Wiccionaire wawiktionary https://wa.wiktionary.org/wiki/Wiccionaire:Mwaisse_p%C3%A5dje MediaWiki 1.44.0-wmf.6 case-sensitive Media Sipeciås Copene Uzeu Uzeu copene Wiccionaire Wiccionaire copene Imådje Imådje copene MediaWiki MediaWiki copene Modele Modele copene Aidance Aidance copene Categoreye Categoreye copene Rawete Rawete copene Sourdant Sourdant copene Motyince Motyince copene TimedText TimedText talk Module Discussion module Sujet 4 2077 409602 389738 2024-12-15T10:02:24Z Srtxg 1009 rif. siringue 409602 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Tåves alfabetikes|S]] <div style="float:right;"> __TOC__ </div> ---- [[Wiccionaire:Indecse do walon|Totes les letes]] ---- == SA == * [[så]] (f.n.) * [[såçale]] (f.n.) * [[Såcere]] * [[såcete]] (f.n.) * [[såf]] * [[såci]] * [[såcisse]] (f.n.) * [[såcisson]] (o.n.) * [[såcler]] (v.c., codjowaedje såcler) * [[såcloe]] (o.n.) * [[såçoe]] (o.n.) * [[såçoere]] (f.n.) * [[sacramint]] (o.n.) * [[sacraminter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[sacré]], [[sacrêye]] (o.n. & addj., padvant u padrî avou des sinses diferins) * [[sacriledje]] (o.n.) * [[sacristeye]] (f.n.) * [[sacristin]], [[sacristinne]] (o.f.n.) * [[sacrustin]] (o.n.) * [[sacsofone]] (o.n.) * [[sacwants]], [[sacwantes]] (addj. & o.f.n.) * [[sacwè]] (o.n. & pr. nén definixhant) * [[sadju|sadju (ene)]] (pr. nén definixhant) * [[s' adure]] (v.pr., codjowaedje plaire * [[saedje]] (addj. purade padvant, vayant, avizant, sûti) ** [[saedje-dame]] u [[saedje-feme]] (f.n., pl des saedje-dames, des saedje-femes) * [[saedje#Walon 2|saedje]] (f.n., yebe ås maladeyes) * [[saedjesse]] (f.n.) * [[saedjmint]] (adv.) * [[saetch]] (o.n.) * [[saetchea]] (o.n.) * [[saetcheu]] / [[saetcheuse]] / [[saetchresse]] (o.f.n.) * [[saetchêye]] * [[saetchî]] (v.c.d.) ** [[saetchî djus]] ** [[saetchî evoye]] ** [[saetchî foû]] * [[saetchot]] * [[saeyea]] (o.n.) * [[saeyén]] (o.n.) * [[saeyete 2|saeyete]] (f.n., potchante ou saeyante pitite biesse) * [[saeyi]] (v.s.c.) * [[saeylete]] (f.n., pitit saeyea) * [[saeyoûle]] (f.n.) * [[såf]] (divancete) ** [[såf respet]] ** [[såf vosse respet]] * [[s' aflani]] (v.pr., codjowaedje prusti) * [[saiss]] (codjowa & arinnoe) * [[saive]] (addj., purade padvant, ki n' a nén boevou) * [[Saive]] (viyaedje, hamtea, et n.pl.) ** [[Saive-dilé-Blegneye]] (viyaedje) ** [[Saive-dilé-Wareme]] (hamtea) * [[Saivlete]] (n.pl.) * [[saiwe]] (f.n.) * [[saiwer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[saiwer evoye]] * [[saiwoe]] (o.n.) * [[saizi]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[saizi]], [[saizeye]] (o.f.n.) * [[saizixhant]], [[saizixhante]] (addj., purade padvant) * [[saizixhmint]] (o.n.) * [[Saizon]] (marke di bire) * [[såjhon]] (f.n.) * [[sake]] (f.n.) * [[saké]], [[sakêye]] (addj. padvant) * [[saké 2|saké]] (o.n.) (abwesson) * [[saké]] [addj.] * [[sakî]] * [[salåde]] (f.n.) ** [[salåde des tchamps]] (f.n., pl. des salådes des tchamps]] * [[salamande]] (f.n.) * [[såle]] (f.n.) * [[saloe]] (o.n.) * [[sålon]] (o.n.) * [[salopete]] (f.n.) * [[såle-a-mindjî]] * [[saler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[salut]] (o.n.) * [[Såm]] (aiwe & veye) * [[Samår]] (viyaedje) * [[Samareye]] * [[Samaritin]] / [[Samaritinne]] * [[Sambe]] (no d' aiwe, todi eployî sins årtike) * [[sambrece]] (f.n.) * [[Sambveye]] (n.pl.) * [[Sambwezî]], [[Sambwezire]] (n.dj.) * [[såme#Etimolodjeye 1|såme]] (o.n., filet d' pexhe) * [[såme#Etimolodjeye 2|såme]] (o.n., psåme, priyire) * [[såmer]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[Såmiot]] (n.dj.) * [[såmtî]] (o.n.) * [[såmné]] (addj., padvant ou padrî) * [[samwinne]] (f.n.) * [[Sånî]] (o.n.dj.) * [[sånî]] (o.n.) * [[sansouwer]] (si) (v.pr., codjowaedje alouwer) * [[sansowe]] (f.n.) * [[santé]] (f.n. & mot-fråze) * [[santiveus]] (o.addj. padvant ou padrî) * [[såpe]] (f.n.) * [[sapén]] ** [[sapén d' mer]] (o.n., des sapéns d' mer) * [[sapén]] (o.n.) * [[såperter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[sapinsté]] (f.n.) * [[såpire]] (f.n.) * [[sapré]], [[saprêye]] (addj. todi padvant) * [[Sara]], [[Sara|Sarawî]], [[Sara|Sarawresse]] * [[Sarazin]], [[Sarazinne]] ** [[crahea d' Sarazin]] * [[sårcô]] (o.n.) * [[sårco]] (o.n.) * [[sarde]] (o.n.) * [[sårt]] (o.n.) ** [[Sårt]] u [[Li Sårt]] u [[El Sårt]] (viyaedjes) * [[sårtaedje]] (o.n.) * [[sårtea]] (o.n.) ** [[Sårtea]] (hamteas) * [[sårter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[sårti]] (o.n.) * [[sårt|-såt]] (dins les nos d' plaeces a aplacaedje tîxhon) * [[sasseure]] (f.n.) * [[såtche]] * [[såte]] (f.n.) * [[Såtou]] (viyaedje) * [[satré]], [[satrêye]] (addj. todi padvant) * [[såvadje]] ** [[såvadje no]] (o. sustantivire) * [[såvadje]] (o.f.addj., purade padvant) ** [[Såvadje Inne]] (viyaedje) ** [[såvadje cécoreye]] (f.n.) ** [[Såvadje Inne]] (viyaedje) ** [[såvadje mariolinne]] (f.n.) ** [[såvadje måvlete]] (f.n.) ** [[Såvadje no]] (o.n.) ** [[såvadje pilé]] (o.n.) ** [[såvadje tchene]] (o.n.) ** [[såvadje toubak]] (o.n.) * [[såvadjmint]] (adv.) * [[såvadjreye]] (f.n.) * [[såvadjté]] (f.n.) * [[savate]] (f.n.) * [[saveur]] (v.) ** [[èn pus saveur hay]], [[èn pus saveur hay|èn pus saveur hote]] * [[såvlon]] * [[såvnea]] (o.n.) * [[savneure]] (f.n.) * [[såvnire]] (f.n.) * [[Såvnire]] (no d' viyaedje) * [[såvrité]] (f.n.) * [[sawe]] (f.n.) * [[sawè]] (v.) * [[sawice]] * [[sawou#Walon 1|sawou]] (o.n., sôre d' åbe) * [[sawou#Walon 2|sawou]] (nén definixhant prono) * [[sawoura]] (o.n.) * [[sawourer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sawoureus]] (addj.) * [[sawri]] (o.n.) * [[såyî]] (v.c., codjowaedje waitî) == SB == * [[sbara]] (o.n.) * [[sbaraedje]] (o.n.) * [[sbarant]] / [[sbarante]] (addj. purade padvant) * [[sbaranmint]] (adv.) * [[sbaré]] / [[sbarêye]] (addj. purade padvant) * [[sbarer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sbareur]] (f.n.) * [[sbareu]] (o.n.) * [[sbareus]] / [[sbareuse]] (addj. purade padvant) * [[sbarmint]] (o.n.) * [[sbaroe]] (o.n.) * [[sbeuler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sbijha]] (o.n.) * [[sbijhaedje]] (o.n.) * [[sbijhant]] (addj.) * [[sbijheure]] (f.n.) * [[sbijhî]] (v.c., codjowaedje waitî}}) ** [[sbijhî]] / [[sbijheye ]] (addj) * [[sblari]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[sblari]], [[sblareye]] (addj. padvant ou padrî) * [[sbåtchaedje]] (o.n.) * [[sbåtchî]] (v.c., codjowaedje waitî}}* [[sblawtaedje]] (o.n.) * [[sbetchaedje]] (o.n.) * [[sblawtant]] (addj., purade padvant) * [[sblåwe]] (addj. todi padvant) * [[sblawi]] (v.c., codjowaedje fini) * [[sblawter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[sblawtaedje]] (o.n.) * [[sblawtant]] / [[sblawtante]] (addj., purade padvant) * [[sbouxhî]] (v.c.) * [[sbrognter]] (v.c.) * [[sbrotchî]] (v.s.c.) == SC == === SCA === (k' aparexhnut å pus sovint sins dissipotchaedje) * [[scanfår]] * [[scarwaitî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[scarwek]] ** [[fé scarwek]] (vierbire a coplemint) * [[scaswaire]] (f.n.) * [[Scåssene]] * [[Scåssinwès]], [[Scåssinwesse]] * [[scaswere]] (f.n.) * [[scawaedje]] (o.n.) * [[scawé]] (addj.) * [[scawer]] (v.c., codjowaedje bouter) === SCH === :''[[Wiccionaire:Indecse do walon/SCH|Les mots ki cminçnut pa "SCH" sont metous so ene pådje por zels tot seus]]'' === SCL === * [[sclafyî]] * [[Sclassin]] (hamtea) * [[Sclessin]] (viyaedje) * [[Scleyin]] (viyaedje) * [[sclide]] (f.n.) * [[sclider]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[sclimboigne]] (addj. & adv.) * [[Scluze]] (viyaedje) * [[scluze]] (f.n.) === SCO === * [[scolaedje]] (o.n.) * [[scoler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[scoleu]] (o.n.) * [[scolî]] (o.n.) * [[scolresse]] (f.n.) * [[sconte]] (adv.) ** [[sconte di]] (divancete) * [[scordjire]] (f.n.) * [[scoter]] (v.s.c.) * [[scoton]] (o.n.) * [[scours]] (o.n.) === SCR === * [[screne#Walon 1|screne]] (f.n.; screne do dos) * [[screne#Walon 2|screne]] (f.n.; raploû d' vijhéns) * [[screpea]] (o.n.) * [[scret]] (o.n. & addj) * [[scribanne]] (o.n.) * [[scrijhete]] (f.n.) * [[scrinî]] (o.n.) * [[scroûle]] (f.n.) * [[scwere]] ** [[foû-scwere]] (addjectivire) === SCU === * [[sculteu]] (o.n.) * [[sculteure]] (f.n.) * [[scultreye]] (f.n.) * [[scussia]] (o.n.) * [[scuzer]] (v.c. codjowaedje bouter) === SCW === * [[scweron]] (o.n.) == SE == * [[sé]] (o.n.) * [[secoya]] (o.n.) * [[s' ecroler]] (v.pr., codjowaedje bouter) * [[segnî]] (v.c., codjowaedje waitî) ** [[si segnî]] (v.pr.) * [[sele]] * [[s'essocter]] (v.pr., codjowaedje tchicter) * [[sel]] (etroclé prono) * [[semantike]] (f.n.) * [[semaedje]] (o.n.) * [[semdi]] (o.n.) * [[semrece]](addj. todi padrî) * [[séndje]] (o.n.) * [[séndjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[septante-ey-onk]] (nombe) * [[septante-set]] (nombe) * [[seracuze]] (o.n.) * [[seracuzer]] (v.s.c. & v.c.) * [[serene]] (f.n.) * [[serer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[serviete]] (f.n.) * [[sesse]] (f.n.) * [[setch]] * [[setch]], [[setche]] (addj., todi padvant) ** [[fé setch]] (vierbire sins djin) ** [[aler setche]] *** [[fé aler setche]], [[leyî aler setche]] * [[set]], [[set-z]], [[setès]] (prezintoe-nombe) * [[setchi]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[setcheur]] (f.n.) * [[setchresse]] (f.n.) * [[setchoe]] (o.n.) * [[setchmint]] (adv.) * [[setchron]] (o.n.) * [[setès]] (alofôme di "set") * [[setimbe]] (o.n.) * [[setinme]] (n.& addj.) * [[setinne]] (f.n.) * [[seton]], [[setons]] (o.n.sv.pl.) * [[seucea]] (o.n.) * [[seur 1|seur]], [[seure 1]] (addj., purade padrî; assuré) * [[seur 2|seur]], [[seure 2]] (addj., purade padvant; å gosse acide) * [[seuve]] (f.n.) * [[séye]] (f.n.) * [[seye]] (v.c.) == SG == * [[sgonde]] (f.n.) * [[sgrignî]] (v., codjowaedje waitî) == SH == :''[[Wiccionaire:Indecse do walon/SH|Mots rmetous so ene pådje po zels tos seus]]'' == SI == > so ene pådje tote seule: [[Wiccionaire:Indecse do walon/S/SI|SI-SIZ]] == SK == * [[skelete]] (f.n.) * [[skelin]] (o.n.) * [[skepiaedje]] (o.n.) * [[skepiance]] (f.n.) * [[skepyî]] (v.s.c., codjowaedje tcheryî) * [[skepyî]], [[skepeye]] (addj. purade padvant) * [[skernaxhe]] (f.n.) * [[sketé]] (addj.) * [[sketer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[skeye]] (f.n.) * [[skeyes]] (f.n.t.pl) * [[skinêye]] (f.n.) * [[skivter]] (v.s.c., codj. tchicter) ** [[skivter evoye]] * [[skiyeu]] (o.n.) == SM == * [[smacter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[Smu]] == SN == * [[Snene]] (n.pl.) == SO == * [[so]] (divancete) ** [[Les Taeyes|So les Taeyes]] (viyaedje) * [[sô#Walon 1|sô]] (o.addj.; k' a trop boevou) * [[sô#Walon 2|sô]] (o.n.; viye manoye) * [[sobayî]] / [[sabaye]] * [[sobricot]] (o.n) * [[sobriket]] (o.n) * [[soce]] (f.n.) * [[socî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) * [[sociolinwince]] (f.n.) * [[sociolinwincieus]], [[sociolinwincieuse]] (o/f.n. & addj., padvant u padrî) * [[sociolinwistike]] (addj., todi padrî) * [[soçnaedje]] (o.n.) * [[soçner]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[soçneu]], [[soçneu|soçneuse]] u [[soçneu|soçnêyresse]] (o.f.n.) * [[soçon]], [[soçone]] (o.f.n.) * [[soctant‎]] (addj. & o.n.) * [[socter]] (v.s., codjowaedje tchicter) * [[sôdård]] u [[sôdår]], [[sôdåre]], [[sôdåresse]] * [[sodiom]] (o.n.) * [[soe]] (f.n.) * [[soelant]] (o.addj. padvant ou padrî) ** [[fé soelant]] (v.s.dj.) * [[soeye]] (codjowa di "esse") * [[soeyoz]] (codjowa di "esse") * [[esse|soeye]] (codjowaedje do viebe "esse"å suddjonctif) * [[sofoker]] (v. codjowaedje viker) * [[sofri]] (v.s.c.) * [[sofrixhaedje]] (o.n.) * [[sofrixhance]] (f.n.) * [[sogne#Sustantif 1|sogne]] (f.n. netiaedje) * [[sogne#Sustantif 2|sogne]] (f.n. peu) ** [[aveur sogne]] ** [[fé sogne]] ** [[di sogne di]] (divancetire) ** [[sogne-cou]] (o.f.n.) * [[sognî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[sohait]] (o.n.) * [[sohaitaedje]] (o.n.) * [[sohaitî]] (v.c.) * [[soke]] (f.n.). * [[soker|si soker, soké, sokêye]]. * [[sokete#Etimolodjeye 1|sokete]] (f.n., pitite soke) * [[sokete#Etimolodjeye 2|sokete]] (f.n. fene tchåsse) * [[sol#Walon 1|sol]] (so + li) ** [[Solwåster]] * [[sol#Walon 2|sol]] (note di muzike) * [[solåciaedje]] (o.n) * [[solåcyî]] (v.c) * [[sôle]] (f.addj.) * [[solé]] (o.n.) * [[solea]] (o.n.) ** [[Solea-djus]] (n.pl) * [[Solire]] (hamtea) * [[solo]] (o.n.) * [[solrece]] (addj.) * [[Solwåster]] (hamtea) * [[solwef]], [[solwefe]] (o.f.n.) * [[somarén]] (o.n.) * [[Some]] (n.pl) * [[sômî]] (o.n.) * [[sondje]] (o.n.) * [[sondjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[sonre]] * [[soper]] (o.n.) * [[soper]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[sopezer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sopresse]] (f.n.) * [[sôr]] (o.n.) * [[sor]] (divancete, alofôme di "so") * [[sorbate]] (v.c., codjowaedje code) * [[sorbouker]] (v.c., codjowaedje viker) * [[sorbouké]] (addj., padvant ou padrî) * [[sôrcelreye]] (f.n.) * [[sôrcî]], [[sôrcire]] (o.f.n.) * [[sorci]] (o.n.) * [[sordjant]], [[sordjant|sordjante]] (o.f.n.) * [[sordjoû]] (o.n.) * [[sôre]] ** [[esse foû sôre]] (vierbire) * [[sôre]] (f.n.) ** [[ene sôre]] (nén definixhant prono) * [[soret]] (o.n.) * [[soreye]] (f.n.) * [[Sorêye]] (viyaedje) * [[sori]] (f.n.) * [[soriaedje]] (o.n.) * [[sorlatif]] (addj. & o.n.) * [[sorlevaedje]] (o.n.) * [[sorlevé]], [[sorlevêye]] (o.f.n.) * [[sorlever]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sorleveu]] (o.n.) * [[sormetant]] (addj. & o.n.) * [[sornaivyî]] * [[sorno]] (o.n.) * [[sorodje]](o.n) * [[sôrreye]] (f.n.) * [[sorrezierver]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[sorreziervé]] (addj., padvant ou padrî) * [[sortchedje]] (f.n.) * [[sortot]] (adv.) * [[sorvinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[sorvini]] (v.s.c., codjowaedje braire) * [[sorwalonde]] (f.n.) * [[sorwoeyaedje]] (o.n.) * [[sorwoeyance]] (f.n.) * [[sorwoeyant]], [[sorwoeyante]] (o.f.n.) * [[sorwoeyeu]], [[sorwoeyeuse]], [[sorwoeyresse]] (o.f.n.) * [[sorwoeyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[soryî]] * [[soscrire]] (v.c., codjowaedje braire) * [[sôte]] (f.n.) * [[sôter]] (v., codjowaedje bouter) ** [[sôte-ås-biyokes]] (o.f.n., pl. des sôte-ås-biyokes) * [[sovronde]] (f.n.) * [[soû]] * [[soucråde]] * [[soucré]] ([[soucrêye]]) * [[soucrer]] * [[soucreye]] * [[soude]] * [[soûfe]] (souye, noer prodût ki sûne des tchminêyes) * [[souke]] (k' on magne) ** [[crås souke]] ** [[croxhe-souke]] * [[souke 2|souke]] (côp del tiesse) * [[souké]] ([[soukêye]]) * [[soukepaye]] * [[souker]] * [[soukeu]], [[soukeuse]], [[soucresse]] * [[Soûmagne]] * [[soumey]] (o.n.) * [[soûmint]] * [[soûmintrece]] * [[sounaedje]] (o.n.) * [[sounayrer]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[sounayreye]] (f.n.) * [[souner]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[sour]] * [[Sour-so-Sambe]] * [[sourcroûte]] (f.n.) * [[sourd]] * [[sourdant]] * [[sournwès]] (o.addj.&n.) * [[sournwezmint]] (adv.) * [[souxh]] (mot-criya) * [[souye]] (noer prodût ki sûne des stouves) * [[souwer evoye]] * [[soverdea]] (o.n.) * [[sovint]] (adv.) * [[sovnance]], [[sovnances]] (f.n.), * [[sovni#Sustantif|sovni]] (o.n.) ** [[si sovni]] (v.pr.) * [[soxhe]] (f.n.) * [[soyaedje]] (o.n.) * [[soyant]], [[soyante]] (addj. todi padvant) * [[soye#Walon 1|soye]] (f.n., ritche sitofe) * [[soye#Walon 2|soye]] (f.n., pwel di pourcea) * [[soye#Walon 3|soye]] (f.n., soyete & soyante djin) * [[soye#Walon 4|soye]] (f.n., plaece ki les singlés s' î cveroyèt) * [[soyete]] (f.n.) * [[soyeu]], [[soyeuse]] u [[soyresse|soyrece]] (o.f.n.) * [[soyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[soyrece]] (addj., todi padrî) * [[soyreye]] (f.n.) == SP == * [[Spå]] (veye) ** [[spå-orandje]] (o.n.) * [[Spå|Spådwès]], [[Spå|Spådwesse]] (n.dj.) * [[spågne-måyes]] (o.&f.n.) * [[spårgnî]] (v.c., codjowaedje tcherdjî) * [[spale]] (f.n.) * [[spani]] * [[spanixhaedje]] * [[spanixhant]] * [[spanixhåve]] * [[spanixheure]] * [[spanixheuse]] * [[spanixhmint]] * [[spanixhresse]] * [[spårpiyî]] (v.c., codjowaedje criyî) * [[spaté]] (addj., padvant ou padrî) * [[spater]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[spatroûle]] (f.n.) * [[spawta]] (o.n.) * [[speate]] (f.n.) * [[spéce]] (f.n.) * [[speke]] (o.n.) * [[spér]] (o.n) * [[sperer]] (v.c. codjowaedje bouter) * [[spès]], [[spesse]] (addj. todi padvant) * [[spepiåd]] (addj. & o.n.) * [[Spetin]] (crodjambot) * [[spexheur]] (f.n.) * [[speye]] (f.n.) * [[spinåd]] (o.n.) * [[spinasse]] (f.n.) * [[spinete]] (f.n.) * [[spineure]] (f.n.) * [[spineus]] (addj., padvant ou padrî) * [[spinêye]] (f.n.) * [[spingue]] (f.n.) * [[spinguete]] (f.n.) * [[spinoe]] (o.n.) * [[spirou]] (o.n.) * [[Spirou]] (persounaedje di binde d' imådje) * [[spitant]], [[spitante]] (addj., purade padvant) * [[spitch]] * [[spiter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[spiyeure]] (f.n.) * [[spiyon]] (o.n.) * [[splawin]] (o.n.) * [[splawnaedje]] (o.n.) * [[splawné]], [[splawnêye]] (addj., padvant u padrî) * [[splawner]] (v., codjowaedje tchicter) * [[splawon]] (o.n.) * [[splicåcion]] (f.n.) * [[spliker]] (v.c. codjowaedje viker) * [[splikêye]] (f.n.) * [[splinke]] (o.n.) * [[splitchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[Spontin]] (viyaedje) * [[Spontin|Spontinwès]], [[Spontin|Spontinwesse]] (n.dj.) * [[spotchant]] (addj.) * [[spoter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[spoûslåde]] (f.n.) * [[spoûslaedje]] (o.n.) * [[spoûslåjhe]] (f.n.) * [[spoûsler]] (v.c.) * [[spoûslêye]] (f.n.) * [[sprewe]] (f.n.) * [[spritche]] (f.n.) * [[spritchete]] (f.n.) * [[spritchî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) == SR == * [[Srindå]] (viyaedje) == SS == * [[-ss]] (cawete ki våt "ti") == ST == * [[ståde]] (o.n.) * [[stadje]] (o.n.) * [[stadjaire]] (o.f.n.) * [[ståmusse]] (addj., purade atribut) * [[staplisse]] (o.n.) * [[står]] (f.n.) * [[stater]] (v.s.c. codjowaedje bouter) * [[statisticmint]] (adv.) * [[statistike]] (o.n.) * [[statuwe]] (f.n.) * [[statuwe]] (f.n.) * [[ståve]] (o.n.) * [[Ståve]] (viyaedje) * [[Ståvleu]] (veye) * [[steper]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[ster]] (o.n., v.v.m.) * [[Ster]] (viyaedje) * [[Sterlin]], [[Sterlinne]] (n.dj.) * [[Sterpigni]] (viyaedje) * [[sterpute]] (o.n.) * [[sticna]] (o.n.) * [[sticner]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[stiele]] (f.n.) * [[stierni#Walon 1|stierni]] (v.c., codjowaedje prusti; mete do strin) * [[stierni#Walon 2|stierni]] (v.c., codjowaedje prusti; rishofler d' l' air på nez) * [[stinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[stindêye]] (f.n.) * [[stitchete]] (f.n*.) * [[stocaesse]] (addj. padv. & padr.) * [[stofe]] (f.n.) * [[stofé]] (o.n.) * [[stok#Walon 1]] (dizo d' èn åbe) * [[stok#Walon 2]] (hopea d' martchandeyes) * [[Stoki]] (n.pl) * [[stombe]] (f.n.) * [[stopa]] (o.n.) * [[stoubion]] (o.n.) * [[stoumak]] (o.n.) * [[stourbiyon]] (o.n.) * [[stoyea]] (o.n.) * [[Straimont]] (viyaedje) * [[strêye]] (f.n.) * [[strifaedje]] (o.n.) * [[strife]] (f.n.) * [[strifer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[strifion]] (o.n.) * [[strin]] (o.n.) * [[strindou]] (addj.) * [[Strintchamp]] (viyaedje) * [[stritche]] (f.n.) * [[stroet]] (addj.) * [[stroetmint]] (adv.) * [[stroufler]] (v.c., codjowaedje shofler) * [[stroukion]] (o.n.) * [[studyî]] (v.c.) == SU == * [[subitin]], [[subitin]] (addj., purade padvant) * [[subito presto]] (advierbire) * [[subtilmint]] (adv.) * [[subzide]] * [[subzidiaedje]] (o.n.) * [[subzidyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[succès]] (o.n.) * [[sulniche]] * [[sûna]] * [[sûnaedje]] ** [[sûnaedje-evoye]] * [[sûnant]] * [[sûne]] * [[sûner]] ** [[sûner evoye]] * [[supermartchî]] (o.n.) * [[surale]] (f.n.) ** [[grande surale]] (f.n., pl. des grandès surales) ** [[surale ås troes foyes]] (f.n., pl. des surales ås troes foyes) ** [[surale di berbis]] (f.n., pl. des surales di berbis) ** [[surale di bierdjî]] (f.n., pl. des surales di bierdjî) ** [[surale di boskiyon]] u [[surale di bokion]] (f.n., pl. des surales di boskiyon, di bokion) ** [[surale di coucou]] (f.n., pl. des surales di coucou) ** [[surale di damjhele]] (f.n., pl. des surales di damjhele) ** [[surale di gade]] (f.n., pl. des surales di gade) ** [[surale di live]] (f.n., pl. des surales di live) ** [[surale di soverdea]] (f.n., pl. des surales di soverdea) ** [[surale di sinte Båbe]] (f.n., pl. des surales di sinte Båbe) ** [[surale di tchvå]] (f.n., pl. des surales di tchvå) ** [[surale di vatche]] (f.n., pl. des surales di vatche) * [[suri]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[surisse]] (addj.) * [[suristé]] (f.n.) * [[surixhaedje]] (o.n.) * [[surixhant]], [[surixhante]] (addj. padvant u padrî & o.n.) * [[surté 1]] (f.n., cwålité di çou k' est seur, acertiné; såvrité) * [[surté 2]] (f.n., difåt di çou k' est seur, acide) * [[sussiner]] (v.c., codjowaedje copiner) * [[sustantif]] (o.n.) * [[sustantivaedje]] (o.n.) * [[sûteye]] (f.addj.) * [[sûteydimint]] (adv.) * [[sûteymint]] (adv.) * [[sûti]] (o.addj.) * [[sûtifone]] (o.n.) * [[sûtisté]] (f.n.) * [[Suwede]] (f., payis) * [[suwedwès]] ** [[Suwedwès]] * [[suzon]] (o.n) == SW == * [[swè-djhant]] (adv.) * [[swele]] ** [[swele-frumint]] * [[swer]] * [[swerêye]] * [[swerinne]] * [[swessante-ey-onk]] (nombe) * [[swessantinne]] (f.n.) == SY == * [[syince]] (f.n.) * [[syinciveus]] (o.addj. padvant ou padrî) ---- [[Wiccionaire:Indecse do walon|Totes les letes]] ---- kyae91aphpea8ilw7alrzzklqcr769p 4 2100 409643 355621 2024-12-15T10:57:59Z Srtxg 1009 rif. siringue 409643 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Tåves alfabetikes|SI]] <div style="float:right;"> __TOC__ </div> ---- &lt; en erî ([[Wiccionaire:Indecse do walon/S|Lete S]]) &mdash; [[Wiccionaire:Indecse do walon|Totes les letes]] ---- ==SI== * [[si-]] / [[s-]] (betchete) * [[si 3|si]] (note di muzike) * [[si rapåpyî]] (v.pr., codjowaedje tcheryî) ==SIB== * [[sibara]] (o.n.) * [[sibaraedje]] (o.n.) * [[sibarant]], [[sibarante]] (addj. purade padvant) * [[sibaré]], [[sibarêye]] (addj. padvant ou padrî) * [[sibarer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sibareur]] (f.n.) * [[sibareus]]; [[sibareuse]] (addj. padvant ou padrî) * [[sibarmint]] (o.n.) * [[sibaroe]] (o.n.) * [[sibåtchaedje]] * [[sibåtchî]] * [[sibeuler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sibijha]] (o.n.) * [[sibijhaedje]] (o.n.) * [[sibijhant]] (addj.) * [[sibijheure]] (f.n.) * [[sibijhî]], [[sibijheye]] (addj) * [[sibijhî]] (v.c.) * [[siblawtaedje]] (o.n.) * [[siblawtant]] (addj., purade padvant) * [[siblåwe]] (addj. todi padvant) * [[siblawi]] (v.c., codjowaedje fini) * [[siblawter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[siblawtaedje]] (o.n.) * [[siblawtant]], [[siblawtante]] (addj., padvant ou padrî) * [[sibouxhî]] (v.c.) * [[sibrognter]] (v.c.) * [[sibrotchî]] (v.s.c.) ==SIC== * [[sicalot]] / [[scalot]] * [[sicanfår]] (råle) / [[sicanfår|scanfår]] (o.n.) * [[Sicåssene]] / [[Scåssene]] * [[sicavetche]] / [[scavetche]] (o.n.) * [[siclairi]] / [[sclairi]] (v.s.c., codjowaedje fini) * [[siclatchî]] / [[siclatchî|sclatchî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) * [[siclat]] / [[sclat]] (o.n.) * [[siclataedje]] / [[sclataedje]] (o.n.) * [[siclater]] / [[sclater]] * [[siclefe]] / [[sclefe]] (f.n.) * [[siclefer]] / [[sclefer]] * [[sicleyi]] / [[sicleyi|scleyi]] * [[sicleyon]] / [[scleyon]] (o.n.) * [[siclimbe]] / [[sclimbe]] (o.n.) * [[siclimbea]] / [[sclimbea]] (o.n.) * [[siclimbiaedje]] / [[sclimbiaedje]] (o.n.) * [[siclimboigne]] / [[sclimboigne]] (addj., purade padvant & adv.) * [[siclimbyî]] / [[sclimbyî]] (v.s.c., codjowaedje tcheryî) * [[sicliye]] / [[scliye]] (f.n.) * [[sicoirpion]] / [[scoirpion]] * [[sicole]] / [[scole ]] (f.n.) * [[sicolyince]] / [[scolyince]] (f.n.) * [[siconte]] (adv.) ** [[siconte di]] (divancete) * [[sicordjire]] (f.n.) * [[sicourlot]] (o.n.) * [[sicôrsionaire]] / [[scôrsionaire]] (o.n.) * [[sicot]], [[scot]] (o.n.) * [[sicoter]] / [[scoter]] (v.s.c.) * [[sicoton]] / [[scoton]] (o.n.) * [[sicours]] (o.n.) * [[sicramaedje]] / [[sicramaedje|scramaedje]] (o.n.) * [[sicramer]] / [[sicramer|scramer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sicoperner]] / [[scoperner]] (v.c) * [[sicorion]] / [[scorion]] * [[Sicôsse]], [[Sicôsse|Scôsse]] ** [[Sicôsse|vint di Scôsse]] * [[Sicôswès]] / [[Sicôswès|Scôswès]], [[Sicôswès|Sicôswesse]] / [[Sicôswès|Sicôswesse]] * [[sicoxhî]] / [[scoxhî]] * [[sicraifiaedje]], / [[scraifiaedje]] (o.n.) * [[sicraifyî|si scraifyî]] (v.pr. codjowaedje tcheryî) * [[sicraifyî]], [[sicraifieye]] / [[scraifyî]], [[scraifieye]] (addj., purade padvant) * [[sicrene]] (f.n.) * [[sicreper]] / [[screper]] (v.c) * [[sicret]] (o.n. & addj) * [[sicrete]] (f.n.; addj) * [[sicrît]] / [[scrît]] (o.n.) * [[sicrijha]] / [[sicrijha|scrijha]] (o.n.) * [[sicrijhaedje]] / [[sicrijhaedje|scrijhaedje]] (o.n.) * [[sicrijhåve]] / [[sicrijhåve|scrijhåve]] (addj. padvant u padrî) * [[sicrijheu]] / [[sicrijheu|scrijheu]], [[sicrijheu|sicrijheuse]] / [[sicrijheu|scrijheuse]] (o.f.n.) * [[sicrire]] / [[sicrire|scrire]] (v., codjowaedje dire) * [[sicrirece]] / [[sicrirece|scrirece]] (f.n.) * [[sicrijheu|sicriresse]] / [[sicrijheu|scriresse]] (f.n.) * [[sicrîta]] / [[sicrîta|scrîta]] (f.n.) * [[sicroter]] / [[scroter]] * [[sicroufier]] / [[scroufier]] (o.n.) * [[siculter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[siculteu]] (o.n.) * [[siculteure]] (f.n.) * [[sicultreye]] (f.n.) * [[sicusse]] / [[scusse]] (f.n.) * [[sicussyî]] / [[scussyî]] (v.c.) * [[sicussiaedje]] / [[scussiaedje]] (o.n.) * [[sicwårer]] / [[sicwårer|scwårer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sicwater]] / [[scwater]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sicwere]] (råle) / [[sicwere|scwere]] (o.n.) ==SID== * [[sida]] (o.n.) * [[Sidan]] / [[Sdan]] (n.pl.) * [[sidåne]]/[[sdåne]] * [[sidårneye]] / [[sdårneye]] * [[sidårni]] / [[sdårni]] * [[sidårniyî]] / [[sdårniyî]] * [[sidårniymint]] / [[sdårniymint]] (o.n) * [[sidårniyon]] / [[sdårniyon]] * [[sidateu]], [[sidateuse]] (o.f.n.) * [[sidol]] ==SIE== * [[sieke]] (o.n.) * [[siermon]] {{o}} * [[sierpinete]] (f.n.) * [[sierpint]] (o.n.) * [[siervante]] (f.n.) * [[sierveu]]; [[sierveuse]] u [[sievresse]] (o.f.n.) * [[siervete]] (f.n.) * [[siervi]] (v., codjowaedje siervi) ** codjowas : [[sieve]] * [[siervice]] (o.n.) * [[sierviåve]] (addj.) * [[siervicire]] (addj.) * [[sierviteur]] (o.n.) * [[sierviteure]] (f.n.) * [[sieve]] (codjowa) ==SIF== * [[sifait]] / [[sfait]] (adv.) * [[sifwait]] / [[sfwait]] * [[sifwaitmint]] / [[sfwaitmint]] ==SIG== * [[siglisse]] / [[sglisse]] (f.n.) * [[siglissea]] / [[sglissea]] (o.n.) * [[siglissêye]] / [[sglissêye]] (f.n.) * [[signataire]] * [[signateure]] * [[signeur]] * [[signeurreye]] * [[sigonde]] (f.n.) * [[sigoter]] / [[sgoter]] * [[sigotoe]] / [[sgotoe]] * [[sigur]] / [[sgur]] ==SIK== * [[sikepiaedje]] (o.n.) * [[sikepiance]] (f.n.) * [[sikepyî]] (v.s.c., codjowaedje tcheryî) * [[sikepyî]], [[sikepeye]] (addj. purade padvant) * [[sikernaxhe]] (f.n.) * [[siketer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sikeyes]] (f.n.t.pl) * [[sikiåte]] [o.f.n.] ==SIL== * [[sillabe]] (f.n.) * [[sillabusse]] (o.n.) * [[silanblok]] (o.n) * [[siliciom]](o.n.) * [[silicône]](o.n.) * [[silince]] (o.n.) ==SIM== * [[simblant]] * [[simbole]] (o.n.) * [[simbolicmint]] (adv.) * [[simbolijhî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[simbolijhaedje]] (o.n.) * [[simbolike]] (addj.) * [[simbolrece]] (addj.) * [[simbolreçmint]] (adv.) * [[simince]] (f.n.) * [[siminçon]] / [[sminçon]] (o.n.) * [[simoxhî]] / [[smoxhî]] (v.c.) * [[simpe]] (o.&f. addj., padvant ou padrî) * [[Simwès#Walon 1]] / [[Smwès]] (no d'&nbsp;aiwe) * [[simwès]] / [[simwès]] (o.n.) ==SIN== * [[sinaedje]] (o.n.) * [[sinateure]] (f.n.) * [[sincieus]], [[sincieuse]] (o.f.n. & addj. purade padvant) * [[sincieuzmint]] (adv.) * [[sindica]] (o.n.) * [[sindik]] (o.f.n) * [[siné]] (o.n.) * [[siner]] (v.c., codjowaedje copiner) * [[sineu]], [[sineuse]], [[sinresse]] (o.f.n.) * [[singlé]] (o.n.) * [[singnaedje]] (o.n.) * [[singnî#Walon 1]] (v.c.) * [[singneye]] (f.n.) * [[singulî]], [[singulire]] (o.n. & addj.) * [[sinker]] (v.c) * [[Sinne]] (aiwe) * [[sinne#Walon 1|sinne]] (prono) * [[sinne#Walon 2|sinne]] (f.n., di teyåte, evnd.) * [[sinnete]] (f.n.) * [[sinonime]] (o.n.) * [[sinonime|sinonimeye]] (f.n.) * [[sins]] (divancete) ** [[sins brut]] ** [[sins-feu-ni-leu]] (addjectivire) ** [[sins-pacyince]] (o.f.n.) * [[sins-schoûte]] (o.f.n.) * [[sinss]] (fôme codjowêye di [[sinti]]) * [[sins-toet]] (o.&f.n.) * [[sint]] (o.f.n. & addj.) * [[sintake]] (f.n.) * [[Sint-Vit]] (veye) * [[sint]], [[sinte#Walon 1|sinte]] (o.f.n. & addj., todi padvant) ** [[Sint-Amand]] (n.pl.) ** [[Sint-Andrî]] (n.pl.) ** [[sint-bwès]] (o.n.) ** [[Sint çanse]] (n.dj.) ** [[Sint-Djåke e Galice]] (n.pl.) ** [[Sint-Djhan]] (moumint d' l' anêye) ** [[Sint-Djiye]] (n.pl.) ** [[Sint-Djôr]] (viyaedje) ** [[Sint-Djôr|Sint-Djwer]] (viyaedje) ** [[Sint-Djuråd]] (viyaedje) ** [[Sint-Dni-dlé-Djiblou]] (n.pl.) ** [[Sint-ferfote]] (f.n.) ** [[sint Gubiet]] ** [[Sint-Houbert]] (n.pl.) ** [[Sint-k'-ça-pout-esse]] (n.dj.) ** [[Sint Liård]] (n.dj.) ** [[Sint-Må]] (viyaedjes) *** [[Sint-Må-dlé-Nameur]] (F. ''Saint-Marc'') *** [[Sint-Må-dlé-Vierton]] (F. ''Saint-Mard'') ** [[Sint-Madje]] (n.pl.) ** [[Sint-Mår]] (F. ''Saint-Maur'', viyaedje dilé Tournai) ** [[Sint-Marcou]] (hamtea) ** [[Sint-Mårtén]] (f.n.) ** [[Sint-Mårtén#Walon1|Sint-Mårtén]] (n.pl.) ** [[Sint-Maur]] (n.pl.) ** [[Sint-Medåd]] (viyaedje) ** [[Sint-Nicolai]] ** [[Sint-Pire-ås-Broketes]] (n.pl.) ** [[Sint-Rmey]] (f.n.) ** [[Sint-Rmey#Walon1|Sint-Rmey]] (n.pl) ** [[Sint-Serwai]] (n.pl.) ** [[Sint-Vå]] (n.pl.) ** [[Sinte-Catrene]] (f.n., pl. des Sinte-Catrene) * [[sinta]] * [[sintaedje]] * [[sinte#Walon 1|sinte]] (femrin di [[sint]]) * [[sinte#Walon 2|sinte]] (dins: pî-sinte) * [[sinteu]] ([[sinteuse]], [[sintresse]]) * [[sinti]] * [[sintimint]] (o.n.) * [[sintince]] ==SIP== * [[sipåde]] / [[spåde]] (v.c.) * [[sipadon]] / [[spadon]] (o.n.) * [[sipådrece]] / [[spådrece]] (f.n.) * [[Sipådwès]] * [[sipahi]] / [[spahi]] (o.n.) * [[sipamer]] / [[spamer]](v.s.c) * [[sipamaedje]] / [[spamaedje]](o.n) * [[sipåmer]] / [[spåmer]] (v.c.) * [[sipameu]] / [[spameu]], / [[sipameuse]] / [[spameuse]] u [[sipamresse]] / [[spamresse]] (o.f.n) * [[sipåmeure]] / [[spåmeure]] (f.n.) * [[sipåmêye]] / [[spåmêye]] (f.n.) * [[sipåmroû]] / [[spåmroû]] (o.n.) * [[sipårdaedje]] / [[spårdaedje]] (o.n.) * [[sipårdeu]] / [[spårdeu]], [[sipårdeuse]] u [[sipådresse]] (o.f.n.) * [[sipårdea]] / [[spårdea]] (o.n.) * [[siparpiyî]] / [[sparpiyî]] (v.c.) * [[sipeciålisté]] / [[speciålisté]] (f.n.) * [[sipeciålisse]] / [[speciålisse]] (o.f.n.) * [[sipeleyo]] / [[speleyo]] (f.n.) * [[sipeler]] / [[speler]] * [[sipepieus]] / [[spepieus]] * [[sipepieuzmint]] / [[spepieuzmint]] * [[sipepyî]] / [[spepyî]] * [[sipér]] / [[spér]] (o.n) * [[siperieur]] (addj.) * [[sipexheur]] (f.n.) * [[sipêye]] / [[spêye]] (f.n.) * [[sipeye-manaedje]] (o.n.) * [[sipieme]] / [[spieme]] (o.n.) * [[sipiermon]] / [[spiermon]] (o.n.) * [[sipigne]] / [[sipigne|spigne]] (f.n.) * [[sipiner]] / [[spiner]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sipineu]], [[sipineuse]] u [[sipinresse]] / [[spineu]], [[spineuse]] u [[spinresse]] (o.f.n.) * [[sipineure]] / [[spineure]] (f.n.) * [[sipinon]] / [[spinon]] (o.n.) * [[sipingue]] (f.n.) * [[sipinoke]] / [[spinoke]] (o.n. u f.n.) * [[sipinokidî]] / [[spinokidî]] (o.n.) * [[sipira]] / [[spira]] (o.n.) * [[sipirou]] / [[spirou]] (o.n.) * [[sipitch]] / [[spitch]] (o.n.) * [[sipitant]] * [[sipite]] (f.n.) * [[sipîter]]/ [[spîter]] (v.c.) * [[sipiter]] / [[spiter]] (v.c., codjowaedje bouter) ** [[sipite-azès-iys]] (o.n.) ** [[sipiter evoye]] (vierbire å spitron, sins coplemint) ** [[sipiter foû]] [vierbire a spitron, sins coplemint] * [[sipiteure]] (f.n.) * [[sipitrea]] [o.n.] * [[sipitron]] [o.n.] * [[sipitroûle]] (f.n.) * [[sipiturî]] (o.n.) * [[sipiyî]] / [[spiyî]] (v.c.,codjowaedje waitî) ** [[sipeye-manaedje]] / [[speye-manaedje]] u [[sipeye-mwinnaedje]] / [[speye-mwinnaedje]] (o.n.) * [[siplawin]] / [[splawin]] (o.n.) * [[siplawnaedje]] / [[splawnaedje]] (o.n.) * [[siplawné]] / [[splawné]], [[siplawnêye]] / [[splawnêye]] (addj., padvant u padrî) * [[siplawner]] / [[splawner]] (v., codjowaedje tchicter) * [[siplawon]] / [[splawon]] (o.n.) * [[sipleyon]] / [[spleyon]] (o.n.) * [[siplincant]] / [[siplincant|splincant]] (addj., purade padvant) * [[siplinctant]] / [[siplinctant|splinctant]] (addj., purade padvant) * [[siplincter]] / [[siplincter|splincter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[siplinker]] / [[siplinker|splinker]] (v.s.c., codjowaedje viker) * [[siplinke]] (o.n.) * [[siporner]] / [[sporner]] (v.c.) * [[sipornî]] / [[spornî]] (o.f.n.) * [[siporon]] / [[sporon]] (o.n.) * [[sipot]] / [[spot]] (o.n.) * [[sipotchaedje]] / [[spotchaedje]] (o.n.) * [[sipotchåve]] / [[spotchåve]] (addj.) * [[sipotcheu]], [[sipotcheuse]] u [[sipotchresse]] / [[spotcheu]], [[spotcheuse]] u [[spotchresse]] (o.f.n.) * [[sipotcheye]] / [[spotcheye]] (f.n.) * [[sipotchî]] / [[spotchî]] (v.c.) * [[sipotchire]] / [[spotchire]] (f.n.) * [[sipotchoe]] / [[spotchoe]] (o.n.) * [[sipoûslåde]] (f.n.) * [[sipoûslaedje]] (o.n.) * [[sipoûslåjhe]] (f.n.) * [[sipoûsler]] (v.c.) * [[sipoûslêye]] (f.n.) * [[sipoujhî]] / [[sipoujhî|spoujhî]] (viebe) * [[sipoujhî]], [[sipoujheye]] (addjectif) * [[sipoujhete]] / [[spoujhete]] (f.n.) * [[sipoûlaedje]] / [[spoûlaedje]] * [[sipoûle]] / [[sipoûle|spoûle]] * [[sipoûler]] / [[spoûler]] * [[sipoûleu]] / [[spoûleu]], [[spoûleuse]], [[spoûlresse]] * [[sipoûlêye]] / [[spoûlêye]] * [[sipoûlinne]] / [[spoûlinne]] * [[sipoûloe]] / [[spoûloe]] * [[sipozer]] / [[spozer]] (v.c., codjowaedje bouter) ** Codjowas : [[sipozreut]] * [[sipråtchî]] / [[språtchî]] (v.c.) * [[siprecter]] / [[sprecter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[siprecteu]] / [[sprecteu]], [[siprecteuse]] / [[sprecteuse]] u [[siprectêyresse]] / [[sprectêyresse]] (o.f.n.) * [[sipreyoûle]] / [[spreyoûle]] (f.n.) * [[sipritche]] / [[spritche]] (f.n.) * [[sipritchete]] (f.n.) * [[sipurnea]] / [[spurnea]] (o.n.) == SIR == * [[sir]], [[sir|sire]] (addj., todi padvant) * [[sire]] (o.n., atôtchant no po on rwè) * [[siringue]] (f.n.) * [[sirôpe]] (f.n.) == SIS == * [[sissideu]] (o.n.) * [[sistematicmint]] (adv.) * [[sistematike]] (addj., todi padrî) * [[sistinme]] (o.n.) ==SIT== * [[sitåde]] / [[ståde]] (o.n.) * [[sitadje]] / [[sitadje|stadje]] (o.n.) * [[sitadjaire]] / [[sitadjaire|stadjaire]] (o.f.n.) * [[sitala]] / [[stala]] (o.n.) * [[sitalag]] / [[stalag]] (o.n.) * [[sitaminea]] / [[staminea]] (o.n.) * [[sitaminet]] / [[staminet]] (o.n.) * [[sitantche#Walon 1|sitantche]] / [[stantche#Walon 1|stantche]] (addj., purade padvant, nåjhi, scran) * [[sitantche#Walon 2|sitantche]] / [[stantche#Walon 2|stantche]] (f.n., astantche, båraedje) * [[sitantche-boû]] / [[stantche-boû]] (o.n.) * [[sitantchî]] / [[stantchî]] (v.c.) * [[sitantchi]] / [[stantchi]] (v.c.) * [[sitantchixhant]] / [[stantchixhant]] (addj.) * [[sitantchixhante]] / [[stantchixhante]] (addj.) * [[sitår]] / [[står]] (f.n.) * [[sitåtche]] / [[ståtche]] * [[sitape]] / [[stape]] (f.n.) * [[sitapete]] / [[stapete]] (f.n.) * [[siter]] / [[ster]] (o.n.) * [[sitî#Walon 1|sitî]] / [[stî#Walon 1|stî]] (pårticipe erirece do viebe esse) * [[sitî#Walon 2|sitî]] / [[stî#Walon 2|stî]] (o.n.; viye muzeure) * [[sitiede]] / [[sitiede|stiede]] (v.c., codjowaedje dispåde) * [[sitocaesse]] / [[stocaesse]] (addj. &amp; o.f.n) * [[sitocåde]] / [[stocåde]] (f.n) * [[sitocoe]] / [[stocoe]] (o.n) * [[sitocou]] / [[stocou]]; [[sitocowe]] / [[stocowe]] (addj. purade padvant) * [[sitoelacêye]] / [[stoelacêye]] (f.n.) * [[sitoele]] / [[stoele]] (f.n.) ** [[schitante sitoele]] (f.n., pl. des schitantès stoeles) ** [[sitoele a cawe]] / [[stoele a cawe]] (f.n., pl. des stoeles a cawe) ** [[Sitoele do bierdjî]] / [[Sitoele do bierdjî]] (n.pr.) * [[sitoeler]] / [[stoeler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sitoelî]] / [[stoelî]] (o.n.) * [[sitoeloe]] / [[stoeloe]] (o.n.) * [[sitoelreye]] / [[stoelreye]] (f.n.) * [[sitofe]] (f.n.) * [[sitofer]] / [[stofer]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[sitoide]] / [[stoide]] (v.c., codjowaedje dispåde) * [[sitoirdoe]] / [[stoirdoe]] (o.n.) * [[sitoirtchî]] / [[sitoirtchî|stoirtchî]] (v., codjowaedje hertchî) * [[sitoit]] (adv.) * [[sitok#Walon 1]] / [[stok#Walon 1]] (o.n., dizo d' èn åbe) * [[sitok#Walon 2]] / [[stok#Walon 2]] (o.n., hopea d' martchandeyes) * [[sitokêye]]/[[stokêye]] (f.n) * [[sitoké]] / [[stoké]], [[sitokêye 2|sitokêye]] / [[stokêye 2|stokêye]] (addj., purade padvant &amp; o.f.n.) * [[sitokhåm]] / [[stokhåm]] (o.n.) * [[sitokî]]/[[stokî]] (o.n) * [[sitokisse]]/[[stokisse]] (o.n) * [[sitombyî]] u [[stombyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[sitotche]] / [[sitotche|stotche]] (o.n.) * [[sitotchet]] / [[sitotchet|stotchet]] (o.n.) * [[sitotchî]] / [[sitotchî|stotchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[sitoumak]] (o.n.) * [[sitouve]] / [[stouve]] (f.n.) * [[sitouvêye]] / [[stouvêye]] (f.n.) * [[sitrimaedje]] / [[strimaedje]] (o.n.) * [[sitrime]] / [[strime]] (f.n.) * [[sitrimer]] / [[strimer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sitrimeu]] / [[strimeu]], [[sitrimeuse]] / [[strimeuse]] u [[sitrimresse]] / [[strimresse]] (o.f.n.) * [[sitritchaedje]] / [[stritchaedje]] (o.n.) * [[sitritchete]] / [[stritchete]] (f.n.) * [[sitritchî]] / [[stritchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[sitritchon]] / [[stritchon]] (o.n.) * [[sitron]] / [[stron]] (o.n.) ** [[mousse-e-stron]] (o.n., pl. des mousse-e-stron) ** [[moxhe di stron]], [[moxhe å stron]] (f.n., pl. des moxhes å stron, des moxhes di stron) ** [[sitron-d'-pourcea]] / [[stron-d'-pourcea]]; oudonbén : [[sitron d' pourcea]] / [[stron d' pourcea]] (o.n., pl. des strons-d'-pourcea, des strons d' pourcea) ** [[sitron-d'-poye]] / [[stron-d'-poye]] oudonbén : [[sitron d' poye]] / [[stron d' poye]] (o.n., pl. des strons-d'-poye, des strons d' poye) * [[sitronna]] / [[stronna]] (o.n.) * [[sitronnaedje]] / [[stronnaedje]] (o.n.) * [[sitronnant]] / [[stronnant]], [[sitronnante]] / [[stronnante]] (addj., purade padvant) * [[sitronner]] / [[stronner]] (v.c., codjowaedje trinner) * [[sitronnêye]] / [[stronnêye]] (f.n.) * [[sitrouk]] / [[strouk]] (o.n.) * [[sitroukî (astok)|ès sitroukî]]; [[sitroukî (astok)|si stroukî]] (v.pr. codjowaedje stroukî; aler astok) * [[sitroukî (ecroukî)|si stroukî]] (v.pr., codjowaedje stroukî; s' ecroukî) * [[sitrûlaedje]] / [[strûlaedje]] (o.n.) * [[sitrûler]] / [[strûler]] (v.c., codjowaedje bouter) == SIV== * [[sivierba]] / [[sivierba|svierba]] (o.n.) * [[sivinter|ès sivinter]] / [[sivinter|si svinter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) == SIY == [[siya]] (mot-fråze) ==SIZ== * [[sizea]] * [[sizet]] * [[sizrê]] ---- [[Wiccionaire:Indecse do walon|Totes les letes]] &mdash; &lt; en erî ([[Wiccionaire:Indecse do walon/S|Lete S]]) ---- b6p9ozfppfomxj1qs3uiww1lwshlgp7 0 2134 409535 393705 2024-12-14T23:19:07Z Scribus electronicus 3672 409535 wikitext text/x-wiki {{MR|Påpe|påpe}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Etim?