, 6 egzimplaires); divant l’ '''31 di måss''', a Aude Antoine rue A. Paganetti, 6280 Djerpene. * del veye d' [[El Lovire]] : (prôze, 5 egzimplaires); divant l’ '''15 di may''', a [[Christian Quinet]], 20 rue de la résistance, 7100 El Louviére. == Stadje po les scoleus do walon a Djeve == Po les scoleus et les scoleuses do walon, les 2, 3 et 4 d’ awousse 2024 di 9 e. å matén a 4 e. di l’ après-nonne. Radjoû : pavêye di [[Gramtene]], 70 a 5340 [[Få-les-Tombes]] ([[Djeve]]); apoirtez 50 uros; Racsegnes : [[Djowele Spierkel]] 081 57 04 61 emile: creeasbl@outlook.be == Wekene di Påke a Rdû == [[Imådje:Påke ås lives 22 Ridû stande walon.jpg|thumb|Wekene 2022, stande do walon]] Come tos ls ans, li « viyaedje ås lives » di [[Rdû]] si metrè so s’ trinte-deus po l' [[fôre ås lives]] des troes djoûs do [[wekene]] di [[Påke]] ('''31 di måss, 1î et deus d' avri 2024'''). Ciste anêye ci, les soces di waloneus åront ene plaece dizo on tchapistrea et n' divront nén payî leu plaece. Racsegnes : [[Dimitri François]], f.assurances@gmail.com == Scoles di Bive, ashyinne do bontins 2024 == Les mårdis 9, 16, 23 et 30 d' avri; scole pa les scolîs li 7 di may. Racsegnes: 061 51 16 14 == Fiesse ås lingaedjes walons 2024 == Li [[fiesse ås lingaedjes walons]] si ténrè a [[Tcheslet]] li semdi '''4 di may''', shuvou d' ene fiesse des tchansons e walon li dimegne 5. Racsegnes : 071 64 31 23. == [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] 2024 == {{!Ast}} Dierin djoû ripoirté å '''29 di fevrî 2024''' * on pris po ene pîce di teyåte (2500 €) :Evoyîz 6 egzimplaires divant l' (dierin djoû a Charmarke Osman Omar, 44 Boulevard Léopold II, 1080 Bruxelles. * on pris po on prumî scrijhaedje (500 €) :Evoyîz vosse [[pitit roman]] a l' adresse emile: <u>langues.regionales@cfwb.be</u> {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 Po saveur les ca et les ma] == Noveas lives e walon et sol walon == [[Imådje:Mostenne Joselyne Contes a rlaye.JPG|thumb]] [[Contes a rlaye (sovnances)|Contes a rlaye]] da [[Joselyne Mostenne]] L' otoresse a stî rçûte so «[[Schoûtez ene miete (emission)|Schoûtez ene miete]]». [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-du-theatre-wallon-et-la-loi-de-murphy Riwaitîz tote l' emission vaici] ---- [[Pitits mots do dimegne å matén (tecses)]] (da [[Émile Hesbois]]) <gallery> Hesbois_Emile_Mots.JPG </gallery> == Pordjet «sinteze do pårlaedje» e walon == {{fr}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Pitit_Prince/sinteze_paurlaedje_walon.pdf Esplikêyes sol pordjet] Gn a on stadjaire k' a cmincî a bouter e moes d' fevrî 2024. [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2820 Aprestaedjes] {{Berd}} == Inkete linwistike del Federåcion Walonreye-Brussele == Li Federåcion Walonreye-Brussele a fwait rexhe li rapoirt d' ès grande inkete linwistike. [https://statistiques.cfwb.be/fileadmin/sites/ccfwb/uploads/documents/Rapport_LRE_Version_finale.pdf On l' pout lére vaici] == Sudjets del copinreye di Tchårnoe-dlé-Harsin po 23-24 == {| class="wikitable" |+ Shijhes 2023-2024 |- ! Date !! Tinme |- | 19 di setimbe 23 || On ratake les [[scole]]s |- | 17 d' octôbe 23 || Åtoû des [[peme]]s, [[poere]]s et [[biyoke]]s |- | 21 di nôvimbe 23 || Uzaedjes dal [[Tossint]] |- | 19 di decimbe 23 || Les fiesses do moes d' [[decimbe]] |- | 26 di djanvî 24 || Al shijhe des [[anêyes 1950]] |- | 20 di fevrî 24 || [[Doûcès creyances]] |- | 19 di måss || [[Spots po-z anoncî l' tins]] |- | 16 d' avri || Li [[laecea]] |- | 21 di may || N a tot ki rvike / [[Legume]]s toumés e l' roviance |- | 18 di djun || [[Frutaedje]]s di prétins et d’ esté |} == Sincieus papîs so les noûmots == * On sincieus papî so les [[noûmots do walon]], sicrît pa [[Michel Francard]] (2023) est [http://lucyin.walon.org/guerni/doclinw/papii_nouumots_Francard.pdf lijhåve so l' Aberteke]. == Dierinnès videyos sol tévé waloncåzante == == {{HDVs}} == *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes 2023|Egurniyaedjes 2023]] *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes|Tos les egurniyaedjes]] 22yyqvfgfzu7ihbvp9dbxdycqz3c9fu 408924 408917 2024-10-26T19:13:00Z Lucyin 16 /* Walon scrît pås Walons del Wisconsene sol Wiccionaire */ 408924 wikitext text/x-wiki == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons 2025 == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme e 2025, ci srè: «li muzike et l' industreye del muzike». Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Ci côp ci, on pout eto evoyî des noûmots foû do tinme. Divant li '''15 d' avri 2025''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/bate-di-noumots-concours-de-neologismes Loukîz cial] == Walon scrît pås Walons del Wisconsene sol Wiccionaire == Dispu l' 26 d' octôbe 2024, li walon come sicrît pa les [[Walons del Wisconsene]] a stî radjouté li 16 d' octôbe 2024, avou l' årtike «[[Wikt:tehng|tehng]]» (tins). Tos les mots rfondous avou dedja les cognes del Wisconsene: [https://wa.wiktionary.org/wiki/Sipeci%C3%A5s:Pages_li%C3%A9es/Modele:%3Dwis vaici]. Tos les mots ki rahoukèt on ptit motlî da [[Leonard Lampereur]]: [https://wa.wiktionary.org/wiki/Sipeci%C3%A5s:Pages_li%C3%A9es/Sourdant:Motl%C3%AE_L%C3%A9onard_Lampereur vaici]. == Scoles di Bive do waeyén-tins 2024 == [[Imådje:Bive sicole rifondou 2003 prof.jpg|thumb|la 21 ans d' çoula (prumirès scoles e moes d' octôbe 2003)]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do waeyén-tins 2024 si dinront so cwate seyances «å prof» (les 15, 22, 29 d' octôbe et l' 5 di nôvimbe). Adonpwis, n årè ene seyance «sicole pa les scolîs» li 12 di nôvimbe. Racsegnes: [[Aisse del tuzance]] di [[Bive]]: 061 511 614. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-15_Sicole_di_Bive.pdf cours do 15 d' octôbe] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-22_Sicole_di_Bive.pdf cours do 22 d' octôbe] == Djournêye SLLW a Djiblou == * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#djiblou Tchanson «Efants d' Djiblou»] * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#bwejhe Tchanson «Dji rmousse e coulot»] == Bate di pordjets scolincieus e walon == Ene noveaté : ene bate po prezinter on pordjet scolincieus (pedagodjike) e walon ki pout esse: * on scrinea scolincieus * on [[sillabusse (notes)|sillabusse]] * on cours (so papî u so les fis) Dierin djoû: '''18 di setimbe''' Les pondants et les djondants vaici : {{fr}} http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 == Live di ratournaedje e walon des powinmes da Maurice Carême == [https://www.relis-namurwes.be/doc/careme30.pdf Aberwetåve vaici] == Stadje po ls efants a Préle == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on novea stadje po ls efants a [[Åjhô-Préle]] a pårti do '''dimegne 6 d' octôbe''' (i gn årè 9 seyances). Racsegnes : 071 40 03 17 ubén ccaiseaupresles@hotmail.com {{fr}} [https://www.facebook.com/CentreCulturelDAiseauPresles/posts/pfbid0Y5hfduaec5dxC8qGa2Qdadc6fgHWWXmLXURvwiyUw1R7VNAU9awgugmD7KHSk4BJl Loukîz cial so Facebook] == Tosseusolsinne == [[Imådje:Tosseusolsinne Dimitri François wa cåze walon.jpg|thumb]] Li '''10 di nôvimbe''', a [[Transene]], a 3 eures di l' aprè-nonne, on [[tosseusolsinne]] da [[Dimitri François]] avou des novelès flåwes et des istweres come on n' è voet pus.  == Sol tévé walon-cåzante == [[Imådje:Henry Pierre 24.jpg|thumb|80px|[[Pierre Henry (waloneu)|Pierre Henry]] sol TVWC|left]] E 2024, el [[tévé waloncåzante]] a waitî d' fé ene miete did tot (teyåte, ripoirtaedje d' etrevéns e walon, tchanson, scole di walon). * '''(radjoutés e moes d' djulete)''' ** [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#zander Sovnances do cåbaret d' Limerlé (21 d' avri)] ** [https://rifondou.walon.org/sicole/00ac.php Sicolaedje so les dvancetes] * (metou so les fis e moes d' may) [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#dewez Libe powezeye] (tecse da [[Joseph Dewez]] lî al [[fiesse ås lingaedjes walons]] pa Pierre Henry) * (e moes d' måss) [https://lucyin.walon.org/teyaute/teyautewatv.php#pexhon Pîce di teyåte a Yon] == Ofe po on posse di copleu å Siervice des Lingaedjes do Payis == Li [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] cache après s' novea copleu. I fåt rinde si candidateure pol '''5 d' awousse'''. {{fr}} [https://recrutement.cfwb.be/detail-job/assistant-administratif-o7-he-marso-2024-003 Loukîz cial l' ofe pol posse] == Posteure avou on no e walon a Sambveye == [[Imådje:Èmon lès Tètâr di Fârjole plaque.JPG|thumb|Plake sol posteure]] Li 15 di djulete, li comene di [[Sambveye]] sitrima ene nouzome [[posteure]] da [[Jacques Servotte]] (''[[JS dèl Basse-Sambe]]'') metowe a [[Farjhole]] et ki poite on no e walon «Èmon lès [[tètâr di Fârjole]]». A ciste ocåzion la, li soce a-st eplaidî on gros live so si istwere (e francès avou bråmint do walon, [https://www.sambreville.be/loisirs/tourisme/curiosites/emon-les-tetar-di-farjole.pdf aberwetåve droci]). == Stadje po ls efants == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on stadje po ls efants a [[Tchålerwè]] les '''3 et 4 d' awousse'''. {{fr}} [https://www.facebook.com/events/1623882271677438/ Loukîz cial so Facebook] == Stadje po-z aprinde a scoler l' walon == [[Imådje:Åboretom Spierkel wa bénvnowe.jpg|thumb|[[Joëlle Spierkel]] vos dit «bénvnowe» e si [[åborete]]]] Stadje pedagodjike emantchî po-z assaetchî ls efants aviè l’ walon, les '''2, 3 et 4 d’ awousse 2024''', di 9 eures å matén a 4 eures di l’ après-dinner, e l' [[åborete]] [[Joëlle Spierkel]], 70, pavêye di [[Gramtene]] (''Chaussée de Gramptinne'') a [[Få-les-Tombes]]. Racsegnes: 081/ 57 04 61; creeasbl@outlook.be. == Etaitixhmint sol rowe