Wiccionaire wawiktionary https://wa.wiktionary.org/wiki/Wiccionaire:Mwaisse_p%C3%A5dje MediaWiki 1.44.0-wmf.6 case-sensitive Media Sipeciås Copene Uzeu Uzeu copene Wiccionaire Wiccionaire copene Imådje Imådje copene MediaWiki MediaWiki copene Modele Modele copene Aidance Aidance copene Categoreye Categoreye copene Rawete Rawete copene Sourdant Sourdant copene Motyince Motyince copene TimedText TimedText talk Module Discussion module Sujet 0 2430 408486 408051 2024-12-06T11:18:44Z Scribus electronicus 3672 408486 wikitext text/x-wiki {{RAwa}} == {{L|wa}} == <gallery> 2008-08 archeon schuhmacher.JPG|coibjhî do vî tins Nûton coibjhî Libin.png|nûton coibjhî </gallery> === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|cordobense|sourd=la}} (do {{bdj|Córdoba|sourd=es}} [[Coirdowe]], veye d' Espagne), li K et B vinèt del veye, avou spotchaedje do mitan do mot, li jh vént do -s- del cawete espagnole «[[-ense]]» (mostrant l' provnance); {{caw|î|s|wa}} {{FEW|2/2|1182}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|kwab.'ʒiː|kwam.'ʒiː|kwɛp.'hiː |koːʀ.bi.'ʒiː|koːʀ.by.'ʒiː|kwa.'piː|kwɛ.'piː}} {{BS|oi}}, {{BS|jh}} {{36pr}} ** {{pzc}} {{AFE|kwab.'ʒiː}} * {{Ric|coib·jhî}} === {{H|sustantif|wa}} === {{acoird-s|o=coibjhî|f=coibjhire|f2=coirbijhresse}} {{~}} {{o}} # {{mestî|wa}} {{coib|wa}} onk ki fwait u rfé les [[solé]]s. #* A gåtche, on vîlwè avou des usteyes di {{~}}. Tene d' aiwe, pî d' fier, trintchet, cur, solés, passete, etc. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} #* On lzî aprind a fé les posteures come on-z aprind les {{~s}} a fé les solés. {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.115-116}} #* Li {{~}} prindeut onk des solés al gåtche mwin et bouxhî dsu avou on mårtea å rond tapa {{s-rif|HMat}} #* Li touweu sait bén come les {{~s}} vlèt les pixhas d' pourcea {{s-rif|PJD}} #* {{lang|wa-fel|Li fôrdjeû, qu’buvéve on hèna</br>Avou l’maçon,</br>Houka l’'''cwèpî''' qu’djåséve à ’ne cande</br>Ad’lé l’gorlî.}} {{s|JMign|"Li tchant del croes", 1932, p. 51}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[c’ est todi l’ coibjhî k’ est l’ pus må tchåssî]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[coirbijhreye]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[choumake]], [[côrdonî]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[savtî]], [[gorlî]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto <!-- avou èn oyåve -jh- et on rmagnaedje -oir/bi/jh- => -oib/jh- (2 sillabes, li prumire cloyowe) --> | coibjhî = R9, R10, R13 | coipehî = G0 p. 118 | coiphi = E177 (1823) | koiphî = E203, E177 (1843) | {{=fon|kwabžī|cwabjî}} = S38 (hagnon 23 & 63) | cwabjî = S0,S117, S17 (« lu Cwabjî »\, p. 57) | cwab’jî = S27 | cwabejî = C1 | cwamejî = C106, FG1 | cwam’jî = C8,C13 | cwèp’hî = E1 | cwèphî = E34 | cwèpehî = FG1 a "cordonnier" | cwèpî = {{s|JMign}} <!-- avou èn oyåve jh- et voyale wårdêye po -oir/bi/jh- (3 sillabes) | corbijî = S109,S117 | corbujî = O0,S0 <!-- avou l' -jh- k' a disparexhou pår, -oir/bi/jhî => -oib/î => -oi/pî (2 sillabes drovowes, li "p" a l' atake del 2inme) --> | cwapî = S0 | cwèpî = C106, E1,E34,E165,E170, FG1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|cordonnier}} |en= {{t+|en|shoemaker}} |nl= {{t+|nl|schoenmaker}} |ary= {{t+|ary|خرّاز|ral=kherraz}} |ar= {{t+|ar|خرّاز|ral=kharrâz}} |lb= {{t+|lb|schouster}} |de= {{t+|de|Schuhmacher}} |es= {{t+|es|zapatero}} |it= {{t+|it|calzolaio}} |sv= {{t+|sv|skomakare}} |scn= {{t+|scn|scarparu}} }} === {{H|VE}} === {{wp|coibjhî}} 85uqnisctz41cvje9ja1nydp7bmejlp 0 2437 408488 281021 2024-12-06T11:21:35Z Scribus electronicus 3672 408488 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{djermon|wa}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Calc|Schuhmacher|de|wa}} (minme sinse), aprume on såvadje no ([[Choumake]]) et no d’ famile ([[Choumaker]]). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|ʃu.'mak}} {{1pr}} * {{Ric|chou.make}} === {{H|sustantif|wa}} === {{acoird-s}} {{~}} {{o}} # {{coib|wa}} [[coibjhî]]. #: {{djermon-egzimpe|wa}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | choumake = O0,O4 | choumak = C8 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|cordonnier}}, {{t+|fr|savatier}} }} jg8e0zppspf5nr2lnmck9dtna350z6t 0 2441 408487 321928 2024-12-06T11:20:48Z Scribus electronicus 3672 Amidraedjes 408487 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{!Rif|coibjhireye}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{BdjB|coirbijh|coibjhî}}, {{caw|reye|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} *** {{AFE|kwaʀ.bi.'ʒʀɛj|kwaʀ.by.'ʒʀiːj}} *** (ôte tcherpetaedje) {{AFE|kwam.ʒiː.'ʀiːj|kwɛ.'pʀɛj}} ** {{pzc}} {{AFE|kwaʀ.bi.'ʒʀɛj}} * {{Ric|coir·bijh·reye}} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{f}} # {{mestî|wa}} {{coib|wa}} des [[coibjhî]]s. # {{coib|wa}} [[ovroe]] d' on coibjhî. ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=ovroe d' on coibjhî| * [[vîlwè]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto <!-- cogne coirbijh(î)+reye; motoit bén crombe, on nel ritrouve nén dins les motîs --> <!-- | coirbijhreye = ?? --> <!-- cogne coibjhî+-reye --> | coibjhireye = R9,R10 | cwèp'hirèye = E1 (di Forir) | cwèpirêye = E34 | coiphireie = E177 (1828) <!-- cogne coip(î)+-reye --> | cwèp'rèye = E1 | cwèperèye = E170 | - = C1,C8,C9,C99,C100,C106, S117, R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|mestî |fr= {{t+|fr|cordonnerie}} |en= {{t+|en|shoemaking}} }} {{ratour|ovroe) |fr= {{t+|fr|cordonnerie}} |nl= {{t+|nl|schoenmakerij}} }} t2ld7n0s83b9nqw5n2kca9bp7xmjf16 0 2826 408424 387499 2024-12-05T14:38:51Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408424 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-drif-|pû}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|pediculus}}, raptitixha di "[[pedis]]" (minme sinse) === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pjy|pɛw|pɛːw|pœw}}, {{miers|8|151}}. ** {{pzc}} {{AFE|pju}} [[File:Pediculus humanus var capitis.jpg|thumb|220px|Piou d' tiesse]] === {{H|sustantif|wa}} === {{acoird-s}} {{~}} {{o}} # {{inseke|wa}} pitit [[inseke]], [[formagnant]] des [[tchvea]]s des djins et des [[pwel]]s des biesses. #* Ns avéns do monde, tos les {{~s}}, totes les biesses,</br>Ns avéns l' narene et les doets edjalés ; {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} #* Djôzef, vos avoz des {{~s}}; dji les a veyou cori so vosse tiesse {{s-rif|[[w:Mareye Clape-shabot (tchanson)|tchanson "Mareye Clape-shabot"]]}}. ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[pioupiou]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}}, {{BA}} (payis d' Måtche-el-Fåmene & Bastogne) (les ôtes plaeces, c' est "pû" et "peu"; loukîz al mape [[Sourdant:ALW8|ALW8]] l° 82) ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | piou = E34, G208 | piu = G208 | pèw = G208 | pêw = G208 | peuw = G208 }}, mins les disfondowes sins [[w:dimeye cossoune|dmeye cossoune]] sont rprinjhes a [[û]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{Lka-ra|pû}} ==={{H|VE}}=== {{wp}} lznm40xbgx4u07rlp7qshcd00zhaq8s 0 3313 408419 346954 2024-12-05T14:32:40Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408419 wikitext text/x-wiki {{MR|cozake}} {{Lka}} «[[cozake]]» =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye}} === Etimolodjeye : [[tatår]] ''{{lang|ta|quzzaq}}'' ([[wåleu]], [[rôlî]] u [[lidje|ome lidje]]), pal voye do rûsse et d' l' almand. {{dal}} '''Cozake''' '''I.''' [n.dj.] '''1.''' peupe del Mîtrinne Urope et del Rûsseye. {{lang|fr|F. Cosaque.}} '''2.''' [[djindåre]] u [[sôdår]] del Rûsseye, ey eto del Pologne, eployî po fé les laids ovraedjes (touwaedje di [[revinteu|revinteus]], evnd.). Loukîz a [[houzå]]. #* Vis sovnoz vs bén, Linåd, m' tchir camaeråde,</br>Do fameus tins do grand Napoleyon ?</br>Ki nos rivnéns tot stourdis del salåde</br>Ki les {{~s}} nos dnît-st a côps d' canon. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} ==={{H|VE}}=== {{wp}} pkva4lrc17srxdxgouzpzo0djjlgdax 0 4495 408412 326103 2024-12-05T14:01:12Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408412 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|grand}} {{bet|a|v|wa|di=rindaedje}} et {{caw|i|v|wa|r=1}}. === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke = 4|A = agrandixh|B = agrand|come = prusti}} {{~}} # {{vc}} rinde pus grand (on [[portrait]], evnd). #* Ni fjhans nole poenne po-z {{~}} nosse lot ;</br>Åyans l' åme hôte et puvite ki d' nos haire,</br>Inmans nos ! {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.47}} # {{vc}} rimete di l' aiwe dins (del sope evnd). # {{np-vprV}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[agrandixhaedje]], [[agrandixhmint]], [[agrandixheu]] * [[ragrandi]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[zoumer]] * ''(rimete di l' aiwe)'' [[ragrandi]], [[ribatijhî]]. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | agrandi = C1,C8,C9, E1,E21,E34,E177a, O0,O3,O4, R9,R10 }} {{nourat}} i1qsxp9cztv7s5bk24y3d0xsiq2hr0n 0 4529 408396 401619 2024-12-05T13:10:58Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408396 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|ess-|sourd=fro}} {{Ris-H}} {{bet|a|v|wa|d=metaedje a fé}} et {{caw|î|v|wa|r=1}}; dedja e {{vlo}} {{p|aaissier|fro}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|a.hɛ.'siː|a.hɛ.'si|a.jɛ.'siː|a.ɛ.'si|a.ɛ.'se}} {{Hp-}} ** {{pzc}} {{AFE|a.hɛ.'siː}} * {{Ric|a(.)hes.sî}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=2|A=ahess|come=waitî}} {{~}} # {{vc}} [[diner]] a ene sakî çou k’ il a dandjî po esse a si åjhe, [[forni]] des martchandijhes, [[continter]] (ene pratike). #* C’ est lu k’ {{~|ahesse}} totes les grossès boesses po les meubes di buro. #* {{lang|wa-fel|To lè deû, il '''ahècî''' leû kantt è mitan d’ li scol, è noss prézince, to s’ divizan to hô di traze a katwass.}} {{s|HFor|''Notul so lè bazè skol dè vî tin'', 1862}} # {{vc}} vini a pont, bén siervi a (ene sakî). #* Çoula m’ {{~|ahesreut}} bén. #* Elle dijha k’ dj' esteu bon ovrî, ki nou mignon d’ tote li Beldjique n’ '''ahessreut''' si vite ene pratike {{s-rif|JMou|"Dévôcions do payis di Lîdje"}} #* {{lang|wa-fel|Oyi, lès maîsses, lès parints èt lès grands-parints s’ ragranciront d’awè one masse d’idéyes po fé spiter l’ walon, po-z-'''ayèssî''' lès-apurdices èt po mète su pîd ou su l’ sin.ne, dès spitantès sèyances dins leû scole, leû bibiotèque, è leû maujone ou dins lès tauveléyes.}} {{s|JSpi| Lès grands-åbes {{NoBo}} l° 505, p. 20-21.}} # {{vc}} {{aurv}} diner ene sacwè ki n’ covént nén, riçure ene sakî d’ ehalant. #* Bén jourdidju, on srè beazebén {{~s}} avou ça ! #* Gn årè des droldimint {{~|ahessîs}}, cwand k’ on-z årè les rzultats des vôtaedjes. # {{seke|wa}} coûtchî avou. #* Il a minme {{~}} si prôpe matante. # {{vc}} {{aurv}} bate, coixhî, [[acsure]], må [[arindjî]]. #* Il ont bén {{~}} l’ hapeu d’ otos. #* I s’ a fwait {{~}} el fosse, il a dmoré troes moes djus. # {{vc}} {{aurv}} touwer. #* Ont i ddja {{~}} leu pourcea ? #* Wice avoz vs {{~}} Graphopoulos; å Gaiy-Molén, sol pavêye ? {{s-rif|PHT|ratournant ''Maigret èt l’danseûse d’å Gai-Moulin'', 1994}} #* Djamåy vos n’ vis pôroz vanter,</br>Ki c’ est so li drî ki vos m’ avoz touwé,</br>Come i gn a des anêyes vos {{~|ahessîz}} m’ vî père. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.190, “Li Brac’neu”}} # {{vpr}} aler cweri (ene martchandijhe). #* Dji m’ a-st {{~}} amon Laca : il a did tot, mins fåt l’ tins k’ i l’ trouve. #* Ele va hagnî dvins l’ grile vantêye,</br>Di Nabelhåye po {{~|s’ ahessî}}</br>On rvént pa totes les stroetès voyes</br>Avou ene cåkêye di ptits bolants</br>Sins prinde asteme a s’ rôbe di soye. {{s-rif|MLej|"Abèye bin vite on p’tit galant"}} #* Djans ! On {{~|s' ahesse}} come on pout,</br>Po rovyî tos les histous.</br>Et l' fjheu d' peket margoule,</br>Divant d' fourni l' cåbartî</br>K' a s' toû ci-cial batijhe,</br>Divant di vzel fé goirdjî. {{s-rif|LLag|"Câse d'on comichonaire" (1904), p.22}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|esse (bén) {{~}}}} : aveur çou k’ i fåt. # {{r|esse må {{~}}}} : èn nén aveur çou k’ i fåt ; aveur èn ome (ene feme) k’ on n’ s’ atind nén avou lu (leye). # {{r|èn sawè ké pratike {{~}}}} : awè d’ l’ ovraedje a make. # {{r|esse {{~}}}} : esse emantchî ; esse må sorprin(jhe). ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[ahessant]], [[ahessance]] * [[ahessaedje]], [[ahesseu]] * [[ahesmint]], [[ahesmintî]] * [[ahessåve]], [[ahessûle]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[siervi]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | a.èsser = S17 | aèssî = C13 | ahècî = E1 | ahess = E177a | ahèssè = S3 | ahesser = S117 | ahessi = E89,E177a (mins « ahess'''î''' » dins les egzimpes) | ahessî = R9,R10,R13,S117 | ahèssî = E1,E34 | ahèssi = E21,S3,E212b (4inme troke) | aïessî = C9a | axhessi = E212 (4inme troke) | ayèssè = S36 | ayèssi = C1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|diner a ene sakî çou k’ il a dandjî po esse a si åjhe |fr= {{t+|fr|fournir}}, {{t+|fr|équiper}}, {{t+|fr|approvisionner}}, {{t+|fr|pourvoir}}, {{t+|fr|subvenir}}, {{t+|fr|contenter}}, {{t+|fr|satisfaire}}, {{t+|fr|servir}} (un client) }} {{ratour|vini a pont |fr= être utile, {{t+|fr|venir à point}}, {{t+|fr|dépanner}}, {{t+|fr|servir}} }} {{ratour|(tot cåzant å rvier) diner ene sacwè ki n’ covént nén |fr= {{t+|fr|combler}} (ironiquement), avoir une mauvaise surprise }} {{ratour|coûtchî avou |fr= {{t+|fr|coucher}} (avec quelqu’un), {{t+|fr|faire l’amour}} (à quelqu’un) }} {{ratour|(tot cåzant å rvier) bate |fr= {{t+|fr|rosser}}, {{t+|fr|blesser}} }} {{ratour|(tot cåzant å rvier) zigouyî, touwer |fr= {{t+|fr|tuer}}, {{t+|fr|abattre}}, {{t+|fr|supprimer}}, {{t+|fr|exécuter}}, {{t+|fr|occire}}, {{t+|fr|achever}} }} {{ratour|{{r|esse (bén) ahessî}} |fr= être (bien) équipé, outillé, fourni, achalandé, combler }} {{ratour|{{r|esse må ahessî}} |fr= être dans une situation déplorable }} {{ratour|Ratourneure 3. |fr= refuser des clients }} {{ratour|Ratourneure 4. |fr= être dupé }} === {{H|pårticipe erirece|wa}} === {{-perwa-î|ahess}} {{PE=}} #* Wice avoz vs {{~}} Graphopoulos; å Gaiy-Molén, sol pavêye ? {{s-rif|PHT}} #* Vosse pitite machine a keude a manike m' a bén {{~}}. === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-î|ahess}} {{~}} {{o}} # k' a ses åjhes, k' a çou k' i lyi fåt #* Avou vosse novele sitouve, vos estoz mî {{~}}. #* Dji so-st {{~}} e tchåsses, dj' end a bén cénk pwaires. #* Il est bén {{~}}: si feme a yeu ene djermale {{s-rif|O0}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-suwa-î|ahess}} {{~}} {{o}} # onk k' a rçû çou k' i vleut. # {{aurv}} onk ki n' a nén çou k' i vleut. #* Gn årè des droldumint {{~s}}, cwand k' on-z årè les rzultats des vôtaedjes. ppiurmlaij3rqfx3k0qvg3274ge4xnn 0 4568 408450 402496 2024-12-05T16:03:18Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408450 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == <gallery> Double-Rainbow.jpg|Deus airdiès. </gallery> === {{H|etimolodjeye}} === {{Apl}} « {{loyén|air|Walon 2}} » et « {{loyén|Diè|wa}} ». === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɛ:ʀ.'djɛ|eʀ.'djɛ|aʀ.'djɛ|ɛ:ʀ.'d͡ʒɛ|a:ʀ.'djɛ|ɛ:ʀ.'djɔw|ɛʀ.'djœ|ɛʀ.'gjɛ|lɛ:ʀ.'djɛ|lɛ:ʀ.'dja|aʀ.'di:|aʀ.'di}} ; {{miers|3|66}} ** {{pzc}} {{AFE|ɛ:ʀ.'djɛ}} * {{Ric|air.diè}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # forveyou air, di set coleurs, ki s’ fwait e cir cwand i ploût et k’ i fwait solea. L’ airdiè provént do dismantchaedje del blanke loumire dins les gotletes di plouve, e diferinnès loumires di coleur, di tchaeke si [[wachlire]]. #* Mins dji ra portant l' djoye,</br>Ca les oujheas tchantèt ;</br>L' oraedje si saetche evoye,</br>Dji voe ponde èn {{~}}. {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} #* Les florins-d'-ôr, les magriyetes,</br>Les bleus ouys d' andje, et les clédiès,</br>Dizo vos pîs, djinteye poyete,</br>Frént on tapis come èn {{~}}. {{s-rif|MLej|Po s' novèl an}} #* C’ est come ene doûce tchanson ki cisse vuzion d’ vesprêye</br>Cwand l’ solo padrî l’ tere a l’ air do dire adiè.</br>Tot cmaxhant-st avå l’ cir les coleurs di l’ {{~}}</br>Po fé des boukets d’ fleurs foû des blankès nûlêyes ! {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Vûzions », 1913, p.87}} #* C’ ît ene loumire, èn {{~}} ki rewoeyive les cours. {{s-rif|MLLC}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[åtche-Diè]] * [[coroye Sint Djan]] * [[croes Sint Djan]] * [[corone Sint Djan]] * [[roye Sint Djan]] * [[poite do paradis]] * [[voye do Bon Diu]] * [[loyeure do Bon Diu]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | airdiè = R9,R10 | aîrdiè = C1,C13,E34 | airdiet = E177a | airget = E89,E177a | airjet = E212 | êrdiè = C9,E1,E2,E21 | érdiè = O0 | ardiè = O4,R13 {{rif?}} | ardi = O5 | ârdiè = O0 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |en= {{t+|en|rainbow}} |fr= {{t+|fr|arc-en-ciel}} |nl= {{t+|nl|regenboog}} }} ncbjtbcbdzcr6gyp7b2u9f27z6x91iz 0 5108 408456 298284 2024-12-05T16:17:05Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408456 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Apl}} «[[awè]]» et «[[ki]]». === {{H|Pr}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|a.wɛ.‿ki}} === {{H|aloyire|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # adrouve ene fråze di sclameure. #* Kéne afwaire a Lidje, cwè ! Dji piede li tiesse, dai, oh ! {{~|Awè ki}} dji piede li tiesse !... {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.3}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[taiss ki]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|que}} ... ! |}} === {{H|aloyrece|wa}} === # mete ene dotance so çou k’ on vént d’ dire dins l’ mwaisse fråzlete #* L’ otomobile candjrè bråmint des afwaires,{{~}}…''. {{s-rif|JPD}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[cweki]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[bon ki]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|quoique}} }} lx3tw0s3i7djorliaqot85qj8id2zmp 0 5132 408463 406607 2024-12-06T00:02:51Z InternetArchiveBot 3368 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 408463 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Aplti-addj}} «[[bas]]» + «[[djawe]]», {{calc|bajoue|fr|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|ba.'ʤaw}} {{1pr}} * {{Ric|ba·djawe}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{antomeye|wa}} [[dizo]] del [[djawe]]. #* Cwand i s' måvléve, ses '''badjawes''' tronnént. # boke (ki djåze bråmint). #* Po-z etinde leus {{~s}},</br>Et lzî vey hossî leus cous,</br>Pus d’ on vijhén vineut a s’ finiesse. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.121, “Nos Bottresses”}} # åjhmince po djåzer (vey les ratourneures ådzo). #* Avou l' '''badjawe''' k' il a, i vindreut do keuve po d' l' ôr. #* Avou les femes, i saye di rire. Mins nerén, i n' a nén l' manire. I n' les såreut ddja adawyî, I n' a nén l' '''badjawe''' d' on pårlî (rat. pa {{s|LM}} #* Mins Bawin aveut del '''badjawe''', si vos veyoz çou k' dji vou dire, ey el feme endè pierda l' tiesse''. {{s-rif|JPD}} # [[tchafete]]. #* Kéne '''badjawe''' ki cisse båshele la! #* Taijhe tu po l' amour di Diu, viye '''badjawe'''! ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|fé peter l’ badjawe (a ene sakî)}} : lyi fote ene tchofe. # {{r|keude li badjawe}} : serer l' boke a ene sakî. #*Li mayeûr si rafèye di lî '''keûse si badjawe'''</br> — Oho!… féve nosse Grégô qui tronléve les balzins… </br>{{s|JMign|"Li tchant di m' tere", 1935, p. 50}} # {{r|clôre si badjawe}} : sere s' boke. #* Cloyoz vosse '''badjawe''', vî råvlea&nbsp;! #* Si vs årîz clôs vosse '''badjawe''', on n' åreut nén seu çoula. #*Troes omes arivèt ? I les fåt språtchî d' on côp d' catapule, edon ! Ça lzî {{~|clôrè leu badjawe}} ! {{s-rif|PHT|ratournant ''Astérix amon lès Bèljes'', 2022, {{p.|26}}}} # {{r|aveur ene fire badjawe}} : fé di s' gueuye. # {{r|fé aler s’ badjawe}} : [[berdeler]] bråmint. #* C' est-ene tchafete, i fåt todi k' ele '''fwaiye aler s' badjawe'''. #* Sins fé asteme a li ptite malåde, ele kiminça a {{~|fé aler s' badjawe}} et tot hagnant madame Nanård ås cwate costés, ele lyi derit di tos ses pus roeds : {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.63}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (dizo del djawe) : [[babetch]] * (åjhmince a djåzer) : [[lokince]], [[dibite]], [[babeye]], [[gueuye]] * (onk ki djåze bråmint) : [[clapete]], [[berdeleu]], [[djåzeu]], [[tatleu]], [[tchafete]], [[canlete]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[mashale]] ==== {{H|notule d’ uzaedje}} ==== * L' diferince inte li mashale et l' badjawe, c' est kel mashale acsegne l' oxhea et l' badjawe l' tchårnowe pårteye dizo l' djawe. ==== {{H|RM}} ==== {{Tit}} No d' ene pitite eterprijhe ki fwait des brotches avou des spots e walon ([https://web.archive.org/web/20160220062703/http://badjawe.com/ leu waibe est cial]) * « Titine Badjawe » persouanedje di teyåte djouwé pa Henriette Brenu. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | badjawe = E1,E21,E34, R9,R10,R13 | bajawe = E212 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|dizo del djawe |fr= {{t+|fr|mâchoire inférieure}}, {{t+|fr|mandibule}} |en= {{t+|en|jawbone}} |es= {{t+|es|mandíbula}} }} {{ratour|boke ki djåze bråmint |fr= {{t+|fr|caquet}} }} {{ratour|åjhmince a djåzer |fr= {{t+|fr|verve}}, {{t+|fr|répartie}}, {{t+|fr|conversation}}, {{t+|fr|bagou}}, {{t+|fr|babile}}, {{t+|fr|faconde}} }} {{ratour|ki djåze bråmint |fr= {{t+|fr|bavard}}, {{t+|fr|moulin à parolles}}, {{t+|fr|piplette}} }} {{ratour|fé peter l' badjawe |fr= {{t+|fr|casser la gueule}}, {{t+|fr|giffler}} }} {{ratour|keude li badjawe |fr= {{t+|fr|faire taire}}, {{t+|fr|clouer le bec}} }} rxz5xapri416o80wq24x9j44r7kyupw 0 6109 408385 396978 2024-12-05T12:54:23Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408385 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{dal}} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{o}} # grosse ronde pire. #* I djouwént a piter dins des cawieas. #: {{lang|fr|F. caillou.}} # pire, di tolminme ké cogne. #*On-z advene li ri ki zûne inte les {{~s}} tot s' winnant dvins les prés et s' cwirt on après l' molén ki fwait clapter s' xhossire{{s-rif|HSim|"Mès cwate moumints" (1907)}} #* Les voyes ki nos shuvéns n' estént vormint nén fwaites po des aprindisses: sovint a trôs et a trawes, télfeye covietes di cawieas ou d' broûlî ([[Y. Gendarme]]). #* L' moirtî tot frisse, vicant brouwea Ki dene li veye a des cawieas; Pire après pire, l' usteye al mwin, L' maçon tramteye, l' ouy sol coirdea ([[J. Docquier]]). #*Li Neûr fèra di s’ bordon so lès '''caywês''' ; èt l’cårî tchèra èvôye tot s’signant :- il aveût vèyou qui l’ baston aveût ‘ne fotche a s’ bètchète: « Enn’ont co ‘ne bèle, di trote, èdon, cès deûs là !… qu’i s’ripwèsèsse va !»{{s|AXhi}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|passe on cawiea}} #* I n’ m’ '''a''' nén tant seulmint {{~|passé on cawiea}}. {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.123}} Disfondowes: cawia, cawiê, caywê ; Vîs scrijhas: cailheweau (1250). Etimolodjeye: bodje [[gayel]] "cay" (couyon), erî-rfwaite cawete gayele "-wo", ricoprinjhe come li cawete latene "-ellum" (-ea); pu ribetchfessaedje des dmeyès cossounes YW =&gt; WY, dizo assaetchance di cawe, 1250. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[cawiasse]] * [[cawyî]] * [[cayô]] p7t5550s67lqz8lsfhs2noz8zo7xn1i 0 6474 408377 381961 2024-12-05T12:13:36Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408377 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{BdjB|col|cô}}, {{caw|é|s|wa}}; li calcaedje do francès «[[collier]]» pol sinse d' «ôrreye a mete e hatrea» est rmetou cial avou les vîs sinses pår walons. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} *** {{AFE|kɔ.'le|gɔ.'le|kɔ.'lɛ|gɔ.'lɔj}} *** (po l' ôrreye) {{AFE|kɔ.'lje}} ** {{pzc}} {{AFE|kɔ.'le}} * {{Ric|co·lé}} ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{-su-}} {{~}} {{o}} # [[gorea]] di tchvå. # cingue ou tchinne metowe å cô d' on tchén ou d' ene ôte biesse. # hatrea. #* Djel haprè på {{~}} s' i continowe. #* Tot å bea mitant del pavêye,</br>Deus randaxhes ki fjhént l’ forsôlé,</br>S’ apougnèt d’ on côp pal {{~}},</br>Istwere di s’ diner ene sitronnêye. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Les randahes», p.118}} # fene pårteye metou dizo l' tiesse d' on clå. # pårteye d' on mousmint ki ravôteye li hatrea. #* Lu, avou s' bûse èt s' hôt '''golé''' qui lî vint âs orèyes, i s' tint tot reû, on pô djinné dè sinti so sès reins in-abit d' fin drap, lu qu'èst todi si bin à si-âhe avou s' grand sâro di tos lès djoûs {{s|JFR|dins ''[[s:Li vîye bûse|Li vîye bûse]]''}} # [[pinderloke]] ki les femes si metèt å cô. #* On {{~}} d' fås pieles {{s|R10}} # dizeu del [[petråle]], la k' gn a les foyes. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[col]] (di tchmijhe), [[colet]], [[colter]] * {{Lka-pa|cô}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[gros-colé]] * [[blanc-colé]], [[måvi blanc-colé]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | colé = C9,E177,O0,O2,O3,O4,S117,G205,G209,R9,R10:17429,R13 | colè = C1,G205,G209 | golé = E165,E170,G205,G209 | colier = C1,E1,E170 <!--| colié = C1 (nén co rtrouvé)--> | goloy = E23 |- = C8 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{nourat}} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{V}} «[[coler]]» #* L' afitche a må stî '''colêye'''. ==== {{H|pårticipe erirece|wa}} ==== {{-perwa-é|col}} {{Per-1}} «[[coler]]». == {{L|fr}} == === {{H|pårticipe erirece|fr}} === {{-addjfr-é|coll}} # {{V}} «[[coller]]» ([[plaker]], [[coler]], [[atraper]]). ==={{H|VE}}=== {{wp|colé (discramiaedje)}} ht1tbdxq7trfk0rq9xr9awkj94xw2yu 0 6588 408441 366097 2024-12-05T15:50:22Z Scribus electronicus 3672 408441 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Etim?}} ==={{H|prononçaedje}}=== *{{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|koː.po.ʀɔːl|koːʀ.po.ʀɔːl|kaː.po.ʀɔːl|kaː.po.ʀal}} ** {{pzc}} {{AFE|kɔ.pɔ.ʀɔː}} * {{Ric|co.po.rå}} ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-|o=coporå|f=coporåle}} {{~}} {{o}} # pus bas des mwaisses sôdårds. #* Dj’ esteu portant ddja divnou {{~}}<br/>Et dj’ esperéve bénrade passer sordjant. {{s-rif|CDuv}} ===={{H|ortografeyes}}==== {{Orto | coporå = R9,R10 | côporål = E1 | côrporål = E1 | caporål = E1 | caporal = E34 | caporâl = C1,O0 | cauparâl = CDuv }} ===={{H|ratournaedjes}}==== {{ratour |fr = {{t+|fr|caporal}} }} qhwqmnuyu9jv7htwqyeeye166tf9xxt 0 6823 408469 367934 2024-12-06T09:19:39Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408469 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|crepantare|sourd=crever}}, dandjreus avou assaetchance di "crever l' [[vinte#Etimolodjeye 1|vinte]]". === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|kʀɛ.vɛ̃.te}} {{1pr}} * {{Ric|cre·vin·ter}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=crevint|come=bouter}} {{~}} # {{vc}} {{zolo|wa}} crever l' vinte di. #* Li singlé {{~|crevinta}} troes di nos tchéns {{s-rif|E203}} # {{vc}} maker po touwer. #* Il a {{~|crevinté}} (l' pourcea) {{s-rif|E213}} # {{vc}} [[stroupyî]]. #* Tot djonnes, i sont dedja halcrosses,</br>Li noere fabrike {{~|a crevinté}}</br>Ces deus pôves k’ ovrént sol minme posse ! {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «On mariège d’èstroupîs», p.100}} #{{np-vprC}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (crever l' vinte) : [[trawer]], [[sboyler]] * (taper sol tiesse po touwer) : [[maker]], [[assoumer]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | krèvinté = E203 | crevinter = E1, E213 |- = E34, E200, S0, R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|crever l' vinte di |fr= {{t+|fr|éventrer}} }} {{ratour|maker po touwer |fr= {{t+|fr|assommer}} }} {{ratour|stroupyî |fr= {{t+|fr|mutiler}}, {{t+|fr|estropier}} }} 5twtbwv3zq87q70ipogrr86y8ey4t7r 0 7288 408431 407402 2024-12-05T15:38:11Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408431 wikitext text/x-wiki {{MR|Diewåde}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Spo-apl}} «ki [[Diè]] vs [[wåde]]». === {{H|MF}} === # [[bondjoû]] (a tolminme kéne eure). #* Dj' åreu volou dire «{{~}}» a Lisbete K' ele ratindaxhe, k' ele ni dveut nén s' presser Mins po m' mostrer, dji n' esteu nén schayete C' est on måleur k' on pantalon trawé {{s-rif|CDuv}} #* Po m' vini dire «{{~}}» si vite ki l' djoû pondeut, l' oronde betchtéve so m' cwårea ''(Bernard Bellefontaine). # dierin [[årvey]]. #* Sins nole astådje, nos aléns so Paris,</br>Dj' åreu volou dire {{~}} a Lizbet,</br>K' ele ratindaxhe, k' ele ni dveut nén si presser ;</br>Mins po m' mostrer dji n' esteu nén schayete ;</br>C' e-st on måleur k' on pantalon trawé. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} #* Dji n' vou pus dire {{~}} a tos cis k' endalèt; Ouy, si dji di {{~}}, c' est ås cis ki dmorèt {{s-rif|JPV}} #* Tant k’ on dvize di charlatans,</br>Metans el minme wåde</br>Tot kî dvant les flamingants</br>Ni brait nén « {{~|Dièwåde}} ! ». {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « C’è-st-ine couyonåde», 1922, p.129}} #*Djan n' ourit nén l' tins do dire {{~}} ås clokîs di Lidje {{s-rif|JMign|"Vé l’loumîre" (1922)}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[endaler sins dire bondjoû ni diewåde]]}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (bondjoû) : {{Lka-si|bondjoû}} * (årvey) : {{Lka-si|disca}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | dièwâtt = E203 | diè-wåde = E1 a "diè" | Diè-wåde = E170 a "Diè" | Djo wande = E165 p. 109 | Djo wâde = E200 a "Djo" | Diè wâde = E200 a "Diè" | Djè wâde = E200 a "Diè" | diewåde = R10 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|bondjoû {{Lka-ra|bondjoû}} |fr= {{t+|fr|bonjour}}, {{t+|fr|salut}} |nl= {{t+|nl|dag}} }} {{ratour|årvey {{Lka-ra|disca}} |fr= {{t+|fr|au revoir}}, {{t+|fr|salut}} |nl= {{t+|nl|dag}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # fijhaedje di dire « dièwåde ». #* {{lang|wa-fel|I s' plêhîve è covint come on rwè s' tchestê,</br>I magnîve li pan chal come on bokèt d' wastê</br>Avou tos l's-incuråbes, il èsteût camaråde :</br>C'èsteût lu l' prumî, ciète, a vos sohêtî l' '''dièwåde''',</br>On k'nohéve si bon coûr, totes sès quålités.