Wikipedia wawiki https://wa.wikipedia.org/wiki/Mwaisse_p%C3%A5dje MediaWiki 1.44.0-wmf.1 first-letter Media Sipeciås Copene Uzeu Uzeu copene Wikipedia Wikipedia copene Imådje Imådje copene MediaWiki MediaWiki copene Modele Modele copene Aidance Aidance copene Categoreye Categoreye copene TimedText TimedText talk Module Discussion module Sujet 0 951 409063 406746 2024-11-01T18:44:20Z Lionel June 8941 /* Sitroetès plakes */ 409063 wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Etrevéns == === A vey avou l' walon === [[Imådje:mayence_pluctaedjes.jpg|thumb|Coviete do live da Robert Mayence]] [[Imådje:Paquet Yves Poude di vî tchinisse coviete.JPG|thumb|sitroete plake [[Yves Paquet]]]] ==== Lives e walon ==== [[Lives e walon]] ki vudît ciste anêye la : * [[Charlote.com (roman)|Ch@rlote.com]] ([[Lucien Somme]]) * [[Come ene sacwè e l' air (tecses)|Come ene sacwè e l' air]] ([[Maggy Frisée]]) * [[D' oraedje en airdiè (arimeas)|D' oraedje en airdiè]] ([[David André]]) * [[Dierinne aroke (tecses)|Dierinne aroke]] ([[Amanda Dechamps]]) * [[Eve et Adam (arimeas)|Eve et Adam]] ([[Roger Foulon]]) * [[L' ouxh å lådje (roman)|L' ouxh å lådje]] ([[Chantal Denis]]) * [[Li dierin des catîs (roman)|Li dierin des catîs]] ([[Lucien Somme]]) * [[Li moirt do Blanc Matî (prôze-powezeye)|Li moirt do Blanc Matî]] ([[Joseph Bodson]]) * [[Pluctaedje (tecses)|Pluctaedje]] da [[Robert Mayence]]) * [[Tot fjhant betchî l' cok (noveles)|Tot fjhant betchî l' cok]] ([[Bernard Louis]]) * Tome 3 di [[Cåzans walon (lives)|Cåzans walon]] (tecses d' après [[l' Tchestea]] rashonnés pa [[Raymond Mouzon]], eplaidîs après s' moirt). ==== Spectåke ==== [[Spectåke son et loumire]] avou do walon : [[Tchantchès raconte Lidje (spectåke)]] (avou l' tchanson e walon «[[Li cité d' mes sondjes (tchanson)]]» da [[Jean-Denys Boussart]]). ==== Sitroetès plakes ==== * «[[Del poûde di vî tchinisse (sitroete plake)|Dè l'poûde di vîy tchinis']]», cwate emissions da [[Ive Påket]] so les [[Walons del Wisconsene]]. * ''[[Œuvres poétiques wallonnes (plakes)|Œuvres poétiques wallonnes]]'' di [[Jean Guillaume]] (on scrinea d' troes plakes) === A vey avou l' Walonreye === E l' Walonreye, il a fwait [[waernu]] tins do moes d' [[awousse]] : ça a stî l' anêye des cwate soleas (did la li tite do [[roman e walon]] da [[Lucyin Somme]] ki vudrè e 2007, [[L' anêye des cwate soleas (roman)|L' anêye des cwate soleas]]). === Ôtes etrevéns === * [[1î d' djanvî]]: [[Luíz Inácio Lula Da Silva]] divént li 37inme prezidint do [[Braezi]] (2003-2007). * [[1î d' djanvî]]: [[Pascal Couchepin]] divént l' prezident del [[Swisse]]. * [[1î d' fevrî]]: Esplôzaedje del cir-naivete Columbia cwand c' est k' ele rivneut so Tere. * [[1î d' fevrî]]: Intrêye en aplicåcion do [[traité d' Nice|traité d'&nbsp;Nice]]. * [[20 d' måss]]: Les [[Estats Unis]] bombårdèt ey evayi l' [[Irak]]. * do [[8 d' awousse|8]] å [[10 d' awousse]]: grand rapoûlaedje ôte-mondialisse di 300.000 djins sol platea do [[Larzac]] ([[France]]). * [[25 d' awousse]]: Lançmint do telescope sipåciål infrarodje a pårti di Cap Canaveral ([[Floride]], [[Estats Unis]]) * [[15 di setimbe]]: prezintaedje del [[Afitcha pol Walonreye esse mwaisse di s' tuzance, di ses scoles et di ses sincieusès rcwerances|Afitcha pol Walonreye esse mwaisse di s'&nbsp;tuzance, di ses scoles et di ses sincieusès rcwerances]] divant l'&nbsp;prezidint do [[Pårlumint walon]] * [[21 di setimbe]]: Li [[sonde Galileo]] est språtchêye sol surface di [[Djupiter (planete)|Djupiter]]. == Ont vnou å monde ciste anêye la == == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[Roger Prigneaux]] * [[Robert Vanorlé]] * [[Michel Dricot]] * [[13 di nôvimbe]] : [[Albert Doppagne]] === Ôtès djins === * [[12 di djanvî]]: [[Leopoldo Galtieri]], ancyin dictateur årdjintin * [[12 di måss]]: [[Zoran Djindjic]], prumî-minisse del Serbeye, est assassiné * [[23 d' may]]: [[Jean Yanne]], acteur eyet reyalizateu francès * [[28 di may]]: [[Ilya Prigogine]], pris nobel di Tchimeye e [[1977]] * [[12 di djun]]: [[Gregory Peck]], acteur estazunyin * [[13 di djun]]: [[Guy Lux]], animateu eyet produjheu di televuzion francès * [[1î d' djulete]]: [[Gcao Coma]], cinsî et acteur namibyin (eto cnoxhou come N!xau) * [[4 di djulete]]: [[Barry White]], tchanteu estazunyin * [[12 di djulete]]: [[Benny Carter]], sacsofonisse di djazz estazunyin * [[14 di djulete]]: [[Compay Segundo]], tchanteu cubin * [[1î d' awousse]]: [[Marie Trintignant]], actresse francesse * [[16 d' awousse]]: [[Idi Amin Dada]], ancyin prezidint di l'&nbsp;[[Ouganda]] * [[21 d' awousse]]: [[Wesley Willis]], muzicyin estazunyin * [[30 d' awousse]]: [[Charles Bronson]], acteur estazunyin * [[8 di setimbe]]: [[Leni Riefenstahl]], fijheuse di films eyet fotografresse almande * [[9 di setimbe]]: [[Edward Teller]], askepieu del [[bombe atomike|bombe H]] estazunyinne. * [[11 di setimbe]]: [[Anna Lindh]], ministresse suwedwesse est assassinêye * [[19 d' octôbe]]: [[Alija Izetbegovic]], ancyin prezidint del [[Bosneye]] [[Categoreye:Date]] pnrxp90yvvcbeldzjlka8c1fpon11nf 0 1879 409086 377209 2024-11-01T22:55:35Z Lionel June 8941 /* Etrevéns a vey avou l' walon eyet l' Walonreye */ 409086 wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Ça s' a passé ciste anêye la == === Etrevéns a vey avou l' walon eyet l' Walonreye === ==== Walon ==== [[Imådje:Heymans_troos_sol_bele.jpg|thumb|Coviete do live da Dominique Heymans]] [[Lives e walon]] ki vudît ciste anêye la : * [[Motî da Stasse]] * [[Li batreye des cwate vints (roman)|Li batreye des cwate vints]] ([[Lucien Mahin]]) * [[Joseph Durbuy et Géo Warzée (tecses)|Joseph Durbuy et Géo Warzée]] (schôtlêye di tecses des deus scrijheus, [[Joseph Durbuy]] et [[Géo Warzée]]) * [[Les hameas distindous (noveles)|Les hameas distindous]] ([[René Painblanc]]) * [[Miytaedje (tecses)|Miytaedje]] ([[Émile Lempereur]]) * [[Semdi (sovnances)|Semdi]] ([[Jean-Luc Fauconnier]]) * [[Sint-Houbert (tecses)|Sint-Houbert]] ([[Emile Pècheur]], lives adjinçnés pa [[Georges Pècheur]]) * [[Des trôs sol bele (arimeas)|Des trôs sol bele]] ([[Dominique Heymans]], 2004) * [[Contes do bon vî tins (live d' imådjes Walthéry-Thomsin)|Contes do bon vî tins]] (live d' imådjes [[Paul-Henri Thomsin]] et [[François Walthéry]]). ==== Walonreye==== === Ôtès sacwès === == Ont vnou å monde ciste anêye la == * == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[26 di fevrî]]: [[Maurice Herlin]] * [[22 d' setimbe]]: [[Willy Chaufoureau]] * [[Philippe Maudoux]] * [[François Duysinx]] * [[Yves Paquet]] === Ôtès djins === [[Categoreye:Date]] rb64ark8gh35ikkcrejklktb27y4z61 0 1883 409087 403032 2024-11-01T22:56:04Z Lionel June 8941 /* Etrevéns a vey avou l' walon eyet l' Walonreye */ 409087 wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Ça s' a passé ciste anêye la == === Etrevéns a vey avou l' walon eyet l' Walonreye === [[Imådje:petrez fauves4.jpg|thumb|120px|Coviete do cénkinme live des "Fåves do Baron d' Fleuru da [[Henri Pétrez]]]] * [[Lives e walon]] ki vudît ciste anêye la : ** Ene novele modêye, pår siplitcheye do [[motî da Villers]] eplaideye di [[Jean Lechanteur]]. ** Live des [[Codjowaedjes da Stasse|Live des codjowaedjes]] (da [[Simon Stasse]]) ** [[Magnaedjes di manaedjes (live)|Magnaedjes di manaedjes]] (on live di rcetes da [[Joël Thiry]]) ** [[Droles di biesses (arimés)|Droles di biesses]] (des arimés foû ordinaires da [[Marcel Slangen]]) ** li cénkinme ramexhnêye des [[Fåves do Baron d' Fleuru (fåves di djåzantès biesses)|Fåves do Baron d' Fleuru]] (da [[Henry Petrez]]) ** [[Do tcherbon dins les flates (novele)|Do tcherbon dins les flates]] (da [[Émile Lempereur]]) * [[Gazete e walon]] : sikepiaedje di [[Walo-pluss gazete|Walo + gazete]] === Ôtes etrevéns === == Ont vnou å monde ciste anêye la == == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[11 d' awousse]]: [[Charles Bentz]] * [[22 d' setimbe]]: [[Charles Josserand]] * [[8 di nôvimbe]]: [[Bernard Jacob]] === Ôtès djins === * [[6 di nôvimbe]]: [[Sleim Ammar]] [[Categoreye:Date]] 6su9y1cczsnwoibkt5vynlo5r16vty8 0 2211 409088 402436 2024-11-01T22:56:35Z Lionel June 8941 /* A vey avou l' walon eyet l' Walonreye */ 409088 wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Etrevéns == === A vey avou l' walon eyet l' Walonreye === * [[Lives sol walon]] ki vudît ciste anêye la : ** [[Motî Somme]] * [[Lives e walon]] ki vudît ciste anêye la : ** [[On vî fuzik eruni (noveles)|On vî fuzik eruni et sacwants ôtès paskeyes]] ([[Émile Gilliard]]) ** [[Tiesses pelêyes (portraits)|Tiesses pelêyes]] ([[Émile Lempereur]]) ** [[Dji vs va dire li minne (otobiyografeye)|Dji vs va dire li minne]] ([[Émile Sullon]]) == Ont vnou å monde ciste anêye la == == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[5 di djanvî]]: [[André Franquin]] (spiroutî walon) * [[10 di may]]: [[Louis Remacle]] === Ôtès djins === [[Categoreye:Date]] m4ju0em4qcbzw7h7bs3e8cplx60r3bl 0 2220 409089 405015 2024-11-01T22:57:04Z Lionel June 8941 /* Etrevéns a vey avou l'Walon */ 409089 wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Ça s' a passé ciste anêye la == [[Imådje:G108 Doppagne tolus.JPG|thumb|[[Live Doppagne so les tolus del Walonreye]]]] === Etrevéns a vey avou l' walon === * [[Lives e walon]] ki vudît ciste anêye la : ** [[Et l' ivier ki va vni (teyåte)|Et l' ivier ki va vni]] ([[Monique Dussaussois]]). ** [[On noer vevî k' on lome amour (arimeas)|On noer vevî k' on lome amour]] ([[Jenny d'Inverno]]). ** [[Tiesses pelêyes (portraits)|Tiesses pelêyes]] ([[Émile Lempereur]]) * [[Lives sol walon]] eplaidî e 1977 ** Tôme 1 di [[Cåzans walon (lives)|Cåzans walon]] (tecses d' après [[l' Tchestea]] rashonnés pa [[Raymond Mouzon]]). ** [[Live Doppagne so les tolus del Walonreye]] ([[Albert Doppagne]]) === Etrevéns a vey avou l' Walonreye === === Etrevéns a vey avou l' Beldjike === * [[1î d' djanvî]]: [[grands rebanaedjes]] des [[ancyins ptits bans]] d' [[Beldjike]] (metou en alaedje pa [[Joseph Michel]]). === Ôtes etrevéns === [[26 d' octôbe]] : Li dierin cas di [[noerès plokes]] a stî rapoirté d' [[Etiopeye]] == Ont vnou å monde ciste anêye la == * == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés walons et waloneus === * [[Louis Sohy]] === Ôtès djins === * [[11 d' avri]] : [[Jacques Prevert]] * [[19 di djun]] : [[Fernand Demany]] * [[19 d' awousse]] : [[Marcel Thiry]] * [[6 di sètimbe]] : [[Jean Rostand]] * [[14 d' octobe]] : [[Bing Crosby]] * [[5 di novimbe]] : [[René Goscinny]] [[Categoreye:Date]] 6u6io4n3vzk42wmt1tzojm7aeke01lm 0 2494 409090 391237 2024-11-01T22:57:39Z Lionel June 8941 /* Sacwants bouteus pol Bourdon */ 409090 wikitext text/x-wiki '''El Bourdon''', c' est ene [[gazete e walon|gazete e walon]] ki parexhe tos les moes dispoy setimbe [[1949]]. [[Imådje:bourdon01.jpg|thumb|Tot prumî limero do Bourdon]] C' est purade des [[scrijhaedje]]s di [[belès letes]]. Les [[Eplaidreyes do Bourdon]] editnut des lives sicrîts pa les cis ki metnut leus bokets dins ç' gazete la. == Lomaedje== Si no provént do spot del grosse [[clotche]] do [[cloke-poite]] di [[Tchålerwè (veye)|Tchålerwè]]. On dessén di ç' befrwè la avou l' cloke padvant a dmoré dessiné so tote el prumire rîlêye del gazete. == Istwere== El Bourdon fourit metou en alaedje pa [[Félicien Barry]], ecoraedjî pa [[Henri Van Cutsem]], po-z eplaidî des tecses di belès letes e walon di scrijheus d' Tchålerwè et co d' ôte pårt, et eto dner des noveles (e francès) des boutaedjes pol walon dins l' [[Hinnot]], dins l' [[Roman Payis]], et co pus lon. Cwand i parexhe, on dit k' i [[:Wikt:zûner|zûne]] (come li Moxhon d' Ônea et li Viye Sprewe xhuflèt). I vude tos les moes. E [[2004]], i s' a etroclé avou [[El Moxhon d' Ônea|l' Moxhon d' Ônea]], mins tot wårdant tchaeke si tite. E 2007, il a fwait parey avou l' gazete e [[picård]] "No boutique". == Lingaedjes == '''Èl bourdon''' est sicrite e troes lingaedjes : e [[Walon (lingaedje)|walon]], e [[Picård (lingaedje)|picård]] ey e [[Francès (lingaedje)|francès.]]<ref name=":0">Fauconnier, J.-L. ''et al.'' (2021, moes di djun). ''El bourdon'', l° 757.</ref> Tot rwaitant les prumîs lingaedjes, les oteurs scrijhnut avou l' ortografeye k' est l' pus djondant d' wice k' is vicnut. Adon, pol [[Walon (lingaedje)|walon]], les scrijheus uznut voltî li sistinme Feller. Pol [[Picård (lingaedje)|picård]], c' est puvite do Feller-Carton. == Imprimeus do Bourdon == Aprume, c' est Félicien Barry ki l' a-st imprimé divins si imprimreye. C' est ene [[cogne A4]] avou do papî d' gazete. Tchaeke limero a ene coviete diferinne, mins todi so on cåde avou l' [[poite-cloke]] di Tchålerwè (et l' grosse cloke lomêye «El Bourdon») dissu, a hintche. Eyet l' [[malton]] ki s' enûle dins l' coine ådzeu, divant l' tite : «el bourdon», et l' sortite «''d'Châlèrwè èt co d'ayeûr''». <gallery> Imådje:Gianolla fautcheu.jpg Imådje:Petrez Bourdon.jpg Imådje:Bourdon padzo belfleur.jpg </gallery> Adonpwis, il a stî a stî imprimé pa l' Imprimreye Scaillet, di [[Montniye-Tiyoû]]. C' est l' coleccion avou ene coviete di cwårton et do papî d' [[silabusse]]. El dessén del coviete, c' est èn amineu ki tént l' mårtea et fé aler on [[drapea]], avou les cawoûtes des oujhenes padrî. L' [[årtike]] «el» eyet l' mot «bourdon» prindèt des [[grandès letes]] «El Bourdon» Onk des prumîs limeros insi, c' est li 293, di fevrî 1977. Onk des dierins, li 371, do d' decimbe 1984. Il vudive adon a cwénze cints egzimplaires. <gallery> Imådje:Rivowe bourdon1.jpg </gallery> Li novele cogne, pus ptite (c' est d' l' [[cogne A5|A5]]) kimince dandjreus après. Li limero 452 date do moes d' djanvî 1993. Li tite ridvént e ptitès letes, avou èn accint so l' årtike: «èl bourdon». <gallery> Imådje:Rivowe bourdon2.jpg Imådje:Bourdon djanvi2004.jpg Imådje:Bourdon 01 2007.jpg </gallery> == Sacwants bouteus pol Bourdon == * [[Pierre Arcq]] * [[Félicien Barry]] * [[Jean-Luc Fauconnier]] * [[Pierre Faulx]] * [[Fédora]] * [[Jean Hamblenne]]<ref name=":0" /> * [[Émile Lempereur]] * [[Robert Mayence]] * [[Michel Meurée]]<ref name=":0" /> * [[Henri Pétrez]] * [[Danielle Trempont]] * [[Dominique Vanderstoken]] == {{HDs}} == * [http://revues.be/el-bourdon sol waibe "revues.be"] * [http://www.reseau-mirabel.info/revue/3676 sol waibe "Mir@bel"] * [https://alwaccharleroi.blogspot.com/2016/10/nos-zunadjes-el-bourdon.html Co on ptit boket so les tcherbonaedjes] * Egzimpes di vîs limeros {| class="wikitable" |- ! limero !! Anêye!! moes !! Scanaedje do limero |- | '''1''' || 1949 || setimbe || [https://lucyin.walon.org/guerni/gw/Bourdon/001_9-49.pdf limero 1] |- | '''2''' || 1949 || octôbe || [https://lucyin.walon.org/guerni/gw/Bourdon/002_10-49.pdf limero 2] |- | '''3''' || 1949 || nôvimbe || [https://lucyin.walon.org/guerni/gw/Bourdon/003_11-49.pdf limero 3] |- | '''4''' || 1949 || decimbe || [https://lucyin.walon.org/guerni/gw/Bourdon/004_12-49.pdf limero 4] |- | '''13''' || 1950 || setimbe || [https://lucyin.walon.org/guerni/gw/Bourdon/013_9-50.pdf limero 13] |- | '''14''' || 1950 || octôbe || [https://lucyin.walon.org/guerni/gw/Bourdon/014_10-50.pdf limero 14] |- | '''15''' || 1950 || nôvimbe || [https://lucyin.walon.org/guerni/gw/Bourdon/015_11-50.pdf limero 15] |- | '''17''' || 1951 || djanvî || [https://lucyin.walon.org/guerni/gw/Bourdon/017_1-51.pdf limero 17] |- | '''18''' || 1951 || fevrî || [https://lucyin.walon.org/guerni/gw/Bourdon/018_2-51.pdf limero 18] |- | '''212''' || 1968 || djanvî &<BR>fevrî || [https://lucyin.walon.org/guerni/gw/Bourdon/212_1&2-68.pdf limero 212] |- | '''216''' || 1968 || djun || [https://lucyin.walon.org/guerni/gw/Bourdon/216_6-68.pdf limero 216] |} == Sourdant == [[Categoreye:Gazetes e walon|Bourdon]] [[Categoreye:Tchålerwè|Bourdon]] nf4ergs3hush1bbnamjxepy45y2qlr5 0 2577 409091 408379 2024-11-01T22:59:59Z Lionel June 8941 409091 wikitext text/x-wiki :''Po les gazetes et rvuwes, loukîz a l'&nbsp;pådje des [[gazetes e walon]].'' :''Po les lives et rvuwes '''sol''' walon, waitîz a l' [[Djivêye di sacwants lives et rvuwes sol walon]].'' :''Po les pîces di teyåte editêyes, vizez l' [[Wikipedia:Pordjet pîces di teyåte e walon|Pordjet "Pîces di teyåte e walon"]].'' ---- == Antolodjeyes == :''Loukîz eto so : [[Antolodjeye di scrijheus e walon]]'' * [[Antolodjeye des powetes e walon d' après Vervî]] da [[Jean Wisimus]] & [[Jules Feller]] (1928) * [[Antolodjeye des powetes namurwès]] des frés [[Paul Maréchal|På]] et [[Lucien Maréchal|Lucyin Maréchal]] (1930) * [[Powetes_walons_d'_ouy_(antolodjeye)|Antolodjeye Gallimard des fjheus d' rimeas del prumire mitan do 20inme sieke]] (ramexhnés pa [[Maurice Piron]] e 1961) * [[Pris del veye di Lidje|Antolodjeye do Pris del veye di Lidje, 1927-1961]] (1963) * [[Antolodjeye «Fleurs dialectales»]] (ramexhné pa [[Lucien Somme]] & [[Lucien Léonard]], 1974) * [[antolodjeye da Piron|Grosse antolodjeye da Piron]] ([[Maurice Piron]], 1979) * [[Antolodjeye «Scrire»]] (1992) * [[Antolodjeye «Scrijheus d' Årdene»]] (2002) * [[El mitan d' on cint (antolodjeye)|El mitan d' on cint]] (céncwante sicrijheus di l' [[ALWAC]] dispu 100 ans, 2008) == Teyåte == Vey [[Wikipedia:Pordjet pîces di teyåte e walon]] A mete a pårt : * [[Bokets del nute (teyåte)|Bokets del nute]] ([[Franz Dewandelaer]], 1935) ki c' est on vraiy live avou des imådjes di [[dessineu po les lives e walon|dessineu]]). == Årmonaks == * [[Årmonak da Matî Lansbert]] * [[Årmonak del Marmite]] * [[Årmonak do Tonea d' Tchålerwè]] * [[Årmonak aclot]] == [[Motî]]s et [[motlî]]s == === Motîs etimolodjikes === * [[Motî etimolodjike da Grandgagnage]] * [[Motî etimolodjike da von Wartburg]] * [[Motlî da Warland]] === [[Motîs walon-francès]] === ==== E rfondou ==== [[File:Motî Yoran.png|thumb|Coviete do "Motî Yoran Embanner walon"]] * [[Motî Yoran Embanner walon]] (2009) ==== Dins les accints do walon ==== [[File:Motî Haust E1.jpg|thumb|[[Motî Haust]]]] * [[Payis d' Lidje (diyalectolodjeye)|Payis d' Lidje]] ** [[Motî Cambresier]] (1787) ** [[Motî Forir]] (1866 & 1874) ** [[Motî Haust]] (1933) ** [[Motî del Hesbaye]] (1994) ** [[Motî Lejoly]] (2001) ** [[Motî Lempereur et Morayns]] (1973) ** [[Motî Scius]] (1893) ** [[Motî Stasse]] (2004) ** [[Motî d' Vervî]] (1947) ** [[Motî Villers]] (1793) * [[Payis d' Nameur]] ** [[Motî d' Cînè]] (1975) ** [[Motî Léonard]] (1969) ** [[Motî Pirsoul]] (1934) ** [[Motî Somme]] (1997) ** [[Motî Denis]] (2008) ** [[Motî Gilliard]] (2007) ** [[Motî do Condroz namurwès]] (2009) ** [[Motî d' Årsumont]] (2010) * [[Coûtchant walon]] ** [[Motî d' Cerfontinne]] (1963) ** [[Motî do Coûtchant walon]] (t. I; 1985; t. II, 1988, t. III, 1991) ** [[Motî del Fagne et del Tieraxhe]] (1984) ** [[Motî del Lovire]] (1942) ** [[Motî d' Nivele]] (1950) ** [[Motî do Virwin]] (2008) * [[Basse Årdene]] ** [[Motî d' Bastogne]] (1994) ** [[Motî d' Bouyon]] (1994) === [[Motîs francès-walon]] === {{Lka}} «[[Motî francès-walon]]» * [[Franwal di Nameur]] (2001) * [[Franwal Haust]] (1948) * [[Franwal di Nivele]] (1962) * [[Franwal Lempereur et Morayns]] (1973) * [[Franwal Denis]] (2001) * [[Franwal Stasse]] (2004) * [[Motî Yoran Embanner walon]] (2009) * [[Franwal Vellande]] (2009) === Motî d' rimaedjes === * [[Motî des rimes da Haust]] * [[Rime-Rame : Dictionnaire de rimes du Centre wallon]], da Lucien Léonard (1975) === Motlîs === {{Lka}} «[[motlîs]]» * [[Motlî Haust sol houyreye]] ([[Jean Haust]], 1925) * [[Motlî Van Calsteren sol houyreye]] ([[Achille Van Calsteren]], 1998) * [[Li croejhete do ptit Guek (motlî)|Li croejhete do ptit Guek]] ([[Georges Puissant]], 1981) == Lives di [[spot]]s et d' [[pinsêye (sicrijhaedje)|pinsêyes]] == * ''[[Diccionaire des spots da Dejardin|Dictionnaire des spots ou proverbes wallons]]'' ([[Joseph Dejardin]], 1891) * [[Come dijheut m' grand-pere (pinsêyes)|Come dijheut m' grand-pere]] ([[Robert Arcq]], 1994) * ''[[Spots da Hostin (live)|Recueil de proverbes et d'expressions utilisées à Ciney]]'' ([[Reynolds Hostin]], diviè 1980). * ''[[Ratourneures da Jean Defrecheux (live)|Les expressions en wallon liégeois]]'', Jean Defrecheux, 1990) * ''[[Ratourneures da Slangen (live)|Guide des expressions en wallon liégeois]]'' ([[Marcel Slangen]], 1995). * [[Rivazîs d' Nivele|Rvazîs (''Adages, dictons, proverbes populaires'')]] ([[Willy Chaufoureau]], 2001). * [[Sapinse a mi (pinsêyes)|Sapinse a mi]] ([[Pierre Faulx]], 1986). * Bèrwètéyes di spots, r’vazîs, toûrnûres èt ratoûrnûres d’après Nameur èt avaur-là (Chantal Denis, 2010) * Spots èt ratoûrnûres. Proverbes et expressions typiques du wallon de Moustier-sur-Sambre (wallon central) (Émile Gilliard, 2019) == Lives po-z aprinde == === Croejhetes === * [[Ene saye di croejhete di nosse patwès (live)|Ene saye di croejhete di nosse patwès]] ([[Lucien Léonard]], 1972) * [[Croejhete da Stasse|Po scrire d' adrame li walon d' Lidje]] ([[Simon Stasse]], ...) === Lives di [[codjowaedje]]s === * [[Codjowaedjes da Stasse]] ([[Simon Stasse]], 1999) * [[Codjowaedjes da Gilliard]] ([[Émile Gilliard]], 2000) === Ôtes lives di scole === * [[Ene båke so les bwès d' l' Årdene (live)|Ene båke so les bwès d' l' Årdene]] ([[Lucyin Mahin]], 1984 & 1993). === Lives di documintåcion === * [[Istwere di Biemrêye (live)|Istwere di Biemrêye]] (Jean Fivez, ....) * [[Magnaedjes di manaedjes (live)|Magnaedjes di manaedjes]] ([[Joël Thiry]], 1999) * [[On côp d' ouy so l' agricoûteure å 20inme sieke, e l' Årdene (live)|On côp d' ouy so l' agricoûteure å 20inme sieke, e l' Årdene]] (Roland Georges, 2005) * [[Zimtêye di boute-boutes (live)|Zimtêye di boute-boutes]] ([[Joël Thiry]], 2001) == Lives di rlidjon == * [[Li boune novele (evandjîles Mignolet)|Li boune novele]] ([[Joseph Mignolet]], 1940) * [[Et djel rivoerè å dierin djoû (live)|Et djel rivoerè å dierin djoû]] ([[Albert Lallemand]], 1984) * [[L' imitåcion d' Djezus-Cri (live)|L' imitåcion d' Djezus-Cri]] ([[Jean Bosly]], 1963) * [[Messe di no payis (live)|Messe di no payis]] ([[Robert Arcq]], 1974) * Extraits bibliques (Piret E.-J., 1979) * [[Come on bribeu ki cache ès voye (arimés)|Come on bribeu ki cache ès voye]] ([[Robert Arcq]], 2001) * Lès qwate Èvanjîles tûzés è walon d' Lîdje (Gilles Monville) * Li Bone Novele da Nosse Signeur Djezus-Cris sorlon Sint Luk/Matî/Luk/Djhan (Jean-Marie Lecomte, sj.) == Bindes d' imådjes == {{Lka}} [[Binde d' imådjes e walon#Djivêye di binde d' imådjes e walon|Djivêye di bindes d' imådjes e walon]] == Lives d' imådjes == {{Lka}} [[Live_d' imådje_e_walon#Djivêye_di_sacwants_lives_d' imådjes_e_walon|Djivêye di lives d' imådjes e walon]] == Lives po lére == (ki sacants n' ont parexhou k' e [[fouyton]]s). === A === [[Imådje:Lejeune Jean Trîxhes.jpg|thumb|Live di noveles so les biesses da [[Jean Lejeune di Djoupeye]]]] [[File:Årzeye Jean Guillaume.jpg|thumb|Tite do live "Årzeye" da Jean Guillaume]] * [[Å bea payis d' Han (novele)|Å bea payis d' Han]] ([[Adelin Lebrun]], 1938) * [[L' afwaire d' ås Houlpeas (roman)|L' afwaire des Houlpeas]] ([[Jean Bosly]], [[1956]]) * [[L' agremint del powezeye (arimés)|L' agremint del powezeye]] ([[Marcel David]], 2006) * [[Aline (roman)|Aline]] (Charles-Ferdinand Ramuz, ratourné pa [[Willy Bal]], 1998) * [[Amon Teyo (noveles)|Amon Teyo]] ([[Georges Alexis]], 1947) * [[L' anêye des cwate soleas (roman)|L' anêye des cwate soleas]] ([[Lucien Somme]], 2007) * [[Les anêyes et les voyes (arimés)|Les anêyes et les voyes]] ([[Leyon Warnant]] 1955) * [[L' Årdene foyowe (tecses)|L' Årdene foyowe]] ([[Pierre-Joseph Dosimont]], 1944) * [[Èn Årdinwès foû di s' payis (otobiyografeye)|Èn Årdinwès foû di s' payis]] ([[Arthur Schmitz]], 2012) * [[Nos arnagas (portraits)|Nos arnagas]] ([[Henri Van Cutsem]], 2002) * [[Ene sacrêye arsouye (roman)|Ene sacrêye arsouye]] ([[Chantal Denis]], 2010) * [[Å pus lon des djoûs (novele)|Å pus lon des djoûs]] ([[Rodolphe Dedoyart]] & [[Michel Francard]], 1987) * [[Å rvey, todi (tecses)|Å rvey, todi]] ([[Pierre Faulx]], 1998) * [[Årzeye (arimés)|Årzeye]] ([[Jean Guillaume]], 1951) * [[Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere (sovnances)|Åtoû d' l' aistrêye do tins di m' grand-mere]] ([[Lambert-Joseph-Louis Lambillion]], 1906). * [[Åtoû d' mi (arimés poirtraits)|Åtoû d' mi]] ([[Émile Lempereur]], 1933) * [[Avå trîxhes et bwès (noveles)|Avå trîxhes et bwès]] ([[Jean Lejeune di Djoupeye]], 1936) * [[Les aviretes da Alice e payis des marvoyes (conte)|Les aviretes da Alice å payis des marvoyes]] ([[Lewis Caroll]], ratourné pa [[Jean-Luc Fauconnier]]) * [[Avou ene hatche et on bos d' voye (noveles)|Avou ene hatche et on bos d' voye]] ([[Firmin Callaert]], 1936) * [[Avou ene pougneye, on nd a plin s' mwin (sovnances)|Avou ene pougneye, on nd a plin s' mwin]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 1986) * [[A l' åvrûle des gaeyîs (arimés)|A l' åvrûle des gaeyîs]] ([[Émile-Joseph Piret]], 1953) * [[L' awousse (arimés)|L' awousse]] ([[Jean Lejeune di Hesta]], 1910) === B === [[Imådje:Callaert Boignes contes 800h.jpg|thumb|Coviete des "Boignes contes"]] * [[Batlîs et bateas do tins k' est houte (arimés)|Batlîs et bateas do tins k' est houte]] ([[Roger Foulon]], 1996) * [[Li batreye des cwate vints (roman)|Li batreye des cwate vints]] ([[Lucien Mahin]], 2004) * [[Li bedoye (roman)|Li bedoye]] ([[Tchåle Camberlin]]) * [[Les biestreyes da Miyin do coulot (pinsêyes)|Les biestreyes da Miyin do coulot]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 1998) * [[Blames et foumires (arimés)|Blames et foumires]] ([[Leyon Warnant]], 1953) * [[Ene blamêye (arimés)|Ene blamêye]] ([[Jean Bosly]]) * [[Blawtaedjes di veule å solo (noveles)|Baltaedjes di veule å solo]] ([[Robert Vandamme]], 1987) * [[Bohêyes di solo (arimés)|Bohêyes di solo]] ([[Robert Vandamme]], 1991). * [[Bokets del niût (teyåte)]] ([[Franz Dewandelaer]], 1935) * [[Bokets tchoezis (prôzes)|Bokets tchoezis]] ([[Ernest Benoit]], 2015) * [[Boignes contes (noveles)|Boignes contes]] ([[Firmin Callaert]], 1941) * [[Boignes contes, ou... ? (roman)|Boignes contes, ou... ?]] (Chantal Denis, 2009) * [[El bos k' on fwait les violes (arimés)|El bos k' on fwait les violes]] ([[Josée Spinosa-Mathot]], 1982) * [[Bouket-tot-fwait (arimés)|Bouket-tot-fwait]] ([[Franz Dewandelaer]], 1933) * [[Li blanke dame (roman)|Li blanke dame]] ([[Joseph Mignolet]], 1933) * [[Li bracnî (roman)|Li bracnî]] ([[Joseph Calozet]], 1920) === C === [[Imådje:Fontaine Serge Colas 1980.jpg|thumb|Colas l' bracnî]] * [[Cadet (novele)|Cadet]] ([[Jean Lejeune di Djoupeye]], 1921) * [[Charlote.com (roman)|Ch@rlote.com]] ([[Lucien Somme]], 2003) * [[Li ci k' esteut d' trop (roman)|Li ci k' esteut d' trop]]" ([[Joseph Durbuy]], 1950) * [[Cint haycous (live)|Cint haycous]] ([[Albert Maquet]], 2006) * [[Clairs di lune (tecses)|Clairs di lune]] ([[Henri Van Cutsem]], 1942) * [[Li clotche des trepassés (novele)|Li clotche des trepassés]] ([[Georges Alexis]], 1958) * [[Colas l' bracnî (novele)|Colas l' bracnî]] ([[Serge Fontaine]], 1980) * [[Å coulot do feu (noveles)|Å coulot do feu]] ([[Eugène Gillain]], 1927) * [[Come ene sacwè e l' air (tecses)|Come ene sacwè e l' air]] ([[Maggy Frisée]], 2003) * [[Contes (fåves do vî vî tins)|Contes]] ([[Josée Spinosa-Mathot]], 1992) * [[Contes d' aprandjire (tecses)|Contes