a Poitchrece (Dåvdisse) == [[Dimitri François]] animrè èn [[etaitixhmint sol rowe]] e walon al fiesse do [[shabot]] a [[Poitchrece-e-l'-Årdene]] li '''dimegne 14 di djulete'''. Cåzaedje e walon avou les djins ki pasnut, et recitaedje di ptitès [[fåve]]s. Î sont ossu ratindous po l' ecoraedjî: [[Pierre Theunis]], [[Didier Boclinville]] et [[Guy Mars]]. == Note di politike linwistike do Consey des lingaedjes == Li [[Consey do Lingaedje francès, des Lingaedjes do Payis et des Politikes linwistikes]] a adjinçné ene note di politike linwistike pol termene 2024-2029. On l' pout lére [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=d8a2543d6181402ac83c6246d94601e743c06fb0&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPLNote_pol_ling_2024-2029-vf.pdf vaici]. Li pårteye pus e rapoirt avou l' walon [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=ce164340a6f16d3dd14220389920f9634f08fdbb&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPL-avis_init6_20240328.pdf est lijhåve et aberwetåve ciddé] == Dierinnès letes toûnreces del [[Federåcion Walonreye-Brussele]] == * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=1087b88c58 Lete do 10 di djun 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=4c7c850252 Lete do 15 di måss 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=d2b2012733 Lete do 20 d' decimbe 2023] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=7c6a446b6e Lete do 11 d' octôbe 2023] [https://objectifplumes.be/sabonner-a-la-lettre-dinfo-litterature-en-langues-regionales/#.YnTPm9PP1hE Po rçure ces letes la pa emile] == Scoles di Bive do bontins 2024 == [[Imådje:Scole Bive 07-11-23.jpg|thumb]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do bontins 2024. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-05-07_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 7 di may (scole pås scolîs)] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-30_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 30 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-23_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 23 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-16_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 16 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-09_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 9 d' avri] == Cåbaret walon a pårt == [[Imådje:Marchal Mostenne Jacot Vey Gouvi.ogg|thumb]] [[Limerlé]], dimegne 21 d’ avri, 4 eures di l’ après-nonne, såle « ''Périple en la demeure'' » (e fén mitan do viyaedje). Racsegnes: epona53@hotmail.com (047494 34 13). == Dierinnès emissions di «''Choûtoz one miète''» == C' est l' [[Schoûtez ene miete|emission e walon di Matélé (Rotchfoirt)]] * [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-ca-tchante-et-ca-rigole Avou Didier Boclinville & Dimitri François] == Novele waibe da Lorint Hendschel == [[Lorint Hendschel]] a replaidî ene [[waibe (Daegntoele)|waibe]] avou des noveas scrijhaedjes e walon. [https://amonlorint.wordpress.com/ Vo l' cial] == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme, c' est: «l' [[ecolodjeye]]» Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Divant li '''15 d' avri 2024''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19660 Loukîz cial] == Bates di scrijhaedjes e walon == * del veye di [[Tcheslet]] : ([[sistinme Feller]] oblidjî, 6 egzimplaires); divant l’ '''31 di måss''', a Aude Antoine rue A. Paganetti, 6280 Djerpene. * del veye d' [[El Lovire]] : (prôze, 5 egzimplaires); divant l’ '''15 di may''', a [[Christian Quinet]], 20 rue de la résistance, 7100 El Louviére. == Stadje po les scoleus do walon a Djeve == Po les scoleus et les scoleuses do walon, les 2, 3 et 4 d’ awousse 2024 di 9 e. å matén a 4 e. di l’ après-nonne. Radjoû : pavêye di [[Gramtene]], 70 a 5340 [[Få-les-Tombes]] ([[Djeve]]); apoirtez 50 uros; Racsegnes : [[Djowele Spierkel]] 081 57 04 61 emile: creeasbl@outlook.be == Wekene di Påke a Rdû == [[Imådje:Påke ås lives 22 Ridû stande walon.jpg|thumb|Wekene 2022, stande do walon]] Come tos ls ans, li « viyaedje ås lives » di [[Rdû]] si metrè so s’ trinte-deus po l' [[fôre ås lives]] des troes djoûs do [[wekene]] di [[Påke]] ('''31 di måss, 1î et deus d' avri 2024'''). Ciste anêye ci, les soces di waloneus åront ene plaece dizo on tchapistrea et n' divront nén payî leu plaece. Racsegnes : [[Dimitri François]], f.assurances@gmail.com == Scoles di Bive, ashyinne do bontins 2024 == Les mårdis 9, 16, 23 et 30 d' avri; scole pa les scolîs li 7 di may. Racsegnes: 061 51 16 14 == Fiesse ås lingaedjes walons 2024 == Li [[fiesse ås lingaedjes walons]] si ténrè a [[Tcheslet]] li semdi '''4 di may''', shuvou d' ene fiesse des tchansons e walon li dimegne 5. Racsegnes : 071 64 31 23. == [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] 2024 == {{!Ast}} Dierin djoû ripoirté å '''29 di fevrî 2024''' * on pris po ene pîce di teyåte (2500 €) :Evoyîz 6 egzimplaires divant l' (dierin djoû a Charmarke Osman Omar, 44 Boulevard Léopold II, 1080 Bruxelles. * on pris po on prumî scrijhaedje (500 €) :Evoyîz vosse [[pitit roman]] a l' adresse emile: <u>langues.regionales@cfwb.be</u> {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 Po saveur les ca et les ma] == Noveas lives e walon et sol walon == [[Imådje:Mostenne Joselyne Contes a rlaye.JPG|thumb]] [[Contes a rlaye (sovnances)|Contes a rlaye]] da [[Joselyne Mostenne]] L' otoresse a stî rçûte so «[[Schoûtez ene miete (emission)|Schoûtez ene miete]]». [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-du-theatre-wallon-et-la-loi-de-murphy Riwaitîz tote l' emission vaici] ---- [[Pitits mots do dimegne å matén (tecses)]] (da [[Émile Hesbois]]) <gallery> Hesbois_Emile_Mots.JPG </gallery> == Pordjet «sinteze do pårlaedje» e walon == {{fr}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Pitit_Prince/sinteze_paurlaedje_walon.pdf Esplikêyes sol pordjet] Gn a on stadjaire k' a cmincî a bouter e moes d' fevrî 2024. [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2820 Aprestaedjes] {{Berd}} == Inkete linwistike del Federåcion Walonreye-Brussele == Li Federåcion Walonreye-Brussele a fwait rexhe li rapoirt d' ès grande inkete linwistike. [https://statistiques.cfwb.be/fileadmin/sites/ccfwb/uploads/documents/Rapport_LRE_Version_finale.pdf On l' pout lére vaici] == Sudjets del copinreye di Tchårnoe-dlé-Harsin po 23-24 == {| class="wikitable" |+ Shijhes 2023-2024 |- ! Date !! Tinme |- | 19 di setimbe 23 || On ratake les [[scole]]s |- | 17 d' octôbe 23 || Åtoû des [[peme]]s, [[poere]]s et [[biyoke]]s |- | 21 di nôvimbe 23 || Uzaedjes dal [[Tossint]] |- | 19 di decimbe 23 || Les fiesses do moes d' [[decimbe]] |- | 26 di djanvî 24 || Al shijhe des [[anêyes 1950]] |- | 20 di fevrî 24 || [[Doûcès creyances]] |- | 19 di måss || [[Spots po-z anoncî l' tins]] |- | 16 d' avri || Li [[laecea]] |- | 21 di may || N a tot ki rvike / [[Legume]]s toumés e l' roviance |- | 18 di djun || [[Frutaedje]]s di prétins et d’ esté |} == Sincieus papîs so les noûmots == * On sincieus papî so les [[noûmots do walon]], sicrît pa [[Michel Francard]] (2023) est [http://lucyin.walon.org/guerni/doclinw/papii_nouumots_Francard.pdf lijhåve so l' Aberteke]. == Dierinnès videyos sol tévé waloncåzante == == {{HDVs}} == *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes 2023|Egurniyaedjes 2023]] *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes|Tos les egurniyaedjes]] o9xkm3klgpzei4ksufwgcghj96jj5rh 408925 408924 2024-10-26T19:16:55Z Lucyin 16 /* Walon scrît pås Walons del Wisconsene sol Wiccionaire */ 408925 wikitext text/x-wiki == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons 2025 == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme e 2025, ci srè: «li muzike et l' industreye del muzike». Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Ci côp ci, on pout eto evoyî des noûmots foû do tinme. Divant li '''15 d' avri 2025''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/bate-di-noumots-concours-de-neologismes Loukîz cial] == Walon scrît pås Walons del Wisconsene sol Wiccionaire == Dispu l' 26 d' octôbe 2024, li walon, come sicrît pa les [[Walons del Wisconsene]], a stî radjouté divins l' [[Wiccionaire]]. , avou l' årtike «[[Wikt:tehng|tehng]]» (tins). Tos les mots rfondous avou dedja les cognes del Wisconsene: [https://wa.wiktionary.org/wiki/Sipeci%C3%A5s:Pages_li%C3%A9es/Modele:%3Dwis vaici]. Tos les mots ki rahoukèt on ptit motlî da [[Leonard Lampereur]]: [https://wa.wiktionary.org/wiki/Sipeci%C3%A5s:Pages_li%C3%A9es/Sourdant:Motl%C3%AE_L%C3%A9onard_Lampereur vaici]. == Scoles di Bive do waeyén-tins 2024 == [[Imådje:Bive sicole rifondou 2003 prof.jpg|thumb|la 21 ans d' çoula (prumirès scoles e moes d' octôbe 2003)]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do waeyén-tins 2024 si dinront so cwate seyances «å prof» (les 15, 22, 29 d' octôbe et l' 5 di nôvimbe). Adonpwis, n årè ene seyance «sicole pa les scolîs» li 12 di nôvimbe. Racsegnes: [[Aisse del tuzance]] di [[Bive]]: 061 511 614. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-15_Sicole_di_Bive.pdf cours do 15 d' octôbe] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-22_Sicole_di_Bive.pdf cours do 22 d' octôbe] == Djournêye SLLW a Djiblou == * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#djiblou Tchanson «Efants d' Djiblou»] * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#bwejhe Tchanson «Dji rmousse e coulot»] == Bate di pordjets scolincieus e walon == Ene noveaté : ene bate po prezinter on pordjet scolincieus (pedagodjike) e walon ki pout esse: * on scrinea scolincieus * on [[sillabusse (notes)|sillabusse]] * on cours (so papî u so les fis) Dierin djoû: '''18 di setimbe''' Les pondants et les djondants vaici : {{fr}} http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 == Live di ratournaedje e walon des powinmes da Maurice Carême == [https://www.relis-namurwes.be/doc/careme30.pdf Aberwetåve vaici] == Stadje po ls efants a Préle == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on novea stadje po ls efants a [[Åjhô-Préle]] a pårti do '''dimegne 6 d' octôbe''' (i gn årè 9 seyances). Racsegnes : 071 40 03 17 ubén ccaiseaupresles@hotmail.com {{fr}} [https://www.facebook.com/CentreCulturelDAiseauPresles/posts/pfbid0Y5hfduaec5dxC8qGa2Qdadc6fgHWWXmLXURvwiyUw1R7VNAU9awgugmD7KHSk4BJl Loukîz cial so Facebook] == Tosseusolsinne == [[Imådje:Tosseusolsinne Dimitri François wa cåze walon.jpg|thumb]] Li '''10 di nôvimbe''', a [[Transene]], a 3 eures di l' aprè-nonne, on [[tosseusolsinne]] da [[Dimitri François]] avou des novelès flåwes et des istweres come on n' è voet pus.  == Sol tévé walon-cåzante == [[Imådje:Henry Pierre 24.jpg|thumb|80px|[[Pierre Henry (waloneu)|Pierre Henry]] sol TVWC|left]] E 2024, el [[tévé waloncåzante]] a waitî d' fé ene miete did tot (teyåte, ripoirtaedje d' etrevéns e walon, tchanson, scole di walon). * '''(radjoutés e moes d' djulete)''' ** [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#zander Sovnances do cåbaret d' Limerlé (21 d' avri)] ** [https://rifondou.walon.org/sicole/00ac.php Sicolaedje so les dvancetes] * (metou so les fis e moes d' may) [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#dewez Libe powezeye] (tecse da [[Joseph Dewez]] lî al [[fiesse ås lingaedjes walons]] pa Pierre Henry) * (e moes d' måss) [https://lucyin.walon.org/teyaute/teyautewatv.php#pexhon Pîce di teyåte a Yon] == Ofe po on posse di copleu å Siervice des Lingaedjes do Payis == Li [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] cache après s' novea copleu. I fåt rinde si candidateure pol '''5 d' awousse'''. {{fr}} [https://recrutement.cfwb.be/detail-job/assistant-administratif-o7-he-marso-2024-003 Loukîz cial l' ofe pol posse] == Posteure avou on no e walon a Sambveye == [[Imådje:Èmon lès Tètâr di Fârjole plaque.JPG|thumb|Plake sol posteure]] Li 15 di djulete, li comene di [[Sambveye]] sitrima ene nouzome [[posteure]] da [[Jacques Servotte]] (''[[JS dèl Basse-Sambe]]'') metowe a [[Farjhole]] et ki poite on no e walon «Èmon lès [[tètâr di Fârjole]]». A ciste ocåzion la, li soce a-st eplaidî on gros live so si istwere (e francès avou bråmint do walon, [https://www.sambreville.be/loisirs/tourisme/curiosites/emon-les-tetar-di-farjole.pdf aberwetåve droci]). == Stadje po ls efants == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on stadje po ls efants a [[Tchålerwè]] les '''3 et 4 d' awousse'''. {{fr}} [https://www.facebook.com/events/1623882271677438/ Loukîz cial so Facebook] == Stadje po-z aprinde a scoler l' walon == [[Imådje:Åboretom Spierkel wa bénvnowe.jpg|thumb|[[Joëlle Spierkel]] vos dit «bénvnowe» e si [[åborete]]]] Stadje pedagodjike emantchî po-z assaetchî ls efants aviè l’ walon, les '''2, 3 et 4 d’ awousse 2024''', di 9 eures å matén a 4 eures di l’ après-dinner, e l' [[åborete]] [[Joëlle Spierkel]], 70, pavêye di [[Gramtene]] (''Chaussée de Gramptinne'') a [[Få-les-Tombes]]. Racsegnes: 081/ 57 04 61; creeasbl@outlook.be. == Etaitixhmint sol rowe a Poitchrece (Dåvdisse) == [[Dimitri François]] animrè èn [[etaitixhmint sol rowe]] e walon al fiesse do [[shabot]] a [[Poitchrece-e-l'-Årdene]] li '''dimegne 14 di djulete'''. Cåzaedje e walon avou les djins ki pasnut, et recitaedje di ptitès [[fåve]]s. Î sont ossu ratindous po l' ecoraedjî: [[Pierre Theunis]], [[Didier Boclinville]] et [[Guy Mars]]. == Note di politike linwistike do Consey des lingaedjes == Li [[Consey do Lingaedje francès, des Lingaedjes do Payis et des Politikes linwistikes]] a adjinçné ene note di politike linwistike pol termene 2024-2029. On l' pout lére [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=d8a2543d6181402ac83c6246d94601e743c06fb0&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPLNote_pol_ling_2024-2029-vf.pdf vaici]. Li pårteye pus e rapoirt avou l' walon [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=ce164340a6f16d3dd14220389920f9634f08fdbb&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPL-avis_init6_20240328.pdf est lijhåve et aberwetåve ciddé] == Dierinnès letes toûnreces del [[Federåcion Walonreye-Brussele]] == * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=1087b88c58 Lete do 10 di djun 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=4c7c850252 Lete do 15 di måss 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=d2b2012733 Lete do 20 d' decimbe 2023] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=7c6a446b6e Lete do 11 d' octôbe 2023] [https://objectifplumes.be/sabonner-a-la-lettre-dinfo-litterature-en-langues-regionales/#.YnTPm9PP1hE Po rçure ces letes la pa emile] == Scoles di Bive do bontins 2024 == [[Imådje:Scole Bive 07-11-23.jpg|thumb]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do bontins 2024. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-05-07_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 7 di may (scole pås scolîs)] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-30_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 30 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-23_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 23 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-16_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 16 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-09_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 9 d' avri] == Cåbaret walon a pårt == [[Imådje:Marchal Mostenne Jacot Vey Gouvi.ogg|thumb]] [[Limerlé]], dimegne 21 d’ avri, 4 eures di l’ après-nonne, såle « ''Périple en la demeure'' » (e fén mitan do viyaedje). Racsegnes: epona53@hotmail.com (047494 34 13). == Dierinnès emissions di «''Choûtoz one miète''» == C' est l' [[Schoûtez ene miete|emission e walon di Matélé (Rotchfoirt)]] * [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-ca-tchante-et-ca-rigole Avou Didier Boclinville & Dimitri François] == Novele waibe da Lorint Hendschel == [[Lorint Hendschel]] a replaidî ene [[waibe (Daegntoele)|waibe]] avou des noveas scrijhaedjes e walon. [https://amonlorint.wordpress.com/ Vo l' cial] == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme, c' est: «l' [[ecolodjeye]]» Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Divant li '''15 d' avri 2024''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19660 Loukîz cial] == Bates di scrijhaedjes e walon == * del veye di [[Tcheslet]] : ([[sistinme Feller]] oblidjî, 6 egzimplaires); divant l’ '''31 di måss''', a Aude Antoine rue A. Paganetti, 6280 Djerpene. * del veye d' [[El Lovire]] : (prôze, 5 egzimplaires); divant l’ '''15 di may''', a [[Christian Quinet]], 20 rue de la résistance, 7100 El Louviére. == Stadje po les scoleus do walon a Djeve == Po les scoleus et les scoleuses do walon, les 2, 3 et 4 d’ awousse 2024 di 9 e. å matén a 4 e. di l’ après-nonne. Radjoû : pavêye di [[Gramtene]], 70 a 5340 [[Få-les-Tombes]] ([[Djeve]]); apoirtez 50 uros; Racsegnes : [[Djowele Spierkel]] 081 57 04 61 emile: creeasbl@outlook.be == Wekene di Påke a Rdû == [[Imådje:Påke ås lives 22 Ridû stande walon.jpg|thumb|Wekene 2022, stande do walon]] Come tos ls ans, li « viyaedje ås lives » di [[Rdû]] si metrè so s’ trinte-deus po l' [[fôre ås lives]] des troes djoûs do [[wekene]] di [[Påke]] ('''31 di måss, 1î et deus d' avri 2024'''). Ciste anêye ci, les soces di waloneus åront ene plaece dizo on tchapistrea et n' divront nén payî leu plaece. Racsegnes : [[Dimitri François]], f.assurances@gmail.com == Scoles di Bive, ashyinne do bontins 2024 == Les mårdis 9, 16, 23 et 30 d' avri; scole pa les scolîs li 7 di may. Racsegnes: 061 51 16 14 == Fiesse ås lingaedjes walons 2024 == Li [[fiesse ås lingaedjes walons]] si ténrè a [[Tcheslet]] li semdi '''4 di may''', shuvou d' ene fiesse des tchansons e walon li dimegne 5. Racsegnes : 071 64 31 23. == [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] 2024 == {{!Ast}} Dierin djoû ripoirté å '''29 di fevrî 2024''' * on pris po ene pîce di teyåte (2500 €) :Evoyîz 6 egzimplaires divant l' (dierin djoû a Charmarke Osman Omar, 44 Boulevard Léopold II, 1080 Bruxelles. * on pris po on prumî scrijhaedje (500 €) :Evoyîz vosse [[pitit roman]] a l' adresse emile: <u>langues.regionales@cfwb.be</u> {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 Po saveur les ca et les ma] == Noveas lives e walon et sol walon == [[Imådje:Mostenne Joselyne Contes a rlaye.JPG|thumb]] [[Contes a rlaye (sovnances)|Contes a rlaye]] da [[Joselyne Mostenne]] L' otoresse a stî rçûte so «[[Schoûtez ene miete (emission)|Schoûtez ene miete]]». [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-du-theatre-wallon-et-la-loi-de-murphy Riwaitîz tote l' emission vaici] ---- [[Pitits mots do dimegne å matén (tecses)]] (da [[Émile Hesbois]]) <gallery> Hesbois_Emile_Mots.JPG </gallery> == Pordjet «sinteze do pårlaedje» e walon == {{fr}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Pitit_Prince/sinteze_paurlaedje_walon.pdf Esplikêyes sol pordjet] Gn a on stadjaire k' a cmincî a bouter e moes d' fevrî 2024. [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2820 Aprestaedjes] {{Berd}} == Inkete linwistike del Federåcion Walonreye-Brussele == Li Federåcion Walonreye-Brussele a fwait rexhe li rapoirt d' ès grande inkete linwistike. [https://statistiques.cfwb.be/fileadmin/sites/ccfwb/uploads/documents/Rapport_LRE_Version_finale.pdf