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|pap}} {{1pr}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{acoird-s}} {{~}} {{f}} # cole po [[tapissî]]. # tolminme ké maxhåd avou bråmint d’ l’ aiwe. # {{magn|wa}} amindjî avou beacôp d’ l’ aiwe, come del [[boleye]] po ls efants. #* Ene seure odeur d’ efants totavå – et des hinêyes di {{~}}. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} # [[mindjî]] po les viyès djins. #* Vos n’ ploz nén dmorer la come on pavé<BR>Cwand l’ Påpe, i prind s’ {{~}} a panse peter {{s-rif|JBeau}} ==== {{H|parintaedje}} ==== {{Boesse|c=2| * [[paper]] * [[papî]] * [[papiasse]] * [[papin]] * [[papinasse]] * [[papireye]] * [[paplote]] * [[papreye]] }} ==== {{H|pwaire minimom}} ==== * [[Påpe]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | pap = E178 | pape = C13, O4, R10,R13 | papp = E184 | pappe = E212 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|cole po tapissî |fr= {{t+|fr|colle}} à l'eau }} {{ratour|tolminme ké maxhåd avou bråmint d’ l’ aiwe |fr= {{t+|fr|bouillie}} }} {{ratour|amagnî po ls efants |fr= {{t+|fr|panade}} }} 2w6u6tt9yoba1t55kj1pt0jr0m8h4l1 102 2154 409642 352519 2024-12-15T10:57:15Z Srtxg 1009 rif. siringue 409642 wikitext text/x-wiki {{Sourdant-info|JGof}} == Sacwants d' ses scrijhaedjes == * ''[[Sourdant:JGmel|Dji m' lome Meliye]]'' (roman, nén eplaidî) : '''JGmel''' == Egzimpes di mots avou des fråzes da sinne == * [[siringue]] * [[tontea]] * [[urdjince]] * [[Djnape]] [[Categoreye:Sourdants des fråzes|Goffart]] adot9cn0aqa3erkxboxgkdyhh1ozzcs 0 2198 409593 341745 2024-12-15T09:43:11Z Srtxg 1009 li "g" rispite dins l' parintêye (eg: siringuer, siringaedje); do côp l' rifondowe doet esse avou "g" => siringue 409593 wikitext text/x-wiki == {{L|wa-vrif}} == {{~virfon|siringue|date=2024}} gze8staiesh5hupm1b0km602vkexb6c 0 2397 409545 406777 2024-12-15T01:07:57Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409545 wikitext text/x-wiki {{MR|alaxhî}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|laxhe}} {{bet|e|v|wa|d=ecloyaedje}}, {{caw|î|v|wa}}; mete dins l’ laxhe. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɛ.la.'hiː|ɛ.la.'ʃiː|ɛ̃.la.'ʃiː|a.la.'ʃiː|a.la.'ʃi|a.la.'ʃe|a.la.'ʃɛ}} {{BS|xh}} ** {{pzc}} {{AFE|ɛ.la.'ʃiː}} * {{Ric|e·la·xhî}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=2|A=elaxh|come=waitî}} {{~}} # {{vc}} mete (ene biesse) dins ene laxhe. #* On-z {{~|elaxhe}} les tchéns ki hagnèt. #* (Li Leu eyet l' Tchén) - Leye on pô vir, cwè çki t' as la po ene rogne&nbsp;? - O, ça, ç' n' est rén&nbsp;! - Årèss estî coixhî&nbsp;? - C' est ptete el plaece del tchinne, ou çki dj' so-st {{~}} {{s-rif|LBer}} (ratournant [[w:Jean de Lafontaine|Jean de Lafontaine]] # {{vc}} aloyî ene sakî por leye ni pus bodjî. #* Dj’ åreu bén dvou l’ {{~}} d’ tchinnes pol tini d’avance e s’ foidje, mins dispoy ene tchôke, on n’ pout pus l’ (sic) aveur foû ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.10}} # {{vc}} prinde dvins ses coides, ses nåles, ses rubans. #* Pus lon, des hôtès rotches k’ ont l’ vizaedje tot dgreté</br>N’ ont k’ des bouxhons di djniesses po ene gote si gåyoter</br>Ou kékès margarites k’ {{~|elaxhèt}} dvins ene blanke frågne</br>Li stitcha k’ elzès håynêye</br>(Fråjhûlès gågåyes so des coirs d’ adjeyant). {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Dizeû Êwaye », 1919, p.87}} # {{vc}} {{im}} si fé [[vey voltî]] (d’ ene sakî), et l’ ritni come pa ene laxhe. #* Li djonnea s' aveut beazebén leyî {{~}} d' ene crapåde ki n' conoxheut ni d' Eve ni d' Adan. # {{vc}} serer dins ses [[bresse]]s. #* Li vî grand-pere {{~|elaxha}} l' efant dvins ses bresses. #* Des vigreus bresses l' avént-st {{~}} et ene tchôde, moyeye boke båjhive tot avå s' vizaedje. {{s-rif|JPD}} # {{np-vprV}} {{Lka}} [[s' elaxhî]] ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[elaxhî s’ destinêye]]}}. #* Vos avoz dit vraiy, ele si rapinsa k' ele {{~|aveut-st elaxhî s' destinêye}} avou èn ôte ki mi et veyant k' ele aléve divni mere po ene deujhinme feye, ele fjha on côp d' måleur di s' coir. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.72}} # {{r|On n' elaxhe nén s' [[tchén]] avou des såçusses}} : i n' fåt nén diner l' ocåzion a ene djin di fé çou k' vos lyi disfindoz. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[elaxhaedje]], [[elaxhance]] * [[dislaxhî]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (si fé vey voltî) : [[alaxhî]], [[andoûler]], [[amidjôler]], [[emacraler]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | èlahî = E1, E34 (ki polèt esse rifondous ''elaxhî'' ou ''[[alaxhî]]''), E203 | alachî = C9, O0, O4, O5, S109, S117 | alachi = C1, O2 | alahî = E21 | alacher = S117 | elaxhî = R11, R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|tini e-n ene laxhe |fr= {{t+|fr|tenir en laisse}} |ary= {{t+|ary|ربط|ral=rebe6}} }} {{ratour|aloyî ene sakî por leye ni pus bodjî |fr= {{t+|fr|entraver}} }} {{ratour|prinde dins ses bresses |fr= {{t+|fr|enlacer}} |ary= [[3enneq]] {{=ral}} [[عنّق]] }} === {{H|PE|wa}} === {{PE=}} #* (Li Leu eyet l' Tchén) - Leye on pô vir, cwè çki t' as la po ene rogne&nbsp;? - O, ça, ç' n' est rén&nbsp;! - Årèss estî coixhî&nbsp;? - C' est ptete el plaece del tchinne, ou çki dj' so-st {{~}} {{s-rif|LBer}} #* Des vigreus bresses l' avént-st {{~}} et ene tchôde, moyeye boke båjhive totavå s' vizaedje. {{s-rif|JPD}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-î|elaxh}} {{~}} {{o}} # tinou come pa ene laxhe. #* Vo les la {{~s}} po tote leu vicåreye. #* A ! Ci-la ki n’ sait nén çou k’ c’ est d’ esse {{~}},</br>Çou k’ c’ est d’ esse prijhnî, cwand on cmince a prinde veye. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.45, “Agnuss”}} #* I rwaite li walon come on diyaleke {{~}} al civilizåcion des viyaedjes, et ki doet, dabôrd, disparexhe avou leye. {{s|LM}} #* E l' Edjipe, todi, li djustice n' est nén-st {{~|elaxheye}} al moennance politike. {{s|LM}} #* Li walon est ene vraiye drouke por mi: dji so-st {{~|elaxhî}} après, come des ôtes k' ont leu ptit molon: li tévé, li fotbal, les colons... u li hachich. {{s|LM}} #* Des {{~|elaxheyès}} djins (après l' cigarete, les droukes, les djeus videyos...), end a des cints et des cints. ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[Nén Elaxhî Payis]] * [[farmaco-elaxhî]] ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|eroyene-{{~}}, nicotene-'''elaxheye''', cafeyene-{{~}}}} : ki n' si sait pus passer d' eroyene, di cigarete, di cafè, evnd. #* Li metadone ni va k' po les droukés eroyene-{{~s}}. ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|lié}} (à), {{t+|fr|dépendant}} (de), {{t+|fr|soumis}} (à), {{t+|fr|tributaire }} de, {{t+|fr|corrélé}} (à), {{t+|fr|prisonnier}} (de), , {{t+|fr|aligné}} (sur) |en= {{t+|en|dependant}} (of) }} rqhux64jhxgiata4o8r967gqpxelzdn 0 2450 409596 314709 2024-12-15T09:53:40Z Srtxg 1009 rif. siringue 409596 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|Etimolodjeye}} === {{Calc|paltok|en|wa}} {{m-s}} === {{H|Pr}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|pal.'tɔ|odio=Wa paltot.ogg|ling=wa}} {{1pr}} * {{Ric|pal.tot}} === {{H|Su|wa}} === {{acoird-s}} {{~}} {{o}} # {{mous|wa}} sipès [[mousmint]] k' on mete dissu tos les ôtes po s' [[waeranti]] do froed. #* Dji l' voe co, l' an passé, k' il aveut stî cwé s' gros {{~}}, come ådjourdu. {{s-rif|JFB}} #* Sint Mårtén d' Tours côpa s' {{~}} e deus po ndè dner l' mitan a on pôve. {{s-rif|JPD}} #* On-z esteut préveyant come ene binde di skirons; (les fayenes), On les meteut å tchôd el potche do pantalon, Do schorsoe, do {{~}}, et minme dins des ptits saetchs. {{s-rif|LPir}} #* Dj' a l' air d' èn ostrogo dins m' vî tricoté, dins m' viye marone, dins m' vî {{~}} (J. Lamoline). # {{im}} çou ki rascove ene sacwè. #* Gn aveut pu k' des siringues, des brostions d' cigarete, des vudès botayes, tos rmanants di såvadjès ribotes muchieyes dizo l' {{~}} del nute. {{s-rif|CQui}} # platea d' bwès des gros [[pezea]]s. ==== {{H|Si}} ==== * (long modele) [[mantea]], [[pardessu]] * (court modele) [[camizole]], [[cazawek]], [[cazake]], [[frake]] ==== {{H|A}} ==== * [[vî paltot]] ==== {{H|RM}} ==== {{Tit}} * "[[w:Li paltot (teyåte)|Li paltot]]", ene pîce da Gogol, redjårbé e walon pa [[w:Albert Maquet|Albert Maquet]] ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | paltot = S0, S109, S117, R10, R13 | paletot = E170 |- = C8, O100, C13 }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|sipès mousmint |fr= {{t+|fr|paletot}}, {{t+|fr|manteau}}, {{t+|fr|pardessus}}, {{t+|fr|veston}}, {{t+|fr|veste}} |de= {{t+|de|Paletot}}, {{t+|de|Mantel}}, {{t+|de|Überrock}}, {{t+|de|Überzieher}} |en= {{t+|en|coat}}, {{t+|en|overcoat}}, {{t+|en|great-coat}}, {{t+|en|three-quarter coat}} |es= {{t+|es|gabán}}, {{t+|es|paletó}}, {{t+|es|sobretodo}}, {{t+|es|abrigo}} |nl= {{t+|nl|jas}}, {{t+|nl|overjas}} |ary= {{t+|ary|كبوط|ral=kebbot}} |eo= {{t+|eo|palto}} |pt= {{t+|pt|casacão}}, {{t+|pt|paletó}}, {{t+|pt|sobretudo}} | }} lyn158mhhlox67wfd3s3pryahv807lv 0 3064 409623 389640 2024-12-15T10:29:26Z Srtxg 1009 /* {{H|ortografeyes}} */ 409623 wikitext text/x-wiki {{MR|-et|et|èt}} == {{L|wa}} == {{-drif-|-nut}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Etim?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɛ|ɔ̃|...}} ** {{pzc}} {{AFE|ɛ}} === {{H|Cawco|wa}} === {{~}} # cawete di codjowaedje des rwaitants di l’ indicatif prezintrece pol pupårt des viebes. #* i/ele [[boutèt|bout'''èt''']], [[vikèt|vik'''èt''']], [[baguèt|bagu'''èt''']], [[waitèt|wait'''èt''']], [[tcherièt|tcheri'''èt''']], [[foircixhèt|foircixh'''èt''']], [[kinoxhèt|kinoxh'''èt''']], [[fijhèt|fijh'''èt''']],… ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[-ont]] ([[sont]], [[ont]], [[vont]]) ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | -ant = S0 (eg: ''i djant'') | -et = E89: (dins « [[i n’a k’les avare kwan il s’y mettet]] » et « [[les oûhai d’inne méme coleûr si queret voltî]] ») | -èt = R11 | -ont = C8 (eg : ''i tchantont'') }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|-ent}} ({{t+|fr|travaillent}}, {{t+|fr|bougent}}), {{t+|fr|-ont}} ({{t+|fr|font}}, {{t+|fr|sont}}, {{t+|fr|vont}}) }} 2f0gkcrid7aoihgr7whshp5qaxqfp8x 409624 409623 2024-12-15T10:29:59Z Srtxg 1009 /* {{H|prononçaedje}} */ 409624 wikitext text/x-wiki {{MR|-et|et|èt}} == {{L|wa}} == {{-drif-|-nut}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Etim?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɛ|ɔ̃|ã|...}} ** {{pzc}} {{AFE|ɛ}} === {{H|Cawco|wa}} === {{~}} # cawete di codjowaedje des rwaitants di l’ indicatif prezintrece pol pupårt des viebes. #* i/ele [[boutèt|bout'''èt''']], [[vikèt|vik'''èt''']], [[baguèt|bagu'''èt''']], [[waitèt|wait'''èt''']], [[tcherièt|tcheri'''èt''']], [[foircixhèt|foircixh'''èt''']], [[kinoxhèt|kinoxh'''èt''']], [[fijhèt|fijh'''èt''']],… ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[-ont]] ([[sont]], [[ont]], [[vont]]) ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | -ant = S0 (eg: ''i djant'') | -et = E89: (dins « [[i n’a k’les avare kwan il s’y mettet]] » et « [[les oûhai d’inne méme coleûr si queret voltî]] ») | -èt = R11 | -ont = C8 (eg : ''i tchantont'') }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|-ent}} ({{t+|fr|travaillent}}, {{t+|fr|bougent}}), {{t+|fr|-ont}} ({{t+|fr|font}}, {{t+|fr|sont}}, {{t+|fr|vont}}) }} 0vid1i5iojfjdiw30n32cbiz70ngzhw 0 3334 409618 377363 2024-12-15T10:23:31Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409618 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|cénk}}, {{caw|eme|s|wa}}, respondant å {{p|quinquagesima|la}}, céncwantinme (djoû) ; loukîz a : [[cwareme]]. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|sẽ.'kwɛm|sɛ̃.'kwɛm|se:.'kwɛm|se.'kwœm|siː.'kwɛm|sɛ̃.'kwam}} {{miers|3|200|raw=pl}} {{BS|én}} et {{miers|3|67|r=0}}. ** {{pzc}} {{AFE|sẽ.'kwɛm}} === {{H|NP|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o+f}} # {{crus|wa}} fiesse crustinne ki vént céncwante djoûs après Påke. #* Dji m’ va fé broûler ene tchandele do passé {{~}} {{s-rif|AXhi}} #* C’ est dvins troes samwinnes li grand djoû, valet ; coraedje ! T’ årès vint ans al {{~}}, dimeure bråve ovrî et bråve ome. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14}} #* Wice sont les {{~s}} di dvins l' tins ? (…)<BR>Wice est l' {{~}} des riyantès djins ? {{s-rif|HBra}} #* I n aveut la des djins d’ totes les coleurs, di tos les payis, di tos les lingaedjes, et miråke, come les apoisses li djoû do {{~}}, tot l’ monde el comprindeut åjheymint {{s-rif|JPD}} #* Cwand ariva l’ djoû do {{~}}, il estént tertos rashonnés en ene minme plaece {{s-rif|JML|ratournant l' [[w:Ouve des Apoisses|Ouve des Apoisses]]}}. #* Come å djoû do {{~}}, fijhoz kel Crisse evoye li blamant Esprit so voste Eglijhe {{s-rif|GSfa}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[Pintcosse]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | {{=fon|Cḗcwème|Cécwème}} = E1 | Cécwème = G203 | Céncweme = R10, R13 | Céⁿcwème = G203 | Céqwème = E34 | Cîcwème = E1,G203 | Cincwame = G203 | Cincwème = E1,E212b, G203 | Cinqueme = E212 | Cîqwème = JMign | Sékwème = C9 | Sîkwem = E203 |- = C8 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{Lka-ra|Pintcosse}} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== Coinrece payis d’ Lidje ==== {{H|VE}} ==== {{wp}} aoiakc5by3u6j06cw1mfq4sbe9fx7oi 0 4244 409456 390972 2024-12-14T12:15:21Z Scribus electronicus 3672 409456 wikitext text/x-wiki {{MR/a}} == {{L|s|Latn}} == {{t-alfabet-latén}} === {{H|lete}} === {{-lete-}} {{~}} # [[prumire]] [[pitite lete]] et [[prumire]] [[voyale]] di l’ [[alfabet]] [[latén]]. # [[chife]] [[dijh]] e sistinme egzadecimå. #* Li grijhe coleur avou l’ code rodje-vert-bleu (RVB) 170, 170, 170 pout si scrire « #{{~|aaaaaa}} » u co « #{{~|aaa}} » dins ene foye di stîle (CSS), avou des grandès u ptitès letes. ==== {{H|note}} ==== {{!Ast}} Cisse lete cial ni doet nén esse maxheye avou li lete foirt ershonnante di l’ alfabet cirilike : [[а]]. ==== {{H|waitîz eto}} ==== {{wp|Lete A}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|ad|sourd=la}}. ==== {{H|divancete|wa}} ==== {{~}} {{n-c|wa}} # mostere l’ aplacaedje. #* C’ esteut plaké {{~}} l’ finiesse. # mostere li direccion. #* Dji va {{~}} Lidje. # mostere li provnance. #* Dji l’ a yeu {{~}} Birdjite. # ''(dvins on mot-fråze)'' ## houke l' aidance des ôtes. {{Lka|a l’ aiwe}}, {{Lka|å secours}} ## mostere ene sacwè a prinde, a haper {{Lka|å voleu}}, {{Lka|ås åres}}. ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[a l’ aiwe]]}} # {{r|[[å secours]]}} # {{r|[[å voleu]]}} # {{r|[[ås åres]]}} ===== {{H|mots d' aplacaedje}} ===== * [[å]], [[al]], [[ås]], [[azès]], [[åzès]] * [[da]], [[då]], [[dal]], [[dås]], [[dåzès]] * [[amon]], [[après]], [[adlé]] / [[addé]] * [[aschate]], [[aschape]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto|croejh=Div | a = C1,C9,C13, E1,E21,E34,E170,E200,E203, O0,O2,O3,O90, R10:4759,R13, S0 | à = C8,C13,C99,C106, O4, S17 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|mostere l’ aplacaedje (fråze : … au meur) |fr= {{t+|fr|à}} |en= {{t+|en|at}} |de= {{t+|de|an}}, {{t+|de|auf}} }} {{ratour|mostere li direccion |fr= {{t+|fr|à}} |en= {{t+|en|to}} |de= {{t+|de|nach}}, {{t+|de|zu}} }} {{ratour|mostere li provnance (fråze : … a Birdjite) |fr= {{t+|fr|de}} |en= {{t+|en|to}} |de= {{t+|de|nach}}, {{t+|de|zu}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{BdjMB}} (shoflaedje, li boke å lådje) ==== {{H|mot-fråze|wa}} ==== {{~}} {{n-c|wa}} (avou on pont di sclameure padrî) # mostere li [[djériaedje]] a cåze d’ ene sovnance (binåjhté cwand on s’ sovént d’ ene sacwè k’ on n’ a pus). #* {{~|A}} ! les beas djoûs et les belès djoyes ki dj’ avans yeu e scleyon. {{s|EPech}} # mostere k’ on est [[måvlé]]. #* {{~|A}} ! les pansous d’ tchets ! C’ est après l’ misse k’ on ratind ? {{s|PJD}} ===== {{H|mots d' aplacaedje}} ===== * [[abén]] * [[ah]] * [[away]] ===== {{H|mots vijhéns}} ===== * [[o]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | a = E1,E200,E203, R9,R10:6472, S0 | â = C1,C13,C106, E170,E177a,E203, O0,O90, S0 | ah = C8 | an = O0 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour |fr= {{t+|fr|ah}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|3}} === Criyaedje po dire bondjoû, protche di « [[hê]] », racuzinåve avou l' {{p|hi|en}}. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|a|aː}} ** {{pzc}} {{AFE|a}} ==== {{H|mot-fråze|wa}} ==== # coûte manire di dire « [[bondjoû]] » a des camaerådes (a tolminme kéne eure). #* {{~|A}} ! les aclairixheus ! Endè vénroz mwaisquses di totes ces betråles la ? #* {{~|A}} !, mi ptit coulotî {{s-rif|C1|p. 187}} #* Tot m' fiestit cwand dj' rarive : c' est l' crikion dins l' hourêye,<BR>C' est l' ome ki dj' rescontere, ki m' creye gaiymint « {{~|A}} ! m'fi ! » {{s-rif|EWar|[[s:Tote_ène_Vîye_(CW1940)/II|lijhåve so Wikisourd]]}} ===== {{H|piceures di croejhete}} ===== # sovint aconcoisté do no d’ l’ arinné. #* {{~|A}}, Emile ! ===== {{H|sinonimeye}} ===== * [[bondjoû]] * [[salut]] ===== {{H|Or}} ===== {{Orto | a = E200, R9,R10:15586 | â = C1, S17 | ah = EWar }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|coûte manire di dire bondjoû a des camaerådes; {{Lka-ra|bondjoû}} |fr= {{t+|fr|salut}} |en= {{t+|en|hi}} |nl= {{t+|nl|hallo}}, {{t+|nl|hoi}} |de= {{t+|de|hallo}} |es= {{t+|es|hola}} |da= {{t+|da|hej}} |eu= {{t+|eu|kaixo}} |zgh= {{t+|zgh|azol|ral=ⴰⵣⵓⵍ}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|4}} === {{Bdjla|allium}} {{m-s}}. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|a}} {{1pr}} ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{-su-}} {{~}} {{f}} {{≠fr}} # {{plante|wa}} plante des [[corti]]s, ki dene èn [[agnon]], fwait di 10 a 25 [[boket]]s, k’ on mete dins l’ amagnî po dner do [[gosse]], u po l’ wårder; {{sla|Allium sativum}}. #* Ass metou d’ l’ {{~}} e djigot ? #* I magne des {{~s}} po s’ cour. #* Gn a des {{~s}} di rpikêyes dins ci aireye ci. #* E moes d’ nôvimbe, on plante les {{~s}} : ele dimorront dins tere tot l’ ivier. {{s|MAns}} #* I m’ fåt deus schipes d’ {{~}} po ci rcete la. {{s|CMas}} #* Ça s’ magne avou ene såce a l’ {{~}}. ===== {{H|ratourneures}} ===== #{{r|ene tiesse}} u {{r|ene bole d’ {{~}}}} : agnon di l’ a. #{{r|sclat d’ {{~}}}}, {{r|schåfe d’ {{~}}}}, {{r|sclepe d’ {{~}}}}, {{r|schipe d’ {{~}}}} : [[cwårtî]] d’ a (boket di l’ agnon d’ a). #{{r|ene tresse}} u {{r|ene tike}} u {{r|on rin}} u {{r|on tchaplet d’ {{~s}}}} : des as arindjîs e tchinne, treyîs pal cawe, metous po esse wårdés. ===== {{H|mots d' aplacaedje}} ===== * [[a d’ coloûte]], [[a des håyes]], [[a des oûsses]], [[a des vegnes]], [[a-d’-tchamp]], [[såvadjès as]], [[yebe ås as]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | a = C1,C8,C9,C13,C106, E1,E21,E34,E170,E200,E203, O0,O2,O3,O4,O5,O90, R9,R10:13892, R13, S0,S3 | ay = S0 | at = E212 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour |fr= {{t+|fr|ail}} |en= {{t+|en|garlic}} |nl= {{t+|nl|knoflook}} |de= {{t+|de|Knoblauch}}, {{t+|de|Lauch}} |es= {{t+|es|ajo}} |ar= {{t+|ar|ثوم|ral=thawm|ar-fafl=ثَوْم}} |ary= {{t+|ary|تومة|ral=toma}} }} {{ratour| tiesse u bole d’ a ; agnon di l’ a |fr= bulbe d’ail }} {{ratour| sclat d’ a ; schåfe d’ a ; sclepe d’ a ; schipe d’ a |fr= gousse d’ail }} ===== {{H|waitîz eto}} ===== {{wp|a (plante)}} === {{H|etimolodjeye|wa|5}} === {{V}} « [[awè]] » / « [[aveur]] ». ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} *** (cåzant) {{AFE|a|e|ɛː}} *** (riwaitant) {{AFE|a|ɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|a}} ==== {{H|codjowas|wa}} ==== {{~}} # {{IP13s}} do viebe ''[[awè]]/[[aveur]]'' #* Dj’ {{~}} fwin, dj’ {{~}} soe, dj’ end {{~}} m’ sô. #* Li cinsî {{~}} on novea tracteur. ===== {{H|ortografeyes}} ===== (1ire djin) {{Orto | a = C9,C54,E1,E34 | ai = C8,C13,O2,O3,CO4,CO94 | ê = S0,S117 }} (3inme djin) {{Orto | a = C8,C9,C13,C54,O2,O3,CO4,CO94,E1,E34 | è = S0,S109,S117 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|cåzant (1ire djin) |fr= {{t+|fr|ai}} |en= {{t+|en|have}} |nl= {{t+|nl|heb}} |de= {{t+|de|habe}} }} {{ratour|riwaitant (3inme djin) |fr= {{t+|fr|a}} |en= {{t+|en|has}} |nl= {{t+|nl|heeft}} |de= {{t+|de|habe}} }} == {{L|wa-fel}} == === {{H|divancete|wa-Fel}} === {{~}} {{n-c|fr}} # [[a]]. # [[e]]. #* Ène gazète {{~}} walon. #**Ene gazete e walon. #* Côper {{~}} boukèts. {{s|O2}} #*: Côper e bokets. # [[ås]] #* taper {{~}} cayôs, taper {{~}} gayes. {{s|MoCW}} #**taper ås cayôs, taper ås gaeyes. === {{H|codjowa|wa-Fel}} === # {{IP3s}} ''[[avwê]]/[[avwêr]]'' #* dj’ai, il {{~}}, nos avons, vos avez, is ont. {{s|O4|a « avwê(r) »}} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{BA-Fel}}, {{WC-Fel}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | a = E1, E34, E170, E200, O0, O2, O3, O100, S0, S117 | à = C1, C8, C9, C62, C99, C106, E21, E167, E212, O4, O81 }} == {{L|fr}} == === {{H|codjowa|fr}} === {{~}} # {{IP3s|avoir}} ; {{=wa|fr|mpr}} #* {{lang|fr|Il {{~}} faim}}. #*: Il a fwin. 5p7k2y2sy5hy7dhxk8srey6l6be0uik 0 4564 409588 404354 2024-12-15T04:40:22Z Scribus electronicus 3672 409588 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|adiudare|sourd=la}} {{m-s}}. {{dal}}'''aidî''' ([[Codjowaedje lodjî|codjowaedje]]) '''I.''' [v.c.] '''1.''' diner on côp di spale (on côp d' mwin) a (ene sakî). ''Dji l' a stî aider po ses fours.'' ''Djel vôreu bén aidî, mins dji n' pou nén'' (ramexhné pa M. Francard). {{lang|fr|F. aider, épauler, seconder, assister.}} {{r| n a si pô ki n' aide}}; u: {{r|pôk aide et rén n' aide}}; u: {{r|n a si pô ki boute ki n' aide}} : ene miete d' aidance, ki pô ki ç' soeye, fwait do bén. {{r|vo vs la bén aidî, asteure !}} vos avoz fwait ene sacwè disconsyî, et vs estoz aroké (êye). rl a: [[avancî]]. {{lang|fr|F. avancé(e).}} '''2.''' fé rweri, tot cåzant d' ene drouke. ''Dji m' sin dedja aidî.'' {{lang|fr|F. soulager.}} '''II.''' s' aidî [v.pr.] '''1.''' si dner des côps d' mwins a n' on l' ôte, aidî onk ki vs raide. {{lang|fr|F. s'entraider.}} {{r|Cwand deus pôves s' aidèt, li bon Diu ndè reye}} ecoraedjmint pol solidaristé inte les ptitès djins. '''2.''' bouter, dins l' ratourneure: {{r|Aide tu et l' bon Diu t' aidrè}}. '''III.''' [aidant viebe] diner on côp d' mwin po (+ viebe). ''M' aloz vs aidî roter disk' a Måmdiy ?'' (J. Brumioul). ''Dji vs va aidî rtrover des foices e fén fond d' vosse coir'' (J. Brumioul). ''Croejhete:'' piceure pår walone d' emantchaedje do viebe "aidî" sins dvancete, sol modele do Ny {{lang|nl|"helpen"}}. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[aide]] * [[aideu]], [[aidaedje]] * [[aidant]], [[aidance]], [[aidants]] * [[aidåve]], [[aidûle]] * [[aidea]] * [[målaidûle]], [[målaidåve]] * [[s' intraidî]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | aydier = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | aidî = C9a, O4, R9,R10 | aîdî = E34 | aîdi = C1 | aidi = C8,E177a | êdî = C9, E1,E21,E34 | édî = O0, S25 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |en= to {{t+|en|help}} |fr= {{t+|fr|aider}}, {{t+|fr|assister}},{{t+|fr|donner un coup de main}} |nl= {{t+|nl|helpen}} }} 6hzdlliikjjyg4hvs9bh9u3p2ly55ya 0 4573 409457 409312 2024-12-14T12:18:41Z Scribus electronicus 3672 409457 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}}}} === {{Bdj|aqua|sourd=la|ling=wa}} {{m-s}}, adon, racuzinåve did près avou l’ {{p|egua|fro|wa}} eyet « {{loyén|ewe|ling=fro}} » (XIme sieke) ey avou l’ {{p|aiga|oc|wa}} eyet l’ {{p|aigua|ca|wa}}; {{FEW|25|66|a}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɛːw|ew|øːw|œw|øːj}} ** {{pzc}} {{AFE|ɛːw}} * {{Ric}} <gallery> H2O.svg|Molecule tchimike Jonathan's Run Falls.jpg|Aiwe ki court 20131018 Streng en Zwarte Water.jpg|Cropante aiwe d' ene basse Herzogenhornwächte.JPG|Aiwe djalêye (nive) IceBlockNearJoekullsarlon.jpg|Aiwe djalêye (glaece) Verre-eau-gazeuse-au-jardin.jpg|Spitante aiwe Cumulus cloud.jpg|Wapeur d' aiwe (nûlêye) </gallery> === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{f}} # {{tchim|wa}} clair likide li pus corant so tere, ki totes les vicantès sacwès ont dandjî, et ki si essegne tchimike est H₂O. #* On vout k' i gn åye di l' {{~}} sol planete Måss. # {{abwe|wa}} abwesson fwaite di ç' likide la, poujhî e-n on peur sourdant. #* Deus bires, ene limonåde et ene {{~}}, si vs plait. # {{djeyo|wa}} plaece ki ci likide la î court a valêye, vinant d' on [[sourdant]]. #* Pou-må a toumé e l' {{~}} et s' a neyî. #* Hapez ene noejhete ås bouxhons et-z arivroz a l' {{~}} d' Oûte.. {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.14}} #*On voet rglati so les clairs flots del Mouze</br>L' ôr des campagnes ki l' bele {{~}} bagne e s' coûsse</br>Et l' glwere des veyes come des forfants djowions{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Dizo s’ bleû cîr'', (1947), p. 123}} # [[basse]] ki ci likide la î dmeure. # [[plouve]]. #* Nos årans co ouy di l' {{~}} {{s|R10}} #* I toume di l' {{~}} {{s|R10}} # {{fizi|wa}} {{rili|wa}} onk des [[element|elements]] ki fijhèt l' [[matire]]. #* Aristote aveut idêye k' i gn aveut cwate elemints: l' '''aiwe''', li feu, li tere et l' air. ==== {{H|ratourneures}} ==== (likide po boere) # {{r|esse tot e-n ene aiwe}} : esse tot e [[souweur]]. #* (a èn ome ki mousse foû d’ ene foidje) Ni vs leyîz nén rafroedi, vos {{~|estoz tot e-n aiwe}}. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.11}} # {{r|[[èn nén awè ses aiwes tchôdes]]}} # {{r|[[on n’ va nén a l’ aiwe avou ene banse]]}} # {{r|[[pont d’ feu, pont d’ bolante aiwe]]}} # {{r|[[fé vni l’ aiwe al boke]]}} # {{r|[[leyî cori l’ aiwe el boke]]}} (likide ki court) # {{r|leyî cori l' {{~}} a valêye}} : : èn nén espaitchî les djins di fé a leu môde. # {{r|ça a tcheyou a l' {{~}}}} : c' est rovyî, abandné. #: On dit eto: so [[flote]]. # {{r|[[ossu seur ki k’ l’ aiwe court a valêye]]}} # {{r|{{~}} vént, aiwe riva}} {{s-rif|E212}} # {{r|[[fé bate l’ aiwe]]}} : [[tromper]]. # {{r|[[naivyî inte deus aiwes]]}} : sayî di dmorer bén avou deus djins ki n' s' etindèt nén. # {{r|[[clair come di l’ aiwe di rotche]]}} : foirt [[clair]], [[evidint]]. (basse) # {{r|[[a l’ aiwe]]}} # {{r|[[c' est todi l' aiwe ki doime ki neye]]}} # {{r|les coetès {{~s}} sont todi les pus dandjreuses}} {{s-rif|E212}} # {{r|[[n' a nole si claire aiwe ki n' si brouye]]}} # {{r|[[i n’ a rén d’ pé ki l’ coete aiwe]]}} (plouve) # {{r|li tins toûne a {{~}}}} u: {{r|nosse tins tire a {{~}}}} u: {{r|li vint est a l' {{~}}}} : : i va ploure. # {{r|[[rishonner come deus gotes d’ aiwe]]}} : ravizer parey. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[aiwer]], [[aiwaedje]], [[aiweu]], [[aiwî]], [[aiwêye]], [[Aiwêye]], [[aiwisse]], [[aiwiasse]], [[aiwixheus]], [[aiwieus]] * [[raiwer]], [[raiweu]], [[raiwaedje]], [[raiwire]] * [[saiwer]], [[saiwe]], [[saiweu]], [[saiwaedje]], [[saiwire]], [[saiwoe]] * [[dizaiwer]], [[dizaiwaedje]], [[dizaiwant]] * [[enaiwer]], [[enaiwaedje]] * [[renaiwer]], [[renaiwaedje]], [[renaiwant]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[sonkenaiwe]] * [[aiwdirotchmint]] * (no d' corantès aiwes) : [[Aiwe di Lesse]], [[Aiwe d' Oûte]], [[Aiwe d' Eure]], [[Aiwe di Vesse]], [[Noere Aiwe]], [[Blanke Aiwe]] * [[grande aiwe]], [[mere d' aiwe]], [[corante aiwe]], [[cropante aiwe]] * [[doûce aiwe]], [[salêye aiwe]] * [[plate aiwe]], [[spitante aiwe]] / [[aiwe ki spite]] * [[aiwe di Spå]] * [[voye d’ aiwe]] * [[benoete aiwe]] * [[lune d’ aiwe]] * [[ploketes d’ aiwe]] * (biesses) : [[araegne d’ aiwe]], [[beguinete d’ aiwe]], [[måvi d’ aiwe]], [[madame-d’-aiwe]], [[mårtea d’ aiwe]] * [[passeu d’ aiwe]], [[rwè d’aiwe]] ** [[spitaiweu]] * {{Lka}} [[aiwes]] ([[grossès aiwes]]) ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (plaece ki H2O î court a valêye) : [[rivire]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | aiw = E177a,E178,E184,E203 | aiwe = C8, E89,E212, G0,G150, R9,R10:8795,R13 | aîwe = C99, E34 | {{=wis|a weh|aiwe}} = C74 | euw = O81 | eûwe = C62,C106, O0,O4,O100 | êuwe = FO2,O2 | eûye = O0,O4 | êwe = C1,C8,C9,C13,C100,C106, E1,E2,E21,E34,E167,E212b,E213, O0,O2, S0,S5,S17,S24,S25 | èwe = G150 | œwe = C8 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|clair likide li pus corant so tere |fr= {{t+|fr|eau}} |en= {{t+|en|water}} |nl= {{t+|nl|water}} |de= {{t+|de|Wasser}} |es= {{t+|es|agua}} |ca= {{t+|ca|aigua}} |oc= {{t+|oc|aiga}} |it= {{t+|it|acqua}} |pl= {{t+|pl|woda}} {{f}} |ar= {{t+|ar|مأ|ral=ma'}} |ary= {{t+|ary|ما|ral=ma}} |mt = {{t+|mt|ilma}} |zgh= {{t+|zgh|ⴰⵎⴰⵏ|ral=aman}} |lorg= [[âwe]] |pcd= [[iau]] |scn= {{t+|scn|acqua}} |gd= [[uisge]] }} {{ratour|plaece ki ci likide la î court a valêye |fr= {{t+|fr|cours d'eau}}, {{t+|fr|rivière}} |en= {{t+|en|watercourse}}, {{t+|fr|river}} |nl= {{t+|nl|rivier}} |lorg= [[âwe]] |pcd= [[iau]] }} === {{H|S}} === Etimolodjeye : sorlon [[Sourdant:G0|Grandgagnage]] (19inme sieke) li mot pôreut eto vni do {{bdj|aƕa|ral=ahva|sourd=got|ling=wa}}. Ciste idêye la ni shonne nén awè stî ritnowe e 20inme sieke ([[Sourdant:S0|Francard]] revoye viè l' [[Sourdant:G103|FEW]] a « aqua ». === {{H|VE}} === {{wp|aiwe (discramiaedje)}} 15ql2kp55r9a2jfokvyq38nr9q7mfb0 409533 409457 2024-12-14T23:16:24Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409533 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}}}} === {{Bdj|aqua|sourd=la|ling=wa}} {{m-s}}, adon, racuzinåve did près avou l’ {{p|egua|fro|wa}} eyet « {{loyén|ewe|ling=fro}} » (XIme sieke) ey avou l’ {{p|aiga|oc|wa}} eyet l’ {{p|aigua|ca|wa}}; {{FEW|25|66|a}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɛːw|ew|øːw|œw|øːj}} ** {{pzc}} {{AFE|ɛːw}} * {{Ric}} <gallery> H2O.svg|Molecule tchimike Jonathan's Run Falls.jpg|Aiwe ki court 20131018 Streng en Zwarte Water.jpg|Cropante aiwe d' ene basse Herzogenhornwächte.JPG|Aiwe djalêye (nive) IceBlockNearJoekullsarlon.jpg|Aiwe djalêye (glaece) Verre-eau-gazeuse-au-jardin.jpg|Spitante aiwe Cumulus cloud.jpg|Wapeur d' aiwe (nûlêye) </gallery> === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{f}} # {{tchim|wa}} clair likide li pus corant so tere, ki totes les vicantès sacwès ont dandjî, et ki si essegne tchimike est H₂O. #* On vout k' i gn åye di l' {{~}} sol planete Måss. # {{abwe|wa}} abwesson fwaite di ç' likide la, poujhî e-n on peur sourdant. #* Deus bires, ene limonåde et ene {{~}}, si vs plait. # {{djeyo|wa}} plaece ki ci likide la î court a valêye, vinant d' on [[sourdant]]. #* Pou-må a toumé e l' {{~}} et s' a neyî. #* Hapez ene noejhete ås bouxhons et-z arivroz a l' {{~}} d' Oûte.. {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.14}} #*On voet rglati so les clairs flots del Mouze</br>L' ôr des campagnes ki l' bele {{~}} bagne e s' coûsse</br>Et l' glwere des veyes come des forfants djowions{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Dizo s’ bleû cîr'', (1947), p. 123}} # [[basse]] ki ci likide la î dmeure. # [[plouve]]. #* Nos årans co ouy di l' {{~}} {{s|R10}} #* I toume di l' {{~}} {{s|R10}} # {{fizi|wa}} {{rili|wa}} onk des [[element|elements]] ki fijhèt l' [[matire]]. #* Aristote aveut idêye k' i gn aveut cwate elemints: l' '''aiwe''', li feu, li tere et l' air. ==== {{H|ratourneures}} ==== (likide po boere) # {{r|esse tot e-n ene aiwe}} : esse tot e [[souweur]]. #* El fåt vey souwer a grossès gotes – il '''est''' todi '''e-n aiwe''' – po rmete li gadot dadroet (c’ est co l’ meube k’ overe li pus el måjhone après lu), ou po rapîçter l’ tåve avou troes foyes di boesse ås cigåres, ou po ristoper les håres d’ ene trawêye tcheyire. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} #* (a èn ome ki mousse foû d’ ene foidje) Ni vs leyîz nén rafroedi, vos {{~|estoz tot e-n aiwe}}. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.11}} # {{r|[[èn nén awè ses aiwes tchôdes]]}} # {{r|[[on n’ va nén a l’ aiwe avou ene banse]]}} # {{r|[[pont d’ feu, pont d’ bolante aiwe]]}} # {{r|[[fé vni l’ aiwe al boke]]}} # {{r|[[leyî cori l’ aiwe el boke]]}} (likide ki court) # {{r|leyî cori l' {{~}} a valêye}} : : èn nén espaitchî les djins di fé a leu môde. # {{r|ça a tcheyou a l' {{~}}}} : c' est rovyî, abandné. #: On dit eto: so [[flote]]. # {{r|[[ossu seur ki k’ l’ aiwe court a valêye]]}} # {{r|{{~}} vént, aiwe riva}} {{s-rif|E212}} # {{r|[[fé bate l’ aiwe]]}} : [[tromper]]. # {{r|[[naivyî inte deus aiwes]]}} : sayî di dmorer bén avou deus djins ki n' s' etindèt nén. # {{r|[[clair come di l’ aiwe di rotche]]}} : foirt [[clair]], [[evidint]]. (basse) # {{r|[[a l’ aiwe]]}} # {{r|[[c' est todi l' aiwe ki doime ki neye]]}} # {{r|les coetès {{~s}} sont todi les pus dandjreuses}} {{s-rif|E212}} # {{r|[[n' a nole si claire aiwe ki n' si brouye]]}} # {{r|[[i n’ a rén d’ pé ki l’ coete aiwe]]}} (plouve) # {{r|li tins toûne a {{~}}}} u: {{r|nosse tins tire a {{~}}}} u: {{r|li vint est a l' {{~}}}} : : i va ploure. # {{r|[[rishonner come deus gotes d’ aiwe]]}} : ravizer parey. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[aiwer]], [[aiwaedje]], [[aiweu]], [[aiwî]], [[aiwêye]], [[Aiwêye]], [[aiwisse]], [[aiwiasse]], [[aiwixheus]], [[aiwieus]] * [[raiwer]], [[raiweu]], [[raiwaedje]], [[raiwire]] * [[saiwer]], [[saiwe]], [[saiweu]], [[saiwaedje]], [[saiwire]], [[saiwoe]] * [[dizaiwer]], [[dizaiwaedje]], [[dizaiwant]] * [[enaiwer]], [[enaiwaedje]] * [[renaiwer]], [[renaiwaedje]], [[renaiwant]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[sonkenaiwe]] * [[aiwdirotchmint]] * (no d' corantès aiwes) : [[Aiwe di Lesse]], [[Aiwe d' Oûte]], [[Aiwe d' Eure]], [[Aiwe di Vesse]], [[Noere Aiwe]], [[Blanke Aiwe]] * [[grande aiwe]], [[mere d' aiwe]], [[corante aiwe]], [[cropante aiwe]] * [[doûce aiwe]], [[salêye aiwe]] * [[plate aiwe]], [[spitante aiwe]] / [[aiwe ki spite]] * [[aiwe di Spå]] * [[voye d’ aiwe]] * [[benoete aiwe]] * [[lune d’ aiwe]] * [[ploketes d’ aiwe]] * (biesses) : [[araegne d’ aiwe]], [[beguinete d’ aiwe]], [[måvi d’ aiwe]], [[madame-d’-aiwe]], [[mårtea d’ aiwe]] * [[passeu d’ aiwe]], [[rwè d’aiwe]] ** [[spitaiweu]] * {{Lka}} [[aiwes]] ([[grossès aiwes]]) ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (plaece ki H2O î court a valêye) : [[rivire]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | aiw = E177a,E178,E184,E203 | aiwe = C8, E89,E212, G0,G150, R9,R10:8795,R13 | aîwe = C99, E34 | {{=wis|a weh|aiwe}} = C74 | euw = O81 | eûwe = C62,C106, O0,O4,O100 | êuwe = FO2,O2 | eûye = O0,O4 | êwe = C1,C8,C9,C13,C100,C106, E1,E2,E21,E34,E167,E212b,E213, O0,O2, S0,S5,S17,S24,S25 | èwe = G150 | œwe = C8 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|clair likide li pus corant so tere |fr= {{t+|fr|eau}} |en= {{t+|en|water}} |nl= {{t+|nl|water}} |de= {{t+|de|Wasser}} |es= {{t+|es|agua}} |ca= {{t+|ca|aigua}} |oc= {{t+|oc|aiga}} |it= {{t+|it|acqua}} |pl= {{t+|pl|woda}} {{f}} |ar= {{t+|ar|مأ|ral=ma'}} |ary= {{t+|ary|ما|ral=ma}} |mt = {{t+|mt|ilma}} |zgh= {{t+|zgh|ⴰⵎⴰⵏ|ral=aman}} |lorg= [[âwe]] |pcd= [[iau]] |scn= {{t+|scn|acqua}} |gd= [[uisge]] }} {{ratour|plaece ki ci likide la î court a valêye |fr= {{t+|fr|cours d'eau}}, {{t+|fr|rivière}} |en= {{t+|en|watercourse}}, {{t+|fr|river}} |nl= {{t+|nl|rivier}} |lorg= [[âwe]] |pcd= [[iau]] }} === {{H|S}} === Etimolodjeye : sorlon [[Sourdant:G0|Grandgagnage]] (19inme sieke) li mot pôreut eto vni do {{bdj|aƕa|ral=ahva|sourd=got|ling=wa}}. Ciste idêye la ni shonne nén awè stî ritnowe e 20inme sieke ([[Sourdant:S0|Francard]] revoye viè l' [[Sourdant:G103|FEW]] a « aqua ». === {{H|VE}} === {{wp|aiwe (discramiaedje)}} i7m74o4xxh1fsbx3uwtwllf4l3j0bot 0 4704 409610 401342 2024-12-15T10:11:37Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409610 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == <gallery> File:Albinus t01.jpg|(''Sinse 1'') Eskelete. File:Starved child.jpg|(''Sinse 2'') Foirt maigue djin. File:Adriaan de Lelie - Voordracht over de anatomie door Andreas Bonn voor het departement der Tekenkunde van Felix Meritis (1792).jpg|(''Sinse 3'') Syince. File:Thomas Geminus02.jpg|(''Sinse 4'') Nowisté. </gallery> === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Calc|anatomie|fr|wa}} (au cmince dins l’ sinse di « djin tote nowe »). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|an.tɔ.'mijː|a.na.tɔ.'mijː|a.na.tɔ.'miː}} {{BS|ey|-}} ** {{pzc}} {{AFE|ã.tɔ.'mɛj}} ou {{AFE|an.tɔ.'mɛj}} {{pzc0}} * {{Ric|an·to·meye}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # ashonna des oxheas d’ ene sakî. #* Neni ! C’ est des {{~s}}, ki vikèt dins on monde di [[spér]]s et d’ [[macrale]]s, ki l’ efant ni sait kî çk’ î est mwaisse. # {{im|wa}} [[distchårné]] [[spér]]. #* Vos årîz dit ki l’ {{~}} del moirt vineut do passer dvant ses ouys. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.12}} # djin foirt maigue, foirt [[etike]]. #* Loukîz cisse pôve feme, ele est come ene {{~}}. {{s-rif|E203}} #*Li pôve moite k’ esteut la,</br>Diveut aveur rveyou bén des doûcès sovnances,</br>Ca mågré l’ {{~}}, ki vs mete divins les transes</br>Ele aveut so ses lepes, li restant d’ on riya{{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.24, “Vîx Souv’nir”}} # {{stin-nm}} ''{{nm|2000}}'' {{syin|wa}} {{n-ct|wa}} syince ki studeye li coir des djins et des biesses. # {{im}} nowisté. ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (ashonna des oxheas) : [[skelete]] ==== {{H|dizotrins mots}} ==== * [[zotomeye]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | antomèie = E203 | antomeye = R9,R10 | antomîye = O0,O5 | antomèye = E1 | antomêye = E34 | atomeie = E89 | atomèie = E203 | atomèye = JVri | atômèye = JMign | atomie = C9 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|ashonna des oxheas | fr = {{t+|fr|squelette}} }} {{ratour|syince | fr = {{t+|fr|anatomie}} }} ==== {{H|VE}} ==== {{wp|antomeye}} d7746jhbyjkx0xsvpmrxod2wgfrjvs6 0 5002 409590 409425 2024-12-15T04:44:55Z Scribus electronicus 3672 409590 wikitext text/x-wiki == {{L|wa-fel}} == === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} {{AFE|a.tɔ}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Lka-et|eto}} === {{H|Adv|wa-fel}} === {{~}} {{n-c|wa-fel}} # [[eto]]. #* Vinez-v' {{~}} ? {{s|E1}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | atout = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | atot = E1 | ato = C9 }} === {{H|Div|wa-fel}} === {{~}} {{n-c|wa-fel}} # {{vm}} [[avou]]. #* Vinez-v' {{~}} mi ? {{s|E1}} #*Vous-se vini, cusène Marèye,<BR>È Bèthlèyèm {{~}} mi ? {{s|NoWa}} #**Vouss vini, cuzene Mareye,<BR>E Betleyem avou mi ? # [[etot]], [[tot e]], [[tot]], [[e]] (divant on [[pårticipe prezintrece]]). #* {{~|Atot}} magnant, dji m'a hagnî m' linwe. #* {{lang|wa-fel|Acropowe conte il rowe d’ine tchèrète, avou so sès spales on grand vilin surtout d’ sôdârd, ine vîle feume, sûr’mint l′ mére d’à l’ome, foume divins ‘ne coûte pîpe di têre et disploum’têye li crâsse poye qu’èlle a hapé '''atot''' passant â matin è viyèdje di Ramèt.}} {{s|JFR|Baraquîs, 1898}} #* Vola minme ki Mayon respond a Colin tot asteure, {{~}} bahoûlant drî les casnires di låvå […]. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.9}} #* '''Atot''' veyant nosse plin d' mizere,</br>Li bierdjî tchesse ses biesses pus lon. {{s-rif|LLag|"Li ptit hierdî" (1926), p. 61}} jzvm2hgyt1tuo7co8md077rorq7xrd1 0 5010 409660 401345 2024-12-15T11:48:00Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409660 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj}} « [[tu]] » {{acv}} {{Ris-W}} {{bet|a|v|wa}} eyet {{caw|er|v|wa|r=1}} ; racuzinåve avou l’ {{p|atuiser|fro|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|a.tu.'we|a.tu.'wɛ|a.ty.'we|a.ty.'wɛ|a.'twe}} ** {{pzc}} {{AFE|a.tu.'we}} * {{Ric|atou·wer}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=atouw|C=atow|come=alouwer}} {{~}} {{vc}} # [[atôtchî]] (ene sakî) tot lyi djhant « ti » (et nén « vos »), çou ki n’ est waire poli e walon. #* C’ est laid d’ {{~}} ses parints. #* I n’ si djinne nén po-z {{~}} kî ki ç’ soeye. #* I n' si djinne nén po-z {{~}} kî ki ç' soeye. {{s-rif|E203}} #* On-z {{~|atouwéve}} ses tchvås cwand on-z esteut mwais « vouss roter, ti, feneyant ! » mins on lzî djheut « vos » cwand k’ on-z esteut binåjhe « hôw Bixhete ; dinez vosse pate ! ». #* Ni czamboujhe nén l’ gamén insi, et va-z î ti-minme, çoula irè bråmint pus vite, lyi responda acoûsse Tereze, k’ {{~|atouwa}} si ome po k’ i s’ dislaxhaxhe sor leye et nén so s’ fi. {{s-rif|ALen}} #* C’ est des mintes ki s’ {{~}} c’ est grossî, cwand on s’ {{~|atowe}} onk avou l’ ôte, c’ est k’ on est camaeråde eshonne. {{s-rif|JJG}} #* Li djonne ki cmince a djåzer e walon, il {{~|atowe}} foirt. {{s-rif|JJG}} # cåzer måpolimint, dire des laids mots a (ene sakî). #* Va rzè, la, u ti t’ frès co {{~}}. #* Cial, i n’ ont k’ a responde : « Dji nel frè pus », cwand on les {{~|atowe}} pask’ il ont toumé a cori po siervi les deus mwaisses ; « åmen » cwand on lzî fote ene boufe al djaive ; « gråces » cwand les ôtes reupièt. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.10}} #* Et si, a l’ plaece d’ aroufler a l’ etermint come on tchén dvins on djeu d’ beyes, la k’ riskêye co di s’ fé {{~}} et d’ aveur des rujhes, i rawådreut on djoû u deus en èn oté ? {{s-rif|JPD}} #* Mins tén, vla k’ dji n’ l’ {{~|atowe}} pus — on n’ {{~|atowe}} nén on moirt —, et ki dj’ vén d’ dire « camaeråde » a on Boche ! {{s-rif|WBal}} #* Mins tote dizeutrinne coxhe elzî dene des toubions ; i n’ {{~|atouwèt}} pus k’ les waermayes et les vierteas. {{s-rif|ALov}} #*–Cist ome la m' {{~|atowe}} come on tchén ! I vout-st intrer a tote foice, po djåzer å comandant Delairesse, di-st i…</br>–C' est bén drole !</br>–Schoûtez-m' don {{~}}…{{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|30}}}} # {{imådjreçmint}} ariver å hôt livea di. #* Li petrole, sotnou pazès greves å Venezwela, a {{~|atouwé}} les 26 dolårs å bari. # {{vpr}} si dire (n’ on l’ ôte) des [[påter|påters di pourceas]]. #* Ele {{~|s’ atouwèt}} come des tchéns, et k’ tertos les ôt. #* I {{~|s’ ont atouwé}} la ene eure å lon, avou l’ Zande, come des tchéns d’ barakîs. {{s|LM}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[atouwant]], [[atouwance]] * [[atouwaedje]], [[atouweu]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== (cåzer måpolimint) [[tutweyî]] ==== {{H|contråve}} ==== [[avozer]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | atouwé = E89,E177a,E203 | atouwè = C13 | atouwer = C9, E1,E21,E34, G0, R9,R10 | atouwez = E212 | atuwer = O0,O90 | atuwè = C1 | atwer = E145,E165 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|dire « ti » |es= {{t+|es|tutear}} |fr= {{t+|fr|tutoyer}} }} {{ratour|cåzer måpolimint |fr= {{t+|fr|invectiver}}, {{t+|fr|apostropher}}, {{t+|fr|rabrouer}}, {{t+|fr|insulter}} }} {{ratour|ariver å hôt livea di |fr= {{t+|fr|atteindre}}, flirter avec, se familiariser avec }} {{ratour|s’ atouwer |fr= {{t+|fr|se quereller}} }} hrlffij4zjjhtwqn7zunnrjunfgp6qr 0 5040 409517 407296 2024-12-14T17:34:33Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409517 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-drif-|awè}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|habere|sourd=la}} («[[tini]]», pu «[[dimorer]]» dins), çou ki dene on mot avou ene {{caw|eur|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === {{Lka-pr|awè}} * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|a.'vøːʀ|a.'vœʀ|a.'vɛʀ|a.'vy}} ** {{pzc}} {{AFE|a.'vøːʀ}} * {{Ric|a(.)veur}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=5|A=av|B=å|C=åy |IP1s=a|IP3p.2=ont |PE=yeu / avou|come=aveur}} {{~}} #{{vc}} ## mostere ki l' droet coplemint est vosse prôpieté, vosse cwålité, vosse sinsåcion. ##* Dj' {{~|a}} on tchestea e l' Espagne. ##* Fåt-st {{~}} do coraedje po-z eterprinde çoula. ##* Vos n' savoz nén çki c' est d' {{~}} fwin ! ## riçure. ##* Li Bon Diu ki s' pormoennéve so tere : "Bondjoû Bietlete; ça va bén dins vosse pitit trô d' rotche ? :: Oyi, mins si d' åreu ene pitite gadlete, ça ireu co mî :: Vos nd åroz ene, Bietlete; et ele l' {{~|a}} ([[w:Fåve Bietlete|Fåve Bietlete]]) ##* [[ci n' est nén li tchvå k' a wangnî l' avoenne ki l' a|ci n' est nén li tchvå k' a wangnî l' avoenne ki l' '''a''']] ##djouwer on laid toû a (ene sakî), tot l' trompant. ##* Il a stî {{~|yeu}}, ç' côp la ! ## [[sorprinde]]. ##*Insi, si, avou mi, dji l' '''a''' måye a vesprêye</br>Et k' il åye, come di djusse, li tiesse bén estchåfêye</br>Si afwaire srè fwaite, alez, djel frè candjî</br>{{s-rif|BSLLW|oteur =ERem|Bulletin de 1858, «[[w:Li savtî]]», 77-143}} ## sofri d' on må, d' ene doleur. ##* K' {{~|a}} t ele ? Troes ans, c' est tot a pus,</br>Et dedja, dedja so ses voyes,</br>Ele lait toumer des låmes. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Prumî bâbâ", p.49}} # {{vcnd|a}} [[diveur]], esse oblidjî. #* Awè, våt co mî k’ dji m’ taijhe ! Mins cwand l’ tchesturlinne del bele rotche serè vosse bele-feye, ele n’ '''årè''' waire '''a''' s’ vanter d’ aveur ene boune bele-mere ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.28}} # {{av}} ##sieve a fé les [[erî-tins]] ##* {{~|Ass}} tot fwait ? ##* Dj' {{~|a}} ndalé dvant l' eure. ##sieve a fé les dobe erî-tins. ##* S' i m' l' {{~|åreut yeu}} dit ! ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[pus çk' on a, pus çk' on vout aveur]], [[pus çki l' Diåle a, pus çk' i ndè vout]]}} # {{r|[[cwand i nd a pus, i nd a co]]}} # {{r|[[end aveur si sô]], [[end aveur havant]], [[end aveur ô]]}} # {{r|[[end aveur di keure]]}} # {{r|[[aveur håsse]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[raveur]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[aveur evoye]] * [[aveur bon]], [[aveur tchatch]] * [[åyant-droet]] * [[gn aveur]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (djouwer on laid toû) : [[djonde]], [[emantchî]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== (aveur & awè) {{Orto | aveur / awè = R10:18626, R13 <!-- aveur (cossoune al fén) --> | avèr = S0, G202 | {{=fon|avęr|avèr}} = S38 | aveur = E177a,E212 | aveûr = E1,E2,E21,E34,E165,E167,E200,E212b, G202 | aveur (/avœʀ/) = G202 | avwâr = C1, G202 | avwêr = G202, O4 | awèr = S17,S117 | awèr' = S24,S107 <!-- awè, avu (voyale al fén) --> | avë = C65 | aveû = G202 | avoët = LPet | {{loyén|avou|ling=wa-fel|croejh=Vi}} = E177a,E203 (''ji n’vou nin '''avou'''''\, a « hign-hagn »), G202 | avoû = O3 | avu = E1,E167,E203, G202 | avwê = O4 | awè = C1,C8,C9, O0,O2, S117, G202 | awoi = S25 | davwè = G202 | dawè = G202 <!-- oyou (pårticipe eployî) --> | oyeû = G202 | oyu = C105 | oyë = C61 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|mostere k' ene sacwè est da sinne |fr= {{t+|fr|avoir}}, {{t+|fr|posséder}} |en= to {{t+|en|have}} |nl= {{t+|nl|hebben}} |de= {{t+|de|haben}} |es= {{t+|es|tener}} |ary= ''dj' a'' : [[3endi]] {{=ral}} [[عندي]] (ôte sintake) |it= {{t+|it|avere}} |scn= {{t+|scn|aviri}} }} {{ratour|aidant viebe des erî-tins |fr= {{t+|fr|avoir}}, {{t+|fr|être}} (viebes ås pronos, di mouvmint) }} {{ratour|aveur a |fr= {{t+|fr|avoir à}}, être {{t+|fr|obligé}}, {{t+|fr|devoir}} }} cz0di1766vf3jch79uv3odd3eqo8t8c 0 5540 409601 405799 2024-12-15T10:01:32Z Srtxg 1009 rif. siringue 409601 wikitext text/x-wiki {{RAwa}} =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|*butticula|sourd=la-vul}} (ki pôreut eto n' nén esse do latén), {{çdom}} {{caw|aye|s|wa}}; {{sorw-aye}}; {{FEW|1|660}}. === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{f}} # [[cantea]] d' [[veule]], pus hôt k' lådje et pus stroet ådzeu, sovint ristopé d' on boutchon u d' on covra, fwait po-z î [[wårder]] des likides. #* Li {{~}} est ddja cåzu vude. #* Èm boune matante a del bire e {{~}},<BR>Ç' n' est nén l' faro k' est djamåy si bon k' ça {{s-rif|JBer|dins « [[w:Lolote (tchanson)|Lolote]] »}} #* Gn aveut pus k' des siringues, des brostions d' cigaretes, des vudès {{~s}}, tos rmanants di såvadjès ribotes muchieyes dizo l' paltot del nute {{s-rif|CQui}} #* Alez s' mi cweri l' {{~}} di Fine k' est å gré del cåve {{s-rif|GHeu}} #* I woeyént dins l' måjhone d' a costé divant ene {{~}} di peket : li moirt ni pleut todi må d' cori evoye, don {{s-rif|MGeo}} #* {{lang|wa-fel|Mins, come dji so todis flåwe èt hal’crosse,</br>Et qu’dj’a so m’tåve dès prudjes èt dès ôl’mints,</br>Ni v’côrcîz nin, si, po scrîre sorlon m’gos’,</br>Dj’a hèré m’pène èl '''botèye'''… ås lav’mints !}} {{s|EWik|''Fruzions d' cour'', p.171}} # {{str|wa}} contnou di ci cantea. #* Ki fwaiye clair ou bén trop houreus,</br>Si dj' vude ene {{~}} di nos vegnes,</br>Mi feme mi trouve pus amoureus. {{s-rif|LLag|"L' inmant", (1947), ''Li briyolet, Tchanson d’on vî Hutwès'', p. 143}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[c’ est des kinikes e botaye]]}} {{dal}} #: Loukîz a : [[fletchåd]]. #: {{lang|fr|F. "bouteille".}} #: {{r|pansowe botaye}} : botaye avou on gros vinte. #: {{r|plate botaye}} : botaye po-z î goler åjheymint. #* I tetéve on ptit sgoirdjon al plate botaye ki nel cwitéve måy. {{s-rif|CBin}} #: {{r|botaye di cur}} : grosse boûsse di cur avou on golot, po-z î mete di l' aiwe. #* End a ossu des ôtes k' ont tot on waxhelmint, ene botaye di cur, on mesplî, des instrumints, ki s' metèt-st en alaedje pa les tiers et voyes po vni disk' a sint Rok. {{s-rif|LLag}} {{lang|fr|F. "gourde".}} # {{r|boere al botaye}} : #: Loukîz a : [[trûtchî]]. # {{r|way, c' est des [[kinike|kinikes]]° e botaye.}} : # (pus stroetmint) cantea avou ene [[tetene]] å dbout po nouri les [[påpåd|påpåds]]. #* Dji rwaite vosse pitite-båshele Fene assoctêye dissu l' carpete, Li botaye tcheyowe djus del boke, Les djambes eschåyeyes, sins måhonte. {{s|LM}} #: {{lang|fr|F. "biberon".}}  <ref><SMALL>Loukîz a : [[ALW]] '''4.''' p. 289.</SMALL></ref> # çou k' i gn a dvins. #* On-z a boevou tote li botaye. #: Loukîz a : [[sins]]. #: {{lang|fr|F. "bouteille".}} #: {{r|cou d' botaye}} : çou ki dmeure å fond d' ene botaye cåzu vude. # [[drouke]] k' i gn a dvins. #* Il a prindou ene botaye po purdjî. #* Li docteur m' a-st ordoné ene botaye. #* Boevoz on coyî del botaye. #* Dj' a co en botaye po froter cwand on-z a må ses djambes. #: {{lang|fr|F. "médicament, potion, lotion".}} Sacwès k' ont l' cogne d' ene botaye # no d' sacwants fruts k' î rshonnèt #* a) '' [[cou d' tchén]] (frut do [[såvadje rôzî]]). #* Les efants vont voltî dins les håyes cachî ås botayes po fé des pwels di séndje {{s-rif|O4}} {{lang|fr|F. "cynorrhodon".}} ''b) '' grosse poyowe [[gurzale]] k' on fwait les [[dorêye|dorêyes]]. On dit eto : [[grefinne]]. <ref><SMALL>[[ALW]] '''6.''' p. 285.</SMALL></ref> ''c) '' [[peturon]]. {{lang|fr|F. "citrouille".}} # [[amer]]. #: {{lang|fr|F. "vésicule biliaire".}} # pårteye do coir ki prind l' cogne d' ene pansowe botaye. #: {{r| prinde del botaye}} : divni vî avou on gros vinte. #: {{lang|fr|F. "prendre de la bouteille".}} #: {{r|sene del botaye}} : (mot d' årtisse) udinme di dzo l' babetch ås berbis et ås vatches. #: {{lang|fr|F. "oedème de l'auge".}} # [[bouyote]] di tchôde aiwe k' on mete dins l' lét. # [[damjhele]] (biesse). #: {{lang|fr|F. "libellule".}} #: {{r|diåle ås botayes}} : damjhele. <ref><SMALL>[[ALW]] '''8.''' p. 334.</SMALL></ref> | '''di botaye''' [addjectivire] # k' ont stî sterilijhî et metou dins des botayes u de boesses di blanc fier. #* C' est todi meyeu k' les legumes di botaye. {{s-rif|S117}} {{lang|fr}}F. "en conserves".}} ==== {{H|parintaedje}} ==== [[botayî]] ==== Omofone coinrece ==== * [[botêye]] (çou k' gn a dins on bot, poirté d' ene botresse) ==== Disfondowes ==== miersipepieuzmint el mape ey el notule [[A.L.W.]] '''1.''' 6. Ôte [[sorwalonde]] : ''bostèye'' (dins [[Lolote (tchanson)|Lolote]] tchanté pa [[W. Dunker]] sol plake "[[Ça va bén (plake di muzike)|Ça va bén]]". Li rfondowe, c' est ene [[sorwalonde]] ([[Coûtchant walon]], [[Sint-Houbert|payis do Bork]] et [[Fumwè]], loukîz el mape [[A.L.W.]] '''1.''' '''6.'''). ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | {{=wis|bo taie|botaye}} = C74 | {{=wis|bo tie|botaye}} = C74 | botaye = G201,R10,R11 | botâye = G201 | boutaye = O0, G201 | boteie = E89,E177a | botèie = E203 | botèye = E1, E21, E34, C1, C9, C18, G206 | botèy = G208 | boutèye = O0, O4, S104 | boutèy = G208 | boutîye = S117 | [[boutî#Walon-Feller|boutî(ye)]] = G201 | boutî.ye = S109 | boutîe = S117 | boutî = S107 |- = C13, C105. }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|bouteille}} | nl = {{t+|fr|fles}} }} fmbb4ffksmhhtifchofbv29cgi4e9gq 0 5551 409574 396618 2024-12-15T04:05:03Z Scribus electronicus 3672 409574 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|boton}} {{spo-caw|on|wa}}, {{caw|ire|s|wa}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|bɔtniːʀ|bɔtnɛːʀ|butniːʀ|butnɛːʀ|butnjɛʀ}} ** {{pzc}} {{AFE|bɔtniːʀ}} * {{Ric|bot.nire}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{cost|wa}} plaece d' on mousmint la k' gn a des [[boton]]s d' on costé, et des trôs d' l' ôte po l' clôre tot l' agrapant. #* Dj' a des {{~s}} di soye a m' paltot. #* « Vo-‘nné-là deûs k’ houmèt d’ l’ azûr !» </br>Mins noste amoûr sèrè ‘ne loumîre,</br>Ine clårté po lès målureûs</br>Ki n’ ont nole fleûr à l’ '''bot’nîre'''...</br> {{s|CGas}} # {{stin}} wårniteure so ene taxhe di dvant del djaketes d' on costume. #* Il aveut metou ene fleur al {{~}}. #* Tåtî voleut-st aveur si {{~}} rodje gårneye. # {{med|wa}} longowe sitroete playe, racozowe, avou tos les fis u les agrapes k' el tinèt shûte a s' racozaedje e-n ene operåcion. #* Lanawaire, on lyi a côpé dins s' goidje et lyi mete ene {{~}} {{s-rif|GRen}} # {{aurt|wa}} cezaryinne ås vatches (a cåze d' ene plåye di crinnaedje k' on va rakeuze avou des ponts ou des agrafes come si ça sereut des botons). #* Foirt come on tchvå, saiss, ci veterinaire la : i fjheut des ptitès {{~s}} come ça (trinte cintimetes), et i sôrtixheut des veas come ça (des gros) {{s-rif|LM|riscrijhant ene fråze d' on cinsî}} # dins des paroles di mançaedje, plåye ki dvrè esse racozowe. #* S' i m' atake måy, dji lyi fwait ene {{~}}. #* S' i m' vént co mastiner, dji lyi frè ene {{~}} dins s' panse # {{vm}} {{tchår|wa}} finte fwaite å dbout d' l' [[aessi]] po-z î mete li [[wesse]]. ==== {{H|ratourneures}} ==== # [[rire a sketer ses botnires]] # [[magnî a sketer ses botnires]] # {{r|[[parint a l’ deujhinme botnire]]}}, {{r|[[parint a l’ troejhinme botnire]]}}, {{r|[[parint a l’ cwatrinme botnire]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[botnirer]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|tite=longowe sitroete plåye| * [[kernaxhe]] * [[skernaxhe]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | botennire = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | botnîre = C9 | bot'nîre = E1, E21 | botenîre = E34 | bout'niêre = O0 | boutnîre = S117 | bout'nîre = S109 | bouteniêre = O2 | boutoniére = O5 | botnire = R10 |- = }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| plaece d' on mousmint la k' gn a des botons |fr= {{t+|fr|boutonnière}} |en= {{t+|en|row of buttons}} |es= {{t+|es|ojal}} |it= {{t+|it|bottoniera}} |scn= {{t+|scn|buttunera}} }} {{ratour| longowe sitroete plåye racozowe |fr= {{t+|fr|incision}}, {{t+|fr|entaille}}, {{t+|fr|suture}} }} {{ratour| cezaryinne ås biesses |fr= {{t+|fr|césarienne}} |en= {{t+|en|caesarean section}} }} === {{H|waitîz eto}} === * {{wp|botnire (discramiaedje)}} * {{wp|botnire (årtisyince)}} 0pl0s2nfz51mqfmysgyr7rd7f8ok8c6 0 5562 409582 408660 2024-12-15T04:19:37Z Scribus electronicus 3672 409582 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === Bodje nén bén cnoxhou, mins do minme sourdant et do minme sinse ki l' {{p|borda|oc}} (minte), k' a dné après l' {{p|bourde|fr}} (biestreye). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} ** {{pzc}} {{AFE|buːt}} {{1pr}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # sacwè ki n' est nén l' veur k' on dit po tromper les djins. #* Todi e-st i k’ ces {{~s}} cial leyèt pus di rmoird ki les ôtes. {{s-rif|AXhi| « Bwègnes mèssèdjes & pititès gotes » (1905), p.12}} #* Di totes manires, les djonnes d' ouy ni creyèt pus k' leus {{~s}} {{s-rif|PHT}} # fåsse sacwè contêye po fé rire. #* Les {{~s}} k' il aboutèt siervèt a semer l' djoye {{s-rif|MDav}} ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|s' il åreut morou di s' prumire boude, gn a lontins k' i sereut rovyî}}: dijhêye po on grand minteu. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[bourder]], [[bourdeu]] * [[disbourder]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[kénte]], [[couyonåde]]; {{Lka-si|minte}} ==== {{H|pwaire minimom}} ==== [[boute]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | bôde = E165 | boude = R10:11515 | boûde = C9,C13,E1,E21,E34 | bourde = C1, [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | boutt = E177a }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|racontaedje nén vraiy {{Lka-ra|minte}} |fr= {{t+|fr|mensonge}} }} {{ratour|istwere nén vraiye, mins ki fwait rire {{Lka-ra|fåve}} |fr= {{t+|fr|blague}}, {{t+|fr|bobard}} }} == {{L|fr}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V}} «[[bouder]]» === {{H|Co|fr}} === {{~}} # [[brogne]], [[grogne#Walon|grogne]]. #* {{lang|fr|- Pourquoi n’est-il pas là ?<BR>- Il {{~}}.}} #** - Pocwè n' est i nén la ?<BR>- I brogne. 67skqs8okykmlckn2agxvnke3zsqbh9 0 6262 409554 402852 2024-12-15T01:48:24Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409554 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{dal}} '''clabot''' [o.n.] (v.m.) '''1.''' roudion (xhilete des tchvås). ''C' est èn amour k' on n' dit nén s' no, Mins ki xhiltêye come on clabot'' (G. Simonis). #* Cråmignons d' nosse djonnesse</br>Ki vnént come ene caresse</br>Fé xhilter so les fiesses</br>Vos agridjants {{~s}}. {{s-rif|EWik|"Fruzions d' cour", "A nosse grand poète Colas Dèfrècheux"}} #* Po fé xhilter les {{~s}}</br>Nos årans l’ cocåde,</br>S’ i fåt rire avou les sots,</br>Tapans co ene xhaxhlåde ! {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « C’è-st-ine couyonåde», 1922, p.130}} #* Dj’ a fwait souner ene cloke, ou puvite, dj’ a fwait xhilter on {{~}} a si oraye. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.11}} #* Dansez et fjhoz l' sot</br>Å son d' vos xhiletes !</br>Å son d' vos {{~s}} ! {{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Les Djîles'', (1947), p. 127}} rl a: [[garlot]], [[clotchin]]. {{r| Li Clabot}} : gazete di Lidje del fén do 19 inme sieke, sicrîte e walon. '''2.''' (pus stroetmint) grosse xhilete (eneviè les roudions, pus ptits) des tchvå des martchands ki tournèt les viaedjes. ''Les mônîs avént todi on gros clabot, po k' on oyaxhe cwand i passént.'' '''3.''' grosse sounete des vatches. Disfondowes: clabot, clabôt, cablot, cladjot. ---- [[Li Clabot|årtike sol rivuwe «Li Clabot»]] g9q6c8oege5tn811o3nae6wmduu0q65 0 6263 409454 398214 2024-12-14T12:06:15Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409454 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|gladius|sourd=la}} ([[spêye]]), {{caw|ot|s|wa}}, pitite sipeye (a cåze des foyes ki côpèt come des lames di spêye); {{FEW|4|144|b}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|kla.ʤɔ|ʤa.glɔ}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|kla.ʤɔ}} * {{Ric|cla·djot}} <gallery> Roseaux1.jpg Schwielowsee-Schilfrohrguertel-01.jpg| Riet (dakdekkersriet) Phragmites australis.jpg|Meules di cladjots </gallery> === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # plante ki crexhe dins l’ aiwe des marasses, del sôre des fenaesses, ki sierveut a fé des banslaedjes. #* A l’ aiwe ! … Å secours !... breyeut Andrî tot s’ kibatant dvins les toûbions des gofes, et tot sayant d’ s’ agridjî ås {{~s}} do boird. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.37}} #* Pus lon, c' e-st on vevî la ki l' trûte fwait s' sokete</br>Avou des passeus d' aiwe ou des belès suzetes</br>Ki volèt dzeu les djons, les pas-d'-ågne, les '''cladjots'''. {{s-rif|LLag|"Li ptit hierdî" (1926), p. 148}} #* L’ aiwe berôléve so les raecenes Des ôneas, etur les {{~s}}. {{s-rif|BLou}} #* O ! l’ fruzixhaedje des clapotants {{~s}}, A dju comprins li tchanson d’ tos vos mots, Cwand on doûs vint acourt sor vos, påjhûle, Ki ploye vos tiesses et vosse beur si tinrûle ? {{s-rif|GMeu|ratournant [[w:Guido Gezelle|Guido Gezelle]])}} #* On n’ î mete nén sovint paxhe des biesses cåze k’ il î fwait vormint trop frexhisse et k’ i n’ î crexhe ki des målès yebes, des {{~s}}, des djwints et des crås pôpîs, totès plantes k’ inmèt bén l’ aiwe. {{s-rif|PRen}} #* Por mi, l’ Ome å havet dimoréve do costé d’ l’ aiwe, dins les {{~s}}. {{s-rif|AHen}} # {{str}} sôre di djonkea avou ene ronde sipesse påte, {{sla|Typha latifolia}}. # plante ki vént dins l’ aiwe, avou ene djaene fleur, {{sla|Iris pseudacorus}}. # {{brou}} fleur d’ avri, {{sla|Narcissus jonquilla}} (k’ a ene djaene fleur eto). # plante des cortis, del minme sôre, avou ene bleuwe fleur, {{sla|Iris germanica}}. #* Al coine do bwès, gn a des {{~s}} D’ on si clair djaene. {{s-rif|M. Frevelhausen {{s?}}}} # ebalaedje e djonkea, u d’ ene ôte plante texheye, come po fé vni les dates des tchôds payis. # grosse toele d’ ebalaedje. #* On vantrin d’ {{~}}. {{s-rif|E9|p. 221}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|Cladjot, l’ mårticot, ki s’ a rlåtchi so li dzo !|cat=rimram}} # {{r|Pré ås cladjots|cat=npl}} : no d' ene plaece [[Mårcin]]. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[cladjotreye]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[cladjot d’ aiwe]] * [[cladjot d’ corti]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (fenaesse d’ aiwe) : [[djonc]], [[djonkea]] * (''Iris pseudacorus'') : [[coutea d’ aiwe]] * (''Iris pseudacorus'') : [[coutea]], [[coutea d’ djårdén]], [[coutea d’ mer]], [[såbe]] * (fleur d’ avri) : {{lka}} [[tchabårêye#Sinonimeye|tchabårêye]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WM}}, {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | clajot = E212 | cladjot = C1, E1, E9, E34, E212b, R9, R10, R11 | cladjo = C99 | cladiot = E34 | clagot = (klaʤɔ) E177 (1823) | gladjo = C8 | djaglo = C8 | djaglot = C1 |- = S0, O0, R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|djonc di totes les sôres {{Lka}} [[djonkea#Ratournaedjes|djonkea]] | |fr= {{t+|fr|roseau}} |nl= {{t+|nl|ruit}} }} {{ratour|''Typha latifolia'' |fr= {{t+|fr|massette}} | }} {{ratour|''Iris pseudacorus'' {{Lka}} [[coutea d’ aiwe#Ratournaedjes|coutea d’ aiwe]] | }} {{ratour|''Iris germanica'' {{Lka}} [[cladjot d’ corti#Ratournaedjes|cladjot d’ corti]] | }} {{ratour|''Narcissus jonquilla'' {{Lka}} [[tchabårêye#Ratournaedjes|tchabårêye]] | }} == {{H|pî-notes}} == <references/> ==={{H|VE}}=== {{wp|cladjot}} n61y5mvkfddnbozs7d9s2qagcwkw5wx 0 6269 409539 390908 2024-12-14T23:31:19Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409539 wikitext text/x-wiki {{RAwa}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{V|claper}} {{caw|ant|a+pp|wa}}; li sinse di l' addjectif vént d' l' idêye di fé claper l' linwe pol vanter. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|kla.'pɑ̃|odio=Wa clapant.ogg|ling=wa}} * {{Ric|cla·pant}} === {{H|pårticipe prezintrece|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # {{PP|claper}}. #* C’ est l’ ouxh, e {{~|clapant}}, k’ el a rtiré d’ ès-n assoupixhmint. {{s-rif|O4}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | clapant = O4 (a « assoupich’mint ») }} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # foirt bea, foirt tchôd, tot djåzant do solea. #* I fwait on {{~}} solea. # bea ådla. #* Vos avoz la ene {{~e}} måjhone. # bon a magnî, a boere. #* On vî {{~}} borgogne; on {{~}} peket. #* Ele lyi sierva do bolant cafè; a ! ci n' esteut nén del lapete; il esteut si {{~|clapant}} k' endè boeva cwate grandès djates. {{s-rif|JPD}} #* Vosse boure hin, mwaisse, c' est do {{~}}, et vosse crå stofé a stî fwait pa ene mwaisse cinsresse {{s-rif|LPie}} # foû mezeure, nouzome. #* Ké {{~e}} tchedje ki vs avoz la tcherdjî ! # cråne, bén tuzé. #* La ene {{~e}} afwaire, louke, ti ! #* Come on bon mwaisse di sociolodjeye, il a dné ene {{~e}} esplikêye do fenominne do teyåte e walon {{s-rif|YPaq}} #* E 1970, après 140 ans d' margayes cominåltaires, les politikîs decidît di mete so pî èn estat federål; ci fourit ene {{~e}} idêye paski ça n' poleut pus continouwer durer insi'' {{s-rif|Jean-Claude Somja}}. # bén plaijhant. #* C’ e-st on {{~}} djinti ptit moxhon, alez, po sognî s’ niyå, et s’ n’ a t i vormint k’ lu po-z î mete li mwin ! {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} #* Nos avans passé ene {{~e}} shijhe: cråsse eurêye, bounès botayes et riyotreyes: tolmonde esteut sol houptiket. {{s-rif|PHT}} #* Dji vos sohaite ene {{~e}} anêye 1998 {{s-rif|Jacques Werner}} #* La on {{~}} complumint ! #* C' est ene {{~e}} djonne feye. # (tot djåzant å rvier) hagnant, zinglant. #* La ene {{~e}} replike, ça lyi est bon. # placant (ki plake). ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[fé clapant]]}} i fwait foirt tchôd (divant l' ouxh å solea, dins ene tchambe trop tchåfêye). # {{r|end aveur ene clapante}} esse fén sô. ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (tchôd pol solea): [[dogant]], [[macant]], [[tocant]] * (bén plaijhant) [[avnant]], [[sipitant]], [[xhiltant]], [[zûnant]], [[frawiant]], [[efoufiant]] * (placant) [[lapotant]], [[letchasse]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | clapant, clapante = E1, R9,R10 | clapant = E165, R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|foirt tchôd solea |fr= {{t+|fr|éclatant}} }} {{ratour|bea ådla |fr= {{t+|fr|superbe}}, {{t+|fr|magnifique}} }} {{ratour|bon a magnî, a boere |fr= {{t+|fr|fameux}}, {{t+|fr|extra}} }} {{ratour|foû mezeure, nouzome |fr= {{t+|fr|sensationnel}}, {{t+|fr|remarquable}}, {{t+|fr|exceptionnel}}, {{t+|fr|formidable}} }} {{ratour|cråne, bén tuzé |fr= {{t+|fr|excellent}}, {{t+|fr|génial}}, {{t+|fr|lumineux}}, {{t+|fr|inspiré}}, {{t+|fr|astucieux}} }} {{ratour|bén plaijhant |fr= {{t+|fr|bon}}, {{t+|fr|sympa}}, {{t+|fr|sympathique}}, {{t+|fr|agréable}}, {{t+|fr|passionnant}}, {{t+|fr|charmant}}, {{t+|fr|plaisant}}, {{t+|fr|superbe}}, {{t+|fr|super}}, {{t+|fr|cool}} }} {{ratour|placant |fr= {{t+|fr|collant}} }} === {{H|adviebe|wa}} === {{-advwa-}} {{~}} {{o}} # tot, tote. #* on {{~}} noû costume. #* ene {{~e}} oto. ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[pår]], [[tot]]; {{Lka-si|foirt}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|tot |fr= {{t+|fr|tout}}, {{t+|fr|flambant}} ''(neuf)'' }} 5vr9ut8ngl0s3jzd7u1lb85sddb1h2v 0 6668 409519 395140 2024-12-14T18:29:05Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409519 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|cuculus|sourd=la}} (minme oujhea), d’ on {{bdjMB}} (xhinaedje do cri d’ l’ oujhea). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|kuku}} {{1pr}} * {{Ric|cou·cou}} === {{H|mot-fråze|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # po mostrer k’ on est la, a ene djin ki n’ vos voet nén. #* {{~|Coucou}}, c’ est mi. # po dire « [[årvey]] ». #* Po travayî l’ pire di Gobtindje,<BR>Fåt bén ndaler disk’ a Mélin<BR>Et n’ nén esse on mitan d’ boket d’ mantche,<BR>Ôtmint, {{~}}, evoye a Bôvetchén {{s|tchanté pa [[:w:Wiyam Dunker|Wiyam Dunker]]}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[couyou]] * [[kilou]] <gallery> Cuculus_canorus_1.jpg|Oujhea 6h common yellow oxalis.jpg|Plante </gallery> === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{oujh|wa}} gros oujhea ki vént ponre ses oûs dins l’ ni des ôtes oujheas, {{sla|Cuculus canorus}}. #* Sol tins kel pôve {{~}} brait deus notes sins façon, Li måvi djowe del flûte et l’ djonne tcherdin tchaftêye {{s-rif|MLej}} #* E montant so Rnuveye, il ont rescontré l’ curé k’ aléve so Grintchamp ; les grins estént disfloris, et l’ {{~}} s’ aveut tai {{s-rif|RDed}} #* Sins fé nole foice, leyîz vs emoenner e cråmignon des oujheas ; seroz-st ebouxhtés do bouket d’ leus tchants : fåbites, tcherdins, mazindjes, sizets, lignroûs, måvis, ålouwètes et toûtrales, vis front-st etinde li pus bea des operås, ki n’ finixhrè k’ al vesprêye, so les bassès notes do {{~}}, et l’ glawzinaedje, sins parey, do djinti råskignoû {{s-rif|LBuk}} #* Li {{~}} fwait petoye des fraijhes des bwès ; mins a foice d’ endè magnî, i n’ sait pus tchanter {{s-rif|LLag}} # {{plante|wa}} sôre di [[trimblene]], {{sla|Trifolium spp}}. #* Å moes d’ awousse, c’ esteut l’ toû do frumint, di l’ avoenne, et des favetes, po fini e moes d’ setimbe pal triyanele, l’ incarnå, li djaene {{~}}, les waeyéns et l’ sinfour {{s-rif|MGeo}} #* I pinse foirt sovint ås deus tchivroûs k’ adschindèt les shijhes e Pré al Rogne po s’ fôrer d’ blanc {{~}}, di djaene coirvesse, di pates-di-tchet ou d’ raigra {{s-rif|SFon}} #*Clédiès, {{~s}} et magriyetes, </br>Rafreceyes et tot a ployetes</br>Dicwelixhèt drî les bouxhons{{s-rif|MLej|"L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230}} # ome ki s’ feme coûtche avou èn ôte. #* Dji n’ sai si vs estoz wiyinme, mins ça tådjrè pus waire.<br/>{{~|Coucou}}, mi ? end aléve-t i. Sereut ç’ Bon Diu possibe ? {{s-rif|JPD}} #* I voleut cnoxhe mi feye ! Lu ki n’ s’ a måy fwait nou må d’ tiesse por leye, lu ki m’ aveut dit, cwand il a sepou k’ dji ratindeu, ki dj’ n’ aveû k’ a m’ saetchî foû marimince tote seule, lu ki m’ aveut leyî la come ene pôve abandnêye, vola k’ i voleut cnoxhe mi feye, lu ki s’ a cdût come on {{~}} {{s-rif|GBel}} # ôrlodje avou èn oujhea ki rexhe po dire l’ eure. #* Po n’ nén fé do brut, il a ddja tiré ses solés sol soû et i n’ aloume nén ; vla djusse li {{~}} ki soune troes eures ; Constant s’ arestêye, rît tot seu dins s’ vinte e sondjant : dji dirè bén come l’ ôte, on l’ sait bén k’ il est ene eure, ti n’ as nén dandjî del dire troes côps ! {{s-rif|EPech}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[djalot come li coucou]]}}, {{r|[[djalot come on coucou]]}} # {{r|[[setch come on coucou]]}} # {{r|[[i gn a pont d’ prumî d’ avri ki l’ coucou nel dit]]}} ; {{r|[[i gn a pont d’ dijh d’ avri ki l’ coucou nel dit]]}} {{r|[[i n’ est måy avri si l’ coucou nos l’ a dit]]}} #* {{~|I n’ est måy avri si l’ coucou n’ l’ a dit}}, fwait li spot. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14}} # {{r|les Coucous|cat=ndj}} : [[sipotaedje]] des djins di Lorci. #* Coucou, Vole partot ; Fåt k' on t' schoûte. Tins k' Lorci s' alourdeye. {{s|PJD}} ==== {{H|mots d' aplacaedje}} ==== * (oujheas): ** [[gris coucou]], [[coucou ordinaire]] ** [[pwin d’ coucou]] * (plantes): [[blanc coucou]], [[rodje coucou]], [[djaene coucou]] ==== {{H|fås amisse}} ==== E francès, li coucou, come plante, c’ est l’ [[bråye-di-tchet]]. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | coukou = E203 | coucou = C1, E1, O0, O4, S117, R10, R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|oujhea |fr= {{t+|fr|coucou}} |en= {{t+|en|cuckoo}} |nl= {{t+|nl|koekoek}} |de= {{t+|de|Kuckuck}} |es= {{t+|es|cuco}}, {{t+|es|cuclillo}} }} === {{H|waitîz eto}} === {{wp|coucou (discramiaedje)}}. == {{L|fr}} == === {{H|sustantif|fr}} === {{-su-|ling=fr}} {{~}} {{f}} # {{oujh|fr}} {{=wa|fr|mpr}} # {{plante|wa}} [[bråye-di-tchet]]. pkcxotmmwco2bflq7ikkp7zbhbd6syj 0 6680 409523 385522 2024-12-14T18:55:37Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409523 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == <gallery> File:Cougnou tnou al mwin.jpg|{{~}} a môde di boulome File:Cougnou.jpg|{{~}} avou ene grosse botroûle </gallery> ==={{H|etimolodjeye|wa}}=== {{Bdj}} [[cougne]], {{caw|ou|s|wa}} (pitit cwén), avou assaetchance do bodje [[kene]], dizo disfondowe ''coûne'', come dins [[kinou]]. ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ku.'ɲu|ku.'ɲuː|}} {{Lka-h-or}} {{miers|3|206}} ** {{pzc}} {{AFE|ku.'ɲu}} * {{Ric|cou·gnou}} ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{bo-pa|wa}} påstedjreye di Noyé, fwaite avou ene fene påsse, pus longowe ki lådje, avou deus ptits botons ås dbouts. #* Nos estans bén saedjes et nos djhans nos priyires po-z awè on {{~}}. #* On {{~}}, on vraiy {{~}}; ki ça doet esse bon cwand on pinse k' i gn a si lontins k' on n' a pus mindjî, po dire, on vraiy boket d' pwin {{s-rif|PMou}} #* Tinoz, mindjîz on {{~}}, bateme {{s-rif|JLah}} #* El pitit Djezus m' a apoirté on bea {{~}}{{s-rif|O4}} #* Li ci k' a fwin d' on {{~}} å 15 d' awousse, el pout bén cure lu-minme {{s-rif|PFau}} #* Tot près do feu po s' ristchåfer, on vneut magnî les {{~s}} al fiesse di Noyé {{s-rif|GSim}} #*Dj' endè cnoxhe onk k' a pris ene fafoye</br>Ki n' sondje a rén k' a fé gogoye:</br>Ele magnreut, catribiu !, sol djoû,</br>Doze belès wåfes et shijh '''cougnoûs'''</br>{{s-rif|HFor|Satire en vers, 1836}} #* Nos boerans ene cwåde di bire</br>Amon Enrou,</br>Nos magnrans ene tripe etire</br>Et des {{~}}. {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.27}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # [[cwand on magne les cougnous sol pavêye, on magne les oûs el coulêye]] # [[cwand on magne les cougnous å solo, on magne les cocognes å coulot]] # [[cwand on magne les cougnous å solo, on magne les oûs å feu]] # [[cwand on magne les cougnous sol soû, on magne les cocognes å feu]] # {{r|tiesse å cougnou}} : (mocresmint) traitaedje d' ene sakî k' on s' vout fote di s' tiesse. ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== no del cacaye di plåsse k' est e mitan do cougnou. * [[botroûle]] di cougnou * [[mastele]] di cougnoû * [[falu]] d' cougnou; * [[bondiu]] d' cougnou * [[bodene]] di cougnoû ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | cougnou = C1,C8,E1,E177,G203,O4,R10,R13 | cougnoû = G203,O0 | cougnô = G203 | cougno = G203 | cougnû = G203 | cougneû = G203 | cugnô = G203 | cugneu = G203 | cugnèt = G203 | cugnon = G203 | cugnan = G203 | keugnô = G203 | kègneu = G203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|pårtaedjreye di Noyé |fr= {{t+|fr|pain sucré de Noël}}, {{t+|fr|bonhomme de pâte}}, {{t+|fr|cougnou}} ''(Beldjike)'' |pcd= {{t+|pcd|cougnole}}, [[queniole]] }} === {{H|waitîz eto}} === {{wp|cougnou}} czpdpyf3f2fe6cs9vq84uu7laq1prl6 0 6854 409500 394532 2024-12-14T16:50:56Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409500 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{BdjB|croejh|croes}} {{caw|ete|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} *** {{AFE|kʀøː.ˈhɛt|kʀyː.ˈhɛt|kʀøː.ˈʒɛt|kʀyː.ˈʒɛt|kʀuː.ˈʒɛt|kʀu.ˈʒɛt|kʀwɛ.ˈʒɛt|kwɛ.ˈʒɛt|kwa.ˈʒɛt|kwa.ˈʒat|kwa.ˈːzɛt}} {{BS|oe}}, {{BS|jh}} {{36pr}} *** {{frcjh}} {{AFE|kwa.ˈzɛt|kʀwa.ˈzɛt}} ** {{pzc}} {{AFE|kʀwɛ.ˈʒɛt}} * {{Ric|croe.jhete}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # pitite croes. #* N’ a nole si ptite måjhinete ki n’ åye si ptite {{~}}. # pitite croes, pitite [[poenne]], pitit [[mehin]]. # {{voyr|wa}} croejhlaedje di ptitès voyes. #*Ossu, dvant les lårmires do Pot d' Ôr, del {{~}}, då Tchén Bleu, li sployon d' nosse Djan manka do rvierser tote ene hiede di cårpeas k' louként tourner, avou des ouys come Sint-Djîle, les polets, les tchapons, les dindons, ås brotches des forneas {{s-rif|JMign|"Vé l’loumîre" (1922)}} # {{scol|wa}} {{vm|wa}} pitit live di scole did dinltins, po-z aprinde les letes, k’ i gn a veut todi ene pitite croes dsu, çou ki vleut dire kel luçon cmincive pa on sene di croes. #*A on novai skolî, on lî mètév dabôr divin lè min li '''creûhett''', ki kminsîf po l’ creû d’ pâr-Diew, âfiss k’i s’ segnah divan dè lér{{s|HFor|''Notul so lè bazè skol dè vî tin'', 1862}} #* Po-z aprinde li {{~}}, I faleut bén troes moes ; Et po sawè speli Å moens shijh moes après. {{s|FQui}} # alfabet. #* Vos iroz raprinde vosse {{~}}. #* I sait parfaitmint s’ {{~}}. {{s-rif|O4|a « cwèjète »}} # prumirès kinoxhances so ene langue, on mestî. #* base I n’ kinoxhe nén ddja l’ {{~}} do marketigne, et i nos vôreut mostrer kimint fé del riclame. # {{linw|wa}} rapoirt des mots inte zels, dins ene langue ; rîles ki discrijhèt ces rapoirts la. #* Il aveut scrît do côp "Ene pitite {{~}} do rfondou walon" tot e walon. #* On n’ si dispetrogne nén sol {{~}} dins ene soce di Rcåzeus d’ walon. # live di grammaire. #* Li pus clapant trova, c’ est l’ metaedje eshonne des viebes del 3inme sôre, pask’ i n’ aparexhnut nén dins les {{~s}} lidjwesses. ==== {{H|ratourneures}} ==== {{Boesse|drovri=neni|tite=prôpe sinse di « ptite croes »| # {{r|N’ a nole si ptite måjhinete ki n’ åye si ptite croejhete}} : ## (prôpmint), on meteut todi ene croejhete dins totes les måjhons, soeye-t i ådfoû, soeye-t i ådvins. ## (imådjreçmint) tertos a ses ptits mehins. # {{r|emacralêye croejhete}} : (doûce creyance) pitite croes k’ on croylêye a tere, so on pazea u ene voye; on l’ retourêye d’ on rond, et leyî å mitan des çanses k’ on-z a froté so ene plåye; si ene djin ramasse les cwårs, on vout k’ i (elle) atrape vosse må et vos vos ndè serôz cwite. # {{r|i n’ a nole måjhinete k’ i n’ åye si croejhete}} #* Et portant, tot spôzant vosse popa, mi avou dj’ esperéve trover li bouneur… Bounute Djîle ! On-z a råjhon do dire k’ {{~|i n’ a nole måjhinete k’ i n’ åye si croejhete}}. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.24}} }} {{Boesse|drovri=neni|tite=sinse di « ptit live po-z aprinde a lére »| # {{r|i n’ est co k’ al croejhete}} : i n’ sait co lére. # {{r|i n’ est co k’ a ses croejhetes}} : i n’ fwait ki di cmincî. # {{r|revoyî ene sakî al croejhete}} : el traiter d’ biesse, lyi dire d’ aler raprinde si mestî. }} {{Boesse|drovri=neni|tite=dins l’ toponimeye| # {{r|Al Croejhete|cat=npl}} : di [[Rdû]], di [[Lompré|Lompré-el-Fåmene]], di [[Djivri]], d’ [[Ôlwè]]. # {{r|El Cinse del Croejhete|cat=npl}} : di [[Nivele]]. # {{r|A les Croejhetes|cat=npl}} : no d’ ene plaece di [[Miå]]. }} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[croejhion]] * [[croejhetrece]] * {{Lka-pa|croes}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (rapoirt des mots inte zels) [[grammaire]] * (pitit live di scole did dinltins) [[croes d’ pårt Diè]] ==== {{H|rilomêye do mot}} ==== {{Tit}} * [[w:Ene saye di croejhete di nosse patwès (live)|Ene saye di croejhete di nosse patwès]] : tite d’ on live di croejhete d’ après Nameur da [[w:Lucien Léonard|Lucien Léonard]]. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | creuhette = E89 | creuhett = E177 (1823) | kreuhett = E177 (1843) | kreûhett = E203 | creuxhette = E212 | creûhètte = E167 | creûhète = E1, E34, E170, E212 | creûjète = C1, C9, C13, C57, C100, O0 | croujète = O0,O3, S109 | croûjète = O0,S117 | cwajète = S117 | cwâsète = O5 | cwèjète = O4 | crojète = O0,C8 | crôjète = O0 | crwèjète = O0 | croejhete = R9, R11, R13, R15, R10 | - = S0, S24, S25, S40, O2, O100, E213 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|pitite croes |fr= petite {{t+|fr|croix}} }} {{ratour|croejhlaedje di ptitès voyes |fr= {{t+|fr|croisette}} }} {{ratour|pitit mehin {{Lka-ra|mehin}} }} {{ratour|prumirès kinoxhances so ene langue |fr= {{t+|fr|base}}, notions fondamentales }} {{ratour|pitit live di scole did dinltins |fr= {{t+|fr|abécédaire}} }} {{ratour|alfabet |fr= {{t+|fr|alphabet}} }} {{ratour|rapoirt des mots inte zels, dins ene langue |fr= {{t+|fr|grammaire}} {{f}} |en= {{t+|en|grammar}} |it= {{t+|it|grammatica}} {{f}} |nl= {{t+|nl|grammatica}} {{f}} |pl= {{t+|pl|gramatyka}} {{f}} }} 9jpgw40liljkwlz080wepcoo29jw4kd 0 7062 409526 405792 2024-12-14T22:22:21Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409526 wikitext text/x-wiki {{MR|cwate}} {{RAwa}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|charta|sourd=la}}, lu-minme do grek « {{lang|el|χάρτης}} » ([[papî]]) {{sorw-cw}}. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|kwɔːt|koːt|kaːt|kaːʀt|kaʀt}} ** {{pzc}} {{AFE|kwɔːt}} * {{Ric}} ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{-su-}} {{~}} {{f}} # papî avou des desséns et des chifes dissu, po djouwer a des djeus d’ societé. #* Vos metroz dijh lites di petrole : c’ est po nos djouweus d’ {{~s}}. {{s-rif|LPir}} #* Dji vos va fé on tchestea d’ {{~s}}. {{s-rif|S0}} # {{djeyografeye|wa}} [[mape]]. # pitit rafoirci papî po totès sôres d’ uzaedjes. #* Av vosse {{~}} di banke sor vos ? {{s-rif|S117}} <gallery> Euchre.jpg|''(Sinse 1)'' Cwåtes a djouwer. 10 of 'Dictionnaire géographique et statistique du Royaume de Belgique, etc' (11023647436).jpg|(''Sinse 2'') Ene viye cwåte del Beldjike di 1845 avou l’ Dutcheye di Lussimbork. New Belgian ID (2021) (front).png|''(Sinse 3)'' Ene cwåte d’ idintité. Carte et menus 2014 du restaurant Le Royal (2).jpg|''(Sinse 3)'' Ene cwåte avou l’ munu d’ on restorant. </gallery> ===== {{H|ratourneures}} ===== # {{r|basse {{~}}}} : cwårdjeu ki n’ bate nén les ôtes. {{Ode}} [[schita]] # {{r|boune {{~}}}} : dins l’ avançmint d’ ene pårt di cwårdjeu, cwåte k’ i gn a pus nole ådzeu. # {{r|[[èn nén djouwer avou totes ses cwåtes]]}} # {{r|maxhî les {{~s}}}} : les rmete ene avå l’ ôte divant d’ rataker ene pårt. # {{r|ene {{~}} u on fagot !}} : dijhêye a onk ki n’ sait çou k’ i doet djouwer (tins d’ ene pårt ås cwåtes). # {{r|taper l’ {{~}}}} u {{r|taper les {{~s}}}} : lére li [[planete]] d’ ene djin dins les cwåtes. #* Les djonnès djins do viyaedje si vnént fé {{~|taper l’ cwåte}} et, po paymint, i lyi fjhént ses comissions. {{s-rif|PRen}} # {{r|tapeuse di {{~s}}}} u {{r|bateuse di {{~s}}}} : [[tapeuse di cwårdjeus]]. # {{r|djouwer s’ dierinne {{~}}}} : fé ene dierinne saye, dabôrd k’ on vént d’ fé berwete sacwants côps. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[forcwåte]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[cwårdjeu]] * [[stok-cwåte]] * [[cwåte poståle]], [[cwåte di vizite]], [[cwåte di banke]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (po djouwer) : [[cwårdjeu]] * (di djeyografeye) : [[mape]] ==== {{H|dizotrins mots}} ==== * (cwårdjeus) : [[triyonfe]], [[atote]], [[schita]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | cwåte = E1, E170 (cwårdjeu), R10:2616, R11:1, R13 | cwâte = S0 (cwårdjeu) | qwåte = E1 | caute = C1, C8, O0, O100 | câte = FO94 (a « carte ») | cåte = FO94 (a « carte »),S117 (cwårdjeu) | cârte = FO94 (a « carte »),S0, S117, O0 (di djeyografeye\, evnd.), O4 | carte = E170, O100 (di djeyografeye\, evnd.) | kârtt = E203 | {{=wis|koute|cwåte}} = C74 |- = G0 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|cwårdjeu |ary= {{t+|ary|كرتة|ral=kerta}} |fr= {{t+|fr|carte}} ; ''taper l’ {{~}}'' : lire dans les cartes ; ''tapeuse di {{~s}}'' : [[cartomancienne]] ; ''djouwer s’ dierinne cwåte'' : jouer son [[va-tout]]. |cs= {{t+|cs|karta}} |de= {{t+|de|Karte}} |en= {{t+|en|card}} |et= {{t+|et|kaart}} |es= {{t+|es|carta}} |it= {{t+|it|carta}} |lb= {{t+|lb|kaart}} |lt= {{t+|lt|card}} |nl= {{t+|nl|kaart}} |fi= {{t+|fi|kortti}} }} {{ratour|mape (di djeyografeye) |ary= [[kheri6a]] (kheriTa) {{=ral}} [[خريطة]] |ar= {{t+|ar|خريطة|ral=kharîTa}} |en= {{t+|en|map}} |es= {{t+|en|mapa}} |fr= {{t+|fr|carte}} }} {{ratour|rafoirci pitit papî d’ idintité, di banke, evnd. |ary= {{t+|ary|لكارت|ral=lekart}} |ar= (d’ idintité) {{t+|ar|بطاقة|ral=biTâqa}} |es= {{t+|es|tarjeta}} |fr= {{t+|fr|carte}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{Bdj|quartum|sourd=la}} ([[cwårt]]), {{FEW|2/2|1423|a}}. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|...}} ** {{pzc}} {{AFE|...}} * {{Ric|}} ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{~}} {{f}} {{vm}} #viye muzeure des grins, ki valeut li [[cwårt]] d’ on [[stî]]. #* Ene {{~}} d’ avoenne, di feves. {{s-rif|E203}} # viye muzeure des likides, ki valeut deus [[pinte]]s ey on [[pot]] (1,2797 lites). #* Ene {{~}} di bire, di laecea. {{s-rif|E203}} #* Nos boerans ene {{~}} di bire</br>Amon Enrou,</br>Nos magnrans ene tripe etire</br>Et des cougnous. {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.27}} #cwårt d’ ene [[ône]]. #* Ene ône ey ene {{~}} di hanscote. {{s-rif|E203}} #* C’ est del toele di cénk {{~s}}. {{s-rif|E1}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | quâte = E212 | kwâtt = E203 | qwâte = [!d1900]Joseph Willem | cwåte = E1, R10:2636, R11:2 | qwåte = E1 | cwâte = E212b | caute = C8 |- = G0, E170 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|quarte}} }} === {{H|VE}} === {{wp|cwåte (discramiaedje)}} kvtusnu9f4pc18moh5vx9529kod6fth 0 7295 409644 310502 2024-12-15T10:59:05Z Srtxg 1009 rif. siringue 409644 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== {{-spodiv-DI|foûtrinnmint}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|difoûtrin}}, {{caw|mint|adv|wa}}, {{çdom}} {{dcaw|rinnmint|adv|wa}}. === {{H|Adv|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # e direccion d’ ådfoû. #* Li dintisse aveut tchôkî s’ doet dirî li dint d’ saedjesse, et piker li siringue {{~}}, come di djusse. {{s|LM}} # come on pout vey d’ ådfoû. #* {{~|Difoûtrinnmint}}, i fwait les cwanses k’ end a d’ keure, mins divintrinnmint, i sofrixh. ==== {{H|Ct}} ==== * [[divintrinnmint]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|e direccion d’ ådfoû |fr= en direction externe }} {{ratour|come on pout vey d’ ådfoû |fr= {{t+|fr|extérieurement}} }} e1xc3x161ir8s68muhiu40z1wn660k5 0 7334 409572 400667 2024-12-15T04:01:11Z Scribus electronicus 3672 409572 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-DI|lé}} === {{H|etimolodjeye}} === * sustantif : {{Bdj}} {{*}} «lé» (costé), do {{bdjla}} «[[latus]]» {{m-s}}, {{bet|di|s|wa}}. * adviebe : {{Apl-adv}} «[[di]]» + {{*}} «[[lé]]», do {{bdjla}} «de latus» {{m-s}}. === {{H|prononçaedje}} === {{Lka-pr|dlé}} * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|d(i.)'le|d(y.)'le|d(ɛ.)'le|d(œ.)'le}} ** {{pzc}} {{AFE|d(i.)'le}} * {{Ric|di·lé}} === {{H|sustantif}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # [[costé]]. #* Vos avoz l' {{~}} do solé ki s' discole. #* On s' aléve sitamper sol {{~}} d' l' eglijhe. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[dé]] * [[dilérin]], [[dilérece]] * [[lérece]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[adlé]], [[addé]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[costé]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{AN}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|costé; {{Lka-ra|costé}} |fr= {{t+|fr|côté}}, face latérale {{wa+fr}} }} === {{H|divancete}} === {{~}} # a [[costé]] di. #* Vinoz vs mete {{~}} mi. #* Pu, on-z aléve mete les bagaedjes a rive {{~}} l' rixhea {{s-rif|CCul}} #*E cisse flouxhe k' aléve a sployon,</br>Londjinnmint dji m' winnéve e påye,</br>Cwand ene båshele téle k' on è voet måy,</br>Passa {{~|dlé}} mi come èn ombion{{s-rif|JVri|"Vîx Lîge" (1901) p. 4, "Sov’nance d’Hiviér"}} #*Tot passant {{~|dlé}} l' Vete Houmresse, Djan tapa-st on côp d' ouy di rgret viè les toneas ahoplés å coron del såle et s' djaloza t i dvintrinnmint les candes — tcherons, martchands, payizans — k' estént-st ashiowes e ceke d' ôr ki l' feu markéve so les tûleas di l' aisse {{s-rif|JMign|"Vé l’loumîre" (1922)}} # (pus stroetmint, dins les nos d' viyaedjes, po fé l' diferince avou èn ôte plaece do minme no) metou a costé di (èn ôte viyaedje). #* Bossu-{{~|dlé}}-Walcoû, Måtche-{{~}}-Scåssene, Perwé-{{~|dlé}}-Hayo, Li Ptit Ru {{~|dlé}} Nivele, Li Ptit Ru {{~|dlé}} Brinne, Sårt-{{~}}-Spå,... # [[amon]]. #* Vos vénroz {{~|dlé}} nozôtes po soper. #* {{~|Dilé}} les pôves, veyoz vs, les ptits efants sont d’ trope. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.45, “Agnuss”}} === {{H|sinonimeye}} === * [[astok di]], [[djondant]] === {{H|ortografeyes}} === {{Orto | deleis = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | dilé / ddé = C1 | dilé / dlé = R9,R10,R13 | dilé / d’lé = C8,E1 | dulé / dlé = E34,S17,S117 | dulé / d’lé = S109 | dèlé / d’lé = O3,O4 <!-- cogne sipotcheye a cweri --> | dilé = C9 | dèlé = O0,O2 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr = {{t+|fr|près de}}, {{t+|fr|à côté de}} }} 4jd5hca10007fogsovrtsbw9y1brme9 0 7374 409502 404028 2024-12-14T16:54:05Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409502 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == <gallery> File:Grins di frumint speate avoenne oidje.jpg|cwate dinrêyes d' awousse File:Flaxhaedje.jpg|dinrêyes flaxheyes </gallery> ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Bdj|dinî}} {{Ris-R}} {{caw|êye|s|wa}}; (martchandijhe k' on-z a po on dnî). ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|dɛ̃.'ʀɛːj|dɛ̃.'ʀeːj|dɛ̃.'ʀɛː|de.'ʀeːj|dɛː.'ʀɛːj}} ** {{pzc}} {{AFE|dɛ̃.'ʀɛːj}} * {{Ric|din·rêye}} === {{H|Su|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{cins|wa}} boune [[fenaesse]] k' on [[ahive]] dins les tchamps, et ki dene des grins. #* Avou les bijhes, les {{~s}} sont tårdowes {{s|R10}} #* Ciste anêye ci, totes les {{~s}} sont beles al campagne {{s|R10}} #*Avou ces poureyes plouves la, on n' a co seu rintrer nos {{~s}}. #*Dins l' crexhaedje des {{~s}}, t' as l' djermaedje, li fortchaedje, li montaedje et l' påtaedje {{s-rif|LMbba}} # grinnes di ces plantes la #*Dinltins, les djins raidjént leus {{~s}}, po tirer les payetes et les nichtés foû des grins {{s-rif|S117}} #*E moes d' djulete, les scotons ont-st avoré so les {{~s}} et il ont scoté totes les påtes {{s-rif|S117}} {{dal}} # sacwè k' on coûtive po magnî. #* La des bounès dinrêyes. #* Ele ni ramtèt måy sol pris des {{~s}}. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Marionètes », 1924, p.118-119}} #: {{lang|fr|F. denrée, récolte.}} # çou k' on-z a dandjî po fé èn amagnî. #* Dj' aprestêye mes dinrêyes po fé l' tåte. #* Ele mete totès sôres di dinrêyes dins s' sope. #: {{lang|fr|F. ingrédient.}} # martchandeye. #* Fåt k' tchaeconk vinde des dinrêyes. #: {{lang|fr|F. marchandise.}} # sacwè d' foû pris. #* DJAN-LOUWIS. […] – Li bouneur e-st ene {{~}} k’ on n’ atchtêye nén so ç’ monde.</br>ANDRÎ. – Ki sepoz vs ? {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.19}} # (pus stroetmint) mwaijhe martchandeye. #* Asteure, on mete totès sôres di dinrêyes dins l' farene. #* Ké dinrêye&nbsp;! #: {{lang|fr|F. produit, substance, saleté.}} #: {{r|ene drole di dinrêye}} ene laide martchandijhe. # {{r|del dinrêye a troes ônes po on franc.}} # tolminme ké prodût. #: {{lang|fr|F. matière.}} # [[sitofe]]. #* Nos irans atchter del dinrêye po s' rabiyî. #* C' esteut del dinrêye a fleurs. #: {{lang|fr|F. tissu.}} # laid mot #* Ele lyi end a dit, del dinrêye, dins s' colere {{s-rif|O3}} #: {{lang|fr|F. propos injurieux.}} # djins nén comifåt. #: {{lang|fr|F. racaille, engence.}} # [[dobleure]]. #* I lyi a fotou del dinrêye. #: {{lang|fr|F. raclée.}} ==== {{H|mots d' aplacaedje}} ==== [[dinrêye d' awousse]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (boune fenaesse ahivêye): [[dinrêye d' awousse]], [[divere]], [[grin]], [[recole]] ==== {{H|ortografeye}} ==== {{Orto | dainraie = E177a | danrée = S117 | denrée = S109 | dénrêye = [!s20es] JCay | déréye = O0,O3,O4 | dêrêye = S17,S117 | dèrèye = S117 | dinrée = C9,S109 | dinrêye = E1,E34,O2,R9,R10,R13 | dinréye = C1,C8,C13,O3,O4 |- = S36,S104,S107 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|boune fenaesse |fr= {{t+|fr|céréale}}, {{t+|fr|récolte}} }} === {{H|waitîz eto}} === {{wp|dinrêye (discramiaedje)}} aqjo53ft0mcozvs6efdx2str48baz5h 0 7679 409619 408310 2024-12-15T10:24:09Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409619 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-DI|vins}} === {{H|divancete|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # [[dins]], copurade : ## divant on mot å pluriyal, avou l’ årtike ''les'' (« divins les » pout esse replaecî pa « ezès »). ##* {{~|Divins}} les viyès måjhones, vos avîz todi on gurnî. ## divant ene muzeure do tins a vni (nén replaeçåve pa «ezès»). ##* {{~|Divins}} deus moes, dji vos rvénrè vey. ##* Li ptite mamêye, les ouys plins d' låmes,</br>Veyant s' mame måvlêye po do bon,</br>Responda sins sondjî pus lon,</br>Ki li ptit cåcå k' ele difåme,</br>End ireut tot seu {{~|dvins}} kékes djoûs. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Li cocogne di li p’tite bâcelle", p.42-43}} ##* C’ est {{~|dvins}} troes samwinnes li grand djoû, valet ; coraedje ! T’ årès vint ans al Céncweme, dimeure bråve ovrî et bråve ome. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14}} ## divant on nén definixhant årtike singulî (on, ene) (replaeçåve pa « e-n on » ou « e-n ene »). ##* {{~|Divins}} on sfwait cas, dji loucreu todi a mi ? ## divant on nén definixhant årtike pluriyal (des) (nén replaeçåve pa « ezès ») ##* {{~|Divins}} des novelès måjhones, i fwait todi crou. ## divant on chife (nén replaeçåve pa « ezès »). ##* {{~|Divins}} cwate di ces tchenas la, gn av’ on ptit coshet. # [[emey]]. #* Divnou flankeur {{~}} les Canifechtones,</br>On m' rimoussa, dj' ouris-st on pantalon. {{s-rif|CDuv|"Li pantalon trawé" (1849)}} #* A poenne aveut i tourné l' cou, ki li ptite Driyene moussa {{~|dvins}} les djins ki cmincént dedja a barboter la k' persone ni vneut cweri li ptit valet ki gotéve. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.58}} #* Mins {{~|dvins}} zels end a portant</br>Plan rata plan, rata plan plan plan !</br>Qui sont ene miette trop spitants,</br>Plan rata plan, rata plan, plan plan ! {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Cantiniére di gârd-civique"}} #* {{lang|wa-fel|Ci harlak la vinéve fé d’sès-êrs tos lès djoûs èt nouk '''divins''' lès djwifs ni wèzéve bodjî. Adon nosse bèrdjî, qui n’èsteût co qu’in-afwèrci gamin, avou s’hina, l’èstèna d’on côp d’pîre è plin mitan dè front, tchak la !}} {{s|GGhy}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[divintrin]], [[divintrinnmint]] * [[sordivintrin]], [[sordivintrinnmint]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== [[divinltins]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (tos les cas): [[dins]] * (dins l’ espåce, nén dins l’ tins): [[didins]] * (divins les): [[ezès]] * (divant on mot singulî avou on definixhant årtike): [[e]] (omrin, sins repeticion di l’ årtike); [[e l']], [[el]] (femrin) ==== {{H|FA}} ==== Li francès «divin» n' a nén l' minme sinse. ==== {{H|Sp}} ==== {{WL}}, {{WC}} (Bijhe) ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|dins {{Lka-ra|dins}} |fr= {{t+|fr|dans}}, {{t+|fr|à l’intérieur de}} |en= {{t+|en|in}}, {{t+|en|inside of}} |nl= {{t+|nl|in}} |ar= {{t+|ar|داخل|ral=dâkhil|ar-fafl=داخِل}} |ary= {{t+|ary|في|ral=fi}}; {{t+|ary|ف|ral=f-}} ''(etroclé)'' }} === {{H|adviebe|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # [[didins]]. #* N a-st ene sacwè ki ramxheye e l’ boesse ; loukîz {{~|dvins}} po vey cwè. ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[ådvins]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|didins {{Lka-ra|didins}} |fr= {{t+|fr|dedans}}, {{t+|fr|à l’intérieur}} |en= {{t+|en|inside}} |nl= {{t+|nl|erin}} |ary= {{t+|ary|داخل|ral=dakhel}} }} {{ratour|divant ene muzeure do tins a vni {{Lka-ra|dins}} |fr= {{t+|fr|dans}} |en= {{t+|en|in}} |nl= {{t+|nl|in}} |de= {{t+|de|in}} |es= {{t+|es|dentre de}} }} 8tiuirfag4prq5v4u2xaamvs21ckpv9 0 7683 409468 408849 2024-12-14T14:24:38Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409468 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|deversus|sourd=la}}, adon racuzinåve avou l' {{vlo}} « [[devers]] ». === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|di.vjɛ|dy.vjɛ|di.ve|dy.vɛ|dɛ.vjɛ}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|di.vjɛ}} * {{Ric|di·viè}} === {{H|divancete|wa}} === {{-alo2-|diviè|divièr}} {{~}} {{n-c|wa}} # do costé di. #*Il est evoye '''diviè''' l' martchî. #* Tchaekes anêyes {{~}} Tenneus-Rowe,</br>Li Mouze a troes cwårts discrexhowe,</br>Si racovreut d' on fås plantchî. {{s-rif|JVri|"Vîx Lîge" (1901) p. 4, "Sov’nance d’Hiviér",}} #* Dji voe clair e vosse schiele, Janete … Dispoy ki l’ djonne friket des Patård a mostré s’ frognou {{~|dvier}} cial, nos n’ estoz pus l’ minme … båshele … {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.4}} #* Lontins vos m' avoz veyou crexhe,</br>Cori, djougler so les prés d' Drwexhe,</br>Prinde mes bagns {{~}} l' iye Monzin ! {{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Li tchanson del Mouze'', (1947), p. 101}} # divins l' direccion di. #*Et les tchawådes {{~}} l’ bleu cir,</br>S’ enairént des cwate coines del plaece. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.43, “Li Plèce Grétry”}} # eviè on moumint. #* Dji vs irè vey '''diviè''' les doze eures. #* Ça s' a passé '''diviè''' 1910. #* Il a ndalé '''dviè''' Påke. #* C' esteut '''dviè''' l' anuti. #* Il est '''dviè''' cwatre eures. #* {{lang|wa-fel|Si '''d’vès''' l’s aireur dè jou, quéque fèye i s’èsoqu’téve,</br>Li sav’tî, d’ine chanson d’abôrd èl dispièrtéve,</br>Èt l’ pauve richâ s’ plaindéve, tot d’hant</br>Qu’on d’vreû poleur ach’ter sès âhe,}} {{s|AKir|Li sa'vtî èt l' banquî, 1889}} #* Mins {{~|dviè}} les doze eures, å pus bea</br>K’ i s’ aléve ripoizer ene miyete,</br>Djondant di s’ guerite, li djonnea</br>Ricnoxha dzo l’ gåz si rossete,</br>K’ acoreut sins châle, sins tchapea,</br>Tot stitchant ene boune croxhante boûkete. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li nute di Noié d’on piotte», p.101}} #* Ossu, '''diviè''' les dijh eures, nost Ernou, tot tournisse,</br>Si dressa pwis derit : – Si dji vs tape ene divize</br>Motoit bén tot begtant, c' est po rmercî di m' mî</br>Li boune dame del måjhone ki nos rçût si voltî. {{s-rif|LLag|"Mayon" (1923), p. 58}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|diviers chal}} di ç' costé cial. #* Dji l' a veyou '''divier''' chal. #* Il a ploû a flaxhe '''divier''' cial. # {{r|divier la}} di ç' costé la. #* Ele dimeure a Djoupeye ou '''dvier la'''. #* E ptit hamtea la k' on vike ouy</br>Come on l' a todi fwait '''divier la''',</br>Wice k' on trouve si beas les bleus ouys</br>Cwand i s' catchèt dzo l' barada. {{s-rif|LLag|"Li ptit hierdî" (1926), p. 26}} #*On dit eto: avår la, avier la. ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[padviè]] * [[edviè]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (a on moumint) sol [[cotoû]] di, [[eviè]] * (divièr cial) : [[avår ci]], [[avier|avier cial]] * (divièr la) : [[avår la]], [[aviè|avier la]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | diviè, divier = R10:580 | dèviè = C9 | divè = E1 | diviè = C9, O4 | duvès= E34 }} ==== {{H|Of|wa}} ==== * [[diveur]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|di ç' costé | fr = {{t+|fr|du côté de}}, {{t+|fr|dans les environs de}} }} {{ratour|a on metou moumint | fr = {{t+|fr|à}}, {{t+|fr|vers}} (temps) }} atibumlbblwcn4hjzmij3g7rbe61hqy 0 7771 409579 401222 2024-12-15T04:15:15Z Scribus electronicus 3672 409579 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-drif-|djårner}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Etim?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʤɛʀ'me|...}} ** {{pzc}} {{AFE|ʤɛʀ'me}} * {{Ric|djer.mer}} === {{H|viebe|wa}} === {{-cotchi-|djerm}} {{~}} {{vsc}} # bouter po divni ene plante, tot djåzant d’ ene grinne, d’ on canada, d’ èn agnon. #* Les côps d’ lawe, les måvas sohaits,</br>Des cis eveyèt todi ls ôtes,</br>Est té k’ on venén ki vs ravôteye,</br>Et fwait {{~}} so vosse pazea</br>Li målaweure la k’ on s’ trebouxhe. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.84, “Li Vôye di l’Eglise”}} #* Kî çk’ elzî a aprins, ås Ancyins Bedjes a fé {{~|djermer}} l’ frumint wice k’ i gn aveut k’ del dråwe ? {{s-rif|JBru}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[djermaedje]], [[djermon]], [[djermêye]] * [[ridjermer]] * [[disdjermer]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[djeter]], [[djårner]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | ilh out en ses anchiens jours une paire des fis germeaz d'une poirture, nommeis Johan et Gilhes = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | djermer = R9,R10 | djèrmer = C13,E1,E21 | germi = JVri |- = C8,R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|germer}} }} jj0uc0u91bqq6mboywit69m3r69pmz1 0 7995 409587 408080 2024-12-15T04:37:24Z Scribus electronicus 3672 409587 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|doter}} {{caw|ance|s|wa}}, adon racuzinåve avou l' {{p|doutance|fro}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|dɔ.'tãs|du.'tãs}} {{O/OU}} ** {{pzc}} {{AFE|dɔ.'tãs}} * {{Ric|do.tance}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # sacwè k’ on tuze, sins nd esse seur. #* Li docteur est so {{~}}, i (s') decidrè dmwin. {{s-rif|E1}} #* I m' dimeurrè todi ene {{~}}. {{s-rif|E1}} #* E veyant si aleure, dj' a yeu ene {{~}}. {{s|DTW}} #* Dj' a yeu l' {{~}} di çou k' i s' aléve passer. {{s|DTW}} #* Dj' aveu des {{~s}} k' i nos vénrént co zweper l' plaece. {{s|DTW}} #*Mins si l’ rizlet mokeur vént djouwer so vos lepes,</br>Come on voltrûle påwion ki danse divins les yebes,</br>Mi pôve cour gros d’ {{~s}} passe pa tos les tourmints{{s-rif|MLej|"L’aveû"}} #* I n’ fåt nén k’ el pus ptite shonnance, avou l’ veve di s’ camaeråde, dene ene {{~}} ås målès djaives. {{s-rif|DSal}} # l' idêye k' on-z a k' ene sakî a fwait 'ne laide keure, åk di må. #* On n' conoxhe nén l' voleur, mins on-z a des {{~s}}. {{s|DTW}} #* Dj' end aveu yeu l' {{~}}. {{s|DTW}} #* Dj' aveu (ene) {{~}} sor lu. {{s-rif|E1}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[sins nole måle dotance]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[doter]] * [[dote]] * [[ridoter]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[måle dotance]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[dote]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | dotance = C13, E1,E21,E34,E165, R9,R10,R13 | doubtance = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | doutance = C1,C8,C9, O0,O2,O4 | doustince = O3 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|tuzaedje nén seur |fr= {{t+|fr|doute}} }} {{ratour|so dotance |fr= {{t+|fr|perplexe}} }} {{ratour|aveur des dotances |fr= {{t+|fr|sentir}}, {{t+|fr|pressentir}}, {{t+|fr|soupçonner}}, {{t+|fr|suspecter}} }} {{ratour|idêye k' ene sakî a fwait 'ne sacwè d' må |fr= {{t+|fr|soupçon}} }} fjyvj1ghrfvupq3i1ux3capnfrmuq3b 0 8317 409487 408218 2024-12-14T16:19:04Z Scribus electronicus 3672 Amidraedjes 409487 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== {{djermon|wa}} | '''emîssé''', '''emîssêye''' [addj., purade padvant] '''1.''' piké, [[enindjî]] pa des emîsseures. On dit eto: [[erouyî]]. {{lang|fr|F. moisi, taché, piqué.}} '''2.''' biesse, tot djåzant d' ene djin. ''Kén emîssé catoize !'' ''Ele fwait l' emîssêye, mins ele sait bén çki pårler vout dire'' {{s-rif|E1}} # pawoureus, djinné. #* ANDRÎ. (toûne a poenne li tiesse) – S’ i vs plait ?</br>MAREYE. ({{~|emîssêye}}) – Dji vs vôreu bén dmander ene sacwè ?</br>ANRÎ. (sins bodjî d’ plaece). – Djåzez.</br>MAREYE. (ni polant avni a s’ parole) – Seulmint, ni prindoz nén çoula d’ måle pårt… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.21}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | èmîssé = E1 | èmîssè = C1 | inmicé = O4 | inmijî = O4 | emîssé = R10,R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|tchamossî |fr= {{t+|fr|moisi}}, {{t+|fr|taché}}, {{t+|fr|piké}} }} {{ratour|loigne |fr= {{t+|fr|gauche}}, {{t+|fr|niais}} }} {{ratour|pawoureus, gêné |fr= {{t+|fr|timide}}, {{t+|fr|gêné}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-suwa-é|mact}} {{~}} {{o}} # onk k' est loigne. #* Rabresse ti feme, grand {{~}} ! Ses parints volèt bén. {{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.50}} iwao72e2zekyipmks1ar6v4o1tulykv 0 8449 409599 80604 2024-12-15T09:59:23Z Srtxg 1009 Destination de redirection modifiée de [[rimaner]] en [[rimanant]] 409599 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[rimanant]] qmijkd418mq9x9cp4i4qefhf49pv3c8 0 8913 409486 403542 2024-12-14T16:14:35Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409486 wikitext text/x-wiki {{MR|était}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|intactus|sourd=la|frisse|bén wårdé}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɛ.ˈtɛː|ɛ.ˈtæː}} {{c1pr}} {{BS|ai}} ** {{pzc}} {{AFE|ɛ.ˈtɛː}} * {{Ric|e(.)tait}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-}} {{~}} {{o}} # k’ a bråmint do [[plaijhi]]. #* On-z esteut tot {{~}} do poleur prononcî des nos d’ veye etrindjires d’ Almagne, di Holande, evnd., come, par egzimpe, Altenkirchen, Lichtenstein, Ehrenbreisten, Bergottsom. {{s-rif|HFor}} #* Do moens esteut ele {{~e}} di copiner avou ene sakî k’ el comprindeut. {{s-rif|JBah|p. 127}} #* Dji tchante pol fidele camaeråde</br>Di ki dji n' voerè måy les traits,</br>Et ki m' fwait trop grand dins l' airåde,</br>Di ses sondjes, et s' mostere {{~}}</br>La k' dj' a metou dvins mes scrijhaedjes</br>Les mots ki pondèt mes tourmints. {{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"Por zèls !", tome 44, p. 409}} #* Et tot veyant rlure mi tonea</br>I roveye si ptit må d' vinte</br>Ca dji li dis pol rinde {{~}}. {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Cantiniére di gârd-civique"}} #* Et tot avå cisse limiante voye,</br>Des femes, des omes, et des cårpeas,</br>Passént, rapassént, l' air {{~}},</br>Hevlant l' glaece tot fjhant leu convoye. {{s-rif|JVri|"Vîx Lîge" (1901) p. 4, "Sov’nance d’Hiviér"}} #* Dji vike {{~}}, et veyoz vs, i s’ pout k’ c’ est l’ etaitisté k’ on-z a d’ lu-minme ki fwait l’ bouneur. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.19}} ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|[[li cour etait]]}} : (eployî come addjectivire ou advierbire) #* I vikît come des andjes do cir disk’ a passé cint-z ans, tot wårdant l’ cour {{~}}. {{s-rif|FDuy}} #* Dji n’ avéns sogne did rén et aveur li cour {{~}}. {{s-rif|LMen}} #*Ossu, cwantes côps li ptit pazea</br>K' esteut tot boirdé d' schite-d’-agaesse</br>Veyeut i l' brave ome après messe</br>Sognî ses plakes, '''li cour etait''' !</br>{{s-rif|LLag|"Les belès-eures" (1928), p. 68}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[etaitisté]], [[etaitijhe]], [[etaitmint]] * [[etaiti]] * [[pô-etait]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[pôzetait]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[binåjhe]], [[ureus]] / [[awureus]], [[contin]], [[djoyeus]], [[gaiy]] * [[bén luné]], [[aveur bon|k’ a bon]], [[aveur tchatch|k’ a tchatch]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | ètêt = E1 | etait = R9 | ètaît = E34 |- = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|k’ a bråmint do plaijhi |fr= {{t+|fr|heureux}}, {{t+|fr|content}}, {{t+|fr|serein}}, {{t+|fr|bien disposé}}, {{t+|fr|ravi}}, {{t+|fr|joyeux}}, {{t+|fr|allègre}}, {{t+|fr|satisfait}}, {{t+|fr|enchanté}} |en= {{t+|en|happy}}, {{t+|en|glad}}, {{t+|en|pleased}}, {{t+|en|serene}}, {{t+|en|peaceful}}, {{t+|en|delighted}}, {{t+|en|joyful}}, {{t+|en|joyous}} }} 3e9be9keyy5lw2m7l6idc6bq6tcqimf 0 8917 409484 366437 2024-12-14T16:12:28Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409484 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|etait}} {{dcaw|isté|s|wa}} (viè 1860). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɛ.tɛː.tis.ˈte}} {{BS|ai}} ** {{pzc}} {{AFE|ɛ.tɛː.tis.ˈte}} * {{Ric|e·tai·ti·sté}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # estance do ci (del cene) k' est [[etait]](e). #* Dji vike etait, et veyoz vs, i s’ pout k’ c’ est l’ {{~}} k’ on-z a d’ lu-minme ki fwait l’ bouneur. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.19}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2| * [[aweur]] * [[binåjhisté]] * [[boune aweur]] * [[bouneur]] * [[contintmint]] * [[liesse]] }} ==== {{H|variantes}} ==== * [[etaitisté]] * [[etaitmint]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | etaitisté = R10 | ètêtisté = JMign, E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|bonheur}}, {{t+|fr|gaité}}, {{t+|fr|entrain}}, {{t+|fr|allégresse}}, {{t+|fr|satisfaction}}, {{t+|fr|sérénité}}, {{t+|fr|quiétude}} }} l2ugodpgif1hg97rs295t5fo40xaiuy 0 9567 409494 403509 2024-12-14T16:33:36Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409494 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye|wa}}=== {{Calc|gloriole|fr|wa}} {{m-s}}, {{çdom}} {{caw|ole|s|wa}} ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|glɔ.'ʀjɔl|glɔ.ʀi.'jɔl}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|glɔ.'ʀjɔl}} * {{Ric|glo·riole}} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{f}} # pitite glwere ki les grandiveus volèt aveur mins k' i n' meritèt nén. #* Wice est i li ci k' abatrè li {{~}} des grands {{s-rif|EWik}} #* Li {{~}} des ôtes djamåye ni m’ temtêye,</br>Tant k’ dj’ a l’ cour binåjhe, ene crosse mi gostêye ! {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "L’awoureux Colas"}} #* Djôr fwait sôrti ls ôbådes et n’ fiestêye ki po s’ {{~}}. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pasquèye », 1922, p.107}} #* Li rmoird, Andrî, e-st on venén ki towe li bouneur. Croe m’, t’ as pus d’ betch ki d’ cou. Li {{~}} ti blouze ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.20}} #* Portant dj' a-st oyou dire : « Ci n' est nén on peupe pol flîme ! »</br>Heye ! Sitocaesses bwejhlîs ! Heye ! Femes ås baradas !</br>Si vos n' avoz nole {{~}} vos estoz sins haeyeme</br>Et vos valoz bén li peupe ki Verhaeren tchanta !! {{s-rif|LLag|"L' inmant", (1947), ''A l’Årdène'', p. 146}} #* El flaminco est espagnol ; C' est leu {{~}} {{s-rif|AHan}} #* Li pus gråve dins tot ça, c' est k' les medias, ki n' kinoxhèt ki l' {{~}} et l' odiomete, bassinèt des tuzaedjes ki metèt a må des meye et des meye di djins {{s-rif|LBai}} #* Li bute, c' est di schaper l' walon et nén l' {{~}} des soces ki boutnut pou {{s-rif|AGau}} #*I s' fijheut ene {{~}}, Dji n' sai pocwè Di passer po on drole Di pistolet {{s-rif|Maurice Roland}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | gloriole = S117, S109, R10, JBur |- = C8, R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|pitite glwere di grandiveus |fr= {{t+|fr|gloriole}}, {{t+|fr|vanité}} }} mtvefmuzj24i1k6dnloi7q23vussaxn 0 9741 409564 408655 2024-12-15T03:44:11Z Scribus electronicus 3672 409564 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|heimta|sourd=non|kidure al måjhone}}, pal voye do {{p|hanter|fro|håbiter}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|hã.'te|hɔ̃.'te|hã.'tiː|ã.'te|ã.'tɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|hã.'te}} * {{Ric|han·ter}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=hant|come=bouter}} {{~}} # {{vsc}} si rescontrer, tot djåzant d' on valet et d' ene crapåde, dins l' idêye di s' maryî. #* Adon k' Gaston l' platchteye, Djåçlene lyi dit Asteure, nos n' polans pus {{~}}. {{s-rif|MDav}} #*Båre n' a måy volou {{~}}…</br>Les omes, por leye, c' e-st ene pufkene !</br>Ele inme mî d' cwefer Sinte Catrene,</br>Ki di s' leyî ene miyete tchoufter{{s-rif|JVri|"Racontules et råtchåds" (1920), p.143; "Riscompinse"}} #* Rabressans nos po nos cwiter puski c' est ouy li dierinne feye E vosse måjhone ki dj' n' î vén pus {{~}} ([[w:Guillaume Apollinaire|Guillaume Apollinaire]]). # {{vvm}} [[håbiter]]. #* {{lang|wa-vsis|Car le veys, et hantay tant son hosteit que je en saray bin veriteit recordeir.}} # {{vc}} cåzer sovint avou. #* Les novea-vnous, å pus sovint, ni {{~|hantnut}} waire les djins do viyaedje. {{s-rif|MUyt}} # {{vc}} aler vey, po s' maryî avou (si monkeur). #* Vos veyoz k’ i fwait des antchous,</br>Po sayî do {{~}} l’ båshele ;</br>Li djonne kimere est frisse et bele,</br>Et nosse gayård e-st on marlou. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li bâhège di Judas», p.132}} #* I s' meta so les rangs po {{~}} Pôldene. {{s-rif|ESul}} #* I m’ a fwait bele po k’ vos m’ {{~|hantexhe}} … et assez biesse po ki dji m’ laiye adire ! {{s-rif|PHT|ratourtnant ''Tchantchès, c'èst po rîre'', 2023, p.38}} # {{vcnd|avou}} aler vey, po s' maryî avou (si monkeur). #* Dj' a {{~|hanté}} avou vosse feme. {{s|LM|ramexhnaedje}} # {{vcnd|avou}} cåzer sovint avou. #* Si ti t' metes a {{~}} avou ça, ti serès gåy. ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|[[tins k' on-z a hanté]]}}: crapådaedje #* {{lang|wa-fel|Li mariêye a mètou si noûve rôbe à fleûrs; so sès spales, elle a mètou on breune châle èt si p'tit vizèdje èst tot fris' dizos l' blanke côrnete qui lî va bin. Insi, vo-l'-la v'nou li grand djoû, vo-l'-la li mariêye. Èt l' djône feume si rapinse di tot l' '''tins qu' èlle a hanté''', èlle louke tot åtoû d' lèy li campagne avou tos les grains qui crèhèt.}} {{s|JFR|dins ''[[s:Li vîye bûse|Li vîye bûse]]''}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[hanteu]], [[hantaedje]] * [[hantijhe]], [[hantreye]] ([[hantreyes]]) ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (aler vey si monkeur) : [[frecanter]], [[cortizer]] (''[[courtiser]]'') * (cåzer sovint avou) : [[håbiter]], [[freyî]] (avou) ==== {{H|FA}} ==== Li francès « hanter » n' a nén l' minme sinse. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | hantay = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | hanter = E165,E170,R10, FR13 a "fréquenter" | anter = O0,O3 | antè = C1,C13 | hanté = E203 |- = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|fréquenter}} }} {{ratour| |fr= {{t+|fr|avoir des relations}}, {{t+|fr|se voir}} }} {{ratour|tins k' on-z a hanté |fr= {{t+|fr|fiançailles}} }} 9y0fp7i1dg6x8y2svchb2rvxwqkx9k7 0 9936 409529 359594 2024-12-14T23:09:43Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409529 wikitext text/x-wiki {{MR|Håre|hare}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdjfrk}} « hard » (coxhe, pitit toirtchî fi) ; li rfondaedje avou ''-e'' tént conte do djinre femrin do walon; li ''-d-'' etimolodjike pout tchaire dins l’ parintêye (hårete) ou esse wårdé (hårdêye); gn a måy on ''t'' ki rispite come dins l’ ortografeye do {{p|hart|fr}}. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|hɔːʀ|haːʀ|hoːʀ|oːʀ}} {{BS|å}} {{Hp}} ** {{pzc}} {{AFE|hɔːʀ}} * {{Ric}} ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{-su-}} {{~}} {{f}} {{vm}} # loyén fwait avou ene coxhete toirtcheye al mwin, di sacwantès plantes : côrî, beyôle, håvurna, oizire, så, po loyî les faxhenes ; loyén d’ waessén po loyî les djåbes. #* Alez m’ côper ene {{~}} #* On loyive li botea di schoices avou des {{~}} di côrî {{s-rif|LMbba}} #* Gn aveut des faxhenes a ene {{~}} et des cenes a deus {{~s}}. #* Li fi do shabotî est evoye côper des håres po-z etchapler les shabots. #* Avou des {{~s}}, on fjheut des tchaplets d’ traze pwaires di shabots {{s-rif|RDed}} #* On loyive les bwès del cliyonêye avou des håres di tchårmea. {{s|MoBo}}. # {{vm}} [[coide]] ; copurade, coide po pinde ene djin. # {{str|wa}} coidletes d' ene tcheyire epayeye. #* El fåt vey souwer a grossès gotes – il est todi e-n aiwe – po rmete li gadot dadroet (c’ est co l’ meube k’ overe li pus el måjhone après lu), ou po rapîçter l’ tåve avou troes foyes di boesse ås cigåres, ou po ristoper les {{~s}} d’ ene trawêye tcheyire. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} ===== {{H|ratourneures}} ===== # {{r|awè li håre e s’ cô}} : ## esse on calin, on rénnvå, ki dinltins, åreut fini pindou. ## esse presse a s’ maryî. ===== {{H|parintaedje}} ===== * (sins rispitaedje do "d" etimolodjike) ** avou wårdaedje do H prumrece: [[hårete]], [[hårnou]] ** sins wårdaedje do H prumrece: [[årchele]] * avou rispitaedje do "d" etimolodjike: [[hårdêye]], [[hårdea]]; [[hårdeure]]; [[hårdî]]; [[hårdion]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | håre = R9, R10:6835 | haur = C8 | haûr = C8 | aurt = C1,O0,S17 | aûr = C8 | aur = C8,C9 | âr = O51 | {{=fon|ọr|ôrt}} = S38 | hâr = E203 }} ==== {{H|ratournaedje}} ==== {{ratour|loyén d’ coxhe |fr= {{t+|fr|hart}} ''(vî mot)'', {{t+|fr|liane}}, {{t+|fr|lien}} ''(végétal)'', corde de branchage }} {{ratour|coide |fr= {{t+|fr|corde}} }} {{ratour|awè li håre e s’ cô |fr= avoir la corde au cou }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{dal}} '''håre !''' [mot-criya] kimande ås tchvås po k’ i tournénxhe a hintche. Loukîz a : [[hote]]. {{r| a håre et a hote}} ou {{r|håre et hote}} : di tos les costés. {{lang|fr|F. à droite et à gauche.}} ==== {{H|ratournaedje}} ==== {{lang|fr|F. dia.}} === {{H|omofoneye}} === * [[Håre]] (viyaedje) == {{L|wa-fel}} == === {{H|prononçaedje}} === {{WAFE}} {{AFE|hɔːʀ}} === {{H|sustantif|wa-Fel}} === {{~}} {{f}} # [[håde]] (gobeye, vî mousmint) klbcp2zdblkdizvn2jk28p86sdscm7o 0 10092 409480 406282 2024-12-14T15:56:57Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409480 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-KI|noxhe}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|cognoscere|sourd=la}} (håbiter, fé cnoxhance) {{çdom}} {{bet|ki|v|wa}} ey {{caw|xhe|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === (avou ene sipotchåve betchete; po les ôtes, {{Lka-pr|conoxhe}}, po les spotcheyès cognes, {{Lka-pr|cnoxhe) * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ki.'nɔh|ki.'nɔʃ}} {{AFE|ky.'nɔχ|odio=Wa-fel cunohye kinoxhe.oga|ling=wa-fel}} {{AFE|ki.'nyʃ|kɛ.'nɔʃ|kɛ.'nɔχ|ky.'nyʃ}} {{BS|xh}} {{36pr}} ** {{pzc}} {{AFE|ki.'nɔç}} * {{Ric|ki·noxhe}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=5|A=kinoxh|B=kinoxh|come=mete}} {{~}} # {{vc}} saveur les pondants et les djondants so ene sacwè, so ene sakî. #* On n' a nén idêye di tot çou k' i {{~|cnoxhe}} dedja, po si ådje. #* Dj' a dmoré cwénze ans avou cisse feme la et dji nel {{~|conoxhe}} nén co. #* El {{~|conoxhoz}} bén, ci apoplén la ? #* Bén monsieu, comint vôrîz ki dj' tchante çoula, dji n' {{~|conoxhe}} dedja l' air. {{s-rif|nén cnoxhou scrijheu|dins: [[w:El tonea d' Tchålerwè|El tonea d' Tchålerwè]]}} #* Pouchkine va {{~|cnoxhe}} li dobe face del djin: li bén et l' må ki l' coboutèt et cahouxhler tofer. {{s-rif|JBil}} # {{vc}} [[ricnoxhe]], saveur di cwè i s' adjixh. #* Andrî m’ aprinda a {{~|cnoxhe}} les djerbayes. Avou lu, nosse dame, dj’ esteu-st e paradis… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.32}} # {{vc}} [[sayî]], asprouver ene sitouwåcion. #*Il {{~|ont cnoxhou}} l' mizere et les rascråwes. # {{vcnd|po}} [[aconter]]. #* Ni vs {{~}} dju nén bén '''po''' on bråve ome, todi, mon Diu ? {{s-rif|HSim| « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.101}} # {{np-vprC}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[si dner a cnoxhe]]}} # {{r|[[kinoxhe come si taxhe]]}} / {{r|[[kinoxhe come si potche]]}} / {{r|[[kinoxhe come ses potches]]}} # {{r|[[fé cnoxhe]] {{r|dji vos frè cnoxhe}}: dji dirè ås mwaisses ki c' est vos k' a fwait cisse faitindje la. {{lang|fr|F. dénoncer.}} # {{r|[[ni cnoxhe ni d’ cou ni d’ tiesse]]}} ; u: {{r|[[èn kinoxhe ni d’ evier ni di dvant]]}}; u: {{r|[[ni cnoxhe ni d’ Eve ni d’ Adan]]}}: èn måy awè veyou. # {{r|po cnoxhe les djins, i fåt viker avou zels}}: ôtmint, i vs mostrèt des fås-vizaedjes. # {{r|[[n' î nén conoxhe dipus k' a rfé des beyes]]}} {{r|i n' î cnoxhèt nén dpus k' a rfé des gueyes (u: des beyes)}}: c' est des biesses. # {{r|[[èn rén cnoxhe dins les buzes di stouve]]}} {{r|vos n' conoxhoz rén dins les buzes di stouve}} # {{r|on n' kinoxhe nén si idêye}}: çou k' i tuze vormint. {{lang|fr|F. le fond de sa pensée.}} # {{r|[[kinoxhe li fond do pot]]}}; u: {{r|[[conoxhe li fond et l’ trefond]]}} : kinoxhe tos les pondants et les djondants. {{lang|fr|F. connaître à fond.}} # {{r|[[kinoxhe come s’ on l' åreut tchî]]}}; u: {{r|[[kinoxhe come s' on l' åreut fwait]]}} : bén cnoxhe (ene djin). # {{r|[[conoxhe l' apôte]]}}: saveur di cwè k' ene (metchante) djin est capåbe. # {{r|[[i fåt moenner si tchvå come on l’ conoxhe]]}} ; u: {{r|[[i fåt moenner si apôte come on l’ kinoxhe]]}}; u: {{r|[[i fåt moenner les djins come on les cnoxhe]]}} : i fåt fé avou tchaeconk di ses ovrîs, di ses efants, come on les '''cnoxhe''', po-z aveur del schoûte. {{lang|fr|F. s'adapter au caractère.}} # {{r|[[on s’ moenne come on cnoxhe li biesse]]}} : sovint po dire k' i fåt rastrinde cwand on dvént pus vî. # {{r|conoxhe å vir}}: comprinde ene sacwè tot l' veyant (et nén tot-z è cåzant al vude). # {{r|[[èn nén {{/rato}}conoxhe nén ses foices]]}} dijhêye a ene sakî k' a spiyî ene sacwè télmint k' il a bouté dsu. # {{r|[[on cnoxhe ses poennes, mins on n’ kinoxhe nén les cenes des ôtes]]}} # {{r|[[cwand on cnoxhe les poennes des ôtes, on rprind co les sinnes]]}}; u: {{r|[[cwand on cnoxhe les måleurs des ôtes, on rprind co les sinnes]]}}; {{r|[[cwand on cnoxhe les mizeres des ôtes, on-z est co contint des sinnes]]}}: les rascråwes des ôtes sont co sovint pus grandes ki les sinnes: ça fwait k' i n' si fåt nén plinde. # {{r|[[s’ î cnoxhe]]}} # {{r|[[tchir, c’ est on mestî k’ tolmonde kinoxhe]]}} : dijhêye a èn ovrî ki dmande dipus k' a s' toû po-z aler al coulote. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[kinoxhou]], [[kinoxhance]], [[kinoxhmint]] * [[kinoxheu]], [[kinoxhaedje]] * [[ricnoxhe]], [[ricnoxhance]] * [[diskinoxhe]] * [[meskinoxhe]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | kinoxhe u conoxhe / cnoxhe = R9,R10 | cuènoshe / cnoshe = E165 | cunohe / c'nohe = E212b | cunuche / c'nuche = S33 | cunuchi / c'nuchi = S0 | kinohe / k'nohe = E170 <!-- sipotchåve nén dnêye --> | kènohye = E200 | kinoh = E203 | kinoxhe = R13 | kinuche = S0 | kunoxhe = E212 <!-- nén spotchåve --> | conèche = C1,C8 | conuche = C8 | counèche = O0,O40, S117 | counich' = S109 | counuche = S17,S117 | coun'wasse = O0 | counwèche = O4 | kouneche = S110 <!-- "conete" --> | conète = O0,O4 | counète = O4 | coun'wète = O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|saveur les pondants et les djondants so ene sacwè, so ene sakî |fr= {{t+|fr|connaître}}, {{t+|fr|savoir}}, {{t+|fr|distinguer}} }} {{ratour|sayî, asprouver ene sitouwåcion |fr= {{t+|fr|connaître}}, {{t+|fr|vivre}}, {{t+|fr|expérimenter}} }} {{ratour|ricnoxhe |fr= {{t+|fr|reconnaître}}, {{t+|fr|identifier}} }} {{ratour|kinoxhe po |fr= {{t+|fr|considérer}} }} === {{H|codjowas|wa}} === {{~}} # {{IP13s|kinoxhe}}. # {{SP13s|kinoxhe}}. # {{Kim2s|kinoxhe}}. 1x43kekw8sw4spzdbmlw66g9qpjrjdj 0 10103 409499 400527 2024-12-14T16:48:16Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409499 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-KI|picî}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|picî}}, {{bet|ki|v|wa}}. {{dal}} === {{H|viebe|wa}} === {{-copici-|kipi}} {{~}} {{vc}} # picî mwints côps. <I>Divins les bals al lamponete, les djonnès feyes sont totès cpiceyes.</I> {{s-rif|E203}} <span lang=fr>F. pincer à plusieurs reprises, tripoter.</span> # hagnî e mwintès plaeces. <I>Les pouces m' ont tot cpicî</I> {{s-rif|E1}} # apicî mwints côps. On dit eto: [[tchåspougnî]]. # [[rascråwer]], acsure, tot djåzant d' ene maladeye. <I>Il est cpicî d' on magnant må.</I> <span lang=fr>F. atteindre, frapper.</span> #*K’ est çki vs {{~|kipice}} ? K’ est çki vs temtêye ?</br>Pôve pitit andje dizawuré {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.136, « L’ andje dèl têre »}} #* Pol djoû d’ ouy, i n’ a pus nole idêye ki m’ {{~|kipice}}. Come tos les rashious, dji fome mi pupe, dji m’ tchåfe å solo do Bon Diu, et dj’ fwai l’ pus bén k’ dji pou.{{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.19}} #* Totes nos belès båsheles a l' amoureus sorire,</br>'''Ont''' tant {{~|cpicî}} nos cours cwand nos avéns vint ans,</br>K' on n' poleut les rovyî po des båjhes etrindjires,</br>K' on n' poleut si fé cwite di leus ouys si blamants. {{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Ås walons'', (1947), p. 118-119}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[kipiçaedje]] * {{Lka-pa|picî}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|picî mwints côps |fr= {{t+|fr|pincer}} à plusieurs reprises, {{t+|fr|tripoter}} }} {{ratour|hagnî e mwintès plaeces |fr= piquer partout }} {{ratour|apicî mwints côps |fr= {{t+|fr|manipuler}}, {{t+|fr|saisir}} à plusieurs reprises }} {{ratour|rascråwer |fr= {{t+|fr|atteindre}}, {{t+|fr|faire souffrir}} }} {{ratour|diner di l' exhowe, di l' inspiråcion |fr= {{t+|fr|inspirer}}, {{t+|fr|emballer}}, {{t+|fr|exciter}} }} === {{H|PE|wa}} === {{-perwa-î|kipic}} {{PE=}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-î|kipic}} {{~}} {{o}} # ki [[transi|transixh]], tourminté (êye). #* Si fi n' est nén rivnou; ele est tote {{~|kipiceye}} {{s-rif|E1}} #* Dj' esteu {{~|cpicî}}, et mes ouys ni s' distaetchént pus di l' ôrlodje ki tournéve å ralinti {{s-rif|GSma}} #*Dispoy ki si ome l’ a-st abandné,</br>Mareye-Djihinne est tot {{~|kipiceye}} {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.39, “Qui fait mâ trouve mâ”}} #* {{lang|wa-fel|C’est-c’djoû-là qui tos les comtes et les barons qui s’sintît '''k’pissîs''' di r’mwérd, avît pris l’creûs d’blanke sôye dè creûh’lé.}} {{s|JMign|"Li Payîs des Sotês", 1926, p. 33}} # {{r|tot cpicî, tote kipiceye}} : ki s' måvele po ene tchitcheye. ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|tourminté |fr= {{t+|fr|inquiet}}, {{t+|fr|énervé}}, {{t+|fr|tourmenté}}, {{t+|fr|fiévreux}} }} {{ratour|''(tot cpicî)'' |fr= {{t+|fr|névrosé}}, {{t+|fr|irritable}}, {{t+|fr|irascible}}, {{t+|fr|susceptible}} }} 8yqsqqeo5auzq4d9miezuaje8fneexn 0 10886 409622 407253 2024-12-15T10:27:56Z Scribus electronicus 3672 409622 wikitext text/x-wiki {{MR|Moxhe}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|musca|sourd=la}} {{m-s}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|mɔç|mɔh|mɔf|mɔʃ}} {{AFE|mɔχ|odio=Wa moxhe wa-fel mohye.ogg|ling=wa}} {{AFE|muʃ|myʃ}}, {{miers|1|64}}; {{BS|xh}} {{χ}} ** {{pzc}} {{AFE|mɔç}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{inseke|wa}} [[inseke]] å deus [[aiye]]s, ki vike tofer avou les djins, {{sla|Musca domestica}}. #* C' est ene anêye ås {{~s}}. #* Mins cial, end a fwait çou k' l' araegne fwait-st al {{~}}</br>Tant k' i gn a ene gote di sonk ; tos zels, vos les dvoz cnoxhe,</br>Puski vos cnoxhoz tot. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Li Neur Live", p.40}} #* Et des ptites froûleuzès {{~s}}</br>Blawtèt come s’ ele estént d’ ôr. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Prima vera », p.95-96}} #* {{lang|wa-fel|Et sès spales, qui lès cwèdes avît totes disson-n’tés,</br>Estît magnèyes dès '''mohes''',</br>Ca lès '''mohes''', come lès omes,</br>Inmèt d’miner l’åriole so ’ne gougne qui s’èvilmêye…}} {{s|JMign|"Li tchant del croes", 1932, p. 98}} # {{str}} [[inseke]] ås cwate-z aiyes, ki prodût del [[låme]], {{sla|Apis mellifera}}. #* Dispu cwand ténss des {{~s}}, hê, ti ? # {{mo-lå|wa}} totes les [[moxhes al låme]] d' ene [[tchetoere]]. #* Li {{~}} same {{s-rif|JCal}} #* I lyi a dné ene {{~}} {{s-rif|S43}} #* Si {{~}} lyi a crevé {{s-rif|S43}} #* Mins (estô d' les fé crever) on les rmaxhe avou ene ledjire {{~}} {{s-rif|S43}} # {{mo-lå|wa}} li [[tchetoere]] leye-minme. # {{bota|wa}} pitit trô ådzo des fruts al tchå (peme, poere…), do costé contråve del cawe. #* I golafe li peme, crakion et {{~}} eto. <gallery> Муха2.jpg|moxhe di måjhon Bee With Pollen (158523531).jpeg|moxhe al låme Vete gurnåde rodje moxhe.jpg|moxhe d' ene [[gurnåde]], avou les restants del rodje fleur </gallery> ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[après nozôtes les moxhes]]}} # {{r|[[i gn a ene moxhe e l’ ôrlodje]]}} # {{r|moxhe ås cådes|cat=es}} u : {{r|moxhe ås mouwants cådes|cat=es}} : tchetoere di bwès, avou des cådes al låme, k' on pout rsaetchî. # {{r|[[haper ene moxhe]]}} : [[si ripoizer]]. ==== {{H|parintaedje}} ==== {{Boesse|c=2| * [[moxhea]] * [[moxhet]] * [[moxhete]] * [[moxhî]] * [[moxhlî]] * [[moxhlire]] * [[moxhnî]] * [[moxhnire]] * [[moxhon]] * [[moxhter]] * [[moxhtî]] * [[moxhyî]] }} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[moxhe di flate]] * [[moxhe di stron]] * [[moxhe d' ônea]] * [[moxhe al låme]], [[moxhe d' apî]], [[moxhe di tchetoere]] * [[moxhe di strin]] (li tchetoereleye-minme) ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=inseke ås cwate-z aiyes ki prodût del låme| * [[moxhe al låme]] * [[moxhe d' apî]] * [[moxhe di tchetoere]] * [[moxhe å miel]] }} {{Boesse|c=2|tite=trô å dzo do frut avou les restants del fleur| * [[moxhete]] * [[ouy]] * [[fleur]] * [[florete]] * [[moutcha]] * [[moutchiron]] * [[corince]] * [[copete]] * {{miers|6|85}} }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | moh = E177,E178,E203 | mohh = E184 | mok = E177 (1823 a « moh »\, 1843) | mohe = E1,E34,E89,E170,G0,G201 [https://alw.uliege.be/alw/?alw_volume=1&alw_page=201 p. 201] | mofe = FE1 (a « mouche »),G201 | mohye = G201 | moche = C9,C13,FE1 (a « mouche »),G201 | mouche = C8 (a « chite »\, dins « mouche à miél »),C9,G201 | muche = G201 | moxhe = R11, R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|inseke ås deus aiyes, li pus corante dins les måjhons |fr= {{t+|fr|mouche}} |en= {{t+|en|fly}} |es= {{t+|es|mosca}} |it= {{t+|it|mosca}} |scn= {{t+|scn|musca}} |nl= {{t+|nl|vlieg}} |ary= {{t+|ary|دبّانة|ral=debbana}} |lorg= [[mouche]] |pcd= {{t+|pcd|mouque}} }} {{ratour|inseke ki fwait del låme, ''Apis mellifera'' {{Lka-ra|moxhe al låme}} |fr= {{t+|fr|abeille}} }} {{ratour|(mot d' moxhî) totes les moxhes d' ene tchetoere |fr= {{t+|fr|colonie}}, {{t+|fr|ruche}} }} === {{H|VE}} === * {{wp|moxhe (discramiaedje)}} * {{wp|moxhe di måjhon}} * {{wp|moxhe al låme}} 4g0jrp26zh8odz9jnm346gyq6km2acl 0 10928 409581 401417 2024-12-15T04:18:24Z Scribus electronicus 3672 409581 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{V|murer}} {{caw|oe|s|wa}} {{sorw-u}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|my.ˈʀwɛ|my.ˈʀøː|mi.ˈʀwɛ|my:.ˈʀwɛ|my.ˈʀwa|my.ˈʀwa:ʀ}}, {{BS|oe}} ** {{pzc}} {{AFE|my.ˈʀwɛ}} * {{Ric|mu·roe}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{fizi|wa}} usteye la k’ on s’ pout rwaitî dvins. #* Li glaece rilût come on {{~}}. {{s-rif|E1}} #* Cwand dji so e s' måjhone</br>Dj' a bon del vey dvant s' {{~}}. {{s-rif|CGas}} #* (Li macrea) esprinda ene sacwè k' on s' veyeut rodje et bleu<BR> Råya foû d' on ridant on ptit schårdé {{~}} <BR> Et nos fjha vey on laid magna ås pleus, tot djaene <BR> Ki dj' ricnoxha docô po esse ene viye vijhene. {{s-rif|PVspc}} # [[stårêye]] d' ene aiwe. #* Mins sol pezant {{~}} do vivî, tot est trisse,</br>Sins l' clapotaedje do rew ki vneut reguiner dvins. {{s-rif|LLag|« L' inmant », ''Li vivî'', (1947), p. 88}} #*Li fruzixhaedje si doûs, si tene,</br>Ki, passant sol vivî, lutene,</br>Si trankile {{~}} si doûçmint</br>K' i nel moire nén tant seulmint ? {{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"Zûvion d’amoûr", tome 43, p. 143}} #* L' aiwe est ossu coete k' on grand {{~}} d' acî. {{s-rif|JCla}} <gallery> Mirror.jpg|On våze divant on muroe </gallery> ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|si loukî e muroe}} #{{r|les ouys, c’ est l’ muroe di l’ åme}} #{{r|lisse come on muroe}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[murer]] * [[muroeter]] * [[muroetrece]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (veule) [[glaece]] * (stindêye d' aiwe) : [[stårêye]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[erî-muroe]] (retrovizeu) * [[Li Rou-dlé-Muroe]] * [[muroe-a-bascule]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | mirwè = O4 | miroe = Ran {{rif?}} | mureû = E1,E203 | mureu = E184 | muroe = R10,R13 | muroè = C9a | murwa = O3 | murwâr = O3 | murwè = C8,C9,O4 | mûrwè = O2 | myreur = [!vscr] (Jean Doutremeuse) }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|usteye la k’ on s’ pout rwaitî dvins |fr= {{t+|fr|miroir}} |en= {{t+|en|mirror}}, {{t+|en|looking glass}} |grc= {{t+|grc|ἔσοπτρον}}, {{t+|grc|κατόπτρον}} |la= {{t+|la|speculum}} |nl= {{t+|nl|spiegel}} |de= {{t+|de|Spiegel}} |es= {{t+|es|espejo}} |ary= {{t+|ary|مراية|ral=mraya|ar-fafl=مْراية}} |ru= {{t+|ru|зеркало}} }} {{ratour|stindêye d' aiwe |fr= {{t+|fr|surface}} |en= {{t+|en|surface}} |ru= {{t+|ru|поверхность}} }} q42yrc404o78c357z136fiwbbw9qcsn 0 11164 409583 403179 2024-12-15T04:25:36Z Scribus electronicus 3672 409583 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|nullus|sourd=la}} {{m-s}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|nɔ.'ly|nu.'ly|nɛ.'ly|ny.'ly|nɔ.'lyt}} ** {{pzc}} {{AFE|nɔ.'ly}} * {{Ric|no·lu}} === {{H|NDP}} === {{~}} {{n}} # nén ddja ene [[sakêye]] djin. #* '''Nolu''' n'a-t i vnou ? #* Nos n' avans veyou {{~}}. #* Gn a {{~}} kel sårè. #* I n' s' abaxhe po {{~}}. #* Gn a pus {{~}} mon Stiene. #* I gn aveut {{~}} po-z aprester le terén d' fotbal. #* Ci semdi la, don, nos esténs evoye po deus djoûs, et {{~}} n' aveut sondjî al cinsresse ki pasreut come totes les samwinnes ''(Lou Pierrard)''. #* On lzî a dmandé a tertos di fé cist ovraedje la; mins tolmonde esteut seur ki kéconk el freut; tchaeconk el pôreut-st awè fwait, mins n' a {{~}} k' el fijha {{s-rif|HTM}} # {{rel}} nén ddja ene unité (d' ene sacwè k' on ndè djåze). #* Des puns, end a {{~}}. #* Des cerijhes, i nd a pus {{~}}. ==== {{H|NU}} ==== Come tos les ôtes sudjets nén definis, «nolu» si mete pus voltî dirî ene [[adrovire]] (n' a… ki / gn a… ki). :'''''N' a nolu k' '''a vnou ? :'''''Gn a nolu k'''el dirè si bén k' vos. ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[n’ a nolu a lyi prinde]]}} u {{r|[[n’ a nolu a l’ djonde]]}} (po) : c' est on prumî po fé cist ovraedje la; gn a nouk k' est ossu capåbe ki lu. Franwal: ahåyant po: {{lang|fr|il n'a pas son pareil pour, il est spécialiste de}}. # {{r|[[sins nolu]]}} : [[mierseu]]. #* On bea djoû, vla k' i tént so djambes !</br>Mins pa måleur, il est {{~|sins nolu}} ! {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.144, « Lès prumîs pas »}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (djins) : [[nouk]], [[personne]], [[nén onk]] * (sacwès) : [[pont#Walon 1|pont 1]], [[pupont]], [[nén onk]] / [[nén ene]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | nulluy = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | nèlu = C8, O0,O100 | nolu = C1,C8,C13, E1,E34, R10,R13, S0,S17,S27,S38,S40,S109 | nolut' = S0 | noulu = E165,E212, O0,O3 | nulu = O0,O2,O3 |- = C9,C65, E2, O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|nén ene djin {{Lka-ra|nouk}} |fr= {{t+|fr|personne}}, {{t+|fr|nul}} ''(Belès Letes)'' |en= {{t+|en|nobody}} |nl= {{t+|nl|niemand}} |es= {{t+|es|nadie}} }} {{ratour|nén ddja ene unité |fr= {{t+|fr|aucun}}, pas un, plus un }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} '''1.''' djin ki n' våt rén. ''Bén fåt-z esse on nolu, saiss, po-z endè rexhe des sfwaites !'' On dit eto: [[rénnvåt]]. {{lang|fr|nullité, incapable, incompétent(e), vaurien.}} '''2.''' (mot d' filozofe) "djin" ki n' egzistêye nén (co). ''Nolus et tolus rexhous d’ on mierseu fond ni sont diferins ki d’ pa leus nos ''([[Lao-tseu]], ratourné pa [[J. Schovaerts]]). Contråve : [[tolu]]. {{lang|fr|non-être.}} mhcr07n8icnek2jkulw7nzy4xvy9c8u 0 11333 409568 406852 2024-12-15T03:53:40Z Scribus electronicus 3672 409568 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|aucellus|sourd=la}} (moxhon, pitit oujhea), {{çdom}} {{caw|ea|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|uː.ʒa|uː.hɛː|uː.ʒɛː|ɔ.ʒɛː|y.ʒɛː}}; {{miers|8|4}} (loukîz pus bas); {{BS|jh}}, {{BS|ea}} ** {{pzc}} {{AFE|uː.ʒja}} {{pzc0}} * {{Ric|ou·jhea}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{biesse|wa}} biesse k' a des [[plome]]s et des penas, et ki pond des [[oû]]s. #* Schoûte tchanter les {{~s}} ! {{s-rif|E203}} #* Terchedon ki l' mame ristoke les tijhons, vos sondjîz sins manke al tinre såjhon ou çki les {{~s}} covnut leu nitêye {{s-rif|JdL}} # {{bastimint|wa}} sistinme di plantches ki les maneuves metént so leus spales po monter l' moirtî so les hourdaedjes. #* I poirtéve li moirtî a l' {{~}} tote li djournêye {{s-rif|S0}} #* Cwè çk' il ont divnou, tos les mandayes poirteus d' {{~s}} ? {{s-rif|JPV}} # {{mo-ef|wa}} (purade «pitit oujhea») [[vé]]. #* Cloyoz vosse brayete; li ptit {{~}} va rexhe. # {{noudef}}. #* Kékes djoûs après, li tchîf del police fjha houkî l' Pope d' Anverse e s' buro et l' {{~}} del minme coleur dihîfra tot a s' manire Pire Halbausa tot racontant mot po mot tote l' istwere k' i lyi aveut raconté sins fé mincion di çou k' ele aveut hapé. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.86}} <gallery> Coclevî Mehdi ripica.jpg|pitit oujhea Faizan rotant tiesse droete.jpg|gros oujhea </gallery> ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|[[tchaeke si oujhea]]}} #{{r|[[esse sognî come èn oujhea]]}} ({{ode}} [[esse sognî ås ptits agnons]]) #{{r|[[fé rivni l' oujhea so l' crosse]]}} #{{r|[[i crexhe del navete po tos les oujheas]]}} #{{r|[[oujhea pol tchet]]}} #{{r|[[oujhea sol håye]]}} #{{r|[[våt mî èn oujhea el mwin ki deus sol håye]]}} #{{r|[[c' est l' bele plome ki fwait l' bea oujhea]]}} #{{r|[[les oujheas del minme coleur si rcwerèt voltî]]}}; u {{r|[[les oujheas del minme coleur volèt eshonne]]}}; ou {{r|[[les oujheas del minme coleur si rashonnèt]]}}; ou {{r|[[les oujheas d' minme plome si rashonnèt]]}} #{{r|[[toumer so l' oujhea]]}}. #*Djustumint !..Come on atrape nin lès mohes avou dè vinègue, il èst pus’ qui tins qui dji '''tome so l’ouhê''' !{{s|JTho}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[oujhleu]], [[oujhlî]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[oujhea al båbe]] (E21) * [[oujhea d’ djoncs]] * [[oujhea do Bon Diu]] * [[oujhea d’ måleur]] * [[oujhea d’ passaedje]] * [[oujhea d’ payis]] * [[oujhea d’ plinne]] * [[djonne d’ oujhea]] * [[pwin d’ oujhea]] (bastimint) * [[oujhea d’ plafoneu]] * [[poirteu d’ oujhea]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[moxhon]], [[djonne]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} {{BA}}, {{MW}} (Nonne), {{WC}} (Nonne) ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | oûhai = E203 | oûhaî = E177 | ogeai = S101 | oseaz = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | oûhê = E1, E21, E170, G208 | ouhê = E165 | oûhia = G208 | ohê = S0, G208 | o.ê = G208 | owê = Sing 2/2002 p. 8 | oyê = S0, G208 | oûjé = G208 | oûja = C1,C99,02,G208 | ojê = G208, S17, S109, S117 | ojé = S25, G208 | ûjê = S0, S40, G208 | ujê = G208 | oujhea = R10, R13 |- = C65, C106, O100, S24, E212 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|biesse ås plomes ki vole |fr= {{t+|fr|oiseau}} |en= {{t+|en|bird}} |nl= {{t+|nl|vogel}} |de= {{t+|de|Flügel}} |es= {{t+|es|pájaro}}, {{t+|es|ave}} {{f}} |zgh= {{t+|zgh|ⴰⵊⴹⵉⴹ|ral=ajḍiḍ}} / {{t+|zgh|ⴰⴳⴹⵉⴹ|ral=agḍiḍ}} }} === {{H|VE}} === * {{wp|oujhea}} * {{wp|oujhea (discramiaedje)}} nhtbggajeose2jh26pp1lr8jbj1wz1a 0 11500 409566 408979 2024-12-15T03:50:52Z Scribus electronicus 3672 409566 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|penna|sourd=la|plome}} ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{~}} {{f}} # longowe plome des aiyes des oujheas. # plome (d' åwe) k' on prindeut dinltins po scrire a l' intche. # stilo [[bik]], u tote ôte sacwè po scrire. #*Dj' a prins l' {{~}} po t' sicrire <BR> Dji n' s' sai s' c' est on maket <BR>Oubén vormint ene priyire {{s-rif|MAza}} #* {{lang|wa-fel|Trop malåde po mète mi pèneûse narène</br>Al cwahante bîhe qui m’bouh’reût so l’costé,</br>Dji n’vou nin portant qu’on dèye qui m’vèye '''pène'''</br>Brogne ås deûs Walons qu’on vint dè flotch’ter.}} {{s|EWik|''Fruzions d' cour'', p.83}} #* Do moumint k' on l' laiye tote li djournêye a m' tåve avou m' violon, ene {{~}}, di l' intche et do papî, dji so l' pus ureus des omes. {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.12}} #* Adon, po ki l' Progrès ni dmeure måy el marimince,</br>L' acî sôrtant d' l' oujhene creya meye edvincions,</br>Et l' ovrî mi dna l' {{~}} ki m' fjha scrire des tchansons ! {{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Li hôt-fornea'', (1947), p. 94}} ===== {{H|ratourneures}} ===== # {{r|tini l’ pene}} esse li rapoirteu so on raploû. ===== {{H|parintaedje}} ===== * [[pena]] * [[penler]], [[penleu]] ===== {{H|mots d’ aplacaedje}} ===== * [[kipôtieu d' pene]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | pene = R10:29094,R13 | pène = E1 | penne = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|longowe plome des aiyes des oujheas |fr= {{t+|fr|penne}} |ro= {{t+|ro|pană}} }} {{ratour|plome d' åwe po scrire |fr= {{t+|fr|plume}} |nl= {{t+|nl|pen}} |ro= {{t+|ro|pană}} |rm= {{t+|rm|penna}} }} {{ratour|usteye po scrire avou ene pitite tchike |fr= {{t+|fr|stylo à bille}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === Sitindaedje do sinse do ci di dvant (sacwè ki waerantixh come les longuès penas des covresses waerantixhèt les poyons) ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{~}} {{f}} # boket metou ådvant des [[calotes]] po waeranti les ouys do solea. # {{imådjreçmint}} crosse do dzeu d' on pwin k' a rinflé, ki fwait come ene pene di calote. #* Vos avoz leyî ene pene a vosse pwin {{s-rif|C13}} # boird do tchapea (ki waeranti do solea). # sitroet boket do dvant do [[mårtea]]. #* Li mårtea a deus costés, li tapa et l' pene . #* On mårtea a pene; ene masse a pene. #: {{lang|fr|F. panne.}} # (pa stindaedje) [[taeyant]] del [[få]], la kel pene do mårtea bouxhe. #: {{lang|fr|F. tranchant.}} # boket do toet ki passe li meur, divant et padrî. #: On dit eto : [[sovronde]]. #: Loukîz a : pegnon. #: {{lang|fr|F. bord du toit.}} # bwès metou di tchaeke costé d' ene tcherete, d' on begnon, po-z ateler li tchvå inte; sifwaits bwès del berwete. #* Les penes del tcherete sont poureyes. #* Gn a ene pene do begnon k' a cassé {{s-rif|S0}} #: {{lang|fr|F. brancard, limon, bras.}} ===== {{H|ratourneures}} ===== #{{r|diner del pene}} bouxhî so èn efant avou ene calote. #: On dit eto: diner del calote. #: {{lang|fr|F. donner une raclée.}} #{{r|atraper (u: aveur) del pene}} riçure de côps d' calote, atraper ene [[dobleure]]. Loukîz a : [[sinonimeye#dobleure & ridobler|sinonimeye]]. #: {{lang|fr|F. recevoir des coups.}} #{{r|end aveur disk' a s' pene}} ## esse [[ripaxhou]]. #: {{lang|fr|F. être saturé, rassasié.}} ## esse moirt [[escran]]. #: {{lang|fr|F. mort de fatigue.}} #{{r|longue pene}} [[rénnvåt]]. ===== {{H|parintaedje}} ===== [[pegnon]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | pane = G209, S117 | pene = R10:7824 | pène = C1,C8,C13,C100, E1,E212b, O0,O4, S0,S117 | penne = E212 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|boket metou ådvant des calotes |fr= {{t+|fr|visière}} }} {{ratour|boird do tchapea |fr= {{t+|fr|aile}}, {{t+|fr|rebras}} }} j1iz3m53ah67snfrvt6x50xypfmlsu2 0 11589 409640 399383 2024-12-15T10:55:22Z Srtxg 1009 rif. siringue 409640 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdjla|picus|vert betche-bos}} {{sonK}} {{caw|er|v|wa}}. === {{H|Pr}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pi.'ke|pi.'kɛ|pi.'kiː|pœke}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|pi.'ke}} * {{Ric|pi·ker}} === {{H|Vi|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=pik|come=viker}} {{~}} # {{vc}} djonde ene sakî, ene sacwè avou on pondant cayet. # {{vc}} {{zolo|wa}} stitchî on dår dins l' pea, tot djåzant d’ èn inseke, d' on sierpint. #* N' crindoz nén l' infleure</br>D' ene grosse wesse ki vs '''picreut'''</br>Åjheymint on l' edeure</br>Vs n' avoz k' po nouv moes</br>{{s-rif|FrBa|divins [[w:Li camaeråde del djoye (arimés)|''Li camarad′ dè l'joie]]'', 1852}} # {{vc}} {{med|wa}} {{cam}} diner on [[rméde]], èn [[eploctaedje]] avou ene siringue. # {{vsc}} {{cron|wa}} si mostrer houte del [[roye do cir]], tot djåzant do solea. ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|piker s’ tiesse}} #*Portant, viè saze cint cwarante troes,</br>I veyît leu deujhinme pont d’ pire,</br>Fruzi mågré ses deus cints ans,</br>Et ci-la k’ esteut si pezant</br>{{~|Pica s’ tiesse}} el gofe Sitinbire !{{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.12, “Li Bonne Chance fait tot”}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[picant]], [[pike]], [[pipike]] * [[picaedje]], [[pikeu]], [[pica]], [[pikeure]] * [[pikete]] * [[picot]], [[picoter]], [[picoteuse]] * [[piket]], [[picter]] * [[picron]] * [[ripiker]], [[ripicaedje]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (inseke) [[hagnî]] * (medcene, pikeure eploctaedje) [[eplocter]], [[vacciner]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | pikè = C8 | piker = R10,R13, S117 | pikî = O4 | piquè = C1 | piquer = C99, E34 | {{loyén|spiké|ling=wa-vsis|croejh=vi}} (''s' piker'') = E178:spiké }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|fé moussî ledjirmint ene pondante sacwè |fr= {{t+|fr|piquer}} |en= to {{t+|en|prick}} |nl= {{t+|nl|prikken}} |de= {{t+|de|stechen}} |es= {{t+|es|pinchar}} |ary= {{t+|ary|قْرص|ral=qreç|ar-fafl=قْرص}} }} {{ratour|stitchî on dår dins l' pea (inseke...) |fr= {{t+|fr|piquer}} |en= to {{t+|en|bite}}, to {{t+|en|sting}} |de= {{t+|de|stechen}}, {{t+|de|beißen}} |es= {{t+|es|picar}} |ary= {{t+|ary|قْرص|ral=qreç|ar-fafl=قْرص}}; {{t+|ary|عدّ|ral=3edd}} }} {{ratour|fé ene pikeure |fr= {{t+|fr|piquer}}, {{t+|fr|traiter}}, {{t+|fr|vacciner}} }} qka3pbo01lk8rcmb3mr8a47g5o05n69 0 11591 409606 379307 2024-12-15T10:09:01Z Srtxg 1009 rif. siringue 409606 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{BdjV|A|pcd|piker}} {{sonK}}, {{caw|eure|s|wa}}. === {{H|Pr}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pi.'køːʀ|pi.'kɔʀ|pi.'kyʀ|pœ.'kœʀ|pi.'kyːʀ}} {{sp-eure}}. ** {{pzc}} {{AFE|pi.'køːʀ}} * {{Ric|pi·keure}} === {{H|Su|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # picaedje d’ ene sipene, d' ene siringue, d’ ene biesse. # {{med|wa}} riméde diné avou ene [[siringue]]. #* El doctoresse m' a dmandé d' aprester ene {{~}} po calmer l' doleur : l' ôte a co criyî k' i n' aveut pus må e veyant l' siringue {{s-rif|JGmel}} ==== {{H|Si}} ==== * (picaedje d' ene biesse) : [[hagneure]] ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | pikeure = R10,R13 | piquâre = E34 }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|picaedje d' ene sipene, d' ene biesse {{Lka-ra|picaedje}} |fr= {{t+|fr|piqure}} ({{t+|fr|piqûre}}) }} {{ratour|riméde diné avou ene siringue; dinaedje di ci rméde la |fr= {{t+|fr|piqure}} ({{t+|fr|piqûre}}), {{t+|fr|injection}} |en= {{t+|en|injection}} |nl= {{t+|nl|inspuiting}} |de= {{t+|de|Injektion}} |ary= {{t+|ary|برة|ral=bra|ar-fafl=بْرة}}; {{t+|ary|شوكة|ral=choka}} |zgh= {{t+|zgh|ⵜⵉⵙⴳⵏⵉⵜ|ral=tisegnit}}; {{t+|zgh|ⵜⴰⵙⵎⵉ|ral=tasmi}} }} 8s3axq5imos7bohzf0p1hvj7x6hytuz 0 11708 409616 407210 2024-12-15T10:20:41Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409616 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|plɛ̃}} {{1pr}} * {{Ric}} === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|plenus|sourd=la}} {{m-s}}. ==== {{H|addjectif|wa}} ==== {{-addjwa-in/inne|plin}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} (pacô d' après l’ sinse) # ''(purade padvant)'' k’ i gn a ene sacwè dvins, disk’ å boird. #* Il a rapoirté on {{~}} tchena d’ åbussons. #* Ké plaijhi di travayî tot respirant a {{~|plinnès}} narenes les hinêyes des fleurs do bontins. {{s-rif|GPech}} #* Sins fé shonnance di rén, l' ome riwaite, et stitchî abeye totes les fwaitindjes dins s' tiesse, et-z eraler tos les djoûs avou ene {{~|plinne}} panêye. {{s-rif|LSom}} #* {{lang|wa-fel|— Lès côps d’halbådes di sès sôdårs tchèrpintés d’plonk,</br>Lès rôl’mints dèl tonîre qui hatchît sès rampårs —</br>C’èst l’coûr '''plin''' d’djalos’rèye qui l’djâle potche so nosse monde…}} {{s|JMign|"Li tchant del croes",, 1932, p. 17}} # ''(todi padrî)'' k’ a bråmint boevou (del bire, del gote, evnd.). #* Et totes les djins fjhèt des cakets</br>Tot veyant ces copes dispwaireyes</br>Avå l’ rowe fé leus boufonreyes</br>Et k’ vont-st a l’ eglijhe {{~s}} d’ peket. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.50, “Li Pèqu’teu”}} #* On-z î djowe des eures ås cwårdjeus</br>On s’ fome tot moirt, on potche, on danse,</br>Mins come l’ aiwe mi rind trop houpieus,</br>Dji m’ fwait {{~}} po n’ nén mori d’ seu</br>Tchaeke feye ki dj’ sôrte del timperance ! {{s-rif|LLag| « So m’ tére » (1913-1920), « On drole di tampèrant » p.127}} # ''(todi padrî)'' ki poite on djonne dins s' coir, po ene frumele : {{Lka|plinne|Walon 1}}. # ''(todi padrî)'' {{linw|wa}} ki n’ a nén stî spotchî, tot djåzant d’ on mot avou ene sipotchåve voyale. #* Dins les motîs, c’ est l’ mot {{~}} ki doet esse metou come intrêye. ===== {{H|ratourneures}} ===== (k’ i gn a ene sacwè dvins, disk’ å boird) # {{r|plin a stritche}} u : {{r|plin a hope}} u : {{r|plin come èn oû}} u : {{r|plin come on cocå}} : vormint plin. #* Li cafè d' a costé del såle esteut eto plin come èn oû. #: {{lang|fr|F. "plein à ras bord, plein à craquer".}} # {{r|plin sinse}}. #* Wåde ti {{~|plin sinse}} ; plonke e l’ aiwe sins pawe ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14}} # {{r|plinne [[lune]]°}} : # {{r|come li plinne lune, come ene plinne lune}} : tot rond. #* Bén sacré grand waerleu, avou t' mouzon come ene plinne lune et tes ouys come ene marcote {{s-rif|RMat}} #* Avou s' boune bouye tote ronde come ene plinne lune … {{s-rif|BHos}} # {{r|(tot) plin di (ene sacwè)}} : avou bråmint di (cisse sacwè la) ådvins. #* Si måjhone est plinne di bardaxhreyes. #* Il aveut ene djambe croxheye å mitan do mustea, tote plinne di sonk. {{s-rif|LMen}} (k’ a bråmint boevou) # {{r|plin come èn oû}} u : {{r|plin come tote li Pologne}} u : {{r|plin come on bari}} : fén [[sô#Walon 1|sô]]. #* Il åreut fwait des les lådjes ouys tot veyant l' ci k' prindéve pol pus bråve do monde, si bate come on tchén avou on poirteu ås saetchs k' esteut {{~|plin come èn oû}}; {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.78}} #: {{lang|fr|F. "complètement bourré".}} ===== {{H|parintaedje}} ===== * [[apleni]], [[aplenixhaedje]] * [[rapleni]], [[raplenixhaedje]] * [[epleni]] {{mse}} * [[impli]] * [[rimpli]], [[rimplixhaedje]], [[rimplixheu]] ===== {{H|mots d’ aplacaedje}} ===== * [[d’ on plin côp]] * [[e plin di]] * [[toplin]] * [[trop-plin]] ===== {{H|sinonimeye}} ===== * (k’ i gn a ene sacwè dvins, disk’ å boird) : [[rimpli]], [[rapleni]] * (k’ a bråmint boevou) [[sô#Walon 1|sô]]; {{Lka-si|sô}}. ===== {{H|dizotrins mots}} ===== * (plin a stritche) : [[bôré]], [[bôgyî]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | plangn, plangne = FO94 | plangn’ = O4 ({{of}}) | {{=wis|pleh|plin}} = C74 | plein, pleine = C8, E34 | plin, plène = O4 | plin, plinne = R10,R13,R15 | plin, plinte = E170 | plin, plintt = E203 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|k’ i gn a ene sacwè dvins, disk’ å boird |ar= {{t+|ar|مملوء|ral=mamlou'|ar-fafl=مَمْلوء}}; {{t+|ar|ممتلئ|ral=moumtalî|ar-fafl=مُمْتَلِئ}} |ary= {{t+|ary|عامر|ral=3amer}} |de= {{t+|de|voll}} |en= {{t+|en|full}} |es= {{t+|es|lleno}}, {{t+|es|pleno}} |fr= {{t+|fr|plein}} |nl= {{t+|nl|vol}} }} {{ratour|k’ a bevou dtrop |fr= {{t+|fr|saoul}} }} {{dal}} * fr= pleine * ''{{lang|fr|F. "plein, non élidé".}} ==== {{H|adviebe|wa}} ==== {{~}} {{n-c|wa}} # bråmint. #* Gn aveut i des djins e l' såle ? :: Oyi, i gn aveut {{~}}. ==== {{H|divancete|wa}} ==== {{~}} {{n-c|wa}} # divins et totavå. # Li vî pere, i tcheye {{~}} ses bagues, kén ovraedje ! ===== {{H|ratourneures}} ===== # {{r|Al dicåce, plin mes tchåsses, del dorêye plin m’ gavêye, do rouyot plin mes shabots}} : rime-rame po s’ rafiyî d’ esse al dicåce. ===== {{H|mots d’ aplacaedje}} ===== * [[toplin]] * [[raler plin]], [[ralaedje-plin]] ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{-su-}} {{~}} {{o}} # metaedje di likide disk’ å boird d' on [[hena]], copuvite di l' essince dins on rezervwer. #* Vos m’ froz on plin d’ essince. #* Dji n’ a fwait k’ deus plins disk’ a Marseye. # {{f}} biesse k’ a on djonne e s’ coir : {{Lka}} «[[plinne#Sustantif|plinne]]» ===== {{H|ratourneures}} ===== # {{r|èn nén aveur si plin}} : èn nén esse bén [[consyin]], si [[brouyî]]; loukîz a : esse avå les [[tchamp|tchamps]], li tiesse avå les [[cwåre]]s {{lang|fr|F. "ne pas être dans la plénitude de ses facultés mentales".}} ===== {{H|mots d’ aplacaedje}} ===== * [[plin-d'-cwårs]] * [[gros plin-d'-sope]] ===== {{H|ratournaedjes}} ===== #: {{lang|fr|F. "plein".}} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{Bdjla|planus}} («[[uni]]») ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{-su-}} {{~}} {{o}} # plat terén sol hôt d' on tiene, d' ene montinne. #* Sol crestea, ci n' esteut k' on grand {{~}} ki l' pî-sinte trevåtchive, come traecêye å coirdea. {{s-rif|JPD}} #* Ces mwaisses ovrîs walons la n’ avént waire d’ amuzmints, lon erî d’ tot, dins les {{~s}} do Donetz {{s|LMver}} ===== {{H|parintaedje}} ===== [[plinne]], [[plenaesse]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | plain = C8 | plin = E170, R10:346,R13 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour| | fr = {{t+|fr|plaine}} }} t0l5emspl5cxoy9vnptmtytz47ahjs5 0 11729 409614 407949 2024-12-15T10:18:35Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409614 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=plor|B=pleur|come=dimorer}} {{~}} # {{vsc}} awè des låmes ki rexhèt des ouys, tot estant poenneus. #* Leyîz-m' {{~|plorer}}, tote mi veye est gåtêye <BR> Dji l' a pierdou {{s-rif|NDef|dins l' tchanson «[[w:Leyîz m' plorer (tchanson)|Leyîz m’ plorer]]»}} #*Mins tot d’ on côp, l’ efant grogntêye…</br>Ele fwait ene seure mene,… ele vout … {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.136, « L’ andje dèl têre »}} # {{vcnd|di}} plorer a cåze d' ene sacwè. #* Li brouweur est pus spesse, li rew {{~|pleure d’}} anoymint,</br>Sol trevén </br>K’ å cir rebrôkyî po lontins,</br> Li solo n’ est pus rén. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Candj’mint d’ tins », 1912, p.22}} # {{vc}} : ## esse målureus pol moirt di (ene sakî veyowe voltî). ##* K' èn ôte s' amuze ! mi dji {{~|pleure}} li mwaistresse <BR> Ki m' a cwité {{s-rif|NDef|dins l' tchanson «[[w:Leyîz m' plorer (tchanson)|Leyîz m’ plorer]]»}} ##* Li cour moudri, sins comprinde ci mistere,</br>Dji {{~|pleure}} mi efant, rindoz mel, mon Diu ! {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Pauve kimére"}} ## {{BeLe|wa}} leyî tchaire des ptitès sacwès come des låmes. ##*Cwand on est djonne, po cåzu rén,</br>On s' diloujhe, on s' fwait do chagrin,</br>On pinse minme {{~}} totes ses låmes{{s-rif|JVri|"Vîx Lîge" (1901) p. 5, "Sov’nance d’Hiviér"}} ##* Portant, cwand sot d’ amour, djel vou strinde a m’ manire, ele si piede come ene foumire d’ å lon. Adon, dji dmeure come èn abandné, et dji {{~|pleure}} totes les låmes di m’ cour ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14}} ##* Les åbes {{~|plorént}} leus foyes. {{s-rif|LLag|dins «[[w:Prindoz vosse bordon (prôzes)|Prindoz vosse bordon]]» p. 50}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[ploreu]], [[ploråd]], [[ploraedje]], [[plora]], [[ploranmint]] * [[raplorer]], [[riplorer]] * [[displorer]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[braire]], [[tchoûler]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== [[pîler]], [[gnåwer]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | pleurer = E165 | plorer = E1, FG1, R10,R13 }} ==== {{H|ratournaedjes} ==== {{ratour|fé rexhe des låmes |ary= {{t+|ary|بكى|ral=bka|ar-fafl=بْكى}} |en= to {{t+|en|cry}} |es= {{t+|es|llorar}} |fr= {{t+|fr|pleurer}} |it= {{t+|it|piangere}} |scn= {{t+|scn|chiànciri}} }} === {{H|waitîz eto}} === {{wp|Ploraedje}} nxrn1wajezk5isguj9mvn0oe07t7a7i 0 11755 409527 241703 2024-12-14T22:27:54Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409527 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{PE|ploumter}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|plum.'te|plɔm.'te}} ** {{pzc}} {{AFE|plum.'te}} * {{Ric|ploum.té}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-é|ploumt}} {{~}} {{a-pdvpdr}} # K' a bråmint d' [[plome]]s. #* I n’ est waire {{~}}, et s’ n’ a t i måy sitou a houte po les hourleas. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[ploumteus]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | plom’té = AXhi | ploumté = R10 | ploumeté = E34 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|plumeux}} (couvert de plumes) |}} pudnviiunjuy7gkkkmmbkoopogxnoso 0 11797 409485 409303 2024-12-14T16:13:28Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409485 wikitext text/x-wiki {{Lka}} «[[Poleur]]» == {{L|wa}} == {{-spodiv-|[[poleur]]|[[pleur]]}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|posse|sourd=la}} {{m-s}} avou l' assaetchance di « [[voleur]] », {{caw|eur|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pɔ.'løːʀ|pɔ.'lœʀ|pɔ.'lɛʀ|pɔ.'vwɛːʀ|pu.'vwɛ|pɔ.'ly|pɔ.'li|pɔ.'lu|pu.'ly}} {{36pr}}. ** {{pzc}} {{AFE|pɔ.'løːʀ}} * {{Ric|po.leur}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=5|A=p(o)l|B=pô|C=poy|PE=p(o)lou|IP1s=pou|IP3p.2=polnut}} {{~}} {{av}} # esse [[capåbe]] di. #* Fjhoz çou k' vos {{~|poloz}} {{s-rif|E1}} #* Ele ni {{~|pout}} foû d' cial. {{s-rif|E1}} #* C' est nén l' tot del voleur, el fåt co {{~}}. #* Dji t' '''pou''' fote a l' ouxh sol pî sol tchamp! #* Popa aveut sayî co traze sôres di betchs di grawe divins des potêyes mins ele crexhént sot; ele ni {{~|polént}} viker a cåze des foumires {{s-rif|GAle}} #* I n’ {{~|poleut}} nén comprinde,</br>Li manovrî d’ set ans, douvént k’ les ôtes cårpeas</br>Djouwént so les pavêyes, moussîs come des ptits princes,</br>K’ il avént l’ droet do rire, fé zûner leu lokince. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.46, “Agnuss”}} #* Dji {{~|poleu}} poirter des foû gros rotchîs ! Dji potchive houte des abimes ! {{s-rif|PHT|ratournant ''Lès schtroumpfs èt lès bèrikes èmacralêyes'', 2021, {{p.|12}}}} # esse possibe. #* Ci {{~|polaxhe}} esse ttossu bén vraiy çoula k' ôte tchoi {{s-rif|CE2}} #* A vint ans, on-z est tot fir do {{~}} sicrire a ene feme k’ on n’ a k’ treveyou. {{s-rif|AXhi| « Bwègnes mèssèdjes » (1905), p.4}} #* Si vos rådisses ont wårdé leus belès foyes bén frisses, vos ndè {{~|poloz}} fé ene boune sope. {{s-rif|JXhe|{{gLWa}} 4-2010, p. 16}} #* ’L arive èn-ådje k' on n' est pus djonne;</br> L' arive èn ådje k' on {{~|pôreu}} divni pus vî.</br> Mins l' arive el plaece k' on '''rifantixhe'''. {{s-rif|CGas}} # aveur li permission di #* {{~|Pou}} dju aler djouwer ? #* Dj’ a insi veyou k’ nos {{~|polans}} dmorer a pesteler dins l’ dotance ameternam. {{s-rif|JSch|ratournant [[w:R. Descartes|R. Descartes]]}} # ''(aprume eployî al deujhinme djin)'' acsegne k' on pout fé ene sacwè ostant k' on vout, on n' candjrè rén. #*C’ est tofer al respounete,</br>Ki l’ amour ratind,</br>Vos {{~|poloz}} vs moker di s’ binete :</br>Cwand i vs tént, i vs tént !{{s-rif|MLej|"Djônèsse, prétimps"}} #* Les tchoûlåds {{~|polèt}} pretchî,</br>Breyans foirt po n’ nén ls oyî : {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « C’è-st-ine couyonåde», 1922, p.130}} #* Vos poloz bén rire, må-d'-vinte ki vs estoz ! Mi ptit {{~}}, il a dedja fwait des pris, lu !!! {{s-rif|PHT|ratournant "Li vî bleu 2" da François Walthéry & Raoul Cauvin, 1980}} # {{vsdj}}, {{vpr}} esse possibe. #* {{~|I s' pout}} k' i vénrè. {{s-rif|E1}} #* {{~|I s' pout bén}} k' nos ramasrans,</br>Deus troes gnognots ki ns aclevrans ! {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Mi galant"}} #* Dji vike etait, et veyoz vs, {{~|i s’ pout}} k’ c’ est l’ etaitisté k’ on-z a d’ lu-minme ki fwait l’ bouneur. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.19}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[ni poleur må]]}} # {{r|[[poleur bén]]}} # {{r|[[pôreut vali]]}} {{r|[[pôreut nén vali]]}}, {{r|[[pôreut vali ki]]}} {{r|[[pôreut nén vali ki]]}} # {{r|[[n’ è pus poleur]]}}, {{r|[[èn pus poleur hay]]}}, {{r|[[èn pus poleur hote]]}} # {{r|[[è poleur]]}}, {{r|[[n’ è poleur rén]]}} # {{r|si djonnesse saveut, si viyesse poleut}} # {{r|[[i s’ pôreut bén ki]]}} : esse probåbe. # {{r|[[i s’ pout]]}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[dji-pou-dji-n’-vou]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=aveur li pouxhance do fé ene sacwè| * [[aveur li tour]] * [[aveur les moyéns]] * esse [[capåbe]] * [[esse a minme]] * [[esse di taye]] * [[saveur]] / [[sepi]] }} {{Boesse|c=2|tite=aveur li permission do fé ene sacwè| * [[aveur li droet]] * [[poleur bén]] }} {{Boesse|c=2|tite=mostere k' ene sacwè est possibe| * [[aveur moyén]] * esse [[possibe]] }} ==== {{H|notule d’ uzaedje}} ==== Cwand li viebe eploye èn infinitif, on mete li prono divant l' viebe et nén après come e francès. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | poleur / pleur = R10 | poleur = E212, R11,R13 | poleûr = E1,E34,E165,E203,E212b,E213 | plèr = S0 | pleur = S0 | polu = C9, C105, S109, AXhi | p(o)lu = C1, C62, C100, O0, S117 | p(o)li = O0 | pli = C8 | plu = C13 | polwâr = O3 | polwè = O0, O2 | poulwêr = O4 | pouwoi = S25 | pouvwè = O81 | pouvwêr = O0, O4 | povwâr = O3 |- = C5 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|esse capåbe di |fr= {{t+|fr|pouvoir}} |en= to {{t+|en|be able}} to |nl= {{t+|nl|kunnen}} |es= {{t+|es|poder}} |it= {{t+|it|potere}} |scn= {{t+|scn|putiri}} }} {{ratour|aveur li permission di |fr= {{t+|fr|pouvoir}} |en= to {{t+|en|be allowed}} to |nl= {{t+|nl|mogen}} }} cxm613g53wnnfl5khc3sjmnwpdwhz49 0 11878 409631 403564 2024-12-15T10:47:24Z Scribus electronicus 3672 409631 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{djermon|wa}} {{!Rif}} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{f}} # [[poure]] (prodût come del poûssire). #: {{lang|fr|F. poudre.}} {{r|c' est del poure di perlinpinpin}} : dijhêye po n' nén responde al kesse. "Cwè çki c' est d' ça?". {{r|poude di riz}} : rodje poure ki les femes si metént s' les mashales. # {{teyåte|wa}} po s' masker l' djaive. #* Avou l' rodje, l' {{~}}, li perike,</br>I savèt bén s' fé bea. {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Les artistes"}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[taper del poude ås ouys]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[poûfrer]], apg5tnwfdqe37a0jxovtpx1gzvry67n 0 12771 409597 83861 2024-12-15T09:56:54Z Srtxg 1009 rif. siringue 409597 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|Etimolodjeye|wa}} === {{V|rimaner}} {{caw|ant|s|wa}} === {{H|Su|wa}} === '''rimanant''' u '''ermanant''' / '''rmanant''' {{o}} # çou ki [[rimaner|rmane]]. #* On n' a waire situdyî les '''rmanants''' do gayel dins l' walon. #* Gn aveut pu k' des siringues, des brostions d' cigarete, des vudès botayes, tos '''rmanants''' di såvadjès ribotes muchieyes dizo l' paltot del nute {{s-rif|CQui}} #* Li walon a discloyou etur li 8e eyet li 12e sieke, a pårti des '''rmanants''' do latén, apoirté dins nosse payis påzès martchands, sôdårds eyet colons romins {{s|LH}} ==== {{H|Ra}} ==== {{lang|fr|F. "reste, vestige, débris".}} ex5wklphwu0u51iue2wabpc3cjkq3yv 0 12772 409598 332171 2024-12-15T09:58:49Z Srtxg 1009 rif. siringue 409598 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|Etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|man-|[[manant]], [[dimaner]]}} {{bet|ri|v|wa}} === {{H|Vi|wa}} === {{djermon|wa}} '''rimaner''' u '''ermaner''' / '''rmaner''' {{vsc}} # [[dimorer]]. ==== {{H|Pa}} ==== [[rimanant]] ==== {{H|Ra}} ==== {{lang|fr|F. "demeurer, subsister".}} mr6ohd0dj1fmxxeoaxrwfpg44xnhym5 0 12893 409534 401455 2024-12-14T23:17:44Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409534 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|stoper}}, {{bet|ri|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʀɪs.tɔ.ˈpe|ʀis.tu.ˈpɛ|ʀɛs.tu.ˈpe}} ** {{frcjh}} {{AFE|ʁis.tɔ.ˈpe}} ** {{pzc}} {{AFE|ʀis.tɔ.ˈpe}} * {{Ric|ris·to·per}} === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{-codjow-|troke=1|A=ristop|come=bouter}} {{vc}} # stoper eco ene feye. #: {{djermon-egzimpe|wa}} # clôre on trô. #* {{~|Ristoper}} les håyes. {{s-rif|E203}} #* Les trôs, les naxhes ki fjhént nosse djoye</br>{{~|Sont ristopés}} ;</br>Les bîs, les rews et les coroyes</br>Sont-st epoirtés. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.160, “Li Vîx Molin”}} #* {{~|Ristoper}} les håres d’ ene trawêye tcheyire. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} # {{med|wa}} stantchî on spitaedje di sonk. #* Des medcéns abiyîs gris ou caki sognént, bindlént, {{~|ristopént}}, rakeudént come i savént çou k' on aveut discohatchî låvå et k' on continouwéve a discohatchî. {{s-rif|WBal}} # {{str|wa}} {{batlî|wa}} tot djåzant d' on batea. #* {{~|Ristoper}} les trôs a on batea. {{s-rif|E203}} # {{str|wa}} tot djåzant d' ene machene, d' ene buze. #* {{~|Ristoper}} les trôs a ene machene, ene fontinne. # {{houy|wa}} rimpli on beur avou del tere, des raxhisses. #* {{~|Ristoper}} on vî beur pol leyî la. {{s-rif|E1}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[ristopé]] * [[ristopaedje]] * [[ristopoe]] ==== {{H|contråve}} ==== * [[distoper]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | ristopé = E89,E203 | ristoper = E1, R10,R12 | ristoupè = C8 | rèstouper = O4 | rsitoupè = C8 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|stoper eco ene feye | fr = {{t+|fr|reboucher}} }} {{ratour|stoper on trô | fr = {{t+|fr|reboucher}} }} {{ratour|stantchî ene coixheure ki pixhe | fr = arrêter une hémorragie }} {{ratour|tot djåzant d' on batea | fr = {{t+|fr|radouber}} }} {{ratour|tot djåzant d' ene machene, d' ene buze | fr = {{t+|fr|étanchéifier}} }} {{ratour|tot djåzant d' on beur | fr = {{t+|fr|ramblayer}} }} 65bsr99i6c1hzn767rnv7ujdzmu3w2n 0 13001 409600 85266 2024-12-15T09:59:35Z Srtxg 1009 Destination de redirection modifiée de [[rimaner]] en [[rimanant]] 409600 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[rimanant]] qmijkd418mq9x9cp4i4qefhf49pv3c8 0 13149 409584 406448 2024-12-15T04:32:23Z Scribus electronicus 3672 409584 wikitext text/x-wiki {{djermon}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|roy}} {{caw-inne}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|...}} ** {{pzc}} {{AFE|...}} * {{Ric|roy.inne}} === {{H|sustantif|wa}} === {{acoird-s|o=rwè|f=rinne|f.anke=Walon 3|f2=royinne}} {{~}} {{f}} # mwaistresse d' on payis, feme do roy. #* Si Lidje est l' {{~}} des cités ki s' håynèt so les êrives di Mouze, Bouyon est l' pus bea piele ki rglatixh del Simwès, li pus rmouwante rivlete do payis. {{s-rif|JMign|dins [[w:Leyon Degrele, on fré (live)|Leyon Degrele, on fré]], p. 17}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[rinne]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | royne = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|reine}} |es= {{t+|es|reina}} |en= {{t+|en|queen}} |nl= {{t+|nl|koningin}} |pl= {{t+|pl|królowa}} }} pflqwgj3hvrrlm159akwubc2na2c4tn 0 13301 409525 407839 2024-12-14T20:23:31Z Srtxg 1009 /* {{H|ortografeyes}} */ 409525 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|sacramint}}, {{caw|er|v|wa}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=sacramint|come=bouter}} {{~}} # {{vsc}} {{crus|wa}} [[djurer]]. #* E vî hôt blok k’ est tot cpeté,</br>Si noûve hatchresse e-st efoncêye ;</br>Et li ctaeyeu, divins s’ pinsêye,</br>A tot l’ air di {{~}}. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li k’tèieu d’bwès», p.95}} # {{vc}} [[distrure]]. #* Il a {{~|sacraminté}} tot çk'il aveut åtoû d' lu {{s-rif|C13}} #* Fine ferdoméve et djurer les cint diåles di l' infier di les vni efotchî divant k' i n' euxhnuxhe tot {{~|sacraminté}} dins l' vijhnåve {{s-rif|EGtg|p. 22}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (djurer) : {{Lka-si|djurer}} * (distrure) : {{Lka-si|distrure}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | sacramèntè = C13 | sacramèn’té = JVri | sacramènter = S117 | sacramèn’ter = E165 | sacraminter = R10 | sacruminter = E34 |- = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|djurer; {{Lka-ra|djurer}} |fr= {{t+|fr|jurer}}, {{t+|fr|blasphémer}} }} {{ratour|djurer; {{Lka-ra|djurer}} |fr= {{t+|fr|abîmer}}, {{t+|fr|détruire}} }} cv1fyb1ynhp3kqm9wb51qlv7e8b0ccx 0 13352 409577 397415 2024-12-15T04:07:51Z Scribus electronicus 3672 409577 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdjla|septimana}}, vinant di «[[septimus]]» (« setinme »), vinant di «[[septem]]» (« sept »); {{a-div}}, {{pwinmwin}}; çou ki dene on mot {{caw-inne}}; === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|sa.'mɛ̃n|sa.'mɛːn|sa.'men|sa.'mwɛ̃n|sa.'mwɛn|sa.'mɛn|sy.'mwɛ̃n|si.'mwɛ̃n|smwɛ̃n|sɛ.'mwɛ̃n|sœ.'mwɛ̃n|sy.'mɛ̃n|sɛ.'mɛ̃n|sɛ.'mɛn}}; {{miers|1|90}}; {{36pr}} ** {{pzc}} {{AFE|sa.'mwɛ̃n}} * {{Ric|sa·mwinne}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{cron|wa}} [[termene]] di set djoûs e rote, ki comince li londi po les cis ki boutèt mins k' atakéve li dimegne po les [[djwif]]s et les prumîs [[crustin]]s. #* Recitez vos djoûs del {{~}} ! #* Al nute di ç' prumî djoû del {{~}}, adon k' les dissipes avént serè les ouxhs del plaece la k' i s' tinént, a cåze k' il avént sogne des Djwifs, Djezus ariva. {{s-rif|SDjratJML}} # termene di set djoûs e rote. #* Gn a ene {{~}} did ci, dj' esteu co a Mayorke. #*Dispoy, dj' a conté les djoûs, les {{~s}} : et vola deus moes k' ele e-st evoye{{s|MLej|"Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 115, "L'infifélité d' Catrène"}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[al samwinne]]}} : ût djoûs pus tård, li samwinne d' après. #* Nosse chér Rèlî Pelouse, qui n'èst nin fwârt bin dins s't-assiète audjoûrdu, nos frè s' confèrance à l' samwin.ne. {{s|LucM|''Comptes-rendus des Séances du 25-11-1909 au 19-IX-1910'', Les Cahiers Wallons, 1969, {{l°|1}}, {{p.|14}}}} # {{r|[[al samwinne!]]}} : a dins [[ût]] djoûs (dijhêye po cwiter ene sakî k' on voet totes les samwinnes). # {{r|[[samwinne ås deus djudis]]}}, [[samwinne ås troes djudis]], [[samwinne des cwate djudis]] # {{r|[[i n a pus d' djoûs ki d' samwinnes‎]]}} # {{r|[[long come ene samwinne sins pwin]]}} / {{r|[[long come ene samwinne sins pan]]}} ==== {{H|dizotrins mots}} ==== [[londi]], [[mårdi]], [[mierkidi]], [[djudi]], [[vénrdi]], [[semdi]], [[dimegne]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto <!-- samwinne --> | samaine = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | samène = G201 | samêne = G201 | saméne = G201 | saminne = E1,E170, O4 | samin.ne = G201 | samwène = G201, O0 | samwinne = R10,R11,R13 | samwînne = C8 | samwin.ne = C1,C99, G201 <!