d' aprandjire]] ([[Paul Moureau]], 1932) * [[Contes di m' payis et d' co pus lon (noveles)|Contes di m' payis et d' co pus lon]] ([[Jean-Pierre Dumont]], 2005) * [[Contes d' on payis d' ôte pårt (noveles)|Contes d' on payis d' ôte pårt]] ([[Jeanne Houbart-Houge]], 1981). * [[Coraedje (arimés)|Coraedje]] ([[Charles Bentz]], 1988) * [[Cour å lådje (arimés)|Cour å lådje]] ([[Jacqueline Boitte]], 2011) * [[D' ene coxhe so l' ôte (arimés)|D' ene coxhe so l' ôte]] ([[Jean Dessard]], 1939) * [[Pal craeye d' ene pitite voye (arimés)|Pal craeye d' ene pitite voye]] ([[Hubert Haas]], 1982) * [[Li crawieuse agaesse (roman)|Li crawieuse agaesse]] ([[Joseph Calozet]], 1937) * [[Les croes dins les brouwires (sovnances)|Les croes dins les brouwires]] ([[Edmond Wartique]] ey [[Edouard Thirionet]], 1932) * [[Les crostions (tecses)|Les crostions]] ([[Joseph Kinable]], 1889) * [[Li curé d' Såtô (roman)|Li curé d' Såtô]] ([[Auguste Laloux]], e fouyton e 1967-1968, live e 2011) === D === [[Imådje:Jean Goffart Meliye.jpg|thumb|"Dji m' lome Meliye"]] [[Imådje:Brialmont Douda.jpg|thumb|"Douda d' Aiwe d' Oûte"]] * [[Del pire di molén al pire di l' åté (sovnances)|Del pire di molén al pire di l' åté]] ([[Robert André]], 2010) * [[Li dictateur (teyåte)|Li dictateur]] ([[Léon Noël]], 1984) * [[Diè, vos, l' mere & les niûts d' froede bijhe (arimés)|Diè, vos, l' mere et les niûts d' froede bijhe]] ([[Andrée Bacq]], 1984) * [[Li dierinne shijhe (contes)|Li dierinne shijhe]]" ([[Anatole Marchal]], 1941) * [[Dierins contes (noveles)|Dierins contes]] ([[Edmond Wartique]], 1954) * [[Discomelaedje d' on noer poyon foû scwere (roman)|Discomelaedje d' on noer poyon foû scwere]] ([[Jacques Desmet]], 2011) * [[Li dierin des catîs (roman)|Li dierin des catîs]] ([[Lucien Somme]], 2003) * [[Dierinne aroke (tecses)|Dierinne aroke]] ([[Amanda Dechamps]], 2003) * [[Dilé l' fontinne (sovnances)|Dilé l' fontinne]] ([[Louis Marcelle]], 2009) * [[Discôpé dins on cour (novele)|Discôpé dins on cour]] ([[Émile Lempereur]], 1938) * [[Disk' å solea (arimés)|Disk' å solea]] (Jean Guillaume, 1947) * [[Mes djåbes (arimés)|Mes djåbes]] (Auguste Vierset, 1950) * [[Les djårdéns sins voyes (arimés)|Les djårdéns sins voyes]] ([[Jean de Lathuy]], 1930) * [[Djan et Djene (live d' imådjes)|Djan et Djene]] ([[Chantal Denis]], 2011) * [[Djan-Leu (roman)|Djan-Leu]] ([[Lucien Somme]], 2006) * [[Djeu d' apeles (arimés)|Djeu d' apeles]] ([[Albert Maquet]], 1947) * [[Dji m' lome Meliye (roman)|Dji m' lome Meliye]] ([[Jean Goffart]], 2009) * [[Dji vôreu k' i ploureut (roman)|Dji vôreu k' i ploureut]] ([[Chantal Denis]], 2009) * [[Dji vs va dire li minne (otobiyografeye)|Dji vs va dire li minne]] ([[Émile Sullon]], 1997) * [[Djonnesse a målvåt (sovnances)|Djonnesse a målvåt]] ([[Willy Bal]], 2001) * [[Li djoû k' i plourè des pupes di tere (novele)|Li djoû k' i plourè des pupes di tere]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 1992) * [[Les djoûs racourtixhnut (roman)|Les djoûs racourtixhnut]] ([[Émile Gilliard]], 2002) * [[Ene laide djournêye po Tossint Bonome (noveles)|Ene laide djournêye po Tossint Bonome]] ([[Georges Alexis]], 1951) * [[Djoyes et rascråwes (live)|Djoyes et rascråwes]] (Henri Matterne, 2012) * [[Dofe, mwaisse-porion do l° 2 (novele)|Dofe, mwaisse-porion do l° 2]] (Henri Deligne, ratourné pa [[Firmin Callaert]], 1935) * [[Douda d' Aiwe d' Oûte (pitit roman)|Douda d' Aiwe d' Oûte]] ([[René Brialmont]], 2013) * [[Doze femes (noveles)|Doze femes]] ([[Joël Thiry]], 2008) * [[Doze omes (noveles)|Doze omes]] ([[Joël Thiry]], 2011) * [[Droles di biesses (arimés)|Droles di biesses]] ([[Marcel Slangen]], 1999) * [[Joseph Durbuy et Géo Warzée (tecses)|Joseph Durbuy et Géo Warzée]] (schôtlêye di tecses des deus scrijheus, [[Joseph Durbuy]] et [[Géo Warzée]], 2004) * [[Durnale, mi bea viyaedje (prôze)|Durnale, mi bea viyaedje]]" (Anatole Marchal, 1941) === E === [[File:Mahin Evie Nonne.jpg|thumb]] * [[L' efant d' èn ôte (roman)|L' efant d' èn ôte]] ([[Lucien Somme], 2010) * [[L' efant sol toet (teyåte)|L' efant sol toet]] ([[Jean Rathmès]], 1978) * [[Et l' ivier ki va vni (teyåte)|Et l' ivier ki va vni]] ([[Monique Dussaussois]], 1977) * [[Et mi, dji vs ratindeu (roman)|Et mi, dji vs ratindeu]] ([[Chantal Denis]], 2006) * [[Inte les tchôkes (arimés)|Inte les tchôkes]] ([[Firmin Callaert]], 1942) * [[Les eures d' après (arimés)|Les eures d' après]]" ([[Charles Geerts]], 1978) * [[Eve et Adam (arimés)|Eve et Adam]] ([[Roger Foulon]], 2003) * [[Eviè Nonne (noveles)|Eviè Nonne]] ([[Lucyin Mahin]], 2006) === F === [[Imådje:Brenner foû voye.jpg|thumb|Coviete di "Foû del voye"]] * [[Facteurs, djindåres et li cpagneye (arimés)|Facteurs, djindårs et li cpagneye]] ([[Louis Piron]], 1979) * [[Li famile Sinte (roman)|Li famile Sinte]] ([[Émile Sullon]], 2002) * [[Fåves a cawe di pexhon (tecses)|Fåves a cawe di pexhon]] ([[Robert Grafé]]), 1987. * [[Les fåves da Fernand (fåves)|Les fåves da Fernand]] ([[Maurice Georges]], 1989. * [[Les fåves da nosse viye mere (sovnances)|Les fåves da nosse viye mere]] ([[Jules Pirot]], 1903) * [[Fåves del håye ås sokes (fåves)|Fåves del håye ås sokes]], [[René Painblanc]], 1963) * [[Les fåves di Lafontaine Noer Dessén]] ([[François Bailleux]], [[Jean-Joseph Dehin]], et des ôtes, 1999) * [[Les fåves di J. Lafontaine e patwès d' Tchålerwè]] ([[Léon Bernus]], 1837 & 1995) * [[Les fåves do Fré Tiedôr (fåves di Lafontinne)|Les fåves do Fré Tiedôr]] ([[René Dehez]], 1985) * [[Fåves do Baron d' Fleuru (fåves di djåzantès biesses)|Fåves do Baron d' Fleuru]] (cénk volêyes di fåves da [[Henry Petrez]], 1928, 1933, 1950, 1956, 1999) * [[Fåvetes (haycous)|Fåvetes]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 2009) * [[Li fi del guere (pitit roman)|Li fi del guere]] ([[Louwis Tilkin]] 1919) * [[El fi do schayteu (sovnances)|El fi do schayteu]] ([[Maurice Georges]], 2006) * [[Fleurs d' al vesprêye (arimés)|Fleurs d' al vesprêye]] ([[Paul Moureau]], 1936) * [[Fleurs d' esté (arimés)|Fleurs d' esté]] ([[Joseph Mignolet]], 1931)], 1919) * [[Fleurs di brouwires (arimés)|Fleurs di brouyires]] ([[Joseph Mignolet]], 1919) * [[Fleurs di Mouze (arimés)|Fleurs di Mouze]] ([[Louis Loiseau]], 1942) * [[Fleurs di prétins (arimés)|Fleurs di prétins]] ([[Joseph Mignolet]], 1927) * [[Dins les fleurs do ptit Djezus (arimés)|Dins les fleurs do ptit Djezus]] ([[Adelin Lebrun]], 1942) * [[Fonse et li cpagneye (portraits)|Fonse et li cpagneye]] ([[Georges Fay]], 1942) * [[Fosse (prôzes)|Fosse]] (Henri Deligne, ratourné pa [[Firmin Callaert]], 1944) * [[Al fosse al diele (roman)|Al fosse al diele]] ([[Henri Matterne]]) * [[Foû del voye (noveles)|Foû del voye]] ([[Guy Brenner]], 2008) * [[Foyes di tchinne et fleurs di brouyire (tecses)|Foyes di tchinne et fleurs di brouyire]] ([[Alexis Bastin]], 1950) === G === [[File:Lucy Grignous.jpg|thumb]] * [[Goliate (roman)|Goliate]] ([[Robert Boxus]], 1949). * [[Gostindje des djoûs (arimés)|Gostindje des djoûs]] ([[Marie-Louise Ledrut-Choisez]], 1985) * [[Gregnes d' awousse (arimés)|Gregnes d' awousse]] ([[Jean Guillaume]], 1949) * [[Les Grignous (pitit roman)|Les Grignous]] ([[Gaston Lucy]], 2013) * [[El Gros Moncea (arimés)|El Gros Moncea]], [[René Painblanc]], 1975) * [[Li gros petchî do fré Boniface (noveles)|Li gros petchî do fré Boniface]] ([[Georges Alexis]], 1952) === H === * [[Les hameas distindous (noveles)|Les hameas distindous]] ([[René Painblanc]], 2004) * [[Hatche et matche (noveles)|Hatche et matche]] ([[Rodolphe Dedoyart]], 1998) * [[Li houlot (roman)|Li houlot]] ([[Dieudonné Salme]], 1888) * [[Tot houmant l' air do tins (arimés)|Tot houmant l' air do tins]] ([[Georges Meurisse]], 1995) === I === * [[Istweres d' on gaviot (sovnances)|Istweres d' on gaviot]] ([[Firmin Callaert]], 1937) * [[Deus plaijhantès istweres (noveles)|Deus plaijhantès istweres]] ([[Georges Alexis]], 1950) === K === * [[Kegn 42 (portraits)|Kegn 42]] ([[Ben Genaux]], 1942) * [[Kî çk’ a touwé JFK ? (roman)|Kî çk’ a touwé JFK ?]] ([[Chantal Denis]], 2006) === L === * [[Leyon Cranasse, tchampete pa amour (roman)|Leyon Cranasse, tchampete pa amour]] ([[Félicien Barry]], 1944) * [[Lidje ki reye et glawtene (tecses)|Lidje ki reye et glawtene]] ([[Louis Dubru]], 1943) * [[Li loumire pierdowe (noveles)|Li loumire pierdowe]] ([[Dieudonné Boverie]], 1962) === M === [[Imådje:Trempont miyeye.jpg|thumb|]] [[Imådje:Coviete Moudes a rvinde.jpg|thumb]] * [[Mamjhele Chôze (roman)|Mamjhele Chôze]] ([[Henri Van Cutsem]], 1950) * [[Ene måjhone sins finiesse (roman)|Ene måjhone sins finiesse]] ([[Chantal Denis]], 2001) * [[Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur (sovnances)|Les Memweres d' on Namurwès sol vî Nameur]] (sovnances da [[Désiré Baulieu]], rashiowes pa [[Joseph Osselet]]). * [[Mes belès eures (tecses)|Mes belès eures]] ([[Andrée Sougnez]], 1978) * [[Des mestîs et des djins k' è vont (portraits)|Des mestîs et des djins k' è vont]] ([[Rodolphe Dedoyard]] & [[Michel Francard]], 1983) * [[Do minme tonea (prôzes)|Do minme tonea]] ([[Eugène Gillain]], 1951) * [[Mi ptit viyaedje des ans å long (sovnances)|Mi ptit viyaedje des ans å long]] ([[Auguste Laloux]], 1974) * [[Ene miye di mi (proze-powezeye)|Ene miye di mi]] ([[Danielle Trempont]], 2001) * [[Miytaedje (tecses)|Miytaedje]] ([[Émile Lempereur]], 2004) * [[Li molén d' å Pré Bolet (roman)|Li molén d' å Pré Bolet]] ([[Jean Bosly]], 1960) * [[Li moirt do Blanc Matî (prôze-powezeye)|Li moirt do Blanc Matî]] ([[Joseph Bodson]], 2003) * ''[[Morceaux choisis (tecses)|Morceaux choisis]]'' ([[Paul Pousselle]], 2005) * [[Mots d' on scrijheu (arimés)|Mots d' on scrijheu]] ([[Roger Foulon]], 2007) * [[Les mots do vî pa da Felicyin (lives)|Les mots do vî pa da Felicyin]] ([[Daniel Barbez]], ratourné e walon pa [[Henry Matterne]], Jacques Henrotte et [[Jean-Luc Fauconnier]], 2009) * [[Moudes a rvinde (noveles)|Moudes a rvinde]] ([[Lucyin Mahin]], 2019) === N === [[Imådje:Marchal natole nutons wi.jpg|thumb]] * [[Li nute do Noyé (noveles)|Li nute do Noyé]] ([[George Alexis]], 1948) * [[So Nassogne, fwait bon viker (tecses)|So Nassogne, fwait bon viker]] ([[Joseph Bily]], 2007) * [[Li Noeråde (roman)|Li Noeråde]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 2014) * [[Nos les tnans (arimés)|Nos les tnans]] ([[Arthur Potier]], 1920) * [[Noveles et binde ås desséns (live)|Noveles et binde ås desséns]] ([[Jacques Desmet]] & [[José Schoovaerts]], 2020) * [[Å tins des nûtons (contes)|Å tins des nûtons]] ([[Anatole Marchal]], 1937) === O === [[Imådje:Somme ôrlodje800h.jpg|thumb|]] * [[Ofrande a m' payis (arimés)|Ofrande a m' payis]] ([[Gérard Baudrez]], 1987) * [[D' ombe et d' solea (prôze-powezeye)|D' ombe et d' solea]]" ([[Danielle Trempont]], 1994) * [[L' ome ki n' dimandéve rén (roman)]] ([[Émile Sullon]], 2002) * [[On byin bråve ome (roman)|On byin bråve ome]] ([[Chantal Denis]], 2002) * [[On djoû nûlêye, on djoû solea]] ([[Lucien Somme]], 2001) * [[Onk do coron do Bu (sovnance)|Onk do coron do Bu]] ([[Louis Marcelle]], 2002) * [[On n' candje nén s' planete (roman)|On n' candje nén s' planete]] ([[Chantal Denis]], 2007) * [[On noer vevî k' on lome amour (arimés)|On noer vevî k' on lome amour]] ([[Jenny d'Inverno]], 1977) * [[D' oraedje en airdiè (arimés)|D' oraedje en airdiè]] ([[David André]], 2003) * [[Et noste ôrlodje ki tournéve sote (roman)|Et noste ôrlodje ki tournéve sote]] ([[Lucien Somme]], 2009) * [[Ouves da Simone del Golete (arimés)|Ouves da Simone del Golete]] ([[Simone Leroy]], 1976) * [[L' ouve powetike e walon da Henri Bragard (live)|L' ouve powetike e walon da Henri Bragard]] (2008) * [[L' ouve powetike e walon da Jean Guillaume (live)|L' ouve powetike e walon da Jean Guillaume]] (2008) * [[L' ouxh å lådje (roman)|L' ouxh å lådje]] ([[Chantal Denis]], 2003) === P === [[Imådje:Gerardin prumire fornêye.jpg|thumb|Coviete di "Prumire fornêye"]] * [[Padrî les hourêyes (arimés)|Padrî les hourêyes]] ([[Jean Guillaume]], 2012) * [[Pa totès stroetès voyes (roman)|Pa totès stroetès voyes]] da [[Auguste Laloux]] (fouyton 1969-1970, replaidî e 2010) * [[Padzo ene belfleur (roman-fouyton)|Padzo ene belfleur]] ([[Léon Mahy]], fouyton, 1956-1957) * [[Li pan do Bon Diu (arimé)|Li pan do Bon Diu]] ([[Henri Simon]], replaidî e 1935 et 1991) * [[Pascal, li ptit maneuve (roman fouyton)|Pascal, li ptit maneuve]] ([[:s:Oteur:Oscar Mollet|Oscar Mollet]], fouyton 1956-1957) * [[Paskeyes d' avår ci (noveles)|Paskeyes d' avår ci]] ([[Émile Gilliard]], 2009) * [[Paskeyes di tos les djoûs (prôzes)|Paskeyes di tos les djoûs]] ([[Joseph Selvais]], 2014) * [[E payis des shabotîs (roman)|E payis des shabotîs]] ([[Joseph Calozet]], 1933) * [[Li payis des soteas (roman)|Li payis des soteas]] ([[Joseph Mignolet]], 1926) * [[Li piele (noveles)|Li piele]] ([[Georges ALexis]], 1951) * [[Pilipili (otobiyografeye)|Pilipili]] ([[Gilbert Renson]], 2007) * [[Pitch Carlier, prumî adjint d' veye di Nameur (roman)|Pitch Carlier, prumî adjint d' veye di Nameur]] ([[Tchåle Camberlin]]) * [[Pitchete (roman)|Pitchete]] ([[Dieudonné Salme]], 1890) * [[Pitit d' mon les matantes (roman)|Pitit d' mon les matantes]] ([[Joseph Calozet]], 1929) * [[Li ptite comere avou l' blanke camizole (novele)|Li ptite comere avou l' blanke camizole]]" ([[Lucien Mahin]], 1989). * [[Pluctaedje (tecses)|Pluctaedje]] da [[Robert Mayence]] (2003) * [[Li pope d' Anviesse (roman)|Li pope d' Anviesse]] ([[Joseph Vrindts]], 1896) * [[Portraits, tåvleas, glawes et lawes (arimés)|Portraits, tåvleas, glawes et lawes]] ([[Henri-Joseph Raxhon]], 1900) * ''[[Powezeyes do docteur Vermer|Poésies du Docteur Vermer]]'' ([[Augustin Vermer]], 1905 & 1967) * ''[[Powezeyes e patwès d' Lidje (arimés)|Poésies en patois de Liège]]'' ([[Charles-Nicolas Simonon]], 1845) * [[Powezeye bén tuzêye (arimés)|Powezeye bén tuzêye]] ([[Marcel David]], 2002) * ''[[Powinmes Martin Lejeune (live)|Œuvres lyriques du poète wallon Martin Lejeune]]'' ([[Martin Lejeune]], 1923) * [[Li ptit Bert (roman)|Li ptit Bert]] ([[Auguste Laloux]], 1966) * [[Li ptit hierdî (epopêye)|Li ptit hierdî]] ([[Louis Lagauche]], 1926) * [[Prumî bidon (roman)|Prumî bidon]] ([[Louis Lecomte]], 1943) * [[Prumire fornêye (arimés)|Prumire fornêye]] ([[Amand Géradin]], 1930) * [[Li pus bele båshele di Crupet (roman)|Li pus bele båshele di Crupet]] ([[Charles Camberlin]]) === R === [[Imådje:Lecomte Ramaedjes800h.jpg|thumb|Coviete di "Ramadjes" da Louis Lecomte]] * [[Raecinêyes (arimés)|Raecinêyes]] ([[Victor George]], 1979). * [[Ramadjes (noveles)]] ([[Louis Lecomte]], 1942) * [[Rashonnaedje (live)|Rashonnaedje]] ([[Arthur Potier]], 1942) * [[Å ratind-tot (live)|Å ratind-tot]] ([[Joël Thiry]], 2008) * [[Råvions d' al vesprêye (tecses)|Råvions d' al vesprêye]] ([[Charles Josserand]], 1992) * [[Å rcoe des rwenes (paskeyes)|Å rcoe des rwenes]] ([[Félicien Barry]], 1943) * [[Rimimbrances d' on franc tigneus (sovnances)|Rimimbrances d' on franc tigneus]] ([[Joseph Minet]], 1962) * [[On rire, on sorire, ene låme (tecses)|On rire, on sorire, ene låme]] ([[Robert Mathieu (1912)|Robert Mathieu]], 1987) * [[Rondeas e walon såmî (arimés)|Rondeas e walon såmî]] ([[Joseph Docquier]], 2010) * [[Des rôzes et des spenes (tecses)|Des rôzes et des spenes]] ([[Jean Wisimus]], 1926) * [[Ridaedje (arimés)|Ridaedje]] ([[Lorint Hendschel]], 1993) * [[Li rodje dame (noveles)|Li rodje dame]]" ([[Jean-Denys Boussart]], 1976) === S === [[Imådje:Hendschel Schoovaerts solanuti pordjet.jpg|thumb|Pordjet d' coviete di [[So l' anuti (roman)|So l' anuti]] pa [[José Schoovaerts]]]] [[Imådje:Jules Vigneron - Souv’nance.djvu|thumb|[[Sovnance (arimés)|Sovnance]] da [[Jules Vigneron]] (léjhåve a pårti del pådje 19 do scanaedje)]] * [[Ene schorseye di fåves do vî tins (fåves)|Ene schorseye di fåves do vî tins]] ([[L.J.L. Lambillion]], 1907) * ''[[Live so Philippe Sclaubas|Philippe Sclaubas, sa vie et ses oeuvres wallonnes]]'' ([[Jules Vandereuse]], 1925) * [[Semåjhe (arimés)|Semåjhe]] ([[Charles Pholien]], 1953) * [[Semdi (sovnances)|Semdi]] ([[Jean-Luc Fauconnier]], 2004) * [[Les set petchîs capitås (arimés)|Les set petchîs capitås]] ([[J. de Lathuy]], 1937) * [[Silicose Valley & Tchôcmwår (arimés)|Silicose Valley & Tchôcmwår]] ([[Émile Gilliard]], 1989) * [[Sins rime ni rame (powinmes)|Sins rime ni rame]] ([[Albert Maquet]], 2008) * [[Sint-Houbert (tecses)|Sint-Houbert]] ([[Émile Pècheur]], lives adjinçnés pa [[Georges Pècheur]], 2004 & 2006) * [[Skernaxhes (arimés)|Skernaxhes]] ([[Ben Genaux]], 1969) * [[So l' anuti (roman)|So l' anuti]] ([[Laurent Hendschel]], 2006) * [[Å solea des leus (novele)|Å solea des leus]] ([[Willy Bal]], 1947) * [[So les tienes (roman)|So les tienes]] (Jean Giono, ratourné pa [[Émile Gilliard]]) * [[So les trîs des Goletes (roman)|So les trîs des Goletes]] ([[Émile Gilliard]], 2011) * [[Sôdård di 40 (sovnances)|Sôdård di 40]] ([[Louis Sohy]], 1965) * [[Sondjreyes dins les schavêyes (prôze)|Sondjreyes dins les schavêyes]]" ([[Anatole Marchal]], 1951) * [[Sonk walon (roman)|Sonk walon]] ([[Félicien Barry]], 1945) * [[Sovnance (arimés)|Sovnance]] ([[Jules Vigneron]], 1942) * [[Sovnances d' on vî gamén (sovnances)|Sovnances d' on vî gamén]] ([[Eugène Gillain]], 1932) * [[Sovnis d' on gamén di noste Årdene (sovnances)|Sovnis d' on gamén di noste Årdene]] (Arsène Soreil, redjårbé pa [[Léon Bukens]], 2009) * [[Spites d' åmes, Vizaedjes 1934 (arimés)|Spites d' åmes, Vizaedjes 1934]] ([[Émile Lempereur]], 1934) * [[Spites di m' cour (arimés)|Spites di m' cour]] ([[Émile Lempereur]], diviè 1935, eplaidî e 2012) === T === [[Imådje:Mignolet troes audjes veye.jpg|thumb]] * [[Li tåvlêye do diåle (roman)|Li tåvlêye do diåle]] ([[Lucyin Somme]], 2005) * [[Al taxhlete (arimés)|Al taxhlete]] ([[Georges Smal]], 1956) * ''[[Tchansons patwesses (arimés)|Chansons patoises]]'' ([[Julien Colson]], 1862). * [[Li tchant del Croes (epopêye)|Li tchant del Croes]] ([[Joseph Mignolet]], 1932) * [[Li tchant di m' tere (epopêye)|Li tchant di m' tere]] ([[Joseph Mignolet]], 1935) * [[El tchimin d' mes pinsêyes (arimés)|El tchimin d' mes pinsêyes]] ([[Liliane Faes]], 2006) * [[Les tchimins sins dbouts (arimés)|Les tchimins sins dbouts]] ([[Félix Duval]], 1973) * [[Tchipotreyes (arimés)|Tchipotreyes]] ([[Max-André Frère]], 1940) * [[Do tcherbon dins les flates (novele)|Do tcherbon dins les flates]] ([[Émile Lempereur]], 1999) * [[Les teres då Bon Diè (roman)|Les teres då Bon Diè]] ([[André Henin]], 1980) * [[Tereze (roman)|Tereze]] ([[Lucien Somme]], 2002) * [[Teyåte lidjwès (operås)|Teyåte lidjwès]] (5 operås do 18inme sieke, eplaidîs pa [[François Bailleux]] e 1854) * [[Tiesses pelêyes (portraits)|Tiesses pelêyes]] ([[Émile Lempereur]], 1997) * [[Å tins des djasses et des tourpenes (sovnances)|Å tins des djasses et des tourpenes]] ([[Robert Arcq]], 1980) * [[Professeur Titôrvå|Djustin Titôrvå, ene linwe ki va so tot]] ([[Joël Thiry]] et [[José Schoovaerts]], 2011) * [[Tonires et blouwets (arimés)|Tonires et blouwets]] ([[Dieudonné Salme]], 1878) * [[Tot fjhant betchî l' cok (noveles)|Tot fjhant betchî l' cok]] ([[Bernard Louis]], 2003) * [[Tote ene veye (arimés)|Tote ene veye]] ([[Edmond Wartique]], 1941) * [[Les troes ådjes del veye (arimés)|Les troes ådjes del veye]] ([[Joseph Mignolet]], 1939) * [[Troes contes (noveles)|Troes contes]] ([[Jean-Marie Masset]], 1983) * [[Des trôs sol bele (arimés)|Des trôs sol bele]] ([[Dominique Heymans]], 2004) === V === [[File:Mahin_Lucyin_Vera.jpg|thumb|Vera (roman da Lucyin Mahin)]] * [[V51 (arimés)|V51]] ([[David André]], 2012) * [[Vera (roman)|Vera]] ([[Lucyin Mahin]], 2011) * [[Do vete, do noer (arimés)|Do vete, do noer]] ([[Gabrielle Bernard]], 1941) * [[Veas d' måss (arimés)|Veas d' måss]] ([[ Émile Gilliard]], 1961) * [[Veye di djin (arimés)|Veye di djin]] ([[Lucyin Somme]], 1968) * [[Vîs arimés so les comeres et l' mariaedje (live)]] (eplaidî pa [[Jean Haust]], 1941]] * [[On vî fizik eruni (noveles)|On vî fizik eruni]] ([[Émile Gilliard]], 1997) * [[Li vicåreye di Simon et Linåd (live d' imådjes)|Li vicåreye di Simon et Linåd]] ([[Jean Levaux]], 1896, [[Jean-Luc Fauconnier]], [[Jean Lechanteur]], [[Bernard Louis]], 2011; tertos ratournant [[Wilhelm Busch]], 2011) * [[Li vicåreye d' on gamén d' Cele (sovnances)|Li vicåreye d' on gamén d' Cele]] ([[Joseph Houziaux]], replaidî e 2003) === W === * [[Wala (roman)|Wala]] ([[Jules Sottiaux]], 1909) * ''[[Warum Krieg ? (sovnances)|Warum Krieg ?]]'' ([[Willy Bal]], 1996) === Y === * [[«Ya basta», et vos nd åroz (tecses)|"Ya basta", et vos nd åroz]] ([[Y. Paquet]], 2000) === Z === * [[Zanzan-Shabots-d'-Ôr å payis des soteas (floriconte)|Zanzan shabots d' ôr å payis des soteas]] ([[Jean Bosly]], 1953) == Hårdêyes divintrinnes == * [[Ramexhnêye d' arimés e walon]] * [[Roman e walon]] * [[Pitit roman]] * [[Schôtlêye di tecses e walon]] * [[Live di sovnances]] [[Categoreye:Pordjets]] [[Categoreye:lives e walon|*]] [[Categoreye:Djivêyes]] j3be1mwwwrrd1hyunff30sji5ye07kq 0 2585 409092 377403 2024-11-01T23:00:17Z Lionel June 8941 /* Etrevéns a vey avou l' walon eyet l' Walonreye */ 409092 wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Ça s' a passé ciste anêye la == === Etrevéns a vey avou l' walon eyet l' Walonreye === ==== Walon ==== * Lives e walon ** [[Discôpé dins on cour (novele)]] ([[Émile Lempereur]]) * Lives sol walon ** [[Live Delbouille so les noyés walons]] ([[Maurice Delbouille]]) ** [[Motlî Boxus so les nos d' biesses]] ([[Robert Boxus]]) ==== Walonreye==== === Etrevéns a vey avou l' Beldjike === === Ôtès sacwès === == Ont vnou å monde ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[21 di fevrî]]: [[Jules Boulard]] * [[1 di djulete]]: [[Amanda Dechamps]] === Ôtès djins === == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === === Ôtès djins === *[[27 di decimbe]] : [[Emile Vandervelde]] [[Categoreye:Date]] eb6pvg7og5zs97jw2g5o2n9ph6o96vi 0 2608 409093 408967 2024-11-01T23:00:39Z Lionel June 8941 /* A vey avou l' walon eyet l' Walonreye */ 409093 wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Etrevéns == === A vey avou l' walon eyet l' Walonreye === ==== Walon ==== [[Imådje:Plake_e_payis_shabotîs_Nåwinne.JPG|thumb|li tite do live Calozet a divnou ene plake di voye a [[Nåwinne]]]] * [[Lives e walon]] ki vudît ciste anêye la : ** [[E payis des shabotîs (roman)|E payis des shabotîs]] ([[roman e walon]] da [[Joseph Calozet]], 1ire ed.) ** [[Åtoû d' mi (arimés poirtraits)|Åtoû d' mi]] ([[Émile Lempereur]]) ** [[Bouket-tot-fwait (arimeas)|Bouket-tot-fwait]] ([[Franz Dewandelaer]]) ** [[Li blanke dame (roman)|Li blanke dame]] ([[Joseph Mignolet]]) ** [[Fåves do Baron d' Fleuru (fåves di djåzantès biesses)|Fåves do Baron d' Fleuru]], deujhinme volêye ([[Henry Petrez]]) * [[Lives sol walon]] ** [[Motî Haust]] ==== Walonreye ==== * [[3 d' djanvî]] : dierin [[raparexhaedje di l' Aviedje]] a [[Biarin (veye)|Biarin]] (il avént cmincî li [[29 di nôvimbe]] [[1932]]). * inte li [[15 di djanvî]] eyet li [[2 d' måss]], [[raparexhaedje di l' Aviedje]] a [[Baneu]]. * [[8 di decimbe]] : [[canonijhaedje]] di [[Bernadette Soubirous]]. === Ôtes etrevéns === L' [[Urope]] si rleve pitchote a midjote del [[crijhe economike di 1929]]. == Ont vnou å monde ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[10 di fevrî]]: [[Marcel Polet]] * [[18 di djulete]]: [[Emile Van Aelst]] * [[19 d' awousse]]: [[Jules Bastin]] === Ôtès djins === == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[14 di nôvimbe]] : [[Oscar Colson]] === Ôtès djins === [[Categoreye:Date]] kxjesj2gel02ii4mnbua5j8g5g7iwjz 0 2747 409094 387286 2024-11-01T23:00:55Z Lionel June 8941 /* Rilomés walons et waloneus */ 409094 wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} [[File:Årmonak des cwate Matî 1909.jpg|thumb|[[Årmonak des cwate Matî]], eplaidî po l' avant-dierin côp]] == Ça s' a passé ciste anêye la == === Etrevéns a vey avou l' walon eyet l' Walonreye === ==== Walon ==== * Sikepiaedje del [[soce pol walon|soce]] "les [[Relîs Namurwès]]". * [[Lives sol walon]] ki vudît ciste anêye la : ** divant-dierinne rexhowe di l' [[Årmonak des cwate Matî]], tot etir sicrît pa [[Joseph Vrindts]] == Ont vnou å monde ciste anêye la == === Rilomés walons et waloneus === * [[3 d' may]] : [[Edouard Peraux]] * [[20 di may]] : [[Franz Dewandelaer]] * [[23 d' djun]] : [[Max-André Frère]] * [[16 d' octôbe]] : [[Émile Lempereur]] === Ôtès djins === * [[10 d' awousse]]: li rwè [[Mawoumet V do Marok]] == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés walons et waloneus === * [[18 di may]] : [[Jacques-François-Léopold Godenne]] === Ôtès djins === * [[Categoreye:Date]] 80sssagq2npsg7mrgorp2ix03empnlm 0 3654 409064 403450 2024-11-01T18:45:11Z Lionel June 8941 /* Vicåreye et ouves */ 409064 wikitext text/x-wiki {{Infoboesse}} [[Imådje:jean_guillaume_wi.jpg|thumb|Coviete do scrinea avou les troes plakes lazer des arimés da Jean Guillaume]] '''Jean Guillaume''', c' esteut on [[scrijheu e walon|scrijheu]] et [[rcwereu sol walon]]. Il a skepyî e [[1918]] a [[Fosse]] ey a morou e [[2001]]. On l'&nbsp;lome å pus sovint: "li pere Guillaume". Dins l'&nbsp;civil, il esteut [[djezwite]], et [[professeur]] d'&nbsp;[[univiersité]], a [[UCL|Lovén]], pu a [[Nameur]]. == Vicåreye et ouves == Come sicrijheu, a-st eplaidî: des ramexhnêyes di rimeas: «[[Disk' å solea (arimés)|Disk' å solea]]» ([[1947]]), "[[Gregnes d' awousse (arimés)|Gregnes d' awousse]]" ([[1949]]), «[[Årzeye (arimés)|Årzeye]]» ([[1951]]). Ces bokets la eyet des noveas fourît rashonnés divins «[[L' ouve powetike e walon da Jean Guillaume (live)|Œuvres Poétique Wallonnes]]» (1989). On dierin rascodaedje, «[[Padrî les hourêyes (arimés)|Padrî les hourêyes]]» a stî rpubliyî après s'&nbsp;moirt (2001 & 2012), et tos ses scrijhaedjes, k'&nbsp;i lét lu-minme, ont stî metous [[Œuvres poétiques wallonnes (plakes)|so troes plakes lazer]] (2003). Li Djan Guillaume a pår candjî l'&nbsp;livea estetike del [[powezeye]] walone, tot bastixhant ses powinmes so des imådjes, nén so des accions, avou on stîle foirt ramassé: nén on mot d'&nbsp;trop. Å cmince, ci fourit ene pitite revolucion, et cwand il a prezinté ses prumîs bokets azès [[Relîs Namurwès]], i s'&nbsp;a fwait rwaitî d'&nbsp;cresse. [[Imådje:Guillaume_diskausolea.jpg|thumb|Coviete di "Disk' å solea"]] Mins bénrade, ene trope di pus djonnes fijheus d'&nbsp;rimeas d'&nbsp;après Nameur ([[Georges Smal]], [[Victor George]], [[Émile Gilliard]], [[Lucien Somme]]) si vont fé ecoraedjî et rcoridjî på Djan Guillaume. Les sudjets da J. Guillaume, c'&nbsp;est l'&nbsp;vicaedje en on viyaedje té k'&nbsp;i l'&nbsp;a cnoxhou cwand il aveut moens ki 12 ans. Por lu, li walon esteut aloyî a ç'&nbsp;civilizåcion la. Si n'&nbsp;a-t i måy divizé, dins ses scrijhaedjes e walon, di bokets di s'&nbsp;veye come [[grande djin]], a Lovén, Nameur u a l'&nbsp;etrindjir ([[Itåleye]]). Come ricwereu sol walon, Djan Guillaume a studyî et-z eplaidî les ouves da [[Michel Renard]], [[Georges Willame]] eyet [[Franz Dewandelaer]], troes scrijheus d'&nbsp;après [[Nivele]]. Foû do walon, esteut eto on fén corwaiteu di des powezeyes e francès, inte di zeles, les cenes da [[Nerval]] eyet [[Van Lerberghe]]. == Lives da sinne == * [[Disk' å solea (arimés)|Disk' å solea]] (<small>''Djusqu'au solia''</small>) ([[1947]]) * [[Gregnes d' awousse (arimés)|Gregnes d' awousse]] ([[1949]]) * [[Årzeye (arimés)|Årzeye]] (<small>''Aurzîye''</small>) ([[1951]]) * ''[[L' ouve powetike e walon da Jean Guillaume (live)|Œuvres Poétique Wallonnes]]'' ([[1989]]) * [[Padrî les hourêyes (arimés)|Padrî les hourêyes]] (<small>''Padrî l's-uréyes''</small>, eplaidî après s' moirt e [[2001]] dins les [[Cayés walons]], pu replaidî come [[live (po lére)|live]] e [[2012]]. ==Sacwants powinmes do pere Guillaume== ===Les grands tchårs=== :Les grands tchårs ont rpassé :Epoirtant l'&nbsp;esté. :I gn a pus k'&nbsp;des [[Wikt:steule|steule]]s :Mierseules come des aveules :[[Wikt:mafe|Mafe]]s et [[Wikt:berôdî|berôdî]]s :Sont plins a brotchî. :Et l'&nbsp;clotchî soune a moirt :Todi pus foirt. ===R.I.P.