On l' pout lére vaici] == Sudjets del copinreye di Tchårnoe-dlé-Harsin po 23-24 == {| class="wikitable" |+ Shijhes 2023-2024 |- ! Date !! Tinme |- | 19 di setimbe 23 || On ratake les [[scole]]s |- | 17 d' octôbe 23 || Åtoû des [[peme]]s, [[poere]]s et [[biyoke]]s |- | 21 di nôvimbe 23 || Uzaedjes dal [[Tossint]] |- | 19 di decimbe 23 || Les fiesses do moes d' [[decimbe]] |- | 26 di djanvî 24 || Al shijhe des [[anêyes 1950]] |- | 20 di fevrî 24 || [[Doûcès creyances]] |- | 19 di måss || [[Spots po-z anoncî l' tins]] |- | 16 d' avri || Li [[laecea]] |- | 21 di may || N a tot ki rvike / [[Legume]]s toumés e l' roviance |- | 18 di djun || [[Frutaedje]]s di prétins et d’ esté |} == Sincieus papîs so les noûmots == * On sincieus papî so les [[noûmots do walon]], sicrît pa [[Michel Francard]] (2023) est [http://lucyin.walon.org/guerni/doclinw/papii_nouumots_Francard.pdf lijhåve so l' Aberteke]. == Dierinnès videyos sol tévé waloncåzante == == {{HDVs}} == *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes 2023|Egurniyaedjes 2023]] *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes|Tos les egurniyaedjes]] 5iqgwas7adhmgmww00bx22a7zx2756w 408926 408925 2024-10-26T21:48:24Z Lionel June 8941 /* Walon scrît pås Walons del Wisconsene sol Wiccionaire */ 408926 wikitext text/x-wiki == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons 2025 == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme e 2025, ci srè: «li muzike et l' industreye del muzike». Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Ci côp ci, on pout eto evoyî des noûmots foû do tinme. Divant li '''15 d' avri 2025''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/bate-di-noumots-concours-de-neologismes Loukîz cial] == Walon scrît pås Walons del Wisconsene sol Wiccionaire == Dispu l' 26 d' octôbe 2024, li walon, come sicrît pa les [[Walons del Wisconsene]], a stî radjouté divins l' [[Wiccionaire]], avou l' årtike «[[Wikt:tehng|tehng]]» (tins). Tos les mots rfondous avou dedja les cognes del Wisconsene: [https://wa.wiktionary.org/wiki/Sipeci%C3%A5s:Pages_li%C3%A9es/Modele:%3Dwis vaici]. Tos les mots ki rahoukèt on ptit motlî da [[Leonard Lampereur]]: [https://wa.wiktionary.org/wiki/Sipeci%C3%A5s:Pages_li%C3%A9es/Sourdant:Motl%C3%AE_L%C3%A9onard_Lampereur vaici]. == Scoles di Bive do waeyén-tins 2024 == [[Imådje:Bive sicole rifondou 2003 prof.jpg|thumb|la 21 ans d' çoula (prumirès scoles e moes d' octôbe 2003)]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do waeyén-tins 2024 si dinront so cwate seyances «å prof» (les 15, 22, 29 d' octôbe et l' 5 di nôvimbe). Adonpwis, n årè ene seyance «sicole pa les scolîs» li 12 di nôvimbe. Racsegnes: [[Aisse del tuzance]] di [[Bive]]: 061 511 614. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-15_Sicole_di_Bive.pdf cours do 15 d' octôbe] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-22_Sicole_di_Bive.pdf cours do 22 d' octôbe] == Djournêye SLLW a Djiblou == * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#djiblou Tchanson «Efants d' Djiblou»] * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#bwejhe Tchanson «Dji rmousse e coulot»] == Bate di pordjets scolincieus e walon == Ene noveaté : ene bate po prezinter on pordjet scolincieus (pedagodjike) e walon ki pout esse: * on scrinea scolincieus * on [[sillabusse (notes)|sillabusse]] * on cours (so papî u so les fis) Dierin djoû: '''18 di setimbe''' Les pondants et les djondants vaici : {{fr}} http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 == Live di ratournaedje e walon des powinmes da Maurice Carême == [https://www.relis-namurwes.be/doc/careme30.pdf Aberwetåve vaici] == Stadje po ls efants a Préle == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on novea stadje po ls efants a [[Åjhô-Préle]] a pårti do '''dimegne 6 d' octôbe''' (i gn årè 9 seyances). Racsegnes : 071 40 03 17 ubén ccaiseaupresles@hotmail.com {{fr}} [https://www.facebook.com/CentreCulturelDAiseauPresles/posts/pfbid0Y5hfduaec5dxC8qGa2Qdadc6fgHWWXmLXURvwiyUw1R7VNAU9awgugmD7KHSk4BJl Loukîz cial so Facebook] == Tosseusolsinne == [[Imådje:Tosseusolsinne Dimitri François wa cåze walon.jpg|thumb]] Li '''10 di nôvimbe''', a [[Transene]], a 3 eures di l' aprè-nonne, on [[tosseusolsinne]] da [[Dimitri François]] avou des novelès flåwes et des istweres come on n' è voet pus.  == Sol tévé walon-cåzante == [[Imådje:Henry Pierre 24.jpg|thumb|80px|[[Pierre Henry (waloneu)|Pierre Henry]] sol TVWC|left]] E 2024, el [[tévé waloncåzante]] a waitî d' fé ene miete did tot (teyåte, ripoirtaedje d' etrevéns e walon, tchanson, scole di walon). * '''(radjoutés e moes d' djulete)''' ** [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#zander Sovnances do cåbaret d' Limerlé (21 d' avri)] ** [https://rifondou.walon.org/sicole/00ac.php Sicolaedje so les dvancetes] * (metou so les fis e moes d' may) [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#dewez Libe powezeye] (tecse da [[Joseph Dewez]] lî al [[fiesse ås lingaedjes walons]] pa Pierre Henry) * (e moes d' måss) [https://lucyin.walon.org/teyaute/teyautewatv.php#pexhon Pîce di teyåte a Yon] == Ofe po on posse di copleu å Siervice des Lingaedjes do Payis == Li [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] cache après s' novea copleu. I fåt rinde si candidateure pol '''5 d' awousse'''. {{fr}} [https://recrutement.cfwb.be/detail-job/assistant-administratif-o7-he-marso-2024-003 Loukîz cial l' ofe pol posse] == Posteure avou on no e walon a Sambveye == [[Imådje:Èmon lès Tètâr di Fârjole plaque.JPG|thumb|Plake sol posteure]] Li 15 di djulete, li comene di [[Sambveye]] sitrima ene nouzome [[posteure]] da [[Jacques Servotte]] (''[[JS dèl Basse-Sambe]]'') metowe a [[Farjhole]] et ki poite on no e walon «Èmon lès [[tètâr di Fârjole]]». A ciste ocåzion la, li soce a-st eplaidî on gros live so si istwere (e francès avou bråmint do walon, [https://www.sambreville.be/loisirs/tourisme/curiosites/emon-les-tetar-di-farjole.pdf aberwetåve droci]). == Stadje po ls efants == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on stadje po ls efants a [[Tchålerwè]] les '''3 et 4 d' awousse'''. {{fr}} [https://www.facebook.com/events/1623882271677438/ Loukîz cial so Facebook] == Stadje po-z aprinde a scoler l' walon == [[Imådje:Åboretom Spierkel wa bénvnowe.jpg|thumb|[[Joëlle Spierkel]] vos dit «bénvnowe» e si [[åborete]]]] Stadje pedagodjike emantchî po-z assaetchî ls efants aviè l’ walon, les '''2, 3 et 4 d’ awousse 2024''', di 9 eures å matén a 4 eures di l’ après-dinner, e l' [[åborete]] [[Joëlle Spierkel]], 70, pavêye di [[Gramtene]] (''Chaussée de Gramptinne'') a [[Få-les-Tombes]]. Racsegnes: 081/ 57 04 61; creeasbl@outlook.be. == Etaitixhmint sol rowe a Poitchrece (Dåvdisse) == [[Dimitri François]] animrè èn [[etaitixhmint sol rowe]] e walon al fiesse do [[shabot]] a [[Poitchrece-e-l'-Årdene]] li '''dimegne 14 di djulete'''. Cåzaedje e walon avou les djins ki pasnut, et recitaedje di ptitès [[fåve]]s. Î sont ossu ratindous po l' ecoraedjî: [[Pierre Theunis]], [[Didier Boclinville]] et [[Guy Mars]]. == Note di politike linwistike do Consey des lingaedjes == Li [[Consey do Lingaedje francès, des Lingaedjes do Payis et des Politikes linwistikes]] a adjinçné ene note di politike linwistike pol termene 2024-2029. On l' pout lére [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=d8a2543d6181402ac83c6246d94601e743c06fb0&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPLNote_pol_ling_2024-2029-vf.pdf vaici]. Li pårteye pus e rapoirt avou l' walon [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=ce164340a6f16d3dd14220389920f9634f08fdbb&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPL-avis_init6_20240328.pdf est lijhåve et aberwetåve ciddé] == Dierinnès letes toûnreces del [[Federåcion Walonreye-Brussele]] == * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=1087b88c58 Lete do 10 di djun 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=4c7c850252 Lete do 15 di måss 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=d2b2012733 Lete do 20 d' decimbe 2023] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=7c6a446b6e Lete do 11 d' octôbe 2023] [https://objectifplumes.be/sabonner-a-la-lettre-dinfo-litterature-en-langues-regionales/#.YnTPm9PP1hE Po rçure ces letes la pa emile] == Scoles di Bive do bontins 2024 == [[Imådje:Scole Bive 07-11-23.jpg|thumb]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do bontins 2024. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-05-07_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 7 di may (scole pås scolîs)] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-30_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 30 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-23_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 23 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-16_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 16 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-09_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 9 d' avri] == Cåbaret walon a pårt == [[Imådje:Marchal Mostenne Jacot Vey Gouvi.ogg|thumb]] [[Limerlé]], dimegne 21 d’ avri, 4 eures di l’ après-nonne, såle « ''Périple en la demeure'' » (e fén mitan do viyaedje). Racsegnes: epona53@hotmail.com (047494 34 13). == Dierinnès emissions di «''Choûtoz one miète''» == C' est l' [[Schoûtez ene miete|emission e walon di Matélé (Rotchfoirt)]] * [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-ca-tchante-et-ca-rigole Avou Didier Boclinville & Dimitri François] == Novele waibe da Lorint Hendschel == [[Lorint Hendschel]] a replaidî ene [[waibe (Daegntoele)|waibe]] avou des noveas scrijhaedjes e walon. [https://amonlorint.wordpress.com/ Vo l' cial] == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme, c' est: «l' [[ecolodjeye]]» Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Divant li '''15 d' avri 2024''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19660 Loukîz cial] == Bates di scrijhaedjes e walon == * del veye di [[Tcheslet]] : ([[sistinme Feller]] oblidjî, 6 egzimplaires); divant l’ '''31 di måss''', a Aude Antoine rue A. Paganetti, 6280 Djerpene. * del veye d' [[El Lovire]] : (prôze, 5 egzimplaires); divant l’ '''15 di may''', a [[Christian Quinet]], 20 rue de la résistance, 7100 El Louviére. == Stadje po les scoleus do walon a Djeve == Po les scoleus et les scoleuses do walon, les 2, 3 et 4 d’ awousse 2024 di 9 e. å matén a 4 e. di l’ après-nonne. Radjoû : pavêye di [[Gramtene]], 70 a 5340 [[Få-les-Tombes]] ([[Djeve]]); apoirtez 50 uros; Racsegnes : [[Djowele Spierkel]] 081 57 04 61 emile: creeasbl@outlook.be == Wekene di Påke a Rdû == [[Imådje:Påke ås lives 22 Ridû stande walon.jpg|thumb|Wekene 2022, stande do walon]] Come tos ls ans, li « viyaedje ås lives » di [[Rdû]] si metrè so s’ trinte-deus po l' [[fôre ås lives]] des troes djoûs do [[wekene]] di [[Påke]] ('''31 di måss, 1î et deus d' avri 2024'''). Ciste anêye ci, les soces di waloneus åront ene plaece dizo on tchapistrea et n' divront nén payî leu plaece. Racsegnes : [[Dimitri François]], f.assurances@gmail.com == Scoles di Bive, ashyinne do bontins 2024 == Les mårdis 9, 16, 23 et 30 d' avri; scole pa les scolîs li 7 di may. Racsegnes: 061 51 16 14 == Fiesse ås lingaedjes walons 2024 == Li [[fiesse ås lingaedjes walons]] si ténrè a [[Tcheslet]] li semdi '''4 di may''', shuvou d' ene fiesse des tchansons e walon li dimegne 5. Racsegnes : 071 64 31 23. == [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] 2024 == {{!Ast}} Dierin djoû ripoirté å '''29 di fevrî 2024''' * on pris po ene pîce di teyåte (2500 €) :Evoyîz 6 egzimplaires divant l' (dierin djoû a Charmarke Osman Omar, 44 Boulevard Léopold II, 1080 Bruxelles. * on pris po on prumî scrijhaedje (500 €) :Evoyîz vosse [[pitit roman]] a l' adresse emile: <u>langues.regionales@cfwb.be</u> {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 Po saveur les ca et les ma] == Noveas lives e walon et sol walon == [[Imådje:Mostenne Joselyne Contes a rlaye.JPG|thumb]] [[Contes a rlaye (sovnances)|Contes a rlaye]] da [[Joselyne Mostenne]] L' otoresse a stî rçûte so «[[Schoûtez ene miete (emission)|Schoûtez ene miete]]». [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-du-theatre-wallon-et-la-loi-de-murphy Riwaitîz tote l' emission vaici] ---- [[Pitits mots do dimegne å matén (tecses)]] (da [[Émile Hesbois]]) <gallery> Hesbois_Emile_Mots.JPG </gallery> == Pordjet «sinteze do pårlaedje» e walon == {{fr}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Pitit_Prince/sinteze_paurlaedje_walon.pdf Esplikêyes sol pordjet] Gn a on stadjaire k' a cmincî a bouter e moes d' fevrî 2024. [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2820 Aprestaedjes] {{Berd}} == Inkete linwistike del Federåcion Walonreye-Brussele == Li Federåcion Walonreye-Brussele a fwait rexhe li rapoirt d' ès grande inkete linwistike. [https://statistiques.cfwb.be/fileadmin/sites/ccfwb/uploads/documents/Rapport_LRE_Version_finale.pdf On l' pout lére vaici] == Sudjets del copinreye di Tchårnoe-dlé-Harsin po 23-24 == {| class="wikitable" |+ Shijhes 2023-2024 |- ! Date !! Tinme |- | 19 di setimbe 23 || On ratake les [[scole]]s |- | 17 d' octôbe 23 || Åtoû des [[peme]]s, [[poere]]s et [[biyoke]]s |- | 21 di nôvimbe 23 || Uzaedjes dal [[Tossint]] |- | 19 di decimbe 23 || Les fiesses do moes d' [[decimbe]] |- | 26 di djanvî 24 || Al shijhe des [[anêyes 1950]] |- | 20 di fevrî 24 || [[Doûcès creyances]] |- | 19 di måss || [[Spots po-z anoncî l' tins]] |- | 16 d' avri || Li [[laecea]] |- | 21 di may || N a tot ki rvike / [[Legume]]s toumés e l' roviance |- | 18 di djun || [[Frutaedje]]s di prétins et d’ esté |} == Sincieus papîs so les noûmots == * On sincieus papî so les [[noûmots do walon]], sicrît pa [[Michel Francard]] (2023) est [http://lucyin.walon.org/guerni/doclinw/papii_nouumots_Francard.pdf lijhåve so l' Aberteke]. == Dierinnès videyos sol tévé waloncåzante == == {{HDVs}} == *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes 2023|Egurniyaedjes 2023]] *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes|Tos les egurniyaedjes]] h2cvxhknchnxb1xx99scxqoj4np1p1b 408929 408926 2024-10-27T08:58:15Z Lucyin 16 408929 wikitext text/x-wiki == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons 2025 == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme e 2025, ci srè: «li muzike et l' industreye del muzike». Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Ci côp ci, on pout eto evoyî des noûmots foû do tinme. Divant li '''15 d' avri 2025''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/bate-di-noumots-concours-de-neologismes Loukîz cial] == Walon scrît pås Walons del Wisconsene sol Wiccionaire == Dispu l' 26 d' octôbe 2024, li walon, come sicrît pa les [[Walons del Wisconsene]], a stî radjouté divins l' [[Wiccionaire]], tot cminçant pa l' årtike «[[Wikt:tehng|tehng]]» (tins). Categoreye-tchapea po les mots et ratourneures sicrîts e walon del Wisconsene: [[Wikt:Categoreye:Walon_scrît_e_sistinme_Wisconsene|Categoreye:Walon_scrît_e_sistinme_Wisconsene]]. Tos les mots e rfondou avou dedja ene cogne del Wisconsene dins l' hagnon «ortografeyes»: [https://wa.wiktionary.org/wiki/Sipeci%C3%A5s:Pages_li%C3%A9es/Modele:%3Dwis vaici]. Tos les mots ki rahoukèt on ptit motlî da [[Leonard Lampereur]]: [https://wa.wiktionary.org/wiki/Sipeci%C3%A5s:Pages_li%C3%A9es/Sourdant:Motl%C3%AE_L%C3%A9onard_Lampereur vaici]. == Scoles di Bive do waeyén-tins 2024 == [[Imådje:Bive sicole rifondou 2003 prof.jpg|thumb|la 21 ans d' çoula (prumirès scoles e moes d' octôbe 2003)]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do waeyén-tins 2024 si dinront so cwate seyances «å prof» (les 15, 22, 29 d' octôbe et l' 5 di nôvimbe). Adonpwis, n årè ene seyance «sicole pa les scolîs» li 12 di nôvimbe. Racsegnes: [[Aisse del tuzance]] di [[Bive]]: 061 511 614. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-15_Sicole_di_Bive.pdf cours do 15 d' octôbe] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-22_Sicole_di_Bive.pdf cours do 22 d' octôbe] == Djournêye SLLW a Djiblou == * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#djiblou Tchanson «Efants d' Djiblou»] * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#bwejhe Tchanson «Dji rmousse e coulot»] == Bate di pordjets scolincieus e walon == Ene noveaté : ene bate po prezinter on pordjet scolincieus (pedagodjike) e walon ki pout esse: * on scrinea scolincieus * on [[sillabusse (notes)|sillabusse]] * on cours (so papî u so les fis) Dierin djoû: '''18 di setimbe''' Les pondants et les djondants vaici : {{fr}} http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 == Live di ratournaedje e walon des powinmes da Maurice Carême == [https://www.relis-namurwes.be/doc/careme30.pdf Aberwetåve vaici] == Stadje po ls efants a Préle == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on novea stadje po ls efants a [[Åjhô-Préle]] a pårti do '''dimegne 6 d' octôbe''' (i gn årè 9 seyances). Racsegnes : 071 40 03 17 ubén ccaiseaupresles@hotmail.com {{fr}} [https://www.facebook.com/CentreCulturelDAiseauPresles/posts/pfbid0Y5hfduaec5dxC8qGa2Qdadc6fgHWWXmLXURvwiyUw1R7VNAU9awgugmD7KHSk4BJl Loukîz cial so Facebook] == Tosseusolsinne == [[Imådje:Tosseusolsinne Dimitri François wa cåze walon.jpg|thumb]] Li '''10 di nôvimbe''', a [[Transene]], a 3 eures di l' aprè-nonne, on [[tosseusolsinne]] da [[Dimitri François]] avou des novelès flåwes et des istweres come on n' è voet pus.  == Sol tévé walon-cåzante == [[Imådje:Henry Pierre 24.jpg|thumb|80px|[[Pierre Henry (waloneu)|Pierre Henry]] sol TVWC|left]] E 2024, el [[tévé waloncåzante]] a waitî d' fé ene miete did tot (teyåte, ripoirtaedje d' etrevéns e walon, tchanson, scole di walon). * '''(radjoutés e moes d' djulete)''' ** [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#zander Sovnances do cåbaret d' Limerlé (21 d' avri)] ** [https://rifondou.walon.org/sicole/00ac.php Sicolaedje so les dvancetes] * (metou so les fis e moes d' may) [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#dewez Libe powezeye] (tecse da [[Joseph Dewez]] lî al [[fiesse ås lingaedjes walons]] pa Pierre Henry) * (e moes d' måss) [https://lucyin.walon.org/teyaute/teyautewatv.php#pexhon Pîce di teyåte a Yon] == Ofe po on posse di copleu å Siervice des Lingaedjes do Payis == Li [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] cache après s' novea copleu. I fåt rinde si candidateure pol '''5 d' awousse'''. {{fr}} [https://recrutement.cfwb.be/detail-job/assistant-administratif-o7-he-marso-2024-003 Loukîz cial l' ofe pol posse] == Posteure avou on no e walon a Sambveye == [[Imådje:Èmon lès Tètâr di Fârjole plaque.JPG|thumb|Plake sol posteure]] Li 15 di djulete, li comene di [[Sambveye]] sitrima ene nouzome [[posteure]] da [[Jacques Servotte]] (''[[JS dèl Basse-Sambe]]'') metowe a [[Farjhole]] et ki poite on no e walon «Èmon lès [[tètâr di Fârjole]]». A ciste ocåzion la, li soce a-st eplaidî on gros live so si istwere (e francès avou bråmint do walon, [https://www.sambreville.be/loisirs/tourisme/curiosites/emon-les-tetar-di-farjole.pdf aberwetåve droci]). == Stadje po ls efants == [[Gwenaëlle Cappellin]] animrè