}} {{s|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "A l'pwète dès incurâbes" (avri 1878), p.56}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|adieu}} }} 38mu600dvlkd7eco5aqf9p1ouiqecgj 0 7783 408403 406304 2024-12-05T13:39:10Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408403 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{dal}} '''dji-vou-dji-n'-pou''' [o.f. sustantivire] li ci (cene) ki fwait di s' nez, ki vôreu bén esse çou k' i (ele) n' est nén. ''C' est des dji-vou-dji-n'-pou.'' #* Fåt k’ on rote tél ki l’ môde el vout ;</br>Soexhe t i minme tot {{~}}</br>On s’ salowe come li hôte nôblesse. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.48, “Li Côp d’Chapai”}} #* S' on dit ene paskeye ou ene fåve on pô zûnante,</br>Ni vs såvez nén po fé l' "{{~}}" ;</br>C' est sovint zeles ki sont les pus plaijhantes,</br>Adon tchaeskene n' è wåde nén pus k' i n' vout. {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.23}} #* C' e-st on gayård k' on paye po fé l' {{~}}, et ki prindreut l' cou-d'-tchåsse ki ns avans-st a nosse cou. {{s-rif|JMign|"Al bèle fontinne, comèdèye è treûs-akes", 1924, p.34}} {{lang|fr|F. présomptueux.}} 8r6ieov4r2lqz88rr9xz01hmmdn7ckt 0 7873 408458 404901 2024-12-05T16:19:47Z Scribus electronicus 3672 408458 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === Nén seure. 1. Do latén ''[[causare]]'', påzès rîles do lidjeus (come [[caballus]] --> [[djivå]]). C' est l' minme mot latén k' a dné l' walo-picård [[cåzer]]. E namurwès, li cogne åreut sitî *tchåjh-, ki n' a måy egzisté, ou k' a stî rplaeceye på mot walo-picård. 2. {{BdjMB}} {{*}} «djaz» (brut d' cåzaedje, di tchîpaedje d' oujhea) {{caw|er|v|wa}}, racuzinåve avou l' {{p|jaser|fr}} (canler), mins eto «[[gazouiller]]» (gruziner). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʤɔː.'ze|ʤaː.'ze|ʤaː.'zɛ|ʤaː.'ziː|ʤoː.'ze}} {{BS|å}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|ʤɔː.'ze}} * {{Ric|djå·zer}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=djåz|come=bouter}} {{~}} # {{vsc}} dire des mots dins on metou lingaedje. #* Dj' aveu co {{~|djåzé}} avou lu å matén. # {{vsc}} dire bråmint des paroles (nén foirt impôrtantes) so waire di tins. #* Fåt todi k' ele {{~|djåze}} (…) c' est ene tchafete ki passe si veye a ramter {{s-rif|GCab}} # {{vsc}} dire, pinser ene sacwè. #* Dji va-st a ene conferince ki {{~|djåze}} ki l’ alcol, ci n’ est rén d’ bon. {{s-rif|PHT|ratourtnant ''Tchantchès, c'èst po rîre'', 2023, p.42}} # {{vc}} sawè (on metou lingaedje). #* Bén vola ! Mi shonne t i, mi, ki nos dvréns fé ene pitite foice po-z aprinde a {{~}} ene ôte langue ki l’ walon. {{s-rif|PHT|ratourtnant ''Tchantchès, c'èst po rîre'', 2023, p.6}} #* Come nos vîs peres, {{~|djåzans}} todi walon {{NPie}} # {{vc}} bate ene [[divize]] dins on metou lingaedje. #* {{lang|wa-fel|Cwand v’néve des djins o l’ mâhon, ku ç’ fouhe dès cis do viyèdje ou dès cis d’â-d’foû, ku ç’ fouhe lu mêsse du scole, lu curé, l’ docteûr ou l’ vètèrinêre, lès martchands d’ bièsses, turtos '''djâzint''' l’ walon.}} {{s|CGas}} # {{vcnd|di}} fé vey ene propôzucion a l' arinné. #* Et vos ki m’ {{~|djåze d’}} aler sol fiesse,</br>Po s’ aler plaire … al wåde di Diu. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « A l’ finiesse », p.97}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[djåzer come èn årmonak]]}} # {{r|[[djåzans d’ ôte tchoi]]}}; {{r|[[djåzans d' ôte tchoi, djåzans voleurs]]}} u: {{r|[[djåzans d' ôte tchoi, djåzans macrales]]}}: fôrmules po candjî di dvize. # {{r|[[djåzer plat]]}} # {{r|[[djåzer stroet]]}} <> {{r|[[djåzer trop long]]}} # {{r|[[djåzer come ene agaesse]]}} # {{r|[[djåzer d' traze et catoize]]}} # {{r|[[kî djåze dirî mi djåze a m’ cou]]}} # {{r|[[djåzer foû des dints]]}}. # {{r|[[djåzer po n’ rén dire]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[djåze]] * [[djåzeu]], [[djåzaedje]], [[djåzmint]], [[djåzreye]], [[djåzåjhe]] * [[ridjåzer]] * [[kidjåzer]] * [[eterdjåzeu]] * [[fordjåzer]] * [[adjåzer]], [[adjåzia]]; [[radjåzer]] * [[disdjåzer]] * [[mesdjåzer]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== [[djåzofone]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (dire des mots): [[cåzer#Walon 1|cåzer]], [[divizer]], [[pårler]], [[finde ses lepes]] * (dire bråmint des paroles): [[ramter]], [[berdeler]], [[tchafyî]]; {{Lka}} «[[Motyince:cåzer bråmint/walon]]» ==== {{H|dizotrins ots}} ==== * [[parole]] * {{Lka}} «[[Motyince:cåzer ene langue k' on n' comprind nén/walon]]» * {{Lka}} «[[Motyince:cåzer inte ses dints/walon]]» * {{Lka}} «[[Motyince:cåzer e s' astocant/walon]]» * {{Lka}} «[[Motyince:cåzer ene langue k' on n' comprind nén/walon]]» ==== {{H|RM}} ==== {{Tit}} [[Djåzans walon (gazete)|Djåzans walon]]: no d' ene gazete e walon d' après Lidje (1995-2015) ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{BA}} (Bijhe), {{WL}} ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | djâsè = C1,C99 | djåser = E34 | djâser = C99,S44 | djâzè = G217,S0 | djåzer = E1,G217,R9,R10:24779,R13,R15 | djâzer = E21,E212b,G217,O4,S0 | djâzî = G217 | djôser = O0,O3 | djôzer = E217 | jâsé = E89 | jâzé = E203 | jazez = E212 | jâzez = E212 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|dire des paroles |fr= {{t+|fr|parler}} |en= to {{t+|en|speak}}, to {{t+|en|talk}} |nl= {{t+|nl|spreken}} |de= {{t+|de|sprechen}} |es= {{t+|es|hablar}} |ar= {{t+|ar|تحدث|ral=taHaddatha|ar-fafl=تَحَدَّثَ}}; {{t+|ar|تَكَلَّمَ|ral=takallama|ar-fafl=تَكَلَّمَ}} |ary= {{t+|ary|هدر|ral=hder|ar-fafl=هْدر}} }} m7rbxs11z1s6okgs52e1mle1ca0uiz7 0 9059 408422 405904 2024-12-05T14:35:39Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408422 wikitext text/x-wiki {{MR|fåmeus}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Etim?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} ... ** {{pzc}} {{AFE|...}} * {{Ric|fa.meus}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-EUS|fam}} {{~}} {{o}} {{sp}} {{a-pdvpdr}} # k' a on grand rinon, k' est notåbe, foû di comon. #: ''C' est on '''fameus''' ome.'' #* Vis sovnoz vs bén, Linåd, m' tchir camaeråde,</br>Do {{~}} tins do grand Napoleyon ?</br>Ki nos rivnéns tot stourdis del salåde</br>Ki les Cozakes nos dnît-st a côps d' canon. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} # [[gros]], [[grand]]. #* I n’ a fwait k’ si dvwer, båshele, mins djel louke tolminme po on {{~}} pexhåd. Prinde mi pehxon po ene åblete ! {{s-rif|HSim| « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.43}} #* - K’ a t i hapé ?</br>- Ene {{~e}} rouflåde da m’ feme ki contéve ki c’ esteut mi ki rintréve sô ! {{s-rif|PHT|ratourtnant ''Tchantchès, c'èst po rîre'', 2023, p.25}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[fameuzmint]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[sifwait]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|fameux}}, {{t+|fr|remarquable}} }} 0v6smp7y78vacf6e6ak15vrmwe31oc9 0 9289 408394 387658 2024-12-05T13:09:28Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408394 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|viebe|wa}} === # [[ahessî]]. #* Djans ! On s' ahesse come on pout,</br>Po rovyî tos les histous.</br>Et l' fjheu d' peket margoule,</br>Divant d' {{~}} l' cåbartî</br>K' a s' toû ci-cial batijhe,</br>Divant di vzel fé goirdjî. {{s-rif|LLag|"Câse d'on comichonaire" (1904), p.22}} ==== {{H|ratournaedjes}} === {{ratour| |fr= {{t+|fr|fournir}} }} {{dal}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} pitit bastimint, dilé l' måjhone, la k' i gn aveut l' [[for]]. {{lang|fr|F. fournil.}} #* Po l' feme et si ptite båshele, on emantcha on lét el plaece di dvant et po Polite, on arindja èn ôte e vî cina, al copete do '''forni''', la wice k' on cujheut l' tchôdnêye da Adofe, li pourcea {{s-rif|GGhy}} #*Dj' a rveyou l' '''forni''' di m' grand-pere,</br>Ses taeyes, ses forneuzes, si houbion,</br>Dj' a-st oyou tchanter d' ene vwès claire,</br>Wice? On n' sét måy ! On ptit crition</br>{{s-rif|LLag|"Les belès-eures" (1928), p. 57}} 65tm81ree850qr13ggxaqskmzaxkpg0 0 9722 408468 407659 2024-12-06T09:16:58Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408468 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Apl|wa}} « hal » (« [[hol]] ») {{acv}} et [[crosse]]. === {{H|addjectif}} === {{-addjwa-E|halcross}} {{~}} # ki n’ tént pus. #* Li pont d’ bwès, lu k’ a tant des feyes</br>Poirté pezant,</br>Lu ki dmaneut roed come ene beye,</br>E deur corant,</br>Ni våt pus ene tchike ; il est {{~}}. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.159-160, “Li Vîx Molin”}} #* Ci côp cial c’ est fini : li toet hosse, et pår li litea d’ l’ ouxh k’ est pô-z [[etait]] et {{~}}. {{s-rif|AXhi}} #*A ! Come i dvént {{~}} li pôve pitit poncea</br>Ki rloye les êrives do rew et k' hosse e mantche,</br>La k' ses langowès coxhes et kékès viyès plantches</br>Sont divnowes viermouyeuses do mossea</br>{{s-rif|LLag|"L' inmant" (1947), p. 75}} # ki n’ tént pus bén so ses pîs (tot djåzant d’ ene djin). #* Ene Lidjwesse esteut si {{~}}<br/>Ki s’ curé l’ codåna e l’ fosse,<br/>Nosse fontinne lyi fjhît si grand bén<br/>K’ ele î pierda l’ droet d’ etermint. {{s-rif|LRedt}} #* Tot {{~}}, li vî ome si leva di s’ fåtûle et ramoenner ene plinne botaye di gote. {{s|G. Heusdain|{{s?}}}} #*Mins, come dji so todis flåwe èt '''hal’crosse''',</br>Et qu’dj’a so m’tåve dès prudjes èt dès ôl’mints,</br>Ni v’côrcîz nin, si, po scrîre sorlon m’gos’,</br>Dj’a hèré m’pène èl botèye… ås lav’mints !</br>{{s|EWik|''Fruzions d' cour'', p.171}} #* Et, cwand c' est k' e l' ivier, do tins des longuès shijhes,</br>Li scrinî, tot {{~}}, contéve ci råvion la,</br>I n' mankéve måy do dire ås djonneas k' el schoûtént :</br>«Et vola, mes efants, come li tchinne s' a rvindjî !». {{s-rif|HSim|"Li rvindje di l' åbe}} #* Li walon, c’ est ddja on {{~}} bouname, mins i frè seur rire li Laid Wåtî cwand il irè lyi dmander ene gote. {{s-rif|AXhi| « Bwègnes mèssèdjes » (1905), p.8}} # [[stroupyî]]. #* Tot djonnes, i sont dedja {{~s}},</br>Li noere fabrike a crevinté</br>Ces deus pôves k’ ovrént sol minme posse ! {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «On mariège d’èstroupîs», p.100}} # ki n’ est pus foirt pouxhant, tot djåzant d’ ene usteye. # {{linw|wa}} k’ on scrît mins k’ on n’ prononce nén, tot djåzant d’ ene lete. #* Li halcrosse E ; les {{~|halcrossès}} cossounes metowes å coron des mots. ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (sinse 1) : [[siclimboigne]] * (sinse 2) : [[xhalé]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | halkross = E177,E178,E184,E203 | halcrosse = E1,E89,E170,S117,R9,R10,R13 | alcrosse = C1 |- = C8 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour | fr = {{t+|fr|bancal}}, {{t+|fr|bancroche}}, {{t+|fr|instable}}, {{t+|fr|branlant}}, {{t+|fr|caduc}} }} {{ratour | fr = {{t+|fr|bancal}}, {{t+|fr|cagneux}}, mal foutu, {{t+|fr|boiteux}} }} {{ratour | fr = {{t+|fr|obsolète}} }} {{ratour | fr = {{t+|fr|muet}} }} === {{H|sustantif}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # li ci (cene) ki n’ tént pus bén so ses pîs. #* I gn aveut, dizo ces poirtikes, on hopea d’ malådes, des aveules, des stroupyîs, des {{~s}}, ki rawårdént ki l’ aiwe bolaxhe. {{s-rif|SDjratJML}} #*Fåt-i croere ki les brûts, et tot l' disdut del veye</br>Sont la, telmint prezints k' i vs fjhèt-st-ene kipagnêye</br>Et ki, cwand c' est d' on côp k' on n' ôt ni huze ni muze</br>On s' prind a-z-aveur sogne, come on '''halcrosse''' ki tuze?</br>{{s-rif|GFon}} # çou ki n’ est pus foirt pouxhant. #* Ci serè des cwåtletes, come vosse cwåte Bancontact, ki vont replaecî ces grosses zonzons d’ disketes 3,5 pôces la, ki tchedjront ôte tchoi ki les minåbes 1.400.000 bits di ces {{~s}} la. {{s|LM}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|çou ki n’ est pus foirt pouxhant | fr = {{t+|fr|rebut}}, {{t+|fr|pacotille}} }} gzf1mdecd1j7veual465vwvyvfptbk0 0 9815 408448 405947 2024-12-05T16:01:46Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408448 wikitext text/x-wiki {{MR|hèye}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdjmtnl}} « heel » (salut) ; adon parint avou l’ {{p|Heil|de}} ''(Heil Hitler)''; {{FEW|16|188|b}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|hɛːj|hɛːj|hel|he|ej|ɛːj}} {{Hp}} ** {{pzc}} {{AFE|hɛj}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{f}} # [[portchesse]] do djoû di dvant les [[Rwès]]. # ({{sg}}) dringuele ki des efants dmandèt tot tournant l’ viyaedje, al [[novelan]]. #* Loukîz, nén pus long k’ ouy å matén, ele a vnou cweri s’ {{~}}, et dji lyi a dné sins rprotche, et s’ m’ a-t-ele co sohaitî on bon roy. {{s-rif|HSim| « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.61}} #* Boune anêye, Monsieu ! Boune anêye, nosse dame ! Totès sôres di bouneur ! On ptit valet Po ctaeyî vos bwès ! Ene pitite båshele Po laver vos schieles ! Ene pitite {{~}}, nosse dame, s’ i vs plait. {{s-rif|A. Lovinfosse (ramexhnaedje) {{s?}}}} # viye tchanson d’ [[Noyé]] (u [[vî noyé]]). #*Si dj' esteu l' vint ki oize di si aiye,</br>Båjhî les fleurs ki trefilèt,</br>Dji vs sussinreu ene si bele {{~}},</br>Ki dji freu balter vosse coirsulet{{s-rif|MLej|"Ombåde"}} # santé, bouneur, tchance. #* Ki l’ Bon Diu vos mete ouy e boune {{~}} {{s-rif|NoWa}} # sovint eployî å pluriyal: {{Lka|heyes}}. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[heyî]], [[heyeu]], [[heyaedje]] * [[kiheyî]] ==== {{H|Of}} ==== {{AFE|hɛj}} : * [[xheye]] ({{v|xhiyî}}) * ''[[hèye]]'' ([[håye]]) (S0, p. 321) * ''[[hèye]]'' ([[schaye]]) {{AFE|ej|ɛːj}} : [[aiye]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | heylle = (Lidje\, 1516) VSE1 (a « hèye ») | hèyes = ({{plu}}) E1, G203 p. 314 | héles = ({{plu}}) E1, E34, G203 p. 314 | hés = ({{plu}}) G203 p. 315 | èye = C1, C99 | êye = C99 | éyes = ({{plu}}) LChw | heye = R10 |- = E212, R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{Lka-ra|heyes}} === {{H|mot-fråze|wa}} === # mot d' arinnaedje. #* {{~|Heye}} ! fré Mencheur, kéne handele ! {{s-rif|HSim|"Janète" (1911), (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.159}} #* Portant dj' a-st oyou dire : « Ci n' est nén on peupe pol flîme ! »</br>{{~|Heye}} ! Sitocaesses bwejhlîs ! {{~|Heye}} ! Femes ås baradas !</br>Si vos n' avoz nol gloriole vos estoz sins haeyeme</br>Et vos valoz bén li peupe ki Verhaeren tchanta !! {{s-rif|LLag|"L' inmant", (1947), ''A l’Årdène'', p. 146}} # mostere li sorprijhe. #* {{~|Heye}} ! Kéne foite aloumire</br>Vs dirîz k' l' air si find.</br>Djezus ! Ké côp d' tonire !</br>Kéne froede souweur mi prind… {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|hé}}, {{t+|fr|holà}}, {{t+|fr|ô}} }} p7tghrcru4q3midw9064s5opgro2qty 0 9887 408415 357324 2024-12-05T14:12:30Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408415 wikitext text/x-wiki {{RAwa}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|*skiuhijan|sourd=frk}} {{m-s}}, adon racuzinåve avou l' {{p|schuwen|nl}}, {{FEW|17|124|b}} & 125b. {{!Rif|[[schiwer]] », « [[schuwer]] », « [[schouwer]]|vey [[Copene:houwer#"houwer" come e neyerlandès: schuwen (*skiuhijan)|cial]]}} ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|hu.we|hi.we}} {{2pr}} {{Hp}} ** {{pzc}} {{AFE|hu.we}} * {{Ric|hou·wer}} ==== {{H|viebe|wa}} ==== {{-codjow-|troke=1|A=houw|C=how|come=alouwer}} {{~}} # {{vc}} fé po n’ nén atraper. #* Dj’ a {{~|houwé}} on måva côp. {{s-rif|E203}} #* Dj’ a {{~|houwé}} l’ côp k’ i m’ assenéve. #* {{~|Houwez}} les måvas camaerådes. {{s-rif|E34}} # {{np-vprC}} ===== {{H|parintaedje}} ===== * [[houwa]], [[houwåd]], [[houwoe]], [[houwete]] * si [[houwter]] (E34 ''su hiweter'') * [[ahouwer]] ===== {{H|mots d' aplacaedje}} ===== * [[si houwer evoye]] ===== {{H|sinonimeye}} ===== * (endaler po n’ nén esse må prins) : {{Lka-si|cori evoye}} ===== {{H|sipårdaedje}} ===== {{WL}} ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | houwé = E203 | houwer = E1, E213, R9, R10:21055 | hiwer = E34, E212b | hiwé = E203 | xhiwez = E212 | - = C8,E2,E200,R13 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|fé po n’ nén atraper |fr= {{t+|fr|esquiver}}, {{t+|fr|éviter}} |en= to {{t+|en|avoid}}, to {{t+|en|dodge}}, to {{t+|en|duck}} |nl= {{t+|nl|ontwijken}} |de= {{t+|de|ausweichen}} |es= {{t+|es|evadir}}, {{t+|es|esquivar}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{BdjMB}} « [[hû]] » {{acv}}, {{caw|er|v|wa}}; {{FEW|4|501|b}}. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|hu.we|hɔ.we|u.we|u.e|u.ɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|hu.we}} * {{Ric|hou·wer}} ==== {{H|viebe|wa}} ==== {{-codjow-|troke=1|A=houw|C=how|come=alouwer}} {{~}} # [[xhufler]], [[boerler]] so (onk, ene k’ est dvant les djins, so on scanfår, on terén d’ fotbal) po lyi mostrer k’ on voet evi çou k’ i dit, çou k’ i fwait. #* Il a stî {{~|houwé}} di tote li såle. {{s-rif|E213}} #* On {{~|howe}} on måva acteur. {{s-rif|E1}} #* Li monde etir discute et pretche li påye,</br>Li boune etinte et l' confråternité,</br>On {{~|howe}} li guere, cisse trisse et hisdeuse plåye</br>Ki seme li moirt et l' mizere tocosté. {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.47}} # [[kidjåzer]], [[vey evi]]. ===== {{H|parintaedje}} ===== * [[houwaedje]], [[houwêye]], [[houwreye]] * [[ahouwer#Walon 2|ahouwer]] ===== {{H|mots d' aplacaedje}} ===== * [[tchet-houwant]] ===== {{H|sinonimeye}} ===== * (xhufler tot estant mwais so ene sakî, tot djåzant d’ ene trope di djins) : [[xhufler]], [[hoûler]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | houwer = E1, E213, R9, R10:25601 | hower = E2 (erîlåve di « howé ») | uwer = O4 | - = C8, E212, S0, R13, FC99 (a « huer ») }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|xhufler tot estant mwais so ene sakî |fr= {{t+|fr|huer}}, {{t+|fr|persifler}}, {{t+|fr|se railler}} }} {{ratour|kidjåzer {{Lka-ra|kidjåzer}} |fr= {{t+|fr|mépriser}}, {{t+|fr|calomnier}} }} m244osp88dt74to25fasvsxnskaznxg 0 10010 408408 406343 2024-12-05T13:53:43Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408408 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|ămāre|sourd=la}} {{m-s}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɛ̃.'me|ɛː'me|ɛː'mɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|ɛ̃.'me}} * {{Ric|in.mer}} === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{vc}} {{codj|wa|come=bouter}} #[[vey voltî]]. #* Dji vs {{~|inmrè}} todi djel djeure<br/>N’ estoz vs nén on pô djannesse ? #* Dji t’ {{~|inme}}, Maridjene, dji t’ {{~|inme}} télmint, dji t’ {{~|inme}} télmint. {{s|[[w:Bruno Picard|Bruno Picard]]|{{s?}}}} # magnî voltî, boere voltî, fé [[voltî]]. #* {{~|Inmez}} l’ sope ås poreas ? #* Dji n’ {{~|inme}} nén ces coûtiveus la et ces louweus bonmartchî la. {{s|LRswg}} # {{np-vprV}} #* Ni fjhans nole poenne po-z agrandi nosse lot ;</br>Ayans l' åme hôte et puvite ki d' nos haire,</br>{{~|Inmans nos}} ! {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.47}} #* Bén, pusk' i {{~|s' inmèt}}, Idå dmeurrè dlé mi, et pus tård, nos serans grands-popas. {{s-rif|JMign|"Al bèle fontinne, comèdèye è treûs-akes", 1924, p.53}} ==== {{H|piceures di croejhete}} ==== ''inmer'' (sinse 2) est purade eployî dins ene fråze di noyaedje. Po ene fråze di djhaedje et di dmande, on-z a ptchî d’ eployî '' [[bén inmer]]''. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[inmé]], [[inmêye]], [[inmant]] * [[inmeu]], [[inmresse]], [[inmåve]] {{mse}} * [[amour]] / [[amor]], [[amoureus]], [[amrê]], [[amresse]], [[amant]] * [[amisse]]; {{Lka-pa|amisse}} ==== {{H|mots d' aplacaedje}} ==== * [[bén inmer]], [[binamé]] * [[inmer ostant]] * [[inmer mî]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | aimè = C8 | aimé = E177,E178 | aîmer = E34 | aimer = C9 | ainmé = E203 | êmer = E21,E34 | inmé = E203 | inmer = O4, R9,R10,R13 | in.mer = E165 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|vey voltî {{Lka-ra|vey voltî}} |fr= {{t+|fr|aimer}} |en= to {{t+|en|love}} |af= {{t+|af|lief}} |ar= {{t+|ar|أَحَبَّ}} (ʾaḥabba), {{t+|ar|حَبَّ|tr=ḥabba}} (ḥabba) :Arabe edjipsyin {{t+|arz|حب}} (ḥabb) |hy= {{t+|hy|սիրել}} (sirel) |ast= {{t+|ast|querer}} |az= {{t+|az|sevmək}} |eu= {{t+|eu|maite izan}} |be= {{t+|be|любі́ць}} (ljubícʹ), {{t+|be|каха́ць}} (kaxácʹ) |bn= {{t+|bn|ভালবাসা}} (bhalbasa) |br= {{t+|br|karout}} |bg= {{t+|bg|оби́чам}} (obíčam) |my= {{t+|my|အချစ်}} (a.hkyac), {{t+|my|ချစ်ခင်}} (hkyachkang) |ca= {{t+|ca|estimar}}, {{t+|ca|voler}} |zh= {{t+|cmn|爱}} (ài), {{t+|cmn|热爱}} (rè’ài), {{t+|cmn|爱好}} (àihào), {{t+|cmn|爱戴}} (àidài) |yue= {{t+|yue|愛}} (oi3), {{t+|yue|愛情}} (oi3 cing4) |co= {{t+|co|amà}} |crh= {{t+|crh|sevmek}} |cs= {{t+|cs|milovat}}, {{t+|cs|mít rád}} }} {{ratour|magnî, boere, fé voltî |fr= {{t+|fr|aimer}} |en= to {{t+|en|like}} }} h0unv4d9ois7lsz99xxk2k9l8jexl8h 0 10486 408395 392318 2024-12-05T13:10:13Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408395 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Bdj|margoul-}} (sourdant?) {{caw|er|v|wa}}. ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|maʀ.gu.'le|maʀ.gu.'lɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|maʀ.gu.'le}} * {{Ric|mar·gou·ler}} ==={{H|viebe|wa}}=== {{-codjow-|troke=1|A=margoul|come=bouter}} {{~}} # {{vc}} {{vind|wa}} ene martchandeye. #*Il {{~|ont margoulé}} leu boure {{s-rif~|E1}} #* Djans ! On s' ahesse come on pout,</br>Po rovyî tos les histous.</br>Et l' fjheu d' peket {{~|margoule}},</br>Divant d' fourni l' cåbartî</br>K' a s' toû ci-cial batijhe,</br>Divant di vzel fé goirdjî. {{s-rif|LLag|"Câse d'on comichonaire" (1904), p.22}} # {{vsc}} èn nén shuve li droet do djeu dins totes sôres di dominnes. #*Dji n' sai çou k' i {{~|margoulèt}} la leu troes {{s-rif~|E203}} # {{vsc}} bouter a des ptits ovraedjes di rén. #*Ki {{~|margoulez}} vs la? {{s-rif~|E1}} #*Nolu n' a veyou ki Cadoudal {{~|margouléve}} e gros ôrlodje…{{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|44}}}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[margoule]] * [[margoulaedje]] * [[margouleu]] * [[margoulreye]] * [[margoulet]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (mete des målès sacwès dins ene martchandeye): [[tructer]], [[frawtiner]] * (bouter a des ptits ovraedjes di rén): [[burziker]], [[tchicter]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|tructer ene martchandeye |fr= {{t+|fr|falsifier}}, {{t+|fr|frelater}} }} {{ratour|èn nén shuve li droet do djeu |fr= {{t+|fr|tricher}}, {{t+|fr|margouiller}}, {{t+|fr|comploter}} }} {{ratour|bouter a des ptits ovraedjes |fr= {{t+|fr|tripoter}}, {{t+|fr|chipoter}}, {{t+|fr|bricoler}} }} gjy6rfc6cjseehgwnirbd9paxsc76m7 0 11414 408442 404557 2024-12-05T15:52:04Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408442 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|passare|sourd=la|trevåtchî}} {{çdom}} fwait avou l' {{bdj|pas}} {{sonS}}, {{caw|er|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pa.se|pa.sɛ|pa.siː}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|pa.se}} * {{Ric|pas·ser}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=pas|come=passer}} {{~}} # {{vc}} prinde et [[dner]]. #* {{~|Passe}} mu l' sé. # {{vc}} [[viker]]. #* Cwand on voet les pas k' elle a dvou {{~}} {{s-rif|LSom}} # {{vc}} {{cron|wa}} fé ene sacwè di s' tins. #* Ele {{~|passe}} si tins tot lyi texhant,</br>Avou l' nivaye, ene tchôde marone. {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.153, « L’èfant èt l’ leûne »}} # {{vc}} fé vni houte d' ene passete; pol sope : moure les verdeures dins l' sope k' est ddja cûte. # {{vc}} trover meyeu ki, bate. #* On n' pasrè djamåy li feu d' bwès, don. # {{vc}} aler di l' ôte costé. #* Li dam’hèle di Mondjårdin, '''passa''' l’êwe po l’hadrène di d’vant l’covint {{s|JMign|"Li Payîs des Sotês", 1926, p. 18}} {{dal}} # {{vc}} {{vc}} [[divni]]. #* Dj' esteu portant ddja divnou coporå,</br>Et dj' esperéve bén vite {{~}} sordjant.</br>Dj' åreu polou minme divni djenerå ; {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} # esse dirî (ene oto), et aler padvant, tot rôlant. #* I m' passa sol dizeu del cresse. #: {{lang|fr|F. dépasser, doubler.}} <B>II.</B> [v.s.c.] # vini pu ndaler. #* I passe tos les dimegnes. #: {{r|passer sol tåve, sol biyård}} : esse operé. #: {{r|passer å [[cilinde|cilinde°]].}} : # [[mori]]. #: {{r|i n' sait passer}} : dijhêye po onk k' est al moirt et ça deure lontins. #: {{r|fé passer (èn efant)}} : li fé ndaler, pask' el mere ni vout nén ratinde famile. #* Ele ratindeut èn efant et ele l' a fwait passer. #: {{lang|fr|F. se faire avorter.}} # divni trop maweur (frut), divni trop vî (kimere). #* Si Mamjhele Djulia vout trover on marieu, sereut tins k' ele si decide, ca ele kimince a passer {{s-rif|FBar}} #: On dit eto: [[bleti]]; #: rl a: [[avancî]]. # esse tårdowe po veler, tot djåzant d' ene vatche. #* Ele passéve bén d' 10 djoûs. # èn si nén rtourner so. #* On dit sovint k' ces djins la d' Brussele, i les fåt prinde avou des picetes; et passer so totes leu maneyes {{s-rif|LSom}} # (cwårdjeu) èn nén aler. #* Twè, ti passes, vos, vos passez, mins mi dj' î va. #: rl a: [[trepasser]]. # s' endaler (tot djåzant d' ene doleur, d' on mehin). #*Dji l' a-st atelé do mî k' dj' a polou … si vos dmanoz coe, vosse må divreut {{~}}{{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|29}}}} # ({{vprmur}}) {{Lka}} [[si passer]] ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[çoula s’ pasrè, li schite a bén passé å vea]]}} : dijhêye po-z aswådji ene sakî ki s' plind po ene tchitchêye # {{r|passer come on côp d’ aloumire}}. #*Tes omes k' {{~|ont passé cial come on côp d' aloumire}}</br>Ha ! Ha !</br>Çou k' i nos ont fwait rire avou leu gloriya !{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Ås walons'', (1947), p. 120}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[passe]], [[passet]], [[passete]], [[pasrete]] * [[passant]], [[passé]], [[passêye]] * [[passaedje]], [[passåde]], [[passeu]] ([[passeu d' aiwe]]), [[pasmint]] ([[pasmint d' tins]]) * [[passåjhe]], [[pasrele]] * [[apasser]], [[apassoe]] * [[forpasser]] * [[trepasser]], [[trepassé]] * [[ripasser]], [[ripassaedje]], [[ripasse]] * [[rapasser]] * [[dispasser]], [[dispassaedje]], [[dispasmint]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[passe-avant]], [[passe-méde]], [[passe-rôze]], [[passe-tins]], [[passe-vite]] * [[passer houte]], [[passer foû]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (diner) : [[abouter]], [[abouler]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto|croejh=Vi | passè = C8 | passer = O4, R10:5856,R13 | passez = E212 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|trover meyeu ki |fr= {{t+|fr|dépasser}} |}} == {{L|fr}} == === {{H|Vi|fr}} === {{~}} # {{=wa|fr|mpr}} 6swavzjljjzc2ajlyvq64tmunqhvu7g 0 11416 408390 408054 2024-12-05T13:02:55Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408390 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|passe}} {{caw|ete|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|pa.sɛt}} {{1pr}} * {{Ric|pas·sete}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}}{{f}} # usteye di manaedje, po passer l' laecea (et ritni l' crinme), li cafè (et ritni les sminces), on [[té#Walon 2|té]], evnd.. # {{im}} onk (ene) ki dvreut ratni (des bales å fotbale, des clandestins), et ki leye passer totafwait. # {{éndj|wa}} programe ki n' leye nén passer tot çou k' arive (dins ene emilreye, èn evoyeu d' waibe-pådjes). # {{meub|wa}} [[passet]], pitit bas xhame. #* Tot est da sinne : tcheyires, {{~s}} ; {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.145, « Lès prumîs pas »}} #* Et tot montant so ene viye {{~}},</br>A costé d' ses troes beas rdjetons,</br>Ele plake avou ene gote di raetchon,</br>Li nûle do ptit valet dzeu s' poite. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Li novel an", p.19}} #* A gåtche, on vîlwè avou des usteyes di coibjhî. Tene d' aiwe, pî-d'-fier, trintchès, cur, solés, {{~}}, etc. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} #* Dji m' sovén k' on côp, nos djouwéns on pô a li scole : dji m' aveu ashî so ene {{~}} avou mi ardwesse divant mi so ene tcheyire, et dji scrijheu {{s-rif|LRem}} # {{tcher|wa}} plantche ki l' tchårlî e-st ashiou dssus. #* I rgripe so s’ {{~}} al volêye,</br>Et nosse djonne gayår, tot djurant,</br>A s’ pôve tchivå dina ene volêye. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li brute dè jou des royes», p.115}} #* Tot fjhant ene dierinne foice, Zita si rtrouve tolminme sol {{~}}. {{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|25}}}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (usteye di manaedje) : [[frezete]], [[pasrete]], [[meytrô]], [[sigotoe]], [[coloe]] * (pitit xhame) : [[passet]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | passete = R10,R13 | passète = C8, O4 | passette = E212 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|usteye di manaedje po passer on likide |fr= {{t+|fr|passoire}}, {{t+|fr|filtre}} }} {{ratour|programe éndjolike |fr= {{t+|fr|filtre}}, {{t+|fr|logiciel de filtration}} }} {{ratour|pitit xhame {{Lka-ra|passet}} |fr= {{t+|fr|escabeau}} }} ==={{H|VE}}=== {{wp|passete}} gq5cppka14upjvieapnhlyxm2dylyhy 0 11473 408397 402867 2024-12-05T13:13:18Z Scribus electronicus 3672 408397 wikitext text/x-wiki {{MR|pèkèt}} == {{L|wa}} == {{dal}} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{o}} # pitite violêye petche (poes) k' on sieve el coujhene (dins l' surcroûte, metans), et po fé del gote. # bouxhon ki poite cisse petche la. #: {{r|franc peket}} franc pectî. # gote fwaite avou ç' petche la. #* I gn aveut ni bire ni peket ni diåle di rén. #* Cwand padzo mwin, l’ cåbartî</br>Tot fjhant camaeråde,</br>Astitche ene gote di haitî,</br>Nel fjhans nén rawåde,</br>Dire ki l’ {{~}} n’ fwait do bén</br>K’ å fén matchot k’ endè vind,</br>C’ e-st ene couyonåde, {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « C’è-st-ine couyonåde», 1922, p.129}} #* I woeyént dins l' måjhone d' a costé divant ene botaye di peket: li moirt ni pleut todi må d' cori evoye, don (M. Georges). # ôte sôre di blanke gote, copurade les nén soucrêyes. #* Ene boune gote di peket fwait raviker. #* Mins pol kintosse, est çki l' peket n' est nén meyeu ki l' vén&nbsp;? (C. Massaux). #* Vloz do peket u do soucré&nbsp;? #* Et totes les djins fjhèt des cakets</br>Tot veyant ces copes dispwaireyes</br>Avå l’ rowe fé leus boufonreyes</br>Et k’ vont-st a l’ eglijhe plins d’ {{~}}. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.50, “Li Pèqu’teu”}} #: rl a: [[blanke gote]]. #: {{lang|fr|F. alcool (sec).}} #: {{r|s' el&nbsp;peket edjalreut, el suçreut a bokets}} c' est ene sôlêye. # petche di [[havurna]]. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[pectî]] * [[pecter]], [[pecteu]] * [[peclêye]], [[pekêye]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[fijheu d’ peket]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | pèkè = O4 | peket = R10,R11,R13 | pèkèt = C8, E1, S0 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== * {{lang|fr|F. baie de genévrier.}} * {{lang|fr|F. genièvre.}} * {{lang|fr|F. sorbe.}} 9f58kbunhcf4v32gazg1m5iwj484yz1 0 11670 408404 351434 2024-12-05T13:41:34Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408404 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{BdjV|A|plaijh|plaire}}, {{caw|ant|a+pp|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|plɛː.'ʒã|ple.'ʒã|plɛː.'hã|plɛ.'hã|plɛː.'hɔ̃|plɛː.'ʒɔ̃}} {{BS|jh}} {{BS|ai}} *** {{frcjh}} {{AFE|plɛː.'zã}} ** {{pzc}} {{AFE|plɛː.'ʒã}} * {{Ric|plai·jhant}} === {{H|pårticipe prezintrece|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # {{PP|plaire}}. #* Tot {{~}} a onk et a l’ ôte, on finixh pa-z aveur toplin des soçons. ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|plaisant}} }} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # ki dene do plaijhi, tot djåzant d' ene sacwè, d' ene sitouwåcion. #* Vola ene {{~e}} galguizoude. {{s-rif|E203}} #* C' est {{~}} a vey. {{s-rif|C8}} #* S' on dit ene paskeye ou ene fåve on pô zûnante,</br>Ni vs såvez nén po fé l' "dji-vou-dji-n'-pou" ;</br>C' est sovint zeles ki sont les pus {{~es}},</br>Adon tchaeskene n' è wåde nén pus k' i n' vout. {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.23}} #* Ki c' est {{~}} di rwaitî les werenes a si åjhe, sins pont d' otos po vos vni coirner. #* Djôzef est houte di binåjhe do s' ritrover dins ene contrêye si {{~e}}. {{s-rif|JHou}} # k' on-z a bon d' cåzer, di viker avou leye, tot djåzant d' ene djin. #* Il est bén {{~}}. {{s-rif|C8}} #* Il a ene figure {{~e}}. {{s-rif|S0}} #* Nos årans ene {{~e}} pitite feye ki rshonnrè s' popa Djandjo. {{s-rif|FLor}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|(mot d') plaijhant lomaedje|cat=es}} : lomaedje d' ene sacwè pa les efants u po les efants. # {{r|plaijhant ketch}} u : {{r|plaijhant compere}} : onk ki fwait rire. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[displaijhant]], [[må-plaijhant]], [[complaijhant]] * {{Lka-pa|plaire}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (k' on-z a bon d' esse avou leye) : [[avnant]], [[ahåyant]], [[amiståve]]. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | plaijhant, plaijhante = R10 | plaihan, plaihantt = E203 | plaîhant, plaîhante = E34 | plaizan, plaizantt = E203 | plaîjant, plaîjante = C99 | plêjant, plêjante = S0 | pléjant, pléjant = O4 | plêhant, plêhante = E165 | plèhant, plèhante = ALam <!-- sins femrin dné --> | plaijant = C8 | plêhant = E1 | plaijhant = R13 |- = C13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|ki dene do plaijhi, po ene sacwè |fr= {{t+|fr|plaisant}}, {{t+|fr|agréable}}, {{t+|fr|sympathique}} |en= {{t+|en|pleasant}}, {{t+|en|agreeable}} |nl= {{t+|nl|aangenaam}} |ary= {{t+|ary|زوين|ral=zwin}} }} {{ratour|k' on-z a bon d' esse avou leye, po ene djin |fr= {{t+|fr|plaisant}}, {{t+|fr|aimable}}, {{t+|fr|affable}}, {{t+|fr|charmant}}, {{t+|fr|sympathique}}, {{t+|fr|enjoué}} |en= {{t+|en|pleasant}}, {{t+|en|nice}} |nl= {{t+|nl|aardig}} |ary= {{t+|ary|صريف|ral=8rif}} |es= {{t+|es|agradable}} |it= {{t+|it|piacevole}} |scn= {{t+|scn|piacèvuli}} }} 67ohwl9fmdfmrheon5poj0i036cd4zk 0 11817 408451 407895 2024-12-05T16:05:31Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408451 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|pingere|sourd=la}} ([[mete e coleur]], [[tinde#Etimolodjeye 2|tinde]], [[gårni]], [[riprezinter]], [[discrire]]) ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pɔ̃t|põt|pɛ̃t}} ** {{pzc}} {{AFE|pɔ̃t}} * {{Ric}} ==== {{H|viebe|wa}} ==== {{-codjow-|troke=5|A=pond|B=pond|come=ratinde}} {{~}} {{vc}} # {{bast|wa}} mete del coleur so on meur, èn ouxh, evnd. #*I vos fåt {{~}} vosse meur {{s-rif~|E34}} #*Il {{~|ont pondou}} leu måjhon djaene {{s-rif~|E203}} # dessiner des beas [[tåvlea]]s so des [[toele]]s. #* Les pôves ni fjhèt nén {{~}} leus traits. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "So on vîx portait", p.16}} #* Avou l’ après-nonne, li solo plin d’ feu {{~|pondeut}} les hourêyes d’ ene coleur di tûle {{s-rif|LLag}} #* Li solo {{~|pondeut}} so ses boirds<BR>Avou do safran, del canele<BR>Des ourlets di djaenès dinteles {{s-rif|GMeu}} # {{vc}} saetchî l' portrait avou èn aparey di foto. #*I s' ont leyî {{~}} tote li famile eshonne {{s-rif|E200}} # {{vc}} plaker a (ene pårteye do coir, tot djåzant d' on mousmint) ey adon endè fé come ene pondeure. #*Vosse mousseure vis {{~|pond}} l' coir {{s-rif|E34}} #*Vosse marone djine vis {{~|pond}} so les fesses {{s-rif~|E34}} # {{vc}} dire kimint k' est ene sakî. #* Pa, vos l' kinoxhoz, c' est l' sot Djîle,</br>On n' '''a''' måy '''pondou''' nou si laid. {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Bin v’la st-on râre èdon surmint"}} # {{im|wa}}, {{be-le|wa}} [[dire foû]]. #* Dji tchante pol fidele camaeråde</br>Di ki dji n' voerè måy les traits,</br>Et ki m' fwait trop grand dins l' airåde,</br>Di ses sondjes, et s' mostere etait</br>La k' dj' a metou dvins mes scrijhaedjes</br>Les mots ki {{~|pondèt}} mes tourmints. {{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"Por zèls !", tome 44, p. 409}} # {{np-vprC}} ===== {{H|parintaedje}} ===== * [[pondaedje]], [[pondeu]] ([[pondeuse]], [[pondresse]]), {{loyén|pondeure|anke=Walon 1}} * [[riponde]] ===== {{H|sinonimeye}} ===== * (bastimint): [[mete e coleur]] * (tirer s' portrait): [[fotografyî]] ===== {{H|mots vijhéns}} ===== * (må ponde) : [[tchabårer]], [[dåborer]], [[pinturlurer]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | pinde = C8, FO4 | pôde = E34 {{^|1 & 3}}, E165 | ponde = E1,E89,E170,E200, R10:934,R13 | pontt = E203 | - = C109, S0 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|mete e coleur |fr= {{t+|fr|peindre}} |en= to {{t+|en|paint}} |nl= {{t+|nl|schilderen}}, {{t+|nl|verven}} |de= {{t+|de|streichen}}, {{t+|de|färben}}, {{t+|de|malen}}, {{t+|de|bemalen}}, {{t+|de|anmalen}} |es= {{t+|es|pintar}} |ary= {{t+|ary|صبّغ|ral=çebbegh}} |it= {{t+|it|dipingere}} |scn= {{t+|scn|pintari}}, {{t+|scn|pittari}} }} {{ratour|dessiner des beas tåvleas so des toeles |fr= {{t+|fr|peindre}} |en= to {{t+|en|paint}} |nl= {{t+|nl|schilderen}} |de= {{t+|de|malen}} |es= {{t+|es|pintar}} |ary= {{t+|ary|رسّم|ral=ressem}} }} {{ratour|dire kimint k' est ene sakî, ene sacwè |fr= {{t+|fr|décrire}}, {{t+|fr|dépeindre}} }} ==== {{H|codjowa|wa}} ==== {{~}} # {{SP13s|ponde}} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{Bdjla|pungere}} ([[piker]]), ki l’ pårticipe erirece « [[punctum]] » a dné « [[pont]] ». ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pɔ̃t|põt}} ** {{pzc}} {{AFE|pɔ̃t}} * {{Ric}} ==== {{H|viebe|wa}} ==== {{-codjow-|troke=5|A=pond|B=pond|come=ratinde}} {{~}} # {{vsc}} [[aparexhe]]. #* Come dji rivneu, e-n ene finiesse,</br>Dji veya {{~}} li crolêye tiesse,</br>D’ ene djonne feme frisse come on gurzea. {{s-rif|MLej|"L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230}} #* Cwand vola ki voet {{~}}? Èn ome, ene feme, ene biesse,</br>Tot å coron d’ ene dréve? Ki s’ trovéve la pus lon !{{s-rif|LLag| « Li p’tit hièrdî », Tchant III, Saint Roch}} # {{vsc}} {{str|wa}} aparexhe tot lujhant. #* Mins dji ra portant l' djoye,</br>Ca les oujheas tchantèt ;</br>L' oraedje si saetche evoye,</br>Dji voe {{~}} èn airdiè. {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} # {{vsc}} {{str|wa}} aparexhe å matén, tot djåzant do solea. #* Li djoû kimince a {{~}} {{s-rif|E200}} #* Rapide et ledjire come l' oronde<BR>Ki fonce d' on trait e l' åtche do pont,<BR>Dj' a veyou passer ene aironde,<BR>Frisse et bele come li djoû ki {{~|pond}} {{s-rif|HBra}} # {{vsc}} {{houy|wa}} [[piker]] dins l’ rotche. #* I n’ fwait nén a {{~}} avou l’ havrece e clavea, l’ usteye ridoxhe dissu {{s-rif|E1}} # {{vc}} trivierser l' pea, e-n on mier pont. #* Dj’ a ene ataetche ki m’ {{~|pond}} {{s-rif|E1}} # {{np-vprC|anke=Walon 2}} ===== {{H|parintaedje}} ===== * [[pondant]], {{loyén|pondeure|anke=Walon 2}} * [[aponde]] ===== {{H|sinonimeye}} ===== * (aparexhe come on pont et aprepyî): [[s' apoenter]] * (trivierser l' pea): [[piker]] * (plaker å coir): [[splinker]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | pôde = E34 | ponde = E1,E170,E200, R10:31425 | pontt = E203 | - = E165, R13 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|aparexhe å matén, tot djåzant do solea |fr= {{t+|fr|poindre}} }} {{ratour|piker {{Lka-ra|piker}} |fr= {{t+|fr|piquer}} }} ==== {{H|codjowa|wa}} ==== {{~}} # {{SP13s|ponde}} === {{H|Of}} === * [[ponte]] * li codjowa « dji [[pond]] » est omofone do viebe [[ponre]] (dji fwai èn oû). pr0a6xszxvvh9q0pq0r1607ngyvj3k1 0 11846 408467 404699 2024-12-06T09:15:57Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408467 wikitext text/x-wiki {{MR|pôsse}} == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Etim?}} ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|pos}} {{1pr}} * {{Ric}} ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{o}} {{dal}} '''1.''' institucion ki poite les letes et colis. ''Il ont privatijhî li posse almande.'' Loukîz a: [[malposse]]. {{lang|fr|F. poste.}} '''2.''' bastimint di ciste institucion la. ''Dj' a stî al posse a Djedene.'' {{lang|fr|F. bureau de poste.}} '''3.''' boesse wice k' on-z ôt l' radio. ''Dj' a-st oyou dire å posse k' il alént rawè des subzides di l' Urope.'' {{lang|fr|F. poste de radio.}} {{r|gaztî å posse}} [[gaztî]] ki djåze al radio Lès djins shûvîne lès fouyetons do posse "La famile Duraton", "ça va bouillir" è èto l' "Radio Circus" avou Zappy-Max. '''4.''' plaece wice ki les tchesseus ratindèt l' djibî, dins les tchesses ås singlés, ciers evnd. ''Les gårs minèt tchaeke tchesseu a s' posse.'' {{lang|fr|F. poste de tir.}} '''5.''' [[plaece]], ovraedje. ''Il ont drovou des posses, payis pa l' onem, po les djonnes ki rexhèt djusse di scole.'' Loukîz a : [[foû-posse]]. {{lang|fr|F. poste de travail.}} #* Vî batea, fåt k’ ti wådes li {{~}},</br>Djusk’ å djoû k’ on t’ voeye fé l’ plonket. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.112, “Li Vîx Batai”}} #* Mins les {{~s}} sont råles et si dji cwite li minne, ni va dj’ nén rtoumer d’ on boigne so èn aveule. {{s-rif|JAnd|"Dizos leû fèrome", 1919, ''après'' p.76}} #* {{lang|wa-fel|Mins i n’aveût nin ine banse di candidats po r’prinde li '''posse'''.}} {{s|JTho}} # {{str|wa}} plaece d' ovraedje divins ene oujhene. #* Tot djonnes, i sont dedja halcrosses,</br>Li noere fabrike a crevinté</br>Ces deus pôves k’ ovrént sol minme {{~}} ! {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «On mariège d’èstroupîs», p.100}} '''6.''' sistinme d' usteyes ki tnèt eshonne. ''on posse a sôder.'' Parintêye : * [[poster]] * [[posti]] Pwaires minimom : * [[pôsse]] (tchocaedje do sonk) * [[påsse]] (po fé do pwin) g9fy78qms81282pl91bc8snuc4sg5sr 0 13328 408449 406960 2024-12-05T16:02:32Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408449 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{djermon|wa}} '''saetchî evoye''' '''I.''' [v. a spitron a coplemint] '''1.''' saetchî (ene sacwè ki djinne ene sadju), eyet l' mete a ene plaece pus lon. ''Saetchîz mu on pô tos vos djonnes evoye !'' rl a roister, mete evoye. {{lang|fr|F. débarrasser.}} {{lang|en|Ingl. to remove.}} '''2.''' fé disparexhe (on scrijhaedje dins on cayî, ene clawe dins on contrat, dins ene lwè). ''Dins leu modêye, les islamisses ont saetchî evoye tos les hagnons so l' eritaedje des femes.'' rl a: rissaetchî evoye. {{lang|en|Ingl. to take away.}} {{lang|fr|F. retirer, supprimer, annuler, abroger.}} '''II.''' si saetchî evoye [v. a spitron a prono] endaler. ''Les nûlêyes si saetchèt tolminme evoye'' ([[J. Haust]]). ''Saetchîz vos evoye, divant ki dji n' vos broye !'' rl a: si haetchî evoye, si saiwer evoye. {{lang|fr|F. se retirer, s'éloigner, s'esquiver, se dérober, se tirer, se barrer.}} {{lang|en|Ingl. to move away.}} #* Mins dji ra portant l' djoye,</br>Ca les oujheas tchantèt ;</br>L' oraedje {{~|si saetche evoye}},</br>Dji voe ponde èn airdiè. {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} #* I {{~|s' saetcha evoye}} come li pus grand etrindjir do monde. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.47}} #* {{lang|wa-fel|Asteûre, si 'ne sakî m' louke è cwèsse,</br>Dju '''m' sètche èvôye''' à çoula près...}} {{s|CGas}} k3r9ckirvs0k2yxrcnygtbvths2d3lx 0 14033 408387 407170 2024-12-05T12:59:01Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408387 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|ziere|sourd=gem}} ([[prôpe]], [[nete]], did la li contråve «[[måssî]]»); parint, dabôrd, avou l' {{p|sauber|de}} et l' {{p|zuiver|nl}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|siːʀ}} {{1pr}} * {{Ric}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-tpdv-4p|sir}} {{~}} {{o}} {{a-tpdv}} # {{9d-rat}} "ki + {{np2}} + sustantif" #* Si lon k' on louke, ci n' est k' {{~ès}} [[påte]]s {{s-rif|HSim}} #* Ci n' est k' ene {{~e}} nivaye {{s-rif|E1}} #* Ene rôbe ki n' est k' {{~ès}} pieles et {{~ès}} dinteles {{s-rif|E1}} #* I n' dit k' {{~ès}} mintes {{s-rif|E1}} #* Et tot avå nosse rowe, ci n’ est k’ {{~ès}} tcheretes ;</br>On n’ voereut nén moussî dizo l’ rôle mi haguete.</br>Mon Diu, wice sereut i dåré, mi ptit hatcha ? {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Ses prumîs pas», p.114}} #* Dji m’ rileva tot-z apougnant m’ pôve tiesse,</br>Ki n’ esteut k’ {{~s}} plåyes et bourseas. {{s-rif|LLag| « So m’ tére » (1913-1920), p.87}} #* Ci n’ est nén k’ {{~s}} pieles, frissès brosdeures</br>Ki vs rindèt doûçmint l’ cour etait. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Avri (D’après Charles d’Orléans) », 1925, p.101}} #* Li bårbea, tot s' coir n' est k' on {{~}} nier {{s-rif|FNyn}} #* Ci n' est k' {{~ès}} djins. #*Frågnêye et Cwîte, divins l' tins, n' estént k' {{~s}} cotiaedjes {{s-rif|E1}} # {{nm-rap}} [[peur]], sins [[måcule]]. #* Li {{~e}} Aviedje {{s|GSfa}} #* C' est on {{~}} cour {{s|GSfa}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|ci n' est k' on sir nier}} c' est on paket d' [[nier]]s (djin, biesse ki bodje toltins). Fr. #* une boule de nerfs # {{r|ci n' est k' sirès djins }} ci n' est k' ene djin (gn a toplin des djins). Fr. ''c'est noir de monde''. ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (avou "n' esse ki") : [[peur]] * (avou "esse") : [[vraiy]], [[peur]], [[fel]], [[teribe]] * (tot seu) : [[peur]] ==== {{H|Of}} ==== * [[sire]] (atôtchant no po on rwè) ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | sir = R10 | sîr = E1,E34 | cîr = E34; |- = E203, E212, E213, R13 }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|peur, sins måcule |fr= {{t+|fr|pur}}, {{t+|fr|inaltéré}} }} == {{L|en}} == === {{H|Su|en}} === {{~}} {{o}} # [[monsieu]]. 19bmmgtexpum68tpdpl2ufaz0d68e9s 0 14477 408378 390271 2024-12-05T12:19:29Z Scribus electronicus 3672 Amidraedjes 408378 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-S|tronnêye}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|stronner}}, {{caw-êye-ps}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|stʀɔ̃.nɛːj|stʀɔ̃.nej|stʀɔ̃.lɛːj|stʀoː.lɛj|stʀã.nɛːj|stʀã.ne}} ** {{pzc}} {{AFE|stʀɔ̃.nɛːj}} * {{Ric|stron·nêye}} === {{H|pårticipe erirece|wa}} === {{-perwa-é|stronn}} {{~}} {{f}} # {{Fpe}} «[[stronner]]». #* Nonna, ele n' a nén stî {{~}}. === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # accion di prinde ene sakî u ene biesse al goidje, pol sitronner. # {{im}} volêye di côps. #* Cloyoz vosse betch ou dji vs dene ene '''sitronnêye''' ! {{s-rif|E1}} #* Tot å bea mitant del pavêye,</br>Deus randaxhes ki fjhént l’ forsôlé,</br>S’ apougnèt d’ on côp pal colé,</br>Istwere di s’ diner ene {{~|sitronnêye}}. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Les randahes», p.118}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (volêye di côps): [[dispoûslêye]], [[dobleure]]; {{Lka}} «[[Motyince:volêye di côps/walon]]». ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | stronnêye / sitronnêye u estronnêye = R10 | stronnéye / èstronnéye = O4 | stronnêye / sitronnêye = E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|fijhaedje di stronner |fr= {{t+|fr|étranglement}} }} {{ratour|volêye di côps |fr= {{t+|fr|correction}}, {{t+|fr|raclée}} }} af2unet0xcjcqztnh1kbj7d59c5osb6 0 14735 408453 400943 2024-12-05T16:07:30Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408453 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == <gallery> Picard Bruno 2011.jpg|[[:w:Bruno Picard|Bruno Picard]] ki tchante tot djowant del guitåre. </gallery> === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdjla|cantare}} {{m-s}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} *** {{AFE|ʧã.te|ʧã.tɛ|ʧã.tiː|ʧɔ̃.te}} {{c1pr}} *** {{pcdjh}} {{AFE|kã.te}} ** {{pzc}} {{AFE|ʧã.te}} * {{Ric|tchan·ter}} === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{codj|wa|come=bouter}} # {{vsc}} {{muzi|wa}} fé del muzike avou des mots ki vnèt do gozî, tot cåzant d’ ene djin (ça fwait aler les [[coides vuzreces]]). #*Djans, hay ! Scheû t' lai-m'-e-påye, radjustêye li gorea,</br>Et po les noveas vnous k' årént l' åme ecoidlêye,</br>{{~|Tchante}} ! {{~|Tchante}} ! Pol discoidler. {{~|Tchante}} ! {{~|Tchante}} disk' å waxhea !{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Li tchanson del Mouze'', (1947), p. 111}} #* Dj’ a li schite po {{~}}, sortot padvant les djonnès feyes. {{s-rif|FLor}} #* Djan araedjive di {{~}} e walon. {{s|JThi}} # {{vsc}} fé del muzike ki vnèt do gozî, tot cåzant d’ èn oujhea (ça fwait aler li [[sirink]]). #* Ene aloye monta bén hôt e cir et s’ meta a {{~}}. #* Mins dji ra portant l' djoye,</br>Ca les oujheas {{~|tchantèt}} ;</br>L' oraedje si saetche evoye,</br>Dji voe ponde èn airdiè. {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} # {{vsc}} {{med|wa}} aveur les peumons resserés, ki ça s’ ôt d’ å lon. #* Cwand il a ses crijhes d’ asse, on l’ ôt {{~}} a dijh metes. {{s-rif|S117}} # {{vc}} dire muzicålmint (on metou [[boket]]). #* Ladsu l’ coirbå, si fir ki s’ tiesse è divneut sote, Por lu lyi {{~}} ene tchanson (å rnåd), Vout drovi s’ betch… et leye tchaire ès bôrlote ! {{s-rif|LBer|ratournant [[w:Jean de Lafontaine|Jean de Lafontaine]]}} #* Dji vén d’ awè les mascarådes k’ ont vnou {{~}} «Sint Panson». {{s-rif|S117}} # {{vc}} [[préjhî]] tot tchantant. #* Portant dj' a-st oyou dire : « Ci n' est nén on peupe pol flîme ! »</br>Heye ! Sitokesses bwejhlîs ! Heye ! Femes ås baradas !</br>Si vos n' avoz nol gloriole vos estoz sins haeyeme</br>Et vos valoz bén li peupe ki Verhaeren {{~|tchanta}} !! {{s-rif|LLag|"L' inmant", (1947), ''A l’Årdène'', p. 146}} # {{vsc}} dire des couyonådes. #* Ki m' {{~|tchante}} t i la?{{s-rif|PHT|ratournant ''Maigret èt l’danseûse d’å Gai-Moulin'', 1994, {{p.|33}}}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|tchanter messe}}, {{r|tchanter l’ siervice}} : ? # {{r|tchanter djusse}} : tchanter avou les bonès notes, avou les bonès paroles eyet ki dene do plaijhî a-z ôre. # {{r|tchanter fås}} : èn nén {{r|tchanter djusse}}. # {{r|[[tchanter sins l’ muzeure]]}} # {{r|[[tchanter come on pierdou]]}} # {{r|[[tchanter a plin gozî]], [[tchanter a plin goyî]]}} # {{r|[[i n’ vinèt nén po tchanter l’ magnificåte]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[tchant]], [[tchantant]] * [[tchantaedje]], [[tchanteu]], [[tchanteuse]], [[tchantresse]], [[tchantåve]] * [[tchantrea]], [[tchantreye]] * [[tchantrê]] * [[tchantoere]] * [[tchantroler]] * [[tchanson]], [[tchansonî]] * [[estchanter]], [[estchantant]], [[estchanteu]] * [[ritchanter]] * [[distchanter]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (po èn oujhea) : [[xhufler]] * (cwand on-z a d’ l’ asse) : [[tchîpter]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | canter = O3 | chanté = E177,E178,E203 | tchantè = C8 | tchanter = C9, E1,E165,E200, O0,O4, R10,R13, S0,S117 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|chanter}} |en= to {{t+|en|sing}} |it= {{t+|it|cantare}} |nl= {{t+|nl|zingen}} |pl= {{t+|pl|śpiewać}} |ary= {{t+|ary|غنّى|ral=ghenna}} |pcd= {{t+|pcd|canter}} }} ==== {{H|waitîz eto}} ==== {{wp|tchantaedje}}. == {{L|wa-fel}} == === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} {{AFE|ʧã.te}} * {{Ric|tchan·ter|ling=wa-fel}} === {{H|viebe|wa-fel}} === {{~}} {{codj|wa|croejhete=CO4|troke=1}} # [[#wa|tchanter]]. #* Quand in ome intind {{~}} in coucou, c’est signe què ’s feume èl trompe. {{s|O4|a « maleûr »}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[tchantâdje]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{Lka-ra|tchanter}}. 5800jodwvk6bme2yffb6yhsik88qqcm 0 14818 408388 406969 2024-12-05T13:00:00Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408388 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|tcher-|tchår}}, {{caw|ete|s|wa}} («pitit tchår»). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|ʧɛ.'ʀɛt}} * {{Ric|tche·rete}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{tchår|wa}} pitit [[tchår]] a deus rowes. #* Et tot avå nosse rowe, ci n’ est k’ sirès {{~s}} ;</br>On n’ voereut nén moussî dizo l’ rôle mi haguete.</br>Mon Diu, wice sereut i dåré, mi ptit hatcha ? {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Ses prumîs pas», p.114}} #* {{lang|wa-fel|Et po l’ouh, on veut, â d’vins dè l’ '''tchèrète''', on pôve vî mârticot racrapoté divins ‘ne vîle camisole, et qui higne atot tossant.}} {{s|JFR|Baraquîs, 1898}} # çou k' i gn a dsu. #* Il ont ståré l' {{~}} di four. # {{vind|wa}} [[tchårea]] la k' on mete ses comissions dins on [[grand botike]]. #* Fårè do tins po passer les deus {{~s}} al caisse. # {{raba|wa}} (viye u mwaijhe) oto. <gallery> Bodie Historic District 2.jpg Kippteimer.jpg </gallery> ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[tcherete ås coixhîs]]}} # {{r|[[tcherete di botike]]}} # {{r|[[tcherete al mwin]]}} #*Divins ene pitite {{~|tcherete al mwin}},</br>Il ont metou tot leu bagaedje{{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.28, “On Baguège Jus d’la Mouse”}} # {{r|tchôkî l’ tcherete divant les tchvås}} #* {{~|Ni tchôcans nén l' tcherete divant li tchvå}}. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.48}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[tchertêye]], [[tchertî]] * [[tcheryî]], [[tcheri]], [[tcherå]] * {{Lka-pa|tchår}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|tite=viye oto| * [[zénk]] * [[tacot]] * viye [[bagnole]] * [[caisse]] }} ==== {{H|dizotrins mots}} ==== * [[cårmane]] * [[begnon]] * [[berga]] * [[schlide]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | cherett = E177 | cherette = E212 | kèrète = O3 | tcherete = R10,R13 | tchèrète = C8, O3,O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|tchår ås deus rowes |ary= {{t+|ary|كرّوسة|ral=kerrosa}} |fr= {{t+|fr|charette}} |en= {{t+|en|cart}} |nl= {{t+|nl|kar}} |de= {{t+|de|Wagen}}, {{t+|de|Karren}} |es= {{t+|es|carreta}} }} {{ratour|tchårea la k' on mete ses comissions |fr= {{t+|fr|caddie}} }} {{ratour|çou k' i gn a dsu |fr= {{t+|fr|charretée}}, (contenu du) caddie }} {{ratour|viye oto |fr= {{t+|fr|guimbarde}} }} ==={{H|VE}}=== {{wp}} cha6veyne1ikxif4rdnhzkxd1n0sv6r 0 15583 408393 408347 2024-12-05T13:06:13Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408393 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{dal}} === {{H|sustantif|wa}} === '''volêye''' {{f}} # oujheas ki volèt eshonne. #* Ene '''volêye''' di coirbås; ene '''volêye''' di sprewes. #* {{lang|wa-fel|Èt come ine '''volêye''' di colons</br>qui s’ lèyèt toumer so l’ hapå</br>po r’moussî d’vins leû colèbîre,</br>lès pans s’ vont rapoûler so l’ tchaud pavé dè fôr.}} {{s|HSim|Li pan dè Bon Diu, L' èfornèdje}} #* Dj' a bea loukî, dj' a bea feri,</br>Bea fafouyî padrî l' nûlêye,</br>Divins ces foû longuès {{~s}},</br>La wice k' on pinse aler cweri</br>Tot çou k' on n' trovreut nole pårt d' ôte ;{{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "L'héritège di nost èfant", p.33}} #* I fåt briber l' crossete k' on vs dene come a ene viye biesse,</br>Et kxhiyî s' some a l' ouxh avou ene pire dizo l' tiesse,</br>Hossî des côps d' rahia d' ene {{~}} di coirbås. {{s-rif|JMign|"[[w:Fleurs di prétins (arimés)|Fleûrs di prétins]]", p.43 (1929), "Li walon’rèye" (1916)}} # [[dobleure]] (volêye di côps et pierdaedje sins rispiter). #* -Mins si lyi vnéve l' idêye do nén voleur m' è dner</br>Dji cnoxhe bén li moyén di m' endè fé dôzer</br>-O, o, et kimint frîz don ?</br>-Pa lyi dner ene bele {{~}}. {{s-rif|BSLLW|oteur =ERem|Bulletin de 1858, «[[w:Li savtî]]», 77-143}} #* I rgripe so s’ passete al volêye,</br>Et nosse djonne gayår, tot djurant,</br>A s’ pôve tchivå dina ene {{~}}. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li brute dè jou des royes», p.115}} # di volêye: (mot d' fotbal, di tenisse) divant k' ene bale ni djonde tere. #* Kéne riprinjhe di '''volêye''' ! # troke, driglêye #* Li Bon Diu nos evoya </br> ene '''volêye''' di båsheles </br> et d' valets tertos</br>Å pus vigreus'' Êmile Lambert (1923-1986), ''Li prumî nîd'' ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[al volêye]]}} # {{r|[[souner a tote volêye]]}}. #* Les clokes {{~|sounèt a tote volêye}}. {{s-rif|E203}} #* Sounez {{~|a tote volêye}}</br>Et so l' aiye do zûvion,</br>Poirtez lzî mes pinsêyes</br>E paradis walon. {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.36}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto|croejh=Su | volé = E165 | volée = C9 | volêye = E34, R10,R13 | voléye = C8, O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| oujheas ki volèt eshonne |fr= {{t+|fr|volée}} }} {{ratour|volêye di côps |fr= {{t+|fr|raclée}} }} {{ratour|troke, driglêye |fr= {{t+|fr|ribambelle}}, {{t+|fr|volée}} }} j7fpmus1ub34c7whukzo0kg3apir5xn 0 29835 408427 389847 2024-12-05T15:31:00Z Scribus electronicus 3672 Amidraedjes 408427 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|bestia|sourd=la}} {{m-s}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # vicante [[sacwè]], ki bodje. #* On cinsî k' a beacôp des {{~s}}. {{s-rif|E1}} #* Gn a ene malådeye ki court divins les {{~s}}. {{s-rif|E203}} #* Çoula, c' est seur po houkî s' niyêye</br>Ele voet seur ene {{~}} k' a l' creva. {{s-rif|HSim|"Li pan dè bon Diu", "L’aguèsse"}} #* Ni vént i nén blaguer m' laide tiesse,</br>Mes ouys, mi vinte, mes pîs, mes mwins,</br>Lu k' a moens l' cogne d' ene djin k' ene {{~}} !</br>Bén vla on råle, edon surmint ! {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Bin v’la st-on râre èdon surmint"}} #*Ene sacwè vént do bodjî; ene {{~}} si winne inte les coxhetes c' est ene lovresse {{s-rif|MFab|"Li hatche di bronze" (1937), p. 58}} #* Padecô, avou les atoumances del tchesse, i dveut leyî si tchvå e plan dins l' bwès, ca, po n' nin piede li cier, li tchivroû, ubén l' singlé porshû pa les tchéns, il endaléve a pî po trover li {{~}} catchêye dins les coxhes. {{s-rif~|[[w:Dimitri François|Dimitri François]]}} #* Li {{~}} k' el shuveut, c' esteut beazebén on leu; ene hoûlåjhreye la pus lon, vla k' il estént zels deus; on pô dvant lu, co onk ki l' atindeut'' {{s-rif|LNis}} # {{str|wa}} di ptite taye. #* Dji pasrans co a l’ inspeccion des pûs et l’ målureus k’ on lyi årè trové ene {{~}} serè dispûslé al froede aiwe {{s-rif|ASafp|t. 1, p. ?}} # {{tolu|wa}} ewaerante creyateure. #* La, so l' crestea ki boute å mitan des deus vås<BR> Fén parey a li screne d' ene viye adjeyante {{~}};<BR> L' åbe a crexhou, foirt et vigreus, droet come èn I {{s-rif|HSim|dins [[w:Li moirt di l' åbe|Li moirt di l' åbe]]}} #* Dj' a veyou des {{~s}} do diåle ki sbrotchént d' tere come des molons wôr del viye tchå, pattavå l' payis ! {{s-rif|JFB}} #* Fåreut co ki l' måle {{~}} tchåsreut ces botes la ! … et ki l' hårpixhe ki dj' a metou dvins freut l' afwaire …{{s-rif|PHT|ratournant e walon ''Walon’rèye, tére di lédjindes'', 1998, {{p.|35}}}} # {{spl}} formagnantès biesses ([[piou|pious]], [[wandion|wandions]], [[vier|viers]] evnd). #* Ces {{~s}} k' il aveut-st atrapé, don&nbsp;! c' esteut ene biesse dins l' lét {{s-rif|CE2}} #* Ns avéns do monde, tos les pious, totes les {{~s}},</br>Ns avéns l' narene et les doets edjalés ; {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} # {{raba|wa}} haeyåve djin. #*C' est ç' poureye {{~}} la k' a sayî di vs fé houmer tolminme cwè. {{s-rif|PHT|ratournant ''Maigret èt l’danseûse d’å Gai-Moulin'', 1994, {{p.