=== ''tot seu dins l'&nbsp;oto di s'&nbsp;pa, k'&nbsp;i fjheut ene froedeure di tchén, Djan, 10 ans, voet passer on mo ptit etermint, dins on ptit hamtea, å mitan des tchamps'' :L'&nbsp;etermint :Passe påjhirmint :Åd triviè del campagne :Po ndaler :D'&nbsp;on pas hodé :Rpiker l'&nbsp;vî cousse el daegn. :Waire di djins; :Sacwants vijhéns :Po roter padrî l'&nbsp;coir. :Et po rdire :A ds ôtes k'&nbsp;ayir: :"Ça fwait k'&nbsp;Batisse est moirt". == Corwaitaedje di si powezeye == Li powezeye da Jean Guillaume est dandjreus li cene k' est li dpus addé les ptitès djins, tot s' siervant li dpus d' leu cauzaedje.<ref name="BL">[[Bernard Louis]] sol pådje [[Facebook]] ''Payis condruze et walon'', 15 di djanvî 2013</ref> Les tinmes sont les cis do monde des viyaedjes, aprume d' ene cinse. Mins pacô, li scrijheu rishonne a on [[terorisse]], distrujheu pol seu plaijhi d' distrure… :''Dj' end a m' sô :''D' esse tofer al laxhe come on boû ! :''Dji vou coscheure, dji vou comoure ! :''Dji vou broûler les moyes di four. :''Pol plaijhi :''D' vey evi, :''Fé tot sclater, :''Fé tot sketer. …[[foircixheu d' comere]]… :''Froxhî les fruts a tinrijhon :''Råyî les florijhons …et al fén, [[camicåze]]. :''Mins s' on vout, k' on m' mostere li pougn, :''K' on m' margougne :''Et k' on m' sikete :''Disk' al betchete.<ref>Jean Guillaume, ''[[Disk' å solea (arimés)|Disk' å solea]]'', p. 81-82.</ref> == Si avuzion del nateure do walon == Li Pere Guillaume a todi dit qui l' walon esteut moirt avou ses djins.<ref name="BL"/> Dins l' responda a Pierrot Dufaux (plake 1 des eredjistrumints d' ses ouves), i ricnoxhe k' i n' såreut cåzer walon divant les djins k' i n' kinoxhe nén (pår el radio). Dins s' tiesse, li walon est assoçné a on monde k' a disparexhou. C' est dansdreus ciste idêye la k' i mostere, dins «[[Padrî les hourêyes]]» divins ces vers ci (p. 20) : <poem>Evoye tos les nos : Zande, Felisse; Gn a pus d' "ké novele" ou d' "kediss" Kî vloz k' on atôtche e tournant ? Pus ene djin po lyi dire "moman".</poem> == Sourdants == <references/> ==Hårdêye difoûtrinne== * [http://rifondou.walon.org/guillaume-rif.html Ene pådje sol pere Guillaume] {{Abt}} * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} [[Categoreye:sicrijheus e walon|Guillaume, Jean]] [[Categoreye:ricwereus sol walon|Guillaume, Jean]] twh2195u76gv43gvqbruh8vxl8g9oq8 0 6088 409095 409052 2024-11-01T23:01:35Z Lionel June 8941 /* Les scrijheus del djermêye 1948 */ 409095 wikitext text/x-wiki Li '''djermêye 48'''<ref>ratournaedje do francès «génération 48», ene atuze parexhowe divins «École dialectologique et génération 48 - esquisse d'une analyse», [[Laurent Hendschel]], sins leu sins date (diviè 1997).</ref>, c'&nbsp;est ene trope di scrijheus ki s'&nbsp;ont cnoxhou diviè l'&nbsp;anêye [[1948]], et k'&nbsp;estént adon al fleur di l'&nbsp;ådje. Il estént d'&nbsp;acoird di rcandjî pår les scrijhaedjes e walon. Sovint eto, c'&nbsp;esteut des féns cnoxheus del [[diyalectolodjeye]], et sacwants, des diyalectolodjisses a l'&nbsp;unife. L'&nbsp;atuze a stî trovêye et diswalpêye e francès pa [[Lorint Hendschel]]. ==Istwere del djermêye 1948== Å cmince, les scrijheus del djermêye 1948 estént purade des fjheus d'&nbsp;[[arimé]]s. I fourît rashonnés dins ene [[Powetes walons d' ouy (antolodjeye)|ramexhnêye di powinmes e walon]], eplaidîs amon li rlomêye måjhon francesse ''Gallimard''&nbsp;pa [[Maurice Piron]]. Ci-cial vineut d'&nbsp;mete noer so blanc ses critikes so les vîs scrijhaedjes e walon. I pout esse riwaitî come li mwaisse cotuzeu del djermêye 1948. ==Les scrijheus del djermêye 1948 == * Sicrijheus d'&nbsp;arimés. ** [[Willy Bal]] ** [[Jean Guillaume|Li pere Guiyåme]]. ** [[Émile Lempereur]]. ** [[Albert Maquet]] ** [[Louis Remacle]] * Sicrijheus d'&nbsp;prôze. ** [[Willy Bal]] ** [[Émile Lempereur]]. * Rimetous avou l'&nbsp;djermêye 48, di cåze di leu stîle, mins k'&nbsp;ont scrît inte les deus gueres n'&nbsp;ont nén tant hanté avou zels. ** [[Franz Dewandelaer]]. ** [[Willy Felix]]. ** [[Gabrielle Bernard]]. * Ont shuvou li stîle del djermêye 48 inte 1948 et 1970. ** [[Georges Smal|Djôr Smal]]. ** [[Victor George]] ** [[Jenny d'&nbsp;Inverno]] ** [[Émile Gilliard]] == Mwaissès idêyes del djermêye 1948. == I vlént ki les belès letes e walon divnénxhe d' on livea k' ahåye li literateure univiersale. I s' dinént des conseys inte di zels. Maurice Piron et Jean Guillaume estént rwaitîs come les mwaisses tuzeus di ç' mouvmint la. Les scrijheus del djermêye 48 ni djåzént måy walon inte di zels. Les scrijheus del djermêye 48 n' ont dandjreus måy tuzé kel walon pôleut esse eto eployî po scrire del [[prôze nén racontrece]]. == Sourdant == [[Categoreye:sicrijheus e walon|*]] [[Categoreye:lingaedje walon]] orbhs88fwrmu0xhfr0l4rygemab166f 0 7026 409096 405186 2024-11-01T23:01:50Z Lionel June 8941 /* Tuzance walone */ 409096 wikitext text/x-wiki {{po|Han|Han (discramiaedje)}} {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" cellspacing="0" cellpadding="2" border="1" |+<span style="font-size:large;">{{wa icon}} '''Han-Nålene''' – '''A-Naulène<br />{{fr icon}} Ham-sur-Heure-Nalinnes'''</span> | colspan="2" style="background:#efefef;" align="center" | {| class="mw-collapsible" style="text-align:center; width:100%;" cellspacing="0" cellpadding="2" border="0" |+ |[[Imådje:Flag of Ham-sur-Heure-Nalinnes.svg|alt=|124x124px]] |[[Imådje:Ham-sur-Heure-Nalinnes wapen.svg|alt=|124x124px]] |- |([[Drapea di Han-Nålene|Detays]]) |([[Armwereyes di Han-Nålene|Detays]]) |} |- | colspan="2" style="border-bottom:3px solid gray;" align="center" |'''Eplaeçmint del comene dins l' province'''[[Imådje:Ham-sur-Heure-Nalinnes Hainaut Belgium Map.svg|alt=|300x300px]] |- |[[Lingaedje oficir]] |[[Francès (lingaedje)|Francès]] |- |[[Lingaedje coinrece]] |[[Walon do Coûtchant]] |- |[[Borguimwaisse]] |[[Yves Binon]] |- |[[Eplaeçmint]] | - [[Arondixhmint di Twin]] - [[Province do Hinnot]] - [[Walonreye]] - [[Beldjike]] |- |[[Sitindêye]] |45,67 km²<ref name=":0">https://www.uvcw.be/fiches-locales/56086</ref> |- |[[Peuplåcion]] (asteure) | +/- 13.532 dimorants<ref name=":0" /> |- |[[Dinsité]] (asteure) |<math>13532 \div 45,67 = 296,30</math> dimorants/km² |- |[[Coisse d' eure|Coisse d'&nbsp;eure]] |ECG ([[Eure del Coistrece di Grinwitch|ECG]]+1) / CEST (UTC+2) |- |[[Djivêye des preficses telefonikes eternåcionås|Preficse telefonike]] |(+32) 071 |} '''Han-Nålene''' (la-minme ''A-Naulène'', {{fr}} ''Ham-sur-Heure-Nalinnes''), c' est ene comene-intité di Walonreye, e l' [[province do Hinnot]], sikepieye li [[1î d' djanvî|prumî d' djanvî]] [[1977]], på rashonnaedje di [[Han-so-Eure]], [[Nålene]] et sacwants ôtes viyaedjes. [[Imådje:Ham-sur-Heure 050525.JPG|thumb|Li Tchestea d' [[Han-so-Eure]]|centré]] == Ban d' Han-Nålene == * [[Cour (viyaedje)|Cour]] * [[Djanmioû]] * [[Han-so-Eure]] ** [[Bingnêye]] * [[Marbwê]] * [[Nålene]] == Tuzance walone == Sicrijheus et rcwereus sol walon: * [[Willy Bal]] * [[André Gauditiaubois]] * [[Émile Lempereur]] * [[Éric Monaux]] == Difoûtrinne hårdêye == * [http://www.ham-sur-heure-nalinnes.be/ Waibe del comene] * [http://www.ham-sur-heure-nalinnes.net/ Waibe de Patrick sul comene] {{ProvinceHinnot|Han-Nålene}} == Referinces == [[Categoreye:Comenes di Walonreye]] sopj06pr1p83y6st536r4ur2ekn3ctp 0 7715 409116 396961 2024-11-01T23:12:24Z Lionel June 8941 /* L-N */ 409116 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Anthologie de la Littérature wallonne''}} [[Imådje:antolodjeye_piron.png|thumb|sorcoviete]] Li '''grosse antolodjeye da Piron''' (grosse eneviè si pus ptite «[[Powetes walons d' ouy (antolodjeye)|antolodjeye Gallimard]]»), c' est on gros spès [[live (po lére)|live]] k' a rexhou e [[1979]] ås [[eplaidreye]]s Mardaga a [[Lidje]], sicrît pa [[Maurice Piron]]. ISBN 2-8021-0024-6 == Mwaissès dnêyes == Li live, c' est on fel côp d' ouy so les [[scrijheus e walon]], dispu les prumîs tins do vraiy tecse walon (diviè [[16inme sieke|1580]]), disk' a 1978. I n' riprind ki les tecses di [[prôze]], les [[arimés]], et les [[cåzaedjisse|cåzaedjes di tchansons]], mins pont d' boket d' [[pîces di teyåte]] (apus ki [[Tåtî l' perikî (teyåte)|Tåtî l' perikî]]. Les 296 tecses sont rashious e [[sistinme Feller|scrijhaedje Feller]], et l' antolodjisse saye do wårder tos les accints des 47 viyaedjes u veyes ki les scrijheus ont-st eployî, tot raveurixhant les sacwès so dotance avou l' [[ALW]]. == Sipårdaedje des scrijheus avå l' Walonreye == I rprind tos les scrijheus(es) del [[Walonreye]], ostant les cis ki scrijhnut e [[walon]] (92 oteurs), ki les cis ki scrijhèt e [[picård]] (10 djins) u e [[gåmès]] (2 scrijheus), ça fwait 104, tertos eshonne. Les accints do walon rprezintés dins les tecses sont stramés pattavå l' Walonreye, apus ki l' [[Årdene]] (waire riprezintêye) et l' payis d' [[Flipveye]] (rén). Les scrijheus d' [[Lidje]] minme ont, come di djusse li pus grosse pårt do wastea avou 45 nos. Les ôtes veyes k' ont dipus d' on rprezintant : [[Tchålerwè]] (3), [[Djodogne]] (2), [[Mont]] (3), [[Måmdey]] (2), [[Moustî-so-Sambe]] (2), [[Nameur]] (4), [[Nivele]] (2), [[Tournai]] (4), [[Vervî]] (4). == Djivêye des scrijheus riprins dins l' Grosse Antolodjeye da Piron == === Les scrijheus e walon === ==== A-B ==== * [[Georges Alexis|Alexis, Georges]] * [[François Bailleux|Bailleux, François]]. * [[Willy Bal|Bal, Willy]] * [[Gabrielle Bernard|Bernard, Gabrielle]] * [[Léon Bernus|Bernus, Léon]] * [[Jacques Bertrand|Bertrand, Jacques]]. * [[Jean-Denys Boussart|Boussart, Jean-Denys]]. * [[Henri Bragard|Bragard, Henri]]. * [[Toussaint Brahy|Brahy, Toussaint]]. * [[Ernest Brassinne|Brassinne, Ernest]]. * [[Louis Brixhe|Brixhe, Louis]]. * [[Jean Bury|Bury, Jean]]. ==== C-D ==== * [[Joseph Calozet|Calozet, Joseph]]. * [[Victor Carpentier|Carpentier, Victor]]. * [[Théodore Chapelier|Chapelier, Théodore]]. * [[Félix Chaumont|Chaumont, Félix]]. * [[Jules Claskin|Claskin, Jules]]. * [[Henri Collette|Collette, Henri]]. * [[Nicolas Defrecheux|Defrecheux, Nicolas]]. * [[Jean-Joseph Dehin|Dehin, Jean-Joseph]]. * [[Franz Dewandelaer|Dewandelaer, Franz]]. * [[Joseph Durbuy|Durbuy, Joseph]]. * [[Charles Duvivier|Duvivier, Charles]]. ==== F-I ==== * [[Pierre Faulx|Faulx, Pierre]]. * [[Jules Flabat|Flabat, Jules]]. * [[Henry Forir|Forir, Henry]]. * [[Alexandre Fossion|Fossion, Alexandre]]. * [[Charles Geerts|Geerts, Charles]]. * [[Ben Genaux|Genaux, Ben]]. * [[Victor George|George, Victor]]. * [[Émile Gérard|Gérard, Emile]]. * [[Émile Gilliard|Gilliard, Emile]]. * [[Charles Gothier|Gothier, Charles]]. * [[Robert Grafé|Grafé, Robert]]. * [[Abé Grisar|Grisar (Abbé)]]. * [[Jean Guillaume|Guillaume, Jean]]. * [[Jean-Joseph Hanson|Hanson, Jean-Joseph]]. * [[Simon de Harlez|Harlez (De), Simon]]. * [[Marcel Hecq|Hecq, Marcel]]. * [[André Henin|Henin, André]]. * [[Marcel Hicter|Hicter, Marcel]]. * [[Lambert de Hollogne|Hollogne (De), Lambert]]. * [[Jenny d'Inverno|Inverno (D'), Jenny]]. ==== L-N ==== * [[Louis Lagauche|Lagauche, Louis]]. * [[Auguste Laloux|Laloux, Auguste]]. * [[Joseph Lamaye|Lamaye, Joseph]]. * [[Jean de Lathuy|Lathuy (De), Jean]]. * [[Marcel Launay|Launay, Marcel]]. * [[Édouard Laurent|Laurent, Edouard]]. * [[Louis Lecomte|Lecomte, Louis]]. * [[Jean Lejeune di Djoupeye|Lejeune, Jean]]. * [[Martin Lejeune|Lejeune, Martin]]. * [[Émile Lempereur|Lempereur, Émile]]. * [[Louis Loiseau|Loiseau, Louis]]. * [[Gustave Magnée|Magnée, Gustave]]. * [[Albert Maquet|Maquet, Albert]]. * [[Marian de Saint-Antoine]]. * [[Anatole Marchal|Marchal, Anatole]]. * [[Lucien Maréchal|Maréchal, Lucien]]. * [[Joseph Mignolet|Mignolet, Joseph]]. * [[Paul Moureau|Moureau, Paul]]. * [[Hubert Ora|Ora, Hubert]] * [[René Painblanc|Painblanc, René]]. * [[Henri Pétrez|Pétrez, Henri]]. * [[Jules Pirot|Pirot, Jules]]. ==== O-S ==== * [[Gilles Ramoux|Ramoux, Gilles]] * [[Jean Rathmès|Rathmès, Jean]] * [[Louis Remacle|Remacle, Louis]] * [[Edouard Remouchamps|Remouchamps, Edouard]] * [[Michel Renard|Renard, Michel]] * [[François Renkin|Renkin, François]] * [[Lambert de Ryckman|Ryckman (De), Lambert]] * [[Dieudonné Salme|Salme, Dieudonné]] * [[Henri Simon|Simon, Henri]] * [[Charles-Nicolas Simonon|Simonon, Charles-Nicolas]] * [[Georges Smal|Smal, Georges]] ==== T-X ==== * [[Michel Thiry|Thiry, Michel]]. * [[Henri Van Cutsem|Van Cutsem, Henri]]. * [[Jacques-Joseph Velez|Velez, Jacques-Joseph]]. * [[Auguste Vermer|Vermer, Auguste]]. * [[Joseph Vrindts|Vrindts, Joseph]]. * [[Léon Warnant|Warnant, Léon]]. * [[Edmond Wartique|Wartique, Edmond]]. * [[Charles Wérotte|Werotte, Charles]]. * [[Louis Wesphal|Wesphal, Louis]]. * [[Emile Wiket|Wiket, Emile]]. * [[Georges Willame|Willame, Georges]]. * [[Jean Wisimus|Wisimus, Jean]]. * [[Arthur Xhignesse|Xhignesse, Arthur]]. * [[Jean-François Xhoffer|Xhoffer, Jean-François]]. === Sicrijheus e picård === * Descamps, Jean-Baptiste * [[Joseph Dufrane|Dufrane, Joseph]] * George, Henri * Henno, Alfred * [[Charles Letellier|Letellier, Charles]] * [[Géo Libbrecht|Libbrecht, Géo]] * Moutrieux, Pierre * Prayez, Adolphe * [[Henry Raveline|Raveline, Henry]] * Wathiez, Adolphe === Sicrijheus e gåmès === * [[Bonneau, Fernand|Fernand Bonneau]] * [[Albert Yande|Yande, Albert]] == Hårdêyes difoûtrinnes == * [http://aberteke.walon.org/antolodjeyes.html#piron_mard Prezintaedje et loyéns viè des waibe-pådjes di scrijheus riprins dvins] {{Aberteke}} * [https://www.beljike.be/beljike-langues-cultures-walon-culture-creyativite-artistike-scrijadje-histwere-anthologie-de-la-litterature-wallonne-maurice-piron Eplaidaedje éndjolike] * {{Wks|Categoreye:Antolodjeye Piron}} (Bokets rimetous divins Wikisourd) [[Categoreye:antolodjeyes|Piron]] 50cvpv28637aqovanjrcue6o9z572pk 0 9074 409097 360659 2024-11-01T23:02:19Z Lionel June 8941 /* Rilomés Walons et waloneus */ 409097 wikitext text/x-wiki Li 16 d'&nbsp;[[octôbe]], c' est li 289inme djoû d'&nbsp;l'&nbsp;anêye do [[calindrî grigoryin]] (li 290inme po ls [[anêye bizete|anêyes bizetes]]), avou 76 djoûs dmorant disk'&nbsp;al fén d'&nbsp;l'&nbsp;anêye. == Evenmints == * == Ont vnou å monde ci djoû la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[1909]] : [[Émile Lempereur]] === Ôtès djins === * == Ont morou ç' djoû la == * == Fiesses nåcionåles ey eternåcionåles == * ---- '''Vey eto:''' [[14 d' octôbe]] - [[15 d' octôbe]] - [[17 d' octôbe]] - [[18 d' octôbe]] - les [[366 djoûs]] d'&nbsp;l'&nbsp;anêye [[djanvî]], [[fevrî]], [[Moes d' måss|måss]], [[avri]], [[may]], [[djun]], [[djulete]], [[awousse]], [[setimbe]], [[octôbe]], [[nôvimbe]], [[decimbe]] [[Categoreye:Date]] gdg5ascx5ybevdbr634izodyz0vx68i 0 11524 409098 405602 2024-11-01T23:03:18Z Lionel June 8941 /* Pitits romans e walon eplaidîs tot seus */ 409098 wikitext text/x-wiki Ene '''novele''' dins l' sinse di '''ptit roman''', c' est ene sipoûle come on [[roman]], mins k' est pus coûte, å pus sovint, moens di 50 pådjes. == Mwaissès dnêyes == Les ptits romans sont sovint eplaidîs onk après l' ôte, dins on live k' on lome ene '''ramexhnêye di noveles''' (on dit eto on '''rcoy di noveles'''). A dater di 1996, gn a yeu des ptits romans k' ont eto stî eplaidîs so les fis. Li prumire fourit : «Li tiene al brijhe» da [[Jean-François Brackman]] k' a parexhou sol [[Pådje do lingaedje walon (waibe)|Pådje do lingaedje walon]], li prumire [[waibe e walon]] adjinçnêye da [[Lorint Hendschel]] (1995). Adonpwis, end ava sovint, so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]] da [[Lucyin Mahin]] (1997). Li ci (cene) ki scrît aprume des ptits romans, on l' lome on (ene) '''novelisse'''. Dins les ptitès [[prôze]]s, li ptit roman est diferin do [[live di sovnance|racontaedje]], ki n' fwait ki do dire des sovnances do scrijheu, k' elzès ricnoxhe come teles, et del [[fåve do vî vî tins|racontroûle]] ki rapoite ene istwere ki s' raconte dispu des ans et des razans, motoit ene miete ricandjeye. E walon, onk des pus grands novelisses fourit, sins manke, [[Georges Alexis]], k' eplaida onze pitits lives avou tchaeke côp ene u deus noveles divins, di [[1947]] a [[1958]]. Les tinmes des ptits romans e walon sont les minmes ki les cis des [[romans e walon]]. == Pitits romans e walon eplaidîs tot seus == * [[Li fi del guere (pitit roman)|Li fi del guere]] ([[Louwis Tilkin]] 1919) * [[Li clotche des trepassés (noveles)|Li clotche des trepassés]] (Georges Alexis, 1958) * [[Les Grignous (roman)|Les Grignous]] ([[Gaston Lucy]], sicrît diviè 1975, eplaidî dins on sillabusse "''Œuvres complètes''", pu sol Daegntoele) * [[Colas l' bracnî (pitit roman)|Colas l' bracnî]] ([[Serge Fontaine]], 1980). * [[Do tcherbon dins les flates (novele)|Do tcherbon dins les flates]] ([[Émile Lempereur]], 1999) == Sacwantès ramexhnêyes di noveles e walon == * [[Amon Teyo (noveles)|Amon Teyo]] ([[George Alexis]], 1947) * [[Ene nute di Noyé al cinse (noveles)|Ene nute di Noyé al cinse]] (George Alexis, 1949) * [[Li gros petchî do fré Boniface (noveles)|Li gros petchî do fré Boniface]] (Georges Alexis, 1952) * [[A shijhes trawêyes (noveles)|A shijhes trawêyes]] ([[Émile Gilliard]], 1996) * [[Hatche et matche (noveles)|Hatche et matche]] ([[Rodolphe Dedoyard]], 1998) * [[Del Ruwane å Bwès Djilèt (noveles)|Del Ruwane å Bwès Djilèt]] (Émile Gilliard, 2000) * [[Les hameas distindous (noveles)|Les hameas distindous]] ([[René Painblanc]], 2004) * [[Contes di m' payis et d' co pus lon (noveles)|Contes di m' payis et d' co pus lon]] ([[Jean-Pierre Dumont]], 2005) * [[Eviè Nonne (noveles)|Eviè Nonne]] ([[Lucyin Mahin]], 2006) * [[Foû del voye (noveles)|Foû del voye]] ([[Guy Brener]], 2008) * [[Paskeyes d' avår ci (noveles)|Paskeyes d' avår ci]] (Émile Gilliard, 2009) == Sacwantès noveles e walon eplaideyes tote etires so les fis == * [http://rifondou.walon.org/bossart.html "Inte li cir et l' infier"] ([[P. Bossart]]). * [http://rifondou.walon.org/bracman-rif.html#tiene Sol tiene al brijhe] ([[J.F. Brackman]], li prumire novele a-z aveur parexhou so les fis). * [http://rifondou.walon.org/dumont_mignolet.html "Mignolet"] ([[J.P. Dumont]]) * [http://rifondou.walon.org/gauditiaubois_tchenvire.html Li måjhone do djårdinî] ([[A. Gauditiaubois]]). * [http://rifondou.walon.org/Hendschel_Urdug_Nur.php L' aiwe d' Ourdoug Nour] ([[L. Hendschel]]). * [http://rifondou.walon.org/lahaye-rif.html#gamen Nosse gamén] ([[J. Lahaye]]). * [http://rifondou.walon.org/lv/co_ene.html Co ene, gårçon] ([[L. Mahin]]). * [http://rifondou.walon.org/moureau_pol.html#cougnous Les beas cougnoûs del boune cinsresse] ([[P. Moureau]]) * [http://rifondou.walon.org/schoovaerts.html#ebertacaedje Li Bon Diu ebertake voltî ses voyes] ([[J. Schoovaerts]]). * [http://rifondou.walon.org/vandenheuvel.html "Les disparexhous efants"] (Marie Vandenheuvel). * [http://walon.cultureforum.net/scrijeuses-f8/lucyin-mahin-tchicago-el-walonreye-t137.htm Tchicago-el-Walonreye] ([[L. Mahin]]) [[Categoreye:Noveles (pitits romans)|*]] [[Categoreye:Lives]] 4kxd4ynq81t8tugpwtla1kh8fwreqy4 0 11896 409099 392695 2024-11-01T23:03:35Z Lionel June 8941 409099 wikitext text/x-wiki '''Isi Steinweg''' (Isidore), c' esteut on conteu d' [[couyonåde|fåves]] et [[Sicrijheus e walon|sicrijheu d' pîces di teyåte et d' tchansons e walon]], do payis d' [[Lidje]], e l' [[eter-deus-gueres]]. Il a eplaidî dipus d' 100 tchansons foirt kinoxhowes. Dins s' mwaisse pîce, “''[[E Payis Noer (teyåte)|È Payis Neûr]]''”, i mostere k' il a ene boune kinoxhance do mestî des hoyeus. Il a nexhou li 11 d' avri [[1881]]<ref>[[Motî biyobibiografike des scrijheus e walon]], p. 368</ref> et il a morou kecfeye e [[1975]]<ref>{{?}} https://ihoes.ideesculture.fr/index.php/Detail/entities/3828</ref>. Il a stî eto directeur del “Måjhon Halleux”, ki vindént des [[pîces di teyåte]] et les ahesses po les [[dramatike (soce)|dramatikes]]. Isi Steinweg est cité dins l' live da [[Émile Lempereur]] so les scrijheus d' pîces di teyåte. == Sacwantès pîces di teyåte sicrîtes pa Isi Steinweg == * Pîce e-n èn ake. ** On côp d' ouy so sinte Mågrite (sketch). * Pîces e deus akes. ** Di kî djåze-t on ? (vådveye). ** Nos avans l' oto (comedeye). * Pice e troes akes. ** Po l' oneur et pol patreye. ** [[E Payis Noer (teyåte)|E Payis Noer]]. == Arimé == <poem> :'''Ti doimes, fré walon !''' Dispiete tu, fré walon ; l’ oraedje hoûle a nosse poite. Est çk’ e fén fond di ti åme, ti firté sereut moite ? Vass leyî mete ene bråye a t’ vigreus cok hardi? Et ti amour di t’ patreye, est i moirt po todi ? Ti vass leyî moenner tot parey k’ èn esclåve ? Et l’ tere del Walonreye est ele divnowe haeyåve ? Vass Ieyî l’ etrinjir ti sprotchî dzo s’ talon Et fé ene province flaminde di t’ bea payis walon ? Si c’ est insi, Walon, ti n’ as k’ çou k’ ti merites Puski ti vous viker tot parey k’ èn ermite, Foirdjeye twè-minme les tchinnes ki t’ divèt-st elaxhî ! Ti n’ as k’ çou ki t’ rivént ; ti n’ est k’ on crotalî ! T’ as råjhon, fré walon, rispoize tu, doime e påye Wåde ti bele confiyince... dimwin, fårè k’ t’ el payes Rispoize tu, fré walon....Les lawris k’ t’ as ctapé K’ å pris d’ leu meyeu sonk, tes peres avént côpé, Dimwin, seront hinés tot a fond d’ ene bassene Et pouriront motoit come on hopea d’ ansene. Dimwin, divins l’ banslete ou l’ saetch d’ on clicotî, On mètrè les banires di tes trinte-deus mestîs. Dimwin, dvins les eglijhes, ti schoûtrès souner l’ transe Di totes tes libertés et come di ti indepindance. Dimwin, li måle aweure irè poirter bén lon K’ c’ est fini di t’ patreye, k’ i n’ a pus des Walons. Dimwin, ti fir peron, riviersé par des traites Rispoizrè po todi e fén parfond d’ ene aite. T’ as rovyî tes rvinteus come tes Frantchimontwès Et ti n’ vås nén les poennes k’ on s’ ocupe minme di twè. Mins, ki voe dj’ ? A tes ouys, sourdèt deus grossès låmes; Et çou k’ dji vén di t’ dire t’ a surmint rmouwé l’ åme, Ca ti véns di t’ dressî tot hatixhant d’ firté Et tot presse a disfinde tes droets, tes libertés. C’ est å trefond di ti åme, k’ asteure, dji vén do lére. Et ti véns do fruzi d’ ene sinte et djusse colere. A bravo, fré walon ! Come dji t’ admire insi; Et dji t’ ô gruziner l’ Muette di Portici. Dispiete tu, fré walon, l’ oraedje hoûle a nosse poite Mins l’ firté di t’ bele raece, e ti åme n’ esteut nén moite. Å pilori, les traites, les låtches, les baligants K’ ont rnoyî leu mandat po plaire ås flamingants ! A bas les djins sins cour, pareys ås pôrchineles ! Nos frans vey a ces-la ki nos volèt mancî Ki ns estans bedjes, c’ est l’ vraiy… mins Walons po cmincî. </poem> == Hårdêyes difoûtrinnes == * [http://rifondou.walon.org/teyaute/steinweg.php Bokets del pîce "E payis Noer"] {{Abt}} * [http://walon.1fr1.net/t207-isi-steinweg#720 L' arimé "Ti doimes, fré walon"] (mwaisse modêye) {{wenz}} == Sourdant == <references /> [[Categoreye:Teyåtreus e walon|Steinweg, Isi]] [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Steinweg, Isi]] re79t78xdybm1h5pco6k6ces0acmlcq 0 13602 409100 403479 2024-11-01T23:03:52Z Lionel June 8941 /* Cåzaedjes des tchansons */ 409100 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Mahy memeloubaurd.jpg|thumb|Sitroete plake avou l' tchanson «Mémé Loubård»]] '''Claudine Mahy''' a skepyî li [[29 di djun]] [[1937]]. Elle a morou li [[11 di decimbe]] [[2017]]. C' esteut ene [[tchanteuse e walon]], ki fjheut totes ses tchansons leye-minme, adon ene [[sicrijheuse-tchanteuse-compôzeuse]]. Dispu si [[stroete plake]] «'''Mémé Loubard'''», elle esteut spotêye insi. Ele djåzéve voltî walon avou les [[waloneu]]s (çou k' est foirt råle emey les [[tchanteus e walon]]). Di s' mestî, elle a stî tchåfresse di camion (li prumire feme del [[Beldjike]] a fé çoula); pu [[boledjresse]]<ref>RTL info, li 12 di decimbe 2017</ref>; pu adon, fé dins les mousmints, purade fé les martchîs come vindeuse di mousmints. == Tinmes == Ses tinmes estént kécfeye classikes : c' esteut des tchansons po rire come «dj' a fwin» u des sovnances do vî tins come «li [[kénket]] d' [[houyeu]]». Elle a eto rindou bon dvwer a s' payis d' [[Tchålerwè]] et d' [[Djumet]]. Mins ele sava eto paskiyî so des sudjets modienes : li [[sida]]; les djonnes "loubårds", l' evoyaedje des [[guere di Yougoslaveye|''Casques bleus'' el Yougoslaveye]], les [[Indyins d' Amerike]]. Ele tchantéve don les rujhes et les espwers ''des spotchîs, des cis ki n' ont nén l' droet d' dire grand tchoi dins no monde emacralé pa les liårds''.<ref>[[Danielle Trempont]], Djamåy trop tård po "Mémé Loubård", [[El Bourdon]] 538</ref> Ele ratournéve leye-minme ses tchansons e francès, et tchantéve dins les deus lingaedjes. == Muzike == Costé muzike, ele fourit ene des prumire a-z asprouver l' walon dins del muzike [[blouze]]. == Cåzaedjes des tchansons == Elle aprind a scrire e walon avou l' [[ALWAC]] ey aprume [[Émile Lempereur]], ey eplaidî sacwants tecses dins «[[El Bourdon]]» (dins les [[anêyes 1980]]). Ele ni cwirt nén a fé des [[Belès-letes|tecses literaires]]. Ele dit ki les djonnes ni comprindnut pus foirt li walon. Po les assaetchî, po k' il aprindexhe les [[cåzaedje di tchanson|tecses]], pu les rtchanter après, i fåt des mots simpes, fouxhénxhe-t i des [[francijha]]s.<ref>Danielle Trempont, come ådzeu, tecse riprins din [[l' Bourdon]] 703 (fevrî 2018).</ref> == Rilomêyès tchansons == * [[Dj' a fwin (tchanson)|Dj' a fwin]] (tchanson d' ene djin k' a boun apetit et ki doe fé redjime) * [[Mémé Loubard (tchanson)|Mémé Loubard]] (k' a wangnî on pris a l' [[RTBF]], et passer so les radios d' Beldjike et d' [[France]])<ref>[[Achille Goethals]], [[El Bourdon]] 703 (fevrî 2018) p. 3.