on stadje po ls efants a [[Tchålerwè]] les '''3 et 4 d' awousse'''. {{fr}} [https://www.facebook.com/events/1623882271677438/ Loukîz cial so Facebook] == Stadje po-z aprinde a scoler l' walon == [[Imådje:Åboretom Spierkel wa bénvnowe.jpg|thumb|[[Joëlle Spierkel]] vos dit «bénvnowe» e si [[åborete]]]] Stadje pedagodjike emantchî po-z assaetchî ls efants aviè l’ walon, les '''2, 3 et 4 d’ awousse 2024''', di 9 eures å matén a 4 eures di l’ après-dinner, e l' [[åborete]] [[Joëlle Spierkel]], 70, pavêye di [[Gramtene]] (''Chaussée de Gramptinne'') a [[Få-les-Tombes]]. Racsegnes: 081/ 57 04 61; creeasbl@outlook.be. == Etaitixhmint sol rowe a Poitchrece (Dåvdisse) == [[Dimitri François]] animrè èn [[etaitixhmint sol rowe]] e walon al fiesse do [[shabot]] a [[Poitchrece-e-l'-Årdene]] li '''dimegne 14 di djulete'''. Cåzaedje e walon avou les djins ki pasnut, et recitaedje di ptitès [[fåve]]s. Î sont ossu ratindous po l' ecoraedjî: [[Pierre Theunis]], [[Didier Boclinville]] et [[Guy Mars]]. == Note di politike linwistike do Consey des lingaedjes == Li [[Consey do Lingaedje francès, des Lingaedjes do Payis et des Politikes linwistikes]] a adjinçné ene note di politike linwistike pol termene 2024-2029. On l' pout lére [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=d8a2543d6181402ac83c6246d94601e743c06fb0&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPLNote_pol_ling_2024-2029-vf.pdf vaici]. Li pårteye pus e rapoirt avou l' walon [https://www.culture.be/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&g=0&hash=ce164340a6f16d3dd14220389920f9634f08fdbb&file=fileadmin/sites/culture/upload/culture_super_editor/culture_editor/documents/Gouvernance_culturelle/Conseil_LF/CLPL-avis_init6_20240328.pdf est lijhåve et aberwetåve ciddé] == Dierinnès letes toûnreces del [[Federåcion Walonreye-Brussele]] == * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=1087b88c58 Lete do 10 di djun 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=4c7c850252 Lete do 15 di måss 2024] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=d2b2012733 Lete do 20 d' decimbe 2023] * [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=7c6a446b6e Lete do 11 d' octôbe 2023] [https://objectifplumes.be/sabonner-a-la-lettre-dinfo-litterature-en-langues-regionales/#.YnTPm9PP1hE Po rçure ces letes la pa emile] == Scoles di Bive do bontins 2024 == [[Imådje:Scole Bive 07-11-23.jpg|thumb]] Les lçons del [[sicole di rfondou walon d' Bive]], ashyinne do bontins 2024. * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-05-07_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 7 di may (scole pås scolîs)] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-30_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 30 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-23_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 23 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-16_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 16 d' avri] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-04-09_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 9 d' avri] == Cåbaret walon a pårt == [[Imådje:Marchal Mostenne Jacot Vey Gouvi.ogg|thumb]] [[Limerlé]], dimegne 21 d’ avri, 4 eures di l’ après-nonne, såle « ''Périple en la demeure'' » (e fén mitan do viyaedje). Racsegnes: epona53@hotmail.com (047494 34 13). == Dierinnès emissions di «''Choûtoz one miète''» == C' est l' [[Schoûtez ene miete|emission e walon di Matélé (Rotchfoirt)]] * [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-ca-tchante-et-ca-rigole Avou Didier Boclinville & Dimitri François] == Novele waibe da Lorint Hendschel == [[Lorint Hendschel]] a replaidî ene [[waibe (Daegntoele)|waibe]] avou des noveas scrijhaedjes e walon. [https://amonlorint.wordpress.com/ Vo l' cial] == Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons == Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme, c' est: «l' [[ecolodjeye]]» Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Divant li '''15 d' avri 2024''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be === {{HD}} === {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19660 Loukîz cial] == Bates di scrijhaedjes e walon == * del veye di [[Tcheslet]] : ([[sistinme Feller]] oblidjî, 6 egzimplaires); divant l’ '''31 di måss''', a Aude Antoine rue A. Paganetti, 6280 Djerpene. * del veye d' [[El Lovire]] : (prôze, 5 egzimplaires); divant l’ '''15 di may''', a [[Christian Quinet]], 20 rue de la résistance, 7100 El Louviére. == Stadje po les scoleus do walon a Djeve == Po les scoleus et les scoleuses do walon, les 2, 3 et 4 d’ awousse 2024 di 9 e. å matén a 4 e. di l’ après-nonne. Radjoû : pavêye di [[Gramtene]], 70 a 5340 [[Få-les-Tombes]] ([[Djeve]]); apoirtez 50 uros; Racsegnes : [[Djowele Spierkel]] 081 57 04 61 emile: creeasbl@outlook.be == Wekene di Påke a Rdû == [[Imådje:Påke ås lives 22 Ridû stande walon.jpg|thumb|Wekene 2022, stande do walon]] Come tos ls ans, li « viyaedje ås lives » di [[Rdû]] si metrè so s’ trinte-deus po l' [[fôre ås lives]] des troes djoûs do [[wekene]] di [[Påke]] ('''31 di måss, 1î et deus d' avri 2024'''). Ciste anêye ci, les soces di waloneus åront ene plaece dizo on tchapistrea et n' divront nén payî leu plaece. Racsegnes : [[Dimitri François]], f.assurances@gmail.com == Scoles di Bive, ashyinne do bontins 2024 == Les mårdis 9, 16, 23 et 30 d' avri; scole pa les scolîs li 7 di may. Racsegnes: 061 51 16 14 == Fiesse ås lingaedjes walons 2024 == Li [[fiesse ås lingaedjes walons]] si ténrè a [[Tcheslet]] li semdi '''4 di may''', shuvou d' ene fiesse des tchansons e walon li dimegne 5. Racsegnes : 071 64 31 23. == [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] 2024 == {{!Ast}} Dierin djoû ripoirté å '''29 di fevrî 2024''' * on pris po ene pîce di teyåte (2500 €) :Evoyîz 6 egzimplaires divant l' (dierin djoû a Charmarke Osman Omar, 44 Boulevard Léopold II, 1080 Bruxelles. * on pris po on prumî scrijhaedje (500 €) :Evoyîz vosse [[pitit roman]] a l' adresse emile: <u>langues.regionales@cfwb.be</u> {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=19487 Po saveur les ca et les ma] == Noveas lives e walon et sol walon == [[Imådje:Mostenne Joselyne Contes a rlaye.JPG|thumb]] [[Contes a rlaye (sovnances)|Contes a rlaye]] da [[Joselyne Mostenne]] L' otoresse a stî rçûte so «[[Schoûtez ene miete (emission)|Schoûtez ene miete]]». [https://www.matele.be/choutoz-one-miete-du-theatre-wallon-et-la-loi-de-murphy Riwaitîz tote l' emission vaici] ---- [[Pitits mots do dimegne å matén (tecses)]] (da [[Émile Hesbois]]) <gallery> Hesbois_Emile_Mots.JPG </gallery> == Pordjet «sinteze do pårlaedje» e walon == {{fr}} [http://lucyin.walon.org/tchanson/odio/Pitit_Prince/sinteze_paurlaedje_walon.pdf Esplikêyes sol pordjet] Gn a on stadjaire k' a cmincî a bouter e moes d' fevrî 2024. [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2820 Aprestaedjes] {{Berd}} == Inkete linwistike del Federåcion Walonreye-Brussele == Li Federåcion Walonreye-Brussele a fwait rexhe li rapoirt d' ès grande inkete linwistike. [https://statistiques.cfwb.be/fileadmin/sites/ccfwb/uploads/documents/Rapport_LRE_Version_finale.pdf On l' pout lére vaici] == Sudjets del copinreye di Tchårnoe-dlé-Harsin po 23-24 == {| class="wikitable" |+ Shijhes 2023-2024 |- ! Date !! Tinme |- | 19 di setimbe 23 || On ratake les [[scole]]s |- | 17 d' octôbe 23 || Åtoû des [[peme]]s, [[poere]]s et [[biyoke]]s |- | 21 di nôvimbe 23 || Uzaedjes dal [[Tossint]] |- | 19 di decimbe 23 || Les fiesses do moes d' [[decimbe]] |- | 26 di djanvî 24 || Al shijhe des [[anêyes 1950]] |- | 20 di fevrî 24 || [[Doûcès creyances]] |- | 19 di måss || [[Spots po-z anoncî l' tins]] |- | 16 d' avri || Li [[laecea]] |- | 21 di may || N a tot ki rvike / [[Legume]]s toumés e l' roviance |- | 18 di djun || [[Frutaedje]]s di prétins et d’ esté |} == Sincieus papîs so les noûmots == * On sincieus papî so les [[noûmots do walon]], sicrît pa [[Michel Francard]] (2023) est [http://lucyin.walon.org/guerni/doclinw/papii_nouumots_Francard.pdf lijhåve so l' Aberteke]. == Dierinnès videyos sol tévé waloncåzante == == {{HDVs}} == *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes 2023|Egurniyaedjes 2023]] *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes|Tos les egurniyaedjes]] 6jo69s1xufk8u15m7k9bo7eb22t83hh 0 31954 408913 407812 2024-10-26T17:41:40Z Lucyin 16 /* Istwere do pordjet */ 408913 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Waitroûlêye wiccionaire setimbe 2020.jpg|thumb|prezintaedje e 2020]] Li '''Wiccionaire''', c' est on spepieus [[motî]] do lingaedje [[walon]] del grande [[waibe (Daegntoele)|waibe]] "Wiktionary", des [[Wikipedia]]. Come so èn [[esplicant motî]], gn a les esplikêyes des mots. <gallery> Wiccionaire 5000 årtikes.jpg|5000 årtikes, e 2010 Wiccionaire 11000 årtikes.JPG|11.000 årtikes e 2014 Wiccionaire 16002 årtikes.JPG|16.000 årtikes, e 2015 </gallery> == Contnou == Come so on [[franwal]], gn a les ratournaedjes e francès, mins eto dins tos les lingaedjes k' on vout. On pout åjheymint passer so les ôtes wiccionaires, po saveur les ca et les ma des ratournas dins leu langue di provnance. Come dins l' [[DTW]], i gn a, sovint, les sourdants des mots e [[sistinme Feller]] dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. Come dins l' [[esplicant motî do walon]], gn a les [[aparintaedje (linwince)|parintaedjes]], les [[omonimeye]]s, les [[sinonimeye]]s, pwaires minimom, et hay vos nd åroz. Come dins sacwants spepieus motîs ([[motî da Haust]], [[Motî d' Bastogne]], [[Motî da Villers|Motî da Villers, replaidî pa