Wiccionaire wawiktionary https://wa.wiktionary.org/wiki/Wiccionaire:Mwaisse_p%C3%A5dje MediaWiki 1.44.0-wmf.5 case-sensitive Media Sipeciås Copene Uzeu Uzeu copene Wiccionaire Wiccionaire copene Imådje Imådje copene MediaWiki MediaWiki copene Modele Modele copene Aidance Aidance copene Categoreye Categoreye copene Rawete Rawete copene Sourdant Sourdant copene Motyince Motyince copene TimedText TimedText talk Module Discussion module Sujet 0 9610 407545 406628 2024-11-27T19:14:10Z Èl-Gueuye-Noere 2775 /* {{H|ratourneures}} */ 407545 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Etim?}} ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɡɔt|ɡut}} {{O/OU}} ** {{pzc}} {{AFE|ɡɔt}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{f}} # pitite bole d’ aiwe u d’ likide ki tome. #* Il a toumé deus troes {{~s}}. # {{abwe|wa}} pitit vere di [[peket]] (u d’ ene ôte foite abwesson). #* Il aveut stî boere sacwants {{~s}}, et il aveut ene dimeye tchitche. {{s-rif|C9}} #* Ebarasse tu d' tes afwaires, responda l' grigneuse Mamjhele : pa, ti dvreus esse binåjhe ki dj' t' a pris avou mi po t' fé wangnî les cwarante {{~s}} ki ti m' does. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.65}} # alcol (a boere). #*Ass co del {{~}} di purnale ? #* Ci n' est nén k' dji vou blåmer l' {{~}},</br>Endè fåt boere po l' vier do cour; {{s-rif|LLag|"L' inmant", (1947), ''Li briyolet, Tchanson d’on vî Hutwès'', p. 143}} ==== {{H|ratourneures}} ==== {{dal}} # {{r|[[houmer]] ene gote}} : el boere d’ on plin côp. #* So les fouzeures, les cotîs n’ ont nén sogne di s’ astårdjî, li tins d’ houmer kékès gotes. {{s-rif|R. Grafé}} # {{r|payî l’ gote}} : ofri di l’ alcol a boere. #* Dji lyi paye el gote mins ça n’ l’ espaitche nén di m’ erbrognî come on tchén. {{s-rif|F. Loriaux}} # {{r|gote di purnale, di fraijhe}} : gote fwaite avou del blanke gote et des fruts ki bagnèt dvins. # {{r|gote di [[Richténe]]}} : ? # {{r|[[sitronner]] ene gote}} : ? # {{r|[[souwer a gotes]]}} # {{r|on [[flumion]] d’ gote}} : ? # {{r|[[ribatijhî]] l’ gote}} : ene ribatijheye gote, on dit do djus d’ navea, u del [[pikete]]. # {{r|lomaedje d’ ene mwaijhe gote, u d’ ene ribatijheye gote}} : djus d’ navea, pikete. # {{r|awè l' gote el tiesse}} : esse sô #* Dji m' sins si måle cwand il '''a l' gote el tiesse''' {{s-rif|BSLLW|oteur =ERem|Bulletin de 1858, «[[w:Li savtî]]», 77-143}} # {{r|vir gote}} : bén vey ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[gotire]], [[gotale]], [[gotea]] * [[goter]] * [[gotiner]] * [[agoter]] * [[sgoter]] * [[rasgoter]] / [[ragoter]] * [[digoter]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[blanke gote]] (peket) * [[ene gote]] (ene miete, on pô) * [[ni…gote]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | gote = E1,R9,R13 | gotes (pl.) = G203 | goute = C8,S117 | goutes (pl.) = G203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|pitite bole di likide |fr= {{t+|fr|goutte}} }} {{ratour|vere di peket |fr= {{t+|fr|verre}} ''(d’alcool)'' {{wa+fr}} }} 4tv2lk0iimvsyelyafasapxia8donbu 407546 407545 2024-11-27T19:14:36Z Èl-Gueuye-Noere 2775 407546 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Etim?}} ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɡɔt|ɡut}} {{O/OU}} ** {{pzc}} {{AFE|ɡɔt}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{f}} # pitite bole d’ aiwe u d’ likide ki tome. #* Il a toumé deus troes {{~s}}. # {{abwe|wa}} pitit vere di [[peket]] (u d’ ene ôte foite abwesson). #* Il aveut stî boere sacwants {{~s}}, et il aveut ene dimeye tchitche. {{s-rif|C9}} #* Ebarasse tu d' tes afwaires, responda l' grigneuse Mamjhele : pa, ti dvreus esse binåjhe ki dj' t' a pris avou mi po t' fé wangnî les cwarante {{~s}} ki ti m' does. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.65}} # alcol (a boere). #*Ass co del {{~}} di purnale ? #* Ci n' est nén k' dji vou blåmer l' {{~}},</br>Endè fåt boere po l' vier do cour; {{s-rif|LLag|"L' inmant", (1947), ''Li briyolet, Tchanson d’on vî Hutwès'', p. 143}} ==== {{H|ratourneures}} ==== {{dal}} # {{r|[[houmer]] ene gote}} : el boere d’ on plin côp. #* So les fouzeures, les cotîs n’ ont nén sogne di s’ astårdjî, li tins d’ houmer kékès gotes. {{s-rif|R. Grafé}} # {{r|payî l’ gote}} : ofri di l’ alcol a boere. #* Dji lyi paye el gote mins ça n’ l’ espaitche nén di m’ erbrognî come on tchén. {{s-rif|F. Loriaux}} # {{r|gote di purnale, di fraijhe}} : gote fwaite avou del blanke gote et des fruts ki bagnèt dvins. # {{r|gote di [[Richténe]]}} : ? # {{r|[[sitronner]] ene gote}} : ? # {{r|[[souwer a gotes]]}} # {{r|on [[flumion]] d’ gote}} : ? # {{r|[[ribatijhî]] l’ gote}} : ene ribatijheye gote, on dit do djus d’ navea, u del [[pikete]]. # {{r|lomaedje d’ ene mwaijhe gote, u d’ ene ribatijheye gote}} : djus d’ navea, pikete. # {{r|awè l' gote el tiesse}} : esse sô #* Dji m' sins si måle cwand il '''a l' gote el tiesse''' {{s-rif|BSLLW|oteur =ERem|Bulletin de 1858, «[[w:Li savtî]]», 77-143}} # {{r|[[vir gote]]}} : bén vey ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[gotire]], [[gotale]], [[gotea]] * [[goter]] * [[gotiner]] * [[agoter]] * [[sgoter]] * [[rasgoter]] / [[ragoter]] * [[digoter]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[blanke gote]] (peket) * [[ene gote]] (ene miete, on pô) * [[ni…gote]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | gote = E1,R9,R13 | gotes (pl.) = G203 | goute = C8,S117 | goutes (pl.) = G203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|pitite bole di likide |fr= {{t+|fr|goutte}} }} {{ratour|vere di peket |fr= {{t+|fr|verre}} ''(d’alcool)'' {{wa+fr}} }} 4cgwodjh6tafbyb9xlltkkvh7pb9weq 0 9962 407555 407200 2024-11-28T09:13:26Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 407555 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|hayon}} {{spo-caw-on}}, {{caw|er|v|wa}}, fé des hayons po vinde des martchandijhes, ou {{bdj|håye}} {{dcaw|ner|v|wa}}, si tinde come ene håye. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|hɔːj.'ne|hɔːɲ.'ne|oː.wi.ne}} {{Lka-h-or}} {{Hp}} ** {{pzc}} {{AFE|hɔːj.'ne}} * {{Ric|håy·ner}} ==== {{H|viebe|wa}} ==== {{-codjow-|troke=1|A=håyn|B=håynêy|come=tchicter}} {{~}} # {{vc}} [[stårer]] (al tere, so ene tåve) po bén mostrer (ene martchandijhe). #* Li rôleu {{~|håynéve}} todi ses cayets sol soû d' l' ouxh. #* Ene lådje finiesse wice k' on-z {{~|a håyné}} des solés. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} #* Melaneye vént {{~}} ses martchandijhe dissu l' candlete {{s-rif|GHav}} #* Çoula n' est bon k' po {{~}} {{s-rif|E203}} # {{vc}} bén mostrer (dins ene werene) po poleur vinde. #* Les botikes {{~|avént håyné}} leus pus belès afwaires {{s-rif|LRem}} #* E s' botike, i {{~|håynéve}} totes sôres di vîs rahisses {{s-rif|E213}} # {{vc}} bén mostrer (ene sacwè d' bea, k' on ndè fir). #* Gn aveut shijh assîtes di stin, {{~|håynêyes}} ås deus costés do vî bondiu {{s-rif|LJLL}} #* Dins l' prumire tchambe, les fuziks sont {{~s}}: c' est l' lodjmint des sintineles {{s-rif|EWET}} #*Li mèlêye, tot hoûtant l’ zûvion</br>Djåser d’ mohe-à-l’ låme èt d' påvion,</br>'''Hågne''' è l’ prairèye si noûve mousseûre…</br>{{s|JMign}} # {{str|wa}} {{mili|wa}} stinde ene åre. #* L' an trinte, veyoz vs, ç' a stî nos peres,</br>K' {{~|ont håyné}} leu poyou stoumak,</br>Ås côps d' bayonete des calfakes{{s-rif|JVri|"Racontules et råtchåds" (1920), p.159; "Li walon s’dispiète"}} # # {{vc}} dire, mostrer a tertos. #* Ni vén nén co {{~}} çoula avå les voyes {{s-rif|LRem}} # {{éndj|wa}} afitchî so [[waitroûle]]. #* Li noû sistinme di manaedjmint des fontes "fontconfig" est on foirt bon sistinme, ki saye di trover å mî les fontes k' i fåt po {{~}} on tecse, sorlon li lingaedje do tecse {{s|PSar}} {{dal}} # [[sitramer]]. #* Vos håynez do fôraedje tot l' long d' vosse voye. #: rl a: [[cossåyî]], [[cossemer]], [[sitårer]]. #: {{lang|fr|F. disperser, éparpiller, mettre en désordre.}} # sitramer et piede (des usteyes). #* I håynêye todi ses ostis. #: {{lang|fr|F. égarer.}} # [[furler]] (des cwårs). #* Il a håyné tos les liårds di ses parints. Il ont håyné leu patrimoenne. #: {{lang|fr|F. gaspiller.}} # {{np-vprC}} ===== {{H|ratourneures}} ===== # {{r|t' irès håyner des bloukes}} : dijhêye a onk (ene) ki n' vout nén bouter ni studyî (tot ratuzant les pôvès femes ki rifjhént les bloukes sol plaece sint Lambiet a Lidje). # {{r|håyner s' tiesse po vinde si cou}}: si gåyoter po-z assaetchî les omes. ===== {{H|parintaedje}} ===== * [[håynêye]] * [[håyneu]], [[håynaedje]], [[håynåjhe]] * [[håynåd]], [[håynåve]], [[håyinreye]], [[håyneure]] * [[håyinmint]], [[håynûle]] * [[dihåyner]], [[dihåynaedje]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | håyner = R9,R10:334 | hågn'ner = E170 | augner = C9 | auyener = C9 | auyenè = C1 | ay'ner = O0,O2 | augni = C13 | augnler = C9 | agn'ler = O0 | hâgnné = E203 | hågnî = ASou,MLej,JVri |- = C8,R13 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|mete al tere des martchandijhes |fr= {{t+|fr|étaler}}, {{t+|fr|exhiber}}, faire étalage (de) |en= to {{t+|en|lay out}} |nl= {{t+|nl|uitstallen}} |de= {{t+|de|ausstellen}} }} {{ratour|bén mostrer po poleur vinde |fr= {{t+|fr|exposer}}, mettre en évidence, mettre en étalage }} {{ratour|bén mostrer ene sacwè k' on ndè fir |fr= {{t+|fr|arborer}}, montrer avec {{t+|fr|ostentation}}, faire {{t+|fr|parade}} de; {{t+|fr|parader}}, {{t+|fr|se pavaner}} }} {{ratour|stinde ene åre | fr = {{t+|fr|brandir}} }} {{ratour|dire a tertos |fr= {{t+|fr|révéler}}, {{t+|fr|dévoiler}}, {{t+|fr|divulguer}}, {{t+|fr|étaler}} ''(sur la place publique)'' }} {{ratour|fé parexhe so ene waitroûle |fr= {{t+|fr|afficher}} |en= to {{t+|en|display}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === ==== {{H|viebe|wa}} ==== {{~}} {{codj|wa|come=tchicter}} <B>I.</B> [v.c.] # mete ene håye (ene bårire, des coxhes) po bårer on passaedje. #* Il ont håyné leu passaedje; les vatches n' irént pus ddja eviè (ramexhné pa [[L. Remacle]]). #: On dit eto : [[ehåyî]]. #: {{lang|fr|F. obstruer, barrer, fermer, barricader.}} #: {{r|håyner ene moussete}} : {{vm|wa}}, {{tind|wa}} "alårdji" ene ployrete tot metans des coxhetes sol costés po-z espaitchî l' tchampinne di passer l' tiesse på dfoû. #* Ci moussete la n' est nén bén håynêye (ramexhné pa L. Remacle). # [[sitinde]]. #* Li så håynêye ses brantches disk' å vivî. Voci vola, on crawieus noejhî håynêye ses brantches dou çki les noejhes pindèt e trokes {{s-rif|JCal}} #: {{lang|fr|F. étendre, étaler, déployer.}} <B>II.</B> [v.s.c.] # esse lådje, gros, bén parexhe. #* I håynêye co todi, ci vea la, mågré k' il a stî malåde (ramexhné pa L. Remacle). #: {{r|I n' håynêye nén pus k' on wandion so ene boûkete}} : c' est onk k' est mwinre, on maigurlin. #: {{lang|fr|F. quantité négligeable.}} # parexhe. #* Gn a des djins ki volèt håyner pus k' i n' sont ([[J.B. Bastin]]). #* Insi dj' aprindrè çou k' les båsheles si metèt so l' coir pol fé mî håyner (J.B. Bastin). #* Nosse noû recteur håynêye moens k' les sierveus (J. Bastin). #: rl a: [[ôner]]. mn2rwq4cpnnmhpcyruo53edlr1efz1b 0 10062 407554 406638 2024-11-28T07:53:15Z Srtxg 1009 /* Ortografeyes */ 407554 wikitext text/x-wiki {{RAwa}} == {{L|wa}} == {{-spodiv-KIH|hagnî}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|hagnî}}, {{bet|ki|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ki.ha.ɲiː|ky.ha.ɲiː|ky.hɛ.ɲiː|ky.ha.ɲe|ky.ha.ɲɛ|kɛ.ha.ɲe|kœ.ha.ɲe|kɔ.a.ɲiː|kɔ.a.ɲi|kɔ.wa.ɲi|ku.a.ɲiː|ku.wa.ɲiː}} {{36pr}} ** {{pzc}} {{AFE|ki.ha.ɲiː}} * {{Ric|ki·ha·gnî}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=2|A=k(i)hagn|come=waitî}} {{~}} # {{vc}} : ## [[hagnî]] mwints côps avou ses dints. ##* Li tchén l' a tot {{~|khagnî}}. {{s-rif|E203}} ##* Po rmete si gosse sol farene</br>I {{~|khagne}} des schaveures di mwaiye,</br>Tot racmiytant po ene faxhene. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Terza Rima », 1923, p.42}} ## hagnî a ptits côps. ##* I {{~|kihagne}} ene crosse di pan. {{s-rif|E200}} ##* Li tchén {{~|cohagne}} li cur des solés po djouwer. {{s-rif|C106}} ##* Ele m' a {{~|cohagnî}} a mi oraye avou ses ptits dints. {{s-rif|C106}} ## bén [[mawyî]] l' [[amagnî]]. ##* (Ci n' est nén bon) d' avaler sins {{~|khagnî}}. {{s-rif|E203}} ## [[hagnî]] mwints côps, tot cåzant d' èn inseke pikeu. ##* Dji so tot {{~|khagnî}} des moxhetes. {{s-rif|E200}} ## {{med|wa}} esse li cåze di beacôp di ptitès crevådes e l' pea, tot djåzant do froed ou del grande setcheur. ##* Dj' a les mwins totes {{~|kihagneyes}} del bijhe. {{s-rif|E34}} ##* Li veye î hagne après l' moirt, Et l' rihagne, Cwand l' vint d' bijhe el {{~}}. {{s|LM|ratournant [[w:Guillaume Appolinaire|Guillaume Appolinaire]]}} ## [[schôpyî]]. ##* Ça m' {{~|kihagne}} al sipale. {{s-rif|S0}} ## {{im}} èn nén bén cåzer (on lingaedje). ##* I {{~|khagne}} li walon. {{s-rif|E200}} ## {{im}} [[ataker]] (ene sakî pa des metchantès paroles). ##* I l' a co {{~|khagnî}} djoleymint. {{s-rif|S0}} ##*Ey ! Hanesse, k' avoz vs ki vs '''kihagne'''</br>Po ki cs astitche des sfwaits makets?