</ref> * [[Li kénket d' houyeu (tchanson)|Li kénket d' houyeu]]: rapele si djonnesse == Produjhaedje di plakes et cassetes == Elle fijheut des [[stroetès plakes]] avou des tchansons e francès ey e walon. Si produjhaedje: 4 [[plakes 45 toûs]], 4 [[cassetes odio]], 7 [[sitroetès plakes]]. == {{HD}} == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * [http://rifondou.walon.org/tchanson/mahy_claudine.php Sacwants tecses di tchansons] {{Abt}} * {{mic}} [http://denee.walon.org/~lucyin/tchanson/odio/Indyins.ogg Ene di ses tchansons, so les Indyins] == Sourdant == [[Categoreye:Fijheus d' tchansons e walon|Mahy]] [[Categoreye:Tchanteus e walon|Mahy]] brebnhqob2aa3jqmcfco2b8zket9pbd 0 13775 409117 396007 2024-11-01T23:12:41Z Lionel June 8941 /* Les fjheus d' arimés relîs dins l' schorseye */ 409117 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Poètes wallons d'aujourd'hui''}} [[Imådje:piron_gallimard.jpg|thumb|Prumire edicion, e 1961]] [[Imådje:Poètes wallons labor.jpg|thumb|coviete do replaidaedje fwait pa ''Labor'']] '''Powetes walons d' ouy''' (on dit ossu l' '''Antolodjeye Gallimard'''), kel vraiy tite e francès, c' est '''''Poètes wallons d'aujourd'hui''''', c' est ene [[antolodjeye]] di des grands fijheus d' [[arimé]]s e walon del prumire mitan do 20inme sieke. Elle a stî ramexhnêye pa [[Maurice Piron]] et vudî e [[1961]] mon Gallimard a [[Paris]]. C' esteut l' prumî côp k gn aveut des scrijhaedjes di [[belès letes e walon]] publiyîs foû payis. L' ouve a stî replaideye e 2005 pås Edicions Labor di Brussele (ISBN 2-8040-1827-X), eto e live di taxhe (ISBN 2-8040-1973-X). Maurice Piron a relî 16 powetes, 5 ki scrijhèt tot notant l' [[Walon do Mitan|accint d' après Nameur]], 4 do [[Coûtchant walon]], et l' restant do [[Payis d' Lidje (diyalectolodjeye)|Payis d' Lidje]]. Djondant tchaeke boket, gn a on ratournaedje e francès, fwait pa Piron lu-minme, et k' est eto toirtchî a môde d' arimé. == Les fjheus d' arimés relîs dins l' schorseye == * [[Willy Bal|Bal, Willy]] * [[Gabrielle Bernard|Bernard, Gabrielle]] * [[Henri Collette|Collette, Henri]]. * [[Marc De Burges|De Burges, Marc]]. * [[Franz Dewandelaer|Dewandelaer, Franz]]. * [[Willy Félix|Félix, Willy]]. * [[Emile Gilliard|Gilliard, Emile]]. * [[Robert Grafé|Grafé, Robert]]. * [[Jean Guillaume|Guillaume, Jean]]. * [[Marcel Hicter|Hicter, Marcel]]. * [[Jenny d' Inverno|d' Inverno, Jenny]]. * [[Émile Lempereur|Lempereur, Émile]]. * [[Albert Maquet|Maquet, Albert]]. * [[Louis Remacle|Remacle, Louis]]. * [[Georges Smal|Smal, Georges]]. * [[Léon Warnant|Warnant, Léon]]. == Hårdêye difoûtrinne == * [http://aberteke.walon.org/antolodjeyes.html#piron_gal Dipus d' hårdêyes eviè les pådjes des scrijheus riprins dins l' antolodjeye] (so l' Aberteke). [[Categoreye:Antolodjeyes]] [[Categoreye:Ramexhnêyes d' arimés e walon]] jjgfkdm16ixrmp3t5ga032qxp4v87mm 0 13852 409071 387257 2024-11-01T20:19:44Z Lucyin 16 409071 wikitext text/x-wiki {{po|pitite gazete|Pitite gazete (discramiaedje)}} [[Imådje:pitite_gazete_aronde.jpg|thumb|Ene pitite gazete avou s' [[oronde|no e walon]]]] [[Imådje:Gazete Tchålerwè ça conte.JPG|thumb|pitite gazete di prezintaedje d' èn operå e walon, [[Tchålèrwè, ça conte]]]] Ene '''pitite gazete''', c' est ene [[gazete]] k' on-z a po rén, avou bråmint del [[reclame]]. Sovint, c' est ene cogne pus ptite ki les gazetes di noveles, did la leu no. == Mwaissès dnêyes == Les ptitès gazetes sont metowes dins totes les måjhones pa des indepindants ki fwaiynut martchî avou l' imprimeu. Sacwants manaedjes ni volnut nén aveur les ptitès gazetes : el sicrijhèt so leu boesse ås lete, u l' dire ås distribuweus. [[Imådje:Pupont d' reclames.jpg|thumb|center]] El Walonreye, a stî on tins k' des [[rebanêye comene|comenes]] k'-i-gn-a rabaxhént les [[contribucions]] po les ptitès gazetes ki metént eto des scrijhaedjes (dipus di tîce del gazete). Ça fwait ki sacwantès ptitès gazetes avént voltî ene [[coirnêye e walon]]. == Sacwantès ptitès gazetes ki sont co evoyeyes å djoû d' ouy el Walonreye. == * ''Vlan'' * ''Passe-partout'' * ''Le Courrier de Rochefort'' == Ancyinnès ptitès gazetes k' i gn aveut do walon dvins. == * ''[[:Wikt:oronde|L' aronde]]'', pitite gazete a môde di rvuwe, so cogne A4, do payis d' [[Hanu]], djokêye diviè 2000. * ''Les Echos de la Cité'', pitite gazete [[do Bork]] dins les anêyes 1960 a 1980, k' a-st eplaidî bråmint des tecses e walon (inte di zels, les cis da [[Gaston Lucy]]). == Ôtès ptitès gazetes == End a po-z anoncî des pîces di teyåte. [[Categoreye:gazetes]] [[Categoreye:Atôtchance]] ddt1qnf6bh4ao7ncytb7l7utmgl4y33 0 20034 409118 404989 2024-11-01T23:13:02Z Lionel June 8941 /* Sicrijheu(se)s e walon */ 409118 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Fleurs dialectales''}} L' '''antolodjeye «Fleurs diyalectåles»''' ki s' no e francès c' est «''Fleurs dialectales''», c' est ene [[antolodjeye]] di [[scrijheus e walon]], d' on pô tot costés, k' a stî eplaideye pås [[Relîs Namurwès]] e [[1974]]. == Istwere do live == Divant d' esse ramexhnés e-n on [[live (po lére)|live]], il avént passé dins li [[rvuwe]] «''La Propriété Terrienne''», dizo l' enondance da P. Charlier. Les scrijheus et les tecses ont stî relîs pa [[Lucien Léonard]], avou l' coplaedje da [[Lucien Somme]]. == Discrijhaedje do live == Gn a sovint on [[portrait]] do scrijheu (del sicrijheuse) å dzeu del prumire pådje. Onk des tecses di tchaeke sicrijheu est ratourné e [[francès|francès]], les ôtes nén. Gn a on prezintaedje e francès di tchaeke sicrijheu. == Les scrijheus(se) riprin(jhe)s dins "Fleurs diyalectåles" == === Sicrijheu(se)s e walon === * [[Willy Bal|Bal, Willy]] * [[Jean-Denys Boussart|Boussart, Jean-Denys]] * [[Joseph Calozet|Calozet, Joseph]] * [[René Clinias|Clinias, René]] * [[Gerard Coulonval|Coulonval, Gerard]] * [[Marc de Burges|de Burges, Marc]] * [[Armand Deltenre|Deltenre, Armand]] * [[Jacques Desmet|Desmet, Jacques]] * [[Franz Dewandelaer|Dewandelaer, Franz]] * [[Clément Dimanche|Dimanche, Clément]] * [[Charly Dodet|Dodet, Charly]] * [[Nicolas Donnay|Donnay, Nicolas]] * [[Joseph Durbuy|Durbuy, Joseph]] * [[Jules Flabat|Flabat, Jules]] * [[Charles Geerts|Geerts, Charles]] * [[Victor George|George, Victor]] * [[Emile Gilliard|Gilliard, Emile]] * [[Hubert Haas|Haas, Hubert]] * [[Pierre Henry|Henry, Pierre]] * [[Reynolds Hostin|Hostin, Reynolds]] * [[Jeanne Houbart-Houge|Houbart-Houge, Jeanne]] * [[Auguste Laloux|Laloux, Auguste]] * [[Émile Lempereur|Lempereur, Émile]] * [[Jacques Morayns|Morayns, Jacques]] * [[André Paquet|Paquet, André]] * [[Maurice Peltier|Peltier, Maurice]] * [[Edouard Peraux|Peraux, Edouard]] * [[Roger Prigneaux|Prigneaux, Roger]] * [[Jean-François Renkin|Renkin, Jean-François]] * [[Albert Rousseau|Rousseau, Albert]] * [[Lucienne Sarteau|Sarteau, Lucienne]] * [[Georges Smal|Smal, Georges]] * [[Josée Spinosa-Mathot|Spinosa-Mathot, Josée]] * [[Marcel Van Splunter|Van Splunter, Marcel]] * [[Mariette Vignette|Vignette, Mariette]] * [[Roger Viroux|Viroux, Roger]] === e [[picård]] === * [[Géo Libbrecht|Libbrecht, Géo]] === e [[gåmès]] === * [[Albert Yande|Yande, Albert]] [[Categoreye:Antolodjeyes|Fleurs diyalectales]] sx6lzlpcnp30aq43rydxkml1106ug5p 0 20188 409101 383754 2024-11-01T23:04:20Z Lionel June 8941 /* Ouve e walon */ 409101 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire-sicrijheus|Hubert Haas}} [[Imådje:Haas Hubert.jpg|thumb|diviè 1970]] '''Hubert Haas''', c' est on [[scrijheu]] e walon k' a skepyî li [[23 d' awousse]] [[1919]] a [[Tcheslet]]. Il î a morou e [[1976]]. Il est rprins dins l' [[antolodjeye Fleurs diyalectåles]] et dins l' [[Antolodjeye Scrire]]. Di s' mestî, il esteut [[electricyin]] et [[watman]] a [[Solvay (societé)|"Solvay"]]. == Ouve e walon == Il a scrît des [[arimé]]s, d' on livea del vraiye [[powezeye]]. Il est dins l' mouvmint del powezeye imådjrece des djins come [[Georges Smal]] et [[Jean Guillaume]]. I wangna s' prumî pris di scrijhaedjes e walon e 1968, al bate metowe so pîs po les 20 ans do [[El Bourdon (gazete)|Bourdon]]. Après, i moussa a l' [[ALWAC]]. Il a bråmint aprins avou [[Émile Lempereur]]. E 1982, il eplaide ene [[ramexhnêye d' arimés]], «[[Pal craeye d' ene pitite voye (arimés)|Pal craeye d' ene pitite voye]]». == Corwaitaedje di ses powinmes == === Motlî === Foirt ritche : vocial sacwants mots k' on-z î pout rilever * [[:Wikt:ritaener|ritaener]] * [[:Wikt:tcheyåd|tcheyåd]] * [[:Wikt:anoye|anoye]] * [[:Wikt:tåvler|tåvler]] (do pwin) === Rite et zunance === I [[plaeçaedje di l' addjectif|plaece voltî l' addjectif]] divant l' no : :''Vo '''schårdêye imådje''' ki prind veye'' :''Après l' eure do prumî ddjuner'' <ref>"Pwin d' agaesse", divins "[[El Bourdon (gazete)|El Bourdon]]".</ref> :''Mins k' avoz, feme, dissu vo tiesse ?'' :(...) :''Ni sereut ç' nén vo '''tcheyåde djonnesse''''' :''Ki s' ertaenreut påzès mwais tins ?'' <ref>Poussire di transe, divins [[Antolodjeye Fleurs dialectales]], pu rprins dins l' [[antolodjeye Scrire]].</ref> Il eploye voltî li shûte addjectif femrin pluriyel metou padvant (avou l' [[cawete -ès]]) :'''''Påjhirès crosses, catcheyès stoeles''','' :'''''Rachidès eures''' d' ene taeye di pwin,'' <ref>"Pwin d' agaesse", come ciddé ådzeu.</ref> == Hårdêyes difoûtrinnes == * [http://rifondou.walon.org/Haas_Hubert.php Pådje di ses scrijhaedjes] {{Abt}} * [http://walon.1fr1.net/scrijeuses-f8/hubert-haas-t71.htm#301 Ses bokets eplaidîs dins l' antolodjeye "''Fleurs dialectales''"] (mwaisse modêye) == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Haas]] 3mazns4buaj7jtqcdulrygnkk3jghzk 0 20549 409119 381171 2024-11-01T23:13:20Z Lionel June 8941 /* Adrovaedje */ 409119 wikitext text/x-wiki [[Imådje:avinteures_Ray_Hure.jpg|thumb|coviete]] Les '''avinteures da Ray Hure''' (''Lès-aventûres di Ray Hure''), c' est on [[live d' imådjes]] sicrît pa [[Jean Goffart]], avou les dessinaedjes da Jacques Raes. Il a vudî e [[2000]]. == Mwaissès dnêyes == Li mwaisse persounaedje, c' est Raymond Hure, ki si acourtixhaedje dene "Ray Hure", on djeu d' mot avou ''Rayure'' ([[:Wikt:royeure|royeure]]), li dessén del pea des [[zebe]]s. Les Zebes, c' est li spotaedje di l' ekipe do "[[Spôrtigne di Tchålerwè]]". Li live a stî aspalé pal veye di Tchålerwè, a l' ocåzion di l' [[Uro 2000]]. Li live a stî saetchî a 1200 egzimplaires, ene pårteye po-z ofri ås Gros Colés k' estént priyîs pal Veye ås pus clapants matchs di l' Uro 2000. C' est totès ptitès spoûles a vey avou li Spôrtigne di Tchålerwè, avou on dessén a hintche. Insi, c' est come ene shûte des "[[Les avinteures des droles di zebes (live d' imådjes)|Avinteures de droles di zebes]]". == Adrovaedje == Gn a bén cénk adroveus pol live : Jean-Pol Spaute, prezidint do Spôrtigne di Tchålerwè, Jacques Van Gompel, mayeur di Tchålerwè, Claude Despiegeleer, scabin des spôrts, [[Émile Lempereur]], sicrijheu e walon, di l' [[ALWAC]], et Dante Brogno, on djouweu å Spôrtigne. == Hårdêye difoûtrinne == [http://rifondou.walon.org/Goffart_Ray_Hure.php Pådje do live so l' Aberteke] [[Categoreye:Lives d' imådjes e walon|Avinteures da Ray Hure]] 7s4t8ln2056cl0fhfitp2eck87vjypv 0 21217 409120 374846 2024-11-01T23:13:49Z Lionel June 8941 /* Sacwants dessineus del Coleccion do Bourdon */ 409120 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Voyaedje_di_Tchofontinne_dessin_J._Helbig.jpg|thumb|120px|bwès da J. Helbig (1854)]] [[Imådje:petrez fauves2.jpg|thumb|120px|Dessén da Elizabeth Ivanovsky (1933)]] [[Imådje:Mahin_Evie_Nonne.jpg|thumb|120px|Coleur a l' aiwe da Marie-Louise Mertz (2006)]] On '''dessineu po les lives e walon''', c' est on [[dessineu]] k' a bouté tenawete avou des [[scrijheus e walon]], ey enimådjî leus [[live e walon|lives]]. Si no est sovint rprins sol coviete, u sol coviete divantrinne. Sovint e francès ''illustrations de''. Mins pacô eto e walon : * '''imådjes''' da Marcel Mercié ("[[Ene miye di mi (proze-powezeye)|Ene miye di mi]]" da [[Danielle Trempont]]). * '''enimådjeures''' da Marie-Louise Mertz ("[[Eviè Nonne (noveles)|Eviè Nonne]]" da [[Lucyin Mahin]]) Li biyografeye do dessineu est padecô metowe al fén, mins sovint scrîte e francès. Lanawaire, dins l' [[coleccion do Bourdon]], gn a tolminme yeu des biyografeyes di dessineus e walon. Les desséns des covietes, et kécfeye les cis ki sont-st ådvins do live, c' est onk des mwaisses facteurs pol vindaedje des lives e walon. == Sacwants dessineus des lives e walon == * '''[[Robert Arcq]]''' sicrijheut e walon, et dessiner lu-minme po ses lives. * '''J.T. Debattice''' a enimådjî les [[ptits romans]] da [[Georges Alexis]]. * '''Sabine de Coune''' a fwait les desséns des lives da [[Auguste Laloux]]. * '''[[Ben Genaux]]''', lu eto, sicrijheut e dessiner. * '''[[Jijé|Joseph Gillain]]''' a enimådjî les covietes des troes prumirès anêyes des [[Cayés Walons]], eyet co sacwants ôtes lives des [[Relîs Namurwès]]. * '''J. Helbig''' fijha des bwès po l' edicion da [[François Bailleux]] di 1854 do [[teyåte lidjwès (operås)|Teyåte lidjwès]]. * '''René Hausman''' fijha l' coviete di l' antolodjeye [[Scrijheus d' Årdene (antolodjeye)|Scrijheus d' Årdene]] et des [[Contes hesbignons (shôtlêye di tecses)|Contes hesbignons]] da [[Marcel Hicter]]. * '''Elizabeth Ivanovsky''' (Kichinev, Moldaveye, 1910, Watermael (Brussele), 2006) a-st enimådjî li deujhinme tome des [[Fåves do Baron d' Fleuru (fåves di djåzantès biesses)|Fåves do Baron d' Fleuru]] da [[Henri Pétrez]] (1938). Ele rimeta ça ezès anêyes 1960, pol cénkinme volêye des fåves, ki n' rexhrè k' e 1999. * '''Marie-Louise Mertz''' ([[Hachi]], 1947) a-st enimådjî l' antolodjeye [[Scrijheus d' Årdene (antolodjeye)|Scrijheus d' Årdene]] (2002) eyet li ramexhnêye di noveles da [[Lucyin Mahin]], "[[Eviè Nonne (noveles)|Eviè Nonne]]". * '''Jacques Raes''' k' a bråmint bouté avou [[Jean Goffart]] et k' a stî l' prumî dessineu di ses [[live d' imådjes|lives d' imådjes]] ("[[Les avinteures des droles di zebes (live d' imådjes)|Les avinteures des droles di zebes]]"), "[[Les avinteures da Ray Hure (live d' imådjes)|Les avinteures da Ray Hure]]" ey eto d' ene binde d' imådjes ("[[On cokea å solea (binde d' imådjes)|On cokea å solea]]"). * '''Maurice Salme''' fijha tos les desséns do "''[[Motî da Haust|Dictionnaire liégeois]]''" da [[Jean Haust]], et ene pårteye des cis do [[franwal da Haust|franwal lidjwès]]. * '''José Schoovaerts''' a prusté ses pondeures po les covietes del [[gazete e walon|gazete]] "[[Li Rantoele (gazete)|Li Rantoele]] et li roman "[[Vera (roman)|Vera]] da [[Lucyin Mahin]]. * '''Walter Van Billinghen''' a dessiné des [[bwès (graveure)|bwès]] po [[Bokets del nute (teyåte)|Bokets del nute]] da [[Franz Dewandelaer]]. * '''Benoît Vermeesch''' a fwait les desséns didactikes do ''[[Motî d' Bastogne|Dictionnaire des parlers wallons du Pays de Bastogne]]'' * '''[[Géo Warzée]]''', k' esteut on pondeu et eto on scrijheu e walon. Ses desséns sont dins l' live "[[Joseph Durbuy et Géo Warzée (schôtlêye di tecses)|Joseph Durbuy et Géo Warzée]]" do [[Li Coirneu d' Hu|Coirneu]] (2004). == Sacwants dessineus del Coleccion do Bourdon == [[Imådje:Heymans_troos_sol_bele.jpg|thumb|120px|pondeure sorreyalisse, avou des bokets å croyon, da Bernard Bacq]] Dispu 1996 (avou ''[[Warum Krieg ?]]''), les [[El Bourdon|Edicions do Bourdon]] ont-st enondé, avou les subzides do [[CRLE]], ene coleccion la k' gn a tofer on dessineu, sovint diferint, po-z enimådjî l' live. Vocial les cis k' ont bouté dins cisse coleccion la. * Bernard Bacq po "[[Des trôs sol bele (arimeas)|Des trôs sol bele]]" da [[Dominique Heymans]] (2004), avou ene biyografeye do dessineu e walon. * Gabriel Belgeonne po "[[Miytaedje (tecses)|Miytaedje]]" da [[Émile Lempereur]] (2004), avou ene biyografeye do dessineu e walon. * Christian Chanoine po "[[Les hameas distindous (noveles)|Les hameas distindous]]" da [[René Painblanc]] (2004) * Raymond Drygalski po ** "[[Djonnesse a målvåt (sovnances)|Djonnesse a målvåt]]" da [[Willy Bal]] (2001) ** "[[Li moirt do Blanc Matî (prôze-powezeye)|Li moirt do Blanc Matî]]" da [[Joseph Bodson]] (2003), la k' gn a ene biyografeye do dessineu, e francès. ** "[[Pluctaedje (tecses)|Pluctaedje]]" da [[Robert Mayence]] (2003) * Danielle Fauvile po "[[Do tcherbon dins les flates (novele)|Do tcherbon dins les flates]]" da [[E. Lempereur]] (1999) * Marie-Jeanne Gay po "[[Nos arnagas (poitraits)|Nos arnagas]] da [[Henri Van Cutsem]]" (2002) * Michel Henrioulle po "[[Onk do coron do Bu (sovnances)|Onk do coron do Bu]]" da [[Louis Marcelle]] (2002), avou ene pitite otobiyografeye do dessineu e walon. * André Houfflin po "[[Eve et Adam (arimeas)|Eve et Adam]]" da [[Roger Foulon]] (2003) * Gabriel Lefebvre po "[[Semdi (sovnances)|Semdi]]" da [[Jean-Luc Fauconnier]] (2004) * Gustave Marchoul, po "''[[Warum Krieg ? (sovnances)]]''" da [[Willy Bal]] (2001) * André-Pierre Masquelier, po "[[Tiesses pelêyes (poitraits)|Tiesses pelêyes]]" da [[Emile Lempereur]] (1997) * Michel Mercié, po "[[Ene miye di mi (proze-powezeye)|Ene miye di mi]]" da [[Danielle Trempont]] (2001) * Marie-France Oogwit po "[[Dierinne aroke (tecses)|Dierinne aroke]] da [[Amanda Dechamps]]" (2003) [[Categoreye:Enimådjeus d' lives e walon|*]] [[Categoreye:Pondeure et dessinaedje]] [[Categoreye:Lives e walon]] ixky4qp36e8v6v4plykuj1po7su4ew8 409126 409120 2024-11-01T23:16:05Z Lionel June 8941 /* Sacwants dessineus del Coleccion do Bourdon */ 409126 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Voyaedje_di_Tchofontinne_dessin_J._Helbig.jpg|thumb|120px|bwès da J. Helbig (1854)]] [[Imådje:petrez fauves2.jpg|thumb|120px|Dessén da Elizabeth Ivanovsky (1933)]] [[Imådje:Mahin_Evie_Nonne.jpg|thumb|120px|Coleur a l' aiwe da Marie-Louise Mertz (2006)]] On '''dessineu po les lives e walon''', c' est on [[dessineu]] k' a bouté tenawete avou des [[scrijheus e walon]], ey enimådjî leus [[live e walon|lives]]. Si no est sovint rprins sol coviete, u sol coviete divantrinne. Sovint e francès ''illustrations de''. Mins pacô eto e walon : * '''imådjes''' da Marcel Mercié ("[[Ene miye di mi (proze-powezeye)|Ene miye di mi]]" da [[Danielle Trempont]]). * '''enimådjeures''' da Marie-Louise Mertz ("[[Eviè Nonne (noveles)|Eviè Nonne]]" da [[Lucyin Mahin]]) Li biyografeye do dessineu est padecô metowe al fén, mins sovint scrîte e francès. Lanawaire, dins l' [[coleccion do Bourdon]], gn a tolminme yeu des biyografeyes di dessineus e walon. Les desséns des covietes, et kécfeye les cis ki sont-st ådvins do live, c' est onk des mwaisses facteurs pol vindaedje des lives e walon. == Sacwants dessineus des lives e walon == * '''[[Robert Arcq]]''' sicrijheut e walon, et dessiner lu-minme po ses lives. * '''J.T. Debattice''' a enimådjî les [[ptits romans]] da [[Georges Alexis]]. * '''Sabine de Coune''' a fwait les desséns des lives da [[Auguste Laloux]]. * '''[[Ben Genaux]]''', lu eto, sicrijheut e dessiner. * '''[[Jijé|Joseph Gillain]]''' a enimådjî les covietes des troes prumirès anêyes des [[Cayés Walons]], eyet co sacwants ôtes lives des [[Relîs Namurwès]]. * '''J. Helbig''' fijha des bwès po l' edicion da [[François Bailleux]] di 1854 do [[teyåte lidjwès (operås)|Teyåte lidjwès]]. * '''René Hausman''' fijha l' coviete di l' antolodjeye [[Scrijheus d' Årdene (antolodjeye)|Scrijheus d' Årdene]] et des [[Contes hesbignons (shôtlêye di tecses)|Contes hesbignons]] da [[Marcel Hicter]]. * '''Elizabeth Ivanovsky''' (Kichinev, Moldaveye, 1910, Watermael (Brussele), 2006) a-st enimådjî li deujhinme tome des [[Fåves do Baron d' Fleuru (fåves di djåzantès biesses)|Fåves do Baron d' Fleuru]] da [[Henri Pétrez]] (1938). Ele rimeta ça ezès anêyes 1960, pol cénkinme volêye des fåves, ki n' rexhrè k' e 1999. * '''Marie-Louise Mertz''' ([[Hachi]], 1947) a-st enimådjî l' antolodjeye [[Scrijheus d' Årdene (antolodjeye)|Scrijheus d' Årdene]] (2002) eyet li ramexhnêye di noveles da [[Lucyin Mahin]], "[[Eviè Nonne (noveles)|Eviè Nonne]]". * '''Jacques Raes''' k' a bråmint bouté avou [[Jean Goffart]] et k' a stî l' prumî dessineu di ses [[live d' imådjes|lives d' imådjes]] ("[[Les avinteures des droles di zebes (live d' imådjes)|Les avinteures des droles di zebes]]"), "[[Les avinteures da Ray Hure (live d' imådjes)|Les avinteures da Ray Hure]]" ey eto d' ene binde d' imådjes ("[[On cokea å solea (binde d' imådjes)|On cokea å solea]]"). * '''Maurice Salme''' fijha tos les desséns do "''[[Motî da Haust|Dictionnaire liégeois]]''" da [[Jean Haust]], et ene pårteye des cis do [[franwal da Haust|franwal lidjwès]]. * '''José Schoovaerts''' a prusté ses pondeures po les covietes del [[gazete e walon|gazete]] "[[Li Rantoele (gazete)|Li Rantoele]] et li roman "[[Vera (roman)|Vera]] da [[Lucyin Mahin]]. * '''Walter Van Billinghen''' a dessiné des [[bwès (graveure)|bwès]] po [[Bokets del nute (teyåte)|Bokets del nute]] da [[Franz Dewandelaer]]. * '''Benoît Vermeesch''' a fwait les desséns didactikes do ''[[Motî d' Bastogne|Dictionnaire des parlers wallons du Pays de Bastogne]]'' * '''[[Géo Warzée]]''', k' esteut on pondeu et eto on scrijheu e walon. Ses desséns sont dins l' live "[[Joseph Durbuy et Géo Warzée (schôtlêye di tecses)|Joseph Durbuy et Géo Warzée]]" do [[Li Coirneu d' Hu|Coirneu]] (2004). == Sacwants dessineus del Coleccion do Bourdon == [[Imådje:Heymans_troos_sol_bele.jpg|thumb|120px|pondeure sorreyalisse, avou des bokets å croyon, da Bernard Bacq]] Dispu 1996 (avou ''[[Warum Krieg ?]]''), les [[El Bourdon|Edicions do Bourdon]] ont-st enondé, avou les subzides do [[CRLE]], ene coleccion la k' gn a tofer on dessineu, sovint diferint, po-z enimådjî l' live. Vocial les cis k' ont bouté dins cisse coleccion la. * Bernard Bacq po "[[Des trôs sol bele (arimeas)|Des trôs sol bele]]" da [[Dominique Heymans]] (2004), avou ene biyografeye do dessineu e walon. * Gabriel Belgeonne po "[[Miytaedje (tecses)|Miytaedje]]" da [[Émile Lempereur]] (2004), avou ene biyografeye do dessineu e walon. * Christian Chanoine po "[[Les hameas distindous (noveles)|Les hameas distindous]]" da [[René Painblanc]] (2004) * Raymond Drygalski po ** "[[Djonnesse a målvåt (sovnances)|Djonnesse a målvåt]]" da [[Willy Bal]] (2001) ** "[[Li moirt do Blanc Matî (prôze-powezeye)|Li moirt do Blanc Matî]]" da [[Joseph Bodson]] (2003), la k' gn a ene biyografeye do dessineu, e francès. ** "[[Pluctaedje (tecses)|Pluctaedje]]" da [[Robert Mayence]] (2003) * Danielle Fauvile po "[[Do tcherbon dins les flates (novele)|Do tcherbon dins les flates]]" da [[E. Lempereur]] (1999) * Marie-Jeanne Gay po "[[Nos arnagas (poitraits)|Nos arnagas]] da [[Henri Van Cutsem]]" (2002) * Michel Henrioulle po "[[Onk do coron do Bu (sovnances)|Onk do coron do Bu]]" da [[Louis Marcelle]] (2002), avou ene pitite otobiyografeye do dessineu e walon. * André Houfflin po "[[Eve et Adam (arimeas)|Eve et Adam]]" da [[Roger Foulon]] (2003) * Gabriel Lefebvre po "[[Semdi (sovnances)|Semdi]]" da [[Jean-Luc Fauconnier]] (2004) * Gustave Marchoul, po "''[[Warum Krieg ? (sovnances)]]''" da [[Willy Bal]] (2001) * André-Pierre Masquelier, po "[[Tiesses pelêyes (poitraits)|Tiesses pelêyes]]" da [[Émile Lempereur]] (1997) * Michel Mercié, po "[[Ene miye di mi (proze-powezeye)|Ene miye di mi]]" da [[Danielle Trempont]] (2001) * Marie-France Oogwit po "[[Dierinne aroke (tecses)|Dierinne aroke]] da [[Amanda Dechamps]]" (2003) [[Categoreye:Enimådjeus d' lives e walon|*]] [[Categoreye:Pondeure et dessinaedje]] [[Categoreye:Lives e walon]] m7hphspim98r7ty6av3vpxb4wznpgf0 0 21229 409121 396035 2024-11-01T23:14:06Z Lionel June 8941 /* Sacwants schôtlêyes di tecses e walon */ 409121 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:lives e walon]] [[Imådje:schootleye.jpg|thumb|250px|"Les crostions, ene schôtlêye di vîs contes lidjwès]] Ene '''schôtlêye di tecses e walon''', c' est ene [[schôtlêye di tecses|ramexhnêye di tecses]], e cogne di [[live e walon|live]], avou des scrijhaedjes d' on minme [[sicrijheu e walon|sicrijheu]], mins di diferinnès sôres. Emey les [[lives e walon]], les schôtlêyes di tecses vinèt adlé le [[ramexhnêye d' arimés|ramexhnêye d' arimés]], les [[lives di sovnances]], les [[romans e walon|romans]] et les [[ramexhnêyes di noveles]]. == Sacwants schôtlêyes di tecses e walon == * [[Les crostions (tecses)|Les crostions]] ([[Joseph Kinable]], 1889) * [[Des rôzes et des spenes (tecses)|Des rôzes et des spenes]] ([[J. Wisimus]], 1926) * [[«Ya basta», et vos nd åroz (tecses)|"Ya basta", et vos nd åroz]] ([[Y. Paquet]], 2000) * [[Come ene sacwè e l' air (tecses)|Come ene sacwè e l' air]] ([[Maggy Frisée]], 2003) * [[Dierinne aroke (tecses)|Dierinne aroke]] ([[Amanda Dechamps]], 2003) * [[Pluctaedje (tecses)|Pluctaedje]] da [[Robert Mayence]] (2003) * [[Joseph Durbuy et Géo Warzée (tecses)|Joseph Durbuy et Géo Warzée]] (schôtlêye di tecses des deus scrijheus, [[Joseph Durbuy]] et [[Géo Warzée]], 2004) * [[Miytaedje (tecses)|Miytaedje]] ([[Émile Lempereur]], 2004) * [[So Nassogne, fwait bon viker (tecses)|So Nassogne, fwait bon viker]] ([[Joseph Bily]], 2007) cwr68zp3ipmvp5a8c946w7x78frvqdp 0 21235 409122 396112 2024-11-01T23:14:23Z Lionel June 8941 409122 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Coleccion d' lives e walon|Bourdon]] [[Imådje:Rivowe bourdon.gif|200px|right|imådjete do Bourdon]] Li '''coleccion do Bourdon''', c' est ene [[coleccion d' lives e walon]] k' a stî enondêye påzès [[El Bourdon|Edicions do Bourdon]] e 1994. Les lives ni sont nén limerotés. Gn a did tot : des schôtlêyes di tecses, des ramexhnêyes di portraits, des sovnances, des schorseyes d' arimés, des pinsêyes, evnd. Tos les scrijheus sont do [[Coûtchant walon]] (bråmint do costé d' [[Tchålerwè]], sacwants del [[Payis del Lovire|Lovire]]). Pacô, on-z a rcwerou des tecses ancyins ki n' avént nén rexhou : tchansons da [[François Loriaux]], "Fåve do Baron d' Fleuru" (volêye 5) da [[Henri Pétrez]], "Tiesses pelêyes" et "Do tcherbon dins les flates" da [[Émile Lempereur]], "les arnagas" da [[Henri Van Cutsem]], "Djonnesse a målvåt" da [[Willy Bal]]. U ene schôtlêye di tecses k' avént parexhou di håre et d' hote (metans da [[René Painblanc]] u [[Robert Mayence]]). Des ôtes côps, c' est des noveas scrijhaedjes, mins di rlomés scrijheus ([[Jean-Luc Fauconnier]], [[Danielle Trempont]], [[Dominique Heymans]]). Sacwants côps, li coleccion a-st eplaidî des noveas scrijheus ([[Joseph Bodson]], [[Roger Foulon]], [[Louis Marcelle]], [[Amanda Dechamps]]). Gn a yeu disk' a 4 rexhowes par an (sovint po les fiesses del Walonreye, e moes d' setimbe). A costé des desséns, gn a tofer on [[dessineu po les lives e walon|dessineu]], sovint diferint, po-z enimådjî l' live. Li coleccion a yeu bråmint des subzides do [[CRLE]]. Il ont on [[limero ISBN]] dispu 2003. == Sacwants lives del coleccion == * "[[Come dijheut m' grand-pere (pinsêyes)|Come dijheut m' grand-pere]]" da [[Robert Arcq]], (1994). * "''[[Warum Krieg ? (sovnances)|Warum Krieg ?]]''" da [[Willy Bal]] (1996). * [[Tiesses pelêyes (portraits)|Tiesses pelêyes]] da [[Emile Lempereur]] (1997). * "Les biestreyes da Miyin do Coulot da [[Jean-Luc Fauconnier]] (1998). * "Tchantans Françwès" ([[live di tchansons]]) * Årvey, todi ([[Robert Arcq]]) * [[Do tcherbon dins les flates (novele)|Do tcherbon dins les flates]] da [[E. Lempereur]] (1999). * [[Djonnesse a målvåt (sovnances)|Djonnesse a målvåt]] da [[Willy Bal]] (2001). * [[Ene miye di mi (proze-powezeye)|Ene miye di mi]] da [[Danielle Trempont]] (2001). * [[Nos arnagas (portraits)|Nos arnagas]] da [[Henri Van Cutsem]] (2002). * [[Onk do coron do Bu (sovnances)|Onk do coron do Bu]] da [[Louis Marcelle]] (2002). * [[Li moirt do Blanc Matî (prôze-powezeye)|Li moirt do Blanc Matî]] da [[Joseph Bodson]] (2003) * [[Eve et Adam (arimés)|Eve et Adam]] da [[Roger Foulon]] (2003). * [[Pluctaedje (tecses)|Pluctaedje]] da [[Robert Mayence]] (2003). * [[Dierinne aroke (tecses)|Dierinne aroke]] da [[Amanda Dechamps]] (2003). * [[Des trôs sol bele (arimés)|Des trôs sol bele]] da [[Dominique Heymans]] (2004). * [[Miytaedje (tecses)|Miytaedje]] da [[Emile Lempereur]] (2004). * [[Les hameas distindous (noveles)|Les hameas distindous]] da [[René Painblanc]] (2004). * [[Semdi (sovnances)|Semdi]] da [[Jean-Luc Fauconnier]] (2004). * [[Dilé l' fontinne (sovnances)|Dilé l' fontinne]] da [[Louis Marcelle]] (2009) dv18jzjnaa1v4ydlt4r6ibh626ix78q 409123 409122 2024-11-01T23:14:46Z Lionel June 8941 409123 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Coleccion d' lives e walon|Bourdon]] [[Imådje:Rivowe bourdon.gif|200px|right|imådjete do Bourdon]] Li '''coleccion do Bourdon''', c' est ene [[coleccion d' lives e walon]] k' a stî enondêye påzès [[El Bourdon|Edicions do Bourdon]] e 1994. Les lives ni sont nén limerotés. Gn a did tot : des schôtlêyes di tecses, des ramexhnêyes di portraits, des sovnances, des schorseyes d' arimés, des pinsêyes, evnd. Tos les scrijheus sont do [[Coûtchant walon]] (bråmint do costé d' [[Tchålerwè]], sacwants del [[Payis del Lovire|Lovire]]). Pacô, on-z a rcwerou des tecses ancyins ki n' avént nén rexhou : tchansons da [[François Loriaux]], "Fåve do Baron d' Fleuru" (volêye 5) da [[Henri Pétrez]], "Tiesses pelêyes" et "Do tcherbon dins les flates" da [[Émile Lempereur]], "les arnagas" da [[Henri Van Cutsem]], "Djonnesse a målvåt" da [[Willy Bal]]. U ene schôtlêye di tecses k' avént parexhou di håre et d' hote (metans da [[René Painblanc]] u [[Robert Mayence]]). Des ôtes côps, c' est des noveas scrijhaedjes, mins di rlomés scrijheus ([[Jean-Luc Fauconnier]], [[Danielle Trempont]], [[Dominique Heymans]]). Sacwants côps, li coleccion a-st eplaidî des noveas scrijheus ([[Joseph Bodson]], [[Roger Foulon]], [[Louis Marcelle]], [[Amanda Dechamps]]). Gn a yeu disk' a 4 rexhowes par an (sovint po les fiesses del Walonreye, e moes d' setimbe). A costé des desséns, gn a tofer on [[dessineu po les lives e walon|dessineu]], sovint diferént, po-z enimådjî l' live. Li coleccion a yeu bråmint des subzides do [[CLRE]]. Il ont on [[limero ISBN]] dispu 2003. == Sacwants lives del coleccion == * "[[Come dijheut m' grand-pere (pinsêyes)|Come dijheut m' grand-pere]]" da [[Robert Arcq]], (1994). * "''[[Warum Krieg ? (sovnances)|Warum Krieg ?]]''" da [[Willy Bal]] (1996). * [[Tiesses pelêyes (portraits)|Tiesses pelêyes]] da [[Emile Lempereur]] (1997). * "Les biestreyes da Miyin do Coulot da [[Jean-Luc Fauconnier]] (1998). * "Tchantans Françwès" ([[live di tchansons]]) * Årvey, todi ([[Robert Arcq]]) * [[Do tcherbon dins les flates (novele)|Do tcherbon dins les flates]] da [[E. Lempereur]] (1999). * [[Djonnesse a målvåt (sovnances)|Djonnesse a målvåt]] da [[Willy Bal]] (2001). * [[Ene miye di mi (proze-powezeye)|Ene miye di mi]] da [[Danielle Trempont]] (2001). * [[Nos arnagas (portraits)|Nos arnagas]] da [[Henri Van Cutsem]] (2002). * [[Onk do coron do Bu (sovnances)|Onk do coron do Bu]] da [[Louis Marcelle]] (2002). * [[Li moirt do Blanc Matî (prôze-powezeye)|Li moirt do Blanc Matî]] da [[Joseph Bodson]] (2003) * [[Eve et Adam (arimés)|Eve et Adam]] da [[Roger Foulon]] (2003). * [[Pluctaedje (tecses)|Pluctaedje]] da [[Robert Mayence]] (2003). * [[Dierinne aroke (tecses)|Dierinne aroke]] da [[Amanda Dechamps]] (2003). * [[Des trôs sol bele (arimés)|Des trôs sol bele]] da [[Dominique Heymans]] (2004). * [[Miytaedje (tecses)|Miytaedje]] da [[Emile Lempereur]] (2004). * [[Les hameas distindous (noveles)|Les hameas distindous]] da [[René Painblanc]] (2004). * [[Semdi (sovnances)|Semdi]] da [[Jean-Luc Fauconnier]] (2004). * [[Dilé l' fontinne (sovnances)|Dilé l' fontinne]] da [[Louis Marcelle]] (2009) cdgphhxsge25p7g6mu7rhwsjni7v7a6 409127 409123 2024-11-01T23:16:29Z Lionel June 8941 /* Sacwants lives del coleccion */ 409127 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Coleccion d' lives e walon|Bourdon]] [[Imådje:Rivowe bourdon.gif|200px|right|imådjete do Bourdon]] Li '''coleccion do Bourdon''', c' est ene [[coleccion d' lives e walon]] k' a stî enondêye påzès [[El Bourdon|Edicions do Bourdon]] e 1994. Les lives ni sont nén limerotés. Gn a did tot : des schôtlêyes di tecses, des ramexhnêyes di portraits, des sovnances, des schorseyes d' arimés, des pinsêyes, evnd. Tos les scrijheus sont do [[Coûtchant walon]] (bråmint do costé d' [[Tchålerwè]], sacwants del [[Payis del Lovire|Lovire]]). Pacô, on-z a rcwerou des tecses ancyins ki n' avént nén rexhou : tchansons da [[François Loriaux]], "Fåve do Baron d' Fleuru" (volêye 5) da [[Henri Pétrez]], "Tiesses pelêyes" et "Do tcherbon dins les flates" da [[Émile Lempereur]], "les arnagas" da [[Henri Van Cutsem]], "Djonnesse a målvåt" da [[Willy Bal]]. U ene schôtlêye di tecses k' avént parexhou di håre et d' hote (metans da [[René Painblanc]] u [[Robert Mayence]]). Des ôtes côps, c' est des noveas scrijhaedjes, mins di rlomés scrijheus ([[Jean-Luc Fauconnier]], [[Danielle Trempont]], [[Dominique Heymans]]). Sacwants côps, li coleccion a-st eplaidî des noveas scrijheus ([[Joseph Bodson]], [[Roger Foulon]], [[Louis Marcelle]], [[Amanda Dechamps]]). Gn a yeu disk' a 4 rexhowes par an (sovint po les fiesses del Walonreye, e moes d' setimbe). A costé des desséns, gn a tofer on [[dessineu po les lives e walon|dessineu]], sovint diferént, po-z enimådjî l' live. Li coleccion a yeu bråmint des subzides do [[CLRE]]. Il ont on [[limero ISBN]] dispu 2003. == Sacwants lives del coleccion == * "[[Come dijheut m' grand-pere (pinsêyes)|Come dijheut m' grand-pere]]" da [[Robert Arcq]], (1994). * "''[[Warum Krieg ? (sovnances)|Warum Krieg ?]]''" da [[Willy Bal]] (1996). * [[Tiesses pelêyes (portraits)|Tiesses pelêyes]] da [[Émile Lempereur]] (1997). * "Les biestreyes da Miyin do Coulot da [[Jean-Luc Fauconnier]] (1998). * "Tchantans Françwès" ([[live di tchansons]]) * Årvey, todi ([[Robert Arcq]]) * [[Do tcherbon dins les flates (novele)|Do tcherbon dins les flates]] da [[E. Lempereur]] (1999). * [[Djonnesse a målvåt (sovnances)|Djonnesse a målvåt]] da [[Willy Bal]] (2001). * [[Ene miye di mi (proze-powezeye)|Ene miye di mi]] da [[Danielle Trempont]] (2001). * [[Nos arnagas (portraits)|Nos arnagas]] da [[Henri Van Cutsem]] (2002). * [[Onk do coron do Bu (sovnances)|Onk do coron do Bu]] da [[Louis Marcelle]] (2002). * [[Li moirt do Blanc Matî (prôze-powezeye)|Li moirt do Blanc Matî]] da [[Joseph Bodson]] (2003) * [[Eve et Adam (arimés)|Eve et Adam]] da [[Roger Foulon]] (2003). * [[Pluctaedje (tecses)|Pluctaedje]] da [[Robert Mayence]] (2003). * [[Dierinne aroke (tecses)|Dierinne aroke]] da [[Amanda Dechamps]] (2003). * [[Des trôs sol bele (arimés)|Des trôs sol bele]] da [[Dominique Heymans]] (2004). * [[Miytaedje (tecses)|Miytaedje]] da [[Emile Lempereur]] (2004). * [[Les hameas distindous (noveles)|Les hameas distindous]] da [[René Painblanc]] (2004). * [[Semdi (sovnances)|Semdi]] da [[Jean-Luc Fauconnier]] (2004). * [[Dilé l' fontinne (sovnances)|Dilé l' fontinne]] da [[Louis Marcelle]] (2009) 5y45ut0yfzqhccyrir6tkdbjlgujgle 0 21937 409124 387628 2024-11-01T23:15:08Z Lionel June 8941 409124 wikitext text/x-wiki Ene '''otobiyografeye''', c' est on [[live (po lére)|live]] ki li scrijheu î raconte si prôpe veye. Dins les [[lives e walon]], gn a yeu ene cope d' otobiyografeye : * [[Dji vs va dire li minne (otobiyografeye)|Dji vs va dire li minne]] ([[Emile Sullon]], 1997) * [[Pilipili (roman)|Pilipili]] ([[Gilbert Renson]], 2007). Mins gn a mwints lives di [[sovnance (live)|sovnances otobiyografikes]]. Ces-la n' racontnut k' on boket del veye do scrijheu. * [[Fleuru dins m' vicåreye (sovnances)|Fleuru dins m' vicåreye]] ([[Henry Petrez]], 1960) * [[Sôdård di 40 (sovnances)|Sôdård di 40]] ([[Louis Sohy]], 1965) * [[Do tcherbon dins les flates (novele)|Do tcherbon dins les flates]] ([[Émile Lempereur]], 1999) * [[Djonnesse a målvåt (sovnances)|Djonnesse a målvåt]] ([[Willy Bal]], 2001) * [[El fi do schayteu (sovnances)|El fi do schayteu]] ([[Maurice Georges]], 2006) Dins bråmint des [[romans e walon]], gn a des passaedjes otobiyografikes, mins i n' sont nén prezintés come çoula. Et s' sont i maxhîs avou des ôtes edvintés bokets. Metans dins : * [[Li batreye des cwate vints (roman)|Li batreye des cwate vints]] (Lucien Mahin, 2004) * [[Li tåvlêye do diåle (roman)|Li tåvlêye do diåle]] ([[Lucyin Somme]], 2005) [[Categoreye:Lives]] [[Categoreye:Lives e walon]] [[Categoreye:Otobiyografeyes|*]] 8sn8rfocu5w2c3sizlha4tdm98jpfg4 0 22317 409125 373109 2024-11-01T23:15:22Z Lionel June 8941 /* Sicrijheus e walon */ 409125 wikitext text/x-wiki '''Tcheslet''' (la-minme e [[sistinme Feller]], ''Tchèslèt''; F. ''châtelet''), c' est èn [[ancyin ptit ban del Walonreye]], [[Tcheslet|divnou intité]] {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" |+<span style="font-size:large;">'''Tcheslet – Tchèslèt'''<br />'''Châtelet'''</span> | colspan="2" align="center" style="background:#efefef;" | {| class="mw-collapsible" style="text-align:center; width:100%;" border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" |+ |[[Imådje:Blason ville be Chatelet.svg|330x330px]] |- |([[Armwereyes di Tcheslet|Detays]]) |} |- | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px solid gray;" |'''Ståcion di Tcheslet.''' [[Imådje:Châtelet (Hainaut), la gare.jpg|alt=|300x300px]] |- |[[Lingaedje oficir]] |[[Francès (lingaedje)|Francès]] |- |[[Lingaedje coinrece]] |[[Walon do Coûtchant]] |- |[[Limero diyalectolodjike]] |Ch 61<ref name=":0">https://lucyin.walon.org/diccionairaedje/brouyon_viyaedjes.html</ref> |- |[[Limero del posse|Limero dèl posse]] |6200 (Asteure) 6200 (Davance)<ref name=":0" /> |- |[[Eplaeçmint]] | - [[Tcheslet]] - [[Arondixhmint di Tchålerwè]] - [[Province do Hinnot]] - [[Walonreye]] - [[Beldjike]] |- |[[Sitindêye]] |11,26 km² |- |[[Peuplåcion]] |? |- |[[Dinsité]] |? |- |[[Coisse d' eure|Coisse d'&nbsp;eure]] |ECG ([[Eure del Coistrece di Grinwitch|ECG]]+1) / CEST (UTC+2) |- |[[Djivêye des preficses telefonikes eternåcionås|Preficse telefonike]] |(+32) 071 |} * [[No di dmorant|Lomaedje]] des djins did la: Tcheslotî, Tcheslotresse<ref>[[O0]].</ref> (F. ''Châtelettain, aine'')<ref> [[Jean Germain]] ''Avis de recherche : Wallons, comment vous appelez-vous'', ''Vers l'Avenir'', 24 d' octôbe 2007.</ref> [[Imådje:Châtelet-Valònia.JPG|centré|vignette|Avuzion sol cinte-veye.]] {{Commonscat}}{{Wiccionaire|Tcheslet}} == Tuzance walone == === Sicrijheus e walon === * [[Robert Stainier]] î a skepyî * [[Hubert Haas]] * [[Émile Lempereur]] * [[Robert Bauffe]] * [[Jean-Luc Fauconnier]] î a todi dmoré. == Sourdants == <references />{{RC/Tcheslet}} [[Categoreye:Ancyins ptits bans del Walonreye]] [[Categoreye:Veyes et viyaedjes di Walonreye]] [[Categoreye:Province do Hinnot]] e4e2hxkxcreq9v7hx5fo91r8zmtb3cz 0 22519 409128 400127 2024-11-01T23:16:57Z Lionel June 8941 /* Relijheus des tecses */ 409128 wikitext text/x-wiki [[Imådje:antolodjeye_scrire.jpg|thumb|(coviete)]] L' '''Antolodjeye « Scrire »''', c' est èn [[antolodjeye]] des [[sicrijheus e walon|scrijheus]] d' [[prôze]] et d' [[powezeye]] e [[walon]], [[gåmès]] et [[picård]] del [[Walonreye]] di 1970 a 1990. Elle a stî eplaideye e [[1993]] pa l' [[UCW]], avou l' imådjete "Walo +". Les mwaisses moenneus do pordjet fourît [[Paul Lefin]] eyet [[Marcel Slangen]]. == Relijheus des tecses == Les tecses ont stî relîs et ehåyîs ortograficmint e [[sistinme Feller]] pa : * [[Paul André]], [[Bruno Delmotte]] et [[Paul Mahieu]] pol picård. * [[Philippe Barthelemy]] pol gåmès. * [[Willy Chaufoureau]] pol Payis d' Nivele. * [[Nicolas Donnay]], [[Charles Josserand]] et [[Eli Michel]] pol [[payis d' Lidje (diyalectolodjeye)|payis d' Lidje]]. * [[Jean-Luc Fauconnier]], [[Pierre Faulx]] et [[Émile Lempereur]] pol payis d' Tchålerwè. * [[Michel Francard]], [[Raymond Mouzon]] et [[Christian Robinet]] pol [[Basse Årdene]]. * [[Jean Galer]] et [[Lucien Somme]] pol [[walon do Mitan|payis d' Nameur]]. * [[Josée Mathot]] pol payis d' Flipveye. * [[Robert Heiremans]] et [[Edmond Taquet]] pol [[Payis del Lovire]]. == Les scrijheus relîs dins "Scrire" == === Les scrijheus e walon === ==== A-B ==== * [[Robert Arcq|Arcq, Robert]] * [[Andrée Bacq|Bacq, Andrée]] * [[Willy Bal|Bal, Willy]] * [[Gérard Baudrez|Baudrez, Gérard]] * [[Robert Bauffe|Bauffe, Robert]] * [[Charles Bentz|Bentz, Charles]] * [[Alexandre Bodar|Bodart, Alexandre]] * [[Jacqueline Boitte|Boitte, Jacqueline]] * [[Pol Bossart|Bossart, Pol]] * [[Emile Bothy|Bothy,Emile]] ==== C-D ==== * [[Joseph Charles|Charles, Joseph]] * [[Lisa Chastelet|Chastelet, Lisa]] * [[Marie-Louise Choisez|Choisez, Marie-Louise]] * [[René Clinias|Clinias, René]] * [[Francis Couvreur|Couvreur, Francis]] * [[Calixte Culot|Culot, Calixte]] * [[Robert Dascotte|Dascotte, Robert]] * [[Arlette Dauphin|Dauphin, Arlette]] * [[Luc Declercq|Declercq, Luc]] * [[Rodolphe Dedoyard|Dedoyard, Rodolphe]] * [[Pierre Delancre|Delancre, Pierre]] * [[Armand Deltenre|Deltenre, Armand]] * [[Eugene Dept|Dept, Eugène]] * [[joseph Dewez|Dewez, joseph]] * [[Charly Dodet|Dodet, Charly]] * [[Marie-France Doffiny|Doffiny, Marie-France]] * [[Nicolas Donnay|Donnay, Nicolas]] * [[Duchesne, Jo|Duchesne, Jo]] * [[Félix Duval|Duval, Félix]] ==== F-I ==== * [[Jean-Luc Fauconnier|Fauconnier, Jean-Luc]] * [[Pierre Faulx|Faulx, Pierre]] * [[Michel Filbiche|Filbiche, Michel]] * [[Jules Flabat|Flabat, Jules]] * [[Guy Fontaine|Fontaine, Guy]] * [[Maggy Frisée|Frisée, Maggy]] * [[Ben Genaux|Genaux, Ben]] * [[Victor George|George, Victor]] * [[François Gianolla|Gianolla, François]] * [[Emile Gilliard|Gilliard, Emile]] * [[Rodolphe Grosjean|Grosjean, Rodolphe]] * [[Anna Godelaine|Godelaine, Anna]] * [[Hubert Haas|Haas, Hubert]] * [[Robert Heiremans|Heiremans, Robert]] * [[Laurent Hendschel|Hendschel, Laurent]] * [[André Henin|Henin, André]] * [[Jean-Pierre Hennebo|Hennebo, Jean-Pierre]] * [[Pierre Henry|Henry, Pierre]] * [[Marguerite Henoumont|Henoumont, Marguerite]] * [[Marcel Hicter|Hicter, Marcel]] * [[Reynold Hostin|Hostin, Reynold]] * [[Jeanne Houbart-Houge|Houbart-Houge, Jeanne]] * [[Paul Jean|Jean, Paul]] * [[Maurice Joachim|Joachim, Maurice]] * [[Charles Josserand|Josserand, Charles]] ==== L-N ==== * [[Auguste Laloux|Laloux, Auguste]] * [[Maurice Lambert|Lambert, Maurice]] * [[René Lambion|Lambion, René]] * [[Marcelle Lecomte|Lecomte, Marcelle]] * [[Jacques Lefebvre|Lefebvre, Jacques]] * [[Emile Lempereur|Lempereur, Emile]] * [[Lucien Léonard|Léonard, Lucien]] * [[Ivette Léonard|Léonard, Ivette]] * [[Albert Lovegnée|Lovegnée, Albert]] * [[Lucien Mahin|Mahin, Lucien]] * [[Pierre Malherbe|Malherbe, Pierre]] * [[Marcelle Martin|Martin, Marcelle]] * [[Josée Mathot|Mathot, Josée]] * [[Henry Matterne|Matterne, Henry]] * [[Philippe Maudoux|Maudoux, Philippe]] * [[Robert Mayence|Mayence, Robert]] * [[Michel Meurée|Meurée, Michel]] * [[Georges Meurisse|Meurisse, Georges]] * [[Eli Michel|Michel, Eli]] * [[Jacques Morayns|Morayns, Jacques]] ==== O-S ==== * [[René Painblanc|Painblanc, René]] * [[Mariette Paque-Vignette|Paque-Vignette, Mariette]] * [[Joseph Parmentier|Parmentier, Joseph]] * [[Maurice Pelner|Pelner, Maurice]] * [[Louis Piron|Piron, Louis]] * [[Joseph Pirson|Pirson, Joseph]] * [[Désiré Preud'homme|Preud'homme, Désiré]] * [[Roger Prigneaux|Prigneaux, Roger]] * [[Christian Quinet|Quinet, Christian]] * [[Jean Rode|Rode, Jean]] * [[Albert Rousseau|Rousseau, Albert]] * [[Edouard Seret|Seret, Edouard]] * [[Georges Simonis|Simonis, Georges]] * [[Georges Smal|Smal, Georges]] * [[Lucien Somme|Somme, Lucien]] * [[Andrée Sougnez|Sougnez, Andrée]] * [[Robert Stainier|Stainier, Robert]] * [[Jean-Pierre Surkol|Surkol, Jean-Pierre]] ==== T-X ==== * [[Edmond Taquet|Taquet, Edmond]] * [[Paul-Henri Thomsin|Thomsin, Paul-Henri]] * [[Danielle Trempont|Trempont, Danielle]] * [[Emile Van Aelst|Van Aelst, Emile]] * [[Robert Van Damme|Van Damme, Robert]] * [[Robert Vanorlé|Vanorlé, Robert]] * [[Roger Viroux|Viroux, Roger]] * [[Jacques Warnier|Warnier, Jacques]] * [[Jean-Marie Warnier|Warnier, Jean-Marie]] === Sicrijheus e picård === * [[Andre Paul|Paul, Andre]] * [[Beaucarne Marcel|Marcel, Beaucarne]] * [[Jean-Marie Kajdanski|Kajdanski, Jean-Marie]] * [[Paul Mahieu|Mahieu, Paul]] * [[Geneviève Pittellioen|Pittellioen, Geneviève]] * [[Pascal Van Moer|Van Moer, Pascal]] === Sicrijheus e gåmès === * [[Hélène Burquel|Burquel, Hélène]] * [[Albert Yande|Yande, Albert]] == {{HD}} == [http://warao.walon.org/~lucyin/guerni/scrire.txt Tecse brouxhire des bokets] [[Categoreye:antolodjeyes|Scrire]] [[Categoreye:Djivêyes]] q5yfkqrzvm65dj89o094sprdv7ge1et 0 22645 409129 382842 2024-11-01T23:18:02Z Lionel June 8941 /* Grands bouteus */ 409129 wikitext text/x-wiki L' '''ALWAC''', c' est les prumirès letes e francès di l' '''''Association Littéraire Wallonne de Charleroi''''' u k' on lome eto, e francès : '''''Association littéraire de Charleroi'''.''<ref>https://data.bnf.fr/fr/12210656/association_litteraire_wallonne_de_charleroi/</ref> Elle aveut askepyî e [[1908]].<ref>https://plus.lesoir.be//art/charleroi-la-litterature-et-la-langue-patoisante-se-por_t-19980731-Z0FKM4.html</ref> C' est leye k' a askepyî, et k' eplaide li [[El Bourdon (gazete)|Bourdon]]. == Lingaedje == L' '''ALWAC''' escrît azår e walon, mins avou l' sistinme Feller.<ref name=":0">http://alwaccharleroi.blogspot.com/</ref> Mins l' ôrtografeye des prumîs scrijheus est foirt diferinne di l' ortografeye [[Félicien Barry]] (anêyes 1960, 1970), [[Emile Lempereur]] (anêye 1980-1990) ubén [[Jean-Luc Fauconnier]] (anêyes 2000-2010). == Adjinçmint == === Grands bouteus === L' ALWAC del deujhinme mitan do 20inme sieke, c' est ene miete [[Émile Lempereur]], ene miete bråmint ! Di ç' tins la, gn aveut eto [[François Gianolla]]. Gn a eto yeu [[Omer Bastin]] k' a stî mwaisse coridjeu des tecses, mins il esteut foirt sipepieus. Diviè 1980, les mwaisses bouteus fourît Pierre Faulx, [[Achille Van Calsteren]] eyet [[Robert Mayence]], et [[Fédora]] po les corwêyes. A dater d' 1996, [[Danielle Bury]] et si ome Jacques Trempont (k' a rprins les liårds), eyet [[Jean-Luc Fauconnier]]. === Scrijheus eyet scrijheuses === * divant 1958: {{Lka}} [[270 sicrijheus e walon do Payis-Noer (antolodjeye)|270 sicrijheus e walon do Payis-Noer]] * dins les anêyes 1990 ** [[Stéphane Quertinmont]] * dins les anêyes 2010-2020 ** [[Liliane Groulard]] ** [[Françoise Marcelle]] ** [[Éric Moniaux]] ** [[Dominique Vanderstoken]] ** [[Jean Hamblenne]] ** [[Jean-Luc Fauconnier]] ** [[Achille Goethals]] == Hårdêyes difoûtrinnes == * [http://www.el-mojo.be/index.php?page=partenaires/alwac Discrijhaedje di l' ALWAC sol waibe d' ''Èl Môjo dès Walons''] * {{fr}} [http://aberteke.walon.org/p-5_ALWAC.pdf Istwere di l' ALWAC (1898-1998) dins "Qué Walon po Dmwin"] * [http://rifondou.walon.org/ALWAC.php Pådje di l' ALWAC so l' Aberteke] *[http://alwaccharleroi.blogspot.com/ Waibe oficire] == Sourdants == [[Categoreye:soces pol walon]] t6c3wdf081xep808gpb4fu2245gmsee 0 22884 409073 399403 2024-11-01T20:36:35Z Lucyin 16 409073 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} [[Imådje:Erî-såjhon solea hestrale.jpg|thumb]] Li '''waeyén-tins''' (on dit eto : '''ahan''', '''erî-såjhon''', '''Sint-Rmey''', '''otone''')&nbsp;<ref>Po les pondants et les djondants, loukîz el notule [[A.L.W.]] '''3.''' 102 ey el mape '''3.''' 33 (p. 187)</ref>&nbsp;<ref>"erî" est aprume èn adviebe nén candjåve (come dins l' francès "roue avant"), les cogne "erire-, arîre-" vinèt do francès "arrière" prins come èn addjectif acoirdé avou såjhon, mot lu-minme francijhî e "sêzon")</ref>, c' est l' troejhinme [[såjhon]] d' l' [[anêye]], k' atake li [[21 di setimbe]] et-z esse houte li [[20 di decimbe]] (e l' [[Dimeye-Bole Bijhrece]], ådzeu do [[Tropike del Crantche]]). Les moes ki sont sol waeyén-tins, c' est l' fén do moes d' [[setimbe]], la k' [[esté]] est houte, li moes d' [[octôbe]], di [[nôvimbe]], et les deus prumîs tîces do moes d' [[decimbe]], la k' l' [[ivier]] kimince. <gallery> 0 La Hestre - Drève de Mariemont (1).jpg|dreve di faws e waeyén-tins Clairisse waeyén-tins.jpg|clairisse e waeyén-tins Foyes faw sacwants coleurs.jpg|candjmint d' coleur des [[foye]]s di [[hesse]] Cawoûte grigne-dints.jpg|pol fiesse d' [[Alowine]] </gallery> == L' atuze do waeyén-tins dins l' tuzance walone == Nén pus kel [[bontins]], li waeyén-tins n' esteut rsintou come ene [[såjhon]] a pårt, did la, li cåkêye di nos, inte di zels on [[calcaedje do francès]] (otone). L' atuze do waeyén-tins come såjhon a shuvou li scolaedje obligatwere e francès, la k' prumires sacwès a-z aprinde esteut l' no des '''cwate''' såjhons. == Sacwants grands moumints do waeyén-tins el Walonreye == === el nateure === * li [[Wikt:disfouyåjhe|disfouyåjhe]] des [[åbe]]s. * li boerlaedje des [[cier]]s * les [[tchesse]]s * l' eralaedje des [[voyaedjants oujheas]] * li codaedje des [[tchampions des bwès]] ([[boloe (tchampion)|boloes]]) === dins les cinses === * li soyaedje des [[waeyén]]s * li råyinne ås [[crompire]]s et ås [[betråle]]s * payaedje des [[trecins]] et des ôtes louwaedjes (al [[Sint-Rmey]]) === dins l' societé === * les [[fiesses del Walonreye]] * les [[batemes di studiants]] * les [[scole]]s (ki l' rintrêye est al fén di l' esté) === dins li rlidjon crustinne === * l' [[ewoeye del Tossint]] (divnowe li fiesse payinne d' [[Alowine]]) * li fiesse di [[Tossint]] * li [[djoû des åmes]] <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|cawoûtes pol fiesse d' [[Alowine]] Efants alowine.jpg </gallery> == Li waeyén-tins dins les belès-letes e walon == [[Serge Fontinne]] el discrît insi dins s' roman [[Colas l' bracnî (roman)|Colas l' bracnî]]: <blockquote><i>Li waeyén-tins, ene des pus plaijhantès såjhons po les payizans d' l' Årdene. C' est come on dvant-gosse do paradis. Li doûceur do moes d' awousse si mareye foirt bén avou l' rén-a-fé. Rén ou cåzu rén: mode ses vatches å matén et al nute, pu bernike. Les djoûs passèt come vacances å solea.</i></blockquote> == Hårdêye difoûtrinne == * [http://rifondou.walon.org/waeyen-tins.php Pådje sol waeyén-tins] (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) == Sourdants & pî-notes == {{Commonscat|Autumn}} [[Categoreye:Cronolodjeye]] [[Categoreye:Waeyén-tins|*]] regun0cgw092wu52kzcftrmzefq6tuh 409074 409073 2024-11-01T20:38:13Z Lucyin 16 409074 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} [[Imådje:Erî-såjhon solea hestrale.jpg|thumb]] Li '''waeyén-tins''' (on dit eto : '''ahan''', '''erî-såjhon''', '''Sint-Rmey''', '''otone''')&nbsp;<ref>Po les pondants et les djondants, loukîz el notule [[A.L.W.]] '''3.''' 102 ey el mape '''3.''' 33 (p. 187)</ref>&nbsp;<ref>"erî" est aprume èn adviebe nén candjåve (come dins l' francès "roue avant"), les cogne "erire-, arîre-" vinèt do francès "arrière" prins come èn addjectif acoirdé avou såjhon, mot lu-minme francijhî e "sêzon")</ref>, c' est l' troejhinme [[såjhon]] d' l' [[anêye]], k' atake li [[21 di setimbe]] et-z esse houte li [[20 di decimbe]] (e l' [[Dimeye-Bole Bijhrece]], ådzeu do [[Tropike del Crantche]]). Les moes ki sont sol waeyén-tins, c' est l' fén do moes d' [[setimbe]], la k' [[esté]] est houte, li moes d' [[octôbe]], di [[nôvimbe]], et les deus prumîs tîces do moes d' [[decimbe]], la k' l' [[ivier]] kimince. == L' atuze do waeyén-tins dins l' tuzance walone == Nén pus kel [[bontins]], li waeyén-tins n' esteut rsintou come ene [[såjhon]] a pårt, did la, li cåkêye di nos, inte di zels on [[calcaedje do francès]] (otone). L' atuze do waeyén-tins come såjhon a shuvou li scolaedje obligatwere e francès, la k' prumires sacwès a-z aprinde esteut l' no des '''cwate''' såjhons. <gallery> 0 La Hestre - Drève de Mariemont (1).jpg|dreve di faws e waeyén-tins Clairisse waeyén-tins.jpg|clairisse e waeyén-tins Foyes faw sacwants coleurs.jpg|candjmint d' coleur des [[foye]]s di [[hesse]] </gallery> == Sacwants grands moumints do waeyén-tins el Walonreye == === el nateure === * li [[Wikt:disfouyåjhe|disfouyåjhe]] des [[åbe]]s. * li boerlaedje des [[cier]]s * les [[tchesse]]s * l' eralaedje des [[voyaedjants oujheas]] * li codaedje des [[tchampions des bwès]] ([[boloe (tchampion)|boloes]]) === dins les cinses === * li soyaedje des [[waeyén]]s * li råyinne ås [[crompire]]s et ås [[betråle]]s * payaedje des [[trecins]] et des ôtes louwaedjes (al [[Sint-Rmey]]) <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|cawoûtes pol fiesse d' [[Alowine]] Efants alowine.jpg </gallery> === dins l' societé === * les [[fiesses del Walonreye]] * les [[batemes di studiants]] * les [[scole]]s (ki l' rintrêye est al fén di l' esté) === dins li rlidjon crustinne === * l' [[ewoeye del Tossint]] (divnowe li fiesse payinne d' [[Alowine]]) * li fiesse di [[Tossint]] * li [[djoû des åmes]] == Li waeyén-tins dins les belès-letes e walon == [[Serge Fontinne]] el discrît insi dins s' roman [[Colas l' bracnî (roman)|Colas l' bracnî]]: <blockquote><i>Li waeyén-tins, ene des pus plaijhantès såjhons po les payizans d' l' Årdene. C' est come on dvant-gosse do paradis. Li doûceur do moes d' awousse si mareye foirt bén avou l' rén-a-fé. Rén ou cåzu rén: mode ses vatches å matén et al nute, pu bernike. Les djoûs passèt come vacances å solea.</i></blockquote> == Hårdêye difoûtrinne == * [http://rifondou.walon.org/waeyen-tins.php Pådje sol waeyén-tins] (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) == Sourdants & pî-notes == {{Commonscat|Autumn}} [[Categoreye:Cronolodjeye]] [[Categoreye:Waeyén-tins|*]] 6at6xjxy2azxw6s8ijnextkce51mcfy 409075 409074 2024-11-01T20:44:57Z Lucyin 16 /* L' atuze do waeyén-tins dins l' tuzance walone */ 409075 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} [[Imådje:Erî-såjhon solea hestrale.jpg|thumb]] Li '''waeyén-tins''' (on dit eto : '''ahan''', '''erî-såjhon''', '''Sint-Rmey''', '''otone''')&nbsp;<ref>Po les pondants et les djondants, loukîz el notule [[A.L.W.]] '''3.''' 102 ey el mape '''3.''' 33 (p. 187)</ref>&nbsp;<ref>"erî" est aprume èn adviebe nén candjåve (come dins l' francès "roue avant"), les cogne "erire-, arîre-" vinèt do francès "arrière" prins come èn addjectif acoirdé avou såjhon, mot lu-minme francijhî e "sêzon")</ref>, c' est l' troejhinme [[såjhon]] d' l' [[anêye]], k' atake li [[21 di setimbe]] et-z esse houte li [[20 di decimbe]] (e l' [[Dimeye-Bole Bijhrece]], ådzeu do [[Tropike del Crantche]]). Les moes ki sont sol waeyén-tins, c' est l' fén do moes d' [[setimbe]], la k' [[esté]] est houte, li moes d' [[octôbe]], di [[nôvimbe]], et les deus prumîs tîces do moes d' [[decimbe]], la k' l' [[ivier]] kimince. == L' atuze do waeyén-tins dins l' tuzance walone == Nén pus kel [[bontins]], li waeyén-tins n' esteut rsintou come ene [[såjhon]] a pårt, did la, li cåkêye di nos, inte di zels on [[calcaedje do francès]] (otone). L' atuze do waeyén-tins come såjhon a shuvou li scolaedje obligatwere e francès, la k' prumires sacwès a-z aprinde esteut l' no des '''cwate''' såjhons. <center><gallery> 0 La Hestre - Drève de Mariemont (1).jpg|dreve di faws e waeyén-tins Clairisse waeyén-tins.jpg|clairisse e waeyén-tins Foyes faw sacwants coleurs.jpg|candjmint d' coleur des [[foye]]s di [[hesse]] </gallery></center> == Sacwants grands moumints do waeyén-tins el Walonreye == === el nateure === * li [[Wikt:disfouyåjhe|disfouyåjhe]] des [[åbe]]s. * li boerlaedje des [[cier]]s * les [[tchesse]]s * l' eralaedje des [[voyaedjants oujheas]] * li codaedje des [[tchampions des bwès]] ([[boloe (tchampion)|boloes]]) === dins les cinses === * li soyaedje des [[waeyén]]s * li råyinne ås [[crompire]]s et ås [[betråle]]s * payaedje des [[trecins]] et des ôtes louwaedjes (al [[Sint-Rmey]]) <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|cawoûtes pol fiesse d' [[Alowine]] Efants alowine.jpg </gallery> === dins l' societé === * les [[fiesses del Walonreye]] * les [[batemes di studiants]] * les [[scole]]s (ki l' rintrêye est al fén di l' esté) === dins li rlidjon crustinne === * l' [[ewoeye del Tossint]] (divnowe li fiesse payinne d' [[Alowine]]) * li fiesse di [[Tossint]] * li [[djoû des åmes]] == Li waeyén-tins dins les belès-letes e walon == [[Serge Fontinne]] el discrît insi dins s' roman [[Colas l' bracnî (roman)|Colas l' bracnî]]: <blockquote><i>Li waeyén-tins, ene des pus plaijhantès såjhons po les payizans d' l' Årdene. C' est come on dvant-gosse do paradis. Li doûceur do moes d' awousse si mareye foirt bén avou l' rén-a-fé. Rén ou cåzu rén: mode ses vatches å matén et al nute, pu bernike. Les djoûs passèt come vacances å solea.