Lechanteur]]) gn a-st avou, les [[etimolodjeye]]s des mots, pacô avou l' rahouca dins l' [[Motî etimolodjike da von Wartburg]]. Come dins les [[ALW]] n a eto les prononçaedjes des mots e-n [[AFE]]. == Istwere do pordjet == L' interface do Wiccionaire a stî enondêye pa des bouteus, nén cnoxhous di tos tchamps payis e 2005-2006. Les scrijhaedjes e walon ont-st ataké li [[21 di djanvî]] 2008. C' est [[Lucyin Mahin]] k' as-st escourci l' cayet, cwan des ôtes [[wikipedyisse]]s did foû payis lyi ont mostré ki l' [[esplicant motî do walon]] sereut bråmint diswalpé lavola. Li walon come scrît pa les [[Walons del Wisconsene]] a stî radjouté li 16 d' octôbe 2024, avou l' årtike «[[Wikt:tehng|tehng]]» (tins). == Sourdants po les fråzes == Sacwants lives ont stî raspepyîs åd fwait des fråzes k' i gn a dvins. Metans: {{Lka}} [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?p=8415#8415 Berdelaedjes] == Hårdêye difoûtrinne == * [[wikt:Mwaisse_p%C3%A5dje|Mwaisse pådje do Wiccionaire]] [[Categoreye:Motîs walons]] [[Categoreye:Waibes e walon]] [[Categoreye:Motîs walons so les fis]] 2kzvbdrrxwxivu4fkmoqc8nlf7n7ese 408914 408913 2024-10-26T17:45:54Z Lucyin 16 408914 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Waitroûlêye wiccionaire setimbe 2020.jpg|thumb|prezintaedje e 2020]] Li '''Wiccionaire''', c' est on spepieus [[motî]] do lingaedje [[walon]] del grande [[waibe (Daegntoele)|waibe]] "Wiktionary", des [[Wikipedia]]. Come so èn [[esplicant motî]], gn a les esplikêyes des mots. <gallery> Wiccionaire 5000 årtikes.jpg|5000 årtikes, e 2010 Wiccionaire 11000 årtikes.JPG|11.000 årtikes e 2014 Wiccionaire 16002 årtikes.JPG|16.000 årtikes, e 2015 </gallery> == Contnou == Come so on [[franwal]], gn a les ratournaedjes e francès, mins eto dins tos les lingaedjes k' on vout. On pout åjheymint passer so les ôtes wiccionaires, po saveur les ca et les ma des ratournas dins leu langue di provnance. Come dins l' [[DTW]], i gn a, sovint, les sourdants des mots e [[sistinme Feller]] dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. Come dins l' [[esplicant motî do walon]], gn a les [[aparintaedje (linwince)|parintaedjes]], les [[omonimeye]]s, les [[sinonimeye]]s, pwaires minimom, et hay vos nd åroz. Come dins sacwants spepieus motîs ([[motî da Haust]], [[Motî d' Bastogne]], [[Motî da Villers|Motî da Villers, replaidî pa Lechanteur]]) gn a-st avou, les [[etimolodjeye]]s des mots, pacô avou l' rahouca dins l' [[Motî etimolodjike da von Wartburg]]. Come dins les [[ALW]] n a eto les prononçaedjes des mots e-n [[AFE]]. == Istwere do pordjet == L' interface do Wiccionaire a stî enondêye pa des bouteus, nén cnoxhous di tos tchamps payis e 2005-2006. Les scrijhaedjes e walon ont-st ataké li [[21 di djanvî]] 2008. C' est [[Lucyin Mahin]] k' as-st escourci l' cayet, cwan des ôtes [[wikipedyisse]]s did foû payis lyi ont mostré ki l' [[esplicant motî do walon]] sereut bråmint diswalpé lavola. Li walon come sicrît pa les [[Walons del Wisconsene]] a stî radjouté li 16 d' octôbe 2024, avou l' årtike «[[Wikt:tehng|tehng]]» (tins). == Sourdants po les fråzes == Sacwants lives ont stî raspepyîs åd fwait des fråzes k' i gn a dvins. Metans: {{Lka}} [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?p=8415#8415 Berdelaedjes] == Hårdêye difoûtrinne == * [[wikt:Mwaisse_p%C3%A5dje|Mwaisse pådje do Wiccionaire]] [[Categoreye:Motîs walons]] [[Categoreye:Waibes e walon]] [[Categoreye:Motîs walons so les fis]] eqpghqiemvd6fhpp3dlmttp9u40053k 0 32505 408936 357385 2024-10-27T10:40:28Z Lucyin 16 408936 wikitext text/x-wiki {{Omonimeye}} {{Wiccionaire|gåre}} * Eståcion di rôlants éndjins ** [[gåre di trén]] ** [[otobusse|gåre d' otobusse]] ** [[tacsi|gåre di tacsi]] * Wårdeu ** [[gåre di tchesse]] ** [[gåre di bwès]] ** [[gåre pårticulî]] ** [[gåre-tchampete]] falloqxkls4r6ye1t2ox1wg1425cigb 0 37930 408911 396593 2024-10-26T16:48:21Z Lucyin 16 /* Djivêye di ses fimes */ 408911 wikitext text/x-wiki [[File:Istasse Xavier di cresse.jpg|thumb|(e 2013)]] '''Xavier Istasse''' (riwalnijhåve, '''Zavî Istasse'''), c' est on [[fjheu d' fimes]] [[Walonreye|walon]]. I fwait des [[fimes di racsegne]]. Sacwants did zels leynut cåzer des djins e [[walon]], avou on [[sortitraedje]] e francès. == Djivêye di ses fimes == * Les Walons del Wisconsene (''Les Wallons du Wisconsin'') : motoit li dierin filmaedje des [[Walons del Wisconsene]] ki djåzént co l' [[walon]]. Et rexhe on [[DVD]] ey on live, avou [[Françoise Lempereur]].<ref>Françoise Lempereur et Xavier Istasse, ''Les Wallons du Wisconsin, nos cousins d'Amérique ont immigré il y a 150 ans'', Eplaidreyes SPW, Nameur, 2011 (ISBN 978-2-9540045-1-8).</ref> * Les djins d' Mouze * [[Li langue åd dibout del linwe (fime)|Li langue åd dibout del linwe]] (''Le bout de la langue''), rexhou e [[2015]], k' esplike li disparexhaedje do walon, avou bråmint des passaedjes walon-cåzants. * L' [[otocanon]] bedje avou l' årmêye rûsse. <gallery> Pormoennåde troufreye Djowele filmêye3.jpg|Filmaedje pol "dbout del linwe" a [[Libin]] Pormoennåde troufreye Djåke filmé.jpg|pareymint Zavî filmeu3.jpg|Filmaedje pol "dbout del linwe" å [[Marok]] </gallery> == Sourdants == <references/> {{Commonscat|Xavier Istasse}} [[Categoreye:Fijheus d' fimes e walon]] [[Categoreye:Fijheus d' fimes]] ocr2t8h8wbo6pbxbxbzkhxrqzfx7fy0 0 41711 408928 393099 2024-10-27T08:14:35Z 109.140.184.69 rif. magnxhon 408928 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} [[Imådje:Triticum aestivum bran close up, tarwe zemelen (1).jpg|thumb]] Li '''laton''', ou pus coranmint '''les latons''' (on dit eto des '''grus''')&nbsp;, c' est les pus gros des restants do molaedje ki rexhèt del [[boultreye]]. Après les latons, on rsaetche co les [[raboulets]] po-z aveur del [[fleur (farene)|fleur]]. == Uzaedjes == === amagnî po les biesses === Come [[tchevixhance]] po les biesses, il ont l' advintaedje d' aveur co assez bén d' [[proteyene]]s. Divant les alimints d' comiece, il estént rcwerous po nouri les [[vatches laeçreces]]. Sifwaitmint po les [[poyes ponresses]]. Et copurade po les [[pourcea]]s, dinltins dins les cabolêyes. I gn a co del [[filasse (pårteye di tote plante)|filasse]] divins, ey adon, ça convént bén ås [[robete]]s. Dins les amagnîs foirt nourixhants ([[polets d' poytreye]]), on n' è dvreut pont mete. === Come riméde === Les latons ont siervou po bråmint des rmédes. On fjheut on bagn ås latons po-z adoûci les [[egzema]]s. On tchåféve on ptit saetch di laton po les mås d' dints ou d' vinte (pol mete sol plaece ki fwait må). Po les mås d' vinte, on conseye co di magnî des latons. Il apoirtèt del filasse ki manke sovint dins les ritches magnxhons avou bråmint do blanc pwin et del [[tchå]]. I vont insi esse des essaitchants pol [[magnant må do gros boyea]]. === Ôtes uzaedjes === On ls eployive po bôrer des [[pope]]s. [[Categoreye:Amagnîs po les biesses]] [[Categoreye:Médyince]] [[Categoreye:Mônreye]] 2x1q0n7un6c2xeqfp37gadkjt8i2p5g 0 46553 408927 397038 2024-10-27T08:13:32Z 109.140.184.69 rif. magnxhon 408927 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Bons camaerådes.jpg|thumb|Coviete]] '''Les bons camaerådes''' (''Lès Bons Camarådes''), c' est on [[live d' imådjes]] des eplaidreyes "Flammarion", fwait so ene [[fåve di djåzantès biesses]] da Paul-François, rituzé d' après ene paskeye da Fang Yi-K'Iun, et [[live d' imådjes e walon|rmetowe e walon]] pa "Fré Djhan"<ref>Motoit nén on mimbe do [[Club walon d' Måmdiy]], ca i n' est nén dins l' djivêye oficire des frés do [[Club walon d' Måmdey]] ([[Li vî Sprawe]], l° 50, 2000, p. 12-14).</ref> e [[1981]], dins l' [[coleccion di lives e walon|coleccion]] «Nos ptits efants». Li live est enimådjî pa Gerda. ISBN 2-87011-004-9 == Contnou == I [[nive]]. Li ptite [[robete]] n' a pus rén a magnî. Ele rexhe et va cweri on magnxhon divant l' ouxh. Tchance eto, ele tome so deus belès rodjès [[raecene (plante)|raecenes]], ossu grosses ki des [[betråle]]s. Elle endè magne ene, et esse ripaxhowe. Cwè fé avou l' ôte. Si bon cour lyi dit d' el poirter å ptit [[tchvå]], si vijhén. Mins i n' est nén la. Ele drouve li poite, el mete sol tåve et court evoye. Li ptit tchvå, lu avou, est evoye cweri après d' l' amagnî. Et il a trové on bea gros [[navea]] blanc et violé. El magne. I n' a pus fwin. I rintere e s' måjhon... et vey li raecene. Avou les [[waye]]s dins l' nive, i sait bén k' c' est l' grijhe robete. Come il est guedé, i tuze a poirter l' raecene a s' vijhén li ptit bedot... ki n' est nén la, pask' il est evoye cweri a magnî. Lu a trové ene [[cabu|rodje djote]] bén catcheye dizo l' nivaye, et a fwait cråsse eurêye. Cwand i rarive e s' cahoute, et vey li raecene, i n' trouve rén d' mî a fé ki del poirter å [[tchivroû]]... ki (minme djeu) el va repoirter al robete. Vola kimint fjhèt les bons camaerådes. ==Sourdant== [[Categoreye:Lives d' imådjes e walon]] bt6xzbuko2prqyc2omyn94b5ve83ywx 0 50113 408943 385729 2024-10-27T11:56:57Z Èl-Gueuye-Noere 17076 408943 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Lèyon Degrelle ? on fré !''}} [[Imådje:Mignolet Degrelle on fré.png|thumb]] '''Leyon Degrele, on fré''', c' est on [[live]] e walon sicrît e [[1937]] pa [[Djôzef Mignolet]], so [[Leyon Degrele]], a môde di louwandje po ene djin k' i shonne foirt admirer. I fwait 82 pådjes. C' est l' seul live e walon so on sudjet [[politike]] foirt margayiveus di ces trevéns la. Il a stî eplaidî ås [[edicions Rex]], a [[Brussele (veye)|Brussele]].<ref>sicrît e walon «Brussèles».