{{s-rif|LLag|"Li ptit hierdî" (1926), p. 31}} # {{vprnon}} : ## si hagnî n' onk l' ôte, e mwintes plaeces. ##* Les tchets s' {{~|cohagnèt}} a plåyes. {{s-rif|JJG}} ## {{im}} si dire toplin des metchanstés, n' onk l' ôte. ##* I s' {{~|kihagnèt}} po des réns. {{s-rif|E34}} ##* I s' ont {{~|cohagnî}} tote li djournêye. {{s-rif|C106}} ##*S' on {{~|s' kihagnive}} kécfeye, veyoz vs, po des tchintreyes,</br>C' est k' on-z aveut l' volté do fé tcheryî l' progrès{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Ås walons'', (1947), p. 117}} ##* Si v’plêt mès amis, arèstéz di '''v’kihagnî'''. Nos vikant dès målåhèyes moumints, nos d’vans nos prinde po l’brèsse èt rotér l’tièsse lèvèye{{s|JTho}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|kihagnî so s’ tchike}}. #* Del manire ki {{~|khagnive so s' tchike}}, on sinteut k' il aveut l' åme plinne d' oraedje. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.65}} # {{r|[[si cohagnî come des djonnes di tchén]]}} (C106), {{r|[[si khagnî come tchén et tchet]]}} (E212) ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[kihagne]] * [[kihagnaedje]], [[kihagnreye]], [[kihagneu]] (C106), [[kihagnåjhe]] (E200) * [[kihagnter]], [[kihagnter]] (E177, E203), [[kihagntåjhe]] (E200) ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (hagnî a ptits côps) : [[hagnter]], [[kihagnter]] * (èn nén bén djåzer on lingaedje) : [[kipiter]] * (si dire n' onk l' ôte toplin des metchanstés) : si [[margougnî]], esse [[cohigne cohagne]], esse [[come tchén et tchet]], si [[kixhiyî]], si [[margayî]], [[si dispiter]] * (si crevåder a ptitès crevådes, a cåze do froed) : s' [[dibijhî]], si [[sbijhî]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== (kihagnî, cohagnî & khagnî) {{Orto | kihagnî u cohagnî / khagnî = R9, R10:23473, R11:kihagnî | cuhagnî / c'hagnî = E212b | cuhagni / c'hagni = S0 | s' [[cuhagnî]] / s' [[khagnî]] = S117 | cuhègnî / c'hègnî = E34 | kihagnî / khagnî = E203 | kihagnî / k'hagnî = E1, E170 | coagni = C1 | coagnî = C106 | co.agni = C60 | couagni = C8 | kèhagner = E200 | kuxhagni = E212 |- = E177, C13, O0, R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|hagnî mwints côps avou les dints |fr= {{t+|fr|mordre}} rageusement, couvrir de {{t+|fr|morsures}}, {{t+|fr|déchirer}} à coups de dents {{wa+|fr}} |en= to {{t+|en|bite}} repeatedly, ferously {{wa+|en}} }} {{ratour|hagnî a ptits côps |fr= {{t+|fr|mordiller}}, {{t+|fr|déchiqueter}} avec les dents |en= to {{t+|en|nibble}} (at), to {{t+|en|chew}} (at) }} {{ratour|bén mawyî l' amagnî |fr= bien {{t+|fr|mâcher}}, {{t+|fr|mastiquer}} |en= to {{t+|en|chew}} well }} {{ratour|hagnî mwints côps, tot cåzant d' èn inseke pikeu |fr= {{t+|fr|mordre}} partout, {{t+|fr|piquer}} partout |en= to {{t+|en|bite}} allover, to {{t+|en|sting}} allover }} {{ratour|schôpyî {{Lka-ra|schôpyî}} |fr= {{t+|fr|démanger}} |en= to {{t+|en|itch}} }} {{ratour|èn nén bén cåzer on lingaedje; {{Lka-ra|kipiter}} |fr= bien {{t+|en|écorcher}} }} {{ratour|si hagnî n' onk l' ôte |fr= {{t+|fr|s’entre-déchirer}}, {{t+|fr|s’entre-dévorer}} |en= to {{t+|en|tear}} one another to pieces }} {{ratour|si dire n' onk l' ôte toplin des metchanstés |fr= {{t+|fr|se quereller}} se {{t+|fr|calomnier}}, se {{t+|fr|diffamer}}, {{t+|fr|s’entre-déchirer}}, se {{t+|fr|lancer des piques}}, se lancer des propos mordants |en= to {{t+|en|tear}} one another to pieces }} {{ratour|si crevåder a ptitès crevådes, a cåze do froed |fr= {{t+|fr|gercer}} |en= to {{t+|en|chap}}, to get {{t+|en|chapped}}, to {{t+|en|crack}} }} === {{H|PE|wa}} === {{PE=}} #* Li tchén l' a tot {{~|khagnî}}. {{s-rif|E203}} #* Ele m' a {{~|cohagnî}} a mi oraye avou ses ptits dints. {{s-rif|C106}} #* Dji so tot {{~|khagnî}} des moxhetes. {{s-rif|E200}} #* I s' ont {{~|cohagnî}} tote li djournêye. {{s-rif|C106}} #* Dj' a les mwins totes {{~|kihagneyes}} del bijhe. {{s-rif|E34}} c7mrcewdvqtrfmw0crznf322r0nbaoa 0 10430 407550 397375 2024-11-27T19:38:42Z Èl-Gueuye-Noere 2775 /* {{H|ortografeyes}} */ 407550 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye}}=== Sustantivaedje di ''[[Mamjhele]]''. ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{f}} # djonne feme nén co marieye. #* Ça va ? L’ '''mamjhele''' n’ a nén yeu trop peu ? #* A Brussele, les '''mamjheles''' sont foirt beles. {{s-rif|C1|{{p.|579}}}} #*On sot? Neni {{~}}, dji n' so k' on fjheu d' paskeyes{{s-rif|EWik|"Fruzions d' cour"}} #* Li vinte des teres n’ aveut nén stî åjheye. Les '''mamjheles''' Mondju avént stî oblidjeyes di s’ disfé d’ ene lådje birwitche dins leus béns. {{s|Ran|''Les sours Mondju'', {{l°|71}}, 2014, {{p.|10}}}} # [[damjhele]] (inseke). #* Flamind d’ Inguî, åy, cwand vos froz<br/>El coutroumea — arvey ndaler —<br/>Vos iroz fel<br/>Come ene '''mamjhele'''<br/>Å Pere eternel. {{s-rif|JBeau}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[mamjhulete]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[mamjhele di scole]] ===={{H|ortografeyes}}==== {{Orto | mamjhele = R9,R13 | mamzèle = C9a | mamezèle = E1,E34 | mam’zèle = C8, HPet | man’mwèzèle = E1 | mamesèle = C1 (diné pluriyal {{p.|579}}) }} ===={{H|ratournaedjes}}==== {{ratour |fr = {{t+|fr|mademoiselle}} }} 5vg0ulq6pqdm5wtugo217jie8utllzk 407551 407550 2024-11-27T19:40:01Z Èl-Gueuye-Noere 2775 407551 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye}}=== Sustantivaedje di ''[[Mamjhele]]''. ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{f}} # djonne feme nén co marieye. #* Ça va ? L’ '''mamjhele''' n’ a nén yeu trop peu ? #* A Brussele, les '''mamjheles''' sont foirt beles. {{s-rif|C1|{{p.|579}}}} #*On sot? Neni {{~}}, dji n' so k' on fjheu d' paskeyes{{s-rif|EWik|"Fruzions d' cour"}} #* Li vinte des teres n’ aveut nén stî åjheye. Les '''mamjheles''' Mondju avént stî oblidjeyes di s’ disfé d’ ene lådje birwitche dins leus béns. {{s|Ran|''Les sours Mondju'', {{l°|71}}, 2014, {{p.