</i></blockquote> == Hårdêye difoûtrinne == * [http://rifondou.walon.org/waeyen-tins.php Pådje sol waeyén-tins] (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) == Sourdants & pî-notes == {{Commonscat|Autumn}} [[Categoreye:Cronolodjeye]] [[Categoreye:Waeyén-tins|*]] q50xcdm82en48uehf8tlapiy0tkl09u 409082 409075 2024-11-01T21:31:58Z Lucyin 16 409082 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} [[Imådje:Erî-såjhon solea hestrale.jpg|thumb]] [[Imådje:Åbes djaenis erî-såjhon.jpg|thumb]] Li '''waeyén-tins''' (on dit eto : '''ahan''', '''erî-såjhon''', '''Sint-Rmey''', '''otone''')&nbsp;<ref>Po les pondants et les djondants, loukîz el notule [[A.L.W.]] '''3.''' 102 ey el mape '''3.''' 33 (p. 187)</ref>&nbsp;<ref>"erî" est aprume èn adviebe nén candjåve (come dins l' francès "roue avant"), les cogne "erire-, arîre-" vinèt do francès "arrière" prins come èn addjectif acoirdé avou såjhon, mot lu-minme francijhî e "sêzon")</ref>, c' est l' troejhinme [[såjhon]] d' l' [[anêye]], k' atake li [[21 di setimbe]] et-z esse houte li [[20 di decimbe]] (e l' [[Dimeye-Bole Bijhrece]], ådzeu do [[Tropike del Crantche]]). Les moes ki sont sol waeyén-tins, c' est l' fén do moes d' [[setimbe]], la k' [[esté]] est houte, li moes d' [[octôbe]], di [[nôvimbe]], et les deus prumîs tîces do moes d' [[decimbe]], la k' l' [[ivier]] kimince. == L' atuze do waeyén-tins dins l' tuzance walone == Nén pus kel [[bontins]], li waeyén-tins n' esteut rsintou come ene [[såjhon]] a pårt, did la, li cåkêye di nos, inte di zels on [[calcaedje do francès]] (otone). L' atuze do waeyén-tins come såjhon a shuvou li scolaedje obligatwere e francès, la k' prumires sacwès a-z aprinde esteut l' no des '''cwate''' såjhons. <gallery> 0 La Hestre - Drève de Mariemont (1).jpg|dreve di faws e waeyén-tins Clairisse waeyén-tins.jpg|clairisse e waeyén-tins Foyes faw sacwants coleurs.jpg|candjmint d' coleur des [[foye]]s di [[hesse]] </gallery> == Sacwants grands moumints do waeyén-tins el Walonreye == === el nateure === * li [[Wikt:disfouyåjhe|disfouyåjhe]] des [[åbe]]s. * li boerlaedje des [[cier]]s * les [[tchesse]]s * l' eralaedje des [[voyaedjants oujheas]] * li codaedje des [[tchampions des bwès]] ([[boloe (tchampion)|boloes]]) === dins les cinses === [[Imådje:Hougnes waeyén.JPG|thumb|hougnes di waeyén]] * li soyaedje des [[waeyén]]s * li råyinne ås [[crompire]]s et ås [[betråle]]s * payaedje des [[trecins]] et des ôtes louwaedjes (al [[Sint-Rmey]]) <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|cawoûtes pol fiesse d' [[Alowine]] Efants alowine.jpg </gallery> === dins l' societé === * les [[fiesses del Walonreye]] * les [[batemes di studiants]] * les [[scole]]s (ki l' rintrêye est al fén di l' esté) === dins li rlidjon crustinne === * l' [[ewoeye del Tossint]] (divnowe li fiesse payinne d' [[Alowine]]) * li fiesse di [[Tossint]] * li [[djoû des åmes]] == Li waeyén-tins dins les belès-letes e walon == [[Serge Fontinne]] el discrît insi dins s' roman [[Colas l' bracnî (roman)|Colas l' bracnî]]: <blockquote><i>Li waeyén-tins, ene des pus plaijhantès såjhons po les payizans d' l' Årdene. C' est come on dvant-gosse do paradis. Li doûceur do moes d' awousse si mareye foirt bén avou l' rén-a-fé. Rén ou cåzu rén: mode ses vatches å matén et al nute, pu bernike. Les djoûs passèt come vacances å solea.</i></blockquote> == Hårdêye difoûtrinne == * [http://rifondou.walon.org/waeyen-tins.php Pådje sol waeyén-tins] (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) == Sourdants & pî-notes == {{Commonscat|Autumn}} [[Categoreye:Cronolodjeye]] [[Categoreye:Waeyén-tins|*]] 1tqei4i27rosjoxw8j58xizdhzvk6lq 409083 409082 2024-11-01T21:32:34Z Lucyin 16 409083 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} [[Imådje:Erî-såjhon solea hestrale.jpg|thumb]] [[Imådje:Åbes djaenis erî-såjhon.jpg|thumb]] [[Imådje:Hougnes waeyén.JPG|thumb|hougnes di waeyén]] Li '''waeyén-tins''' (on dit eto : '''ahan''', '''erî-såjhon''', '''Sint-Rmey''', '''otone''')&nbsp;<ref>Po les pondants et les djondants, loukîz el notule [[A.L.W.]] '''3.''' 102 ey el mape '''3.''' 33 (p. 187)</ref>&nbsp;<ref>"erî" est aprume èn adviebe nén candjåve (come dins l' francès "roue avant"), les cogne "erire-, arîre-" vinèt do francès "arrière" prins come èn addjectif acoirdé avou såjhon, mot lu-minme francijhî e "sêzon")</ref>, c' est l' troejhinme [[såjhon]] d' l' [[anêye]], k' atake li [[21 di setimbe]] et-z esse houte li [[20 di decimbe]] (e l' [[Dimeye-Bole Bijhrece]], ådzeu do [[Tropike del Crantche]]). Les moes ki sont sol waeyén-tins, c' est l' fén do moes d' [[setimbe]], la k' [[esté]] est houte, li moes d' [[octôbe]], di [[nôvimbe]], et les deus prumîs tîces do moes d' [[decimbe]], la k' l' [[ivier]] kimince. == L' atuze do waeyén-tins dins l' tuzance walone == Nén pus kel [[bontins]], li waeyén-tins n' esteut rsintou come ene [[såjhon]] a pårt, did la, li cåkêye di nos, inte di zels on [[calcaedje do francès]] (otone). L' atuze do waeyén-tins come såjhon a shuvou li scolaedje obligatwere e francès, la k' prumires sacwès a-z aprinde esteut l' no des '''cwate''' såjhons. <gallery> 0 La Hestre - Drève de Mariemont (1).jpg|dreve di faws e waeyén-tins Clairisse waeyén-tins.jpg|clairisse e waeyén-tins Foyes faw sacwants coleurs.jpg|candjmint d' coleur des [[foye]]s di [[hesse]] </gallery> == Sacwants grands moumints do waeyén-tins el Walonreye == === el nateure === * li [[Wikt:disfouyåjhe|disfouyåjhe]] des [[åbe]]s. * li boerlaedje des [[cier]]s * les [[tchesse]]s * l' eralaedje des [[voyaedjants oujheas]] * li codaedje des [[tchampions des bwès]] ([[boloe (tchampion)|boloes]]) === dins les cinses === * li soyaedje des [[waeyén]]s * li råyinne ås [[crompire]]s et ås [[betråle]]s * payaedje des [[trecins]] et des ôtes louwaedjes (al [[Sint-Rmey]]) <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|cawoûtes pol fiesse d' [[Alowine]] Efants alowine.jpg </gallery> === dins l' societé === * les [[fiesses del Walonreye]] * les [[batemes di studiants]] * les [[scole]]s (ki l' rintrêye est al fén di l' esté) === dins li rlidjon crustinne === * l' [[ewoeye del Tossint]] (divnowe li fiesse payinne d' [[Alowine]]) * li fiesse di [[Tossint]] * li [[djoû des åmes]] == Li waeyén-tins dins les belès-letes e walon == [[Serge Fontinne]] el discrît insi dins s' roman [[Colas l' bracnî (roman)|Colas l' bracnî]]: <blockquote><i>Li waeyén-tins, ene des pus plaijhantès såjhons po les payizans d' l' Årdene. C' est come on dvant-gosse do paradis. Li doûceur do moes d' awousse si mareye foirt bén avou l' rén-a-fé. Rén ou cåzu rén: mode ses vatches å matén et al nute, pu bernike. Les djoûs passèt come vacances å solea.</i></blockquote> == Hårdêye difoûtrinne == * [http://rifondou.walon.org/waeyen-tins.php Pådje sol waeyén-tins] (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) == Sourdants & pî-notes == {{Commonscat|Autumn}} [[Categoreye:Cronolodjeye]] [[Categoreye:Waeyén-tins|*]] 7p0wh0c4g1xkwbrsqel6cc24gipzsoo 409084 409083 2024-11-01T21:35:43Z Lucyin 16 409084 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} [[Imådje:Erî-såjhon solea hestrale.jpg|thumb]] [[Imådje:Åbes djaenis erî-såjhon.jpg|thumb]] [[Imådje:Hougnes waeyén.JPG|thumb|hougnes di waeyén]] Li '''waeyén-tins''' {{odio|Wa-fel wèyé-tins waeyén-tins.ogg|lang=wa}} (on dit eto : '''ahan''', '''erî-såjhon''', '''Sint-Rmey''', '''otone''')&nbsp;<ref>Po les pondants et les djondants, loukîz el notule [[A.L.W.]] '''3.''' 102 ey el mape '''3.''' 33 (p. 187)</ref>&nbsp;<ref>"erî" est aprume èn adviebe nén candjåve (come dins l' francès "roue avant"), les cogne "erire-, arîre-" vinèt do francès "arrière" prins come èn addjectif acoirdé avou såjhon, mot lu-minme francijhî e "sêzon")</ref>, c' est l' troejhinme [[såjhon]] d' l' [[anêye]], k' atake li [[21 di setimbe]] et-z esse houte li [[20 di decimbe]] (e l' [[Dimeye-Bole Bijhrece]], ådzeu do [[Tropike del Crantche]]). Les moes ki sont sol waeyén-tins, c' est l' fén do moes d' [[setimbe]], la k' [[esté]] est houte, li moes d' [[octôbe]], di [[nôvimbe]], et les deus prumîs tîces do moes d' [[decimbe]], la k' l' [[ivier]] kimince. == L' atuze do waeyén-tins dins l' tuzance walone == Nén pus kel [[bontins]], li waeyén-tins n' esteut rsintou come ene [[såjhon]] a pårt, did la, li cåkêye di nos, inte di zels on [[calcaedje do francès]] (otone). L' atuze do waeyén-tins come såjhon a shuvou li scolaedje obligatwere e francès, la k' prumires sacwès a-z aprinde esteut l' no des '''cwate''' såjhons. <gallery> 0 La Hestre - Drève de Mariemont (1).jpg|dreve di faws e waeyén-tins Clairisse waeyén-tins.jpg|clairisse e waeyén-tins Foyes faw sacwants coleurs.jpg|candjmint d' coleur des [[foye]]s di [[hesse]] </gallery> == Sacwants grands moumints do waeyén-tins el Walonreye == === el nateure === * li [[Wikt:disfouyåjhe|disfouyåjhe]] des [[åbe]]s. * li boerlaedje des [[cier]]s * les [[tchesse]]s * l' eralaedje des [[voyaedjants oujheas]] * li codaedje des [[tchampions des bwès]] ([[boloe (tchampion)|boloes]]) === dins les cinses === * li soyaedje des [[waeyén]]s * li råyinne ås [[crompire]]s et ås [[betråle]]s * payaedje des [[trecins]] et des ôtes louwaedjes (al [[Sint-Rmey]]) <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|cawoûtes pol fiesse d' [[Alowine]] Efants alowine.jpg </gallery> === dins l' societé === * les [[fiesses del Walonreye]] * les [[batemes di studiants]] * les [[scole]]s (ki l' rintrêye est al fén di l' esté) === dins li rlidjon crustinne === * l' [[ewoeye del Tossint]] (divnowe li fiesse payinne d' [[Alowine]]) * li fiesse di [[Tossint]] * li [[djoû des åmes]] == Li waeyén-tins dins les belès-letes e walon == [[Serge Fontinne]] el discrît insi dins s' roman [[Colas l' bracnî (roman)|Colas l' bracnî]]: <blockquote><i>Li waeyén-tins, ene des pus plaijhantès såjhons po les payizans d' l' Årdene. C' est come on dvant-gosse do paradis. Li doûceur do moes d' awousse si mareye foirt bén avou l' rén-a-fé. Rén ou cåzu rén: mode ses vatches å matén et al nute, pu bernike. Les djoûs passèt come vacances å solea.</i></blockquote> == Hårdêye difoûtrinne == * [http://rifondou.walon.org/waeyen-tins.php Pådje sol waeyén-tins] (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) == Sourdants & pî-notes == {{Commonscat|Autumn}} [[Categoreye:Cronolodjeye]] [[Categoreye:Waeyén-tins|*]] 86wf656obuvyxu738apez0iltpmap8k 0 27615 409114 330214 2024-11-01T23:10:46Z Lionel June 8941 409114 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Pîces di teyåte e walon]] [[Categoreye:Lives e walon]] [[Imådje:Bokets nute.jpg|thumb|Bwès da Walter Van Billingen metou dins l' live, et kécfeye k' a siervou d' decôr po djouwer l' pîce]] '''Bokets del nute''' (''Boquèts dèl nûte''), c' est l' [[live e walon|live]] d' ene [[pîce di teyåte]] foirt especiåle da [[Franz Dewandelaer]]. C' est kécfeye li prumire ouve di [[Belès letes]] e walon ki critike li [[forsipoujhaedje des ovrîs]] des [[houyire]]s pa les patrons. Li pîce a wangnî li Pris di Rwè Albert al bate di scrijhaedje des [[Relîs Namurwès]] di 1934. Et çoula, emey cåzu 150 ouves prezintêyes laddlé. Elle a stî [[creyåcion (teyåte)|djouwêye pol prumî côp]] å "Waux-hall" di [[Nivele (veye)|Nivele]] li 7 d' octôbe 1934. Franz Dewandelear fijheut l' cåzeu a solo. Padrî lu, on keur di set djins ki cåzént. I sont pårtis e ceus gropes, ki cåznut tchaeke a s' toû, pu après, tertos eshonne. Dins l' pîce, gn eto des tchansons (so des cnoxhous airs) et des danses. Li pîce a eto stî redjårbêye avou l' accint d' [[Serè]] pa François Masset ey e l' accint d' [[Tchålerwè]] pa [[Émile Lempereur]]. == Li live == Li pîce a stî eplaideye e 1935 ås Edicions A. Dandoy å [[Tcheslet]], avou des [[bwès (graveure)|bwès]] da [[Dessineu po les lives e walon|Walter Van Bellinghen]]. Gn a èn adrovaedje di bén 6 pådjes, e francès, da [[Émile Lempereur]]. Adonpwis, l' [[adviertance (live)|adviertance]] do scrijheu kel dit lu-minme (ki c' est ene pîce nén come les ôtes) : :''Ça n' est nén ene pîce,'' :''Ça n' est nén ene powezeye,'' :''Ça n' est nén minme on fime,'' :''Bokets del nute,'' :''Yet portant, c' est tot ça.'' :''Dji lai a les cis ki m' liront'' :''El bezogne di classer mes "Bokets del nute" dins les ::''[[powezeye|ouves powetikes]]'' ::''[[teyåte|ouves dramatikes]]'' ::''ouves dramatike en èn ake'' :''oubén dins les'' ::''ouves a fote å batch'' == Persounaedjes == Gn a k' on '''cåzeu tot seu''' ki c' esteut l' Franz Dewandelaer lu-minme, al creyåcion d' Nivele et on keur di persounadjes. Li cåzeu tot seu est stampé padvant l' sinne. Les djins do keur, tos omes, sont moussîs e peur. Il ont ene cingue di rodje flanele, ene lådje marone di bleuwe toele. I sont plaecîs e triyingue dissu l' sinne. == Decôr == Li decôr al creyåcion a Nivele, c' esteut èn ovroe dessiné e noer å fond avou troes tchminêye ki foumiént. Li dzo do stoelî esteut rodje; li dzeu, c' esteut l' nute avou ès poûssire d' [[estoeles]]. Come sol bwès da Van Billinghen k' est dins l' live al pådje 50. == Hårdêye difoûtrinne == [http://rifondou.walon.org/teyaute/Dewandelaer_bokets_nute.html Bokets del pîce] (so l' [[Aberteke]]). 94obvuhkf87j5wn3ukuq5dexqn3ggan 0 29591 409115 309441 2024-11-01T23:11:04Z Lionel June 8941 409115 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire-motîs|Motî do Coûtchant walon}} [[Imådje:Motî do Coûtchant walon.jpg|thumb|Coviete do motî]] Li "'''Motî do Coûtchant walon'''", ki s' vraiy no, c' est "'''''Dictionnaire de l' ouest-wallon'''''", c' est on [[motî walon-francès]] basti a cmincî des dnêyes ramexhnêyes pa [[Arille Carlier]] dins tot l' [[Coûtchant walon]]. Li live a stî eplaidî di l' [[ALWAC]] e troes sillabusses k' ont vudî pol tome I e [[1985]], pol tome II e [[1988]] eyet pol tome III e [[1991]]. Divant çoula, gn a yeu ene peclêye di djins k' î avént metou l' mwin, inte di zels : [[Omer Bastin]], [[Jean-Luc Fauconnier]] et [[Willy Bal]], ki l' a adjinçné sorlon les mwaissès rîles del [[diyalectolodjeye walone]]. Il est rprins sol limero '''[O0]''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. L' adrovaedje est scrît pa [[Émile Lempereur]] et li dvant-z-ouve pa Willy Bal. [[Categoreye:Motîs walons]] 1vzu901bk079uc4lhz7iqhwy1c0i5mj 0 30166 409110 407461 2024-11-01T23:08:37Z Lionel June 8941 /* Sicrijheu(se)s e walon k' estént mwaisses u dames di scole */ 409110 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Head, Shoulders, Knees and Toes.jpg|thumb|Ene dame di scole å Djapon]] On '''mwaisse di scole''' u '''mwaisse d' escole''', ene '''dame di scole''' (on dit eto : èn '''instituteur''', ene '''institutresse''', on, ene '''instite'''), c' est onk (ene) ki scole les efants dins les [[scole]]s [[acsegnmint prumaire|prumaires]]. on eploye pus sovint '''damjhele di scole''' po ene djonne feye k' acsegne dins les [[scole gårdyinne|scoles gårdyinnes]]. I (elle) a studyî dins ene [[sicole normåle]]. El [[Beldjike]], diviè les [[anêyes 1950]], li scolaedje des mwaisses di scole si fjheut après le scoles mweyenes, so troes ans. Adonpwis, dins les [[anêyes 1960]], ça a stî èn an di scoles après les [[umanités]]. Asteure, c' est troes ans après l' diplome di [[sgondaire]]. == Les mwaisses di scole eyet l' walon == [[Imådje:Scole walon Ôtchamp ricepe.jpg|thumb|Sicole di walon a [[Ôtchamp]] (2002)]] Ene reglumintåcion di 1955 consyive å mwaisses di scole di discoraedjî l' eployaedje do walon pås scolîs. Ene des [[penitince]]s k' il avént tuzé, c' esteut l' [[noer boton (penitince)|noer boton]]. Sacwants mwaisses di scole estént des scrijheus e walon, mins el disfindént ås efants. U s' catchî po scrire e walon.<ref>Temognaedje da [[Yvon Laurent]] k' a stî a scole dé [[Emile-Joseph Piret]].</ref> Portant, dins bråmint des viyaedjes, disk' ezès anêeys 1960, les efants des ptitès djins cåzént walon inte di zels. Et trover ki "l' mwaisse ni cåze nén come nozôtes".<ref>[http://rifondou.walon.org/gaspard_camille.html#sovnances Loukîz cial on temognaedje ladsu] (da [[Camille Gaspard]].</ref> A cmoncî do [[decret so walon e scole di 1991]], sacwants mwaisses di scole ont cmincî a dner des [[walon e scole|cours di walon]]. Ubén priyî des bénvlants po scoler les efants e walon. Mins bråmint d' ces(ses)-la ont stî al [[pinsion]] dins les [[anêyes 2000]], et gn a bén sovint nouk k' a rprins. == Sicrijheu(se)s e walon k' estént mwaisses u dames di scole == * [[Charles Bentz]] * [[Joseph Bily]] * [[Pol Bossart]] * [[Marie-Louise Choisez]] * [[Joseph Docquier]] * [[Georges Fay]] * [[Ben Genaux]] * [[Ernest Haucotte]] * [[Émile Lempereur]] * [[Willy Leroy]] * [[Emile Pècheur]] * [[Émile-Joseph Piret]] * [[Louis Piron]] * [[Edouard Ries]] * [[Germaine Tilmant]] * [[Hinri Van Cutsem]] == Sicrijhaedjes so l' ovraedje d' on mwaisse di scole == Sacwants scrijheus mwaisses di scole ont prins plaijhi a discrire leus scolîs. Ça a dné ces lives cial : * [[Kegn 42 (portraits)|Kegn 42]] da [[Ben Genaux]] * [[Tiesses pelêyes (portraits)|Tiesses pelêyes]] da [[Emile Lempereur]] * [[Fonse et li cpagneye (portraits)|Fonse et li cpagneye]] da [[Georges Fays]] Tant k' a "[[Do tcherbon dins les flates (novele)|Do tcherbon dins les flates]]" (da [[Emile Lempereur]] avou), c' est ene [[pitit roman|novele]] sicolodjike sol vicåreye d' on mwaisse di scole del veye lomé dins on ptit viyaedje. == Hårdêyes difoûtrinnes == * Sacwants scrijhaedjes e walon so l' bouye d' on mwaisse di scole (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) ** [http://rifondou.walon.org/fay-rif.html#vacances Pådje saetcheye foû di "Fonse et li cpagneye"] ** [http://rifondou.walon.org/genaux_ben.html#racuzete Pådje saetcheye foû di "Kegn 42"] * Respondas sol tévé walon-cåzante a vey avou l' eployaedje do walon pa les scolîs ** [http://www.youtube.com/watch?v=uh56qI1Vo7o Joseph Docquier sol directive po disfinde li cåzaedje e walon påzès scolîs] ** [http://www.youtube.com/watch?v=SiNOgmYExm8 Temognaedje sol cåzaedje des efants e walon] (da [[Lucien Gaspar]]) == Sourdants & pî-notes == <References/> {{Commons|Category:Teaching}} [[Categoreye:Mestîs]] [[Categoreye:Acsegnmint]] j2bkdsnyfg0fb6j0aoqtc6wa5choi0h 0 31918 409102 404105 2024-11-01T23:05:04Z Lionel June 8941 /* Rilomés Walons et waloneus */ 409102 wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Ça s' a passé ciste anêye la == === Etrevéns a vey avou l' walon === [[Imådje:Motî Yoran.png|thumb|Coviete do "[[Motî Yoran Embanner walon]]"]] * [[Lives sol walon]] ki vudît ciste anêye la : ** [[Motî Yoran Embanner walon]] ** [[Amours walones (lives)|Amours walones]] (3 lives di temognaedjes ramexhnés pa [[Jean-Jacques Gaziaux]]) ** [[Motî do Condroz namurwès]] ** [[E Djambe avou les scrijheus (antolodjeye)|E Djambe avou les scrijheus]] (antolodjeye) * [[Lives e walon]] ki vudît ciste anêye la : ** [[Dilé l' fontinne (sovnances)|Dilé l' fontinne]] (sovnances da [[Louis Marcelle]]) ** [[Fåvetes (haycous)|Fåvetes]] ([[haycou]]s da [[Jean-Luc Fauconnier]]) ** [[Dji m' lome Meliye (roman)|Dji m' lome Meliye]] (roman da [[Jean Goffart]]) ** [[Les mots do vî pa da Felicyin (lives)|Les mots do vî pa da Felicyin]] (Daniel Barbez, ratourné e walon pa [[Henry Matterne]], [[Jacques Henrotte]] et [[Jean-Luc Fauconnier]]) ** [[Sovnis d' on gamén di nos Årdenes (sovnances)|Sovnis d' on gamén di nos Årdenes]] (A. Soreil, ratourné e walon pa [[Léon Bukens]]) ** [[Paskeyes d' avår ci (noveles)|Paskeyes d' avår ci]] ([[Émile Gilliard]]) ** [[Et noste ôrlodje ki tournéve sote (roman)|Et noste ôrlodje ki tournéve sote]] ([[Lucien Somme]]) ** [[L' esclifotêye (novele)|L' esclifotêye]] ([[Christian Quinet]]) ** [[Dji vôreu k' i ploureut (roman)|Dji vôreu k' i ploureut]] ([[Chantal Denis]]) ** [[Boignes contes, ou... ? (roman)|Boignes contes, ou... ?]]” ([[Chantal Denis]]) ** ''[[Les cwate såjhons (arimés)|Les cwate såjhons]]'' ([[Émile Bothy]]) <gallery> Gaziaux amours I.jpg|prumî tome di «Amours walones» Fåcnî Fåvetes.jpg|«Fåvetes» Marcelle Dilé Fontinne800h.jpg|«Dilé l' fontinne» Denis Dji vôreu k' i ploureut.jpg|«Dji vôreu k' i ploureut» </gallery> === Etrevéns a vey avou l' Walonreye === === Ôtes etrevéns === * [[Barack Obama]] atake si bouye come prezidint des [[Estats Unis]], et fé passer si lwè so les moutouweles. * [[Herman Van Rompuy]] divént li prumî prezidint di l' [[Union uropeyinne]]. == Ont vnou å monde ciste anêye la == == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[1î d' fevrî]] : [[Albert Maquet]] * [[13 d' avri]] : [[Paul Rousselle]] * [[10 d' awousse]] : [[Émile Lempereur]] * [[17 d' awousse]] : [[Gérard Baudrez]] * [[2 d' setimbe]] : [[Henri Lepage]] === Ôtès djins === [[Categoreye:Date]] nhqfecyxqegz7t1yuuzmlzhqwyffit3 0 31972 409085 395299 2024-11-01T22:53:18Z Lionel June 8941 409085 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Rilomés Walons|Renard]] [[Categoreye:Rilomés sindicalisses|Renard]] [[Imådje:André Renard.jpg|vignette|André Renard (1961)]] '''André Renard''' a skepyî a [[Valinchinne]] li [[25 di may]] [[1911]] ey a morou a [[Serè]] li [[20 di djulete]] [[1962]]. C' esteut on rlomé [[sindicalisse]] walon. Il esteut pår disconte li rivnowe da [[Yopôl III]] el Beldjike e [[1950]] (loukîz [[Kesse do trône do rwè Yopôl III d' Beldjike]]) Après l' [[metingue]] di [[Gråce-Bierleu]] li [[30 di djulete]] [[1950]], i saya, avou ds ôtes, di fé on govienmint di revinteus. Po les [[PSC]] et leus shuveus, André Renard esteut spoté li "[[Rnåd]]" et rwaitî come li [[Diåle]]. h1usl9rthdsvjv727srlp1pu99734bb 0 35786 409103 399040 2024-11-01T23:05:28Z Lionel June 8941 /* Etrevéns a vey avou l' walon */ 409103 wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Ça s' a passé ciste anêye la == === Etrevéns a vey avou l' walon === [[Imådje:Roman Djôr.jpeg|thumb|Coviete di [[Gabriyel eyet Gabriyel]]]] * [[Lives e walon]] k' ont rexhou ciste anêye la : ** [[Gabriyel eyet Gabriyel (roman)|Gabriyel eyet Gabriyel]] (roman da [[Djôr Sfasie|Djôr & Nicolas Staelens]]). ** [[V51 (arimés)|V51]] (ramexhnêye d' arimés da [[David André]]) ** [[Èn Årdinwès foû di s' payis (otobiyografeye)|Èn Årdinwès foû di s' payis]] ([[otobiyografeye]] da [[Arthur Schmitz]]) ** [[Les aviretes da Alice e payis des marvoyes (conte)|Les aviretes da Alice å payis des marvoyes]] (conte po ls efants da [[Lewis Carroll]], ratourné pa [[Jean-Luc Fauconnier]]) ** [[Li nute divant l' Noyé (live d' imådjes)|Li nute divant l' Noyé]] (ratourné e walon e sacwants [[accints do walon|accints]]) ** [[Louwis d' emon l' Pitchou (roman)|Louwis d' emon l' Pitchou]] ([[roman e walon]] da [[Henri Matterne]]) ** [[Dji vôreu tchanter Tcheslet (tecses)|Dji vôreu tchanter Tcheslet]] (tecses da [[Émile Lempereur]], ritrovés après s' moirt) ** [[Djoyes et rascråwes (ramexhnêye di bokets d' lives)|Djoyes et rascråwes]] (ramexhnêye di bokets d' lives da [[Henri Matterne]]) ** [[Rezistance (arimés)|Rezistance]] (schôtlêye d' arimés da [[Christian Quinet]]) ** [[Padrî les hourêyes (arimés)|Padrî les hourêyes]] (ramexhnêye d' arimés da [[Jean Guillaume]]) (replaidaedje) === Etrevéns a vey avou l' Walonreye === === Etrevéns a vey avou l' Beldjike === [[13 di måss]] : teribe [[accidint d' rôlaedje|accidint]] d' [[otocår]] el [[Swisse]] ki towe 22 ptits [[scolî]]s [[Flande|flaminds]] (et [[Bas Payis|holandès]]) avou 6 grandès djins. === Ôtes etrevéns === * [[Djun]]: Prumî vol etercontinintå d' ene [[avion solrinne]] inte li [[Swisse]] et l' [[Marok]]. == Ont vnou å monde ciste anêye la == == Ont morou ciste anêye la == === Rilomés Walons et waloneus === * [[8 di fevrî]] : [[Jean Baudouin]] * [[10 di fevrî]] : [[Joseph André]] * [[27 di måss]] : [[Lucyin Somme]] * [[26 d' octôbe]] : [[Arthur Schmitz]] === Ôtès djins === * [[17 di may]]: [[Donna Summer]], [[Warda]] [[Categoreye:Date]] 04zrr7g7mu9xbnjm8k6jtoscenfwp3i 0 38636 409104 398248 2024-11-01T23:05:47Z Lionel June 8941 /* Corwaitaedjes di si ouve */ 409104 wikitext text/x-wiki {{infoboesse}} '''Nicolas Trokart''' skepia a [[Votem]] li [[16 di decimbe]] [[1880]] et-z î mori e [[1949]]. C' est onk des pus rlomés [[scrijheus di pîces di teyåte]] e walon. Di s' mestî, il esteut [[mangon]]. == Cårire == I cmince pa esse redjixheu d' ene [[dramatike (soce)|dramatike]]. I ni scrirè si prumire pîce k' e [[1929]]. Adonpwis, i scrirè ene cwarantinne di [[comedeye]]s, tertotes dins on walon foirt naturel. == Sacwants tites == * [[Di Djudla-Mouze a Naniot (teyåte)|Di Djudla-Mouze a Naniot]] (1931) * [[Les leus (teyåte)|Les leus]] (1931) == Corwaitaedjes di si ouve == Les pîces da Trokart ont stî préjheyes ostant pa [[Maurice Piron]]<ref>[[Maurice Piron]] [[Clairtés so les belès-letes e walon di nosse tins (live)|Clairtés so les belès-letes e walon di nosse tins]], pp. 143-147.</ref> ki pa [[Émile Lempereur]]<ref>[[Emile Lempereur]] «Li teyåte e walon ey e picård el Walonreye e 20inme sieke», divins «''La Wallonie, le pays et les hommes'', ''La Renaissance du livre'', 1979» p. 225.</ref> == {{HD}} == * {{Wikisourd-sicrijheus}} == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Trokart]] [[Categoreye:Teyåtreus e walon|Trokart]] sfv1u6y1ju8ozit0tlapdv7bc59tcc0 409111 409104 2024-11-01T23:08:57Z Lionel June 8941 /* Corwaitaedjes di si ouve */ 409111 wikitext text/x-wiki {{infoboesse}} '''Nicolas Trokart''' skepia a [[Votem]] li [[16 di decimbe]] [[1880]] et-z î mori e [[1949]]. C' est onk des pus rlomés [[scrijheus di pîces di teyåte]] e walon. Di s' mestî, il esteut [[mangon]]. == Cårire == I cmince pa esse redjixheu d' ene [[dramatike (soce)|dramatike]]. I ni scrirè si prumire pîce k' e [[1929]]. Adonpwis, i scrirè ene cwarantinne di [[comedeye]]s, tertotes dins on walon foirt naturel. == Sacwants tites == * [[Di Djudla-Mouze a Naniot (teyåte)|Di Djudla-Mouze a Naniot]] (1931) * [[Les leus (teyåte)|Les leus]] (1931) == Corwaitaedjes di si ouve == Les pîces da Trokart ont stî préjheyes ostant pa [[Maurice Piron]]<ref>[[Maurice Piron]] [[Clairtés so les belès-letes e walon di nosse tins (live)|Clairtés so les belès-letes e walon di nosse tins]], pp. 143-147.