|33}}}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[esse sô come ene biesse]]}} # {{r|[[fé tourner a noere biesse]]}} : fé [[araedjî]]. # {{r|[[i n’ court nou risse so ene måle biesse]]}} # {{r|[[i n’ fåt k’ ene måle biesse po pûni tot on ståve]]}} # {{r|[[kitchessî come ene biesse]]}} # {{r|[[n’ a nou måva côp so ene måle biesse]]}} # {{r|[[on n’ rimete nén djin a biesse]]}} # {{r|[[riprinde do poyaedje del biesse]]}} # {{r|[[tourner a biesse]]}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== {{Boesse|c=2| * [[a biesse]] * [[biesse a cint djambes]] * [[biesse ås balowes]] * [[biesse ås tetes]] * [[biesse di boledjî]] * [[biesse di feu]] * [[biesse di for]] * [[biesse di gregne]] * [[biesse d’ oraedje]] * [[cropante biesse]] * [[live ås biesses]] * [[måle biesse]] * [[noere biesse]] * [[rodjès biesses]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | biess = E177a,E203 | biesse = E212, R10,R13 | bièsse = C1,C8,C9,C13, E1,E2,E21,E34,E165, O0,O2,O3,O4,O5,O51 | byèsse = E165 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |de= {{t+|de|Tier}} {{n}} |en= {{t+|en|animal}} |es= {{t+|es|animal}} |fr= {{t+|fr|animal}} {{o}}, {{t+|fr|bête}} |it= {{t+|it|animale}} {{o}} |ja= {{t+|ja|動物|ja-kana=どうぶつ|dōbutsu}} |nl= {{t+|nl|dier}} {{n}} |pl= {{t+|pl|zwierzę}} {{n}} }} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-tpdv-E|biess}} {{~}} {{o&f-a}} {{a-tpdv}} # nén foirt [[malén]]. #* Il est pus {{~}} ki calin. {{s-rif|E1}} #* I n' est nén ossu {{~}} k' il avize. {{s-rif|E1}} #* Li pé d’ tot, avou l’ ortografeye francesse, c’ est k’ tertos dit k’ elle est {{~}} mins, tchaeke côp k’ on-z a asprové d’ el candjî, on-z a fwait berwete. {{s-rif|WBal}} #* Coschirer s’ tins a dmostrer ki l’ francès est on {{~}} lingaedje, c’ est furler li pont d’ foice ki ns avans co. {{s|LHen}} #* I m’ a fwait bele po k’ vos m’ hantexhe … et assez {{~}} po ki dji m’ laiye adire ! {{s-rif|PHT|ratourtnant ''Tchantchès, c'èst po rîre'', 2023, p.38}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[biesse a magnî do four]]}} # {{r|[[biesse come ses pîs]]}}, {{r|[[biesse come ses pates]]}}, {{r|[[biesse a magnî do four]]}} : foirt biesse. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[biesmint]] * [[biestreye]], [[biestrijhe]] * [[ebiessî]], [[ebiessant]] (''[[ambêter]]'', ''[[ambêtant]]'') ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Lka}} «[[Motyince:biesse/walon]]» ==== {{H|FA}} ==== L' inglès B.S. (cåzu l' minme prononçaedje) est foirt grossir, do moens e Canada; c' est les prumirès letes di ''{{lang|en|bull shit}}'' (stron d' gayet). ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| {{Lka-ra|Motyince:biesse/walon}} |en= {{t+|en|dum}}, {{t+|en|stupid}} |es= {{t+|es|bestia}}, {{t+|es|tonto}} |fr= {{t+|fr|bête}}, {{t+|fr|stupide}}, {{t+|fr|con}} |la= {{t+|la|brutus}} |nl= {{t+|nl|dom}}, {{t+|nl|zot}} |ru= {{t+|ru|глупый|ral=gloupy}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # onk k' est biesse. #* Baltusse e-st ene grosse {{~}}. {{s-rif|E203}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * {{Lka}} «[[Motyince:dimey doûs/walon]]» ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|fé l’ biesse}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| {{Lka-ra|Motyince:biesse/walon}} |en= {{t+|en|dummy}}, {{t+|en|idiot}} |fr= {{t+|fr|idiot}}, {{t+|fr|imbécile}} |la= {{t+|la|brutus}} |nl= {{t+|nl|dommerik}}, {{t+|nl|zot}} |ru= {{t+|ru|глупец|ral=gloupiéts}} }} 3b6mvmrf1uwz0zlvs79n5tkdbex45mr 0 30867 408386 406997 2024-12-05T12:55:14Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408386 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdjes}} «[[camara]]» (tchambe), {{caw|åde|s|wa}}, onk k' on pårtaedje si tchambe. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ka.mɛ.'ʀɔːt|ka.ma.'ʀɔːt|ka.ma.'ʀaːt|ka.mɛ.'ʀaːt|ku.ma.'ʀaːt}} {{BS|å}}, {{BS|ae|-}} ** {{pzc}} {{AFE|ka.mɛ.'ʀɔːt}} * {{Ric|ca·mae·råde}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o&f}} # {{vey-so|wa}} djin, purade do minme seke, k' on s' plait bén avou leye. #* C' est on grand {{~}}. {{s-rif|E203}} #* Ns avans stî {{~s}} di scole. {{s-rif|E203}} #* Les vîs {{~s}}, c' est les meyeus d' tot. {{s-rif|E203}} #* Awè, {{~}}, li lete ki vos m’ dijhoz k’ vos m’ lairoz raveur l’ måjhone po monter l’ manaedje des efants, ci n’ est nén èn egadjmint, paret, çoula ? {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.134}} #* Mes {{~s}} m' ont vnou dire "c' est nosse fiesse; vinez danser". {{s-rif|NDef}} #* Fåt-st assoti ! Vocial co ene feye nosse {{~}} Lefeve avou ses vîs råtchåds. {{s-rif|JLef}} #* Ses {{~s}} avént bén veyou k' i n' esteut nén parey k' ås ôtes voyaedjes. {{s-rif|RPri}} #* Surmint ene {{~}} a vosse sour ! Avou leye, vos årîz bén rade tot l' coron dins vo måjhone ''(Jean-Noël Fays). #* Leticia a tcheyou so ene {{~}} di scole. {{s|LM}} # {{arin}} [[valet]]. #* Ci n' est nén insi k' on maxhe li djote, hin, {{~}} ! #* A nos deus, asteure, {{~}} ! #* Kimint vs va-t i don, {{~}} Mitchî ? {{s-rif|E203}} #* Vos avoz råjhon, {{~}}. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.34}} #{{rado}} kipagnon dins ene cope omosecsuwele. #* Si {{~}}, k' on n' aveut måy riwaitî, a vnou a l' etermint avou tot on busse di pareys a lu {{s-rif|LM}} #dins les payis comunisses, et dins sacwants soces di gåtche, lomaedje di tolminme ké djin, minme k' on n' voet nén voltî. #* Eto, foirt oniesmint, dji dirè k' c' est d' å lon Ki dj' a fwait l' conoxhance do {{~}} Dehon ''(J. Orban). ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[on bon camaeråde våt mî k' cint parints]]}} # {{r|[[fé camaeråde]]}} # {{r|esse camaeråde eshonne}} : esse soçon u soçone di # {{r|Camaeråde !}} : Criya cwand on est prins pa èn enmi, po sayî di n' si nén fé touwer. #* Camaeråde ! ki dj' a criyî, mi eto, e tapant mes bresses e l' air. {{s-rif|WBal}} #* Li troejhinme, ci-cial, a levé ses bresses tot breyant "camaeråde". Et nos l' avans fwait prijhnî. {{s-rif|JPD}} # {{r|on camaeråde, c' est on måye di bådet}} : dijhêye d' onk k' on l' lome insi. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[cama]] * [[camaerådreye]], [[camaerådijhe]] * [[camaerådrece]], [[camaerådreçmint]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[cama]] * [[soçon]], [[soçone]] * [[cousse]] * [[planket]] / [[planlete]] * [[copin]], [[copene]] * [[kipagnon]], [[kipagne]] * [[amisse]], [[anîsse]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[confré]] / [[consour]] * [[copleu]], [[copleuse]] * [[parey a lu]] / [[pareye a leye]] * [[colegue]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | kamèrâtt = E203 | camèråde = E1 | camarâde = C1, O0, O2, S0 | coumarâde = O0, O4 | kamarade = ALam | camaeråde = R10, FR13 (a «camarade») | camaråde = E1, E34, R13 {{rif?}} | camarâd = E177 (1823) | camaraûd = E177 (1823) }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|djin do minme seke, k' on s' plait bén avou leye |fr= {{t+|fr|camarade}} {{o}} & {{f}} |ary= {{t+|ary|صحب|ral=çheb|ar-fafl=صْحب}} {{o}} |de= {{t+|de|Kamarad}} {{o}} |zgh= {{t+|zgh|ⴰⵎⴷⴷⵓⴽⴽⵍ|ral=ameddokkel}}, {{t+|zgh|ⴰⵎⴷⴷⴰⴽⴽⵯⵍ|ral=ameddakkʷl}} {{o}} }} b64q8vs9834d5zh7yqus38au3e5pe7j 0 31046 408380 382608 2024-12-05T12:21:39Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408380 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|pårticipe erirece|wa}} === {{-perwa-é|forsôl}} {{~}} {{o}} # {{Per-1}} «(si) [[forsôler]]» #* Elle a stî '''forsôlêye''' å cognak. === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-é|forsôl}} {{~}} {{o}} #k' a magnî pus ki s' [[sô]]. #* Cwand l' waermaye vole, li pexhon n' hagnrè nén l' londmwin, pask' il est {{~}}. {{s-rif|C8}} #* Vosse tchivå pite, sine låtchî, so l' båtcheye. Il est bén trop {{~}}. Trop d' avoenne et trop pô d' gorea. Vola çou k' i n a. {{s-rif|JLah}} #* Li miercridi, l' djoû des cindes</br>C' est l' djoû d' tos les {{~s}}. {{s-rif|''Li camrade dè l'joie'', Chanchet Barillié, 1852}} #k' a boevou trop di [[gote]]. #* Dji n' veyeu k' ouxhs di fier, bawetes, sordjoûs, ferous. Asteure, po ene houbonde, dji so-st on råskignou Ki s' cour potche e s' djavea, poy k' il est franc moxhon, '''Forsôlé''' des hinêyes des rôzes et des clawçons {{ratLM}} #* E l' åvrûle do bouxhnaedje, li reguedé xhuflaedje d' ene siprewe salowe li {{~}} pretins. {{s-rif|HBra}} #*Al shijhe, li cåbartî rapoite</br>On froc rapîçté tot rossea</br>Ås hantches cinglé d' ene longue blanke coide</br>Les '''forsôlés''', tot påjhûlmint,</br>Dressèt l' sôlêle edoirmowe</br>{{s-rif|BSLLW|oteur= Ep. Martial|Bulletin de 1858, ‘’Li savtî des recoletes’’, 69-73}} # plin d' foice et ki n' sét nén s' mwaistri #* I d’ha ås-ôtes sôdårds : « Urie c’èst-st-on '''fwèrsôlé''', ‘l-inme bin di s’bate vèyez-ve lu. Vos l’ lêrez fé èt cwand i sèrè bin ènondé, vos v’rissètch’rez a spèheûr èt vos l’lêrez tot seû. » {{s|GGhy}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (k' a trop magnî) : [[plin a make]], [[guedé]], [[epanslé]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|k' a trop magnî |fr= {{t+|fr|repu}}, {{t+|fr|rassasié}} |ary= [[chb3]] {{=ral}} [[شبع]] }} {{ratour|k' a trop boevou |fr= {{t+|fr|enivré}} |ary= [[skran]] {{=ral}} [[سكران]] }} {{ratour|plin d' foice et ki n' sét nén s' mwaistri |fr= {{t+|fr|forcené}}, {{t+|fr|taré}}, {{t+|fr|excité}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{o}} #onk k' a trop boevou. #* Tot å bea mitan del pavêye,</br>Deus randaxhes ki fjhént l’ {{~}},</br>S’ apougnèt d’ on côp pal colé,</br>Istwere di s’ diner ene sitronnêye. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Les randahes», p.118}} #* Les set feyes do cåbaret des catoize fesses acorît foû del coû po loukî l' {{~}} ki moennéve l' araedje insi tot-z intrant. {{s-rif|MHic}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[sôlêye]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|onk k' a trop boevou |fr= {{t+|fr|ivrogne}} |ary= [[skran]] {{=ral}} [[سكران]] }} jn1uxpasnnsm4ag3fzppde6hn1nxkkv 0 31691 408407 406508 2024-12-05T13:52:27Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408407 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{BdjMB|tchoû|wa}}, motoit pa assaetchance di « [[groûler]] » « [[hoûler]] »<ref>{{s|E1|r=0}}</ref> ; {{FEW|13/2|378|a}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʧuː.ˈle|ʧuː.ˈliː|ʧu.ˈle|ʧyː.ˈlɛ|ʧyː.ˈle}} ** {{pzc}} {{AFE|ʧuː.ˈle}} * {{Ric|tchoû·ler}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=tchoûl|come=bouter}} {{~}} {{vsc}} # [[plorer]] sins s’ arester. #* Alez vs co {{~}}, grande dôrlinne ? {{s-rif|HSim| « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.84}} #* I court al tåve, iy, kéne sorprijhe !</br>On pantalon !… Va t i {{~}} ?</br>Il åreut mî inmé des soucreyes ; {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.152, « One surprîse »}} #* Påmer d' rire do rire å pont do spiyî s' blouke,</br>Vå bråmint mî ki d' fé l' mawe ou d' {{~}} ! {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.23}} #* {{lang|wa-fel|Èstant tot p'tit (bin lon d'vant fé mes Pâkes),</br>Dj' hapéve dès hisses, i m' faléve oy {{~}} !}} {{s|CGas}} #*Tot veyant Mareye sôrti radmint sins rén dire, les mwaisses djwifs k’ estént la pinsént k’ elle aléve å tomboe po {{~}}. {{s-rif|[[w:Jean Dumont|Jean Dumont]]|ratournant [[w:sint Djhan l' Evandjilî|sint Djhan l' Evandjilî]]}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[tchoûler a spessès gotes]]}} # {{r|[[tchoûler come ene Madlinne]]}} # {{r|si tchoûler les ouys foû del tiesse}}. #* Li ptit {{~|si tchoûle les ouys foû del tiesse}} po çou k' il a pierdou ses solés. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.59}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[tchoûlåd]], [[tchoûlaedje]], [[tchoûleu]] * [[ritchoûler]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[plorer]] * [[braire]] (sinse do Mitan et do Coûtchant walon) ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | choulé = E177 (1823) | choulez = E212 | tchoûler = E1,E165 {{p.|30}}, R10,R13 | tchouler = S44 | tchûlè = C13 | tchûler = O4, S0,S117 |- = S38 }} ==== {{H|PM}} ==== * [[hoûler]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|plorer a grands côps |fr= {{t+|fr|pleurnicher}} |de= {{t+|de|weinen}} }} === {{H|S}} === <references/> l66o30mvkvke9fvzv69dgaek7vsqns4 0 31878 408452 407956 2024-12-05T16:06:48Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408452 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-drif-|rawè}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|aveur}}, {{bet|ri|v|wa}}. === {{H|viebe|wa}} === {{-codisr-|[[ra]]|[[ravoz]] / [[rav]]|[[ravans]]|[[ront]]|[[rårè]]|[[raveu]]|[[råye]]|[[rieu]] / [[ravou]]}} {{~}} # {{vc}} ## aveur co on côp. ##* JANETE. - Ebén l' voyaedje, kimint a t i stou ?</br>RIDANT. - Foirt bén, Janete, merci.</br>Et nos {{~|ravans}} nosse Meliye, paret !{{s-rif|HSim|"Janète" (1911), eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.150}} ##* Leu bierdjî la tot près, s’ a-st ashiou so ene grosse pire</br>Et come, loucant l’ cir, i mete ene mwin so s’ cour,</br>Dji {{~|ra}} come ene vuzion do Sint Djan da Delcour…{{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Tåvlê dal vesprêye », 1912, p.86}} ##* Evoye di nosse viyaedje dispu des anêyes, i m' arive padecô di {{~}} des pinsêyes, di rvey nosse vî Årveye (Louis Jacquemin), divins [[w:Singulîs (gazete)|Singulîs]] 1/2010 p. 9. ## [[ritrover]] (ene sacwè, ene sakî k' on-z aveut pierdou, ene sacwè k' on-z aveut prusté, evnd.). ##* Elle a bén dvou platchter po {{~}} si galant {{s-rif|E34}} ##* Mins dji {{~|ra}} portant l' djoye,</br>Ca les oujheas tchantèt ;</br>L' oraedje si saetche evoye,</br>Dji voe ponde èn airdiè. {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} ##* Schoûtez madame, schoûtez, vs les rårez al vespreye {{s-rif|BSLLW|oteur =ERem|Bulletin de 1858, «[[w:Li savtî]]», 77-143}} ##* Si dj' {{~|raveu}} mi fi, dji n' vicreu pus k' por lu. {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Pauve kimére"}} ##* Ossu, po {{~}} si bouname,</br>Ele ni sait ké sint påtriyî. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.39, “Qui fait mâ trouve mâ”}} ##* A fwait ki l’ zuvion rprind l’ odeur del florixhåjhe</br>Et k’ edviè les gonxhires, ene bleuwe brouweur</br>Si winne d’ èn åbe a l’ ôte,</br>Li tere tote rafriskêye {{~|ra}} ses vraiyès coleurs</br>Come ene roslante crapåde. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Gåylotèdjes », 1924, p.31}} ## aveur pus tård. ##* I semént do fôraedje e l' avoenne po {{~}} del waide après {{s-rif|CE2}} ## poleur rissaetchî (ene taetche), poleur rimete prôpe (on mousmint avou ene taetche). ##* C' est des taetches målåjhey a {{~}}. ##* Dji n' a sepou {{~}} li marone del gamene. ## [[discoidler]], [[ravigoter]]. ##* Po sayî d' ristchåfer,</br>Mes mwins froedes</br>Et si roedes,</br>Dji hansixh dissus bén roed,</br>Po ene gote {{~}} mes doets. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Les qwate saisons", p.68}} # {{np-vprC}} ## riprinde ses esprits; ridivni normå (après ene saizene, on toumaedje-evoye, on toumaedje-evoye di rire) ##* I s' a metou a rire sins s' poleur {{~}}. ## ritrover s' santé. ##* Li houlot si {{~|rava}} pitchote a midjote, mins i n' fourit måy k' ene åblete come si pere l' aveut batijhî {{s-rif|DSal|p. 186}} ##* Sav bén k’ c’ est plaijhi d’ aveur ene måjhone comme cisse-cial, vos, Janete. Il î fwait si frisse la ! Dji {{~|m’ ra}} dedja tot. {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.118}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[diner on poes po raveur ene feve]]}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=ritrover s' santé| * [[si rfé]] * [[si ragrawyî]] * [[retabli|si retabli]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto|croejh=Vi <!-- raveur --> | raveur = R10 | raveûr = E165 <!-- rawè --> | rawè = C8, R10,R13 | {{loyén|sravu|croejh=Vi|ling=wa-vsis}} (''s' ravu'') = E178 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|ritrover (ene sacwè k' on-z aveut pierdou) |fr= {{t+|fr|récupérer}} }} {{ratour|poleur rissaetchî (ene taetche) |fr= {{t+|fr|enlever}}, {{t+|fr|nettoyer}} }} {{ratour|discoidler, ravigoter |fr= {{t+|fr|dégourdir}}, {{t+|fr|raviver}} }} {{ratour|riprinde ses esprits, ritrover s' santé |fr= se {{t+|fr|rétablir}}, se {{t+|fr|remettre}} |en= {{t+|fr|recover}} |ary= {{t+|صحاح|ral=ç7a7}} }} 2onif7gay4fdltcsvuan0psxiort0t8 0 32243 408475 391599 2024-12-06T10:46:56Z Lucyin 218 408475 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|Etimolodjeye}} === {{Bdj|sourd=tr|zabata}}, pal voye di l’ {{p|سبّاط|ar|wa}} (sabbâT, [[solé]], [[shabot]]), adon, parint avou l’ {{p|zapato|es|wa}} et l’ {{p|ciabatta|it|wa}}. === {{H|Su|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # vî [[solé]] ki n’ tént pus å pî, viye [[baskete]]. #* Ses solés estént puvite des {{~s}} ki des cis a cayets. {{s-rif|RJoe}} # [[sakêye]] [[pantoufe]] sins talon u avou lm’ talon [[djus]]. # lådje [[plantche]] k’ on mete dizo on basti po l’ espaitchî d’ [[efondrer]]. # {{raba|wa}} solé. #*Rifjhoz co ene feye li côp del sinte ôle po-z edoûler Djetrou et dji vs fwais magnî vosse cote, vos {{~s}} et vosse bounete a pompon !!! {{s-rif|PHT|ratournant "Li vî bleu" da François Walthéry & Raoul Cauvin, 2011}} # [[måladroete]] djin. # comere ki court après les omes. <gallery> Ôtêye al savate plake walon.JPG|Rowe « al savate » a [[Ôtêye]]. </gallery> ==== {{H|Reu}} ==== # {{r|[[trinner l’ savate]]}}, {{r|[[kitrinner l’ savate]]}}, {{r|[[trinner ses savates]]}} # {{r|[[ni riyoz nén des må-tchåssîs : i gn a des savates po tertos]]}} ; {{r|[[i n’ fåt nén rire des må-tchåssîs : i gn a des savates po tertos]]}} # {{r|[[il a ndalé a Paris so ene gade et i nd a rivnou so ene savate]]}} : dijhêye po onk k’ a volou cwité s’ viyaedje tot vindant çou k’ il aveut po-z aler el veye, et k’ a rivnou sins ene mastoke. # {{r|al Savate|cat=npl}} : [[Ôtêye]]. ==== {{H|Pa}} ==== * [[savtî]] * [[savter]], [[rassavter]], [[rassavtaedje]] * [[savter foû]], [[savter evoye]] ==== {{H|A}} ==== * [[trinne-savate]] ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | savate = C8, C60, E1, R10 |- = R13 }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|viye pantoufe |fr= {{t+|fr|savate}} |en= old {{t+|en|slipper}} |pcd= {{t+|pcd|chavate}} }} == {{L|fr}} == === {{H|Su|fr}} === # {{vmc}} viye [[pantoufe]] a schape. s165u4t0l072itsau0aicltd58bzffn 408476 408475 2024-12-06T10:50:59Z Lucyin 218 /* {{H|Su|wa}} */ 408476 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|Etimolodjeye}} === {{Bdj|sourd=tr|zabata}}, pal voye di l’ {{p|سبّاط|ar|wa}} (sabbâT, [[solé]], [[shabot]]), adon, parint avou l’ {{p|zapato|es|wa}} et l’ {{p|ciabatta|it|wa}}. === {{H|Su|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{coib|wa}} vî [[solé]] ki n’ tént pus å pî, viye [[baskete]]. #* Ses solés estént puvite des {{~s}} ki des cis ås cayets. {{s-rif|RJoe}} # [[sakêye]] [[pantoufe]] sins talon u avou l’ talon [[djus]]. # lådje [[plantche]] k’ on mete dizo on basti po l’ espaitchî d’ [[efondrer]]. # {{raba|wa}} solé. #*Rifjhoz co ene feye li côp del sinte ôle po-z edoûler Djetrou et dji vs fwais magnî vosse cote, vos {{~s}} et vosse bounete a pompon !!! {{s-rif|PHT|ratournant "Li vî bleu" da François Walthéry & Raoul Cauvin, 2011}} # [[måladroete]] djin. # comere ki court après les omes. <gallery> Hauenstein Inkaschuh1.jpg Ôtêye al savate plake walon.JPG|Rowe « al savate » a [[Ôtêye]]. </gallery> ==== {{H|Reu}} ==== # {{r|[[trinner l’ savate]]}}, {{r|[[kitrinner l’ savate]]}}, {{r|[[trinner ses savates]]}} # {{r|[[ni riyoz nén des må-tchåssîs : i gn a des savates po tertos]]}} ; {{r|[[i n’ fåt nén rire des må-tchåssîs : i gn a des savates po tertos]]}} # {{r|[[il a ndalé a Paris so ene gade et i nd a rivnou so ene savate]]}} : dijhêye po onk k’ a volou cwité s’ viyaedje tot vindant çou k’ il aveut po-z aler el veye, et k’ a rivnou sins ene mastoke. # {{r|al Savate|cat=npl}} : [[Ôtêye]]. ==== {{H|Pa}} ==== * [[savtî]] * [[savter]], [[rassavter]], [[rassavtaedje]] * [[savter foû]], [[savter evoye]] ==== {{H|A}} ==== * [[trinne-savate]] ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | savate = C8, C60, E1, R10 |- = R13 }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|viye pantoufe |fr= {{t+|fr|savate}} |en= old {{t+|en|slipper}} |pcd= {{t+|pcd|chavate}} }} == {{L|fr}} == === {{H|Su|fr}} === # {{vmc}} viye [[pantoufe]] a schape. bsy68jmyeo042nlom7fxm24lxktrrhg 0 33814 408477 394994 2024-12-06T10:52:30Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408477 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-SCH-}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|schiner}}, {{caw|on|s|wa}}, findou boket. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|skinɔ̃|ʃinɔ̃|hinɔ̃|skinã}} {{BS|sch}} ** {{pzc}} {{AFE|skinɔ̃}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{vm}} binde d' ene baguete di [[côrî]] k' on a findou so s' longueur, po fé des [[tchena]]s. #* On {{~}}, c' est come on ruban d' bwès k' on dismantche foû d' ene côre {{s-rif|LMbba}} ## {{stin}} pitit panî d' côrî, 10 cm so 4, ki sierveut d' muzeure. ##* Tote droete a costé di s’{{~}},</br>Divins ses mwins, tinant ene prijhele,</br>Di-stant sol trotwer, li båshele</br>Admire ene feme ki passe pus lon. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li marchande di makeie», p.104}} ## çou k' gn a dvins. ##* Dinltins, on-z aveut on {{~}} d' pronnes po deus sôs {{s-rif|O2}} # pitit boket d' bwès, plat u nén, pitit baston u [[broke]], di bwès u d' ôte tchoi. ## po broûler ##* C' esteut des tchôdès cindes vudeyes dins on tchena po fé l' bouwêye ki s' ravivént so les setchs schinons {{s-rif|PJD}} ## po-z acsegnî les letes, dins les scoles di dvinltins. ##* Prustez m' vosse schinon po rcoirder {{s-rif|E203}} ##* po tni del tchå (a griyî u ôte tchoi). ## po mete po sotni èn [[oxhea]] k' est cassé. ##* On lyi a metou des {{~s}} a s' bresse cassé {{s-rif|E203}} ## {{vm}} po leyî sgoter ådfoû li makêye d' e-n on batchea poirté sol tiesse ; {{lka}} {{s-rif|E1}} imådje 349. ## {{stin}} ci batchea d' bwès la. # {{vm}} lådje fier metou dizo l' [[fizêye]] d' èn [[aessi]] d' bwès, et ki c' est la ki l' rowe vént froyî. # {{antomeye|wa}} gros [[oxhea]] del djambe. ## divant del djambe, la k' gn a l' eriesse di cist oxhea la. ##* Dj' aveu toumé dins les montêyes et m' sitoker li {{~}} del djambe; gn a pont d' tchå, hin, vola; dj' a manké d' flåwi. ##* Li docteur froye doûçmint ses doets so les {{~s}} del djambe {{s-rif|JCca}} # limotche di terén. ## pitite [[håye]] inte deus tchamps. ## boird d' on bwès. ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (oxhea del djambe) : [[mustea]] * (boird d' on bwès) : [[orire]] ==== {{H|Of}} ==== * [[hinon]] (alondon po hiner ene sacwè) ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{tco}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | chinon = C1,C8,C13,C99,C106, O0, S0,S17 p. 133,S27,S109,S117 | èskinon / skinon = O2, O100 | hinon = E1, E170, E203, E212b, JVri | schinon = R10 | skinon = O0 | xhinon = E212 |- = O3, O4, O81 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|binde di corî po fé des tchenas |fr= {{t+|fr|éclisse}} | }} {{ratour|pitit plat bwès po sotni les mimbes cassés |fr= {{t+|fr|éclisse}}, {{t+|fr|attelle}} |ary [[jbira]] {{=ral}} [[جبيرة]] }} {{ratour|oxhea do dvant del djambe |fr= {{t+|fr|tibia}} }} {{ratour|broke po tni des bokets d' tchå |fr= {{t+|fr|brochette}} |ary [[qe6ib]] {{=ral}} [[قطيب]] }} {{ratour|fier metou dzo èn aessi d' bwès |fr= {{t+|fr|équignon}} }} ==={{H|VE}}=== {{wp|schinon}} ds32z7ivjcsog3dkq71pna6ihn42ijc 0 34017 408392 407937 2024-12-05T13:04:59Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408392 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|iurare|sourdla}} {{m-s}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʤy.ˈʀe|ʤy.ˈʀɛ|ʤɛ.ˈʀɛ|}} ** {{frcjh}} {{AFE|ʒy.ˈʁe|ʤy.ˈʁe}} ** {{pzc}} {{AFE|ʤy.ˈʀe}} * {{Ric|dju·rer}} [[File:Jacques-Louis David, Le Serment des Horaces.jpg|thumb|right|230px|Troes sôdårds ki djurèt d' esse fideles a leu siermint]] === {{H|viebe|wa}} === {{-codur-|dj}} {{~}} # {{vsc}} dire des «[[nodidju]]» , «[[mildju]]» , «[[godferdom]]», evnd. #* On n' {{~|djuréve}} nén dvant les efants. #* I rgripe so s’ passete al volêye,</br>Et nosse djonne gayår, tot {{~|djurant}},</br>A s’ pôve tchivå dina ene volêye. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li brute dè jou des royes», p.115}} #* Adiè, côps d' lawe et tchansons, s' derit i, tot {{~|djurant}} l' no do Bon Diu, i sohaita Critchon ås shijh cint meyes diåles. {{s-rif|JMign|"Vé l’loumîre" (1922)}} #* Tot tnant l' mwin do blessî, i {{~|djuréve}} inte ses dints, e rpassant totes les mizeres di s' prôpe veye, ses biestreyes et ses ribotes, on ralaedje-plin ou çki s'-t ome di cope aveut yeu l' tchinne do cô cassêye {{s-rif~|CW|oteur=EWar|l° 8 1948, p. 124}} # {{vsc}} {{rili|wa}} {{droet|wa}} prinde li [[Bon Diu]] a [[temoen]] k' on va dire li [[veur]], k'on va fé çou k' on va dire, evnd. #* I l' a fwait {{~}} sol Bibe. #* Dji t' les herreu, pa Diè djel {{~|djeure}}, el gueuye ene locêye di schôdeure {{s-rif|[[w:Li Salazår lidjwès (vî scrijhaedje)]]}} #* Mågré tos les côps d' lawe ki vos avoz tapé sol grand Napoleyon, dji vs {{~|djeure}} ki dji vs veyeu voltî. {{s-rif|JMign|"Al bèle fontinne, comèdèye è treûs-akes", 1924, p.52}} # {{vc}} dire (di ces mots la). #* I {{~|djuréve}} les mildjus , mins li tchvå n' é vleut pont. # {{vc}} [[promete]] (çou k' on va dire). #* {{~|Djurez}} vs di dire li veur, tot l' veur, rén ki l' veur ? #* Dji {{~|djeure}} schoûte al constitucion et ås lwès do peupe bedje {{s-rif|[[w:Claude Snaps|Claude Snaps]]|Siermint e walon}} #* Li coirbå, dihouzé come ene trawêye vexheye, {{~|djura}} ki pus djamåy, i n' sereut couyoné {{s-rif|PDep|ratournant La Fontaine}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|djurer s’ veye}}. #* L' amadoûleu ki m' {{~|aveut djuré s' veye}},</br>Et fé l' siermint di m' kidure a l' åté,</br>M' a leyî la po shure ene ôte djonne feye,</br>Pask' ele aveut bén l' toû di s' gåyoter. {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Pauve kimére"}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[djuraedje]], [[djurmint]], [[djureu]] * [[ridjurer]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=dire des djurmints| * [[peter les mildjus]] * [[ferdomer]] * [[godferdomer]] * [[sacraminter]] }} {{Boesse|c=2|tite=promete divant Diu| * [[promete]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | djurer = C9,E1,E21,E34,E165,O0,O2,O3,O4,R13 | djurè = C1,C13 | djèrè = C8 | juré = E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|promete divant Diu |fr= {{t+|fr|jurer}} |ar= {{t+|ar|حلف|ral=hlef}} }} rtnznu20q7g2683vafkd9c91xkg3hk4 0 35395 408400 396411 2024-12-05T13:21:59Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408400 wikitext text/x-wiki {{MR|Apôte}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Calc|apôtre|fr|wa}} ([[apoisse]]). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|apɔːt|apɔ̃t}} ** {{pzc}} {{AFE|apɔːt}} * {{Ric|a(.)pôte}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # ome, waitî come ene miete drole. #* Vs diroz tertos k’ dj’ estans des droles d’ {{~s}} (tchanson des Gåmets). #* C' est cial k' on voet tos {{~s}}</br>Ki frént rire li pus trisse fougna ! {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.17}} #* C’ est ene amour di drole d’ {{~}}; On pinse tofer, tofer a l’ ôte {{s-rif|GSim}} # [[dicipe]] da [[Djezus]]. #* Dji n' so nén d' ces '''apôtes'''</br>ki sont presses a tot fé</br>Dj' supoite ådzeu des ôtes</br>Li ci ki m' fwait viker</br>{{s-rif|FrBa|divins [[w:Li camaeråde del djoye (arimés)|''Li camarad′ dè l'joie]]'', 1852}} # {{stin|wa}} djin ki rispåd ene tuzance totavå. #*Les siekes moirts el roviance ont veyou vos {{~s}}</br>Semer vosse doûs lingaedje so les ôtes payis,</br>Les syinces, vos Årts et glwere divnît troes belès påtes</br>Plus beles ki les beles k' on-z a måy fwait frudjî{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Li tchanson del Mouze'', (1947), p. 109}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (drole d’ ome) : {{Lka-motyince|wa|drole d’ ome}} * (dicipe da Djezus) : [[apoisse]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | apôde = E212 | apôte = C1,C8,C9, E1,E21,E34, O0,O4, R10 | apôtt = E177a {{^|apoisse}} }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|{{Lka-motyince|wa|drole d’ ome}} |fr= {{t+|fr|individu}}; ''drole d’ {{~}}'' : {{t+|fr|original}} }} == {{L|wa-fel}} == === {{H|sustantif|wa-fel}} === {{~}} {{o}} # [[apoisse]]. # [[#Walon|apôte]]. === {{H|codjowa|wa-fel}} === {{~}} {{vc}} # {{IP13s|apôrter}}. #* El vijin {{~}} des côrètes; no vîy ome a rûji s'coutia. Fé des panîs et des bans'lètes, la l'passemint d'timps qu'il aime li mia. {{s|SGou}} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WC-Fel}} == {{L|lorg}} == === {{H|sustantif|lorg}} === {{-wasu-s}} {{~}} {{o}} # [[apoisse]]. #* C’ atout l’ {{~}} del Gaume. #** C’ esteut l’ apoisse del Gåme. # [[#Walon|apôte]]. #* V’ dîrez tourtous quu dj’ sans des droles d’ {{~s}}. {{s|tchanson des Gåmets}} 5rql6xlkp4dmv7nxqx01akfyjvg9myl 0 36589 408439 400092 2024-12-05T15:48:50Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408439 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|pulvis|sourd=la}} {{m-s}}, {{caw|ire|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|puː.'siːʀ|puː.'sɛːʀ|puː.'ʃɛːʀ|puː.'søːʀ|poː.'siːʀ|puː.'siː|puː.'si}}, {{miers|1|79}}. ** {{pzc}} {{AFE|puː.'siːʀ}} * {{Ric|poûs·sire}} === {{H|sustantif}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} #tot ptit boket di solide, ki vole e l' air, pu s' rashir so les meubes et les ahesses. #* Dji n' voe pus tere ni cir.</br>Doûdièw ! Ki va dj' divni ?</br>Dj' a mes ouys plins d' {{~}} ;</br>Li monde va t i fini ? {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} #* (Tot est prôpe) A pårt, ossu, l' {{~}} ki doime påjhirmint {{s-rif|LSeeo|p. 82}} # solide molou, broyî trop fén. #* Vosse molaedje est trop fén; on piede bråmint del dinrêye a {{~}}. #*Et, come i fåt k' tot passe, et k' on bea djoû vénrè</br>K' i toumront tchaeke e blesse, i lyi pôrè co dire :</br>«Ti n' es nén pus ki mi, ca ti n' es k' del {{~}} !»</br>{{s-rif|HSim|"Li rvindje di l' åbe}} #*Douvént fjhoz vs ene laide taetche sol riyante Walonreye</br>Avou cisse noere {{~}} ki plake so vosse souweur ?{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Å neûr payîs dè l’ hoye'', (1947), p. 129}} # brouyård (totes ptitès fenès gotes). #* Ene triclêye di coirbås k' volèt å raeze des fiesses Ramoenne a rispeus côps di ses toctants penas Ene {{~}} di crouwesse colêye a les copetes. {{s-rif|LDec}} #*Li houzon d’ air, curieus, naxhtêye</br>S’ enonde, s’ arestêye, tins k’ i ksemtêye</br>Ene {{~}} ossu fene ki rén … {{s-rif|MLej|"L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # [[li poûssire a volé]] (gn a yeu ene [[astrapåde]]) #* Mins Pire a ralé å cåbaret; mins si grosse feme l' a vnou rescontrer; et ç' côp ci, l' {{~}} a volé ''(arimé ritrové mon les Walons del Wisconsene). ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[poûssî]] * [[epoûsler]], [[epoûslé]] * [[spoûsler]] * [[dispoûsler]] [[dipoûslêye]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[catche-poûssire]] * [[ramasse-poûssire]] * [[machine ås poûssires]] * [[fijheu d' poûssire]] (C65) * [[a poûssire]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (pitit boket d' solide) : [[cinde]], [[moujhneure]], [[ploumtion]] * (pitit boket d' solide ki djinne) : [[barbôjhe]], [[mannesté]], [[nichté]], [[måssîsté]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | poûssîre = E1, S117, G201 | pôssîre = G201 | poûssêre = G201 | poûchêre = G201 | poûssî = G201 | poûssi = G201 | poûsseûre = G201 | poûssire = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|poussière}} |en= {{t+|en|dust}} |es= {{t+|es|polvo}} |ary= {{t+|ary|غبرة|ral=ghebra}} | }} d0ng13ale0y9uqcnbfnvav76jllfl8s 0 37120 408416 396297 2024-12-05T14:16:14Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408416 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|plaga|sourd=la}} {{m-s}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|plɔːj|plaːj|plaj|ploːj|plɛːj|plej|plɛː|ple}}, {{miers|15|15}}; {{BS|å}} ** {{pzc}} {{AFE|plɔːj}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # dischiraedje del pea, et sonnaedje. #* (Il a) ene {{~}} ki court {{s-rif|E1}} #* ene {{~}} ki sûne {{s-rif|O4}} #* Sognî des {{~s}} et rnovler des compresses {{s-rif|MLej|"Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 111, "Ås vîs djônês"}} # {{be-le|wa}} tot djåzant d' ene plante. #* Les oujheas, tot foû d’ zels, abandnèt leu niyêye,</br>s’ evolèt tot pîlant, dismetant qu’ ene a ene</br>les ramayes s’abatèt djus do beur covrou d’ {{~s}},</br>ki dresse firmint sol cir si coir tot mesbridjî. {{s-rif|HSim}} # {{im|wa}} sacwè k' acwirt des histous. #* Li monde etir discute et pretche li påye,</br>Li boune etinte et l' confråternité,</br>On howe li guere, cisse trisse et hisdeuse {{~}}</br>Ki seme li moirt et l' mizere tocosté. {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.47}} ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|si cohagnî a {{~s}}}} : si bate tot si hagnant. ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[coixheure]] * [[blesseure]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | plâïe = E203 | plåye = E1, G215, R10,R13 | plâye = G215 | playe = G215, O4 | plôye = G215 | plêye = G215 | pléye = G215, O4 | plé = G215 | plê = G215 |- = C8 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|dischiraedje del pea, et sonnaedje. |ary= {{t+|ary|jer7a|خرْحة}} |en= {{t+|en|wound}} |fr= {{t+|fr|plaie}} |nl= {{t+|nl|wonde}} }} {{ratour|sacwè k' acwirt des histous |fr= {{t+|fr|plaie}}, {{t+|fr|fléau}} }} evaueod9uq8pzbl57yty1mqxjw3rj8c 0 38740 408465 395694 2024-12-06T07:50:57Z Srtxg 1009 /* {{H|parintaedje}} */ 408465 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|promittere|sourd=la}} {{m-s}}. === {{H|viebe|wa}} === {{-comete-|promet}} {{~}} {{vc}} # dire a [[ene sakî]] k' ele va [[rçure]] (ene boune sacwè). #*-Divanzir, dji les {{~|a prometou}} :</br>Ele end avizéve si ureuse !</br>Ki dji nel trompreu nén d’ on fistou{{s-rif|MLej|"L’iviêr èt l’amour"}} #* I {{~|prometît}}, les måssîs tchéns Ki totafwait sereut po rén {{s-rif|MSA}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[promete dipus d' boure ki d' pwin]]}} # {{r|[[promete pus di boure ki d' makêye]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[prometeu]] ([[prometeu d' bons djoûs]], [[prometeu d' beas djoûs]]), [[prometaedje]], [[promesse]] * [[apromete]], [[ripromete]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | promete = R13 | promète = C8,E1,O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|promettre}} | }} === {{H|Cos|wa}} === {{~}} # {{IP13s|promete}}. # {{SP13s|promete}}. # {{Kim2s|promete}}. 3sthqyeoycfj2a5pt2q2wglr52cbijr 0 38799 408382 405248 2024-12-05T12:25:32Z Scribus electronicus 3672 408382 wikitext text/x-wiki {{MR/si}} {{RAwa}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|si|sourd=la}} {{m-s}} ==== {{H|aloyrece|wa}} ==== {{-spodiv-'|s|plaeçaedje=droete}} {{~}} # dene ene condicion po ki l’ viebe si fwaiye avou l’ indicatif prezintrece, cwand ça s’ pasrè dandjreus insi. #* {{~|Si}} t’ véns avou mi, dji t’ dinrè ene boutche al novelan. #* {{~|S’}} on vout bén, i fåreut cwiter cisse såle ci, ca gn a des ôtes ki rawårdèt po-z intrer. #* {{~|S’}} i fwait bea, dj’ irè al Bovreye. {{s-rif|E203}} # pareymint, mins avou l’ condicioneu ou l’ suddjonctif erirece, cwand ça n’ si pasrè dandjreus nén. #* {{~|Si}} dj’ åreu yeu sepou, dji n’ î åreu seur nén yeu stî. # pareymint, mins sins mwaisse fråze po dire on rgret. #* A ! {{~|S'}} on n' aveut nén tant d' mizere !</br>{{~|S'}} on n' esteut nén co si strindou ! {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Li Saint Nicoleie", p.27}} # dene ene condicion ki n’ si såreut fé. #* {{~|Si}} matante åreut des coyes, ci sereut mononke. # mostere ki l' mwaisse fråze va tolminme, mågré çou k' on dit dins l' fråzlete. #*{{~|Si}} nos avans ploré</br>Nos n' avans måy dizesperé</br>Do vey ti deure carcasse,</br>Si froxhî dzo les côps des cis sont nos frés. {{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Ås walons'', (1947), p. 120}} # totes les feyes ki. #* {{~|S’}} i rintréve, ses stotchets tchåfént so li stouve. {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.121}} ===== {{H|mots d’ aplacaedje}} ===== * [[si e cas]], [[po si e cas]], [[po si padecô]] * [[s’ il astchait]], [[s’ il atome]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | si / s' = C8, E1, R10:13497,R13 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|dene ene condicion po ki l’ viebe si fwaiye |fr= {{t+|fr|si}} |en= {{t+|en|if}} |nl= {{t+|nl|als}} |de= {{t+|de|wenn}} |es= {{t+|es|si}} |ar= {{t+|ar|إذا|ral=idha}} |ary= {{t+|ary|اِلى|ral=ila}} ,[[إلا]] }} {{ratour|dene ene condicion ki n’ si såreut fé |fr= {{t+|fr|si}} |en= {{t+|en|if}} |nl= {{t+|nl|als}} |de= {{t+|de|wenn}} |es= {{t+|es|si}} |ar= {{t+|ar|لو|ral=law|ar-fafl=لَو}} |ary= [[kon kan]] {{=ral}} [[كُن كان]] ,[[كون كان]] }} {{ratour|totes les feyes ki |fr= {{t+|fr|à chaque fois que}}, {{t+|fr|toutes les fois que}} }} ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{-suwa-=}} {{~}} {{o}} # sacwè k’ on n’ såreut nén fé. #* Avou des si, on metreu Lidje a Tchålerwè. # condicion po fé ene sacwè. #* Gn a todi des si et des mins {{s-rif|E203}} ===== {{H|ratourneures}} ===== # {{r|[[mete li si]]}} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour |fr= {{t+|fr|si}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{Bdj|sic|sourd=la}} (insi). ==== {{H|adviebe|wa}} ==== {{~}} {{n-c|wa}} # '''''nén spotchåve''''' divant èn addjectif, mostere on rmetaedje a des ôtes liveas d’ foice do minme addjectif. #* Pout on esse {{~}} ritche et {{~}} pice-crosse ? {{s-rif|E203}} #* I n’ est nén {{~}} sûti k’ i nel dit. # '''''spotchåve''''' ''(Avou on viebe)'' Insi, adonpwis ''(minme sins kel mot latén)'' #* Et '''s'''' î dmona-t i cwarante djoûs et cwarante nutes, et '''s'''' fourit i temté do demon {{s-rif|JMign|evandjile sorlon Sint-Mår}} #* I rwerixha bråmint des malådes afidjîs d' totès sôres di mås, et '''s'''' tchessa-t i bråmint des demons.{{s-rif|JMign|evandjile sorlon Sint-Mår}} #* Et avou ça, i '''s’''' ont decedé. ([[w:J. Lechanteur|J. Lechanteur]], ramexhnant li temognaedje d' on fossî, wallonnes, 2001-2002) #* Li maladeye cwita cist ome la et '''s'''' fourit-i rweri. {{s-rif|JMign|evandjile sorlon Sint-Mår}} #* Mins '''s'''' fårè-t-i ratinde l'anêye 2006 po vey li pordjet pår so pås so fotches. {{s|LHsla}} ===== {{H|sinonimeye}} ===== [[ossu]], [[si tant]], [[si télmint]] ===== {{H|mots d’ aplacaedje}} ===== * [[sifwait]] * [[si-fwait]] * [[si tant]], [[si télmint]] ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour| {{Lka-ra|ossu}} |fr= {{t+|fr|si}}, {{t+|fr|aussi}} |en= {{t+|en|so}} |nl= {{t+|nl|zo}} |de= {{t+|de|so}} |es= {{t+|es|tan}} }} {{ratour| ainsi, adon |fr= {{t+|fr|alors}}, {{t+|fr|ainsi}}, {{t+|fr|ainsi}} |en= {{t+|en|then}} |nl= {{t+|nl|zo}}, {{t+|nl|daarna}} }} ==== {{H|Adjon|wa}} ==== {{-spodiv-'|s}} {{~}} # {{vm}} [[et]], [[ey]] [[insi]], [[epwis]]. #* Cwand ns årans stî a deus troes messes,</br>Nos vénrans cial magnî des coisses;</br>{{~|Si}} magnrans ns ene ône di tripe {{s-rif|NoWa}} #* Cisse pinsêye la m’ aveut tot disrotiné ;</br>Ossu, l’ cour m’ anoya di n’ trover nou ricfoirt,</br>{{~|Si}} m’ vina t i so l’ åme tant d’ anoymint</br>Ki dj’ raprepia m’ djîsse sins l’ voleur. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Anôy’mint », 1925, p.40}} #* Vos vénroz; {{~}} fåt i k’ vos lodjîxhe {{s-rif|E203}} #* Binamé et djusse est i, l’ Signeur; {{~}} fé des lwès po rmete les petcheus sol voye. {{s|GSfa|ratournant li [[såme#Etimolodjeye 2|såme]] XXIV-XXV}} # [[mågré]] ça. #* Co k’ on n’ åreut ni pan ni pîce,<BR>{{~|Si}} lzî fåt i rparer leu tiesse<BR> Di beas parmints tcherdjîs d’ féns pieles<BR> Po dmorer e påye åtoû d’ zeles {{s-rif|Vî tecse d’ aviè 1600}} ===== {{H|mots d’ aplacaedje}} ===== * [[et s’]] ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|et {{Lka-ra|et}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|3}} === {{Bdj|se|sourd=la}} {{m-s}} {{-spodiv3-|s|anke1=Walon 3|anke2=Prono d’ djin coplemint|anke3=Walon 3}} ==== {{H|PDjC|wa}} ==== {{~}} {{o&f-pr}} # coplemint d’ on viebe å prono a l’ infinitif. #* Ké plaijhi di {{~}} stinde dins l’ frisse waide. # coplemint direk del troejinme djin do singulî (omrinne, femrinne ou neute) di viebes å prono [[muroetrece]]s. #* I n’ {{~}} rwaite nén dins on miroe tos les djoûs. # coplemint direk del troejinme djin do pluriyal (omrinne ou femrinne) di viebes å prono [[muroetrece]]s et [[nonlôtrece]]s. #* Ele ni {{~|s’}} ont nén lavé å matén, ni ene ni l’ ôte. #* Ele {{~}} batént a côp d’ schinetes, come les omes. # coplemint di viebe a nén cnoxhou sudjet. #* I {{~}} djheut, dins l’ viyaedje, k’ elle coûtchive avou èn ôte. # coplemint direk del prumire djin do pluriyal, avou l’ prono sudjet "on". #* Nos n’ î vléns nén aler, mins, tot conte fwait, on {{~|s’}} a bén plai. # ''(padvant on viebe)'' Aler ===== {{H|ortografeyes}} ===== <section begin="orto3"/> (si / ès / s’) {{Orto|croejh=PDjC <!-- troes cognes e rfondou --> | si / ès / s’ = R10:13468,R13,FR13 (a «se») <!-- voyale pa dvant --> | ès / s’ = O4 <!-- voyale pa drî --> | sè / s’ = E165 | si / s’ = C8, E1 <!-- cogne sipotcheye a cweri --> | ès’ = O3, Bour }}<section end="orto3"/> ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|coplemint d’ on viebe å prono a l’ infinitif |fr= {{t+|fr|se}} |en= {{t+|en|oneself}} |de= {{t+|de|sich}} |nl= {{t+|nl|zich}} |es= "{{t+|es|se}}" etroclé å viebe : {{t+|es|levantarse}} (si lever) }} {{ratour|coplemint direk del troejhinme djin do singulî |fr= {{t+|fr|se}} |en= {{t+|en|himself}} {{o}}, {{t+|en|herself}} {{f}} |de= {{t+|de|sich}} |nl= {{t+|nl|zich}} |es= {{t+|es|se}} }} {{ratour|coplemint direk del troejhinme djin do pluriyal |fr= {{t+|fr|se}} |en= {{t+|en|themselves}} |de= {{t+|de|sich}} |nl= {{t+|nl|zich}} |es= {{t+|es|se}} }} {{ratour|coplemint direk del prumire djin do pluriyal |fr= {{t+|fr|se}}, {{t+|fr|nous}} |en= {{t+|en|ourselves}} |de= {{t+|de|uns}} |nl= {{t+|nl|ons}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|4}} === {{Bdj|suus|sourd=la}} {{m-s}} {{-spodiv3-|s|anke1=Walon 4|anke2=Prezintoe d’ apårtinance|anke3=Walon 4}} ==== {{H|prezintoe d' apårtinance|wa}} ==== {{-alo2-|si-n|si-t}} {{-przwa-pl|si|ses}} {{~}} {{o&f-prz}} # prezintoe d’ apårtinance do [[rwaitant]] et del riwaitante. #* {{~|Si}} fré m’ a vnou trover. #* {{~|Si}} sour m’ a vnou trover. #* I fåt schoûter {{~|s’}} pere et {{~|s’}} mere {{s-rif|E203}} ==== {{H|ratourneures}} ==== [[aveur si ådje]] ==== {{H|Or}} ==== <section begin="orto4"/> (si / ès / s') {{Orto|croejh=PrzAp <!-- | [[si|si#Walon 4]] / [[ès|ès#Prezintoe d’ apårtinance]] / [[s'|s'#Walon 4]] = R13, FR13 --> | si / ès / s’ = R10:13467,R13,FR13 (a «son» & a «sa») | si / s’ = C8, E1 | sè / ès’ / s’ = O2 | ès’n- / s'n- = O2 | ès’n- / s-n’ u ’s-n = O4 | ès = O4 | ès’ = O3, Bour | s’i = E203 (aclapé å mot dvant voyale) }}<section end="orto4"/> ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |de= {{t+|de|sein}} ''(da ene omrinne djin, å nominatif)''; {{t+|en|ihr}} ''(da ene femrinne djin, å nominatif)'' |es= {{t+|es|su}} {{o}} & {{f}} |fr= {{t+|fr|son}} {{o}}, {{t+|fr|sa}} {{f}} |en= {{t+|en|his}} ''(da ene omrinne djin)''; {{t+|en|her}} ''(da ene femrinne djin)''; {{t+|en|its}} ''(da on sudjet neute)'' |nl= {{t+|nl|zijn}} ''(da ene omrinne djin)''; {{t+|en|haar}} ''(da ene femrinne djin)'' }} === {{H|etimolodjeye|wa|5}} === Prumirès letes di "'''S'''ancti '''I'''ohannes", boket d’ èn air latene k’ a siervou a lomer les notes. === {{H|sustantif|wa}} === {{-suwa-=}} {{~}} {{o}} # dierinne note di muzike, inte li "la" et l’ "do" do dzeu. #* {{~|Si}}, todi avou tes {{~|si}}, Si t’ montes co, t’ rarives a do ([[w:Tchanson des notes|Tchanson des notes]]). ==== {{H|mots vijhéns}} ==== {{notes/wa}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|si}} |en= {{t+|en|si}} }} == {{L|fr}} == === {{H|aloyrece|fr}} === # {{=wa|fr|mpr}} #* Si j’avais su, je ne serais pas venu; mais tous comptes faits, je me suis bien plu. #**Si dj’ åreu seu, dji n’ åreu nén yeu vnou; mins tot rabatou, dji m’ a bén plai. === {{H|adviebe|fr}} === {{~}} # {{=wa|fr|mpr}} #* Elle est {{~}} belle ! #**Elle est si bele ! === {{H|MF|fr}} === {{~}} # [[siya]], [[si-fwait]] #* On m’ a dit que vous ne viendriez pas :: Mais {{~}} ! #**On m’ a dit k’ vos n’ vénrîz nén :: Siya, taiss ! === {{H|sustantif|fr}} === {{~}} # {{=wa|fr|mpr}} ## note di muzike. ## lomaedje do mot "si". ##* Avec des si, on met Paris en bouteille. ##**Avou des si, on mete Paris e botaye. == {{L|es}} == === {{H|Al|es}} === {{~}} # {{=wa|es}} #* {{~|Si}} lo hubiese sabido, no hubiera venido; pero al fin y al cabo, me divertí. #** Si dj’ åreu seu, dji n’ åreu nén yeu vnou ; mins tot rabatou, dji m’ a bén plai. ==== {{H|PM}} ==== * [[sí]] cmz5bv0gjt04ynr8xn3fnzdw841nw6n 0 38816 408447 406786 2024-12-05T16:01:05Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408447 wikitext text/x-wiki {{MR|prindé}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|prendĕre|prendere|sourd=la}} {{m-s}}; {{çdom}} {{caw|de|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|pʀɛ̃ːt}} {{1pr}} * {{Ric}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=5|A=prind|A.2=purd|B=prind|B.2=pud|IP3p.2=pudnut|PE=prindou / prins / pris|come=prinde}} {{~}} #{{vc}} [[mete]] dins ses [[mwin]]s po [[tni]]. #* {{~|Purdoz}} on boket d' tchocolåt ! #* Mins dvins zels end a portant</br>[...]Qui sont ene miete trop spitants,</br>[...]Ås cis ki m' vont {{~}} li taye,</br>Dji lyi dit tot petant so s' mwin :</br>Va rzè, va, ti rvénrès dmwin ! {{s-rif~|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Cantiniére di gârd-civique"}} # {{vc}} rinde da sinne måloniestrumint (çou ki n' esteut nén). #* On lyi {{~|a prins}} s' velo å parkigne do sårma. # {{vc}} [[boere]] (å [[cåbaret]]). #* {{~|Prindroz}} on dmi avou nozôtes ? # {{vc}} [[rimete]], ricnoxhe (ene sakî). #* Dji vs {{~|aveu prins}} po ene ôte. # {{vc}} fé l' amour pol prumî côp avou (ene comere). #* Ayir å niût, dj' aveu vnou dilé vos po ki vos m' {{~|purdîxhe}}, po ki dji fouxhe vo feme {{s-rif|JBant}} # {{vc}} [[mwaistri]] (tot djåzant d' on mouvmint d' cour). #* Heye ! Kéne foite aloumire</br>Vs dirîz k' l' air si find.</br>Djezus ! Ké côp d' tonire !</br>Kéne froede souweur mi {{~|prind}}… {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} # {{vcnd|po}} traitî ene sakî po çou k' ele n' est nén. #* I n’ a fwait k’ si dvwer, båshele, mins djel louke tolminme po on fameus pexhåd. {{~|Prinde}} mi pehxon '''po''' ene åblete ! {{s-rif|HSim| « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.43}} #* Coula, c’ est bon po les djonneas</br>K’ ont l’ må d’ l’ amour inte deus clignetes.<br>Dji l’ a yeu po ene djonne haguete</br>Ki {{~|prinda}} m’ pôve cour '''po''' s’ taxhea… {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pauve amoûr », 1912, p.71}} #* Mi feme mi {{~|prind pol}} Bon Diu. {{s-rif|PHT|ratourtnant ''Tchantchès, c'èst po rîre'', 2023, p.23}} # {{vsc}} divni solide, po d' l' aiwe. #*Tote l' Ambleve {{~|aveut prins}} et les verts-pexheus ont crevé d' fwin. # divni del makêye, pol laecea. #*Vos n' avoz nén metou l' laecea å frigo, et il a prins so ene nute. # {{np-vprC}} ==== {{H|ratourneures}} ==== {{Boesse|c=2| # {{r|[[al Sinte-Catrene, tot bwès prind raecene]]}} # {{r|endè prinde po}} : esse malåde, coixhî po ene durêye. #* Neni, i n’ a polou vni, i s’ aveut toirtchî l’ pî dimegne tot corant l’ surlet da Kinåve. On dit k’ {{~|end a pris}} po troes samwinnes, mins dj’ a pris li ptit crolé ; c’ e-st ene vraiye bizawe ! {{s-rif|HSim| « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.}} # {{r|[[i fåt prinde li tins come i vént]]}} # {{r|[[i fåt prinde li tins come i vént et les djins come i sont]]}} # {{r|[[l’ amour, ça prind come el schite]]}} # {{r|[[l’ amour, ça prind come li schite ås veas]]}} # {{r|[[nel prindoz nén d’ måle pårt]]}} # {{r|[[prinde avou]]}} # {{r|[[prinde boû po vatche]]}} # {{r|[[prinde come li schite ås veas]]}} # {{r|[[prinde e l’ haeyeme]]}} # {{r|[[prinde l’ air]]}} # {{r|[[prinde li pleu]]}} # {{r|[[prinde djîsse]]}} # {{r|[[prinde li lådje]]}} # {{r|[[prinde raecene]]}} # {{r|[[prinde ses clics et ses clacs]]}} # {{r|[[prinde ses djambes a s’ cou]]}} # {{r|[[prinde si enondêye]]}} # {{r|[[prinde si coûsse]]}} # {{r|[[prinde sogne]]}} # {{r|[[va s’ prinde li må d’ araedje]]}} }} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[prindaedje]], [[prijhe]] * [[riprinde]], [[riprindeu]], [[riprijhe]] * [[comprinde]], [[comprindaedje]], [[comprindeure]] ** [[ricomprinde]], [[ricomprindaedje]] * [[aprinde]], [[aprindaedje]], [[aprindeu]], [[aprindåve]], [[aprindisse]] ** [[raprinde]], [[raprindaedje]], [[raprindeu]], [[raprindisse]] * [[esprinde]], [[esprindaedje]], [[esprindeu]] * [[eterprinde]], [[eterprindaedje]] / [[eterpurdaedje]], [[eterprindeu]] / [[eterpurdeu]] * [[sorprinde]], [[sorprijhe]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[prinde asteme]] * [[prinde avou]] * [[prinde foû]] * [[prins laecea]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (rinde da sinne måloniestrumint): [[haper]]; {{Lka-si|haper}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | prinde = C8,O4,S0,S117,R10,R13 | prinre = S25,S33 |- = S5 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|mete dins ses mwins po tni |fr= {{t+|fr|prendre}} |en= to {{t+|en|take}} |nl= {{t+|nl|nemen}} |ary= {{t+|ary|قبط|ral=qbe6|ar-fafl=قْبط}}, {{t+|ary|شادّ|ral=chad}} }} {{ratour|rinde da sinne måloniestrumint {{Lka-ra|haper}} |fr= {{t+|fr|prendre}}, {{t+|fr|voler}} |ary= {{t+|ary|سرق|ral=sreq|ar-fafl=سْرق}} }} {{ratour|pinser k' ene sakî est ene sakî k' ele n' est pas | fr = {{t+|fr|prendre pour}} }} }} {{ratour|divni solide, po d' l' aiwe |fr= {{t+|fr|geler}} |ary= {{t+|ary|تّلّج|ral=ttellej}} }} {{ratour|divni makêye, po do laecea |fr= {{t+|fr|cailler}} |en= to {{t+|en|curdle}} |ary= {{t+|ary|فلڭط|ral=felgeT|ar-fafl=فلْڭط}} }} === {{H|Co|wa}} === {{~}} # {{SP13s|prinde}} #* K' i {{~}} todi asteme ! On n' sait måy a kî çk' on-z a a fé. glr96r8whxch5coj1qqmesjxt1hybsx 0 39765 408443 394993 2024-12-05T15:55:20Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408443 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|*consutura|sourd=la-vul}} {{m-s}}, (lu-minme fwait del betchete «[[con-]]» et di «[[sutura]]» ([[keudaedje]]), çou ki dene on mot avou l' {{caw|eure|s|wa}}; {{FEW|2|1097}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|kɔs.'tøːʀ|kɔs.'tɔʀ|kɔs.'taːʀ|kɔs.'tɛʀ|kɔs.'tyʀ|kɔs.'tœʀ|kus.'tɛʀ|kus.'tyʀ|kus.'tyːʀ|kus.'tœʀ}} {{miers|1|23}}; {{36pr}} {{sp-eure}} {{O/OU}}. ** {{pzc}} {{AFE|kɔs.'tøːʀ}} * {{Ric|cos·teure}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # [[cozaedje]]. #* Cwand li {{~}} (do matrasse) est cåzu achevêye, on boute pal trô ene miete di poeve po tchessî les motes ([[w:Paul Maréchal|Paul Maréchal]]). #plaece k' a stî cozowe. #* Vosse paltot s' disfwait al {{~}}. #* Come dji pola, dji racomôda mes hådes</br>Å djenerå, dji m' ala prezinter :</br>Mins d' coporå, dji rdivna simpe sôdård,</br>Gråce ås {{~s}} di m' pantalon trawé. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} #* Ele fwait des {{~s}} k' on pout groxhi laddins, et rmete a muzeure {{s-rif|GBer}} #* Li {{~}} di m' botkene m' a schoircî l' talon {{s-rif|C8}} #* N' a k' vos k' aveut l' sepiance po-z aler côper li doblaedje dirîtrin del {{~}} (do paratcheute), tantea k' on n' î voeye rén d' on prumî côp d' ouy {{s|LM}} #årt di fé des [[mousmint]]s. #* Elle aprind l' {{~}}. #* Li taeyeu a yeu toirt di candjî d' mestî; i saveut bén viker di s' {{~}} {{s-rif|C65}} #* Et l' après-nonne, mi feye va vey les botikes, les måjhons d' {{~}}; ele va å sålon d' té {{WLer}} # {{med|wa}} cozaedje d' ene plåye. #* On dierin pont, on finixhaedje del costeure a fernuk, pu i s' rescoula d' on mete, po rwaitî binåjhmint si ovraedje {{s|LMver}} <gallery> Set in sleeve blind stitched.jpg </gallery> ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[rabate les costeures]]}} {{s|C106}} # {{r|[[so totes les costeures]]}} # {{r|bate [[a plate costeure]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== [[costî]], [[costire]] (''[[costri]]'') ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[keudaedje]] / [[cozaedje]], [[rakeudaedje]] / [[racozaedje]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== [[hôte costeure]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | costeûre = E1, G201 | costâre = E34, G201 | costore = E212, G201 | custore = G201 | costère = S117, G201 | costêre = C8,C65, G201 | costeure = C99, C106, G201, R10 | costure = G201 | coustère = S117, G201 | coustêre = C8,G201,O0 | cousteure = O0, G201 | coustur’ = O4 | coustùre = O4 | costeur = E177 (1823) | costâr = E177 (1823) |- = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|plaece k' a stî cozowe |fr= {{t+|fr|couture}} |en= {{t+|en|seam}} |de= {{t+|de|Saum}}, {{t+|de|Naht}} |es= {{t+|es|costura}} |pt= {{t+|pt|costura}} |it= {{t+|it|cucitura}} |ar= {{t+|ar|خياطة|ral=khîyâTa}} |ary= [[khiyya6a]] (khiyyaTa) {{=ral}} [[خياطة]] }} {{ratour|rakeudaedje d' ene plåye |fr= {{t+|fr|suture}} |en= {{t+|en|seam}}, {{t+|en|suture}} |es= {{t+|es|sutura}} |it= {{t+|it|sutura}} }} dg4e7kj26uflg7d7l06w3h6tzog1g1q 0 39785 408433 396947 2024-12-05T15:40:04Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408433 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|schaye}} {{caw|ete|a+s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|...}} ** {{pzc}} {{AFE|...}} * {{Ric|scha.yete}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-E|schayet}} {{~}} {{o&f}} # a pont, maweur(e) (eployî po les noejhes ki s’ distaetchèt, et les djaeyes ki l’ broû cmince a schayî). #* Les noejhes toumèt a {{~s}}. #* Les noejhes sont {{~s}}, il est tins d’ les côper. #* Des {{~|schayetès}} djaeyes. # [[frisse]] tot djåzant di l' aiwe. #*Et l' solo toke si télmint roed</br>Ki dji n' pou pus ni l' hay ni l' trote!</br>Anon, vos biesses m' ont fwait djeryî</br>Tot boevant leu stritchon schayete !</br>{{s-rif|LLag|"Li ptit hierdî" (1926), p. 61}} #*N’ est ç' nén l’ minme note, ledjire, {{~}}</br>K’ èle vént nos diclikter tot do long?{{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"Eco todis", tome 34, p. 131}} # [[haitî]], nozé, tot djåzant d' ene djin. #* Sins nole astådje, nos aléns so Paris,</br>Dj' åreu volou dire dièwåde a Lizbet,</br>K' ele ratindaxhe, k' ele ni dveut nén si presser ;</br>Mins po m' mostrer dji n' esteu nén {{~}} ;</br>C' e-st on måleur k' on pantalon trawé. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} #* Å cminçmint, dis-dj', nosse djonne djouguete,</br>N' aveut nén l' air do raetchî dssus:</br>Ele si håynéve prôpe et {{~}}</br>Sol coine di s' soû, djusse å droet d' lu. {{s-rif|HSim|"Fåt bate li fiér tant qu’il èst tchaud" (1884)}} #*O ! Les noejhes sont si doûces Djanete !</br>Mins gn a co bén meyeu :</br>C' est l' båjhe ki vos donrîz '''schayete''',</br>Foû d' l' ouy des inviyeus</br>{{s-rif|LLag|"Les belès-eures" (1928), p. 66}} ==== {{H|ratourneures}} ==== * {{r|[[l’ aveur schayete]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[schayetmint]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | chayète = C1,C13, G217 | haïett = E203 | hayète = E1 | schayete = R10:6293 | shayète = E165 | xhaiette = E212 |- = C8, R13 | hèyète = {{s|MLej}} }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|(a) schayete | fr = {{t+|fr|à point}}, {{t+|fr|mûre}} }} {{ratour|frisse | fr = {{t+|fr|frais}} }} {{ratour|haitî, frisse | fr = {{t+|fr|en pleine forme}}, {{t+|fr|frais}}, {{t+|fr|avenant}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # schaye di pexhon. # pitite schaye ki s’ distaetche del pea, del pondeure. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | schayete = R10:6555 | s(i)cayète = C8 |- = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour | fr = {{t+|fr|écaille}} }} jul68xthb3zf7pegqyr6195gm395fn7 0 39830 408414 402743 2024-12-05T14:11:50Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408414 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|praedicare|praedicāre|sourd=la}} {{m-s}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pʀɛʧiː|pʀeʧiː|pʀɛːʧiː|pʀɛːʧi|pʀɛːʧɛ|pʀɛːʧe}} ** {{pzc}} {{AFE|pʀɛʧiː}} * {{Ric|pre.tchî}} === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{codj|wa|come=waitî}} # {{vsc}} fé on [[siermon]]. #* L’ abé Pirlot aveut stî metou po {{~}} al Saskatchewane. #* End a s’ sô di dveur {{~}} et rapretchî. {{s|EGil}} # {{vsc}} cåzer dvant les djins so on metou sudjet. #* Il ont vnou {{~}} a Rdû sol walon. #*Les galants, mi pôve mere mi l' a cint feyes {{~}}</br>I prindèt todi l' djambe vos lezî dnez l' pî. {{s-rif|BSLLW|oteur=AnDel|Bulletin de 1858, «Li galant de l'siervante», p.6}} #*Si måle åme '''årè''' bea {{~}},</br>Bea fé des sermints, bea promete,</br>On n’ croet nén todi les plorås{{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.40, “Qui fait mâ trouve mâ”}} #* Les tchoulåds polèt {{~}},</br>Breyans foirt po n’ nén ls oyî : {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « C’è-st-ine couyonåde», 1922, p.130}} # {{vc}} cåzer a (ene djin) po lzès fé candjî d’ idêye. #* I passéve s’ tins dins les foidjes: c’ est la k’ {{~|pretchive}} ses djins. #* Vola çou k’ on vs respond platkizak pol djoû d’ ouy,</br>Si vs {{~|pretchîz}} èn enocint ki n’ voet nén foû d’ ses ouys. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pasquèye », 1922, p.107}} # {{vc}} fé ene rimostrance, divant totes les djins a (ene djin ki s’ a må cdût) tot djåzant do curé, li dimegne a messe å pretchmint (purade al [[w:vwès passive|vwès passive]]). #* Il a stî {{~}} el pirlodje. # {{vc}} dire do bén di. #* Li monde etir discute et {{~|pretche}} li påye,</br>Li boune etinte et l' confråternité,</br>On howe li guere, cisse trisse et hisdeuse plåye</br>Ki seme li moirt et l' mizere tocosté. {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.47}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[pretchî po s’ tchapele]]}} # {{r|[[pretchî dins l’ vude]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[pretcheu]], [[pretchaedje]], [[pretchmint]], [[pretchoe]], [[pretchreye]] * [[ripretchî]] * [[rapretchî]] ==== {{H|mots d’ applacaedje}} ==== * [[pretchi-pretcha]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[pirlodjî]] * [[metinguer]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | prêtchî = S117 | prêtchi = S117 | prêtcher = S117 | prêtchè = S117 | pretchî = R13 (a « tchapele ») |- = C13, R13 (come intrêye prôpe) }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|cåzer dvant des djins, tot djåzant d’ on priyesse |fr= {{t+|fr|prêcher}} |en= to {{t+|en|preach}} |nl= {{t+|nl|verkondigen}}, {{t+|nl|preken}}, {{t+|nl|prediken}} |de= {{t+|de|predigen}} |ary= [[kh6eb]] {{=ral}} [[خطب]] {{=dsf-ar}} [[خْطب]] }} === {{H|PE|wa}} === {{-perwa-î|pretch}} {{PE=}} #* Il a {{~}} sol timperance. #* Il a stî {{~}} el pirlodje. g9p7sl4argpf480ji4zt7791dkj8cnu 0 40274 408440 408171 2024-12-05T15:49:36Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408440 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{BdjB|fin|fén}}, {{caw|i|c+p+v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|fi.ni|fœ.nœ}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|fi.ni}} * {{Ric|fi·ni}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke = 4|A = finixh|B = fin|come = prusti}} {{~}} # {{vsc}} ariver a s’ [[fén]]. #* Li fime {{~|finixh}} a 10 eures. #* Il est tins k’ ça {{~|finixhe}}; on va divni roed sot. {{s-rif|LSoh}} # {{vsc}} [[disparexhe]]. #* Dji n' voe pus tere ni cir.</br>Doûdièw ! Ki va dj' divni ?</br>Dj' a mes ouys plins d' poûssire ;</br>Li monde va t i {{~}} ? {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} # {{vc}} ariver å [[coron]] di. #* Cwand åroz {{~}} vosse live ? #* N' '''av''' nén {{~}} vos cozaedjes, vos ? {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.46}} #* Il a {{~}} s’ cårire come contrumwaisse etur les moules et les tchvolets. {{s-rif|LSom}} # ({{vndc}}) ariver å coron d’ l’ ovraedje. #* On n’ a måy {{~}} dvant 9 eures al nute. ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[po fini]]}}, {{r|[[po tot fini]]}} # {{r|[[fini pa]]}} #* A foice d’ aveur tote el djournêye el sint-bon do tchocolåt dins s’ nez, ça {{~|finit pa}} shonner mwais. {{s-rif|CQui}} # [[fini di]] #* El sacristeye, li curé {{~|finixheut di}} tchåssî si chazube. {{s-rif|PHT|ratournant [[w:Alphonse Daudet|Alphonse Daudet]]}} # {{r|[[n’ è nén fini]]}}, {{r|[[endè nén fini]]}} # {{r|[[a n’ nén fini]]}} : ki n’ finixh måy. #* Cori dins les ovraedjes ki n’ è finixhèt nén… {{s-rif|RJoe}} # {{r|c' est fini di}} : mosteure k' on vout tchôkî ene sacwè evoye #*'''C’èst fini dè''' vî tchinne ! Tot-z-oyant hil’ter l’ôr,</br>l’ome a roûvî s’ bêté, qui sès tåyes ont k’nohou ;</br>il a roûvî s’ vîyèsse, qui s’ pére a rèspècté</br>{{s|HSim|Li mwért di l'åbe}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[finixhaedje]], [[finixhmint]], [[finixheu]] * {{Lka-pa|fén}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (ariver al fén, sins coplemint) : esse [[foû]], esse [[houte]], [[cori foû]], [[difiner]] * (aveur fini) : aveur [[fwait]], aveur [[tot fwait]]; (erî-tins) [[ratourneure:tot + viebe|tot + viebe]] : dj’ a tot magnî = dj’ a fini d’ magnî. * (ariver al fén di) : [[atchever]] (''[[achèver]]''), ''[[terminer]]'' ==== {{H|contråve}} ==== * [[kimincî]] * [[ataker]], * [[apougnî]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | fini = E1, C1, S0, O0, R10, R13 | fënë = C65 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|v.s.c. ariver a s’ fén |fr= {{t+|fr|finir}}, {{t+|fr|se terminer}} |en= to {{t+|en|end}}, to {{t+|en|finish}} |nl= {{t+|nl|eindigen}}, {{t+|nl|ophouden}}, {{t+|nl|gedaan zijn}} |de= {{t+|de|enden}}, {{t+|de|aufhören}} |es= {{t+|es|acabar}}, {{t+|es|terminar}}, {{t+|es|acabarse}}, {{t+|es|terminarse}} |ar= intaHâ {{=ral}} {{t+|ar|إنتحى}} {{=dsf-ar}} {{t+|ar|إنْتَحى}} |ary= [[sala]] {{=ral}} [[سالى]]; [[kmel]] {{=ral}} [[كمل]] {{=dsf-ar}} [[كْمل]]; [[tkemmel]] {{=ral}} [[تكمّل]] {{=dsf-ar}} [[تْكمّل]] }} {{ratour|v.c. ariver å coron di |fr= {{t+|fr|finir}}, {{t+|fr|achever}}, {{t+|fr|terminer}} |en= to {{t+|en|finish}}, to {{t+|en|terminate}} |nl= {{t+|nl|beëinden}}, {{t+|nl|afwerken}} |de= {{t+|de|beenden}} |es= {{t+|es|acabar}}, {{t+|es|terminar}} |ar= atmama {{=ral}} {{t+|ar|أتمم}} {{=dsf-ar}} {{t+|ar|أتْمَمَ}}; faragha {{=ral}} {{t+|ar|فرغ}} {{=dsf-ar}} {{t+|ar|فَرَغَ}} |ary= [[kemmel]] {{=ral}} [[كمّل]]; [[sala]] {{=ral}} [[سالى]] }} {{ratour|c' est fini di |fr= {{t+|fr|à bas}}, {{t+|fr|à mort}}, {{t+|fr|sus à}} |en= to {{t+|en|down with}} }} === {{H|pårticipe erirece|wa}} === {{PE=}} #* Il a {{~}} s’ cårire come contrumwaisse etur les moules et les tchvolets. {{s-rif|LSom}} #* On n’ a måy {{~}} dvant 9 eures al nute. === {{H|Cos|wa}} === {{-drif-|finixh}} {{~}} #{{IP1s|fini}}. #* Dji {{~}} mi ovraedje pu dji vén djouwer avou vos. #{{Kim2s|fini}} #* {{~|Fini}} todi t’ pådje, pu dj’ el ricoridjrè. === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-i|fin}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # [[tot fwait]]. #* {{~|Fineye}} li dicåce pol craxhåd : li touweu aléve passer dmwin. {{s-rif|RDed}} #* Li scole {{~|fineye}}, dj’ esteu acostumé a ndaler berlôder åd dilong d’ Sambe {{s-rif|JSch}} #* Leu tchanson {{~|fineye}}, les cawyasses si metnut el tiesse d’ emantchî ene coûsse ås toreas. {{s-rif|EWET}} #* I fåt k’ on decore li minisse des travos {{~|finis}} d’ ene bele medaye di cur gårneye d’ ene tiesse di coshet d’ Pîtrin. {{s-rif|CMas}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[minisse des travos finis]]}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[tot fwait]] * [[achevé]] * [[houte]] * [[foû]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|tot fwait |fr= {{t+|fr|fini}}, {{t+|fr|achevé}}, {{t+|fr|terminé}} |en= {{t+|en|finished}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{årt|wa}} pice téne k' ele est al fén di l' ovraedje #*I polixha s’ grand front a tos ptits côp d’ burin :</br>On-z î rtrouve co l’ {{~}} do sculteu sovrin</br>Et lyi creya des tchveas blonds come l’ avoenne k’ on soye ;</br>{{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"L’crèyåcion d’Eve", tome 43, p. 140}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|fini}}, {{t+|fr|achèvement}} soigneux, {{t+|fr|perfection}} }} == {{L|fr}} == === {{H|PE|fr}} === {{-addjfr-}} {{~}} {{o}} # [[fini]], [[fwait]], [[tot fwait]]. #* J’ai {{~}} mon travail. #*: Dj’ a fini mi ovraedje ; dj’ a tot fwait mi ovraedje ; dj’ a fwait ; dj’ a tot fwait. #* Il n’ a pas {{~}} son repas. #*: I n’ a nén fini si eurêye ; i n’ a nén tot magnî si eurêye. 7kn3gcrj8dk1uvfscouxwr9xwkw613w 0 40862 408399 407582 2024-12-05T13:21:30Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408399 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|totus|sourd=la}} (« tot, tchaeke, tot etir »). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|tɔ|tu}} {{2pr}} {{O/OU}} ** {{pzc}} {{AFE|tɔ}} * {{Ric}} === {{H|adviebe|wa}} === {{-alo2-|tot|tote}} {{~}} # mostere on hôt [[livea]] di l' [[adviebe]] ki shût (nén candjåve). #* Dji lyi dmande {{~}} biesmint : «eyet vosse feme, ça lyi va» ? # mostere on hôt [[livea]] di l' [[addjectif]] ou d' l' [[addjectivire]] (candjåve å femrin, mins nén å pluriyal). #* Il a rivnou {{~}} frexh di tchôd. #* I parexhént {{~}} disbåtchîs. #* Elle esteut {{~e}} binåjhe. #* Elle ont dmoré {{~e}} biesses. #* Si tiesse esteut {{~e}} e croles {{s-rif|CE2}} #* Les beas våzes estént {{~}} a bokets. #* Nole trace di l’ ôte såjhon … Siya ! Des moitès foyes</br>Å pî del håye d’ årdispene {{~e}} floreye. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Dixmude », 1916, p.25}} # divant on prono d' djin, mostere li rshonnance avou çou k' on ratind di cisse djin la (candjåve å femrin, mins nén å pluriyal). #* C' est {{~}} lu, la ça, d' ariver ene eure trop tård. # mostere on hôt [[livea]] do viebe. #* Et cwand l' viye croe ki tome e-n ene blesse</br>Årè {{~}} fini do toumer,</br>I n' dmeurrè pus rén d' çou k' dj' inme,</br>Ki m' rapinsreut çou k' dj' a-st inmé. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Li Tossaint", p.39}} #* Sav bén k’ c’ est plaijhi d’ aveur ene måjhone comme cisse-cial, vos, Janete. Il î fwait si frisse la ! Dji m’ ra dedja {{~}}. {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.118}} #* Mins cwand on lyi derit des noveles då viyaedje</br>Et k' il aprinda pår ki l' hiedresse n' esteut pus</br>K' ele aveut rindou l' åme cåze … d' èn emacralaedje</br>Et k' ele aveut dmandé co traze feyes après lu</br>Si vizaedje candja {{~}}. {{s-rif|LLag|"Li ptit hierdî" (1926), p. 151}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|aveur di tot}}. #* Ele {{~|aveut d' tot}} e s' botike et les pôvès djins do Gravioûle alént acroere la. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.63}} # {{r|[[tot a schipe]]}} : rafoircixhaedje di [[a schipe]] #* {{~|Tot}} a schipe arivé a l' ospitå d' Calais, on docteur egzamina l' oficî et Pire Lipaye fourit tcherdjî del sognî tot come i l' aveut fwait diski la {{s-rif|LTil}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[totafwaitmint]] * [[totavå]] * [[atchté tot fwait]] * [[tolu]] * [[tot drole]], [[fé tot drole]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[foirt]], [[pår]], [[mo]], [[mier-]], [[foû]], [[totafwaitmint]], [[completmint]]; {{Lka-si|foirt}} === {{H|NDP}} === {{~}} {{n}} # {{n-c|wa}} mostere l' eshonna des sacwès k' on ndè cåze, sins ndè rovyî ene. #* I fåt tni {{~}} çoula por lu. #* I fåt k' on fwaiye {{~}} lu-minme. # sacwè l' pus impôrtante (todi avou l' definixhant årtike « li »). #*Li {{~}}, c' est nén d' wangnî, mins d' î prinde pårt {{s|LM|ratournant [[w:Pierre de Coubertin|Pierre de Coubertin]]}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[tot toûne al ribolete]]}}, {{r|[[gn a tot ki toûne li cou]]}} # {{r|[[c’ est l’ tot di]]}}; {{r|[[c’ est nén l’ tot]]}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[totafwait]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|eshonna des sacwès k' on ndè cåze, sins ndè rovyî ene |fr= {{t+|fr|tout}} |nl= {{t+|nl|alles}} |en= {{t+|en|everything}} |de= {{t+|de|alles}} |es= {{t+|es|todo}} |ary= {{t+|ary|كلشي|ral=kelchi}} |ar= koulli chay' {{=ral}} {{t+|ar|كل شئ}} {{=dsf-ar}} {{t+|ar|كُلِّ شَئ}} }} {{ratour|sacwè l' pus impôrtante |fr= {{t+|fr|important}}, {{t+|fr|essentiel}}, {{t+|fr|tout}} }} === {{H|NDPrz}} === {{-przwa-|[[tot]]|[[tos]]|[[tote]]|[[totes]] / [[totès]]}} # mostere li sacwè e-n etire. #* Ritnoz bén {{~}} çki dji vs a dit. #* {{~|Tote}} ciste ivier, k' il a toumé del nive {{s-rif|CE2}} #* Ç' a stî l' minme ramdam {{~e}} djoû et {{~e}} nute. # mostere les sacwès sins ndè rovyî. #* Louke on pô {{~es}} ces tchampinnes {{s-rif|CE2}} # eployî après ''c' est''. #* C' est {{~ès}} belès åmayes po repleni après l' ivier. #* Et les belès stoeles ki ns veyans</br>S’ esprinde sol fén d’ ene claire djournêye,</br>Divnèt {{~|totès}} frawiantès fleurs. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.91, “Vîx Souv’nir”}} #* C’ est {{~|tos}} rénnvåts k’ on dvreut</br>Marker d’ ene grande noere croes</br>Et les loyî l’ onk a l’ ôte so des strins</br>Adon mete li feu divins. {{s-rif|JAnd|"Dizos leû fèrome", 1919, p.76}} # totes sôres di. #* Dji m’ va fé mete {{~ès}} plantches å meur, ti sais bén, hin ! Come des djivås, la ! {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.116}} #* C' est cial k' on voet {{~|tos}} apôtes</br>Ki frént rire li pus trisse fougna ! {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.17}} #* Come vos ndè poloz djudjî, li Societé Walone, contéve {{~ès}} djins d' cwè. {{s-rif|JMign|"Li walon å payîs di Lîdje" (1938), p.48}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[tote djoû]]}}, {{r|[[tote nute]]}} # {{r|[[tos boignes contes]]}} # {{r|[[tos tchamps tos payis]]}} # {{r|[[di tote foice]]}} # {{r|[[mete a totes les såces]]}} # {{r|[[on n’ a nén tos les pås k’ on hosse]]}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== [[tertos]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|mostere li sacwè e-n etire |fr= {{t+|fr|tout}} |en= the {{t+|en|whole}} |nl= de {{t+|nl|heel}} |es= {{t+|es|todo}} }} === {{H|divancete|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # divant on [[pårticipe prezintrece]], çou ki fôrmêye li djerondif. #* Kimint av trové cisse machine la, Renkin ? {{~|Tot}} tuzant, sire. ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== [[tofjhant ki]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[e]] (+ pårticipe prezintrece) * [[å]] (+ viebe sustantivé) ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|djerondif |fr= {{t+|fr|en}} |en= {{t+|en|-ing}} |nl= {{t+|nl|-end}}, aan het + -end }} == {{L|nl}} == === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} {{AFE|tɔt}} === {{H|divancete|nl}} === {{~}} # [[diski]], [[disca]]. ==== {{H|A}} ==== * [[tot en met]] reua65barls2naqiyjjqg2whiuo8na6 0 41030 408423 391000 2024-12-05T14:37:08Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408423 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-vprwa-|sovni}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Apl-vprC|sovni}}. === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{vprmur}} # aveur (ene sacwè) ki rvént e s' memwere. #*I m' a rindou siervice; dji {{~|m'}} è {{~|sovénrè}} tote mi veye {{s-rif|E203}} #*C' est l' pus lon k' on {{~|s'}} poye {{~|sovni}} {{s-rif|E203}} #* Vis {{~|sovnoz vs}} bén, Linåd, m' tchir camaeråde,</br>Do fameus tins do grand Napoleyon ?</br>Ki nos rivnéns tot stourdis del salåde</br>Ki les Cozakes nos dnît-st a côps d' canon. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} #*Dji {{~|m' sovén}} cwand dj' esteu co ptite,<BR>Dj' endaléve sol tchestea fé l' tchet {{s-rif|Fernand Lhôneux|dins l' tchanson [[w:Li cariyon d' Sint-Åbwin (tchanson)|Li cariyon d' Sint-Åbwin]]}} #*C' est a ç' moumint la ki dji {{~|m' a sovnou}} d' vos . ==== {{H|NU}} ==== {{vpr-awè}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * {{loyén|sovna|croejh=Su}}, {{loyén|sovni|croejh=Su}}, [[sovnance]] * [[si rissovni]], [[rissovnance]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[si rsovni]], [[si rmimbrer]], [[ratoumer]] (so), [[rapinser]], [[si rapinser]], [[ratuzer]], [[si rapler]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== [[rituzer]], [[ripinser]], [[rissondjî]] ==== {{H|RM}} ==== {{Tit}} * [[w:Dji m' sovén (live)|Dji m' sovén]] : live da [[w:Châle Massaux|Châle Massaux]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto|croejh=Vi | si [[som'ni]] = E1,E170 | ès [[souv'ni]] = O4 | sè [[souvni]] = E165 | si [[souvni]] = C8 | su [[souvnu]] = S117 | si [[soveni]] = E34 | si sovni = E203, R10:24504,R13 | si [[sov'ni]] = E1, E170 | si [[sovnu]] = C13 | si [[sov'nu]] = C1, C99 | {{loyén|ssovni|ling=wa-vsis|croejh=Vi}} = E178 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|aveur ene sacwè ki rvént e s' memwere |fr= {{t+|fr|se souvenir}} |en= to {{t+|en|remember}} |nl= {{t+|nl|zich herinneren}} |de= {{t+|de|sich erinnern}} |es= {{t+|es|recordarse}} |ar= tadhakkara {{=ral}} {{t+|ar|تذكر}} {{=dsf-ar}} {{t+|ar|تَذَكَّرَ}} |ary= [[3qel]] {{=ral}} [[عقل]] {{=dsf-ar}} [[عْقل]] |pcd= ès [[ramintuver]] }} rnq7b9uf23w1yg3xxpa92kzkp1qr8uz 408428 408423 2024-12-05T15:33:30Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408428 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-vprwa-|sovni}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Apl-vprC|sovni}}. === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{vprmur}} # aveur (ene sacwè) ki rvént e s' memwere. #*I m' a rindou siervice; dji {{~|m'}} è {{~|sovénrè}} tote mi veye {{s-rif|E203}} #*C' est l' pus lon k' on {{~|s'}} poye {{~|sovni}} {{s-rif|E203}} #* Vis {{~|sovnoz vs}} bén, Linåd, m' tchir camaeråde,</br>Do fameus tins do grand Napoleyon ?</br>Ki nos rivnéns tot stourdis del salåde</br>Ki les Cozakes nos dnît-st a côps d' canon. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} #*Dji {{~|m' sovén}} cwand dj' esteu co ptite,<BR>Dj' endaléve sol tchestea fé l' tchet {{s-rif|Fernand Lhôneux|dins l' tchanson [[w:Li cariyon d' Sint-Åbwin (tchanson)|Li cariyon d' Sint-Åbwin]]}} #*C' est a ç' moumint la ki dji {{~|m' a sovnou}} d' vos . ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|s’ è sovni come si c’ esteut-st asteure}}. #* {{~|Dji m' è sovén come si c' esteut-st asteure}},</br>Ki tot passant å triviè d' nosse payis,</br>Nos n' avéns nén ene dimeye gote a boere ; {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} ==== {{H|NU}} ==== {{vpr-awè}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * {{loyén|sovna|croejh=Su}}, {{loyén|sovni|croejh=Su}}, [[sovnance]] * [[si rissovni]], [[rissovnance]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[si rsovni]], [[si rmimbrer]], [[ratoumer]] (so), [[rapinser]], [[si rapinser]], [[ratuzer]], [[si rapler]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== [[rituzer]], [[ripinser]], [[rissondjî]] ==== {{H|RM}} ==== {{Tit}} * [[w:Dji m' sovén (live)|Dji m' sovén]] : live da [[w:Châle Massaux|Châle Massaux]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto|croejh=Vi | si [[som'ni]] = E1,E170 | ès [[souv'ni]] = O4 | sè [[souvni]] = E165 | si [[souvni]] = C8 | su [[souvnu]] = S117 | si [[soveni]] = E34 | si sovni = E203, R10:24504,R13 | si [[sov'ni]] = E1, E170 | si [[sovnu]] = C13 | si [[sov'nu]] = C1, C99 | {{loyén|ssovni|ling=wa-vsis|croejh=Vi}} = E178 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|aveur ene sacwè ki rvént e s' memwere |fr= {{t+|fr|se souvenir}} |en= to {{t+|en|remember}} |nl= {{t+|nl|zich herinneren}} |de= {{t+|de|sich erinnern}} |es= {{t+|es|recordarse}} |ar= tadhakkara {{=ral}} {{t+|ar|تذكر}} {{=dsf-ar}} {{t+|ar|تَذَكَّرَ}} |ary= [[3qel]] {{=ral}} [[عقل]] {{=dsf-ar}} [[عْقل]] |pcd= ès [[ramintuver]] }} 5wksybsr9a7qkk33pc7ocqvpmnognpk 0 42440 408402 320496 2024-12-05T13:38:16Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408402 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|zûner}} {{caw|ant|a+pp|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|zyː.'nã|odio=Wa zûnant.ogg|ling=wa}} {{1pr}} * {{Ric|zû·nant}} === {{H|pårticipe prezintrece|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # {{PP|zûner}}. === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # ki fwait on brut come ene moxhe ki vole #* Il avént fwait èn orkesse avou tos vîs instrumints et i s' avént lomé: les {{~s}} plankets {{s-rif|S117}} #* Ene {{~e}} trocale. #* Ene {{~e}} moxhe. #* Raschoûtez co les {{~s}} rôguiaedjes sol dizeu do droet peûmon; ké diyagnostik ? {{s-rif|S117}} #* Ene {{~e}} fuzêye. # foirt plaijhant a-z ôre, a vey, a viker. #* - Totafwait va å pair des ponces ! Vos ploz rivni a cénk eures di l’ après-nonne; vos efants seront la.<BR>- C’ est clapant !<BR>- C’ est {{~}} ! {{s|LM|dins l' mierpitit fime «Li scole foû scwere», [[w:Fiesse_ås_lingaedjes_walons#Ocupaedjes_coinreces|]] 2019}} # [[nén piké des viers]]. #* S' on dit ene paskeye ou ene fåve on pô {{~e}},</br>Ni vs såvez nén po fé l' "dji-vou-dji-n'-pou" ;</br>C' est sovint zeles ki sont les pus plaijhantes,</br>Adon tchaeskene n' è wåde nén pus k' i n' vout. {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.23}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | zûnant = E1, E34, S117 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|bourdonnant}}, {{t+|fr|sifflant}}, {{t+|fr|susurrant}}, {{t+|fr|fusant}} }} {{ratour|nén piké des viers |fr= {{t+|fr|grivois}}, {{t+|fr|paillard}}, {{t+|fr|grossier}} }} j06amf7jr16g5xjl452fer3dfpvxr9w 0 42902 408446 405787 2024-12-05T15:58:56Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408446 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|sudor|sourd=la}} {{m-s}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|su.ˈwøːʀ|sy.ˈwø|sy.ˈwøːʀ}} ** {{pzc}} {{AFE|sy.ˈwøːʀ}} {{1pr}} * {{Ric|sou·weur}} === {{H|sustantif|wa}} === [[File:Amanda Françozo At The Runner Sports Fragment.jpg|thumb|right|240px|Souweur sol djaive]] '''souweur''' {{f}} # aiwe ki sûne del pea cwand on [[souwer|sowe]]. #* Dizo s’ pezant fårdea,</br>Nosse pôve pitit gayård triméve tote ene djournêye,</br>Leyant djus di s’ front d’ andje, li {{~}} agoter</br>So l’ ovraedje k’ abateut po n’ nén esse barboté</br>Des mwaisses ki n’ avént d’ keure di ses djonnès anêyes. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.45, “Agnuss”}} #* Douvént fjhoz vs ene laide taetche sol riyante Walonreye</br>Avou cisse noere poussire ki plake so vosse {{~}} ? {{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Å neûr payîs dè l’ hoye'', (1947), p. 129}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|froede souweur}} #* Heye ! Kéne foite aloumire</br>Vs dirîz k' l' air si find.</br>Djezus ! Ké côp d' tonire !</br>Kéne {{~}} mi prind… {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | {{=wis|sewie|souweur}} = C74 | souweur = R10,R13 | souweûr = E1,E34,E165,E203 | suweu = C8 | suweûr = O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|sueur}}, {{t+|fr|transpiration}} }} m0m63l72ojwj9udlbag8o1ajnc2fs2c 0 43423 408389 361376 2024-12-05T13:01:43Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408389 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Ddm|wa}} {{bdjMB}} «tcha» (brut d' cåzaedje sins rlaye), avou ridaedje TCH = H å prumî pî. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|ha.ʧa}} {{1pr}} * {{Ric|ha·tcha}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # djonne feye (mine eto djonne ome) ki djåze beacôp et n' est waire serieus. # djonne feme k' on hante avou leye. #* Efant, n’ f(jh)oz måy plorer vosse mame; (…) Fiestixhoz l’ come tins d’ vosse djonnesse; Pus tård si vs avoz kéke {{~}}, Ele respecteyrè vosse blanke tiesse, Tot s’ rapinsant s’ boune viye mama {{s-rif|JMign|dins l' tchanson «[[w:Mame (tchanson da Mignolet)|Mame}]]»}} # {{tinr|wa}} pitite feye. #* Et tot avå nosse rowe, ci n’ est k’ sirès tcheretes ;</br>On n’ voereut nén moussî dizo l’ rôle mi haguete.</br>Mon Diu, wice sereut i dåré, mi ptit {{~}} ? {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Ses prumîs pas», p.114}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|Rowa Hatcha|cat=npl}} : no d' ene plaece di [[Serè]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (grandiveuse djonne feye) : [[tchalmarete]] * (djonne feme k' on hante avou) : [[mayon]] * (djonne ome) : [[tchirliket]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | hacha = G0 | hatcha = E1 |- = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|djonne feye waire serieuse |fr= {{t+|fr|péronnelle}} }} {{ratour|djonne ome ki djåze po n' rén dire |fr= {{t+|fr|freluquet}}, {{t+|fr|babillard}} }} fczergk7ltq2tymfrpkzleta5my3ouv 0 46603 408410 407924 2024-12-05T13:55:38Z Scribus electronicus 3672 408410 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Bdj|anima|sourd=la}} («air», «shofla»). ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɔːm|aːm|ãm|ɒːm}} {{BS|å|-}} ** {{pzc}} {{AFE|ɔːm}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{rili|wa}} pårtêye [[nén veyåve]] d' ene djin, ki vicreut co après l' [[moirt]]. #* Dji voe mi {{~}} aler foû di m’ coir<br/>Ratnoz l’ on pô, binamé pere, tant k’ dj’ åye eco pårlé a m’ mere {{s-rif|Divize di payizans, 1640}} #* Et l’ {{~}} ki n’ doet rén acwiter,</br>Trovrè-st å cir des djoûs d’ dicåce</br>Et des djoyes ki nos kinoxhans. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.91, “Vîx Souv’nir”}} #*Vos savoz çou ki convént l' mî pol progrès di mi {{~}} et come li doleur mi siev po m' disruni d' mes petchîs {{s-rif|JBos|ratournant [[w:L' imitåcion d' Djezus-Cri (live)|L' imitåcion d' Djezus-Cri]]}} #* Cwand on-z est pol Laid Wåtî, c' est k' on-z est presse a rmete si {{~}} a Vî Hinri {{s-rif|FNyn}} # sintumints, esprit d' ene djin. #* Dji vs dene do vén po voste {{~}} kimesbridjeye {{s-rif|MLej}} #*Et, tot loucant l’ beaté k’ tcheryîve dizeu les tiers,</br>— Lujhante come on diamant sol noere pê d’ on moriåne—</br>On råskignou tchantéve totes les tchansons di si {{~}}</br>{{s|JMign|"Li tchant del croes", 1932, p. 17}} #* ... c' e-st a djnos, asteure, k' i schoûte, dins l' fruzinmint des tchveas å vint ki les caresse, li vwè da Rozete ki tchante, di tote si {{~}}, vaila, è Payis des Andjes. {{s-rif|AMatn}} # {{stin}} çou ki rind on peupe, ene veye tipike, diferin d' ses vijhéns. #*Dås pîs des noers terisses come so nos blancs tchersîs,</br>L' {{~}} walone s' enairéve, asblawixhante, ureuse{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Ås walons'', (1947), p. 116}} #* Sol coûsse d' a pô près on sieke, nos powetes ont discoviet et tchanté l' {{~}} virlixhe et cocsante di nos cités {{s-rif|LLem}} #* On peupe ki piede se lingaedje piede si {{~}} {{s-rif|JGui}} #*Dins nosse viyaedje, il ont l’ {{~}} ecolodjisse {{s-rif|JSch}} # [[djin]]. #* On n' ouxhe dedja fwait do må a cisse pôve {{~}} la. #*Come ene åme el detresse</br>Nouk n' arestêye li pas</br>Si ç' n' est l' djonne troufelresse</br>Ki s' galant planta la. {{s-rif|HBra}} #* Sondjîz on pô, i fåt des eures etires po trivierser ç' bwès di long et d' lådje; ossu, gn a des k' on n' î rescontere nén ene {{~}} {{s-rif~|JCsha|p. 49}} # exhowe po bouter. #* I n' a pont d' {{~}}. # {{be-le|wa}} exhowe, matire d' ene sacwè. #* Del fondreye, ene wapeur s' eleve doûce et ledjire ;</br>C' e-st tot l' {{~}} del rozêye k' on-z aveut spité la ;</br>Ele va letchî les hés, fwait ene caresse ås gonxhires,</br>S' enairixh loyminoymint, tienixh adon ndè va ! {{s-rif|LLag|"L' inmant", (1947), ''A l’Årdène'', p. 145}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[aveur l’ åme hôte]]}} # {{r|[[aveur li moirt e l’ åme]]}} # {{r|[[li moirt e l’ åme]]}} # {{r|[[nén ene åme]]}} # {{r|[[rinde l’ åme]]}} # {{r|[[vinde si åme å diåle]]}} # {{r|[[finde l’ åme]]}} # {{r|[[a vos finde l’ åme]]}} # {{r|[[riplaker l’ åme e coir]]}} # {{r|[[s’ ovrer l’ åme foû do coir]]}} # {{r|[[li Bon Diu si åme]]}} # {{r|[[li Bon Diu si åme et l’ diåle ses oxheas po fé des ptits mantches di coutea]]}} # {{r|[[li moirt e l’ åme]]}} # {{r|[[si sansouwer coir et åme]]}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[so mi åme]] * [[boune åme]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | åme = E1,E21,E34,R13 | âme = C1,C8,C9,O0,O4,E2 | anme = O2 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|pårtêye d' ene djin foû di s' coir di tchå |ar= {{t+|ar|روح|ral=roûH}} |de= {{t+|de|Seele}} |en= {{t+|en|soul}} |es= {{t+|es|alma}} |fr= {{t+|fr|âme}} |nl= {{t+|nl|ziel}} }} === {{H|waitîz eto}} === {{wp|åme}} 7aowqjzc3thz2572zuwz1shnjxdutqw 0 46838 408376 405877 2024-12-05T12:08:46Z Scribus electronicus 3672 Amidraedjes 408376 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|[[res|retem]]|sourd=la|filet d' pexhe}}, adon racuzinåve avou l' {{p|roit|fro}}. Sorlon Haust, li finå do mot åreut-st stou influwincé pa « [[paroeze]] » come divins « [[cleuze]] ». === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʀøːs|ʀɛ.'joː}} *** {{frcjh}} {{AFE|ʁøz}} ** {{pzc}} {{AFE|ʀøːs}} * {{Ric|reuze}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{tchvau|wa}} filet ki waerandixh li tchvå disconte les hagneures des moxhes. #: {{djermon-egzimpe|wa}} # {{pexheu|wa}} pårt do filet avou des måyes. #: {{djermon-egzimpe|wa}} # {{pexheu|wa}} filet e cogne di cône wice k' on mete e l' aiwe les pexhons k' on-z a-st apicî. #* Pexhî al {{~}}. {{s-rif|E203}} #* Coula, ene åblete ? Abeye, båshele, li {{~}} ! {{s-rif|HSim| « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.42}} #* Les trûtes såmnêyes estént totès rodjes ådvins. K’ elle estît beles ! End aveut télmint e vivî k’ elle årît bén potchî totès seules e nosse {{~}} {{s-rif|FNyn}} #* Tot vert moussî, avou on grand tchapea so s' tiesse, et so si spale tote ses vedjes, si {{~}}, si poujhoe. {{s-rif|FNyn}} # {{tind|wa}} minme cogne di filet, mins po tinde ås oujheas. #* Haper ds oujheas al {{~}}. {{s-rif|E203}} # {{mo-lå|wa}} sôre di banse e fôme di clokes po les moxhes al låme<!--pår e E203-->. #: {{djermon-egzimpe|wa}} # {{bans|wa}} sôre di tchena.<!--pår divins JVri--> #* Tot s’ divizant d’ traze a catoize,</br>Ele cwitèt l’ martchî londjinnmint,</br>Tinant, tchaeke, ene {{~}} e leus mwins,</br>Plinne di salådes et di ramonasses. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Les deux djas’resses», p.121}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=filet e cogne di cône wice k' on mete e l' aiwe les pexhons k' on-z a-st apicî| * [[cou-d’-bonet]] }} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== {{Boesse|c=2|tite=sôres di filets| * [[filet]] * [[haerna]] * [[havroûle]] * [[poujhete]] * [[poujhoe]] * [[rixhea]] * [[såme]] * [[spoujhete]] * [[troûle]] * [[vivroû]] }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | reuse = JVri | reûse = E1, G208 p. 409 | reûss = E203 | reuze = R10 | rèyô = G208 p. 409 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|filet ki waerandixh li tchvå disconte les hagneures des moxhes |fr= {{t+|fr|émouchette}}, (réseau qui protège le cheval contre les piqûres des mouches) }} {{ratour|pårt do filet avou des måyes |fr= partie filochée de tout filet de pêche, de chasse, d'oisellerie }} {{ratour|filet e cogne di cône wice k' on mete e l' aiwe les pexhons k' on-z a-st apicî |fr= (t. d'oiseleur, de pêcheur) bourse filochée en forme de cône, où le pêcheur met les poissons capturés et qu'il dépose dans l'eau }} {{ratour|sôre di banse e fôme di clokes po les moxhes al låme |fr= sorte de ruche, panier ene forme de cloche pour les abeilles }} {{ratour|sôre di tchena |fr= sorte de panier }} 5iyb5c6vtk1faa41bnrnnrw6v4qt8rx 0 47105 408462 340412 2024-12-05T18:49:59Z Srtxg 1009 /* Ortografeyes */ +E34 408462 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-RI|pougneu}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Feu}} «[[ripougnî]]». === {{H|Su|wa}} === {{-suwa-F2|ripougn}} {{~}} {{o}} # [[ribouteu]] ki rfwait les mås tot pougnant dvins. # {{med|wa}} ome di mestî ki sogne les maladeyes tot fjhant fé des mouvmints, et apougnî l' coir do (del) malåde. #* Sins sepi çou k' vos fjhoz el clinike dji wadjreu ki vs estoz {{~|rpougneuse}} (clément). ==== {{H|Si}} ==== (ome di mestî) : [[kiné]] ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | ripougneu u erpougneu / rpougneu = R10 | ripougneû / r’pougneû = E1 | rupougneûs / r’pougneûs = E34 }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|ribouteu ki rfwait les mås tot pougnant dvins |fr= {{t+|fr|rebouteux}} }} {{ratour|ome di mestî ki sogne les maladeyes tot fjhant fé des mouvmints |fr= {{t+|fr|chiropracteur}}, {{t+|fr|kinésithérapeute}} | }} 5udg6owstt17pnkj7mxtgw2lnz915rf 0 47390 408464 341011 2024-12-06T07:37:16Z Srtxg 1009 /* {{H|Si}} */ 408464 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdjla|producere|« fé avancî »}}, {{çdom}} {{bdj|dure}} et {{be-pro}}. === {{H|Vi|wa}} === {{-codjow-|troke=5|A=produjh|B=prodû|C=produjh|PE=prodût|come=cure}} {{~}} # (fé divni [[martchandijhe]], tot djåzant d' matires brutes. #* Li wespiyant Comitî d' Animåcion des Rasses, on coulot d' Ronsåt, a wadjî del {{~}}, ci CD la {{s-rif|JGof}} # diner come rindmint, tot djåzant d' ene tere. #* Ene boune tere {{~|prodût}} 50 saetchs a l' ectåre. # fé egzister. #* Ça {{~|prodût}} on drole di brut. ==== {{H|Pa}} ==== * [[produjhaedje]], [[produjheu]], [[produjhoe]] (fr. site industriel), [[produjhåve]], [[produjhance]], [[produjhiveus]] * [[produccion]] * [[riprodure]], [[riprodujheu]], [[riprodujhaedje]] * [[riproduccion]] ==== {{H|Si}} ==== * (fé divni martchandijhe) : [[fé]], [[fabriker]], [[schiter]] (rabaxhanmint) * (diner come rindmint) : [[rinde]], [[diner]] * (fé egzister) : [[askepyî]], [[creyî]] ==== {{H|Or}} ==== {{Orto|croejh=Vi | produre = R10,R13 }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|fé divni ene martchandijhe |fr= {{t+|fr|produire}} |en= to {{t+|en|produce}} }} kkhx2pwu7fl23h26s6mel9yky95bdor 0 47419 408391 386738 2024-12-05T13:04:24Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408391 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-RI|griper}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|griper}} {{bet|ri|v|wa}}, {{çdom}} {{caw|er|v|wa}}. === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=r(i)grip|come=bouter}} {{~}} {{vc}} # griper co on côp. #* I {{~|rgripe}} so s’ passete al volêye,</br>Et nosse djonne gayår, tot djurant,</br>A s’ pôve tchivå dina ene volêye. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li brute dè jou des royes», p.115}} # griper {{ri=0}}. #* Vos n’ estoz nén sins sawè ki les cacheus dins les vîs cayôs, les ranxheus dins les eterés clicoteas d’ l’ omanité ki saynut d’ trover li provnance di l’ ome {{~|ont}} ddja {{~|rgripé}} foirt hôt les schålons del schåle di l’ istwere {{s-rif|JSch}} #* Asteure ki nos avans cåzu l' minme ådje, est ç' vos, pa, est ç' mi, li vî ome pezant ki {{~|rgripe}} co on côp l' tiene ? {{s-rif|WBal}} # [[schåler]], [[monsteler]]. #* Li veûyeû dè l’tourète, qui pète po l’pus sûr on some, ni sone nin dè l’cwène, qwand l’sotê potche so l’teût dè l’fôdje po '''r’gripé''' l’fossé{{s|JMign|"Li payis des soteas", 1926, p. 81}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | - = E1 | rigripé = E203 | rgriper / rigriper = C61 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|griper co on côp |fr= {{t+|fr|regrimper}} }} {{ratour|monsteler |fr= {{t+|fr|escalader}} }} rgrq0y3h5sm8khbx57qik9yqhzl72pe 0 50407 408430 407279 2024-12-05T15:37:21Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408430 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Sv|astårdjî}} {{çdom}} {{bdj|tådje}} {{dbet|as|c+s|wa}}. ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|as.'tɔːʧ|as.'taːʧ|as.'toːʧ|as.'taːʀʧ|as.'taʀʧ}} {{BS|å}} ** {{pzc}} {{AFE|as.'tɔːʧ}} * {{Ric|as·tådje}} ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{cron|wa}} durêye di tins k' on n' est nén co la, et k' on divreut. #* Li trén årè dijh munutes d' {{~}}. #* Co ene feye cénk munutes d' {{~}}, Chabot. {{s-rif|PHT|ratournant ''Maigret èt l’danseûse d’å Gai-Moulin'', 1994, {{p.|11}}}} # sacwè ki vos espaitche di fé çou k' vos vlîz. #*Mi cour, c' est èn ouxh grand å lådje<BR>Po tos les pôves k' ont des {{~s}} {{s-rif|RBau}} # [[ahote]] divins on voyaedje {{Lka|sins nole astådje}}. # tins acoirdé po fé ene sacwè {{?}}. #* Ene mere, foû d' totes, po ses rdjetons,</br>Priyive Diu po-z aveur ene {{~}},</br>Ene {{~}} ki pôreut ratni,</br>Dilé leye ses ptits andjes k' ele inme,</br>Si niyêye ki n' est nén-st a minme,</br>Di s' kidure, et k' vout cwiter l' nid ! {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Les lign’rais dè Bon Diu", p.45}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[sins nole astådje]]}} #* {{~|Sins nole astådje}}, nos aléns so Paris,</br>Dj' åreu volou dire dièwåde a Lizbet,</br>K' ele ratindaxhe, k' ele ni dveut nén si presser ;</br>Mins po m' mostrer dji n' esteu nén schayete ;</br>C' e-st on måleur k' on pantalon trawé. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} #* On djoû, Wiyême ritourna si spågne-måyes ;</br>Adon, {{~|sins nole astådje}}, come s’ i pierdeut li tiesse,</br>Fjha l’ voye di Sint-Tibå</br>Po les mås</br>K’ ele fjhént divni caegnaesse. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Wiyême li crustin », 1922, p.105-106}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|tite=termene k' on n' a nén co arivé| * [[rastådje]] * [[astårdjeye]] }} {{Boesse|tite=sacwè ki vos espaitche di fé çou k' vos vlîz| * [[rujhe]] * [[aroke]] * [[astårdjeye]] * {{Lka}} « [[Motyince:målåjhmince po fé åk/walon]] » }} ==== {{H|ortografeye}} ==== {{Orto | astådje = E1,R10,R13 | astâdje = O0 | astaudje = C1,C9,C13,O2 | astârdje = O4 | astardje = O3 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|termene k' on n' a nén co la |fr= {{t+|fr|retard}} }} {{ratour|sacwè ki vos espaitche di porshure;{{Lka-ra|Motyince:målåjhmince po fé åk/walon}} |fr= {{t+|fr|accroc}}, {{t+|fr|imprévu}} }} {{ratour|ahote divins on voyaedje |fr= {{t+|fr|escale}}, {{t+|fr|pause}} }} {{ratour|tins acoirdé po fé ene sacwè |fr= {{t+|fr|délai}} }} === {{H|Cos|wa}} === {{~}} # {{IP13s|astårdjî}}. # {{SP13s|astårdjî}}. # {{Kim2s|astårdjî}}. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | astâdje = G203 p. 307 | astådje = G203 p. 307 | astôdje = G203 p. 307 | astârdje = G203 p. 307 | astårdje = G203 p. 307 }} sd9ihvvo3kg3bss1g68001jihg2pjk3 0 53165 408438 341348 2024-12-05T15:48:04Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408438 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-|[[ni…pus]]|[[n’…pus]]}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Sh-m|ni|pus}}. === {{H|advierbire|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # mostere ene accion ki si fjheut davance mins ki n’ si fwait nén å moumint k’ on cåze. #* I '''n’ '''va {{~|pus}} a messe… #* Ces çanses la '''n’ '''vont {{~|pus}}.'' #* Biesses, nozôtes, hin, ki n’ veyént nén k’ ele '''n’ '''aveut {{~|pus}} håsse di viker ! {{s-rif|LRswg}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|ni…todi pus}} : rafoircixha. #* Dji '''n’ '''mi mareyreu {{~|todi pus}}. #* Elle î est, el måjhon; on '''nel''' tracrè {{~|todi pus}} evoye.'' {{s-rif|ALal}} # {{r|ni…pus gote}} : ôte rafoircixha. #* I m’ vineut co d’ tinzintins dire bondjoû; asteure, i n’ vént pår pus gote {{s-rif|ArMa}} # {{r|ni…pus…ni…}} #* Dji '''n'''' voe '''pus''' tere '''ni''' cir.</br>Doûdièw ! Ki va dj' divni ?</br>Dj' a mes ouys plins d' poûssire ;</br>Li monde va t i fini ? {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|accion ki n’ si fwait pus |fr= {{t+|fr|ne…plus}} |en= {{t+|en|not…any more}} |nl= {{t+|nl|niet meer}} }} {{ratour|ni…todi pus |fr= {{t+|fr|ne…plus}}, {{t+|fr|en aucun cas}}, quoi qu'il arrive }} {{ratour|ni…pus gote |fr= ne…plus du tout }} {{dal}} endè ... pus #gn è ni ... pus (mostere ene sacwè k’ i gn aveut davance mins ki nd a pont å moumint k’ on cåze). #* Des timbes di 50 cenes, end a pus pol moumint. #: {{lang|fr|F. n'y en ... plus.}} hm11e3pkia5dowbk5vjlb6p1je32rhh 0 60382 408384 351284 2024-12-05T12:53:30Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408384 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|seul|seu}} {{caw|mint|adv|wa}}. === {{H|Pr}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|sø:l.'mɛ̃}} ** {{pzc}} {{AFE|sø:l.'mɛ̃}} * {{Ric|seul.mint}} === {{H|adviebe|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # djusse, rén ki, rén d’ ôte, [[fok]]. #* Dji dit {{~}} l’ veur ! #* Dji vos rdi {{~}} çou ki m’ a dit. # [[asteure]]. #* I rvént {{~}} di s’ voyaedje. # avou ''[[nén]]'' u ''[[tant]]'' : nén minme, nén on pô. #* I n’ a {{~|nén seulmint}} l’ pacyince di m’ schoûter. {{s-rif|E1}} #* I n’ m’ a {{~|nén tant seulmint}} passé on cawiea. {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.123}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | seûlemint = E1 | seulmin = E212 | seûlmin = E203 | seulmint = C8,R10,R13 | seûl’mint = {{RO|E1}}, O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour | fr = {{t+|fr|seulement}} }} 7nr79zwkyout2b1be0vzcxsf67mibyc 0 60935 408429 400643 2024-12-05T15:34:00Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408429 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== {{-spodiv-'|å triviè d}} ==={{H|etimolodjeye|wa}}=== {{Sh-m|å|triviè|di}} === {{H|divancetire|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # tot passant houte di. #* Dji m' è sovén come si c' esteut-st asteure,</br>Ki tot passant {{~|å triviè d'}} nosse payis,</br>Nos n' avéns nén ene dimeye gote a boere ; {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} #* I s’ aveut bén cmoenné,</br>Sins esse sotnou d’ persone, {{~}} cisse måle voye. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.45, “Agnuss”}} #*{{~|Å triviè del}} brume, al pikete do djoû<BR>ene ombe pestele sol flaya d' on tabeur<BR>èm cour erbôme come el mårtea dissu l' eglome<BR>cwand, dissu l' pavé, les shabots vegnnut clatchî {{s-rif|MoÔn|oteur=CTho|3/2020 p. 16}} ==== {{H|variantes}} ==== * [[åd triviè di]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|e passant divins {{Lka-ra|triviè di}} |fr= {{t+|fr|au travers de}} }} is53s1p2f1s9u06p9aoxi7fp2z0xkkb 0 61282 408406 402959 2024-12-05T13:47:06Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408406 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== <gallery> Summer 2007-101 (871613008).jpg Fé s' mawe.jpg </gallery> === {{H|etimolodjeye}} === {{Sh-m|fé|s’|mawe}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # mostrer k' on-z est mwais (copurade po èn efant). #* Påmer d' rire do rire å pont do spiyî s' blouke,</br>Vå bråmint mî ki d' {{~|fé l' mawe}} ou d' tchoûler ! {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.23}} #* Et télfeye, sins oizeur {{~|fé l’ mawe}},</br>S’ on doet ravaler des colowes</br>Et rmete e s’ potche si frankisté,</br>On fwait çou k’ on pout po viker. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « On fait çou qu’on pout po viker», 1922, p.123}} #*I n' m' è fåt nén co cåzer å pere, des cwate tchandeles ki dj' a metou a l' Aviedje; i {{~|freut co s' mawe}}, k' on furlêye insi a non-syince {{s-rif|ALsoç|p. 26}} # {{meteyo|wa}} èn si nén vleur mostrer, tot djåzant do solea. ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[brognî]] * [[fé s’ lepe]], [[fé l’ grosse lepe]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|mostrer k' on est mwais |fr= {{t+|fr|bouder}}, {{t+|fr|faire la tête}} }} i55nfz5pltt0ag60ay2hcd3276k9q27 0 61595 408461 384450 2024-12-05T18:38:38Z Srtxg 1009 /* {{L|wa}} */ 408461 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== {{-spodiv-RI|ponde}} === {{H|Etimolodjeye|wa}} === {{V|ponde}} {{bet|ri|v|wa}}. === {{H|Vi|wa}} === {{-codjow-|troke=5|A=r(i)pond|B=r(i)pond|come=ratinde}} {{~}} {{vc}} # [[ponde]] cor on côp, ponde ene sacwè k' aveut ddja stî pondowe; copurade si c' est d' ene ôte coleur, ou po rafrister l' minme coleur. #*On-z {{~|a rpondou}} l' eglijhe {{s-rif|E200|a «ponde»}} #*COURBETTE: Chloé Pichon !..Qui fèt-èle la ?..On lî a d’mandé dè '''r’ponde''' li meûr ?</br>POZNIAK: Nèni !..Lèye ci sèreût pu vite li plafonèdje</br>{{s|JTho}} ==== {{H|Or}} ==== {{Orto|croejh=Vi | riponde u erponde / rponde = R10 | ripinde / r’pinde = C8 | riponde / r’ponde = E1 | rupôde / r’pôde = E34 }} n7e37wjdg43jknxp8mampuitzam0rv9 0 61891 408409 366204 2024-12-05T13:54:31Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408409 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== {{-spodiv-'|puvite k}} ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Sh-m|puvite|ki}} === {{H|aloyrece|wa}} === {{~}} #mostere ki çou k' i gn a dins l' fråzlete ki shût est metou so l' costé. #* Ni fjhans nole poenne po-z agrandi nosse lot ;</br>Ayans l' åme hôte et {{~}} d' nos haire,</br>Inmans nos ! {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.47}} #* {{~|Puvite ki}} d' è cweri les cåzes (do må k' acsujheut totes les biesses),<BR>Li mwaisse des biesses dizo l' solo,<BR>Li Liyon, convoke al pus håsse<BR>On tribunå, po trover l' sot<BR>K' åreut, soeye-t i, pa neglidjince<BR>Amoenné l' må {{s-rif~|RDeh|ratournant [[w:Les biesses acsûte del pesse|Les biesses acsûte del pesse]] da [[w:Lafontinne|Lafontinne]]}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|tite=| * [[purade ki]] * [[putoit ki]] }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| mostere ki çou ki shût n' est nén l' preferince |fr= {{t+|fr|plutôt que}} |en= {{t+|en|rather than}} }} odwo6bqvce2b0bxmz30o2xhw0h4l68i 0 62013 408483 396669 2024-12-06T11:01:20Z Scribus electronicus 3672 Amidraedjes 408483 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== <gallery> File:Grandville - Fables de La Fontaine - 08-02 . Le Savetier et le Financier.jpg|enimådjaedje del fåve Lafontinne File:PL Jean de La Fontaine Bajki 1876 page547.png|«Li savtî et l' bankî» </gallery> ==={{H|etimolodjeye|wa}}=== {{Bdj|savate}} {{spo-caw|ate}} (fåsse cawete, ca ele fwait pårteye do bodje) {{caw|î|s|wa}}. ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|saf.'tiː|ʃaf.'tiː}} ** {{pzc}} {{AFE|saf.'tiː}} {{assim|vt/ft}} * {{Ric|sav·tî}} ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-|f=savtresse}} {{~}} {{o}} # {{mestî|wa}}, {{coib|wa}} onk ki fjheut des [[savates]]. #* {{lang|wa-fel|Luthér èsteût-i '''savtî'''?</br>k'pwèrtéve-t-i dès foûmes po r'fôrmer l' eglîse so l' pî</br>atot s' dannêye loume?}}{{s|"Dialogue entre un Liégeois catholique et un calviniste", 17-inme sieke}} #*Dj' a poirté mes fripes å {{~}} {{s-rif|O4}} # mwais coibjhî. # onk ki boute må. #*Ça s’ dit ovrî èt ça n’èst nin co {{~}} {{s-rif|C13}} # onk må tchåssî. ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[ås ouys do savtî, li coibjhî e-st on nôbe]]}} (E203) # {{r|[[c' est todi les savtîs les pus må tchåssîs]]}} # {{r|esse savtî}} : piede divins on djeu sins wangnî on pont. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[savter]] * [[savter evoye]] * [[savtreye]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[savtî renant]] * [[savtî ki rene]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|tite=mwais ovrî| * [[rassavteu]] * [[wachoteu]] * [[Motyince:mwais ovrî/walon]] }} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[coibjhî]] (ki fwait des solés di meyeuse cwålité) ==== {{H|rilomêye do mot}} ==== {{Tit}} * [[w:Li savtî eyet l' bankî|Li savtî eyet l' bankî]]: tite d' ene [[w:Fåve Lafontinne|Fåve Lafontinne]] * [[w:Li savtî des Recoletes|Li savtî des Recoletes]] * [[w:Li savtî|Li savtî]] ene pice di teyåte da Edouard Remouchamps ==== {{H|ortografeye}} ==== {{Orto | savetî = C8 | savtî = C9,C13,R10 | savetî = E1,C8,E170 | sav'tî = O0,O4 | saftî = E1,E203 | chafti = [!d1900] LBer | châfti = [!d1900] LBer |- = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| onk ki fjheut des savates |fr= {{t+|fr|savetier}} }} knmrfzf7iaxtthp2o9f2s3x2uolinlq 0 63805 408405 396392 2024-12-05T13:45:54Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408405 wikitext text/x-wiki {{MR|påmé|spåmer}} =={{L|wa}}== ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pɔː.'me|poː.'me|poː.'mɛ}} {{BS|å}} ** {{pzc}} {{AFE|pɔː.'me}} * {{Ric|på·mer}} [[File:Recovery Position.JPG|thumb|right|270px|djin k' a påmé]] ==={{H|viebe|wa}}=== {{-codjow-|troke=1|A=påm|come=bouter}} {{~}} {{vsc}} # [[toumer flåwe]]. #*Nos esténs so l' ki-vive nute et djoû; nos '''påméns''' d' soe. et nos n' oizéns pus boere on côp d' leu maxheye aiwe, do vraiy tchåssin{{s-rif|DSal|[[w:Li houlot (roman)|Li houlot]]}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|påmer d’ rire å point do spiyî s’ blouke}}. #* {{~|Påmer d' rire å pont do spiyî s' blouke}},</br>Vå bråmint mî ki d' fé l' mawe ou d' tchoûler ! {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.23}} # [[sins påmer]]: sins s’ djoker, sins lachî ==={{H|mots d’ aplacaedje}}=== * [[påmeure]] * [[påmwezon]] * [[påmaedje]] ==={{H|sinonimeye}}=== * [[flåwi]], [[toumer flåwe]], [[astårdjeye|tchaire dins ene astårdjeye]] ==={{H|ortografeyes}}=== {{Orto |pâmè = C8 |påmer = E170,FR13 |paumè = S36 }} ==={{H|ratournaedjes}}=== {{ratour |fr= {{t+|fr|s'évanouir}}, {{t+|fr|pâmer}} ''(vî mot)'', {{t+|fr|tomber dans les pommes}} |nl= {{t+|nl|flauwvallen}} }} 7x1wdxrgwdmyqokc5uywsvr4271wjl3 0 65753 408420 406344 2024-12-05T14:33:25Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408420 wikitext text/x-wiki {{MR|napoleyon|Napolèyon|napolèyon}} == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Etim?}} ==={{H|prononçaedje}}=== *{{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|na.pɔ.lɛ.jɔ̃}} * {{Ric|Na.po.le.yon}} ==={{H|No prôpe|wa}}=== {{~}} {{o}} # {{pitit no|omrin|wa}}. # {{istwere|wa}} Napoleyon I^î, impreur des Francès sol tins do Prumî Impire. #* Vis sovnoz vs bén, Linåd, m' tchir camaeråde,</br>Do fameus tins do grand {{~}} ?</br>Ki nos rivnéns tot stourdis del salåde</br>Ki les Cozakes nos dnît-st a côps d' canon. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} #* Grand-père, on valureus d’ l’ årmêye</br>Do tins do grand {{~}},</br>Aveut ene såbe timpesse rishinmeye… {{s-rif|MLej|“Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.184, « Lu såbe du m’ grand-pêre »}} #* Mågré tos les côps d' lawe ki vos avoz tapé sol grand {{~}}, dji vs djeure ki dji vs veyeu voltî. {{s-rif|JMign|"Al bèle fontinne, comèdèye è treûs-akes", 1924, p.52}} #* — Oho, on cado po {{~}} !</br> — Awè… on lyi rmetrè dmwin, a Lidje, å palås des princes-evekes, sol trevéns d' ene grande ceremonreye divant k' endè rvåye … {{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|36}}}} # {{istwere|wa}} Napoleyon III, prezidint francès pus impreur sol tins do Sgond Impire. #* {{~}} III, k’ esteut come vos l’ savoz, li neveu da s’ mononke et djenerå come lyi. {{s-rif|A. Dupont (riprins dins [[Sourdant:C9|C9]])}} <gallery> Jacques-Louis David - The Emperor Napoleon in His Study at the Tuileries - Google Art Project 2.jpg|Napoleyon I </gallery> === {{H|ratourneures}} === #{{r|fir come Napoleyon}} : foirt fir #*Tot frûzihant d' boneûr, '''fîr come Napolèyon'''{{s|CGas}} ===={{H|parintaedje}}==== * [[Napol]] ===={{H|ortografeyes}}==== {{Orto | Napolèion = E203 | Napolèyon = C9 (a « ascouviè »\, « cwârbau »\, « mononke »),E1,FO4,S0 | Nam′pôlèyon = E1 }} ===={{H|ratournaedjes}}==== {{ratour |fr = {{t+|fr|Napoléon}} }} te8jy7p1l5qw4futrmbz0fnn3jykq7n 0 68988 408484 383292 2024-12-06T11:13:47Z Scribus electronicus 3672 Amidraedjes 408484 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|savate}}, {{caw|er|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|sa.fte|sa.ftɛ}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|sa.fte}} === {{H|viebe|wa}} === {{-cotchi-|savt}} {{~}} # {{vsc}} {{coib|wa}} [[rinawer]], [[rapîçter]] des vîs solés. #* Dj' {{~|a savté}} tote li samwinne. {{s-rif|E1}} #* {{lang|wa-fel|Compére Grigô, par an, qui wangnîz v’ à '''sav’ter''' ?}} {{s|AKir|Li sa'vtî èt l' banquî, 1889}} # {{vsc}} [[roter]] avou des savates. #* Ele {{~|savtêye}} tote ene sinte djournêye. {{s-rif|E1}} # {{vsc}} roter, [[ovrer]] [[vitmint]]. #* Dji m' a astårdjî, dji pou bén {{~}} po m' ratraper. {{s-rif|E1}} # {{vc}} [[waster]], [[distrure]] èn [[ovraedje]]. #* Il {{~|a savté}} si ovraedje. {{s-rif|E1}} #* Come il {{~|a savté}} cisse camizole la ! {{s-rif|E203}} # {{vc}} alouwer ses solés tot nd åyant waire di keure. #* Si vos {{~|savetez}} insi vos solés, i seront vite gåys. {{s-rif|E1}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[savtaedje]] * [[savtî]] * [[savtreye]] === {{H|mots d’ aplacaedje}} === * [[savter foû]], [[savter evoye]] ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[savtî]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | safté = E203 | safter = E1 | savetè = C8 | saveter = E1 | savter = R10 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|fé l' savtî |fr= exercer le métier de savetier, raccommoder des souliers {{wa+fr}} }} {{ratour|roter avou des savates |fr= se promener en savates {{wa+fr}} }} {{ratour|waster, distrure èn ovraedje |fr= {{t+|fr|abîmer}}, {{t+|fr|gâcher}}, {{t+|fr|dégrader}} }} {{ratour|alouwer ses solés tot nd åyant waire di keure |fr= user ses souliers par négligence {{wa+fr}} }} 4nikvk64gw468pw9vja61xwd0zfh1lo 0 69172 408485 384382 2024-12-06T11:17:14Z Scribus electronicus 3672 408485 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== {{!Rif|risemlaedje}} {{-spodiv-RI|semlaedje}} ==={{H|etimolodjeye|wa}}=== {{bdj|semel-|semeler}} {{bet|ri|s|wa}} {{caw|aedje|s|wa}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʀi.sɛm.lɛʧ|ʀsɛm.lɛʧ|ɛʀ.sɛm.laːʧ|ʀ.sɛm.laːʧ|ʀi.sɛm.laːʧ}} {{BS|ae}} ** {{pzc}} {{AFE|}} * {{Ric|ri·sme·laedje}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{Fijh}} {{coib|wa}} "[[rismeler]]". #* Totes les samwinnes nos avans des solés å '''rismelaedje''' #* On bea '''rismelaedje''' costêye tchir #* Ha! K' ont dit les djins pol pair di '''rismelaedje'''{{s-rif|BSLLW|oteur =ERem|Bulletin de 1858, «[[w:Li savtî]]», 77-143}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[rassavtaedje]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | rismèlé = E203 | rissèm'lâdje = C8 | èrsèm'lâdje = O4 | rsèm'lâdje = O4 | rissemèlèdje = E1 | ris’mèlaedje = E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|ressemelage}} }} 4su3q0cqi9pf2bav6svf5ml04lj4sth 0 69379 408435 385734 2024-12-05T15:43:02Z Scribus electronicus 3672 Scribus electronicus a displaecî l’ pådje [[doudièw]] viè [[doûdièw]] 385734 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Apl-vc}} « [[doûs]] » + « [[Diè]] ». Vént d' ene [[sclameure|siclameure]] da Tartufe di Moliere « [[doux Dieu]] ». === {{H|Su|wa}} === {{-su-|pl=pices-crosse}} {{~}} {{o&f}} # djin ki [[cwanses|fwait les cwanses]] d' esse [[dévôt]] po-z [[adawyî]] les djins. # {{stin|wa}} onk ki n' dit nén çou k' i pinse, ki n' fwait nén çou k' i dit. #* Voleûr fer l’ '''doudièw''' âtoû dèl fèye Graindôr, po l’ amou qu’èle a rascoyî les cintinnes di mèyes qui s’ pére a sucî âs pauvès djins dè tins dèl guére…{{s|JVri|''Tot tûsant'' (1924), ''Rôllé Cossin''}} ==== {{H|Si}} ==== * (onk ki n' dit nén çou k' i pinse) : [[fås djwif]], [[chôgnård]], [[fås Pilåte]], [[toursiveus]] ==== {{H|Sp}} ==== {{WL}} ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | doudièw = E1 |- = }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|onk ki fwait les cwanses d' esse dévôt |fr= {{t+|fr|tartufe}}, {{t+|fr|bigot}} }} {{ratour|onk ki n' fwait nén çou k' i dit |fr= {{t+|fr|hypocrite}} }} 22gcq068ggt014he3q89k42sqodn6tj 408437 408435 2024-12-05T15:46:23Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408437 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Apl-vc}} « [[doûs]] » + « [[Diè]] ». Vént d' ene [[sclameure|siclameure]] da Tartufe di Moliere « [[doux Dieu]] ». === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # djin ki [[cwanses|fwait les cwanses]] d' esse [[dévôt]] po-z [[adawyî]] les djins. # {{stin|wa}} onk ki n' dit nén çou k' i pinse, ki n' fwait nén çou k' i dit. #* Voleûr fer l’ '''doudièw''' âtoû dèl fèye Graindôr, po l’ amou qu’èle a rascoyî les cintinnes di mèyes qui s’ pére a sucî âs pauvès djins dè tins dèl guére… {{s|JVri|''Tot tûsant'' (1924), ''Rôllé Cossin''}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (onk ki n' dit nén çou k' i pinse) : [[fås djwif]], [[chôgnård]], [[fås Pilåte]], [[toursiveus]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | doudièw = E1, R10 |- = }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|onk ki fwait les cwanses d' esse dévôt |fr= {{t+|fr|tartufe}}, {{t+|fr|bigot}} }} {{ratour|onk ki n' fwait nén çou k' i dit |fr= {{t+|fr|hypocrite}} }} === {{H|mot-fråze|wa}} === {{~}} # mostere li colere, li pawou. #* Dji n' voe pus tere ni cir.</br>{{~|Doûdièw}} ! Ki va dj' divni ?</br>Dj' a mes ouys plins d' poûssire ;</br>Li monde va t i fini ? {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|juste Ciel}}, {{t+|fr|bonté divine}} }} ihxrlwzsxppauy6katyeuce2o59bt10 0 69694 408457 405908 2024-12-05T16:17:35Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408457 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== ==={{H|etimolodjeye|wa}}=== Gayel po "oyi", come li {{p|do|cy}}, {{p|tha|gd}}, {{p|tá|ga}}, {{p|da|ro}}, {{p|δή|grc}} {{p|да|ru}}. ===={{H|prononçaedje}}==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|dɛː}} ** {{pzc}} {{AFE|dɛː}} * {{Ric}} ===={{H|MU|wa}}==== {{~}} {{n-c|wa}} # d' ene foirt claire manire. #* I n’ estént nén contints, dai, la k’ dji mete mi bleu-bijhe ! Dj’ a si bén oyou l’ côp d’ sounete ! … Sortot Kinåve avou s’ fameus surlet ki n’ a co djamåy polou cori tot côp k’ dj’ a tapé m’ bleu… {{s-rif|HSim| « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.9}} #* Et so çoula, Colasse</br>Tchessa foû di s' coujhene li djalot marlatcha,</br>K' aveut raetchî l' pwezon ki dveut, {{~}}, ç' moumint la</br>Evilmer po lontins l' veye do vî rapace ! {{s-rif|LLag|"Mayon" (1923), p. 29}} #* C' est çou ki lyi fåt, {{~}}, cwand on è djåze, i glete{{s-rif|BSLLW|oteur =ERem|Bulletin de 1858, «[[w:Li savtî]]», 77-143}} #* Dj' a stou la, {{~}} {{s-rif|E1}} #* —Nos n' vis såréns emoenner a Lidje avou vosse sipiyêye djambe, Aniouchka</br>—Çoula m' fwait si må, {{~}}. {{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|29}}}} # mostere li surprijhe. #* Mins tot d’ on côp, {{~}}, kéne sorprijhe !</br>A poenne arivé viè l’ tournant,</br>K’ est-ç’ k’ i voet el broumeur tote grijhe,</br>Håynant s’ pus agali rivnant</br>Leyant djowter, divins ses croles,</br>Les flåwes ridjets d’ on tene solo. {{s-rif|MLej|"L’iviêr èt l’amour"}} #* Kéne afwaire a Lidje, cwè ! Dji piede li tiesse, {{~}}, oh ! Awè ki dji piede li tiesse !... {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.3}} # rafoircixh li sins di sacwants adviebes metous drî. #* Awè {{~}} {{s-rif|E1}} #* Siya {{~}} {{s-rif|E1}} #* Nonna {{~}} {{s-rif|E1}} #* Bondjoû, {{~}}, cinsî {{s-rif|JLah}} #* Iy {{~}}, c' est vos k' est la ! {{s-rif|E1}} # {{mocr|wa}} mostere ki c' est nén veur. #* Oho ! Come dji voe, i gn a nouk k' åye tuzé a m' wårder ene boune plaece !… Merci ! C' est foû binamé, {{~}} !!… {{s-rif|PHT|ratournant "Li vî bleu 2" da François Walthéry & Raoul Cauvin, 1980}} # {{arin|wa}} [[assaetchî|assaetche]] l' asteme di l' atôtchî so ene sakî. ## avou on no prôpe ou on sustantif. ##* {{lang|wa-fel|Hoûtez '''dê''', Monseû l' prédicant</br>Ni pârlez nin tant conte lès mônes;</br>ca vos f'rîz dîre qui l' diâle vis mône</br>come ounk di sès apartinants.}} {{s|Hubert Ora (1598-1654)}} ##* Mins on n’ aprind nén a on vî mårticot a fé des xhenes, dai, potince ! Dji vs l’ a yeu d’ ene alinne. {{s-rif|HSim| « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.15}} ##* {{lang|wa-fel|Les maîsses tîhons n’ sont nin so ’ne djèye '''dai''', fré.}} {{s|JVri|''Tot tûsant'' (1924), ''Ine sicole flaminde po nos Députés walons'', p.49}} ## avou on prono tonike. ##* Il a stî djonne ossu, {{~}} lu ! L’ a-t-i stî !{{s-rif|HSim| « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.15}} ##* Portant, dji n' fwai nén må pol cåze,</br>I sait bén k' dji so d' ene boune påsse,</br>Ca dji n' inme ki lu, {{~}}, l' grand sot ! {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Mi galant"}} ##* {{lang|wa-fel|– I m’ sonléve bin, '''dê''', mi ! rèsponda l’ blanc bribeû.</br>– Pacyince… nos-î vinrans ! mamouya l’ neûr.</br>– Nin oûy, todi, fré ! hah’la l’ feume tot ‘nn’ alant.}} {{s|AXhi}} ##* Dji n’ bråkele nén, {{~}} mi ! {{s-rif|CGas|”Dju n’ brâkèle nin”}} ##* Ké loyén gn a-t i inte on cirnaivieus et on vî ome, '''dai''', vos ?, ki vos m’ alez todroet dmander. {{s|LM}} ##*Avou deus foû al fén do matche, comint vôreuss wangnî, '''dai''', ti ? ##*Oyi, '''dai''', vos ! Hanesse !… Veur !… Ene medaye beneye ?</br>{{s-rif|LLag|"Li ptit hierdî" (1926), p. 34}} # {{arin|wa}} (å cmince d' ene fråze) si dit cwand on s' rapinse todroet d' ene sacwè ou cwand-z on vout potchî d' ene coxhe a l' ôte. #* '''Dai''', l' bossowe Ane si va maryî. {{s-rif|E203}} # (metou al difén d' ene fråze) {{arin|wa}} fwait dire a l' atôtchî ki c' est l' vraiye. #* Dj’ a-st oyou brutiner ene sacwè ; mins, vos savoz, les efants, ça pinse k’ on n’ comprind nén, {{~}} ? {{s-rif|HSim| « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.45}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[awè dai]] * [[siya dai]] * [[neni ddai]] * [[nonna dai]] * [[dai-dai]] * [[a dai-dai]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (d' ene foû claire manire) : [[ciete]], [[awè dai]], [[come di djusse]], [[taiss k’ åy]] * (si dit cwand on s' rapinse todroet d' ene sacwè ou cwand-z on vout potchî d' ene coxhe a l' ôte) : [[paret]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | dê = C8,C9,E1,E21,E34 | dai = E203,R10 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} {{WM}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|d' ene foû claire manire | fr = {{t+|fr|certes}}, {{t+|fr|évidemment}}, {{t+|fr|certainement}} }} {{ratour|drî sacwants adviebes | fr = {{t+|fr|bien sûr que}} (non, oui etc.), {{t+|fr|tout-à-fait}} }} {{ratour|mostere k' on-z est nén d' acoird | fr = {{t+|fr|c'est ça}}, {{t+|fr|mon œil}}, {{t+|fr|tu parles}} }} {{ratour|assaetche l' asteme di l' arinnoe | fr = {{t+|fr|bien}}, {{t+|fr|attentivement}}, {{t+|fr|donc}} }} {{ratour|å cmince d' ene fråze | fr = {{t+|fr|d'ailleurs}}, {{t+|fr|à propos}}, {{t+|fr|au fait}} }} {{ratour|fwait dire a l' atôtchî ki c' est l' vraiye | fr = {{t+|fr|n'est-ce pas}}, {{t+|fr|pas vrai}} }} j0kkbe87r0otnn535913yhgba2idxsb 0 70062 408478 408050 2024-12-06T10:57:03Z Lucyin 218 408478 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Calc|fr|veilloir}} {{m-s}} (lu-minme do {{bdj|veille|fr}} (ewoeye). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|viː.'lwɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|viː.'lwɛ}} * {{Ric|vî·lwè}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{mestî|wa}} {{vm|wa}} banc do [[coibjhî]]. #* On {{~}} avou des usteyes di coibjhî {{s-rif|E1}} #* Vosse {{~}} est tot cmagnî : i vs endè fåt on noû {{s-rif|E203}} #* A droete del sinne, ene finiesse; sol divant, on {{~}} avou kékès usteyes di coibjhî, å meur kékès fômes. {{s-rif|BSLLW|oteur=ERem|Bulletin de 1858, « Li savtî », 77-143}} #* A gåtche, on {{~}} avou des usteyes di coibjhî. Tene d' aiwe, pî d' fier, trintchwès, cur, solés, passete, etc. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[coibjhire]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | vîloi = E203 | vîlwè = E1 | - = C61,G100 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|banc d' coibjhî | fr = {{t+|fr|veilloir}}, {{t+|fr|établi de cordonnier}} }} by6hbzltndb56igpdvkg266wfnoqhfm 408479 408478 2024-12-06T10:57:25Z Lucyin 218 408479 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Calc|veilloir|fr}} {{m-s}} (lu-minme do {{bdj|veille|fr}} (ewoeye). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|viː.'lwɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|viː.'lwɛ}} * {{Ric|vî·lwè}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{mestî|wa}} {{vm|wa}} banc do [[coibjhî]]. #* On {{~}} avou des usteyes di coibjhî {{s-rif|E1}} #* Vosse {{~}} est tot cmagnî : i vs endè fåt on noû {{s-rif|E203}} #* A droete del sinne, ene finiesse; sol divant, on {{~}} avou kékès usteyes di coibjhî, å meur kékès fômes. {{s-rif|BSLLW|oteur=ERem|Bulletin de 1858, « Li savtî », 77-143}} #* A gåtche, on {{~}} avou des usteyes di coibjhî. Tene d' aiwe, pî d' fier, trintchwès, cur, solés, passete, etc. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[coibjhire]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | vîloi = E203 | vîlwè = E1 | - = C61,G100 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|banc d' coibjhî | fr = {{t+|fr|veilloir}}, {{t+|fr|établi de cordonnier}} }} b6o6r2a4hzxymmyvm22twiz37ja5ov6 408480 408479 2024-12-06T10:57:51Z Lucyin 218 /* {{H|etimolodjeye|wa}} */ 408480 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Calc|veilloir|fr}} {{m-s}}, lu-minme do {{bdj|veille|sourd=fr}} (ewoeye). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|viː.'lwɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|viː.'lwɛ}} * {{Ric|vî·lwè}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{mestî|wa}} {{vm|wa}} banc do [[coibjhî]]. #* On {{~}} avou des usteyes di coibjhî {{s-rif|E1}} #* Vosse {{~}} est tot cmagnî : i vs endè fåt on noû {{s-rif|E203}} #* A droete del sinne, ene finiesse; sol divant, on {{~}} avou kékès usteyes di coibjhî, å meur kékès fômes. {{s-rif|BSLLW|oteur=ERem|Bulletin de 1858, « Li savtî », 77-143}} #* A gåtche, on {{~}} avou des usteyes di coibjhî. Tene d' aiwe, pî d' fier, trintchwès, cur, solés, passete, etc. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[coibjhire]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | vîloi = E203 | vîlwè = E1 | - = C61,G100 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|banc d' coibjhî | fr = {{t+|fr|veilloir}}, {{t+|fr|établi de cordonnier}} }} ik8zcwhkgd7cmt2kxz43vnostky9mx0 408481 408480 2024-12-06T10:58:21Z Lucyin 218 /* {{H|etimolodjeye|wa}} */ 408481 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Calc|veilloir|fr}} {{m-s}}, lu-minme do {{bdj|veille|sourd=fr}} (woeye, ewoeye). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|viː.'lwɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|viː.'lwɛ}} * {{Ric|vî·lwè}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{mestî|wa}} {{vm|wa}} banc do [[coibjhî]]. #* On {{~}} avou des usteyes di coibjhî {{s-rif|E1}} #* Vosse {{~}} est tot cmagnî : i vs endè fåt on noû {{s-rif|E203}} #* A droete del sinne, ene finiesse; sol divant, on {{~}} avou kékès usteyes di coibjhî, å meur kékès fômes. {{s-rif|BSLLW|oteur=ERem|Bulletin de 1858, « Li savtî », 77-143}} #* A gåtche, on {{~}} avou des usteyes di coibjhî. Tene d' aiwe, pî d' fier, trintchwès, cur, solés, passete, etc. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[coibjhire]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | vîloi = E203 | vîlwè = E1 | - = C61,G100 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|banc d' coibjhî | fr = {{t+|fr|veilloir}}, {{t+|fr|établi de cordonnier}} }} rss2d9kbjyxzgc58s8gnjimfqahjgnr 408482 408481 2024-12-06T10:58:45Z Lucyin 218 408482 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Calc|veilloir|fr}} {{m-s}}, lu-minme do {{bdj|veille|sourd=fr}} (woeye, ewoeye). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|viː.'lwɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|viː.'lwɛ}} * {{Ric|vî·lwè}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{coib|wa}} {{vm|wa}} banc do [[coibjhî]]. #* On {{~}} avou des usteyes di coibjhî {{s-rif|E1}} #* Vosse {{~}} est tot cmagnî : i vs endè fåt on noû {{s-rif|E203}} #* A droete del sinne, ene finiesse; sol divant, on {{~}} avou kékès usteyes di coibjhî, å meur kékès fômes. {{s-rif|BSLLW|oteur=ERem|Bulletin de 1858, « Li savtî », 77-143}} #* A gåtche, on {{~}} avou des usteyes di coibjhî. Tene d' aiwe, pî d' fier, trintchwès, cur, solés, passete, etc. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[coibjhire]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | vîloi = E203 | vîlwè = E1 | - = C61,G100 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|banc d' coibjhî | fr = {{t+|fr|veilloir}}, {{t+|fr|établi de cordonnier}} }} 7po7cg54r94jvbicu8gkf2qzhixeghq 0 70322 408425 406318 2024-12-05T15:15:14Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408425 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|tourner|a|[[noer|noerès]]|[[biesse|biesses]]}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # {{vsc}} divni sot d' araedje. #* Cisse feme la piede li tiesse, comandant ! Ele a moenné l' araedje tote nute ! Nos vs dimandans del fé emoenner ôte på, savez, sins cwè nos alans {{~}}{{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|37}}}} #*Våt motoit mî leyî cori ses brijhes, ses idêyes al va-s'-mel-cwir ki d' {{~}} etot loucant l' laid vizaedje di ses mehins {{s-rif|PHT}} # {{vc}} rinde sot d'araedje. #* Vos m' fjhoz {{~}} ! {{s-rif|E1}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (divni sot d'araedje) : [[assoti|s’ assoti]] * (rinde sot d' araedje) : [[assoti]] ==== {{H|variantes}} ==== * [[tourner a biesse]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|divni sot |fr= devenir {{t+|fr|fou furieux}}, être {{t+|fr|vert de rage}} }} {{ratour|rinde sot |fr= {{t+|fr|excéder}}, {{t+|fr|mettre à bout}} }} 2y5a14dp1z6s3m32nvb9l69nx6gz7ge 0 71132 408432 397083 2024-12-05T15:39:06Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408432 wikitext text/x-wiki {{Lka}} «[[mostrer]]» == {{L|wa}} == === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{vprmur}} # esse, si [[håyner]]. #*Dji tchante pol fidele camaeråde</br>Di ki dji n' voerè måy les traits,</br>Et ki m' fwait trop grand dins l' airåde,</br>Di ses sondjes, et {{~|s' mostere}} etait</br>La k' dj' a metou dvins mes scrijhaedjes</br>Les mots ki pondèt mes tourmints{{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"Por zèls !", tome 44, p. 409}} #*Fjhoz m’ on plaijhi : {{~|mostrez vs}} moens straegne,</br>Aha,</br>Mes berbis s’ schôpièt…</br>C’ est vola ene prouve ele ont des megnes !{{s-rif|LLag| « Li p’tit hièrdî », Tchant I, Hanèsse èt Magrite}} # [[si prezinter]]. #* Sins nole astådje, nos aléns so Paris,</br>Dj' åreu volou dire dièwåde a Lizbet,</br>K' ele ratindaxhe, k' ele ni dveut nén si presser ;</br>Mins po {{~|m' mostrer}} dji n' esteu nén schayete ;</br>C' e-st on måleur k' on pantalon trawé. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} # [[parexhe]]. #*Ene esblawtante blankixheur, ki les åbes {{~|si mostrèt}} foncés dssus, rafûle tot l’ payis {{s-rif|HSim|"Mès cwate moumints" (1907)}} # [[aparexhe]]. #*Avå l’ clairté d’ inte les coxhetes,</br>On clokî d’ tchapele {{~|s’ mostra}}{{s-rif|LLag| « Li p’tit hièrdî », Tchant II, L’ èvolêye}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|esse, si håyner |fr= {{t+|fr|se montrer}}, {{t+|fr|être}} }} {{ratour|parexhe |fr= {{t+|fr|paraître}} }} {{ratour|aparexhe |fr= {{t+|fr|apparaître}} }} ke8exml63m15f4jvhwd2mhq1uddts1m 0 71964 408459 402277 2024-12-05T16:20:31Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408459 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|hem|sourd=la}} {{m-s}}. === {{H|mot-fråze|wa}} === {{~}} {{n-c}} # {{cama|wa}} ''(divant ene fråze ou eployî mierseu)'' mostere li sbarmint. # {{cama|wa}} ''(metou divant l' arinné)'' assaetche l' asteme do schoûteu. #* K’ ass di keure di ti ptit viyaedje, {{~}}, camaeråde. {{s-rif|LWar}} #* Come di djusse, {{~}} Tchantchès … i nos fåt todi tot repeter deus feyes. {{s-rif|PHT|ratourtnant ''Tchantchès, c'èst po rîre'', 2023, p.9}} # {{cama|wa}} ''(al fén d' ene fråze)'' houke a dire k' awè. #* Ti vénrès avou nozôtes, {{~}} ? #* Ci n' est nén djåzer po n' rén dire, {{~}} çoula ?... {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.3}} #* Les spôrts, c’ est bon po ls enocins; mins po les vîs kertons come nozôtes, gn a rén d’ té k’ el pexhe, {{~}}! {{s-rif|FBar}} # {{cama|wa}} ''(al fén d' ene fråze)'' mostere li colere. #* Ahote ! C’ est bon insi, {{~}} ! {{s-rif|PHT|ratourtnant ''Tchantchès, c'èst po rîre'', 2023, p.29}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | hin = E203, R10,R13 | in = C8 | hê = E34 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|hein}} }} cc7j8spa4nyxp0t1tfym5jm1bnjg31i 0 72012 408381 402554 2024-12-05T12:22:15Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408381 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|å|bea|mitan|di}} === {{H|divancetire|wa}} === {{~}} # rafoircixhaedje d' [[å mitan di]]. #* Tot {{~|å bea mitan del}} pavêye,</br>Deus randaxhes ki fjhént l’ forsôlé,</br>S’ apougnèt d’ on côp pal colé,</br>Istwere di s’ diner ene sitronnêye. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Les randahes», p.118}} #* {{~|Å bea mitan del}} rowe,</br>Come s’ i moennéve li djowe,</br>L’ ome bateut li mzeure avou s’ pî… {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Li maisse dèl djowe », 1924, p.52-53}} ==== {{H|variantes}} ==== * [[e bea mitan di]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|au beau milieu de}} }} o314nk1zevlru6n2daizswii2mkdir0 0 72180 408455 404044 2024-12-05T16:13:51Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408455 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|piede|li|tiesse}}, lu-minme {{calc|perdre la tête|fr|wa}}. === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # divni sot. #* Mi feme ratele d' aboird li ptit</br>Ki, tot foû d' lu, {{~}}. {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.147, « Nos ‘nn’ alans »}} #* Kéne afwaire a Lidje, cwè ! Dji {{~}}, dai, oh ! Awè ki dji {{~}} !... {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.3}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[assoti]] * [[piede ses djaeyes]] * [[piede ses tåtes]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr = {{t+|fr|perdre la tête}} }} 3xm1wn2dq5hacrbmdcnnq1696i5ndog 0 72292 408421 404447 2024-12-05T14:34:58Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408421 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-S|tourdi}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke = 4|A = stourdixh|B = stourd|come = prusti}} {{~}} {{vc}} # fé piede a mitan cnoxhance (po do bon ou imådjreçmint) avou on foirt côp, on foirt brut, evnd. #* Dji l' a {{~}} d' on côp d' pougn. {{s|DTW}} #* Il a {{~}} l' biesse avou des roukes di tere k' il a cayî après. {{s-rif|C106}} #* I m' {{~|sitourdit}} a braire si foirt. {{s|DTW}} #* I m' {{~|sitourdit}} les oreyes avou ses boignes messaedjes. {{s-rif|C106}} {{vpr}} si fé piede a mitan cnoxhance lu-minme. #* I s' a {{~}} tot petant s' tiesse al tere. {{s-rif|C106}} ===== {{H|sinonimeye}} ===== * [[scofyî]], [[storner]], [[stener]] ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[stourdixhaedje]], [[stourdixhant]], [[stourdixhåve]], [[ stourdixhmint]], [[stourdreye]], [[estourduler]], [[stourdeymint]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | stoûrdi = E1,G215,O4, C106 | stourdi = C8,G215 | sitoûrdi = G215 | èstoûrdi = E1,E34,G215,O4 }} ==== {{H|Ratournaedje}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|étourdir}} }} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-|o=stourdi|f=stourdeye}} {{~}} # k' adjit sins fé atincion, ki n' waite nén a s' sogne. #* On {{~}} copere. {{s|DTW}} #* Vis sovnoz vs bén, Linåd, m' tchir camaeråde,</br>Do fameus tins do grand Napoleyon ?</br>Ki nos rivnéns tot {{~s}} del salåde</br>Ki les Cozakes nos dnît-st a côps d' canon. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | stoûrdi = G215 | stourdi = C8 | stourde̊ = G215 | stoûrdu= G215 | stourdou= G215 | sitourdi = C8, C9, E21 | èstoûrdi = C9,E21 | èstoûrdu = G215 | èstourde̊= G215 }} ==== {{H|Ratournaedje}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|étourdi}}, {{t+|fr|imprudent}} }} rbvtjcb91ywn2hg08ffcdkd5ridhkzh 0 72336 408379 404678 2024-12-05T12:20:01Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408379 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|istwere|di}}, lu-minme {{calc|histoire de|fr|wa}}. === {{H|aloyire|wa}} === {{~}} # {{cama|wa}} tot shuvant on såme. #* Tot å bea mitant del pavêye,</br>Deus randaxhes ki fjhént l’ forsôlé,</br>S’ apougnèt d’ on côp pal colé,</br>{{~|Istwere di}} s’ diner ene sitronnêye. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Les randahes», p.118}} #* Mi ? Dji n’ louke après persone. Dji bate carasse don hår don hote, {{~}} kxhiyî l’ tins. {{s-rif|JAnd|"Dizos leû fèrome", 1919, p.48}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[afîsse]] * [[po ki]] * [[manire di]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|histoire de}}, {{t+|fr|afin de}} }} p9vc3x8rj6v12i9zozv9902e48ls667 0 72626 408426 406317 2024-12-05T15:16:04Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408426 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|tourner|a|biesse}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # {{vsc}} [[tourner a noerès biesses]]. #* A dmorer tot seu, on {{~|toûne a biesse}}. {{s-rif|E1}} #* Oh ! Metchant ! ... et mi don ? Mi ki {{~|tournéve a biesse}}, et ki rvike la k' t' es cial ? {{s-rif|JMign|"Al bèle fontinne, comèdèye è treûs-akes", 1924, p.39}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|divni sot |fr= devenir fou, {{t+|fr|se faire un sang d’encre}}, {{t+|fr|languir}} }} nivga69azsur0t2ysvtbocwkt9nb1rr 0 72650 408445 406488 2024-12-05T15:58:14Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 408445 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|côp|d’|tonire}}, lu-minme {{calc|coup de tonnerre|fr|wa}}. [[File:Thunder.ogg|thumb|220px|côps di tonire]] === {{H|sustantivire|wa}} === {{~}} # brut spårdou pa ene aloumire. #* Heye ! Kéne foite aloumire</br>Vs dirîz k' l' air si find.</br>Djezus ! Ké {{~}} !</br>Kéne froede souweur mi prind… {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|come on côp d’ tonire}}. #* Li feme del måjhone aroufla {{~|come on côp d' tonire}}, riclapant les poites drî leye, fjhant xhilter les clés des årmås, k' ele droveut fivreuzmint. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.8}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[rôlmint d’ tonire]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | kô d’tonîr = E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|brut spårdou pa ene aloumire |fr= {{t+|fr|coup de tonnerre}} }} hw2tm307mh5xx4c9936l0dprtwre8d9 0 72859 408444 407490 2024-12-05T15:57:37Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408444 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Apl-vprC}} «[[finde]]». === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{vprnon}} # ndaler a bokets sol longueur. # {{im|wa}} tot djåzant di l' air avou ene sacwè ki passe foirt radmint ou ki fwait bråmint do brut. #* Heye ! Kéne foite aloumire</br>Vs dirîz k' l' air {{~|si find}}.</br>Djezus ! Ké côp d' tonire !</br>Kéne froede souweur mi prind… {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} # {{im|wa}} divni anoyeus. #* Di n' rén aveur a vis dner, mi cour {{~|si find}},</br>Vos k' a tant trimé, vos ki vs a tant dvou kscheure,</br>Tote li djournêye po kékes patårds. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Bon cour ni pout minti", p.74}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=ndaler a bokets sol longueur| * [[si hever]] }} {{Boesse|c=2|tite=divni anoyeus| * [[si crever]] }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|ndaler a bokets sol longueur |fr= {{t+|fr|se fendre}} }} {{ratour|divni anoyeus |fr= {{t+|fr|se fendre}}, {{t+|fr|se briser}}, {{t+|fr|s’attrister}} }} 9cy0n913uwrskeu04h35b2egr9aija6 0 72891 408411 407745 2024-12-05T13:57:45Z Scribus electronicus 3672 408411 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|riplaker|l’|åme|e|coir}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # rimete del djoye et di l' exhowe. #* Dj' a cial e cåve on ptit bari d' frisse ki nos {{~|rplacrè l' åme e coir}}... Tårdjîz ! {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.8}} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | - = E203, R10 | aveûr l’åme colêye e cwér = E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|mettre du baume au cœur}}, {{t+|fr|revigorer}}, {{t+|fr|remonter le moral}} }} 3eymk1m9b0un6wwqek3nmbu1akaxryz 0 72936 408489 408056 2024-12-06T11:22:34Z Scribus electronicus 3672 408489 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|trintche}}, {{caw|et|s|wa}}, lu-minme {{calc|tranchet|fr|wa}} {{m-s}}. [[File:Trincetto.jpg|thumb|220px]] === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|tʀɛ̃.ˈʧɛ|tʀɛ̃ː.ˈʧɛ}} *** {{frcjh}} {{AFE|tʁɑ̃.ˈʃe}} ** {{pzc}} {{AFE|tʀɛ̃ː.ˈʧɛ}} * {{Ric|trintchet}} === {{H|sustantif|wa}} === {{acoird-s}} {{~}} {{f}} # {{ust|wa}}, {{coib|wa}} usteye des coibjhîs et des gorlîs po côper l' cur. #* Côper l' cur å {{~}}. {{s|R10}} #* Si coixhî avou on {{~}}. {{s-rif|E203}} #* Fé rshinmyî ses {{~s}}. {{s-rif|E203}} #* A gåtche, on vîlwè avou des usteyes di coibjhî. Tene d' aiwe, pî-d'-fier, trintchèt, cur, solés, passete, etc. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.2}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | trinchet = E203 | trinchèt = O4 | trintchès = JMign | trintchèt = E1,E34 | trintchet = R10 }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|tranchet}}, outil des cordonniers et des bourreliers pour couper le cuir }} oojyn1dsrwdkvnhh6x15gme143j6nnw 0 72972 408434 408271 2024-12-05T15:42:10Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 408434 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|dis|dj’}} === {{H|dijhêye|wa}} === {{~}} # sieve a rafoirci çou k' on dit. # sieve a rivni a çou k' on-z aveut cmincî divant di s' astårdjî so ene sacwè. #* Nos beas, nos haitîs, nos francs, nos djoyeus cramignons, ki l' peupe di Lidje a rovyî po-z aprinde des sots resploes d' Amerike et d' Paris, ki ni lyi djhèt rén a l' åme, et k' i repete ås fiesses come ene xhalêye mecanike ki fwait des curs a vs disteler l' ålouwete, nos cramignons, {{~}}, rimontèt d' après Wilmote al Treske do tins d' Tchårlumagne, et al carole. {{s-rif|JMign|"Li walon å payîs di Lîdje" (1938), p.17}} # mostere li vraiy. #* Å cminçmint, {{~}}, nosse djonne djouguete,</br>N' aveut nén l' air do raetchî dssus:</br>Ele si håynéve prôpe et {{~}}</br>Sol coine di s' soû, djusse å droet d' lu. {{s-rif|HSim|"Fåt bate li fiér tant qu’il èst tchaud" (1884)}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|sieve a rafoirci çou k' on dit |fr= sert à renforcer ce qu’on dit }} {{ratour|sieve a rivni a çou k' on-z aveut cmincî divant di s' astårdjî so ene sacwè |fr= sert à revenir à son point de départ après avoir fait une digression }} {{ratour|mostere li vraiy |fr= {{t+|fr|il est vrai}} }} gtgw79kqf970x8mbh96ec2lbgxgsjgd 0 72989 408383 2024-12-05T12:52:48Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 408383 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|stotchî}}, {{caw|et|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|stɔ.ˈʧɛ|sɪ.tɔ.ˈʧɛ|ɛs.tɔ.ˈʧɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|stɔ.ˈʧɛ}} * {{Ric|sto·tchet}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{mous|wa}} tchåsson tressî avou des cîtrous. #: {{djermon-egzimpe|wa # {{mous|wa}} spès tchåsson d' ome. #* Avou des {{~s}} d' flanele, on-z a bon ses pîs e l' ivier. {{s-rif|E203}} # {{amagnî|wa}} [[djotreye]] maxheye di crompires et di djotes. #* S’ i rintréve, ses {{~s}} tchåfént so li stouve. {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.121}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[stotchî]] * [[astotchî]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | stotchèt = E1,E34 | stotchè / èstotchè = O4 | stochet / sitochè = E203 ("stochet" a wargless) | stotchet / sitotchet u estotchet = R10 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|tchåsson tressî avou des cîtrous |fr= {{t+|fr|chausson de lisière}} }} {{ratour|spès tchåsson d' ome |fr= gros {{t+|fr|chausson}} d'homme }} {{ratour|djotreye maxheye di crompires et di djotes |fr= {{t+|fr|étuvée}} de pommes de terre mêlées de légumes {{wa+fr}} }} 2xus5ynh26h4hbj79no3gr4pldhxa93 0 72990 408398 2024-12-05T13:20:00Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 408398 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|fijheu|d’|peket}} === {{H|sustantivire|wa}} === {{-su-|f=fijheuse di peket|opl=fijheus d’ peket|fpl=fijheuses di peket}} {{~}} {{o}} # onk ki fwait do peket. #* Djans ! On s' ahesse come on pout,</br>Po rovyî tos les histous.</br>Et l' {{~|fjheu d' peket}} margoule,</br>Divant d' fourni l' cåbartî</br>K' a s' toû ci-cial batijhe,</br>Divant di vzel fé goirdjî. {{s-rif|LLag|"Câse d'on comichonaire" (1904), p.22}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|distillateur}} d'alcool de genévrier }} 7wcgw9xd55dzw9wwmh6nlql0jtqogoj 0 72991 408401 2024-12-05T13:34:37Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 408401 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|fougnî}}, {{caw|a|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|fu.ɲa}} {{1pr}} * {{Ric|fou·gna}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # [[muzea]] do singlé. # vizaedje ki [[fé s’ mawe|fwait s' mawe]]. #* Fé on laid {{~}}. {{s-rif|E1}} #* C' est cial k' on voet tos apôtes</br>Ki frént rire li pus trisse {{~}} ! {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.17}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=muzea do singlé| * [[gnouf]] * [[grognon]] }} {{Boesse|c=2|tite=vizaedje ki fwait s' mawe| * [[houra]] * laide [[mene]] * [[mawe]] * [[pene]] }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | fougna = E1,E170, R10 | - = E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|muzea do singlé |fr= {{t+|fr|groin}} }} {{ratour|vizaedje ki fwait s' mawe |fr= {{t+|fr|mine renfrognée}} }} === {{H|Cos|wa}} === {{~}} # {{IP13s|fougn}}. # {{SP13s|fougn}}. # {{Kim2s|fougn}}. ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|viebe «[[fougnî]]» å passé simpe |fr= {{t+|fr|fouillai}} ''(1ire djin)'', {{t+|fr|fouilla}} ''(3inme djin)'' |}} j6kdmcfy0jwnqxtximigkr4ikcm692a 0 72992 408413 2024-12-05T14:07:39Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 408413 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|aveur|l’|åme|hôte}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} {{vsc}} # si kidure dadrame, [[si ragranci]] {{?}} #* Ni fjhans nole poenne po-z agrandi nosse lot ;</br>{{~|Åyans l' åme hôte}} et puvite ki d' nos haire,</br>Inmans nos ! {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.47}} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | - = E1,E203, R10 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |{{nourat}} }} qyyxl6jclfmkboa7xv1z3szw9bvwx0a 0 72993 408417 2024-12-05T14:25:21Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 408417 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Calc|confraternité|fr|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|kɔ̃.fʀɔː.tɛʀ.ni.ˈte}} {{BS|å|-}} ** {{pzc}} {{AFE|kɔ̃.fʀɔː.tɛʀ.ni.ˈte}} * {{Ric|confråternité}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # estance di påye et di fråternité inte confrés. #* Li monde etir discute et pretche li påye,</br>Li boune etinte et l' {{~}},</br>On howe li guere, cisse trisse et hisdeuse plåye</br>Ki seme li moirt et l' mizere tocosté. {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.47}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== {{Boesse|c=2| * [[boune etinte]] * [[fråternité]] * [[fréristé]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | confråternité = R10 | confråtèrnité = LLag | - = E1,E203 }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{ratour|estance di påye et di fråternité inte confrés |fr= {{t+|fr|confraternité}}, {{t+|fr|concorde}}, {{t+|fr|bonne entente}} }} 0pqzie8expwzwy2tcs8n2kc354e6mfj 0 72994 408418 2024-12-05T14:30:43Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 408418 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|boune|etinte}}, lu-minme {{calc|bonne entente|fr|wa}}. === {{H|sustantivire|wa}} === {{~}} {{f}} {{tsg}} # estance di påye et d' absince di margayes. #* Li monde etir discute et pretche li påye,</br>Li {{~}} et l' confråternité,</br>On howe li guere, cisse trisse et hisdeuse plåye</br>Ki seme li moirt et l' mizere tocosté. {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.47}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== {{Boesse|c=2| * [[confråternité]] * [[fråternité]] * [[fréristé]] * [[påjhirté]] * [[påjhûlisté]] }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|bonne entente}}, {{t+|fr|concorde}} }} 4qbw8c6bbjf0se7v86idfs4mpreuyic 0 72995 408436 2024-12-05T15:43:02Z Scribus electronicus 3672 Scribus electronicus a displaecî l’ pådje [[doudièw]] viè [[doûdièw]] 408436 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[doûdièw]] t0kjoujbjnddewzqsq8n5oxsiebgty9 0 72996 408454 2024-12-05T16:13:12Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 408454 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|kéne|afwaire|a|Lidje}} === {{H|dijhêye|wa}} === {{~}} # mostere li sorprijhe divant ene ewaerante sitouwåcion. #* {{~|Kéne afwaire a Lidje}}, cwè ! Dji piede li tiesse, dai, oh ! Awè ki dji piede li tiesse !... {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.3}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[kéne afwaire]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | quéne afêre a Lîdje ! = E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|quelle affaire}} ! }} 8mz9z2acwos79v4d7b3w0w2rv465ogt 0 72997 408460 2024-12-05T16:24:15Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 408460 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|djåzer|po|n’|rén|dire}}, lu-minme {{calc|parler pour ne rien dire|fr|wa}}. === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # djåzer al vude. #* Ci n' est nén {{~}}, hin çoula ?... {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.3}} ==== {{H|variantes}} ==== * [[cåzer po n’ rén dire]] * [[pårler po n’ rén dire]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|parler pour ne rien dire}}, {{t+|fr|parler dans le vide}} }} 5b5pkfwog0sc8uz1cq64xh0gbeid6lm 0 72998 408466 2024-12-06T09:14:06Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 408466 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|måjhone|del|veye}} === {{H|sustantivire|wa}} === {{-su-|pl=måjhones del veye}} {{~}} {{f}} # [[måjhon d’ veye]]. #* Il ont l’ air d’ esse bén awoureus,</br>Tot ndalant dviè l’ {{~}},</br>Les pôves ki vont po tote leu veye,</br>Hazi leu måleur al minme croes. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «On mariège d’èstroupîs», p.100}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{Lka-ra|måjhon d’ veye}} 75p0ke6qxwclxg02v5r70lnqi2x6fx0 10 72999 408470 2024-12-06T10:39:08Z Lucyin 218 Redjiblaedje viè [[Modele:coirbijhreye]] 408470 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[Modele:coirbijhreye]] 5ygaui3lgrmlu4wu2uisrarn8u7tcn2 10 73000 408471 2024-12-06T10:40:24Z Lucyin 218 Pådje ahivêye avou «{{motlî | tecse = [[coirbijhreye]] | motlî = po l' coirbijhreye | ling = {{{1|}}} }}<noinclude>{{motlî/doc|po l' coirbijhreye|ôte=coirb}}[[Categoreye:Modeles po les mestîs et dominnes|coirbijhreye]]</noinclude>» 408471 wikitext text/x-wiki {{motlî | tecse = [[coirbijhreye]] | motlî = po l' coirbijhreye | ling = {{{1|}}} }}<noinclude>{{motlî/doc|po l' coirbijhreye|ôte=coirb}}[[Categoreye:Modeles po les mestîs et dominnes|coirbijhreye]]</noinclude> 3wfdy3kwv76hepf007afrz2c3jg25my 14 73001 408472 2024-12-06T10:42:23Z Lucyin 218 Pådje ahivêye avou «{{wp|Infôrmatike|r=b}} [[Categoreye:Coirbijhreye|walon]] [[Categoreye:Motlî do walon po les mestîs|Coirbijhreye]] [[Categoreye:Motlîs do walon|Coirbijhreye]]» 408472 wikitext text/x-wiki {{wp|Infôrmatike|r=b}} [[Categoreye:Coirbijhreye|walon]] [[Categoreye:Motlî do walon po les mestîs|Coirbijhreye]] [[Categoreye:Motlîs do walon|Coirbijhreye]] lenat6utpkblnxxjxvtxs4792dc0hth 408473 408472 2024-12-06T10:42:50Z Lucyin 218 408473 wikitext text/x-wiki {{wp|Infôrmatike|r=b}} [[Categoreye:Coirbijhreye|walon]] [[Categoreye:Motlî do walon po les vîs mestîs|Coirbijhreye]] [[Categoreye:Motlîs do walon|Coirbijhreye]] n8wgysbxcixn0jh8lyrh3ejafmonxej 14 73002 408474 2024-12-06T10:43:43Z Lucyin 218 Pådje ahivêye avou «[[Categoreye:Motlîs|Coirbijhreye]] [[Categoreye:Vîs mestîs|Coirbijhreye]]» 408474 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Motlîs|Coirbijhreye]] [[Categoreye:Vîs mestîs|Coirbijhreye]] bib2kfqiprj6j5jzeryi4qcxzp2iyfw 0 73003 408490 2024-12-06T11:55:25Z Scribus electronicus 3672 Pådje ahivêye avou «{{!Rif|prejhale}} =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|pressia|sourd=la}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pʀi.ˈhjɛl|pri.ˈhɛl|pʀɛ.ˈhal}} {{BS|jh}} ** {{pzc}} {{AFE|pʀi.ˈʒɛl}} * {{Ric|pri·jhele}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # ''(Hu)'' caisse avou des trôs xhorés so les costés po presser li roejhén dvins # ''(Lidje, Fleront, Sprimont)'' sôre di caisse e cogne di cube avou des trôs so ses c...» 408490 wikitext text/x-wiki {{!Rif|prejhale}} =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|pressia|sourd=la}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pʀi.ˈhjɛl|pri.ˈhɛl|pʀɛ.ˈhal}} {{BS|jh}} ** {{pzc}} {{AFE|pʀi.ˈʒɛl}} * {{Ric|pri·jhele}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # ''(Hu)'' caisse avou des trôs xhorés so les costés po presser li roejhén dvins # ''(Lidje, Fleront, Sprimont)'' sôre di caisse e cogne di cube avou des trôs so ses costés po leyî goter l' makêye. #* Del frisse makêye ki vént foû del {{~}}. {{s-rif|E1}} #* Tote droete a costé di s’ schinon,</br>Divins ses mwins, tinant ene prijhele,</br>Di-stant sol trotwer, li båshele</br>Admire ene feme ki passe pus lon. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li marchande di makeie», p.104}} ==== {{H|parintaedje}} ==== {{mse}} * {{Lka-pa|presser}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[prijhele di stoirdoe]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== {{Boesse|c=2|tite=caisse po presser l' roejhén| * [[boestea]] * [[pressoe]] * [[stoirdoe]] }} {{Boesse|c=2|tite=pol makêye| * [[cloye]] }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | prèhal = E203 | prèhale = E1 | prihèle = E1 | prihelle = JVri | prihiel = E203 | prihièle = E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|caisse po presser l' roejhén |fr= caisse percée de trous sur les côtés, dans laquelle on pressure le raisin ; elle a pour fond une planche plus large (tâve ou sâle) garnie de rebords }} {{ratour|cloye pol makêye |fr= fromager, faisselle, récipient en bois ou fer blanc de forme cubique dont chaque face est percée de trous ; elle servait naguère pour faire le fromage ; on ne sert plus que pour faire de la caillebotte. }} 2t2o562rlvyoaummorot5gf212jpvrx