|10}}}} # [[damjhele]] (inseke). #* Flamind d’ Inguî, åy, cwand vos froz<br/>El coutroumea — arvey ndaler —<br/>Vos iroz fel<br/>Come ene '''mamjhele'''<br/>Å Pere eternel. {{s-rif|JBeau}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[mamjhulete]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[mamjhele di scole]] ===={{H|ortografeyes}}==== {{Orto | mamjhele = R9,R13 | mamzèle = C9a | mamezèle = E1,E34 | mam’zèle = C8, HPet | man’mwèzèle = E1 | mamesèle = C1 (diné pluriyal {{p.|579}}) }} ===={{H|ratournaedjes}}==== {{ratour|djonne comere nén marieye |fr = {{t+|fr|mademoiselle}} }} {{ratour|inseke |en = {{t+|en|dragonfly}} |fr = {{t+|fr|libellule}} }} 9pjlnggtcujvpmwsc3a1xpa40ale0fr 0 10732 407561 403156 2024-11-28T10:27:39Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 407561 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Etim?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|mi.'jɔ̃|mil.'jɔ̃}} <!--miyan, mëlion--> ** {{pzc}} {{AFE|mi.'jɔ̃}} * {{Ric|mi.yon}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{mat|wa}} meye côps meye : 1 000 000 u 10⁶. #* Pwis motoit, pol rawete, ene coine di paradis,</br>Avou ses {{~s}} d' andjes ås roslantès djoufletes,</br>Les doûcès årmonreyes k' on-z î etind todi,</br>Et ses vôsseures d' airdiès fôrmèt des glorietes. {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.144, « Bébé rèy ås andjes »}} #* Taiss tu, fré Djåke. Si t' aveus l' {{~}} ti n' ti rafeyreus nén tant d' aler pexhî. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.3}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[miyoninme]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[miyård]] * [[biyon]] * [[triyon]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | milion = CC1b,E1,E34,E177 (1823 a « rig »),E203,FO4,S0, JMign | million = CE57 | miliyon = CC1a | milyon = CO4 | miyon = E170,O3,R13,S0 (a « dèficit′ » et « crak » å pl.),S117 | - = C9,E178,E184 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|million}} }} g1lwt1dlfyq0xhwvdv21nmomm6w2b8w 0 11564 407563 405477 2024-11-28T10:29:18Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 407563 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == <gallery> Book of the black bass (1889) (14597432509).jpg|Èn ome ki pexhe. Hillview Farms peaches on a peach tree in mid-July.jpg|On pexhî, avou ses pîxhes. </gallery> === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|piscari|sourd=la}} {{m-s}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pɛ.'hiː|pɛ.'ʃiː|pɛ.'ʃi|pɛ.'ʃɛ|pɛ.'ʃe}} {{BS|xh}} ** {{pzc}} {{AFE|pɛ.'ʃiː}} * {{Ric|pe·xhî}} === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{vc}} {{codj|wa|come=waitî}} # {{pexheu|wa}} sayî d’ prinde (des pexhons). #*Ki l’ djournêye soexhe boune ou såvadje,</br>I {{~|pexhe}}, di-st i, po touwer l’ tins{{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.15, “Li Pèheu à l’Vège”}} #* Taiss tu, fré Djåke. Si t' aveus l' miyon ti n' ti rafeyreus nén tant d' aler {{~}}. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.3}} #* Li ptite voye padrî nosse måjhone et li ptit ri corant astok, k’ on-z î {{~|pexhive}} des gris spinokes. {{s|JHer}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|pexhî al vedje}}. #* Nos {{~|n’ avans nén pexhî al vedje}} non pus, hin, nozôtes, valet ? T’ è sovénss co bén ? {{s-rif|HSim| « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.34}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[pexhe]], [[pexhe-vedje]] * [[pexhaedje]], [[pexheu]] / [[pexheuse]] / [[pexhresse]], [[pexhåd]] * [[pexhon]], [[pexhonî]], [[pexhnî]], [[pexhonire]], [[pexhnire]] * [[pexhåve]] * [[pexhrece]], [[pexhrea]], [[pexhreye]] * [[pexhoter]], [[pexhotaedje]], [[pexhotisse]] * [[pexhter]] * [[ripexhî]], [[ripexhaedje]] * [[rapexhî]], [[rapexhaedje]], [[rapexheu]] * [[forpexhî]], [[forpexhaedje]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | pèchî = O4 | pèchi = C8, S0 | pehi = E177a | pehî = E89,E177b | pèhî = E1 | pexhî = R10:401,R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|prinde des pexhons |fr= {{t+|fr|pêcher}} |en= to {{t+|en|fish}} |nl= {{t+|nl|vissen}} |de= {{t+|de|fischen}} |es= {{t+|es|pescar}} |ar= {{t+|ar|صادَ|ral=çâda|ar-fafl=صَادَ}} |ary= {{t+|ary|صيّد|ral=çeyyed}} }} === {{H|Of}} === * [[petchî#Walon 1|petchî]] (o.n.; flotche, ådviè del rilidjon). * [[petchî#Walon 2|petchî]] (v.s.c.; fé des petchîs) * [[petchî#Walon 3|petchî]] (o.n.; åbe ki poite des petches) * [[pîxhî]] (disf. ''pètchî'') (o.n.; åbe ki poite des pîxhes) nn4yb5hwbuueo2oaq6o65l8crmfvqez 0 11842 407557 404736 2024-11-28T10:23:13Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 407557 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Calc|portrait|fr|wa}}, sustantivaedje do pårticipe erirece do viebe « {{loyén|portraire|fr}} », {{bet|por|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|...}} ** {{pzc}} {{AFE|pɔʀ.'tʀɛ}} * {{Ric|por.trait}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # imådje, dessin, foto d’ ene sakî. #* Fé tirer s’ {{~}}. #* Asteure on pôreut fé s' {{~}} !</br>Pol djoû d' ouy, c' e-st èn ome tot houte !</br>I n' ténrè pus l' doet di s' papa. {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.152, « One surprîse »}} #*Mins totafwait candje et tot passe,</br>Asteure on n’ voet pus les cårpeas,</br>Divins l’ nivaye fé leus {{~s}} {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.7, “L’Hiviér”}} #* Dj’ åreu polou mete mi {{~}}</br>Cial sol prumî foyou di m’ live</br>Po moenner ene cawêye di rimeas</br>Ki m’ ont tot l’ air d’ aveur les fives. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Å léheû », 1922, p.19}} #* Ås meurs, des {{~s}} d' famile. Des vedjes, on banstea d' pexheu. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} # tolminme kéne foto. # imådje nén bén claire, [[ombion]] d’ ene sakî, k’ on advine. #* Avou m’ long stroet {{~}}, et mi air amidoné, Monsieu no sicretaire m’ a tot d’ shûte erperé. {{s-rif|J. Orban {{s?