</ref> ki pa [[Émile Lempereur]]<ref>[[Émile Lempereur]] «Li teyåte e walon ey e picård el Walonreye e 20inme sieke», divins «''La Wallonie, le pays et les hommes'', ''La Renaissance du livre'', 1979» p. 225.</ref> == {{HD}} == * {{Wikisourd-sicrijheus}} == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Trokart]] [[Categoreye:Teyåtreus e walon|Trokart]] hx7x1o6pmjutqa5qo91b7dc16lxnbd6 0 39601 409105 398937 2024-11-01T23:06:00Z Lionel June 8941 /* Alére */ 409105 wikitext text/x-wiki {{po=}} {{Wiccionaire|Diåle}} [[Imådje:Das ist mein lieber Sohn.jpg|thumb|Ene [[Caricateure|carikate]] satirike dis no 19inme sieke ki rprézinte l' Diåle qui adouçêye [[Napoleyon Bonapåre]].]] Li '''Diåle''' (ou '''[[Satan]]''', '''Noer Tatiche''' u '''Pitit Zidôre'''), c' est, dins les rlidjons [[crustin]]ne, [[islam]]ike et [[djwive]], li grand rprezintant do [[Må (filozofeye)|må]], eneviè l' [[Bon Diu]] unike, riprezintant do bén. Dins les troes grandès rlidjons monoteyisses, il est prezinté come ene [[andje]] k' åreut stî tchessî evoye do [[Paradis teresse]], et metou po temter [[Adan ey Eve]]. == Riprezintåcions et fonccions do Diåle == [[Imådje:The Prince of Darkeness; Dagol; c. 1775 Wellcome L0025428.jpg|thumb]] Dins li [[Djneze]], il aparexhe sol cogne d' on [[sierpint]]. Après, dins l' [[Vî Testamint]], c' est purade on siervant do [[Bon Diu]] evoyî po-z esprouver les djins. Li no d' Lucifer (sitoele di l' aireur) ni vént ki dins l' [[live d' Izayî]] (14:12). Dins l' Evandjîle, on cåze pol prumî côp d' on Grand Diåle (Lucifer, Belzebute, Satan) et di ses nûtes di diålotins, ki vnèt fé araedjî les djins. Do tins des prumîs [[crustins]], on rprezinta l' diåle come èn ome avou des bokets d' coir di biesse, aprume des [[coine (sol front)|coine]]s, des [[shabot (di biesse)|shabot]] et foiravant ene [[cawe]]. Li Diåle n' est prezinté come innmi d' l' [[Eglijhe (institucion)|Eglijhe]] ki al tote fén del [[Mîtrinne Ådje]]. Ci candjmint la si passe e minme tins ki l' [[procès d' macralreye]].<ref>[[Léon Marquet]] et Alfons Roeck, ''Légendes de Belgique'', De Vlijt, [[Anverse]], 1980, ISBN 90-6304-079-2; pp 269.</ref> == Li diåle dins les fåves do vî vî tins == Li diåle aparexhe dins topli des [[fåves do vî vî tins]]. Kékes egzimpes: * [[Li diåle maçon]] * [[Pire do diåle]] == Li Diåle et les diåles dins l' lingaedje walon == === Ratourneures avou l' mot "diåle" === {{Lka}} [[:Wikt:diåle/ratourneures]] == Alére == * [[Joseph Selvais]] : Li diåle et les biesses dins nos ratourneures, [[Les Cayés walons (gazete)|Les Cayés walons]] 2001, n° 9. * [[Albert Doppagne]] : ''Le diable dans nos campagnes'', Duculot, Djiblou, 1978, ISBN 2-8011-0217-2 * [[Émile Lempereur]] : ''Le diable dans le wallon de Châtelet'' [[Dialectes de Wallonie]] Tomes 29-30, 2002, 109-115. == Sourdants == {{Commonscat|The Devil|l'&nbsp;Diåle}} [[Categoreye:Rilidjons]] [[Categoreye:Crustinnisse]] [[Categoreye:Islam]] [[Categoreye:Djudayisse]] [[Categoreye:Tolus]] [[Categoreye:Monoteyisse]] 73o3xkd53azma6m3iwgsq04sg7lf6ng 0 40432 409106 313189 2024-11-01T23:06:12Z Lionel June 8941 409106 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire-motîs|Motî d' Nålene}} Li '''motî d' Nålene''', ki s' tite e francès, c' est "'''''Lexique wallon de Nalinnes'''''", c' est on [[motî walon-francès]] avou ene rawete francès-walon sicrît pa [[Émile Lempereur]] ey eplaidî e [[2000]]. L' [[accints do walon|accint]] noté, c' est l' ci d' [[Nålene]], ene sôre di [[walon do Coûtchant]]. Il est rprins sol limero '''[[O103]]''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == Sacwants piceures d' ortografeye == * li [[betchfessî å]] est scrît [[scrijha au|au]] (ô dins li sistinme Bourdon-Fauconnier) * li [[cawete di codjowaedje]] di l' [[infinitif]] des [[viebes del prumire troke]] est scrîte «[[Wikt:-er|-er]]» («''[[Wikt:-ér|-ér]]''» dins li sistinme Bourdon-Fauconnier) f2wj5ch6lc6zkqe3aeniz01co15s9ko 0 42621 409107 409040 2024-11-01T23:06:45Z Lionel June 8941 409107 wikitext text/x-wiki {{po=}} [[Imådje:Cholera rehydration nurses.jpg|thumb|Renaiwaedje pal boke]] Li '''colera''' (eto: '''colora''', '''colora-môrbusse'''<ref>[[Leyon Bernus]], fåves, p. 103.</ref>), c' est ene foite [[schite]] [[minêyrece]] ås djins provokêye pa ene [[bactereye]] foirt rimouwante lomêye ''[[Vibrio cholerae]]''. == Minêyolodjeye == [[Imådje:Diagram of cholera deaths in England during 1849 Wellcome L0039178.jpg|thumb|Minêye 1849 e l' Inglutere (do moes d' djun å moes d' nôvimbe)]] Si prindeut foirt åjheymint dinltins, cwand l' [[idjinne]] esteut foirt brouxhire. Å djoû d' ouy, on nel rescontere pus ki dins les grandès rascråwes, come les [[guere]]s, les [[grossès aiwes]], les [[hosmints d' tere]], cwand des grandès tropes di djins si rtrouvnut amonçlé dins des [[camp d' refuyîs|camps]] sins waire d' åjhminces santeyreces. E l' Urope, les minêyes s' arestént voltî a l' intrêye di l' ivier (Inglutere 1849, Tcheslet, 1866). == Senes del maladeye == C' est ene schite come di l' aiwe, et do rvômixhaedje. Li malåde pout mori so deus troes djoûs. == Médiaedje == Mågré ki l' colera, nén sognî towe raddimint les malådes, li médiaedje est assez simpe: i fåt [[renaiwaedje (medcene)|renaiwer]] l' coir avou des [[renaiwants sés]] tot l' tins k' li schite deure. == Rilomêyès minêyes == [[Imådje:Bodies of Rwandan refugees DF-ST-02-03035.jpg|thumb|minêye tins do [[peupe-sipata]] do Rwanda (1994)]] Gn a yeu ene foite [[piyintche]] di colera el [[Walonreye]] e 19inme sieke. On î a priyî [[sint Rok]], lyi radjoutant si povwer la å ci k' il aveut ddja (di rweri l' [[pesse]]). Ene minêye do payis d' Tchålerwè e [[1866]] a stî bén documintêye. Elle ataca a [[Montniye-so-Sambe]] li [[21 di djun]] po fini li [[22 d' decimbe]]. A [[Tcheslet]], gn ourit 508 cas ki 235 end ont morou.<ref>[[Émile Lempereur]] & Michel Carly, ''Contes et légendes du pays de Charleroi'', [[Noir Dessin Production]], 2006, ISBN 2-87351-129-x, p. 11-14.</ref> Ene des dierinnès minêyes kinoxhowe, ci fourit l' cene do [[Yemen]] tins del [[guere civile do Yemen|guere civile]] ([[anêyes 2020]]). == Sourdants == {{Commonscat|Cholera|l' colora môrbusse}} [[Categoreye:Maladeyes]] [[Categoreye:Sistinme magneyrece]] cn16j8qdlzbsspupd09ee39a4aeqezf 0 43194 409108 328703 2024-11-01T23:07:02Z Lionel June 8941 409108 wikitext text/x-wiki '''Pal craeye d' ene pitite voye''', c' est ene [[ramexhnêye d' arimés]] di 150 pådjes da [[Hubert Haas]], avou ratournaedje e francès vizon vizu. Li [[live (po lére)|live]] a stî eplaidî a l' [[ALWAC]] e [[1982]]. == Corwaitaedje == Li scrijheu boerlêye çou k' i pinse a môde d' on prijhnî d' ene gayole sins meurs ni colebales, et ki rabouxhe so ces meurs nén veyåves la, et coscheure ces båreas nén apougnåves la. Nén disbåtcheymint, mins pask' i sint ki, padrî, gn a del loumire; del loumire k' il avindrè, et mostrer cwè ås ôtes prijhnîs, ses frés.<ref>[[Émile Lempereur]], ''Journal de Charleroi'', 18 di djanvî 1983 (e francès, ratourné pa [[Lucien Mahin]] li 25 di fevrî 2016. </ref> == Sourdant == [[Categoreye:Ramexhnêyes d' arimés e walon|Craeye]] 2xv4u4n193yvnknjaronzn95aublzp1 0 44279 409076 399401 2024-11-01T21:17:35Z Lucyin 16 409076 wikitext text/x-wiki {{po|ewoeye|ewoeye (discramiaedje)}} [[Imådje:Alowine efants ås ouxhs.jpg|thumb]] L' '''ewoeye del Tossint'''<ref>noûmot askepyî e 2018 so Wikipedia, po aveur on no pår walon pol calcaedje [[Alowine]], on noûmot dedja la dispu les [[anêyes 2000]]. C' est l' ratournaedje mot po mot di l' inglès (All Hallow Eve); li mot "[[Wikt:ewoeye|ewoeye]]" egzistêye e walon dizo disfondowe "[[:wa:èveûye|èveûye]]" po ene fiesse ki s' passe eto li shijhe divant l' djoû do sint (ewoeye del Sint-Mårtén).</ref>, classicmint l' '''Alowine''', lomêye eto '''shijhe ås [[grigne-dints]]''' u '''fiesse ås grigne-dints''', c' est ene [[fiesse]] po les [[efant]]s k' etervént tins del [[shijhe]] do [[31 d' octôbe]], dj' ô bén, li woeye del [[Tossint]]. == Istwere == Elle a cmincî a esse fiesteye el [[Walonreye]] dins les [[anêyes 1990]], vinant des [[Estats Unis]]. Mins si peure oridjene est [[Cele (peupes)|gayele]]. Dispu les [[anêyes 2010]], ele si fwait tote li samwinne divant l' [[Tossint]], la k' les efants sont-st e condjî ([[vacances del Tossint]]). <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|Li cawoûte gåyote les måjhons, vaici, ricôpêye a môde di [[grigne-dints]] Efants alowine.jpg|efants vinant briber ås boubounes dedja å 27 di nôvimbe </gallery> == Dins les belès-letes e walon == [[Jean Goffart]] plaece ene di ses noveles di «[[Djins d' amon nozôtes (noveles)|Djins d' amon nozôtes]]» djusse divant l' Aloweine. <blockquote><i>El peneuse niût do 31 d' octôbe s' aprestéve a grands côps. Nos esténs a deus samwinnes del fiesse des citrouyes. Dins tos les botikes, les håynaedjes fijhént pinser a l' oreur. Les araegnes texhént leus toeles el pus foirt k' ele plént, avou, e mitan, les biesses les pus laides possibe. :''Sins rovyî l' antomeye metowe dins l' werene do botchî. Paretreut minme k' il esteut d' fier. :''Eyet les disgostantès [[tchawes-soris]], les eskeletes, les masses da Fredi k' on rescontreut dins bén des dvanteures di botikes.</i><ref>p. 196</ref></blockquote> == Sourdant == [[Categoreye:Fiesses]] [[Categoreye:Moes d' octôbe]] [[Categoreye:Efance]] [[Categoreye:Waeyén-tins]] 81n1ze1gln5bhi879p0fhf1qlwqgrx0 409077 409076 2024-11-01T21:18:20Z Lucyin 16 /* Dins les belès-letes e walon */ 409077 wikitext text/x-wiki {{po|ewoeye|ewoeye (discramiaedje)}} [[Imådje:Alowine efants ås ouxhs.jpg|thumb]] L' '''ewoeye del Tossint'''<ref>noûmot askepyî e 2018 so Wikipedia, po aveur on no pår walon pol calcaedje [[Alowine]], on noûmot dedja la dispu les [[anêyes 2000]]. C' est l' ratournaedje mot po mot di l' inglès (All Hallow Eve); li mot "[[Wikt:ewoeye|ewoeye]]" egzistêye e walon dizo disfondowe "[[:wa:èveûye|èveûye]]" po ene fiesse ki s' passe eto li shijhe divant l' djoû do sint (ewoeye del Sint-Mårtén).</ref>, classicmint l' '''Alowine''', lomêye eto '''shijhe ås [[grigne-dints]]''' u '''fiesse ås grigne-dints''', c' est ene [[fiesse]] po les [[efant]]s k' etervént tins del [[shijhe]] do [[31 d' octôbe]], dj' ô bén, li woeye del [[Tossint]]. == Istwere == Elle a cmincî a esse fiesteye el [[Walonreye]] dins les [[anêyes 1990]], vinant des [[Estats Unis]]. Mins si peure oridjene est [[Cele (peupes)|gayele]]. Dispu les [[anêyes 2010]], ele si fwait tote li samwinne divant l' [[Tossint]], la k' les efants sont-st e condjî ([[vacances del Tossint]]). <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|Li cawoûte gåyote les måjhons, vaici, ricôpêye a môde di [[grigne-dints]] Efants alowine.jpg|efants vinant briber ås boubounes dedja å 27 di nôvimbe </gallery> == Dins les belès-letes e walon == [[Jean Goffart]] plaece ene di ses noveles di «[[Djins d' amon nozôtes (noveles)|Djins d' amon nozôtes]]» djusse divant l' Alowine. <blockquote><i>El peneuse niût do 31 d' octôbe s' aprestéve a grands côps. Nos esténs a deus samwinnes del fiesse des citrouyes. Dins tos les botikes, les håynaedjes fijhént pinser a l' oreur. Les araegnes texhént leus toeles el pus foirt k' ele plént, avou, e mitan, les biesses les pus laides possibe. :''Sins rovyî l' antomeye metowe dins l' werene do botchî. Paretreut minme k' il esteut d' fier. :''Eyet les disgostantès [[tchawes-soris]], les eskeletes, les masses da Fredi k' on rescontréve dins bén des dvanteures di botikes.</i><ref>p. 196</ref></blockquote> == Sourdant == [[Categoreye:Fiesses]] [[Categoreye:Moes d' octôbe]] [[Categoreye:Efance]] [[Categoreye:Waeyén-tins]] h1rilafvc2imia8oq08kdeqjkn6wi8d 409078 409077 2024-11-01T21:19:10Z Lucyin 16 /* Dins les belès-letes e walon */ 409078 wikitext text/x-wiki {{po|ewoeye|ewoeye (discramiaedje)}} [[Imådje:Alowine efants ås ouxhs.jpg|thumb]] L' '''ewoeye del Tossint'''<ref>noûmot askepyî e 2018 so Wikipedia, po aveur on no pår walon pol calcaedje [[Alowine]], on noûmot dedja la dispu les [[anêyes 2000]]. C' est l' ratournaedje mot po mot di l' inglès (All Hallow Eve); li mot "[[Wikt:ewoeye|ewoeye]]" egzistêye e walon dizo disfondowe "[[:wa:èveûye|èveûye]]" po ene fiesse ki s' passe eto li shijhe divant l' djoû do sint (ewoeye del Sint-Mårtén).</ref>, classicmint l' '''Alowine''', lomêye eto '''shijhe ås [[grigne-dints]]''' u '''fiesse ås grigne-dints''', c' est ene [[fiesse]] po les [[efant]]s k' etervént tins del [[shijhe]] do [[31 d' octôbe]], dj' ô bén, li woeye del [[Tossint]]. == Istwere == Elle a cmincî a esse fiesteye el [[Walonreye]] dins les [[anêyes 1990]], vinant des [[Estats Unis]]. Mins si peure oridjene est [[Cele (peupes)|gayele]]. Dispu les [[anêyes 2010]], ele si fwait tote li samwinne divant l' [[Tossint]], la k' les efants sont-st e condjî ([[vacances del Tossint]]). <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|Li cawoûte gåyote les måjhons, vaici, ricôpêye a môde di [[grigne-dints]] Efants alowine.jpg|efants vinant briber ås boubounes dedja å 27 di nôvimbe </gallery> == Dins les belès-letes e walon == [[Jean Goffart]] plaece ene di ses noveles di «[[Djins d' amon nozôtes (noveles)|Djins d' amon nozôtes]]» djusse divant l' Alowine. <blockquote><i>El peneuse niût do 31 d' octôbe s' aprestéve a grands côps. Nos esténs a deus samwinnes del fiesse des citrouyes. Dins tos les botikes, les håynaedjes fijhént pinser a l' oreur. Les araegnes texhént leus toeles el pus foirt k' ele plént, avou, e mitan, les biesses les pus laides possibe. Sins rovyî l' antomeye metowe dins l' werene do botchî. Paretreut minme k' il esteut d' fier. Eyet les disgostantès [[tchawes-soris]], les eskeletes, les masses da Fredi k' on rescontréve dins bén des dvanteures di botikes.</i><ref>p. 196</ref></blockquote> == Sourdant == [[Categoreye:Fiesses]] [[Categoreye:Moes d' octôbe]] [[Categoreye:Efance]] [[Categoreye:Waeyén-tins]] 6l8bfmukh2937szt025fn0lfenxmhfd 409079 409078 2024-11-01T21:19:59Z Lucyin 16 409079 wikitext text/x-wiki {{po|ewoeye|ewoeye (discramiaedje)}} [[Imådje:Alowine efants ås ouxhs.jpg|thumb]] L' '''ewoeye del Tossint'''<ref>noûmot askepyî e 2018 so Wikipedia, po aveur on no pår walon pol calcaedje [[Alowine]], on noûmot dedja la dispu les [[anêyes 2000]]. C' est l' ratournaedje mot po mot di l' inglès (All Hallow Eve); li mot "[[Wikt:ewoeye|ewoeye]]" egzistêye e walon dizo disfondowe "[[:wa:èveûye|èveûye]]" po ene fiesse ki s' passe eto li shijhe divant l' djoû do sint (ewoeye del Sint-Mårtén).</ref>, classicmint l' '''Alowine''', lomêye eto '''shijhe ås [[grigne-dints]]''' u '''fiesse ås grigne-dints''', c' est ene [[fiesse]] po les [[efant]]s k' etervént tins del [[shijhe]] do [[31 d' octôbe]], dj' ô bén, li woeye del [[Tossint]]. == Istwere == Elle a cmincî a esse fiesteye el [[Walonreye]] dins les [[anêyes 1990]], vinant des [[Estats Unis]]. Mins si peure oridjene est [[Cele (peupes)|gayele]]. Dispu les [[anêyes 2010]], ele si fwait tote li samwinne divant l' [[Tossint]], la k' les efants sont-st e condjî ([[vacances del Tossint]]). <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|Li cawoûte gåyote les måjhons, vaici, ricôpêye a môde di [[grigne-dints]] Efants alowine.jpg|efants vinant briber ås boubounes dedja å 27 di nôvimbe </gallery> == Dins les belès-letes e walon == [[Jean Goffart]] plaece ene di ses noveles di «[[Djins d' amon nozôtes (noveles)|Djins d' amon nozôtes]]» djusse divant l' Alowine. <blockquote><i>El peneuse niût do 31 d' octôbe s' aprestéve a grands côps. Nos esténs a deus samwinnes del fiesse des citrouyes. Dins tos les botikes, les håynaedjes fijhént pinser a l' oreur. Les araegnes texhént leus toeles el pus foirt k' ele plént, avou, e mitan, les biesses les pus laides possibe. Sins rovyî l' antomeye metowe dins l' werene do botchî. Paretreut minme k' il esteut d' fier. Eyet les disgostantès [[tchawes-soris]], les eskeletes, les masses da Fredi k' on rescontréve dins bén des dvanteures di botikes.</i><ref>p. 196</ref></blockquote> == Sourdant == {{Commonscat|Halloween|l'&nbsp;Alowine}} [[Categoreye:Fiesses]] [[Categoreye:Moes d' octôbe]] [[Categoreye:Efance]] [[Categoreye:Waeyén-tins]] orvz4v8tmgj038gqyoyfztv5qcoax7k 409080 409079 2024-11-01T21:22:51Z Lucyin 16 409080 wikitext text/x-wiki {{po|ewoeye|ewoeye (discramiaedje)}} [[Imådje:Alowine efants ås ouxhs.jpg|thumb]] L' '''ewoeye del Tossint'''<ref>noûmot askepyî e 2018 so Wikipedia, po aveur on no pår walon pol calcaedje [[Alowine]], on noûmot dedja la dispu les [[anêyes 2000]]. C' est l' ratournaedje mot po mot di l' inglès (All Hallow Eve); li mot "[[Wikt:ewoeye|ewoeye]]" egzistêye e walon dizo disfondowe "[[:wa:èveûye|èveûye]]" po ene fiesse ki s' passe eto li shijhe divant l' djoû do sint (ewoeye del Sint-Mårtén).</ref>, classicmint l' '''Alowine''', lomêye eto '''shijhe ås [[grigne-dints]]''' u '''fiesse ås grigne-dints''', c' est ene [[fiesse]] po les [[efant]]s k' etervént tins del [[shijhe]] do [[31 d' octôbe]], dj' ô bén, li woeye del [[Tossint]]. == Istwere == Elle a cmincî a esse fiesteye el [[Walonreye]] dins les [[anêyes 1990]], vinant des [[Estats Unis]]. Mins si peure oridjene est [[Cele (peupes)|gayele]]. Dispu les [[anêyes 2010]], ele si fwait tote li samwinne divant l' [[Tossint]], la k' les efants sont-st e condjî ([[vacances del Tossint]]). <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|cawoûte ricôpêye a môde di [[grigne-dints]] Grigne-dints måjhon Montniye-Tiyoû.jpg|divaneure gåyotêye po l' Alowine Efants alowine.jpg|efants vinant briber ås boubounes dedja å 27 di nôvimbe </gallery> == Dins les belès-letes e walon == [[Jean Goffart]] plaece ene di ses noveles di «[[Djins d' amon nozôtes (noveles)|Djins d' amon nozôtes]]» djusse divant l' Alowine. <blockquote><i>El peneuse niût do 31 d' octôbe s' aprestéve a grands côps. Nos esténs a deus samwinnes del fiesse des citrouyes. Dins tos les botikes, les håynaedjes fijhént pinser a l' oreur. Les araegnes texhént leus toeles el pus foirt k' ele plént, avou, e mitan, les biesses les pus laides possibe. Sins rovyî l' antomeye metowe dins l' werene do botchî. Paretreut minme k' il esteut d' fier. Eyet les disgostantès [[tchawes-soris]], les eskeletes, les masses da Fredi k' on rescontréve dins bén des dvanteures di botikes.</i><ref>p. 196</ref></blockquote> == Sourdant == {{Commonscat|Halloween|l'&nbsp;Alowine}} [[Categoreye:Fiesses]] [[Categoreye:Moes d' octôbe]] [[Categoreye:Efance]] [[Categoreye:Waeyén-tins]] aa8pv4svegit2l4w7vku4y3l8zgduwe 409081 409080 2024-11-01T21:24:56Z Lucyin 16 /* Istwere */ 409081 wikitext text/x-wiki {{po|ewoeye|ewoeye (discramiaedje)}} [[Imådje:Alowine efants ås ouxhs.jpg|thumb]] L' '''ewoeye del Tossint'''<ref>noûmot askepyî e 2018 so Wikipedia, po aveur on no pår walon pol calcaedje [[Alowine]], on noûmot dedja la dispu les [[anêyes 2000]]. C' est l' ratournaedje mot po mot di l' inglès (All Hallow Eve); li mot "[[Wikt:ewoeye|ewoeye]]" egzistêye e walon dizo disfondowe "[[:wa:èveûye|èveûye]]" po ene fiesse ki s' passe eto li shijhe divant l' djoû do sint (ewoeye del Sint-Mårtén).</ref>, classicmint l' '''Alowine''', lomêye eto '''shijhe ås [[grigne-dints]]''' u '''fiesse ås grigne-dints''', c' est ene [[fiesse]] po les [[efant]]s k' etervént tins del [[shijhe]] do [[31 d' octôbe]], dj' ô bén, li woeye del [[Tossint]]. == Istwere == Elle a cmincî a esse fiesteye el [[Walonreye]] dins les [[anêyes 1990]], vinant des [[Estats Unis]]. Mins si peure oridjene est [[Cele (peupes)|gayele]]. Dispu les [[anêyes 2010]], ele si fwait tote li samwinne divant l' [[Tossint]], la k' les efants sont-st e condjî ([[vacances del Tossint]]). <gallery> Cawoûte grigne-dints.jpg|cawoûte ricôpêye a môde di [[grigne-dints]] Grigne-dints måjhon Montniye-Tiyoû.jpg|divanteure gåyotêye po l' Alowine Peturon Sinte-Catrene.jpg|Peturon et sinte-Catrene Efants alowine.jpg|efants vinant briber ås boubounes dedja å 27 di nôvimbe </gallery> == Dins les belès-letes e walon == [[Jean Goffart]] plaece ene di ses noveles di «[[Djins d' amon nozôtes (noveles)|Djins d' amon nozôtes]]» djusse divant l' Alowine. <blockquote><i>El peneuse niût do 31 d' octôbe s' aprestéve a grands côps. Nos esténs a deus samwinnes del fiesse des citrouyes. Dins tos les botikes, les håynaedjes fijhént pinser a l' oreur. Les araegnes texhént leus toeles el pus foirt k' ele plént, avou, e mitan, les biesses les pus laides possibe. Sins rovyî l' antomeye metowe dins l' werene do botchî. Paretreut minme k' il esteut d' fier. Eyet les disgostantès [[tchawes-soris]], les eskeletes, les masses da Fredi k' on rescontréve dins bén des dvanteures di botikes.</i><ref>p. 196</ref></blockquote> == Sourdant == {{Commonscat|Halloween|l'&nbsp;Alowine}} [[Categoreye:Fiesses]] [[Categoreye:Moes d' octôbe]] [[Categoreye:Efance]] [[Categoreye:Waeyén-tins]] irbgyp5xc6zysfy96r7ibrw2hahyer0 0 50926 409109 391197 2024-11-01T23:07:23Z Lionel June 8941 /* Dins l' lingaedje walon */ 409109 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} Èn '''impire''', c' est ene grande sitindêye di payis, d' ene seule pîce u metous tocosté, ki c' est då minme mwaisse. == Motlî == [[Imådje:Marionetes Tchårlumagne.jpg|thumb|Tchårlumagne, èn impreur k' a (motoit) skepyî e l' Walonreye]] Li mwaisse d' èn impire, istoricmint, si loméve «'''impreur'''» (''impreûr'', ''ampreûr'', ''ampèreûr'') u «'''imperrece'''» ([[Mareye-Tereze d' Otriche]], [[Catrene II d' Rûsseye]]). Li tite d' imperrece ''(impèratrice'') poleut esse poirté pal feme di l' impreur dins des impires k' i gn a. Po l' [[impire almand]], on a ossu rwalnijhî li mot d' l' almand, divnou li '''[[Wikt:caizer|caizer]]''' (''kêzêr′''). I n' dimeure pus k' èn impreur e 22inme sieke, c' est l' ci do [[Djapon]]. On a lomé eto impire l' eshonna des teres colnijhîs på minme payis (d' [[Urope]]). Li mwaisse, adon, c' esteut l' moenneu do «payis-metropole». == Kékes impires == [[Imådje:Mongol Empire (greatest extent).svg|thumb|Impire mongol, onk des pus grands d' ene seule pîce]] * [[Impire almand]] * [[Impire bizantin]] * [[Impire chinwès]] * [[Impire d' Etiopepeye]] * [[Impire djaponès]] * [[Impire espagnol]] * [[Impire franc]] * Impires francès ** [[prumî impire francès]] (da Napoleyon) ** [[deujhinme impire francès]] (da Napoleyon III) ** impire coloniå francès * [[Impire inca]] * [[Impire inglès]] * [[Impire mongol]] * [[Impire otoman]] * [[Impire otrichyin]] * [[Impire portuguès]] * [[Impire romin]] * [[Impire rûsse]] * [[Sint Impire Romin Djermanike]] == Li Walonreye, boket d' impires == [[Imådje:Frank exp 730-890.gif|thumb|Impire franc]] Li Walonreye a stî aprume dins l' [[Impire romin]] dispu 50 divDjC disk' å 4inme sieke. Pu elle a stî l' cinte di l' [[Impire franc]] (734-887). [[Tornè (veye)|Tornè]] end a minme sitî si prumire mwaisse veye (431–508), divant [[Paris]], pu [[Åxhe]]. Li Walonreye (foû d' [[Tornè]] ç' côp cial) a fwait pårteye do [[Sint Impire Romin Djermanike]]. Li [[principåté d' Lidje]] a dmoré divins cisse tcherpinte la disk' e [[1795]]. Après 1500 (et todi disk' e 1795), li restant del Walonreye fourit-st on boket di l' [[Impire espagnol]], pu di l' [[Impire otrichyin]]. E 1802 et disca 1816, c' est ene pårteye do [[prumî impire francès]]. Elle a ossu stî dizo goviernance di l' [[Impire almand]]: * di 1871 a 1919 po les [[Cantons d' l' Ess]]. * po tot l' payis tins des deus gueres do 20inme sieke ([[guere 14-18|14-18]] et [[guere 1940-1945|40-45]]). == Dins l' lingaedje walon == Gn a l' ratouneure «[[Wikt:nén co po èn impire|nén co po èn impire]]» (nén co po ene [[gade d' ôr]]): :''Mi vî grand-pere inméve bén dire :''Ki, dins ç' monde ci, po esse contin, :''I gn a nén dandjî d' èn '''impire''' :''Mins d' on cour et d' on [[toet di strin]].''<ref>[[Gabrielle Bernard]], dins [[Boles di savon (arimés)|Boles di savon]], [[Cayés walons]] 4/2022 (replaidaedje) p. 19.</ref> Li mot «impreur», diné come [[såvadje no]] (a onk ki fjheut do grandiveus), a divnou on [[no d' famile del Walonreye]] ([[Wikt:Limpreur|Limpreur]]). Poirté, metans, pa des waloneus come [[Émile Lempereur]] u [[Jules Lempereur]]. Ou ene [[foclorisse]] come [[Françoise Lempereur]]. == Sourdant == {{Commonscat|Empires|les impires}} {{Commonscat|Colonial empires|les impires coloniås}} [[Categoreye:Djeyografeye]] [[Categoreye:Istwere]] [[Categoreye:Istwere del Walonreye]] [[Categoreye:Lingaedje walon]] neejnhumckdts4wyrwrsg9gvq9gnep8 0 52186 409061 408592 2024-11-01T18:40:48Z Lionel June 8941 409061 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Qué bia bouquèt!''