</ref>. Il est dicåçté al feye da Degrele, Chantal. == Cotoû do scrijhaedje == Il a stî scrît divant les [[Recsisse#Vôtaedjes_di_1939|vôtaedjes di 1939]], po fé del riclame po Degrelle. == Kitaeyaedje do live == * Ås léjheus (p. 9-11): i djåze di tos les léjheus ki n' veyèt nén voltî Degrelle, pu dire k' il ont toirt, mins a môde di vantaedje nén espliké. * L' [[Årdene]] (p. 13-15): discrijhaedje powetike di l' Årdene, ki finit pa on loucaedje admiriveus des Årdinwès, discrîts come «''tiestous, des coraedjeus, des foirts, ki rén n' fwait rescouler''»… po dire ki «''c' est å mitan d' djins pareys, fleur di Walons et d' bons péres, ki Leyon Degrele a veyou l' djoû.''» * Li famile (p. 17-19): djåze romanticmint do pa et del mame da Degrele, dins leu måjhon a [[Bouyon]]. * L' efant (p. 21-23) si ptite efance. * Des aiyes (p. 25-29) ses umanités. * L'univiersité (p. 31-33): si buze a Nameur, et ses 7 anêyes a Lovén. C' est la k' Djôzef Mignolet el va rescontrer: :''La, dji l' a veyou a l' ouve, ca l' franke camaerådreye ki m' loye a lu po todi est bén pus viye ki [[Rex]]. * Li Walon (p. 37-47): corwaitaedje do live da Degrelle so [[Louwis Boumål]], on nåcionålisse walon anti-flamind. Come Mignolet å cmince: :''L' oteur walon ki dj' so (…) s' a batou tote si veye disconte les Flaminds. Cisse bataye la m' avizéve on dvwer et dj' a fwait di m' mî dijh ans å long. :Mins i va rtourner cazake: :''Dispoy li recsisse, dji ricnoxhe ki dji m' a trompé. … == Pî-note == [[Categoreye:Lives e walon]] [[Categoreye:Politike bedje]] nqii1rmcy41yuxf90qoccpg5kes7zh6 0 50261 408944 385146 2024-10-27T11:57:32Z Èl-Gueuye-Noere 17076 408944 wikitext text/x-wiki {{po|Boumål|Boumål (discramiaedje)}} [[Imådje:20100713 liege06.JPG|thumb|Monumint a Lidje a s' memwere]] '''Louwis Boumål'''<ref>Ortografyî «Louis Boumål» pa [[Djôzef Mignolet]] dins s' live , [[Degrele, on fré]], p. 37.</ref>, oficirmint, '''Louis Boumal''', c' est on scrijheu e francès ki bouta po l' Walonreye. Il a skepyî a [[Lidje (veye)|Lidje]] li [[11 di may]] [[1890]] ey a morou sol front d' l' Izer li [[11 d' octôbe]] [[1918]] (on moes divant l' fén del [[guere 1914-1918]]). == Si ouve == Il esteut on nåcionålisse walon, dicipe do Francès [[Tchåle Mauras]]. Si ouve a stî corwaiteye dins on live ki [[Leyon Degrele]] sicrijha a 20 ans, k' il esteut studiant a [[Lovén]], «''Méditation sur Louis Bomal''» (1926).<ref>[[Joseph Mignolet]], come cial ådzeu.</ref> == Sourdants == [[Categoreye:Bouteus pol Walonreye|Boumål]] [[Categoreye:Sicrijheus e francès|Boumål]] [[Categoreye:Rilomés Walons|Boumål]] a2zmyfx04cunkba95amd03950huuava 0 53326 408912 2024-10-26T17:05:12Z Scribus electronicus 19347 Ahivaedje 408912 wikitext text/x-wiki '''Léonard Lampreur''', c' e-st on walon do Wisconsene k' a veyou l' djoû e [[1937]] et a morou e [[2010]]. Di s' mestî il esteut cinsî et l' tchåfeu d' busse. So l' coûsse di s' tins libe, il a-st ossu fé eredjistrer sacwantès dvizes et emantchî on hagnon d' motî avou ene djivêye di mots d' ene dijhinne di pådjes. == {{HD}} == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{Wikisourd-sicrijheus}} == Sourdant == [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Lampereur, Léonard]] [[Categoreye:Walons do Wisconsene|Lampereur, Léonard]] l8z4i84uraqznpeq2w5y28xwl45puxt 408918 408912 2024-10-26T18:42:32Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[Léonard Lampereur]] viè [[Leonard Lampereur]] 408912 wikitext text/x-wiki '''Léonard Lampreur''', c' e-st on walon do Wisconsene k' a veyou l' djoû e [[1937]] et a morou e [[2010]]. Di s' mestî il esteut cinsî et l' tchåfeu d' busse. So l' coûsse di s' tins libe, il a-st ossu fé eredjistrer sacwantès dvizes et emantchî on hagnon d' motî avou ene djivêye di mots d' ene dijhinne di pådjes. == {{HD}} == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{Wikisourd-sicrijheus}} == Sourdant == [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Lampereur, Léonard]] [[Categoreye:Walons do Wisconsene|Lampereur, Léonard]] l8z4i84uraqznpeq2w5y28xwl45puxt 408920 408918 2024-10-26T18:44:47Z Lucyin 16 408920 wikitext text/x-wiki '''Leonard Lampreur''', c' e-st on walon do Wisconsene k' a veyou l' djoû e [[1937]] et a morou e [[2010]]. Di s' mestî il esteut cinsî et l' tchåfeu d' busse. So l' coûsse di s' tins libe, il a-st ossu fé eredjistrer sacwantès dvizes et emantchî on hagnon d' motî avou ene djivêye di mots d' ene dijhinne di pådjes. == {{HD}} == <!--* {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}}--> == Sourdant == [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Lampereur, Léonard]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|Lampereur, Léonard]] 57y7p2bujxqpsk8q04qqrmw3o0mqcmm 408921 408920 2024-10-26T18:46:42Z Lucyin 16 408921 wikitext text/x-wiki '''Leonard Lampreur''', c' e-st on [[Walon del Wisconsene]] k' a veyou l' djoû e [[1937]] et k' a morou e [[2010]]. Di s' mestî il esteut cinsî et l' tchåfeu d' busse. So l' coûsse di s' tins libe, il a-st ossu fé eredjistrer sacwantès dvizes et emantchî on [[motlî]] avou ene djivêye di mots d' ene dijhinne di pådjes. Cist ovraedje la est rprins sol limero '''[C74]''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == {{HD}} == <!--* {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}}--> == Sourdant == [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Lampereur, Léonard]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|Lampereur, Léonard]] oww02957nysnuspokzoiazfe3s933kp 408922 408921 2024-10-26T18:47:07Z Lucyin 16 408922 wikitext text/x-wiki '''Leonard Lampreur''', c' est on [[Walon del Wisconsene]] k' a veyou l' djoû e [[1937]] et k' a morou e [[2010]]. Di s' mestî il esteut cinsî et l' tchåfeu d' busse. So l' coûsse di s' tins libe, il a-st ossu fé eredjistrer sacwantès dvizes et emantchî on [[motlî]] avou ene djivêye di mots d' ene dijhinne di pådjes. Cist ovraedje la est rprins sol limero '''[C74]''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == {{HD}} == <!--* {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}}--> == Sourdant == [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Lampereur, Léonard]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|Lampereur, Léonard]] rbt87xxxnb78oolvixtsbp42kfzgg18 408923 408922 2024-10-26T18:47:34Z Lucyin 16 408923 wikitext text/x-wiki '''Leonard Lampreur''', c' est on [[Walon del Wisconsene]] k' a veyou l' djoû e [[1937]] et k' a morou e [[2010]]. Di s' mestî il esteut [[cinsî]] et l' tchåfeu d' busse. So l' coûsse di s' tins libe, il a-st ossu fé eredjistrer sacwantès dvizes et emantchî on [[motlî]] avou ene djivêye di mots d' ene dijhinne di pådjes. Cist ovraedje la est rprins sol limero '''[C74]''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == {{HD}} == <!--* {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}}--> == Sourdant == [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Lampereur, Léonard]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|Lampereur, Léonard]] 9je2hm7cf6auemt1yjgnd3g2zzel0r1 408938 408923 2024-10-27T11:02:26Z Lucyin 16 408938 wikitext text/x-wiki '''Leonard Lampreur''', c' est on [[Walon del Wisconsene]] k' a veyou l' djoû e [[1937]] et k' a morou e [[2010]]. Di s' mestî il esteut [[cinsî]] et l' tchåfeu d' busse. So l' coûsse di s' tins libe, il a-st ossu fé eredjistrer sacwantès dvizes et emantchî on [[motlî]] avou ene djivêye di mots d' ene dijhinne di pådjes. Cist ovraedje la est rprins sol limero '''[C74]''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == {{HD}} == * {{en}} [https://ohms.library.wisc.edu/viewer.php?cachefile=BelgOHll1-1.xml Waibe avou Leonard Lampereur k' î djåze e walon] == Sourdant == [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Lampereur, Léonard]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|Lampereur, Léonard]] 3oeqg1jk6wwoqz3n5nx1wz3ujwkxm1w 408939 408938 2024-10-27T11:02:49Z Lucyin 16 408939 wikitext text/x-wiki '''Leonard Lampreur''', c' est on [[Walon del Wisconsene]] k' a veyou l' djoû e [[1937]] et k' a morou e [[2010]]. Di s' mestî il esteut [[cinsî]] et l' [[tchåfeu]] d' busse. So l' coûsse di s' tins libe, il a-st ossu fé eredjistrer sacwantès dvizes et emantchî on [[motlî]] avou ene djivêye di mots d' ene dijhinne di pådjes. Cist ovraedje la est rprins sol limero '''[C74]''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == {{HD}} == * {{en}} [https://ohms.library.wisc.edu/viewer.php?cachefile=BelgOHll1-1.xml Waibe avou Leonard Lampereur k' î djåze e walon] == Sourdant == [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Lampereur, Léonard]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|Lampereur, Léonard]] hc3c2yupvflgv098j6k1io31izk9eot 408940 408939 2024-10-27T11:04:08Z Lucyin 16 408940 wikitext text/x-wiki '''Leonard Lampreur''', c' est on [[Walon del Wisconsene]] k' a veyou l' djoû e [[1937]] et k' a morou e [[2010]]. Di s' mestî il esteut [[cinsî]] et l' [[tchåfeu]] d' busse. So l' coûsse di s' tins libe, il a-st ossu fé eredjistrer sacwantès dvizes et emantchî on [[motlî]] avou ene djivêye di mots d' ene dijhinne di pådjes. Cist ovraedje la est rprins sol limero '''[C74]''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == {{HD}} == * {{en}} [https://ohms.library.wisc.edu/viewer.php?cachefile=BelgOHll1-1.xml Waibe avou Leonard Lampereur k' î djåze e walon] [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Lampereur, Léonard]] [[Categoreye:Walons del Wisconsene|Lampereur, Léonard]] 0osyruf862jnoinq9h2i6iymhkt7wdh 0 53327 408919 2024-10-26T18:42:32Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[Léonard Lampereur]] viè [[Leonard Lampereur]] 408919 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[Leonard Lampereur]] o0h8ystl70apo5b4w8s51p98dfad59m