}}}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|c’ est l’ portrait tot tchî da Djiråd}}, {{r|c’ est s’ portrait tot tchî}} : ça lyi rshonne (a Djiråd), e foto u dins si cdujhance. #* Awè, totafwait l’ portrait di s’ popa ! {{s-rif|PHT|ratourtnant ''Tchantchès, c'èst po rîre'', 2023, p.20}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[portraitisse]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | portrait = R11,R10,R13 | pôrtrai = E203 | pôrtrait = JCla | pôrtrêt = E1 | poûrtré = O4 | pourtrêt = C9 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|portrait}} }} 7fde1w6uxrfg78usx24rmt93r13lwdk 0 12729 407553 334318 2024-11-28T07:48:03Z Srtxg 1009 /* Ortografeyes */ +E34 407553 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|Vi|wa}} === {{-codjow-|troke=2|A=r(i)hagn|come=lodjî}} '''rihagnî''' u '''erhagnî''' / '''rhagnî''' # {{vc}} [[hagnî]] on deujhinme côp. #* Li veye î hagne après l' moirt, Et l' '''rihagne''', Cwand l' vint d' bijhe el kihagne {{s-rif|G. Appolinaire, ratouné pa L. Mahin}} # {{vsc}} responde d' ene hagnante manire. #* dji m' a fwait '''rhagnî''' d' on bea vî côp {{s-rif|E34}} ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | rihagnî u erhagnî / rhagnî = R10,R11:rihagnî | ruhègnî / r'hègnî = E34 }} kyukfhrgt7xt18nvpu7o6epn2a7o9c4 0 15406 407558 405872 2024-11-28T10:23:54Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 407558 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj}} "[[virga]]" ([[coxhe]]). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} /vɛʧ/ /vɛːʧ /vɛʀʧ/ /vɛʀk/ ** {{pzc}} {{AFE|/vɛʧ/}} {{1pr}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} #fén et long [[baston]], ki ploye åjheymint (sovint eployeye po bouxhî so ene sakî, ene biesse). #* C' est mes mwaisses, zels, et dji les rmerceye voci, (…) d’ aveur prins li {{~}} po m' sicoryî di n' les nén todi bén schoûter. {{s-rif|PJD}} #* Dins l' tins, li djoû del Sint-Nicolès, li pere Fwetård leyive des {{~s}} trimpêyes dins do vinaigue po les pus démons des efants. {{s-rif|C106}} #{{str}} cane [[pexhrece]]. #* Li pexheu ni doet måy baxhî s' {{~}} adon. #* Ås meurs, des portraits d' famile. Des {{~s}}, on banstea d' pexheu. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} #{{claw}} baguete di fier ki l' [[clawtî]] côpe po fé ses [[clå]]s. #muzeure di longueur, d' a pô près 4 metes et dmey. #* I mzurént al vedje. {{s-rif|S0}} #muzeure di stindêye d' a pô près 20 m². #* Mi, dj' a tcheryî ostant so ostant d' {{~}}. {{s-rif|JJG}} #* Nos n' avéns k' ene {{~}} di djårdén. {{s-rif|C106}} #[[vé]] (organe do coir di l' [[ome]], po [[pixhî]] et s' [[mopliyî]]). ==== {{H|ratourneures}} ==== #(fén et long baston) ##{{r|vedje di macrea}} baston po on [[macrea]] fé des toûs. ##{{r|Li [[Bon Diu]] a ene longue {{~}}.}} ou {{r|Li [[Bon Diu]] a des lonkès {{~s}}}}: li bon Diè a bén l' tins po fé çou k' i vout. ##* Vos ki voet çou k' i s' passe, vos, di-st on, k' {{~|a ene longue vedje}}</br>N' abandnez nén les pôves k' ont mostré tant d' coraedje</br>Et k' on khustene tant. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Li neûr lîve", p.41}} ##{{r|tchivå di dzo vedje}} dins ene [[atelêye]] di deus [[tchvås]], li ci metou a droete. #* Vosse gade di dzo vedje bwete di drî, Pere Noyé. {{s-rif|YPaq}} # (muzeure di longueur) ##{{r|vedje corante}} 4,67 metes sol [[w:Principåté d' Lidje|Principåté d' Lidje]]). ##{{r|vedje canadyinne}} li minme muzeure ki l' "''yard''" des Inglès (0,9144 m). # (muzeure di stindêye) ##{{r|pitite vedje}} cwåré d’ ene vedje di costé (21 a 23 metes cwårés). ##{{r|grande vedje}} cwåré di 20 vedjes di costé (4,35 a 4,73 åres). ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[verdjinete]] * [[verdjî]], [[verdjant]] * [[verdjale]] * [[verdjea]] * [[verdjon]] * [[verdjolete]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[cou-d’-vedje]] * [[vedje d’ ôr]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (fén et long baston) [[trike]], [[baguete]] * (organe do coir) {{Lka}} [[vé#Sinonimeye|vé]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | vèdge = E165 | vedje = R10,R11, FR13 (a "long") | vèdje = C99,C106, E34, O0, S0,S109 | vêdje = O0 | veg = E178 | vèrgue = O3 | vèrje = O4 | vèrke = O3 | vèrtche = O3 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|fén et long baston |fr= {{t+|fr|verge}}; ''{{np2}} di macrea'' : {{t+|fr|baguette}} magique. |en= {{t+|en|rod}} |nl= {{t+|nl|roede}} |es= {{t+|es|verga}} |ary= [[3ça]] {{=ral}} [[عصى]] | }} {{ratour|organe di l' ome : {{Lka}} [[vé#Ratournaedjes|vé]] | }} {{ratour|vedje canadyinne, unité d' longueur |fr= {{t+|fr|verge}}, {{t+|fr|yard}} |en= {{t+|en|yard}} |it= {{t+|it|iarda}} |es= {{t+|es|yarda}} | }} {{ratour|unité di stindêye |fr= verge carrée wallonne |en= {{t+|en|Walloon}} {{t+|en|square yard}} | }} ==={{H|VE}}=== {{wp|Vedje (discramiaedje)}} c4vvdtuxe50moa0d5j5d1wepk1iixa7 0 35706 407559 401495 2024-11-28T10:24:47Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 407559 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|banse}}, {{dcaw|tea|s|wa}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|bãs.tja|bãs.ʧa|bãs.tɛː|bɔ̃s.tja|bɔ̃s.tɛː|baːs.tɛː|baːs.tɛ̃}} {{BS|ea}} ** {{pzc}} {{AFE|bãs.tja}} * {{Ric|bans·tea}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # pitite [[banse]]. ## li banse leye-minme. ##* On {{~}} po côper des frûts. {{s-rif|E203}} ##* Ås meurs, des portraits d' famile. Des vedjes, on {{~}} d' pexheu. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} ##* Mardjôzefe, sins trop fé shonnance, Addlé ses djotes et ses poreas, Waite ene bele madame ki s'avance Et k' vént ramxhî dins ses {{~s}}. {{s-rif|LLoi}} ##* Et vos {{~s}}? Vos avoz chtroumfé des tchampions ? {{s-rif|PHT|ratournant ''Lès schtroumpfs èt lès bèrikes èmacralêyes'', 2021, {{p.|6}}}} ## {{cont|wa}} çou k' i gn a ddins. ##* Dj' a rapoirté on {{~}} d' noveas canadas. {{s|R10}} ##* On {{~}} d' crompires. {{s-rif|E203}} ##* Inte deus {{~s}} d’ orandjes, ki lyi råyént les bresses</br>Ele vindeut pus k’ nole ôte. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.66, “Dihâv’lêye”}} # pitite banse (dinltins), pitit [[lét]] (asteure) la k' on mete les [[påpåd]]s doirmi. #* Vinoz hossî l' {{~}} d' vosse pitite sour. #* Cwand li saedje-dame tapa l' {{~}} å lådje, dj' abouta foû ene grosse tiesse ki meta tolmonde dins l' ewaeråcion. {{s-rif|MHic}} ==== {{H|parintaedje}} ==== [[calibanstea]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (pitite banse) : [[resse]], [[respulet]], [[mande]], [[tchena]], [[panî]] * (pitit lét po mete les påpåds doirmi) : [[berce]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | bansetia = C1 | banstai = E177a,E203,E212 | bans’tai = E89 | banstê = E1,E21,E34,E200 | banstea = R10,R13 | banstia = C9 | bâstai = E177a |- = S109 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|pitite banse |fr= {{t+|fr|manne}} }} {{ratour|pitit lét po mete les påpåds doirmi |es= {{t+|es|cuna}} |fr= {{t+|fr|berceau}} }} ==={{H|VE}}=== {{wp|banstea}} pt3yt6npczpv16ozpwxd0s6ubrxzmiy 0 41052 407556 368526 2024-11-28T09:16:07Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 407556 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === Do latén [[largus|largu-]], minme etindmince, come li tålyin et spagnol [[largo]], li catalan, occitan, roumin, roumantche [[larg]], francès ey inglès [[large]], des ôtes lingaedjes romans [[largu]] etch. === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-tpdv-E|lådj}} {{~}} {{o&f-a}} {{a-tpdv}} # k’ a del sitindêye, d’ on costé a l’ ôte. #* Ene {{~}} finiesse wice k' on-z a håyné des solés. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} # ki dene voltî des cwårs. ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[lon et lådje]]}}, {{r|[[long et lådje]]}} # {{r|[[lådje d’ idêyes]]}} # {{r|[[esse lådje, mins di spales]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[lådjmint]], [[lårdjeur]] * [[alårdji]], [[alårdjixhaedje]], [[alårdjixhmint]] * [[ralårdji]], [[ralårdjixhaedje]], [[ralårdjixhmint]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[mierlådje]] * [[loukî lådje]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (å rviè d' long) : [[lêye]] * (ki dene voltî des cwårs) : [[midone]] * (mousmint ki n’ sere gote) : [[plantiveus]] ==== {{H|contråve}} ==== * (ki n’ a nole grandeur, di hintche a droete) : [[stroet]] * (ki n’ dene nén voltî des cwårs) : [[tchitche]], [[crantchou]] * (mousmint ki sere) : [[stroet]], [[serant]], [[splincant]] ==== {{H|FA}} ==== L’ inglès « {{loyén|large|en}} » vout puvite dire « [[grand]] ». ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | lådje = E34, R10:12985,R13 | laudje = C1,C8,C9, O90 | lârdje = O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|k’ a del grandeur, di hintche a droete |fr= {{t+|fr|large}} |en= {{t+|en|wide}} |nl= {{t+|nl|wijd}}, {{t+|nl|breed}} |de= {{t+|de|breit}} |es= {{t+|es|ancho}} {{o}}, {{t+|es|amplio}} {{o}}; {{t+|es|ancha}} {{f}}, {{t+|es|amplia}} {{f}} |ar= {{t+|ar|واسع|ral=wâsi3|ar-fafl=واسِع}} |ary= [[3eri8]] (3eriD) {{=ral}} [[عريض]] {{o}}; [[3eri8a]] (3eriDa) {{=ral}} [[عريضة]] {{f}} }} {{ratour|ki dene voltî des cwårs {{Lka-ra|midone}} |fr= {{t+|fr|généreux}} }} === {{H|adviebe|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # {{d-rat}} « [[prinde lådje]] ». === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{o}} {{noudef}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[å lådje]]}} ## {{r|[[dimorer l’ boke å lådje]]}} 11g2xy9fluq6kwlipm132srn1wjm5qi 0 42744 407560 399270 2024-11-28T10:25:43Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 407560 wikitext text/x-wiki [[File:Pexheus espadon.JPG|thumb|pexheus tcheriant èn espadon]] == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Feu}} «[[pexhî]]». === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pɛ.'ʃøː|pɛ.'høː|pɛ.'høːʀ|pɛ.'çøːʀ}} ** {{pzc}} {{AFE|pɛ.'ʃøː}} * {{Ric|pe·xheu}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-suwa-F2|pexh}} {{~}} {{o}} # {{mestî|wa}} {{ofn-d}} [[pexhe#Codjowas|pexhe]]. #* Ås meurs, des portraits d' famile. Des vedjes, on banstea d' {{~}}. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} #* Li tot novea Marcatchou II,</br>Monté, tcherdjî, mî k’ on {{~}} u,</br>Sins rprinde alinne porshuva s’ coûsse</br>Tant k’ fouxhe å båraedje di Vizé. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.8, “Ine Mâle Journêye”}} #* On {{~}} ki pexheut li long d'ene aiwe pexhrece… {{s|LM}} (ratournant [[w:Jean de Lafontaine|Jean de Lafontaine]]) # {{oujh|wa}} [[vert-pexheu]]. ==== {{H|parintaedje}} ==== [[rapexheu]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[vert-pexheu]], [[rwè-pexheu]], [[mårtén-pexheu]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | pexheu = R10, R13 | pècheu = C8 | pècheû = C1,C99,C106,G208,O0,O4,S0,S117 | pèheû = E1,G208 | pèheûr = E212,G208 | pèhyeûr = E200,G208 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|li ci ki pexhe |fr= {{t+|fr|pêcheur}} |en= {{t+|en|fisher}} |nl= {{t+|nl|visser}} |de= {{t+|de|Fischer}} |es= {{t+|es|pescador}} |ar= Sayyâd as-samak {{=ral}} {{t+|ar|صياد السمك}} |ary= [[çeyyad el-hot]] {{=ral}} [[صياد الحوت]] }} {{ratour|oujhea {{Lka-ra|vert-pexheu}} |fr= {{t+|fr|martin-pêcheur}} }} tby2duxv03ca63hkcs5h1600t2kyq5q 0 42782 407543 380755 2024-11-27T13:37:47Z Li Bioutî 4062 /* {{H|Ra}} */ 407543 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Apl|pasmint|d’|tins}} === {{H|Suvire|wa}} === {{-su-|pl=pasmints d' tins}} {{~}} {{o}} # çou k' on fwait voltî po passer s' tins cwand on n' doet nén bouter. #* A ! mi ptit prince, dj’ a comprins, pitchote a midjote, come vosse pitit vicaedje esteut tot plin d’ penin. Lontins, vos n’ avoz-st avou, come pasmint d’ tins, ki l’ doûceur des coûtchîs d’ solea {{s|LHen|ratournant « [[w:Li ptit prince (roman)|Li ptit prince]] »}} ==== {{H|Si}} ==== [[passe-tins]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|çou k' on fwait voltî po passer s' tins cwand on n' doet nén bouter |fr= {{t+|fr|passe-temps favori}}, {{t+|fr|hobby}} |en= {{t+|en|hobby}} |nl= {{t+|nl|hobby}}, {{t+|nl|vrijetijdsbesteding}} |de= {{t+|de|Steckenpferd}}, {{t+|de|Hobby}} |es= {{t+|es|pasatiempo}}, {{t+|es|hobby}}, {{t+|es|afición}} |ar= {{t+|ar|هواية|ral=hiwâya|ar-fafl=}} |ar= {{=ral}} {{t+|ar|}} {{=dsf-ar}} {{t+|ar|هِوَايَة}} }} ==={{H|VE}}=== {{wp}} bf6ywieq4xsk7myx1271mfdnauxav09 100 54634 407544 216670 2024-11-27T15:40:40Z Thedarkfly 3649 Viebe avou candjmint d' voyale 407544 wikitext text/x-wiki {{Codjowaedje do walon | troke = 1 | A = crev | B = criv }} 52kknqj5eop8mwmucwdwoa6ajk7k2md 0 60168 407566 402779 2024-11-28T10:32:36Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 407566 wikitext text/x-wiki {{MR|djåke}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Etim?