}} [[Imådje:Antolodjeye bea bouket.JPG|thumb]] '''Ké bea bouket''' (''Qué bia bouquèt !''), c' est ene [[antolodjeye do walon|antolodjeye]] di [[scrijheus e walon]] do [[province di Nameur|grand Payis d' Nameur]]. Aprume les cis aloyîs ås [[Relîs namurwès]], cabén k' i soeyexhe foû d' l' aroyaedje do [[walon do Mitan]]. C' est eto on [[live odio]] pask' i gn a deus [[stroetès plakes]] ki vont avou. Ladvins, vos ploz schoûter tos les tecses des scrijheus ritnous dins l' antolodjeye. L' ouve, enondêye pa [[Paul Gilles]], a rexhou e [[2023]], gråce å boutaedje di tote ene ekipe di Relîs et Relîtes. L' adrovaedje est scrît e francès pa [[Jean Germain]]. Li dvanzouve di [[Joseph Dewez]]. ISBN 978-2-96033-400-5 == Istwere do pordjet == [[Imådje:Paul Gilles 2002.jpg|thumb|Paul Gilles, ki boute ås eredjistrumints di [[Scrijheus d' Årdene]] et ki tuze dedja å pordjet (2002)|left]] C' est [[Paul Gilles]] k' a yeu l' idêye di fé ene sacwè come l' antolodjeye [[Scrijheus d' Årdene]], la k' il aveut ovré avou [[Mitchî Francård]] et [[Djowel Tiri]] cwand il avént adiercî ci pordjet la e [[2002]]. Adon, i boutéve po l' [[emission 900.000 Walons]]. Hay evoye po rashonner ene peclêye di tecses, avou l' aidance di [[Lucien Somme]], et d' els eredjistrer dins les studios RTBF du Nameur. Il esteut tins ! E 2003, li RTBF clapéve l' ouxh sol beur, et abandner les studios d' Nameur. E 2006, c' est Lucien Somme ki leya les Relîs hatche et matche. Li pordjet s' edoirma dins les ridants do [[På Djîle]]. Mins — tchance eto — la k' i rtome dissu tot rnaxhant dins ses egurniyaedjes e 2011. Et ridmander aidance a [[Victor Georges]]. L' ovraedje di relijhaedje di scrijheuses et scrijheus ratake, bråmint pal moennance da [[Anne-Marie François]]. L' eredjstrumint si fwait dins des studios privés a [[Erpint]]. Les deus plakes sont tote fwaites e 2016. Gn a pus k' a bouter sol live. Set ans après (on dit k' les Namuwès sont londjins), el cayet esteut presse a esse sipårdou. == Djivêye des scrijheus == Les scrijheus et scrijheuses markés ° ni scrijhnut nén e walon do payis d' Nameur. * [[Andrée Bacq]] * [[Willy Bal]]° * [[Gérard Baudrez]]° * [[Alain Baume]] * [[Gabrielle Bernard]]° * [[Christiane Binamé]] * [[Victor Binot]] * [[Alexandre Bodard]] * [[Émile Bothy]] * [[Guy Brenner]] * [[Joseph Calozet]]° * [[Lisa Chastelet]]° * [[René Clinias]] * [[Gérard Coulonval]]° * [[Jean de Lathuy]] * [[Guy Delvaux]] * [[Camille Delvigne]] * [[Chantal Denis]] * [[Joseph Dewez]] * [[Anne-Marie François]] * [[Victor Georges]]° * [[Eugène Gillain]] * [[Paul Gilles]] * [[Émile Gilliard]] * [[Jean Guillaume]] * [[Laurent Hendschel]] * [[André Henin]]° * [[Jules Hérix]] * [[Reynolds Hostin]] * [[Camille Hôte]] * [[Joseph Houziaux]] * [[Auguste Laloux]] * [[Pierre Lazard]] * [[Marie-Louise Ledrut-Choisez]]° * [[Lucien Léonard]] * [[Joseph Ligot]] * [[Bernard Louis]] * [[Anatole Marchal]] * [[Lucien Maréchal]] * [[Henry Matterne]] * [[Philippe Maudoux]] * [[Lucien Metten]] * [[Lucien Namèche]] * [[Jules-Joseph Pirot]] * [[Joseph Pirson]] * [[Désiré Preud'homme]] * [[Roger Prigneaux]] * [[Georges Puissant]] * [[Gilbert Renson]] * [[Émile Robin]] * [[Albert Rousseau]] * [[Paul Rousselle]] * [[Joseph Selvais]] * [[Georges Smal]] * [[Lucien Somme]] * [[Josée Spinosa-Mathot]]° * [[Joëlle Spierkel]] (sins eredjistrumint) * [[Édouard Thirionet]] * [[Edmond Tillieux]] * [[Fernand Thimsonet]] * [[Jean Tombal]] * [[Roger Viroux]] * [[Edmond Wartique]] * [[Charles Wilmotte]] Après les bokets, gn a ene [[biyografeye|notûle biyobibiografike]] e francès po tchaeke sicrijheuse et scrijheu. == Sitroetès plakes == === Lijheuses et lijheus des tecses === Les tecses ont stî lîs pa: * Françoise Bal * [[Alain Baume]] * [[Christiane Binamé]] * [[Guy Brenner]] * [[René Clinias]] * [[René Dardenne]] * [[Guy Delvaux]] * [[Chantal Denis]] * [[Joseph Dewez]] * [[Anne-Marie François]] * [[Victor Georges]] * [[Jean Germain]] * [[Paul Gilles]] * [[Émile Gilliard]] * [[Jean Guillaume]] * Pierre Henry * [[Jules Hérix]] * [[Camille Hôte]] * [[Pierre Lazard]] * [[Bernard Louis]] * [[Henri Matterne]] * [[Lucien Metten]] * [[Gilbert Renson]] * [[Joseph Selvais]] * [[Lucien Somme]] * [[Charles Wilmotte]] === Kékes egzimpes === * {{Lka}} [[Edmond_Wartique#Onk_di_ses_bokets|tecse da Edmond_Wartique]] == Hårdêye difoûtrinne == * {{fr}} [https://le-carnet-et-les-instants.net/2024/01/29/gilles-et-les-relis-namurwes-que-bia-bouquet/ Corwaitaedje do live] pa [[Julien Noël]] sol waibe [[Li Cayé et les Courts Tins]] del [[Federåcion Walonreye-Brussele]] [[Categoreye:Antolodjeyes]] [[Categoreye:Lives odio]] [[Categoreye:Relîs namurwès]] 1iyoipukcyrgdtbr4hgwhat377x34gm 0 53239 409112 408616 2024-11-01T23:09:13Z Lionel June 8941 /* Contnou */ 409112 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Dins les Fleûrs do Ptit Jésus}}''}} {{Dizo-tite|Dins les fleurs do Ptit Djezus (arimés)}} [[Imådje:Lebrun_Fleurs_do_Ptit_Djezus.jpg|thumb]] '''Dins les fleurs do Ptit Djezus''' (''Dins les Fleûrs do Ptit Jésus''), c' est ene [[ramexhnêye d' arimés]] sicrîts pa [[Adelin Lebrun]] et k' a vudî e [[1942]]. Li live, eplaidî dizo cogne 31 x 24 cm, fwait 296 pådjes, tos les tecses estant ratournés e francès vizon vizu (sol pådje di gåtche). Il a stî imprimé a [[Dinant (veye)|Dinant]] a l' imprimreye Bordeaux-Capelle. Li live est enimådjî di [[lino]]s et d' ene foto d' l' oteur fwaits pa [[Fernand Séha]] (14-07-1899 24-03-1974)<ref>Eplaeçmint B02_03 a Ansreme (Tcherå).</ref>. == Contnou == Li live est pårti e cwate «livrets» (''opuscules''). Li cwatrinme est compôzé di doze «ascoxheyes» (doze longs powinmes so les doze moes d' l' anêye). Al fén do live, a môde di «rawete», ene sinnete arimêye lomêye «Sinfoneye e si mineur» (ouve dilérece del cene da [[Schubert]]). Tchaeke powinme est dicåçté a ene djin. Pacô, c' est des rlomés [[scrijheus e walon]]. Insi gn a [[Émile Lempereur]] (p. 49), li «[[Baron d' Fleuru]]» (p. 57), [[Ernest Haucotte]] (p. 71), [[Léon Pirsoul]] (p. 73), [[Louis Lagauche]] (p. 85) et [[Max-André Frère]] (p. 87). == {{HD}} == [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2024-10-15_Sicole_di_Bive.pdf On powinme do live a stî studyî ås scoles di Bive] == Sourdant == [[Categoreye:Ramexhnêyes d' arimés e walon]] ogailbi0q8jc8iysmzu75o636379h24 0 53307 409056 409054 2024-11-01T18:34:39Z Lionel June 8941 409056 wikitext text/x-wiki On '''live odio''', c' est on [[Live (po lére)|live]] k' on pout schoûter. Dinltins, les lives odio estént metous so des cassetes u des [[Sitroete plake|stroetès plakes]]. Asteure, c' est pus sovint des fitchîs so ene waibe. == Sacwants lives odio e walon == * ''[[Ké bea bouket (antolodjeye)|Qué bia bouquèt !]]'' (deus stroetès plakes vindowes avou l' live) * ''[[Lèyîz nos-åmes bin tchôdes (powezeyes)|Lèyîz nos-åmes bin tchôdes]]'' (lî pa [[Baptiste Frankinet]] et metou po rin so l' [[internete]])<ref>[https://soundcloud.com/objectifplumes/lecture-de-leyiz-nos-ames-bin-tchodes-laissez-nos-ames-bien-chaudes-de-nicolas-defrecheux Schoûter ''Lèyîz nos-åmes bin tchôdes''.]</ref> * [[Li Ptit Prince (roman)|Li Ptit Prince]] (lî a môde di [[prononçaedje eterpayis]] pa [[Lucyin Mahin]] et metou po rin so l' [[internete]])<ref>[https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2853 Schoûter Li Ptit Prince.]</ref> * ''[[Œuvres poétiques wallonnes (plakes)|Œuvres poétiques wallonnes]]'' di [[Jean Guillaume]] (avou ''[[Disk' å solea (arimés)|Djusqu'au solia]]'', ''[[Inte li vièspréye èt l' gnût (arimés)|Inte li vièspréye èt l' gnût]]'', ''[[Grègnes d'awous´ (arimés)|Grègnes d'awous´]]'' ey ''[[Årzeye (arimés)|Aurzîye]]'' k' i lét lu-minme, et ''[[Padrî les hourêyes (arimés)|Pa-drî l's-uréyes]]'' lî pa [[Victor George]] ; tot ça a stî metou so troes plakes lazer e 2003) * ''[[So les spales do novea djoû (powezeyes)|Su lès spales do novia djoû]]'' (lî pa Jean Delfosse et metou po rin so l' [[internete]])<ref>[https://soundcloud.com/midispoesie/emilegilliard Schoûter ''Su lès spales do novia djoû''.]</ref> == Sourdants == [[Categoreye:Lives|*]] [[Categoreye:Tecnolodjeye]] 115gfzlub5lpk28kxnafbveqezurtxi 409060 409056 2024-11-01T18:40:32Z Lionel June 8941 409060 wikitext text/x-wiki On '''live odio''', c' est on [[Live (po lére)|live]] k' on pout schoûter. Dinltins, les lives odio estént metous so des cassetes u des [[Sitroete plake|stroetès plakes]]. Asteure, c' est pus sovint des fitchîs so ene waibe. == Sacwants lives odio e walon == * ''[[Ké bea bouket (antolodjeye)|Qué bia bouquèt !]]'' (deus stroetès plakes vindowes avou l' live) * ''[[Lèyîz nos-åmes bin tchôdes (powezeyes)|Lèyîz nos-åmes bin tchôdes]]'' (lî pa [[Baptiste Frankinet]] et metou po rin so l' [[internete]])<ref>[https://soundcloud.com/objectifplumes/lecture-de-leyiz-nos-ames-bin-tchodes-laissez-nos-ames-bien-chaudes-de-nicolas-defrecheux Schoûter ''Lèyîz nos-åmes bin tchôdes''.]</ref> * [[Li Ptit Prince (roman)|Li Ptit Prince]] (lî a môde di [[prononçaedje eterpayis]] pa [[Lucyin Mahin]] et metou po rin so l' [[internete]])<ref>[https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2853 Schoûter Li Ptit Prince.]</ref> * ''[[Œuvres poétiques wallonnes (plakes)|Œuvres poétiques wallonnes]]'' di [[Jean Guillaume]] (avou ''[[Disk' å solea (arimés)|Djusqu'au solia]]'', ''[[Inte li vièspréye èt l' gnût (arimés)|Inte li vièspréye èt l' gnût]]'', ''[[Grègnes d'awous´ (arimés)|Grègnes d'awous´]]'' ey ''[[Årzeye (arimés)|Aurzîye]]'' k' i lét lu-minme, et ''[[Padrî les hourêyes (arimés)|Pa-drî l's-uréyes]]'' lî pa [[Victor George]] ; tot ça a stî metou so troes plakes lazer e 2003) * ''[[So les spales do novea djoû (powezeyes)|Su lès spales do novia djoû]]'' (lî pa Jean Delfosse et metou po rin so l' [[internete]])<ref>[https://soundcloud.com/midispoesie/emilegilliard Schoûter ''Su lès spales do novia djoû''.]</ref> == Sourdants == [[Categoreye:Lives|*]] [[Categoreye:Lives odio|*]] [[Categoreye:Tecnolodjeye]] hg12l8bcpfvpzuyjdk703jqngodh1ct 409062 409060 2024-11-01T18:42:12Z Lionel June 8941 /* Sacwants lives odio e walon */ 409062 wikitext text/x-wiki On '''live odio''', c' est on [[Live (po lére)|live]] k' on pout schoûter. Dinltins, les lives odio estént metous so des cassetes u des [[Sitroete plake|stroetès plakes]]. Asteure, c' est pus sovint des fitchîs so ene waibe. == Sacwants lives odio e walon == * ''[[Ké bea bouket (antolodjeye)|Qué bia bouquèt !]]'' (deus stroetès plakes vindowes avou l' live) * ''[[Lèyîz nos-åmes bin tchôdes (powezeyes)|Lèyîz nos-åmes bin tchôdes]]'' (lî pa [[Baptiste Frankinet]] et metou po rin so l' [[internete]])<ref>[https://soundcloud.com/objectifplumes/lecture-de-leyiz-nos-ames-bin-tchodes-laissez-nos-ames-bien-chaudes-de-nicolas-defrecheux Schoûter ''Lèyîz nos-åmes bin tchôdes''.]</ref> * [[Li Ptit Prince (roman)|Li Ptit Prince]] (lî a môde di [[prononçaedje eterpayis]] pa [[Lucyin Mahin]] et metou po rin so l' [[internete]])<ref>[https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=2853 Schoûter Li Ptit Prince.]</ref> * ''[[Œuvres poétiques wallonnes (plakes)|Œuvres poétiques wallonnes]]'' di [[Jean Guillaume]] (avou ''[[Disk' å solea (arimés)|Djusqu'au solia]]'', ''[[Inte li vièspréye èt l' gnût (arimés)|Inte li vièspréye èt l' gnût]]'', ''[[Grègnes d'awous´ (arimés)|Grègnes d'awous´]]'' ey ''[[Årzeye (arimés)|Aurzîye]]'' k' i lét lu-minme, et ''[[Padrî les hourêyes (arimés)|Pa-drî l's-uréyes]]'' lî pa [[Victor George]] ; tot ça a stî metou so troes plakes lazer e 2003) * ''[[So les spales do novea djoû (powezeyes)|Su lès spales do novia djoû]]'' (lî pa Jean Delfosse et metou po rin so l' [[internete]])<ref>[https://soundcloud.com/midispoesie/emilegilliard Schoûter ''Su lès spales do novia djoû''.]</ref> * [[Zande et Twenete (paskeyes)|Zande et Twenete]] (ene plake avou l' contnou do live) == Sourdants == [[Categoreye:Lives|*]] [[Categoreye:Lives odio|*]] [[Categoreye:Tecnolodjeye]] n5qrgywa1aeaqajaegda6mr4fob14zb 0 53342 409055 409051 2024-11-01T16:12:01Z Èl-Gueuye-Noere 17076 409055 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Châlèrwè, ça conte}}''}} {{Dizo-tite|Tchålerwè, ça conte (operå)}} [[Imådje:Tchålerwè operå.png|thumb|400px|L' afitche do spectåke.]] '''''Châlèrwè, ça conte''''' ('''Tchålerwè, ça conte'''), c' est l' tite d' ene [[comedeye muzicåle]] (u èn [[operå]]) k' a stî prezintêye a Tchålerwè li 20 d' octôbe 2024. Li trope di comedyins si lome «&nbsp;[[Èl Bwèsse à Tèyâte|Èl Bwèsse à Tèyâte&nbsp;]]». L' essinneu fourit [[Victor Gravy]]. == Tinme == [[Imådje:Tchålerwè ça conte li rwè Ivan on malåde do colora et l' blanke dame.jpg|thumb|Li rwè Ivan Iî, on raviké do [[colora]] et l' blanke dame do [[Moncea-so-Sambe|Moncea]].]] Li pazea po shuve, c' est li rwè Ivan prumî, el rwè des contes et floricontes, k' a pierdou ses «atributs». I s' adjit d' on sepe ki rprezinte l' imådjete del «[[cofrereye (foclore)|cofrereye]] do doet d' Alzon». I s' va mete so les voyes po sayî d' el ritrover, avou s' tchamberlin «Grand Måbelair». Sol voye, i va rescontrer totes sôres di persounaedjes ki vegnnut foû des contes et floricontes do Payis d' Tchålerwè. Ces contes la avént stî rashonnés pa Michel Carly et [[Émile Lempereur]], dins on live e francès (avou bråmint do walon dvins), eplaidî å [[Noer Dessén]] e 2005.<ref>[[Emile Lempereur]] & Michel Carly, ''Contes et légendes du pays de Charleroi'', [[Noir Dessin Production]], 2006, ISBN 2-87351-129-x.</ref> <nowiki></ref></nowiki> == Disrôlmint do spectåke == === Adrovaedje === [[Imådje:Tchålerwè ça conte tchantaedje el cafetaria.jpg|thumb|Adrovaedje avou des tchansons e l' cafetaria.]] Li spectåke ataca dins l' cafetaria do teyåye, la k' sacwants acteurs et actoresses vinî tchanter des viyès tchansons do [[Payis d' Tchålerwè]]. == Sacwants sinnes == <center><gallery> Tchålerwè ça conte lijheu d' messaedjes.jpg|Lijheu d' messaedje (disdjocaedje do rwè k' a pierdou s' sepe). Tchålerwè ça conte macrales di Solaimont.jpg|Ene macrale di Solaimont (djouwé pa [[Gwenaëlle Cappellin]]). Tchålerwè ça conte broûlaedje noer coirbå.jpg|Broûlaedje do noer coirbå. </gallery></center> == Sourdant == {{Commonscat|Châlèrwè, ça conte|sol pîce}} [[Categoreye:Operås et operetes e walon]] mbwnzzutovzxtf0tpxuhpeeyw306hiw 409068 409055 2024-11-01T20:14:59Z Lucyin 16 /* Tinme */ 409068 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Châlèrwè, ça conte}}''}} {{Dizo-tite|Tchålerwè, ça conte (operå)}} [[Imådje:Tchålerwè operå.png|thumb|400px|L' afitche do spectåke.]] '''''Châlèrwè, ça conte''''' ('''Tchålerwè, ça conte'''), c' est l' tite d' ene [[comedeye muzicåle]] (u èn [[operå]]) k' a stî prezintêye a Tchålerwè li 20 d' octôbe 2024. Li trope di comedyins si lome «&nbsp;[[Èl Bwèsse à Tèyâte|Èl Bwèsse à Tèyâte&nbsp;]]». L' essinneu fourit [[Victor Gravy]]. == Tinme == [[Imådje:Tchålerwè ça conte li rwè Ivan on malåde do colora et l' blanke dame.jpg|thumb|Li rwè Ivan Iî, on raviké do [[colora]] et l' blanke dame do [[Moncea-so-Sambe|Moncea]].]] Li pazea po shuve, c' est li rwè Ivan prumî, el rwè des contes et floricontes, k' a pierdou ses «atributs». I s' adjit d' on sepe ki rprezinte l' imådjete del «[[cofrereye (foclore)|cofrereye]] do doet d' Alzon». I s' va mete so les voyes po sayî d' el ritrover, avou s' tchamberlin, el «Grand Måbelair». Sol voye, i va rescontrer totes sôres di persounaedjes ki vegnnut foû des contes et floricontes do Payis d' Tchålerwè. Ces contes la avént stî rashonnés pa Michel Carly et [[Émile Lempereur]], dins on live e francès (avou bråmint do walon dvins), eplaidî å [[Noer Dessén]] e 2005.<ref>[[Emile Lempereur]] & Michel Carly, ''Contes et légendes du pays de Charleroi'', [[Noir Dessin Production]], 2006, ISBN 2-87351-129-x.</ref> <nowiki></ref></nowiki> <center><gallery> Lempereur Carly floricontes Tchålerwè.JPG|live sourdant des spoûles Gazete Tchålerwè ça conte.JPG|[[pitite gazete]] di prezintaedje del pîce </gallery></center> == Disrôlmint do spectåke == === Adrovaedje === [[Imådje:Tchålerwè ça conte tchantaedje el cafetaria.jpg|thumb|Adrovaedje avou des tchansons e l' cafetaria.]] Li spectåke ataca dins l' cafetaria do teyåye, la k' sacwants acteurs et actoresses vinî tchanter des viyès tchansons do [[Payis d' Tchålerwè]]. == Sacwants sinnes == <center><gallery> Tchålerwè ça conte lijheu d' messaedjes.jpg|Lijheu d' messaedje (disdjocaedje do rwè k' a pierdou s' sepe). Tchålerwè ça conte macrales di Solaimont.jpg|Ene macrale di Solaimont (djouwé pa [[Gwenaëlle Cappellin]]). Tchålerwè ça conte broûlaedje noer coirbå.jpg|Broûlaedje do noer coirbå. </gallery></center> == Sourdant == {{Commonscat|Châlèrwè, ça conte|sol pîce}} [[Categoreye:Operås et operetes e walon]] fpwmkjmbvlm3jvf5y51vkqu4uc6gfdq 409069 409068 2024-11-01T20:15:51Z Lucyin 16 /* Tinme */ 409069 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Châlèrwè, ça conte}}''}} {{Dizo-tite|Tchålerwè, ça conte (operå)}} [[Imådje:Tchålerwè operå.png|thumb|400px|L' afitche do spectåke.]] '''''Châlèrwè, ça conte''''' ('''Tchålerwè, ça conte'''), c' est l' tite d' ene [[comedeye muzicåle]] (u èn [[operå]]) k' a stî prezintêye a Tchålerwè li 20 d' octôbe 2024. Li trope di comedyins si lome «&nbsp;[[Èl Bwèsse à Tèyâte|Èl Bwèsse à Tèyâte&nbsp;]]». L' essinneu fourit [[Victor Gravy]]. == Tinme == [[Imådje:Tchålerwè ça conte li rwè Ivan on malåde do colora et l' blanke dame.jpg|thumb|Li rwè Ivan prumî (å mitan), on raviké do [[colora]] (a hintche) et l' blanke dame do [[Moncea-so-Sambe|Moncea]].]] Li pazea po shuve, c' est li rwè Ivan prumî, el rwè des contes et floricontes, k' a pierdou ses «atributs». I s' adjit d' on sepe ki rprezinte l' imådjete del «[[cofrereye (foclore)|cofrereye]] do doet d' Alzon». I s' va mete so les voyes po sayî d' el ritrover, avou s' tchamberlin, el «Grand Måbelair». Sol voye, i va rescontrer totes sôres di persounaedjes ki vegnnut foû des contes et floricontes do Payis d' Tchålerwè. Ces contes la avént stî rashonnés pa Michel Carly et [[Émile Lempereur]], dins on live e francès (avou bråmint do walon dvins), eplaidî å [[Noer Dessén]] e 2005.<ref>[[Emile Lempereur]] & Michel Carly, ''Contes et légendes du pays de Charleroi'', [[Noir Dessin Production]], 2006, ISBN 2-87351-129-x.</ref> <nowiki></ref></nowiki> <center><gallery> Lempereur Carly floricontes Tchålerwè.JPG|live sourdant des spoûles Gazete Tchålerwè ça conte.JPG|[[pitite gazete]] di prezintaedje del pîce </gallery></center> == Disrôlmint do spectåke == === Adrovaedje === [[Imådje:Tchålerwè ça conte tchantaedje el cafetaria.jpg|thumb|Adrovaedje avou des tchansons e l' cafetaria.]] Li spectåke ataca dins l' cafetaria do teyåye, la k' sacwants acteurs et actoresses vinî tchanter des viyès tchansons do [[Payis d' Tchålerwè]]. == Sacwants sinnes == <center><gallery> Tchålerwè ça conte lijheu d' messaedjes.jpg|Lijheu d' messaedje (disdjocaedje do rwè k' a pierdou s' sepe). Tchålerwè ça conte macrales di Solaimont.jpg|Ene macrale di Solaimont (djouwé pa [[Gwenaëlle Cappellin]]). Tchålerwè ça conte broûlaedje noer coirbå.jpg|Broûlaedje do noer coirbå. </gallery></center> == Sourdant == {{Commonscat|Châlèrwè, ça conte|sol pîce}} [[Categoreye:Operås et operetes e walon]] nfp7x5ygks465xrtdky5ec4mapfwlgu 409070 409069 2024-11-01T20:16:24Z Lucyin 16 /* Tinme */ 409070 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Châlèrwè, ça conte}}''}} {{Dizo-tite|Tchålerwè, ça conte (operå)}} [[Imådje:Tchålerwè operå.png|thumb|400px|L' afitche do spectåke.]] '''''Châlèrwè, ça conte''''' ('''Tchålerwè, ça conte'''), c' est l' tite d' ene [[comedeye muzicåle]] (u èn [[operå]]) k' a stî prezintêye a Tchålerwè li 20 d' octôbe 2024. Li trope di comedyins si lome «&nbsp;[[Èl Bwèsse à Tèyâte|Èl Bwèsse à Tèyâte&nbsp;]]». L' essinneu fourit [[Victor Gravy]]. == Tinme == [[Imådje:Tchålerwè ça conte li rwè Ivan on malåde do colora et l' blanke dame.jpg|thumb|Li rwè Ivan prumî tot disbåtchî (å mitan), on raviké do [[colora]] (a hintche) et l' blanke dame do [[Moncea-so-Sambe|Moncea]].]] Li pazea po shuve, c' est li rwè Ivan prumî, el rwè des contes et floricontes, k' a pierdou ses «atributs». I s' adjit d' on sepe ki rprezinte l' imådjete del «[[cofrereye (foclore)|cofrereye]] do doet d' Alzon». I s' va mete so les voyes po sayî d' el ritrover, avou s' tchamberlin, el «Grand Måbelair». Sol voye, i va rescontrer totes sôres di persounaedjes ki vegnnut foû des contes et floricontes do Payis d' Tchålerwè. Ces contes la avént stî rashonnés pa Michel Carly et [[Émile Lempereur]], dins on live e francès (avou bråmint do walon dvins), eplaidî å [[Noer Dessén]] e 2005.<ref>[[Emile Lempereur]] & Michel Carly, ''Contes et légendes du pays de Charleroi'', [[Noir Dessin Production]], 2006, ISBN 2-87351-129-x.</ref> <nowiki></ref></nowiki> <center><gallery> Lempereur Carly floricontes Tchålerwè.JPG|live sourdant des spoûles Gazete Tchålerwè ça conte.JPG|[[pitite gazete]] di prezintaedje del pîce </gallery></center> == Disrôlmint do spectåke == === Adrovaedje === [[Imådje:Tchålerwè ça conte tchantaedje el cafetaria.jpg|thumb|Adrovaedje avou des tchansons e l' cafetaria.]] Li spectåke ataca dins l' cafetaria do teyåye, la k' sacwants acteurs et actoresses vinî tchanter des viyès tchansons do [[Payis d' Tchålerwè]]. == Sacwants sinnes == <center><gallery> Tchålerwè ça conte lijheu d' messaedjes.jpg|Lijheu d' messaedje (disdjocaedje do rwè k' a pierdou s' sepe). Tchålerwè ça conte macrales di Solaimont.jpg|Ene macrale di Solaimont (djouwé pa [[Gwenaëlle Cappellin]]). Tchålerwè ça conte broûlaedje noer coirbå.jpg|Broûlaedje do noer coirbå. </gallery></center> == Sourdant == {{Commonscat|Châlèrwè, ça conte|sol pîce}} [[Categoreye:Operås et operetes e walon]] 0svj6xlbopyfgkxbgl0d11kapk1yw8q 409113 409070 2024-11-01T23:10:09Z Lionel June 8941 /* Tinme */ 409113 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Châlèrwè, ça conte}}''}} {{Dizo-tite|Tchålerwè, ça conte (operå)}} [[Imådje:Tchålerwè operå.png|thumb|400px|L' afitche do spectåke.]] '''''Châlèrwè, ça conte''''' ('''Tchålerwè, ça conte'''), c' est l' tite d' ene [[comedeye muzicåle]] (u èn [[operå]]) k' a stî prezintêye a Tchålerwè li 20 d' octôbe 2024. Li trope di comedyins si lome «&nbsp;[[Èl Bwèsse à Tèyâte|Èl Bwèsse à Tèyâte&nbsp;]]». L' essinneu fourit [[Victor Gravy]]. == Tinme == [[Imådje:Tchålerwè ça conte li rwè Ivan on malåde do colora et l' blanke dame.jpg|thumb|Li rwè Ivan prumî tot disbåtchî (å mitan), on raviké do [[colora]] (a hintche) et l' blanke dame do [[Moncea-so-Sambe|Moncea]].]] Li pazea po shuve, c' est li rwè Ivan prumî, el rwè des contes et floricontes, k' a pierdou ses «atributs». I s' adjit d' on sepe ki rprezinte l' imådjete del «[[cofrereye (foclore)|cofrereye]] do doet d' Alzon». I s' va mete so les voyes po sayî d' el ritrover, avou s' tchamberlin, el «Grand Måbelair». Sol voye, i va rescontrer totes sôres di persounaedjes ki vegnnut foû des contes et floricontes do Payis d' Tchålerwè. Ces contes la avént stî rashonnés pa Michel Carly et [[Émile Lempereur]], dins on live e francès (avou bråmint do walon dvins), eplaidî å [[Noer Dessén]] e 2005.<ref>[[Émile Lempereur]] & Michel Carly, ''Contes et légendes du pays de Charleroi'', [[Noir Dessin Production]], 2006, ISBN 2-87351-129-x.</ref> <center><gallery> Lempereur Carly floricontes Tchålerwè.JPG|live sourdant des spoûles Gazete Tchålerwè ça conte.JPG|[[pitite gazete]] di prezintaedje del pîce </gallery></center> == Disrôlmint do spectåke == === Adrovaedje === [[Imådje:Tchålerwè ça conte tchantaedje el cafetaria.jpg|thumb|Adrovaedje avou des tchansons e l' cafetaria.]] Li spectåke ataca dins l' cafetaria do teyåye, la k' sacwants acteurs et actoresses vinî tchanter des viyès tchansons do [[Payis d' Tchålerwè]]. == Sacwants sinnes == <center><gallery> Tchålerwè ça conte lijheu d' messaedjes.jpg|Lijheu d' messaedje (disdjocaedje do rwè k' a pierdou s' sepe). Tchålerwè ça conte macrales di Solaimont.jpg|Ene macrale di Solaimont (djouwé pa [[Gwenaëlle Cappellin]]). Tchålerwè ça conte broûlaedje noer coirbå.jpg|Broûlaedje do noer coirbå. </gallery></center> == Sourdant == {{Commonscat|Châlèrwè, ça conte|sol pîce}} [[Categoreye:Operås et operetes e walon]] ojztmrmi3ub6m2enpr9a4dag34n1czw 0 53343 409057 2024-11-01T18:37:04Z Lionel June 8941 Pådje ahivêye avou «'''''Œuvres poétiques wallonnes''''', c' est l' tite d' on scrinea d' troes plakes lazer k' a stî vindou e 2003 pal Province bedje nonnrece del Kipagneye di Djezus (pa les djezwites, d' abôrd). Eshonne, ces plakes la fwaiynut on [[live odio]] d' totes les ouves (arimés) di [[Jean Guillaume]]. == Contnou == * Prumire plake : ** Nouv powinmes relîs pa l' oteur (k' i les lét lu-minme) ** Eterviou di Jean Guillaume pal gaztî [[Pierre Dufaux]] (del [[RTBF]]) **...» 409057 wikitext text/x-wiki '''''Œuvres poétiques wallonnes''''', c' est l' tite d' on scrinea d' troes plakes lazer k' a stî vindou e 2003 pal Province bedje nonnrece del Kipagneye di Djezus (pa les djezwites, d' abôrd). Eshonne, ces plakes la fwaiynut on [[live odio]] d' totes les ouves (arimés) di [[Jean Guillaume]]. == Contnou == * Prumire plake : ** Nouv powinmes relîs pa l' oteur (k' i les lét lu-minme) ** Eterviou di Jean Guillaume pal gaztî [[Pierre Dufaux]] (del [[RTBF]]) ** ''[[Padrî les hourêyes (arimés)|Pa-drî l's-uréyes]]'' lî pa [[Victor George]] * Deujhinme plake : ** ''[[Disk' å solea (arimés)|Djusqu'au solia]]'' lî pa Jean Guillaume * Troejhinme plake : ** ''[[Inte li vièspréye èt l' gnût (arimés)|Inte li vièspréye èt l' gnût]]'' lî pa Jean Guillaume ** ''[[Grègnes d'awous´ (arimés)|Grègnes d'awous´]]'' lî pa Jean Guillaume ** ''[[Årzeye (arimés)|Aurzîye]]'' lî pa Jean Guillaume == Pitit live == I gn a eto on ptit live dins l' scrinea, avou * ene biyografeye, * ene bibiografeye, * des sovnis racontés pa [[Victor George]] (sicrîts li 13 di fevrî 2001) * on boket d' on cåzaedje di [[Arthur Masson]], fwait pol radio INR a Nameur, li 27 di fevrî 1953 (c' est on corwaitaedje foirt sincieus del powezeye da Jean Guillaume), * epwis des bokets d' sicrijheus u d' ricwereus : [[Willy Bal]] ki cåze di ''[[Disk' å solea (arimés)|Djusqu'au solia]]'', [[Maurice Piron]] ki cåze di ''[[Grègnes d'awous´ (arimés)|Grègnes d'awous´]]'', [[Albert Henry]] ki cåze d'''[[Årzeye (arimés)|Aurzîye]]''. [[Categoreye:Lives odio]] cf2xhhmu5455vur413m7czkodr4l087 409065 409057 2024-11-01T18:47:35Z Lionel June 8941 /* Pitit live */ 409065 wikitext text/x-wiki '''''Œuvres poétiques wallonnes''''', c' est l' tite d' on scrinea d' troes plakes lazer k' a stî vindou e 2003 pal Province bedje nonnrece del Kipagneye di Djezus (pa les djezwites, d' abôrd). Eshonne, ces plakes la fwaiynut on [[live odio]] d' totes les ouves (arimés) di [[Jean Guillaume]]. == Contnou == * Prumire plake : ** Nouv powinmes relîs pa l' oteur (k' i les lét lu-minme) ** Eterviou di Jean Guillaume pal gaztî [[Pierre Dufaux]] (del [[RTBF]]) ** ''[[Padrî les hourêyes (arimés)|Pa-drî l's-uréyes]]'' lî pa [[Victor George]] * Deujhinme plake : ** ''[[Disk' å solea (arimés)|Djusqu'au solia]]'' lî pa Jean Guillaume * Troejhinme plake : ** ''[[Inte li vièspréye èt l' gnût (arimés)|Inte li vièspréye èt l' gnût]]'' lî pa Jean Guillaume ** ''[[Grègnes d'awous´ (arimés)|Grègnes d'awous´]]'' lî pa Jean Guillaume ** ''[[Årzeye (arimés)|Aurzîye]]'' lî pa Jean Guillaume == Pitit live == I gn a eto on ptit live dins l' sicrinea, avou * ene biyografeye, * ene bibiografeye, * des sovnis racontés pa [[Victor George]] (sicrîts li 13 di fevrî 2001) * on boket d' on cåzaedje di [[Arthur Masson]], fwait pol radio INR a Nameur, li 27 di fevrî 1953 (c' est on corwaitaedje foirt sincieus del powezeye da Jean Guillaume), * epwis des bokets d' sicrijheus u d' ricwereus : [[Willy Bal]] ki cåze di ''[[Disk' å solea (arimés)|Djusqu'au solia]]'', [[Maurice Piron]] ki cåze di ''[[Grègnes d'awous´ (arimés)|Grègnes d'awous´]]'', [[Albert Henry]] ki cåze d'''[[Årzeye (arimés)|Aurzîye]]''. [[Categoreye:Lives odio]] dv8iby2da77hbwu4pa5szyjzt1zsadl 14 53344 409058 2024-11-01T18:38:03Z Lionel June 8941 Pådje ahivêye avou «[[Categoreye:Lives]]» 409058 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Lives]] 7wpdt29q7cqnpi9jja6gposxjorni3p 409059 409058 2024-11-01T18:39:35Z Lionel June 8941 409059 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Lives]] [[Categoreye:Documints odios e walon]] jmm320d06ey1wenc76x2o24ym7derx1 6 53345 409066 2024-11-01T20:09:16Z Lucyin 16 {{infofitchî | discrijhaedje = coviete d' on live di floricontes do payis d' Tchålerwè (e francès avou do walon ddins) | date = 2006 | sourdant = fotografiaedje | oteur = [[Emile Lempereur]] et Michel Carly }} 409066 wikitext text/x-wiki == Discrijhaedje == {{infofitchî | discrijhaedje = coviete d' on live di floricontes do payis d' Tchålerwè (e francès avou do walon ddins) | date = 2006 | sourdant = fotografiaedje | oteur = [[Emile Lempereur]] et Michel Carly }} == Licince == {{licince coviete}} 4e2888q0p0nou30w4na3zp0rto57wg7 6 53346 409067 2024-11-01T20:13:43Z Lucyin 16 {{infofitchî | discrijhaedje = [[pitite gazete]] di prezintaedje do l' operå [[Châlèrwè, ça conte]] | date = 2024 | sourdant = fotografiaedje | oteur = nén cnoxhou }} 409067 wikitext text/x-wiki == Discrijhaedje == {{infofitchî | discrijhaedje = [[pitite gazete]] di prezintaedje do l' operå [[Châlèrwè, ça conte]] | date = 2024 | sourdant = fotografiaedje | oteur = nén cnoxhou }} == Licince == {{licince coviete}} joillu2u2l64s8hk9v5sk3ebr2ebwm3 0 53347 409072 2024-11-01T20:20:18Z Lucyin 16 Redjiblaedje viè [[Châlèrwè, ça conte]] 409072 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[Châlèrwè, ça conte]] 89bl6al4g5hjrip2zwvhhs642y4bb8h