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} *** {{AFE|ʤɔːk|ʤaːk|ʤoːk}} {{BS|å}} ** {{pzc}} {{AFE|ʤɔːk}} * {{Ric}} === {{H|NP|wa}} === {{~}} {{o}} # {{pitit no|omrin|wa}}. #* {{~}}, po k’ on djowe si pîce, adjinçnêye ene ariole. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pasquèye », 1922, p.107}} #* Taiss tu, fré {{~}}. Si t' aveus l' miyon ti n' ti rafeyreus nén tant d' aler pexhî. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.3}} # {{Fam|wa}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[Voye Sint-Djåke]] * [[Sint-Djåke-el-Galice]] ==== {{H|rilomêye do mot}} ==== {{PN}} * [[w:sint Djåke li Grand|sint Djåke li Grand]] * [[w:Djåke Desmet|Djåke Desmet]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | Djauque = C1 | Djåke = R10:1402,S117 | Djâke = C8, S117 | Djauke = C8, O4, S117 | Djôke = O4 | Jâke = S117 | Djanque = E165 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|pitit no |fr = {{t+|fr|Jacques}} |en= {{t+|en|James}} |nl= {{t+|nl|Jacob}} |de= {{t+|de|Jakob}} |es= {{t+|es|Yago}}, {{t+|es|Jaime}}, {{t+|es|Santiago}} }} eot2kidrhz9ktbbqxmw06eldzw0d31n 0 69166 407564 404181 2024-11-28T10:30:42Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 407564 wikitext text/x-wiki {{MR|frè}} =={{L|wa}}== ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Bdj|frater|sourd=la}} {{m-s}}. Vî mot ''frére'' avou li ''r'' å coron k' a tcheyou come ça arive co mwints côps e walon (cf. eto ''tour'' > ''toû''; ''cûr'' > ''cû''; ''cîr'' > ''cî'', evnd.). ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|fʀe|freːr|fʀeːʀ}} ** {{pzc}} {{AFE|fʀe}} * {{Ric|fré}} ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{o}} # [[fi]] di vosse [[mame]] et vosse [[pa]]. # {{stin|wa}} {{spl|wa}} djin do minme payis, del minme nåcion. #* On s’ voet voltî inte {{~s}} del Walonreye {{s-rif|[[w:Tchant des Walons|Tchant des Walons]]}} # {{arin|wa}} ## manire di [[salouwer]] [[amiståvmint]] ene sakî. ##* Bondjoû, {{~}} {{s-rif|E1}} ##* Dji so subitin, mi ptit kerton,</br>C' est veur, dji m' a måvlé trop vite ;</br>Et sins l' voleur, dj' a håssî l' ton…</br>Ç' n' est rén, {{~}}, nos frans påye et cwite ! {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.161, « Coûr du pére »}} ##* {{lang|wa-fel|''Toutou''. — Vos r’troûv’rez totes vos mitches èn’ on pan, '''fré''' Tchantchès, n’ âyîz nou risse.</br>''Tchantchès''. — A l’annêye bîzète, qwand ploûrè des bèrwètes!}}{{s|JVri|''Tot tûsant'' (1924), ''Èt m’Cocogne!'', p.313}} ##* Rimetoz vosse pistolet, {{~}} … c' est des camerådes … {{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|9}}}} ## divant on ptit no. ##* Taiss tu, Djåke. Si t' aveus l' miyon ti n' ti rafeyreus nén tant d' aler pexhî. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.3}} # {{rili|wa}} [[soçon]] emey les ôtes creyants dins les rlidjons monoteyisses. #* Po nost eveke, et po tos cis ki sont nos {{~s}} divins l’ Crisse, priyans tertos l’ Bon Diu {{s|GSfa}} # {{cato|wa}} [[mimbe]] d' èn ôre rilidjeus. #* Dji trevåtchéns troes côps par djoû les voyes k' alént del sicole normåle al sicole des {{~s}} po nosse magne {{s-rif|EPech}} #* Après awè fini avou monsieu Pestea, les pus foirts continouwént a Tamene, a li scole moyene di l' Estat oubén amon les '''frés''' {{s-rif|JSch}} # {{arin|wa}} {{cato|wa}} manire di salouwer on fré d' èn ôre rilidjeus. #* {{~}} Recolete {{s-rif|E1}} #* {{~}} Cårmulene {{s-rif|E1}} # {{stin|wa}} djin k' on-z aconte come si prôpe fré. #* Po l' ci k' dj' a fwait fruzi l' åme,</br>Lyi discovrant çou k' ele a d' catchî,</br>K' a sintou tot m' léjhant, ene douce låme,</br>Ene låme di {{~}}, di s' cour brotchî. {{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"Por zèls !", tome 44, p. 409}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|s’ inmer come deus frés}} : inmer [[timpesse]]. # {{r|piede et wangne, c’ est fré et sour}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[frétchot]] * [[monfré]] * [[pitit-fré]] * [[grand-fré]] * [[droet-fré]] * [[dimey-fré]] (on dit eto ''[[sorodje]]'') {{mse}} * [[fraternel]] * [[fraternelmint]] * [[fraternité]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | fré = R9,R13,E1,E203 | frére = C8,O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|fi di vos parints |fr= {{t+|fr|frère}} |en= {{t+|en|brother}} |la= {{t+|la||frater}} |nl= {{t+|nl|broeder}} |ru= {{t+|ru|брат}} }} 82wz0ri80riv9u9zxjjmsqilkh21gbh 407565 407564 2024-11-28T10:31:07Z Scribus electronicus 3672 407565 wikitext text/x-wiki {{MR|frè}} =={{L|wa}}== ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Bdj|frater|sourd=la}} {{m-s}}. Vî mot ''frére'' avou li ''r'' å coron k' a tcheyou come ça arive co mwints côps e walon (cf. eto ''tour'' > ''toû''; ''cûr'' > ''cû''; ''cîr'' > ''cî'', evnd.). ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|fʀe|freːr|fʀeːʀ}} ** {{pzc}} {{AFE|fʀe}} * {{Ric|fré}} ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{o}} # [[fi]] di vosse [[mame]] et vosse [[pa]]. # {{stin|wa}} {{spl|wa}} djin do minme payis, del minme nåcion. #* On s’ voet voltî inte {{~s}} del Walonreye {{s-rif|[[w:Tchant des Walons|Tchant des Walons]]}} # {{arin|wa}} ## manire di [[salouwer]] [[amiståvmint]] ene sakî. ##* Bondjoû, {{~}} {{s-rif|E1}} ##* Dji so subitin, mi ptit kerton,</br>C' est veur, dji m' a måvlé trop vite ;</br>Et sins l' voleur, dj' a håssî l' ton…</br>Ç' n' est rén, {{~}}, nos frans påye et cwite ! {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.161, « Coûr du pére »}} ##* {{lang|wa-fel|''Toutou''. — Vos r’troûv’rez totes vos mitches èn’ on pan, '''fré''' Tchantchès, n’ âyîz nou risse.</br>''Tchantchès''. — A l’annêye bîzète, qwand ploûrè des bèrwètes!}}{{s|JVri|''Tot tûsant'' (1924), ''Èt m’Cocogne!'', p.313}} ##* Rimetoz vosse pistolet, {{~}} … c' est des camerådes … {{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|9}}}} ## divant on ptit no. ##* Taiss tu, {{~}} Djåke. Si t' aveus l' miyon ti n' ti rafeyreus nén tant d' aler pexhî. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.3}} # {{rili|wa}} [[soçon]] emey les ôtes creyants dins les rlidjons monoteyisses. #* Po nost eveke, et po tos cis ki sont nos {{~s}} divins l’ Crisse, priyans tertos l’ Bon Diu {{s|GSfa}} # {{cato|wa}} [[mimbe]] d' èn ôre rilidjeus. #* Dji trevåtchéns troes côps par djoû les voyes k' alént del sicole normåle al sicole des {{~s}} po nosse magne {{s-rif|EPech}} #* Après awè fini avou monsieu Pestea, les pus foirts continouwént a Tamene, a li scole moyene di l' Estat oubén amon les '''frés''' {{s-rif|JSch}} # {{arin|wa}} {{cato|wa}} manire di salouwer on fré d' èn ôre rilidjeus. #* {{~}} Recolete {{s-rif|E1}} #* {{~}} Cårmulene {{s-rif|E1}} # {{stin|wa}} djin k' on-z aconte come si prôpe fré. #* Po l' ci k' dj' a fwait fruzi l' åme,</br>Lyi discovrant çou k' ele a d' catchî,</br>K' a sintou tot m' léjhant, ene douce låme,</br>Ene låme di {{~}}, di s' cour brotchî. {{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"Por zèls !", tome 44, p. 409}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|s’ inmer come deus frés}} : inmer [[timpesse]]. # {{r|piede et wangne, c’ est fré et sour}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[frétchot]] * [[monfré]] * [[pitit-fré]] * [[grand-fré]] * [[droet-fré]] * [[dimey-fré]] (on dit eto ''[[sorodje]]'') {{mse}} * [[fraternel]] * [[fraternelmint]] * [[fraternité]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | fré = R9,R13,E1,E203 | frére = C8,O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|fi di vos parints |fr= {{t+|fr|frère}} |en= {{t+|en|brother}} |la= {{t+|la||frater}} |nl= {{t+|nl|broeder}} |ru= {{t+|ru|брат}} }} i4ms5gexdrheweld7ucj9tdhnw45fue 0 69297 407552 401861 2024-11-27T19:50:51Z Srtxg 1009 /* Ortografeyes */ +E34 407552 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-RI|glatixhant}} === {{H|pårticipe prezintrece|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} #{{V|riglati}} #* Di tot costé, des panopleyes</br>{{~|Riglatixhant}} pés ki d’ l’ årdjint,</br>Evoyèt des loukeures ås djins. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.129, “Li Casaire des S’colîs”}} #*Et dj' ala vey adlé l' foumire</br>Ki s' enairive foû do fornea;</br>Des ptits moléns, des bleus navires,</br>Riglatixhant so les tûleas</br>{{s-rif|LLag|"Les belès-eures" (1928), p. 56}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # ki [[riglati|riglatixh]]. #*Sol vroûlté waezon stoelé d' magriyetes,</br>Li solo spårdeut ses {{~|rglatixhants}} rdjets{{s-rif|EWik|"Fruzions d' cour", "Qwand nos creûh’lans l’boneûr"}} #* So les tidjes, vete '''riglatixhant''',<br/>Les prés frumjhént dzo ene frisse air. {{s-rif|BLou}} #* Li '''r’glatihante''' powésêye èbèlihév’ di ses éles d’ôr li houlêye tâve, li foûme èclôse, li scrif’tôr, ki gârnihît s’ tchambe {{s|JMign|"Les håyes sont rfloreyes", "L' aloumire", 1921, p. 48}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[blawtant]], [[blincant]], [[rilujhant]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | r(i)glatixhant, r(i)glatixhante u (e)rglatixhant, (e)rglatixhante = R10:360 | èrglatichant / rglatichant = O4 | riglatihant / r'glatihant = E1 | ruglatihant / r'glatihant = E34 | riglatixhant = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour | fr = {{t+|fr|brillant}}, {{t+|fr|resplendissant}} }} mtpjocsfrolcxu9weoie6pbhopw03i6 0 71961 407562 402248 2024-11-28T10:28:35Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 407562 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|taiss|tu}} === {{H|dijhêye|wa}} === {{~}} {{plu}} ''(taijhoz vs)'' # mostere k' on-z est nén d' acoird aou l' arinné. #*Nos vîs parints,</br>Tot foû des dints,</br>Cwand on mandaye n' elzî dujheut nén,</br>Breyént-st a l' ome:</br>« {{~|Taiss tu}} ! Cûte peme !</br>Et s' lai-m' e påye ou tu n' vicrès pus dmwin ! »{{s-rif|EWik|"Fruzions d' cour"}} #* {{~|Taiss tu}}, fré Djåke. Si t' aveus l' miyon ti n' ti rafeyreus nén tant d' aler pexhî. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.3}} #* {{~|Taiss tu}}, sot mcawe, c' est des voleus, tertos eshonne {{s-rif|MFab|"Li hatche di bronze" (1937), p. 50}} #* Hé, {{~|Taiss tu}}, saiss.. Dj’ a-st eteré mi bele-mere li samwinne passêye. {{s-rif|PHT|ratourtnant ''Tchantchès, c'èst po rîre'', 2023, p.7}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[neni dai]] * [[nonna]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| | fr = marque de désapprobation, {{t+|fr|arrête un peu}}, {{t+|fr|ça suffit}}, {{t+|fr|ah non}}, {{t+|fr|tu dis n’importe quoi}} }} sdjkn1xc0hgm43h1545sr9iavgbbkpy 0 72868 407547 2024-11-27T19:21:21Z Èl-Gueuye-Noere 2775 Pådje ahivêye avou «== {{L|wa}} == {{-drif-|vey gote}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Sh-m}} « [[vir]] » + « [[gote]] » === {{H|Vire|wa}} === {{~}} {{vc}} # bén vir. #* Cwand l' vanité vos espaitche d' î {{~}}. {{s-rif|HPet}} ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | vîr goute = HPet }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|voir clair}} }}» 407547 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-drif-|vey gote}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Sh-m}} « [[vir]] » + « [[gote]] » === {{H|Vire|wa}} === {{~}} {{vc}} # bén vir. #* Cwand l' vanité vos espaitche d' î {{~}}. {{s-rif|HPet}} ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | vîr goute = HPet }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|voir clair}} }} euhug90efgytyx348t6m3aiqi6wgevo 407548 407547 2024-11-27T19:22:12Z Èl-Gueuye-Noere 2775 407548 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-drif-|vey gote}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Sh-m}} « [[vir]] » + « [[gote]] » === {{H|Vire|wa}} === {{~}} {{vc}} # bén vir ene sacwè afén d' ni nén esse yeu. #* Cwand l' vanité vos espaitche d' î {{~}}. {{s-rif|HPet}} ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | vîr goute = HPet }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|voir clair}} }} qtm2rm8forbxg0slltafkoan1rr9hru 407549 407548 2024-11-27T19:26:48Z Èl-Gueuye-Noere 2775 407549 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-drif-|vey gote}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Sh-m}} « [[vir]] » + « [[gote]] » === {{H|Vire|wa}} === {{~}} {{vc}} # bén vir, å pus sovint imådjreçmint, ene sacwè afén d' ni nén esse yeu. #* Cwand l' vanité vos espaitche d' î {{~}}. {{s-rif|HPet}} ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | vîr goute = HPet }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|voir clair}} }} 6pd63xw1qjzd7r2d6t1f9ebhrlglmf7