-- s(.)mwinne --> | sèminne / s’minne = O4 | sumwinne / smwinne = S117 | sumwin.ne / s’mwin.ne = S0, G201 | sèmin.ne = G201 | sèmwin.ne = G201 | simwin.ne = G201 | sumène = G201 | sumin.ne = G201 | s’mwin.ne = S109 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|termene di set djoûs |fr= {{t+|fr|semaine}} |en= {{t+|en|week}} |nl= {{t+|nl|week}} |de= {{t+|de|Woche}} |es= {{t+|es|semana}} |ar= {{t+|ar|أسبوع|ral=ousboû3|ar-fafl=أُسْبوع}} |ary= {{t+|ary|سيمانة|ral=simana}} }} ==={{H|VE}}=== {{wp}} bze0v19i0s802o0qp0elro8vo8jy3i4 0 13499 409475 385740 2024-12-14T15:04:32Z Scribus electronicus 3672 Amidraedjes 409475 wikitext text/x-wiki {{MR|Schoice}} == {{L|wa}} == {{-SCH-}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|scortum|sourd=pea}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|skwas|skwaːs|hwɛs|çwas|ʃwas|ʃwɛs|ʃwaʃ|skɔ̃ʀs|skoːs|skoːʀs|skuːʀs}} {{BS|sch}} {{BS|oi}} {{36pr}} ** {{pzc}} {{AFE|skwas}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # [[pelete]] k’ i gn a ådfoû do bodje des åbes, et ki tchereye les seuves. #* Mins on côp k' ti touméves so on laid crawieus åbe, onk k' aveut crexhou d' mizere d' aveur poûssî l' long d' l' aiwe, u co a des plaeces k' i gn a ki n' edurèt nén l' tchinne, adon ti n' aveus k' deus metes di '''schoice''', et co del sakêye {{s-rif|LMbba|p. 37}} #* Dins l' sope, il a rtrové li rodje cote des carotes, li djaene pelake des agnons, et l' blanke '''schoice''' do celeri {{s-rif|LSom}} #* Des côps, li schoice si dismantchive come ene pea d' robete et l' tchenea esteut dismoussî so pont d' tins. Mins des ôtes côps, i gn aveut des mantches a mete et a l' nute, valet, on s' è rsinteut ås djonteures des pougnets, saiss {{s-rif|LMbba}} ?). #* Gn a vosse coyene ki toûne a '''schoice''' et vos tuzaedjes a foyes d' ivier {{s-rif|LHen}} #* Les deurs iviers toirdèt les coxhes do tchinne et fé des creveures a si '''schoice''' {{s-rif|RDed}} <gallery> Écorces_collage.jpg|Diferinnès schoices. </gallery> ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|molén a (ås) schoice(s)}} : molén ki cbroyive les schoices di tchinne, po ndè fé do tan ; (imådjreçmint) [[berdelåd]] # {{r|peler ås schoices}} # {{r|fé des schoices}} : fé des cingues di schoice # {{r|fé les manêyes po les schoices}} : ovrer dins des pårts di bwès conte les schoices # {{r|fagot d’ schoices}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[schoircî]], [[schoirçaedje]], [[schoirceu]], [[schoirçoe]] * [[Schoice]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[pelake]] ==== {{H|dizotrins mots}} ==== * [[abone]] * [[bohtea]] * [[clepere]] * [[crepea]] * [[déve]] * [[lidje]] * [[screpea]] * [[xhåvlaedje]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | (è)scoûrce = O4 | (è)scôce = O2,O90 | scwace = C8 | chwache = C1 | chwace = S0 | choiche = C9 | schoice = R13 | hwèce = E1 | hoise = G0 (a « hoirsî ») | hoisse = E89 | hoiss = E177,E178,E203 | xhorche = [!vscr] G0 (a « hoirsî ») | xhoise = [!vscr] G0 (a « hoirsî ») | xhuasse = E212 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|coûtche difoûtrinne d’ èn åbe |fr= {{t+|fr|écorce}} |en= {{t+|en|bark}} |nl= {{t+|nl|schors}}, {{t+|nl|bast}} |de= {{t+|de|Borke}}, {{t+|de|Rinde}} |es= {{t+|es|corteza}} |ary= {{t+|ary|قشرة|ral=qechra|ar-fafl=قشْرة}} |ru= {{t+|ru|кора|ral=kora}} }} === {{H|VE}} === {{wp}} ly31m720bv1w0v7bi5x1vd243lhma5q 0 13659 409536 408898 2024-12-14T23:20:29Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409536 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|securus|sourd=la}} (ki n’ a nole rujhe), pal voye d' èn ôte lingaedje d' oyi. Li rzultat walon åreut sitî ''*saweu''. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|søːʀ|syːʀ|ʃyːʀ}} ** {{pzc}} {{AFE|søːʀ}} * {{Ric}} ==== {{H|addjectif|wa}} ==== {{-addjwa-tpdr}} {{~}} {{o}} {{a-tpdr|wa}} # ki va ariver [[sins manke]], k’ est vraiy, sins [[dotance]] possibe. #* Dji vou des racsegnes {{~es}}. ===== {{H|ratourneures}} ===== # {{r|[[seur et certin]]}} # {{r|[[ossu seur ki k’ l’ aiwe court a valêye]]}} # {{r|[[fé seur]]}} : esse foû dandjî #* Gn aveut, on côp, èn ome ki dischindéve li voye di Djeruzalem a Djerico. I n' î '''fwait''' nén trop '''seur'''{{s-rif|AHen}} ===== {{H|parintaedje}} ===== * [[surté]], [[surmint]] * [[assuré]], [[assurer]], [[assurance]], [[assuraedje]], [[assureu]], [[assuråve]] * [[rassuré]], [[rassurer]], [[rassurance]], [[rassuraedje]], [[rassureu]] {{mse}} * [[sgur]], [[sgurté]] * [[rasgurdi]] ===== {{H|mots d' aplacaedje}} ===== * [[seur ki]] * [[po l’ pus seur]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | chûr, chûre = S33,S117 | seur, seure = R10:22232 | seûr, seûre = O4 | sûr, sûre = E1 <!-- femrin a cweri --> | chûr = S109 | {{=wis|sar·e|seur}} = C74 | seur = R13 | seûr = E1 | sûr = E89: (dins « jowé a kou sûr »), E177 (1823 a « si » dins « si r’méd la est sûr »\, 1843), E178 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|k’ i gn a pont d’ dotance a-z awè |fr= {{t+|fr|sûr}} |en= {{t+|en|sure}} |nl= {{t+|nl|zeker}} |de= {{t+|de|sicher}} }} {{ratour|fé seur |fr= {{t+|fr|être hors de danger}} }} ==== {{H|adviebe|wa}} ==== {{~}} {{n-c}} # sins [[dotance]] possibe. #* Cwand i rvénrè, i ramasrè {{~}} on mwaisse chatou ! {{s-rif|HSim| « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.35}} #*Ti pårléve d’ amour, d’ esperince,</br>Ki benixheut {{~}} ti prezince {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.18, “Avâ l’ Aiwe”}} #* Divant k' i n' hantaxhe, i m' aveut si sovint dit k' ele lyi plaijhive bén, k' ele fijhreut {{~}} ene boune feme di manaedje {{s-rif|LLag|"Prindoz vosse bordon" (1937), p. 25}} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|k’ i gn a pont d’ dotance a-z awè |fr= {{t+|fr|sûrement}} |en= {{t+|en|surely}} |nl= {{t+|nl|zeker}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{Bdj|sûr|sourd=frk}} {{m-s}}. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|søːʀ|saːʀ|sɔʀ|sɛʀ|syʀ|sœʀ|syːʀ|sœːʀ}}. ** {{pzc}} {{AFE|søːʀ}} * {{Ric}} ==== {{H|addjectif|wa}} ==== {{-addjwa-tpdv}} {{~}} {{o}} # k’ a on [[gosse]] ki pike al linwe, årvier d’ ene sacwè d’ [[doûs]] (di soucré). #* Vosse djus d’ orandjes esteut on pô {{~}}. #* Ene {{~}} odeur d’ efants totavå – et des hinêyes di pape. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} # {{im|wa}} laid. #* Mins tot d’ on côp, l’ efant grogntêye…</br>Ele fwait ene {{~}} mene,… ele vout plorer … {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.136, « L’ andje dèl têre »}} ===== {{H|ratourneures}} ===== # {{r|fé on {{~}} vizaedje}} u {{r|fé ene {{~|seure}} mine}} : awè l’ vizaedje ki mostere k’ on-z a des soucis. {{s-rif|O4}} #* Nos estans pôves, c' est bén vraiy, mins portant,</br>Ci n' doet nén esse çoula, dji m' l' imådjene,</br>Ki vs va fé '''fé''' d' on plin côp ene si '''seure mene''',</br>Adon k' nos djonnes sont tertos bén poirtants. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Bon cour ni pout minti", p.73}} ===== {{H|parintaedje}} ===== * [[seurmint]] * [[surale]] * [[seuri]], [[seurixhaedje]], [[seurixhant]] * [[seurté]], [[suristé]], [[surisse]] ===== {{H|sinonimeye}} ===== * [[acide]] ===== {{H|mots d' aplacaedje}} ===== # [[seure plouve]] plouve tcherdjeye di surté a cåze do [[mannixhaedje]] di l’ air. #: {{lang|fr|F. pluies acides.}} # [[seure orandje]], [[seurorandjî]] ===== {{H|ortografeye}} ===== {{Orto | seur, seure = R10:22234 | seûr, seûre = E1 | sûr, sûrte = O4 <!-- femrin nén dné --> | sar = E178 | sèr = C8 | seur = E177 (1823 & 1843), R13 | {{=fon|sṑr|sor}} = E150 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour |fr= {{t+|fr|sur}}, {{t+|fr|acide}}, {{t+|fr|aigre}} |en= {{t+|en|sour}} |de= {{t+|de|sauer}} |nl= {{t+|nl|zuur}} |es= {{t+|es|agrio}}, {{t+|es|ácido}} |ary= [[7ame6]] (HameD) {{=ral}} [[حامض]] }} {{ratour|fé ene seure mine | fr= {{t+|fr|faire grise mine}} }} ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{stin-nm}} {{tchim|wa}} sustance k’ a on pH ådzeu d’ 7. #* On {{~}}, c' est l' contråve d' ene båze. # {{str}} aiwe ki dmeure cwand l' froumaedje s' a sgoté. #* Nos boerans ene djate di {{~}} po s' rafrexhi {{s-rif~|O4}} #* Gn aveut des cis ki prustixhént l' farene avou do {{~}} po fé les pwins {{s-rif~|O4}} ===== {{H|mots d' aplacaedje}} ===== * [[seur di citron]] * [[seur di laecea]] * [[seur di så]] * [[seur acetilsåcilike]] ===== {{H|sinonimeye}} ===== [[acide]] ===== {{H|sustantif}} ===== {{Orto | seur = R10:25158,R17 | {{=fon|sœ̄̀r|sûr}} = E145 (a «[[clair-seur|clér-sœ̄̀r]]») | sûr = O4 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|aiwe di laecea |fr= {{t+|fr|lactosérum}} }} {{ratour|sustance k’ a on pH ådzeu d’ 7 |fr= {{t+|fr|acide}} |en= {{t+|en|acid}} |nl= {{t+|nl|zuur}} |de= {{t+|de|Säure}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|3}} === {{Calc|sœur|fr|wa}}. === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # [[beguene]], [[masseur]]. #* I m’ shonne ki s’ vwès, si doûce, si grêye,</br>Po nos vni dire kéke sacwè d’ vraiy,</br>Adschind< !--ad’hinde--> londjinne do paradis,</br>Et l’ oujhea, revolant dviè s’ djîsse,</br>A l’ air ossu di s’ rapinser,</br>[…]Les påters ki les {{~s}} djhént. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), « Li clokî dè covint », p.85}} kxggppfn8vo2coqu0yrim4ucloye10q 0 13893 409649 360077 2024-12-15T11:22:15Z Srtxg 1009 /* {{H|ortografeyes}} */ 409649 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{V|sinti}} {{caw|a|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|...}} ** {{pzc}} {{AFE|sɛ̃.'ta}} * {{Ric|sin.ta}} === {{H|Su|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} {{ctsg|wa}} # sinse ki nos leye [[sinti]] (avou nosse pea). #* Les aveules ont l’ {{~}} pus delicat k’ les cis ki veyèt. {{s-rif~|E1}} ==== {{H|Si}} ==== * [[sintaedje]] ==== {{H|MV}} ==== * [[noda]], [[oda]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | sinta = E34, R9,R10,R11:sinti }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|toucher}} }} === {{H|Codjowas|wa}} === {{~}} # {{IE13s|sinti}} by3f475wbpuab68c3emmsw4d9b5l7f0 0 13894 409648 360078 2024-12-15T11:21:45Z Srtxg 1009 /* {{H|ortografeyes}} */ 409648 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{V|sinti}} {{caw|aedje|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|...}} ** {{pzc}} {{AFE|sɛ̃.'tɛʧ}} * {{Ric|sin.taedje}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # çou k’ on pout sinti avou s’ nez. #* Gn a on drole di {{~}}, cial. # çou k’ on pout sinti avou l’ pea, pal [[sinta]]. #* Les aveules ont l’ {{~}} pus delicat k’ les cis ki veyèt. {{s-rif~|E1}} # çou k’ on pout sinti come emôcion u sintimint. #* {{djermon-egzimpe|wa}} # djesse måhonteus di nateure secsuwele. #* Deus båjhaedjes, c’ est on {{~}}. {{s-rif|E1}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|sintaedje di pîs}} : kénte. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | sainteg = E178 | sintâdje = O4 | sintaedje = R10,R11:sinti | sintech = E203 | sintèdje = E1,E34 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|sintaedje avou s’ nez |fr= {{t+|fr|odeur}}, {{t+|fr|émanation}}, {{t+|fr|exhalaison}} }} {{ratour|sintaedje come emôcion |fr= {{t+|fr|sensation}}, {{t+|fr|perception}}, {{t+|fr|sentiment}} }} {{ratour|sintaedje avou l’ pea |fr= {{t+|fr|sensation}} (au toucher), {{t+|fr|tact}} }} {{ratour|djesse måhonteus di nateure secsuwele |fr= {{t+|fr|attouchement}} }} {{ratour|{{r|sintaedje di pîs}} |fr= {{t+|fr|moquerie}}, {{t+|fr|taquinerie}}, {{t+|fr|blague}} }} tlv3t22k2s13xvbastgfqyztbr3nndf 0 14335 409557 318285 2024-12-15T01:59:43Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409557 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-S|pitrea}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{BdjV|A|spit|spiter}} {{dcaw|rea|s|wa}}, {{çdom}} {{caw|ea|s|wa}}; {{FEW|17|182|b}}; l' abayeye da Feller () ki ça soeye ene cawete [[-rê]] ni va nén si bén ki l' raptitixhant sinse del cawete -ea. ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|spi.'tʀɛː|spi.'tʀæː}} {{BS|ea|-}} ** {{pzc}} {{AFE|spi.tja}} {{pzc0}} * {{Ric|spi.trea}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{pexhon|wa}} djonne di [[såmon]] (ki spite dizo l' aiwe). #* Kimint cåzreuss co di {{~}}, twè, dabôrd k' gn a pupont d' såmon e Smwès dispu des razanêyes? #* WÅTÎ. Sav bén bagnî, m’ fi ?</br>ANDRÎ. – Mi ? (i s’ recrestêye) Come on {{~}}. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.12}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[rimouwant come on spitrea]]}}: foirt rimouwant. ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[spitron]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | sipitrai = E203 | spiterai = G0 t. II p. 388 | spitrê = E1 | spiterê = E1,E170 | spit'rê = G209 p. 255 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|≈ djonne såmon |fr= {{t+|fr|saumoneau}} |en = {{t+|fr|salmon smolt}} }} === {{H|waitîz eto}} === {{wp|såmon}} tfn9ou51cj8xtz95gsk127vn5jbk57e 0 14386 409620 389926 2024-12-15T10:25:30Z Srtxg 1009 rif. siringue 409620 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-S|pritche}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Sv}} «[[spritchî]]» === {{H|Su|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} <B>1.</B> [[halbute]]. <B>2.</B> siringue ki ls efants spritchèt d'&nbsp;l'&nbsp;aiwe avou. ==== {{H|Pa}} ==== * [[spritchete]] ** [[spritchoûle]], [[spritchoûler]], [[spritchoûlaedje]] * {{Lka-pa|spritchî}} ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | spritche / sipritche u espritche = R10 | spritche / èspritche = O4 | spritche = C1, E1 | sprug = E178 | sprutche = E1 (Vervî) }} ==== {{H|Ra}} ==== <span lang=fr>F. sarbacane, canonnière.</span> === {{H|Cos|wa}} === {{~}} # {{IP13s|spritchî}}. # {{SP13s|spritchî}}. # {{Kim2s|spritchî}}. jtupbwoagc0fmdbs9jlucw5323ie0gd 0 14464 409607 390259 2024-12-15T10:09:24Z Srtxg 1009 rif. siringue 409607 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-S|tritchete}} === {{H|etimolodjeye}} === {{V|stritchî}} {{caw|ete|s|wa}}. === {{H|Su|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{djeu|wa}} siringue ki ls efants stritchèt d' l' aiwe avou. ==== {{H|Si|wa}} ==== * [[spritche]], [[spritchete]] ==== {{H|Or|wa}} ==== {{Orto | stritchete / sitritchete u estritchete = R10,R11:sitritchî | stritchète / èstritchète = O4 | stritchète / sutritchète = S0 | stritchète = E1 }} ==== {{H|Ra|wa}} ==== {{ratour | fr = {{t+|fr|seringue}} }} c587fafjeik36sjbfa09e30rvyxvi8t 0 14527 409522 408211 2024-12-14T18:54:26Z Srtxg 1009 /* {{H|Or}} */ 409522 wikitext text/x-wiki {{MR|såcî}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{BdjB|såc|så}}, {{caw|i|s|wa}} [[File:2 Saulaie.jpg|thumb|right|220px]] === {{H|Pr}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|sɔː.si|saː.si|soː.si}} {{BS|å}} ** {{pzc}} {{AFE|sɔː.si}} * {{Ric|så·ci}} === {{H|Su|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # [[bwès]] d' [[så]]s. #* Ene viye cambuze k' est efagnêye divins les frexhåds, å coron do {{~}}; dji n' vôreu nén viker la, saiss, mi {{s-rif|JLah}} ==== {{H|Reu}} ==== # {{r|e Såci|cat=npl}} : no d' ene plaece di Lidje. ==== {{H|Or}} ==== {{Orto <!--| Saucy = ortografeye oficire do no d' plaece di Lidje (ASTEME : divreut esse dins Saucy)--> | såci = TG1 p. 12? | Såcy = E34 (no d' plaece) | Saulcy = [!vscr] }} ==== {{H|Si}} ==== * [[såcete]] * [[såceure]] ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|bwès d' sås |fr= {{t+|fr|saulaie}}, {{t+|fr|saussaie}} }} d0z0ayzq58zbxz46ao4js0kwsfr0n32 409524 409522 2024-12-14T18:55:58Z Srtxg 1009 /* {{H|Reu}} */ 409524 wikitext text/x-wiki {{MR|såcî}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{BdjB|såc|så}}, {{caw|i|s|wa}} [[File:2 Saulaie.jpg|thumb|right|220px]] === {{H|Pr}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|sɔː.si|saː.si|soː.si}} {{BS|å}} ** {{pzc}} {{AFE|sɔː.si}} * {{Ric|så·ci}} === {{H|Su|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # [[bwès]] d' [[så]]s. #* Ene viye cambuze k' est efagnêye divins les frexhåds, å coron do {{~}}; dji n' vôreu nén viker la, saiss, mi {{s-rif|JLah}} ==== {{H|Reu}} ==== # {{r|e Såci|cat=npl}} : no d' ene plaece di Lidje (on boulvård), et d' Vervî (on cwårtî). ==== {{H|Or}} ==== {{Orto <!--| Saucy = ortografeye oficire do no d' plaece di Lidje (ASTEME : divreut esse dins Saucy)--> | såci = TG1 p. 12? | Såcy = E34 (no d' plaece) | Saulcy = [!vscr] }} ==== {{H|Si}} ==== * [[såcete]] * [[såceure]] ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|bwès d' sås |fr= {{t+|fr|saulaie}}, {{t+|fr|saussaie}} }} 2armh9utjjm0wrj9pfla6g9l5bzeqv9 0 14648 409548 402160 2024-12-15T01:22:27Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409548 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Apl|wa}} «[[taper]]» + «[[djus]]». === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} {{vs|djus|wa}} # {{vc}} fé tchaire al tere. #* Dji {{~|tape}} mi saetch å dos {{~|djus}}. # {{vc}} taper å lon po n' pus s' siervi di (ene viye sacwè). #* Il ont {{~|tapé djus}} leu camizoles Po fé les cis k' ont stî a scole. {{s|LM}} #* Et vola k' les bolants Walons ki nos estans ont lèyî {{~}} les deus emissions d' televuzion ki nos avéns, po ndè rmete ene ôte el plaece. {{s-rif|MSla}} #* Li tins {{~|a tapé djus}} s' mantea Di vint, di froedeure et d' nivaye, Eyet s' moussî, come ene maraye D' on bea risglatixhant solea {{ratLM}} # {{vc}} [[abate]] (èn åbe). #* Il ont {{~|tapé djus}} des åbes di totes les sôres : des frinnes, des tchinnes, des melesses, des sapéns, et des grandès refoirceyès tchårnales. {{s-rif|PRen}} # {{vc}} prinde li plaece di (on moenneu d' payis). #* Suharto, lu zunant djonne oficî k' el {{~|tapa djus}} (Soekarno), vola candji tot çoula e-n on clapant adjinçna capitalistiveus. {{s|LM}} # {{vc}} [[distrure]], [[touwer]]. #* Les ptits tchesseus årént {{~|tapé}} tos les singlés {{~|djus}}. # {{vsc}} si djoker d' ovrer, [[riployî haerna]]. #* Ci côp ci, c'est trop deur, dji {{~|tape djus}}. {{s|FR1 {{s?}}}} #* « Andri ! Ni vs {{~|tapez vs nén djus}} ?... Il est shijh eures ! Andrî !! … (adschindant viè Wåtî) E-st i divnou sourdåd, popa ? {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.9}} #* K' estez vs anoyeuse, nûlêye, di n' djamåy poleur on pô {{~}} po loukî les åmes s' esprinde ene a ene So les blankès voyes do pus bea payis : li lune. {{s-rif|AMaq}} #* {{lang|wa-fel|Nos-avîs, tot avâ l'Walon'rèye èt pôr a Lîdje, totes sôrs di fabrikes èt d'ouhènes. Elles ont '''tapé djus''', eune après l'ôte. On-za sèré botike tot-avâ!}} {{s|PHT|}} # {{vsc}} leyî ene afwaire erî pår k' on-z a trop målåjhey. #* Mins l’ solo vout ene rawete,</br>Divant do taper djus. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Li plope », 1923, p.33}} #*Dji n' sé nén, mins dj' a-st idêye ki Cadoudal ni {{~|taprè nén djus}} {{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|41}}}}} # {{vsc}} si djoker d' cåzer, di s' [[margayî]]. #* Alez, {{~|tapez}} la {{~|djus}} ! # {{vsc}} [[mori]]. #* Mi dji so come li viye djin Ki ratind sins fé nou brut L' esté ki n' rivénrè nén. Et l' viye djin a {{~|tapé djus}}. {{s-rif|VGeo}} ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|taper l' martchî djus}} s' arindjî so les condicions d' on martchî. {{Ode}} [[bouxhî djus|bouxhî l' martchî djus]]. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[tape-djus]] * [[tapaedje-djus]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=abate èn åbe| * [[maker djus]] * [[aflaxhî]] * [[flaxhî djus]] * [[abate]] * [[fote djus]] }} {{Boesse|c=2|tite=arester d' ovrer| * [[disteler]] * [[leyî ouve]] * [[taper l’ ouxh so l’ beur]] }} {{Boesse|c=2|tite=leyî ene afwaire erî pår k' on-z a trop målåjhey| * [[abandner]] * [[taper djus]] * [[taper evoye]] * [[taper l’ ouxh so l’ beur]] }} {{Boesse|c=2|tite=prinde li plaece d' on moenneu| * [[disdjoker]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | taper djus = E1, G1 (a "abattre"), R10, R11 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| fé tchaire al tere |fr= {{t+|fr|laisser tomber}} |en= to let {{t+|en|fall}} |nl= laten {{t+|nl|vallen}} |ary= [[6eyyeh]] {{=ral}} [[طيّح]] }} {{ratour| taper å lon po n' pus s' siervi {{Lka-ra|taper evoye}} |fr= {{t+|fr|jeter}}, {{t+|fr|se débarasser}} ''(de)'' }} {{ratour|leyî ouve |fr= arrêter de travailler }} {{ratour|abander |fr= {{t+|fr|abandonner}}, {{t+|fr|jeter l'éponge}} }} st8vrdmcm76xygjf4hi5e5vjzzx7j5t 409549 409548 2024-12-15T01:23:57Z Scribus electronicus 3672 409549 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Apl|wa}} «[[taper]]» + «[[djus]]». === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} {{vs|djus|wa}} # {{vc}} fé tchaire al tere. #* Dji {{~|tape}} mi saetch å dos {{~|djus}}. # {{vc}} taper å lon po n' pus s' siervi di (ene viye sacwè). #* Il ont {{~|tapé djus}} leu camizoles Po fé les cis k' ont stî a scole. {{s|LM}} #* Et vola k' les bolants Walons ki nos estans ont lèyî {{~}} les deus emissions d' televuzion ki nos avéns, po ndè rmete ene ôte el plaece. {{s-rif|MSla}} #* Li tins {{~|a tapé djus}} s' mantea Di vint, di froedeure et d' nivaye, Eyet s' moussî, come ene maraye D' on bea risglatixhant solea {{ratLM}} # {{vc}} [[abate]] (èn åbe). #* Il ont {{~|tapé djus}} des åbes di totes les sôres : des frinnes, des tchinnes, des melesses, des sapéns, et des grandès refoirceyès tchårnales. {{s-rif|PRen}} # {{vc}} prinde li plaece di (on moenneu d' payis). #* Suharto, lu zunant djonne oficî k' el {{~|tapa djus}} (Soekarno), vola candji tot çoula e-n on clapant adjinçna capitalistiveus. {{s|LM}} # {{vc}} [[distrure]], [[touwer]]. #* Les ptits tchesseus årént {{~|tapé}} tos les singlés {{~|djus}}. # {{vsc}} si djoker d' ovrer, [[riployî haerna]]. #* Ci côp ci, c'est trop deur, dji {{~|tape djus}}. {{s|FR1 {{s?}}}} #* « Andri ! Ni vs {{~|tapez vs nén djus}} ?... Il est shijh eures ! Andrî !! … (adschindant viè Wåtî) E-st i divnou sourdåd, popa ? {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.9}} #* K' estez vs anoyeuse, nûlêye, di n' djamåy poleur on pô {{~}} po loukî les åmes s' esprinde ene a ene So les blankès voyes do pus bea payis : li lune. {{s-rif|AMaq}} #* {{lang|wa-fel|Nos-avîs, tot avâ l'Walon'rèye èt pôr a Lîdje, totes sôrs di fabrikes èt d'ouhènes. Elles ont '''tapé djus''', eune après l'ôte. On-za sèré botike tot-avâ!}} {{s|PHT|}} # {{vsc}} leyî ene afwaire erî pår k' on-z a trop målåjhey. #* Mins l’ solo vout ene rawete,</br>Divant do taper djus. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Li plope », 1923, p.33}} #*Dji n' sé nén, mins dj' a-st idêye ki Cadoudal ni {{~|taprè nén djus}} {{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Napolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|41}}}}} # {{vsc}} si djoker d' cåzer, di s' [[margayî]]. #* Alez, {{~|tapez}} la {{~|djus}} ! # {{vsc}} [[mori]]. #* Mi dji so come li viye djin Ki ratind sins fé nou brut L' esté ki n' rivénrè nén. Et l' viye djin a {{~|tapé djus}}. {{s-rif|VGeo}} ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|taper l' martchî djus}} s' arindjî so les condicions d' on martchî. {{Ode}} [[bouxhî djus|bouxhî l' martchî djus]]. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[tape-djus]] * [[tapaedje-djus]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=abate èn åbe| * [[aveur al tere]] * [[aveur djus]] * [[maker djus]] * [[aflaxhî]] * [[flaxhî djus]] * [[abate]] * [[fote djus]] }} {{Boesse|c=2|tite=arester d' ovrer| * [[disteler]] * [[leyî ouve]] * [[taper l’ ouxh so l’ beur]] }} {{Boesse|c=2|tite=leyî ene afwaire erî pår k' on-z a trop målåjhey| * [[abandner]] * [[taper evoye]] * [[taper l’ ouxh so l’ beur]] }} {{Boesse|c=2|tite=prinde li plaece d' on moenneu| * [[disdjoker]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | taper djus = E1, G1 (a "abattre"), R10, R11 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| fé tchaire al tere |fr= {{t+|fr|laisser tomber}} |en= to let {{t+|en|fall}} |nl= laten {{t+|nl|vallen}} |ary= [[6eyyeh]] {{=ral}} [[طيّح]] }} {{ratour| taper å lon po n' pus s' siervi {{Lka-ra|taper evoye}} |fr= {{t+|fr|jeter}}, {{t+|fr|se débarasser}} ''(de)'' }} {{ratour|leyî ouve |fr= arrêter de travailler }} {{ratour|abander |fr= {{t+|fr|abandonner}}, {{t+|fr|jeter l'éponge}} }} o03y5dbwdap9slrrmx58s6fmo8p0a7e 0 14903 409629 404887 2024-12-15T10:46:43Z Scribus electronicus 3672 409629 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-TCHIV|å|ɔː}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdjga}} «caballus» (mwais tchvå, tchivå amedé), pal voye do patwès latén, {{çdom}} {{caw|å|s|wa}}). === {{H|prononçaedje}} === {{Lka-pr|tchvå}} * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʧi.'vɔː|ʧi.'vaː|ʧi.'voː|ʧy.'vaː|ʧy.'voː|ʧɛ.'voː|ʧœ.'voː}} {{BS|å}} ** {{pzc}} {{AFE|ʧi.'vɔː}} * {{Ric|tchi·vå}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{bies-t|wa}} [[biesse ås tetes]], a cwate pates, avou å coron on seu doet ricovrou d' on [[shabot]], {{sla|Equus caballus}}. #* Les femes, c’ est come les {{~|tchvås}}, voess : i fåt ls aveur po les cnoxhe ! (i riyèt)</br>DJAN-LOUWIS. – Mareye-Linåd lyi a tapé del poude ås ouys. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.15}} #* Insidon, tchaeke côp k' c' esteut martchî e viyaedje, on veyeut ariver tot timpe å matén on drole di tchår saetchî pa on vî etike {{~}}. {{s-rif|GBre}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[ovrer come on tchvå]]}} # {{r|[[brider si tchvå på cou]]}} # {{r|[[lete come on tchvå]] # {{r|[[ci n’ est nén li tchvå k’ a wangnî l’ avoenne ki l’ a]]}} # {{r|[[li meyeu des tchvås a touwé s’ mwaisse]]}} # {{r|[[i fåt moenner si tchvå come on l’ kinoxhe]]}} # {{r|[[våt mî cori après si tchvå ki d’ el rilever]]}} # {{r|[[sol tins k’ l’ avoenne crexhe, li tchvå creve]]}} # {{r|[[esse li tchvå d’ coirdea]]}} # {{r|[[va s’ dire çoula a on tchvå d' bwès, i t’ pitrè]]}} # {{r|[[come on tchvå]]}} : foirt vigreus. # {{r|[[monter so ses grands tchvås]]}}. #* Monsieu {{~|monta so ses grands tchvås}}, tot djhant k' dj' ènd aveu minti, ki dj' n' aveu nol amateur, ki dj' lyi voleu haper ses çanses !... {{s-rif|HSim|"Janète" (1911), eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.154}} # {{r|li Rotche ås {{~|tchvås}}|cat=npl}} : no d' ene plaece [[Rdû]]. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[tchivalî]] * [[tchivålet]], [[tchivåler]] * [[atchvaler]], [[atchvalaedje]], [[atchvalmint]] * [[tchivalidî]] (noûmot) {{mse}} * [[cavale]] * [[cavalî]] * [[tchevalî]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[riméde di tchvå]] * [[tchivå d’ coirdea]] * [[tchivå d' bwès]] * [[tchivå d’ mer]] * [[tchivå-godet]] * [[tchivå ås deus rowes]]: velo ==== {{H|dizotrins mots}} ==== * [[roncén]], [[cavale]], [[polin]], [[poûtrin]], [[poliche]] * [[kinea]], [[haricrûte]], [[soçon]], [[rosse]], [[bay]], [[bayåd]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | tcheuvô / tch’vô = S107 | tchèvâ / tchfâ = S0 | tchèvau / tch’fau = O4 | tch(i)vå = R9,R10,R11,R13 | tchivå / dj’vå = E1,E170 | tchivâ / dj’vâ = E1 | tch(i)vau = C8 | tchivau / tch’fau = C1 | tch(u)vå = S117 | tchuvô / djvô = E34 | tchuvô / dj’vô = E212b | tchuvô / tchfô = S0 | chévau / ch’vau = LBer <!-- sipotcheye nén dnêye --> | chuvo = E212 | tchèvô = O0 | tchuvâ = E212b | tchuvau = S17 {{p.|18}} <!-- cogne plinne nén dnêye --> | dj’vô = E21 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|biesse ås tetes ''Equus cabalus'' |fr= {{t+|fr|cheval}} |en= {{t+|en|horse}} |nl= {{t+|nl|paard}} |pl= {{t+|pl|koń}} {{o}} |de= {{t+|de|Pferd}} |es= {{t+|es|caballo}} |ar= Hiçân {{=ral}} {{t+|ar|حصان}} {{=dsf-ar}} {{t+|ar|حِصان}}; |ary= {{t+|ary|عود|ral=3eod|ar-fafl=عَود}} |zgh= {{t+|zgh|ⴰⵢⵢⵉⵙ|ral=ayyis}} }} === {{H|waitîz eto}} === {{wp}} i38o5eh04eyuyjr99ougvh28oi1nlfr 0 15025 409617 388416 2024-12-15T10:23:06Z Lucyin 218 409617 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{V|terer}}, {{caw|êye|p+s|wa}} === {{H|Pr}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} *** {{AFE|tɛ.'ʀɛːj|tɛ.'ʀej|tɛ.'ʀɛj|tɛ.'ʀe}} *** (pol sustantif) : {{AFE|tɛ.'ʀaːj}}; {{miers|8|42}}. ** {{pzc}} {{AFE|tɛ.'ʀɛːj}} * {{Ric|te·rêye}} === {{H|PE|wa}} === {{-perwa-é|ter}} {{~}} {{f}} # {{Fpe}} «[[terer]]». ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|terrée}} }} === {{H|Su|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{zolo|wa}} [[trô]] k' ene grosse [[biesse ås tetes]] ([[rinåd]], [[taesson]], [[robete]]) fwait dins tere po-z î dmorer. #* Il efoumént les rnåds dins leus {{~s}} #* Dji cnoxheu tos les pazeas, les åbes, les {{~s}} di lapén. {{s-rif|AHen}} #* Dj' avize ene marmote, astampêye, ki m' toûne li cou et rmoussî dins s' {{~}}, come l' aloumire. {{s|LHen}} # trô cåvlé pa des djins, sovint po s' catchî. #* Maria Deyi! Nos estans dins ene sôre di {{~}}, savoz, la ! {{s-rif|JFB}} # plaece k' ene metchante djin s' î catche. #* Po vindjî nosse gamén — dji l' a prometou a s' mame cwand dj' esteu-st al môre —, i m' faleut foirci l' ôrimiele a moussî foû di s' {{~}}. {{s-rif|JLah}} # {{bastimint|wa}} ancyin [[plantchî]] d' gurnî fwait avou del [[foite tere]] et des [[lates]] a [[bolter]]. # [[terén]] la k' on tape evoye les [[riketes]]. <gallery> Terêye rinåd nive.jpg|gueuye d' ene terêye di rnåd u d' taesson, dins l' nive </gallery> ==== {{H|Reu}} ==== # {{r|gueuye del terêye|cat=es}} : trô po rexhe u po moussî dvins. ==== {{H|Si}} ==== * (trô d' ene biesse) : [[trô]], [[bôre]], [[terî]], [[terire]] * (trô cåvlé pa des djins) : [[bôme]], [[soterén]] * (plaece k' ene metchante djin s' î catche) : [[djîsse]], [[radjîstoe]] ==== {{H|DzoM}} ==== [[taesnire]] ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | tèréye = C13, O0, O4, G208 | tèrêye = E1, O0, O2 | tèrâye = G208 | terêye = R11 |- = C8, E203, S109, R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|trô d' ene biesse |fr= {{t+|fr|terrier}} }} {{ratour|trô cåvlé pa des djins |fr= {{t+|fr|souterrain}}, {{t+|fr|grotte}} }} {{ratour|plaece k' ene metchante djin s' î catche |fr= {{t+|fr|terrier}}, {{t+|fr|repaire}}, {{t+|fr|refuge}}, {{t+|fr|retraite}} }} sqe46vf0v0jkzworu2i52hmbupkjrhk 0 15064 409544 406957 2024-12-15T01:01:40Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409544 wikitext text/x-wiki {{djermon}} == {{L|wa}} == === {{H|Etimolodjeye}} === {{djermon-etimolodjeye}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|... }} ** {{pzc}} {{AFE|...}} * {{Ric|timp.rou}} === {{H|addjectif}} === {{-addjwa-OU|timpr}} {{~}} {{a-pdv}} # Ki s' leve a tins. #* Il est todi {{~|trimpou}}. # Ki vént divant les ôtes, tot djåzant d' verdeures, evnd. #* Des poes {{~|trimpous}}. # ki dvént vite sûti tot crexhant. #* Les efants ki sont-st aclevés dvins l' mizere sont pus {{~s}} et pus ruzés ki ls ôtes ; {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.46}} # [[timpe]]. #* MAREYE. – Ki voloz vs don, poekets<!--peûkèts*--> ? Est çk’ i l’ ome ås poûssires a cmincî s’ tournêye ?... Il est bén {{~}} ! Pa, li Bon Diu atake aprume a-z esprinde ses tchandeles. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.7}} === {{H|sustantif}} === {{-suwa-OU|timpr}} {{~}} {{o}} # [[sustantivaedje|Sustantivaedje]] di l' addjectif. #* Dji n' a pont d' canadas, dit-st ele å controleu, c' est djusse on ptit moncea d' {{~|timprous}} po nd aveur e tinrijhon. {{s-rif|EuGi}} === {{H|adviebe}} === {{~}} # Timpe dins l' anêye, tot djåzant d' ene plante. #* Les grintchîs florixhèt foirt {{~|timprous}}. === {{H|parintaedje}} === * [[atimprou]] === {{H|ortografeyes}} === {{Orto | timprou = R10,E1 | tinprou, tinprow = E203 | timpru = O4 |- = C8,R13 }} === {{H|ratournaedjes}} === {{ratour| addjectif & sustantif |fr= {{t+|fr|matineux}}, {{t+|fr|précoce}}, {{t+|fr|hâtif}} |}} {{ratour| adviebe |fr= {{t+|fr|précocement}}, {{t+|fr|hâtivement}} |}} qfppsfshc9yqwiela27pm17xwhwwe6w 0 15150 409661 409422 2024-12-15T11:58:11Z Scribus electronicus 3672 Amidraedjes 409661 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|tûmon*|sourd=frk}} fé des "couperous", adon racuzinåve avou l' {{vlo}} « [[tumer]] ». ==={{H|prononçaedje}}=== *{{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|tu.me|ty.me}} ** {{pzc}} {{AFE|tu.me}} * {{Ric|tou·mer}} [[File:Illustration - to fall (tomber).gif|thumb|100px]] === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=toum|C=tom|come=alouwer}} {{~}} # {{vsc}} [[tchaire]] dal copete. #* {{~|Toumer}} al valêye d' ene finiesse, djus d' ene schåle. {{s-rif|E203}} #* Onk a kî troes doets dzeu l' narene</br>Esteut crexhou ene pwaire di coines,</br>Ni meta k' on pô d' aiwe so s' front</br>Et ses coines '''toumît''' e poujhon. {{s-rif|LRedt}} #* Rade, il ont gripé dssus po lyi rceper ses coxhes,</br>et les hepes atakèt. Li crestea si påjhûle</br>si rimplixh d' on grand brut. On-z ôt croxhî les bwès</br>ki s' froxhèt tot '''toumant''' so les bouxhons spatés. {{s-rif|HSim}} #* On djoû, li ptit tchén a hoplé sol tåve, a gordé l’ kénket k’ '''a toumé''', et l’ petrole a prins feu. {{s-rif|EPech}} # {{vsc}} si taper djus tot djåzant d' ene sacwè k' est dresseye. #* {{~|Toumer}} al tere. {{s-rif|E203}} #* Tote si veye, l' ome</br>N' porè sovint</br>Ki l' djemixhmint</br>Do bodje ki '''tome'''. {{s-rif|LLag|"Les belès-eures" (1928), p. 116}} # si rtrover [[d’ astcheyance]] dins. #* I n a tofer des bounès paroles ki '''toumèt''' dvins des ptitès orayes, d’ efants ki rdjåzront motoit on djoû walon {{s-rif|MSla}} # {{vsc}} [[end awè a s' tchedje|end awè a s’ tchedje]]. #* Del nute, cwand '''toumèt''' do fé</br>Leu faccion dvant l' Måjhon d' veye</br>I s' edoirmèt so les grés</br>On ls a veyou pus d' ene feye</br>S' i vént a ploure ou k' i fwaiye froed</br>I moussèt el coûrtigår</br>I s' edoirmèt dvant l' feu. {{s-rif|FrBa|divins [[w:Li camaeråde del djoye (arimés)|''Li camarad′ dè l'joie]]'', 1852}} # {{vsc}} {{texheu|wa}} rider trop al tere tot djåzant d' ene cote, d' ene marone. #* Mi cote ki {{~|tome}}, djel va rateler. {{s-rif|E203}} #* On vneut di disteler les tchvås cwand fala les rateler sol côp. {{s-rif|E203}} # {{vc}} (avou on pårticipe erirece ou èn addjectif) : [[divni]] tot d' on côp. #* Cwand i m’ vént do {{~}} sins exhowe,</br>Dj’ endè va l’ tiesse baxhowe</br>Avou mes screts-mawets,</br>Fé ene tournêye e bwès. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Anôy’mint », 1925, p.40}} #* L' ome ås poûssires esteut i a l' awaite padrî ene håye ? (...) Todi nd est i ki nosse capon '''touma'''-st edoirmou d' on plin côp {{s-rif|JDB}} # {{vsc}} si distaetchî al tere. #* Tos ses dints {{~|sont toumés}}. {{-rif|E203}} #* Les coines des ciers '''toumèt''' tos ls ans mins les cenes des dins et des renes ni tcheyèt nén. # {{vsdj}} [[ariver]]. #* S' i '''tome''' k' on les vegne houkî</br>Po fé l' planton dvins kéke bale</br>Afwaire di rmouyî l' gozî</br>Il irént a shijh cint Diåles. {{s-rif|FrBa|divins [[w:Li camaeråde del djoye (arimés)|''Li camarad′ dè l'joie]]'', 1852}} # {{vsc}} [[acsure]]. #* Schoûtez, mi efant,</br>Si ene tote pitite crawêye pondeure,</br>Vis endè fwait dedja tant vey,</br>Djudjîz, å cour ki vos ctaeyîz,</br>Kibén vosse fritche doet {{~}} deure ! {{s-rif|MLej|"Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 105, "L’amour atrape lu pètche"}} # {{vsc}} [[ariver]] tot djåzant del brune, del nute. #* Li nute ki {{~|tome}}. {{s-rif|E203}} #* I s' fwait tård. Li djoû {{~|tome}}. {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.144, « Bébé rèy ås andjes »}} #* Cwand l’ brune {{~|touméve}}, vijhéns, vijhenes,</br>S’ ashiyént sol baye, tot copinant. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.42, “Li Plèce Grétry”}} # {{vsc}} {{cron|wa}} ariver tot djåzant d' on djoû d' ene anêye. #* Cwand l' Noyé {{~|tome}} e vénrdi, on pout magnî del tchå. {{s-rif|E203}} # {{vsc}} {{meteyo|wa}} [[baxhî]], [[spiter evoye]] (tot djåzant do vint). #* Li vint {{~|tome}}. {{s-rif|E203}} # {{vsdj}} vini djus tot djåzant d' [[plouve]], d' [[nivaye]], d' [[brouweur]]. #* I {{~|tome}} del plouve, del nivaye. {{s-rif|E203}} #* Mins cwand les foyes si racoirnît, ki l' waerglaece {{~|touma}} åtoû d' zels, e s' lét d' linne di moton ossu blanke k' ene nivaye, Foyete si stinda, cligna ses påpires et pårta po l' ôte monde. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.61}} #* I {{~|tome}} ene bleuwe brouweur, ene måhaiteye tcholeur. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Candj’mint d’ tins », 1912, p.22}} #* Djan va drovi l’ ouxh Djanete si mostere, blanke come ene essevleye, el nivaye ki {{~|tome}}. {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.27}} # {{vcnd|a}} [[obtini]], [[atoumer]] a. #* {{~|Estoz vs toumé al}} måjhone ? {{s-rif|E203}} # {{vcnd|a}} esse, diveur fé ene sacwè pa s' destinêye. #* Cial, i n’ ont k’ a responde : « Dji nel frè pus », cwand on les atowe pask’ il {{~|ont toumé}} a cori po siervi les deus mwaisses ; « åmen » cwand on lzî fote ene boufe al djaive ; « gråces » cwand les ôtes reupièt. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.10}} # {{vcnd|so}} [[rescontrer]] [[d’ atoumance]]. #* {{~|Toumer sol}} coir a ene sakî. {{s-rif|E203}} #* Awè, i nos fåt fiesti nos djins. Ni metoz nén l’ cene k’ est schårdêye, savoz ; si madame Mencheur {{~|touméve}} måye '''dissus''', ele freut co des råtchåds. {{s-rif|HSim| « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.81}} #* Ca l' djoû des acoirdances si dj' '''tome''' måy '''sol''' napea</br>Djel towe ! Et si dj' mintixh, k' on m' rissaetche li bateme ! {{s-rif|LLag|"Mayon" (1923), p. 44}} #* {{lang|wa-fel|Çoula n' m' ala k' trop djusse</BR>Ca dj' '''touma''', no di no</BR>'''So''' ene viye princesse rûsse...</br>Di cint kilos ... pol moens!}} {{s|CGas}} #* Al Nouve-veye, å dierin tournant del rote, i '''toumît so''' ene martchande di laecea ki tcheryive so Serè. {{s-rif|AXhi}} #* Dins les bindes d' imådjes walones, vos '''toumez so''' on vî tchenå do Cinte avou li scluze et li ptite guerite do wårdeu {{s|LM}} # {{vcnd|di}} haper on må. #* Seur k’ i vont {{~|toumer d’}} on må,</br>Les macreas ki l’ diåle kihere</br>Tot m’ oyant båjhî mi cmere. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Eloviné », 1922, p.61}} # {{vcnd|e}} tourner a ene sacwè d' mwais. #* Vos soris a 250 francs, c’ est del rigolåde. Après deus moes, ele '''toumèt e''' rak. {{s-rif|S117}} #* C’ e-st a lu k’ ele dijheut ses poennes,</br>Ses djoyes, ses sondjes, ses anoymints ;</br>Cwand s’ cour {{~|touméve el}} languidône,</br>La k’ ele trovéve l’ ecoraedjmint. {{s-rif|MLej|“Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.184, « Lu lîve du mèsse dèl grand-mêre »}} # {{vcnd|dins|divins}} [[tårdjî]] dvins des cayets pô [[ahessûle|ahessûles]]. #* Après on cwårt d' eure, li pretcheu '''touma dvins''' des anoyantès rdites. # {{vcnd|dins|divins}} si ritrover dvins ene [[mwais|mwaijhe]] sitouwåcion. #: {{djermon-egzimpe|wa}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[bén toumer]]}} / {{r|[[må toumer]]}} #* {{~|C’ est bén toumé}} ki nos l’ rescontrans cial. {{s-rif|HSim| « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.37}} # {{r|[[leyî toumer]]}} #* I lyi {{~|a leyî toumer}} s' bordon sol tiesse. {{s-rif|E203}} #* Des volêyes di colons {{~|si leyèt toumer}} so m' boket d' tere. {{s-rif|E203}} # {{r|[[toumer a bokets]]}} # {{r|[[toumer a l’ aiwe]]}} # {{r|[[toumer a schate di]]}} # {{r|[[toumer d’ acoird]]}} #* {{lang|wa-fel|Avizant on voyèdjeû qui s'aprèpîve, èwalpé è s' mantê, l'ont toumé d'acwérd so l' fêt' qui l' ci qu'avinreût l' prumî a lî fé wèster s' mantê, sèreût loukî come èstant l' pus fwért di zèls deûs.}} {{s|[[w:Li bijhe et l’ solea (fåve do vî vî tins]] (Lidje)}} # {{r|[[toumer deur]]}}. #* C’ e-st ene sacwè ki m’ {{~|a toumé deur}}, savoz Janete ? {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.137}} # {{r|[[toumer d’ on boigne so èn aveule]]}} # {{r|toumer djus d’ pî}} : esse rwiné. #* Dj' ô bén: c' est onk toumé djus d' pî Gåre li gåre cwand serè rnouri (dins "Simon li Scrinî"). {{lang|fr|F. être en faillite.}} # {{r|[[pout-må a toumé e l’ aiwe]]}} # {{r|[[toumer båbe a båbe]]}} # {{r|[[toumer a court]]}}. #* Et si n' '''toumèt'''-ele måy '''a court'''</br> Asteure k' ele si rtrovèt sol boure,</br> Les båsheles</br> {{s-rif|CGas}} # {{r|[[toumer des nûlêyes]]}} # {{r|[[toumer di s’ maclote]]}} # {{r|[[toumer do cir]]}} # {{r|[[toumer do må d’ sint]]}} : fé ene crise d' epilepseye. # {{r|[[toumer do sôrt]]}} : esse acsegnî pal sôrt. # {{r|[[toumer e schô di s’ mame]]}} # {{r|[[toumer evoye di rire]]}} # {{r|[[toumer flåwe]]}} # {{r|[[toumer påmé]]}} #* Epoirtêye på sdårniyon, ele '''touma flåwe''' so les tinrès yebes, les ouys drovous sol sitoelî coleur di måvlete {{s-rif|AGau}} # {{r|[[toumer plat come ene vôte]]}} # {{r|[[toumer l’ cou e boure]]}} # {{r|[[toumer malåde]]}}. # {{r|[[toumer e pane]]}}. # {{r|[[toumer roed bleu sot]]}} : divni amoureus. #*C’ est èn ome bén moussî ki tome e pane avou s'-t oto, e plin mitan del tchampagne : i leve li capot et cmince a rawaitî e moteur cwand il etind ene vwès ki dit « Ça doet esse les boudjiyes ! » {{s-rif|AMot}} #* Elle aveut-st ataké a dvoircî d' si ome et vola les beas sondjes revolés et l' lursete mascråwêye; tot a l' diloujhe, elle endè '''touma malåde''' {{s-rif|JPD}} # {{r|[[toumer e blesse|toumer e-n ene blesse]]}}. # {{r|[[toumer tot long stindou]]}} #{{r|ça n' a nén toumé dins l' oraye d' on sourd}} # {{r|si ça tome}} : si c' est insi d' astcheyance. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[toumaedje]], [[touma]], [[toumêye]], [[toumaedje]] * [[atoumer]], [[atoumé]], [[atoumance]] * [[ritoumer]], [[ritoumaedje]] * [[ditoumer]], [[ditoumaedje]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[toumer evoye]], [[toumer djus]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=tos les sinses| * [[tchaire]] }} {{Boesse|c=2|tite=vini djus dal copete, sovint tot s' froxhant| * [[berôder]] * [[berôler]] * [[scheure]] * [[vini al valêye]] }} {{Boesse|c=2|tite=d' ene plinne pîce| * [[bardouxhî]] * [[berloufer]] * [[clouper]] * [[rabressî l’ plantchî]] * [[rider djus]], * [[toumer djus]] }} {{Boesse|c=2|tite=tot djåzant d' ene sacwè ki vént d' astcheyance| * [[advini]] * [[ariver]] * [[atoumer]] * [[sorvini]] }} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== {{Boesse|c=2| * [[s’ abate]] * [[s’ aflaxhî]] * [[si stårer]] * [[si trebouxhî]] }} ==== {{H|notule d’ uzaedje}} ==== Li viebe est spårdou avå l' payis d' Lidje et l' Årdene bijhrece. On dit-st alieurs « [[tchaire]] ». ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | toumé = E89,E203 | toumer = R10,R10,R13,E1,G100 | tumer = S117 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}}, {{BA}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|vini djus {{Lka-ra|tchaire}} |ar= {{t+|ar|سقط}} |en= to {{t+|en|fall}} |fr= {{t+|fr|tomber}}, {{t+|fr|chuter}} |grc= {{t+|grc|πίπτω}} |la= {{t+|la|labi}}, {{t+|la|cadere}} |nl= {{t+|nl|vallen}} |ru= {{t+|ru|падать}} }} {{ratour|ariver |en= to {{t+|en|occure}}, to {{t+|en|happen}} |fr= {{t+|fr|arriver}}, {{t+|fr|survenir}}, {{t+|fr|se produire}} |grc= {{t+|grc|ἐπέρχομαι}}, {{t+|grc|τυγχάνω}} |la= {{t+|la|advenire}}, {{t+|la|incidere}} |nl= {{t+|nl|overkomen}}, {{t+|nl|geschieden}}, {{t+|nl|gebeuren}} |ru= {{t+|ru|случиться}} }} {{ratour|tot djåzant d' plouve, di brouheure |fr= {{t+|fr|tomber}} }} {{ratour|toumer so |fr= {{t+|fr|tomber sur}}, {{t+|fr|rencontrer}} à l'improviste }} {{ratour|toumer a | fr = {{t+|fr|échoir}}, {{t+|fr|hériter}} }} {{ratour|toumer (esse, diveur fé ene sacwè pa s' destinêye) |fr= {{t-|fr|faire par le sort}} |grc= {{t+|en|τυγχάνω}} }} 924cd989ab850mjgwa2d7a9y4o4sejf 0 15192 409608 334420 2024-12-15T10:09:50Z Srtxg 1009 rif. siringue 409608 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{dal}} '''trawa''' [o.n.] plaece trawêye dins èn oxhea, dins ene montinne, po poleur passer. ''Li longowe fene aweye del siringue avou l' amacante drouke diveut aler divins l' trawa condilyin.'' {{lang|fr|F. conduit, tunnel.}} Etimolodjeye: [[cawete -a]], [[noûmot|2001]]. 38fh15hzwdyaqtsmx9fm984ns9rojft 0 15392 409508 406720 2024-12-14T17:22:06Z Scribus electronicus 3672 409508 wikitext text/x-wiki {{MR|vali}} == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye|wa}}=== {{Bdj|valeo|sourd=la}} {{çdom}} {{caw|eur|v|wa}}. === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=5|A=val|B=vå|C=val|come=voleur}} # awè l' valixhance d' ene sacwè, poleur amoenner ostant ki. #* Taiss k' åy ki ça {{~|våt}} åk, ene viye pîce come ça ! #* Djel {{~|vå}} bén. #* Dji n' {{~|vå}} pus çou k' dj' a stî. #* I gn a pont po les {{~}}. #* Ça n' {{~|våt}} k' on dmêy euro. #* Ça n' {{~|våt}} nén ddja ene mastoke. #* {{~|Våt}} mia rire ki braire, li mawe est pus bele. #* I {{~|våt}} mia po tertos k' il evåyexhe ôte på. #* Dji {{~|vå}} co mi ome. (= dji so co capåbe po l' årtike) #* On s' {{~|våt}} bén sins s' convni. #* On s' {{~|våt}} bén k' on n' si convént nén. #* Ça n' {{~|våt}} nén li dmoraedje e dandjî. (= on-z åreut bén toirt di s' è priver) #* {{~|Våt}} mia ça k' ene djambe cassêye et les bokets pierdous. #* {{~|Våt}} mia on moxhon è s' mwin ki deus dsu l' håye. #* {{~|Våt}} mî k' il evåye ki l' bon tins. #* I n' {{~|våt}} nén l' coide pol pinde. #* {{~|Våt}} todi mia esse sô k' sot, on-z est pus rade rifwait. # {{np-vprC}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[èn nén valeur li pwin k’ on magne]]}} # {{r|[[èn nén valeur les cwate fiers d' on tchén]]}} ou {{r|[[li meyeu n’ våt nén les cwate fiers d' on tchén]]}} # {{r|[[èn nén valeur l' aiwe k’ on cût ses oûs]]}} : èn valeur vormint rén. Loukîz a: [[rénnvåt]], [[Sinonimeye:ome ou cmere ki n' våt rén]]. # {{r|[[si fé valeur]]}}: si vanter, si mete èn avant. #* Vos m' avoz dit k' vos savîz scrire, kécfeye bourdîz vs; vos vos fjhîz valeur, motoit ? {{s|LH}} #* Il ont l' toûr po s' fé {{~}} divant les djins. {{s-rif|C106}} # {{r|[[tant mî våt]]}} # {{r|[[våt co mî ki]]}} # {{r|[[våt mia bele panse ki bele mantche]]}} : i våt mia bén magnî k' esse bén moussî # fé valeur: fé respecter #* I fåreut k' nos fjanxhe {{~}} nos droets sol måjhon. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[vali]] (alofôme) ([[pôreut vali]], [[pôreut nén vali]], [[fåreut vali]]) * [[valixhant]] * [[valixhance]] * [[rivaleur]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto <!-- valeur --> | valèr = S0 | valeur = R9,R10:2448, S0 (Tniveye), E1, E203 | valwêr = O4 <!-- vali --> | vali = C8, R9 | valu = O4, C106 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|poleur amoenner (come cwårs) |es= {{t+|es|valer}} |fr= {{t+|fr|valoir}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{f}} # çou k' ene sacwè våt. #* C' est tos béns ki pierdèt d' leu {{~}}. #* C' est des cwårs ki n' ont pupont d' {{~}}. #*On sait comprinde li {{~}} di s' patreye ;</br>S' on-z est voltrûle, on sait mori por leye{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Dizo s’ bleû cîr'', (1947), p. 123}} # ene sacwè k' a del valeur. #* Ele meteut ses {{~s}} dins on cofe al banke. # {{str|wa}} valeur moråle d' ene sakî. #* I m' fjha do må cwand djha k' ele esteut målureuse,</br>Pask' on l' voleut foirci do tchoezi po galant</br>Èn ome k' a del '''valeur''', la k' sereut plin d' aidants,</br>Mins k' catche motoit drî zels ene åme tote viermouyeuse. {{s-rif|LLag|"Mayon" (1923), p. 44}} #* Nos peres k’ ont sepou rascoyî</br>Li rnon ki nos rhåsse pal djoû d’ ouy,</br>Ont tant d’ {{~}} divant mes ouys,</br>Ki dji vôreu les rabressî. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.33, “Walon d’vant tot !”}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[valixhance]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | valeur = R9,R10:20504,R13, E1,E203 | valeûr = C8, E34, O4, S0 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |es= {{t+|es|valor}} |fr= {{t+|fr|valeur}} }} bj20mwaimr78ht9mme2fn3s1a5j2sp0 409509 409508 2024-12-14T17:22:57Z Scribus electronicus 3672 409509 wikitext text/x-wiki {{MR|vali}} == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye|wa}}=== {{Bdj|valeo|sourd=la}} {{çdom}} {{caw|eur|v|wa}}. === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=5|A=val|B=vå|C=val|come=voleur}} # awè l' valixhance d' ene sacwè, poleur amoenner ostant ki. #* Taiss k' åy ki ça {{~|våt}} åk, ene viye pîce come ça ! #* Djel {{~|vå}} bén. #* Dji n' {{~|vå}} pus çou k' dj' a stî. #* I gn a pont po les {{~}}. #* Ça n' {{~|våt}} k' on dmêy euro. #* Ça n' {{~|våt}} nén ddja ene mastoke. #* {{~|Våt}} mia rire ki braire, li mawe est pus bele. #* I {{~|våt}} mia po tertos k' il evåyexhe ôte på. #* Dji {{~|vå}} co mi ome. (= dji so co capåbe po l' årtike) #* On s' {{~|våt}} bén sins s' convni. #* On s' {{~|våt}} bén k' on n' si convént nén. #* Ça n' {{~|våt}} nén li dmoraedje e dandjî. (= on-z åreut bén toirt di s' è priver) #* {{~|Våt}} mia ça k' ene djambe cassêye et les bokets pierdous. #* {{~|Våt}} mia on moxhon è s' mwin ki deus dsu l' håye. #* {{~|Våt}} mî k' il evåye ki l' bon tins. #* I n' {{~|våt}} nén l' coide pol pinde. #* {{~|Våt}} todi mia esse sô k' sot, on-z est pus rade rifwait. # {{np-vprC}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[èn nén valeur li pwin k’ on magne]]}} # {{r|[[èn nén valeur les cwate fiers d' on tchén]]}} ou {{r|[[li meyeu n’ våt nén les cwate fiers d' on tchén]]}} # {{r|[[èn nén valeur l' aiwe k’ on cût ses oûs]]}} : èn valeur vormint rén. Loukîz a: [[rénnvåt]], [[Sinonimeye:ome ou cmere ki n' våt rén]]. # {{r|[[si fé valeur]]}}: si vanter, si mete èn avant. #* Vos m' avoz dit k' vos savîz scrire, kécfeye bourdîz vs; vos vos fjhîz valeur, motoit ? {{s|LH}} #* Il ont l' toûr po s' fé {{~}} divant les djins. {{s-rif|C106}} # {{r|[[tant mî våt]]}} # {{r|[[våt co mî]]}} # {{r|[[våt mia bele panse ki bele mantche]]}} : i våt mia bén magnî k' esse bén moussî # fé valeur: fé respecter #* I fåreut k' nos fjanxhe {{~}} nos droets sol måjhon. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[vali]] (alofôme) ([[pôreut vali]], [[pôreut nén vali]], [[fåreut vali]]) * [[valixhant]] * [[valixhance]] * [[rivaleur]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto <!-- valeur --> | valèr = S0 | valeur = R9,R10:2448, S0 (Tniveye), E1, E203 | valwêr = O4 <!-- vali --> | vali = C8, R9 | valu = O4, C106 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|poleur amoenner (come cwårs) |es= {{t+|es|valer}} |fr= {{t+|fr|valoir}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{f}} # çou k' ene sacwè våt. #* C' est tos béns ki pierdèt d' leu {{~}}. #* C' est des cwårs ki n' ont pupont d' {{~}}. #*On sait comprinde li {{~}} di s' patreye ;</br>S' on-z est voltrûle, on sait mori por leye{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Dizo s’ bleû cîr'', (1947), p. 123}} # ene sacwè k' a del valeur. #* Ele meteut ses {{~s}} dins on cofe al banke. # {{str|wa}} valeur moråle d' ene sakî. #* I m' fjha do må cwand djha k' ele esteut målureuse,</br>Pask' on l' voleut foirci do tchoezi po galant</br>Èn ome k' a del '''valeur''', la k' sereut plin d' aidants,</br>Mins k' catche motoit drî zels ene åme tote viermouyeuse. {{s-rif|LLag|"Mayon" (1923), p. 44}} #* Nos peres k’ ont sepou rascoyî</br>Li rnon ki nos rhåsse pal djoû d’ ouy,</br>Ont tant d’ {{~}} divant mes ouys,</br>Ki dji vôreu les rabressî. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.33, “Walon d’vant tot !”}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[valixhance]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | valeur = R9,R10:20504,R13, E1,E203 | valeûr = C8, E34, O4, S0 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |es= {{t+|es|valor}} |fr= {{t+|fr|valeur}} }} 90fri10171xsywf453taw2hjoybqwcm 0 15481 409578 396883 2024-12-15T04:11:18Z Scribus electronicus 3672 409578 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == <gallery> File:Vierlete.jpeg </gallery> === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj}} {{*}} "viele" ([[viole]]), {{dcaw|rete|s|wa}}, pu {{rib-R}}, çou ki dene on mot {{caw|ete|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|vjɛʀlɛt}} {{1pr}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{muzi|wa}} instrumint d' muzike ås coides piceyes, avou ene [[manike]] ki fwait tourner ene [[rôlete]] ki frote dissu les coides. #* Dj' a m' tabeur, mes clikes et mes clakes; si a dj' mi {{~}} a m' costé ''(viye tchanson). #* Li leu s' moussa-st e bierdjî, on sårot so les rins, A s' costé, ene {{~}} {{s-rif|PHT}} #* Lavola, on-z ôt l' tchant del {{~}} ki s' enûleye {{s-rif|JMW}} #* Leye k' åreut polou maryî on conte, on prince, pocwè a-t i falou k' ele veyaxhe voltî on pôve pitit djouweu d' {{~}} ? {{s-rif|JMW}} #* On grand djonne coir, avou ene båke et des crolés ouys, tchantéve des viyès airs tot tournant l' manike d' ene vierlete {{s-rif|MFri}} #*Dj’a m’ tabeûr, mès clic èt mès clac</br>Èt s’ a-dj’ mi '''vièrlète''' à m’ costé</br>{{s|Léonard Terry}} #*Et por leye djouwéve t i so s' mascråwêye {{~}}{{s-rif|JMign|"[[w:Fleurs di prétins (arimés)|Fleûrs di prétins]]", p.91 (1929), "Li sondje dè mèstré" (1925)}} #[[tcherowe]] ås rôletes. ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|[[payî les vierletes]]}} #{{r|[[ariver å bal cwand les violoneus roistèt les vierletes]]}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[viole]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | savoit fair chanchons et vierlais = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | vierlett = E203 | vièrlète = E1, E170, C60 | vierlete = R11 |- = S117 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|sôre d' instrumint d' muzike |fr= {{t+|fr|vielle à roue}} |ast= {{t+|ast|rabil}} |cs= {{t+|cs|niněra}} |da= {{t+|da|drejelire}} |de= {{t+|de|Drehleier}} |en= {{t+|en|hurdy-gurdy}} |et= {{t+|et|tekero}} |es= {{t+|es|zanfona}} |eu= {{t+|eu|zarrabete}} |it= {{t+|it|ghironda}} |lb= {{t+|lb|dullemajik}} |hu= {{t+|hu|tekerőlant}} |nl= {{t+|nl|draailier}} |oc= {{t+|oc|sonsaina}} |pl= {{t+|pl|lira korbowa}} |pt= {{t+|pt|sanfona}} |fi= {{t+|fi|lampiliira}} |sv= {{t+|sv|vevlira}} }} {{ratour|sôre di tcherowe |fr= {{t+|fr|charrue à roulettes}}, {{t+|fr|charrue à disques}} }} ==={{H|VE}}=== {{wp}} iag636433nbtyscix7wevugf1ayh3zp 0 15616 409461 407523 2024-12-14T13:15:08Z Srtxg 1009 409461 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|vôsse}} {{caw|er|v|wa}}. D’ on viebe latén ki sreut ''*voslare''<ref>{{s|E1|r=0}}</ref>, racuzinåve avou l’ {{p|vouste|fro|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|voː.ˈse|vuː.ˈse|voː.ˈsɛ|voː.ˈsiː}} ** {{pzc}} {{AFE|võ.ˈse}} * {{Ric|vô·sser}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=vôs|come=passer}} {{~}} {{vc}} # diner l’ cogne d’ ene [[vôsse]]. #* {{~|Vôsser}} ene cåve. # {{vpr}} prinde li cogne d' ene vôsse. #* Pus dschind on, pus s’ sint on discrexhe !</br>Pus drene t on, pus nos rins {{~|s’ vôssèt}} ! {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Quî sét ?», 1909, p.135}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[årker]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | vôssè = C8, S0 | vôsser = E1,E34, R10 | voûsser = O3,O4, S0 | voûssî = O90 | vôssî = E1,O90 <!--l' minme mot ?--> | vouter = E34 | voûter = E1 }} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[vôssé]], [[vôssêye]] * [[vôssaedje]] * [[vôsseure]] * [[kivôssé]] * [[rivôsser]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|voûter}}, {{t+|fr|bomber}} }} {{ratour|si vôsser | fr = {{t+|fr|se voûter}} }} ==={{H|S}}=== <references/> fga833v3fg636quch27xmff9smwrn1y 0 30431 409470 391544 2024-12-14T14:39:04Z Scribus electronicus 3672 409470 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|abeye|anke=Walon_Adviebe}} {{caw|mint|adv|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|a.bɛj.ˈmɛ̃|a.biːj.ˈmɛ̃|a.biː.ˈmɛ|a.bɛːj.ˈmɛ̃}} ** {{pzc}} {{AFE|a.bɛj.ˈmɛ̃}} * {{Ric|a(.)bey·mint}} === {{H|adviebe|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # d’ ene {{loyén|abeye|croejh=adv}} manire. #* La èn ovraedje k' a stî {{~}} fwait. #* Il a saiwé {{~}}. #* Il î corèt '''abeymint'''</br>Avou leus hatches et leus coides</br>Po hatchî wice k' i gn a rén</br>I gn a nén des pus adroets</br>{{s-rif|FrBa|divins [[w:Li camaeråde del djoye (arimés)|''Li camarad′ dè l'joie]]'', 1852}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[adjetmint]] * [[abeydimint]] * {{Lka-motyince|wa|avou ene grande vitesse}} ==== {{H|pwaire minimom}} ==== * [[abiymint]] (mousseure) ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | abaiemain = E178 | abeiemain = E177a | abeiemin = E212 | abèïemin = E203 | abêyemint = E34 | abeymint = R10,R11:abeye_2, FR13 (a « vite ») | abèy'mint = E1,E21,E170 | abîmint = C13 | abîemin = C9a | abîyemint = C1,C8,C9,C13 |- = R13 }} ==== {{H|ratournaedje}} ==== {{ratour|avou ene grande vitesse {{Lka-ra|Motyince:avou ene grande vitesse/walon}} |fr= {{t+|fr|vite}}, {{t+|fr|rapidement}}, {{t+|fr|promptement}}, {{t+|fr|vivement}}, {{t+|fr|activement}} |nl= {{t+|nl|snel}}, {{t+|nl|vlug}} |ary= {{t+|ary|سربي|ral=serbi}}, {{t+|ary|بزربة|ral=b-zerba}} |ar= {{t+|ar|بسرعة|ral=bi-soura3a}} |en= {{t+|en|rapidly}} |de= {{t+|de|snell}} |es= {{t+|es|rapidamente}} }} {{ratour|vite et bén |fr= {{t+|fr|habilement}} }} c7gasaurgdldvyb5vw877srg9cktn5i 0 30553 409537 374103 2024-12-14T23:22:24Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409537 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|ni|anke=Walon 2}} {{caw|å|s|wa}}, {{Ris-Y}}. === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # [[ni]] ## plaece ki les oujheas ponèt leus oûs. ##* C’ e-st on clapant djinti ptit moxhon, alez, po sognî s’ {{~}}, et s’ n’ a t i vormint k’ lu po-z î mete li mwin ! {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} ##* El sipexheur do fén fond do bwès, li frumele catche li {{~}} {{s-rif|LDem}} ## ni plin d' oûs k' ene poye a catchî. ##* Dj' a trové on {{~}} d' doze oûs. # (fås) oû. ## [[oû]] k' on leye e ni. ## oû d' [[plåsse]] k' on leye ezès [[ponete]]s. ##* On meteut todi on {{~}} dins tchaeke ponete po fé ponre les poyes. # grand nombe d' oujheas ou d' biesses. ##[[niyêye]] di ptits [[oujhea]]s. ##grand nombe di ptitès biesses. ##* I faleut distrure les {{~s}} d' halenes. ##* Dj' a seur on {{~}} d' pouces e m' lét. # [[moncea]] d' sacwès. ##tas d' amagnî ki sacwants biesses ramexhnèt po l' ivier. ##plaece avou toplin des mannestés. ##* I fårè rnetyî les {{~s}}. #[[hopea]] d' çanses. #* On lî a volé disk' a si ptit {{~}} k' il aveut fwait po-z atchter do toubak. #* Les voleus ont toumé so l' {{~}}. #* Dji n' a pus k' ene mastoke po l' {{~}}. ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|niyå d' frumijhes|cat=es}} : [[copixhreye]]. # {{r|niyå d' wesses|cat=es}} : [[wespireye]]. # {{r|fé des niyås}} : mete des cwårs di costé. ==== {{H|RM}} ==== {{Tit}} * [[W:C106|Dictionnaire wallon, Niyå d' ratourneures et d' mots walons d' après Moustî et avår la, ramexhnés pa Émile Gilliard]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | niyå = E1, E34, R2 | niyau = C1, C13, O2, O3, O4 | niyô = O0 | niyåd = R13 {{rif?}} }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|plaece la k' les oujheas ponèt |ary=[[3ach]] {{=ral}} [[عاش]] |fr= {{t+|fr|nid}} }} {{ratour|vraiy ou fås oû k' on leye e ni |fr= {{t+|fr|nichet}} }} {{ratour|niyêye {{Lka-ra|niyêye}} }} {{ratour|hopea d' çanses |fr= {{t+|fr|magot}}, {{t+|fr|pécule}}, {{t+|fr|trésor}}; ''fé des niyås'' : mettre de l'argent de côté. }} 7r9i6ljizxk9nzhcng9qxtkw4vl05er 0 30852 409586 407351 2024-12-15T04:34:35Z Scribus electronicus 3672 409586 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Apl}} « [[tot]] » et l’ {{bdjla|diem}} (djoû). === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|tɔ.di|tu.di|tɔ.dœ}} {{c2pr}}, {{O/OU}} ** {{pzc}} {{AFE|tɔ.di}} * {{Ric|to·di}} === {{H|adviebe|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # d’ ene [[manire]] ki n’ finixh [[måy]]. #* Dji vs voerè {{~}} voltî, vos l’ Walonreye. #* Vos l’ etindoz {{~}} tchîpler, soeye-t i l’ iver, soeye-t i, l’ esté. {{s|HSim}} #* E walon, « amour » ni rime nén avou « {{~}} ». {{s|CMas}} # [[mwints]] côps [[e-n erote]]. #* I vént {{~}} m’ taener po-z aveur on bik. # ki deure todi, adon k' on pinséve ki ça s' aveut djoké. #*Si efant est {{~}} al tete ? #*Li vint-cénkinme, vint-shijh, vint-set</br>K' esteut '''todi''' li moes d' djulete,</br>Il ouxhént prin Viene sins minti</br>Sel bon Diu n' î euxhe nén aidî</br>{{s-rif|[[w:Paskeye sol sidje et l' dissidjmint d' Wîne|Paskeye sol sidje et l' dissidjmint d' Wîne]](1683)}} # mostere ki l’ deujhinme fråzlete est ene sipepieuse racsegne sol prumire, å mitan del deujhinme fråzlete. #* Si l’ moirt ni l’ abelit nén, i frè {{~}} on laid moirt. {{s|MoBa}} #* Åresse, vos n' avoz k' 17 ans, å pus må, ci n' serè {{~}} ki l' måjhone di coreccion{{s-rif|PHT|ratournant ''Maigret èt l’danseûse d’å Gai-Moulin'', 1994, {{p.|18}}}} # pareymint, al fén del deujhinme fråzlete. #* Est çk’ il est moirt ? Dji n’ pinse nén, {{~}}. {{s|MoBa}} #*-Dji n’ a d’ keure, ci serè l’ paradis</br>Si dj’ a l’ bouneur di vs plaire, {{~}}{{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"Lu pauve ome èt l’amour"}} #* Dji n’ sai nén kî çk’ a spiyî ci cantea la ; c’ est nén mi, {{~}}. #* L’ estat d’ Israyel ni dveut nén egzister ; c’ est çou k’ ces djwifs wårdiveus la pinsèt, {{~}}. #* Dji n’ vos såreu dire s’ il årént l’ tins po vs aler copler, mins dimandez lzî {{~}} : c’ est l’ honteus ki l’ piede. {{s|LM}} # ''(après "c' est")'' [[ca]]. #* {{lang|wa-fel|Vos f'rez di tot vosse mîs po bin l'atîtoter !</br>C'èst todi l' dièrinne fèye qu'on l' pôrè gåy'loter.}} {{s|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "A l'pwète dès incurâbes" (avri 1878), p.54}} ==== {{H|ratourneures}} ==== #[[mondju todi]] ! # {{r|c’ est ddja todi åk}} : c’ est mî k’ rén (po cwand k’ on-z rçût ene pitite sacwè mins k’ on ratind dpus). # {{r|li veye ki dmorrè todi|cat=es}} : li veye, après leu mopirt fizike, po des cis k’ iront e Paradis, po les [[monoteyisse]]s. # {{r|[[dispu todi et po todi]]}} ; {{r|[[dispoy todi et po todi]]}} # {{r|å rvey, todi}} : å rvey, po si djel rovyive totaleure (dijhêye d’ onk ki va ndaler, mins nén co do côp). {{Ode}} {{r|[[disk’ a]] !}} # {{r|[[C’ est todi les ptits k’ on spotche]]}} # {{r|[[C’ est todi les gros pexhons ki magnèt les ptits]]}} # {{r|[[C’ est todi l’ aiwe ki doime ki neye]]}} ==== {{H|mots d' aplacaedje}} ==== * [[todi-evoye]] * [[todi come todi]] * [[disca todi]] * [[todieu]] * [[todisté]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=ki n' finixhrè måy| * [[advitam]] * [[ameternam]] }} {{Boesse|c=2|tite=mwints côps e-n erote| * [[tofer]] * [[djourmåy]] * [[toltins]] * [[tchaeke côp]] * [[todi-måy]] * [[todi-evoye]] * [[tofer-evoye]] * [[djour-et-djourmåy]] * [[djour-et-djamåy]] * [[sins låtche]] * [[sins ahote]] }} {{Boesse|c=2|ki deure todi, adon k' on pinséve ki ça s' aveut djoké| * [[co]] * [[co todi]] }} {{Boesse|c=2|tite=al fén del fråze, après ene racsegne sol prumire fråzlete| * [[dins tos les cas]] * [[e tos les cas]] * [[do moens]] * [[todi seur]] * {{Lka-si|do moens}}. }} ==== {{H|contråve}} ==== * [[måy]] * [[djamåy]] ==== {{H|rilomêye do mot}} ==== {{Tit}} * ''[[toudi|Toudi]]'' : no d’ ene rivuwe del Walonreye (e francès). * ''[[w:Å rvey, todi (tecses)|Å rvey todi]]'' (''A r'vwer toudis'') : live sol vicåreye da [[w:Pierre Faulx|Pierre Faulx]], avou di ses tecses. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | todi = C9,C13,E1,E177,E178,E184,E203,C1,R13,S0 | todis = ABLdma | toudi = C8,O3,O4,S117,SpO1 | toudis = O0,SpO1, [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|ki n’ finixhrè måy |ar= {{t+|ar|دائمان}} = da'imân |ary= {{t+|ary|ديما|ral=dima}} |de= {{t+|de|immer}} |en= {{t+|en|always}} |es= {{t+|es|siempre}} |fr= {{t+|fr|toujours}} |lorg= {{t+|lorg|toudjous}} |nl = {{t+|nl|altijd}} }} {{ratour|al fén del fråze, après ene racsegne sol prumire fråzlete {{Lka-ra|do moens}} |en= {{t+|en|anyway}} |fr= {{t+|fr|en tous cas}}, {{t+|fr|du moins}}, {{t+|fr|assurément}}, {{t+|fr|en tout état de cause}}, {{t+|fr|au cas où}} }} jw73b7zp92vety1hqoqcvr0gd0cmpz7 0 32556 409491 396128 2024-12-14T16:27:11Z Scribus electronicus 3672 409491 wikitext text/x-wiki {{MR|bètch}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|}} === {{Bdj|*bekkos|sourd=cel|betch di [[poyon]]}}, mot po mot : [[pitit]]), pal voye do {{bdjpala|beccus}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|bɛʧ|bɛk}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|bɛʧ}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # [[dibout]] del [[boke]] d’ èn [[oujhea]], k’ i [[pepyî|pepeye]] avou. # {{mauh|wa}} boke d’ ene djin. #* Cloyoz vosse {{~}} ! # dibout d’ èn instrumint d’ musike k’ on mete e s’ boke po shofler dvins. # dibout d’ ene codûte la k’ rexhe li gåz u l’ ôle a fé broûler. #* On {{~}} di lampe, on {{~}} di gåz,… {{s-rif|C9}} # sôre di sourdant d’ loumire. #* Poy, tos les vîs {{~s}} di loumires estént replaecîs pa des {{~s}} economikes. {{s|GSgg}} <gallery> Gull_portrait_ca_usa.jpg|(''Sinse 1'') On blanc oujhea avou s’ djaene betch. Parts_of_clarinet.jpg| (''Sinse 3'') Les bokets d’ ene clarinete avou l’ betch e noer. </gallery> ==== {{H|ratourneures}} ==== {{Boesse|tite=boke d’ èn oujhea| # {{r|[[les poyes ponnut på betch]]}} }} {{Boesse|tite=boke d’ ene djin| # {{r|clôre si {{~}}}} : ni pus saveur rén dire. # {{r|aveur li {{~}} trop long}} : cåzer dtrop, dire des sacwès k’ on n’ divreut nén dire. # {{r|[[aveur dipus d’ betch ki d’ cou]]}} : si vanter k’ on va fé totès sôres, mins n’ rén fé podbon. }} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[betchou]] * [[betchete]], [[betchot]] * [[betcheye]] * [[betchî]], [[betchaedje]], [[betcheu]], [[betchåd]] * [[betchter]], [[betchtåd]], [[betchteu]] * [[kibetchî]] * [[abetchî]], [[rabetchî]] * [[sbetchî]], [[sbetchaedje]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== {{Boesse|c=2| * [[betch-a-betch]] * [[Betch-å-Rotche]] * [[betch-di-grawe]] * [[betch-di-live]] * [[betch-di-moxhon]] * [[betch-på]] * [[betchi-betcha]] * [[blanc-betch]] }} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (boke d’ ene djin, måhonteuzmint) : [[gueuye]], [[djaive]], [[badjawe]] ==== {{H|Of}} ==== * [[betche]] * [[Bedje]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | bèc = O3,O4 (a « oujheas »\, « djins »),O51 | bech = E203 | beche = E212 | beg = E177a | betch = R10:14499,R13 | bètch = C1,C8,C13, E1,E2,E21, O0,O2,O4, S0 | bètche = C9, E34 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|dibout del boke d’ èn oujhea |ar= {{t+|ar|منقار|ral=minqâr}} |ary= {{t+|ary|قمقوم|ral=qemqom}} |de= {{t+|de|Schnabel}} |en= {{t+|en|beak}} |es= {{t+|es|pico}} |fr= {{t+|fr|bec}} |lorg= {{t+|lorg|bec}} |nl= {{t+|nl|snavel}}, {{t+|nl|bek}} |pcd= {{t+|pcd|bec}} }} == {{L|wa-vrif}} == === {{H|etimolodjeye}} === Shût l’ disfondowe ''[[bètch]]'', mins come il egisse eto l’ disfondowe ''[[bètche]]'' ki n’ shonne nén esse el minme mot k’ el ''bètch'' des oujheas, c’ est l’ cogne avou ''-e'' k’ a stî ritnowe come rifondowe e djanvî 2021 po bén dispårti les deus mots. === {{H|sustantif|wa-vrif}} === {{-su-|ling=wa-vrif}} {{~}} {{o}} # [[betche]] (båjhe). #* Rabressez m’ ! Dinez mu, Mareye, on '''betch''' d’ amour ! {{s|Ran|{{l°|32}}, {{p.|4}}}} === {{H|S}} === {{BRIF|w=W09q9029ry0mvdje}} mxuwfrbsl1sobamp4c7z3a5455hkeb9 0 32811 409556 391447 2024-12-15T01:53:43Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409556 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == <gallery> File:Happy Eid ul-Adha (Eid-e-Qorban) to all my Muslim friends.jpg File:Wa vi fé s' lepe.jpg File:Corner Lip Lift Before.JPG </gallery> === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|labium|sourd=la}} {{m-s}}, racuzinåve avou l’ {{p|lipe|fro|wa}}, « {{loyén|lepe|fro}} » et « {{loyén|lope|fro}} ». {{Lka-et|loupe|Walon 2}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|lɛp}} {{1pr}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} {{spl|wa}} # {{anto|wa}} boket del tiesse, foirt bodjåve, ki returnut li trô del boke. #* Dj' a mes {{~s}} ki crevådèt del bijhe {{s-rif|C13}} #* C ' est ça les {{~s}} ki dj' a båjhî, les francs noers ouys ki m' fijhént pêyî ? {{s-rif|EGil}} #* Ça n' est nén foirt gaiy di n' mexhner des betchs Ki cwand l' tiesse est vude oubén l' papî scrît, Di n' frexhi ses {{~s}} ki cwand l' intche est setche, Yet d' n' aveur nou liårds, ... mins des papîscrîts ...{{s-rif|FDew}} #*Les årdispènes, les sussètes, les murguets, rispårdît leus k’pagn’tantès sinteûrs, qui tchouf’tît l’visège come des '''lèpes''' di feûmes{{s|JMign|''Li payis des soteas'' (1926), p.41}} # {{be-le|wa}} [[boke]], [[vwès]]. #* Mi pormoenner avou leye, lyi djåzer d’ amour, et oyî s’ {{~}} mi disfiler ses pus emacralants ramadjes. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.13}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[fé l’ grosse lepe]]}}, {{r|[[fé s’ lepe]]}}, {{r|[[fé l’ lepe]]}} # {{r|[[awè des finès lepes]]}} ## {{r|[[fenès lepes et betchou nez, ostant s’ pinde ki di s’ maryî]]}} # {{r|[[si hagnî les lepes]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== *[[leprin]], [[leprinne]] *[[leprê]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | lepe = R10:25891,R13 | lèpe = C8,C9, E1,E34,E165, O4, S117 | leppe = E212 | léve = O3 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|lèvre}} |en= {{t+|en|lip}} |nl= {{t+|nl|lip}} |ary= {{t+|ary|شفيف|ral=chfeyf|ar-fafl=شْفيف}} | }} {{ratour|boke, vwès |fr= {{t+|fr|bouche}}, {{t+|fr|vois}} }} === {{H|VE}} === {{wp|Lepe}} oookf75nz1q92zjcq6j0ljk8fk18tki 0 33186 409573 408714 2024-12-15T04:01:58Z Scribus electronicus 3672 409573 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == <gallery> File:Haernaxhmint moulet haerna.jpg|Haerna simpe. File:Waitroûle tchivå.jpeg|Tchivås avou tos leus haernas. File:Få haerna tchet.jpg|Haerna del få. </gallery> === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdjvi}} « hernest » (amunicions po l’ årmêye), adon racuzinåve avou l’ {{p|harnais|fr|wa}}, li {{p|harnas|nl|wa}}, l’ {{p|harness|en|wa}}, l’ {{p|arnés|es|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|hɛʀ.'na|haʀ.'na|hɛʀ.'ne|hɛʀ.'nɛ|haʀ.'nɛ|hɔʀ.'nɛ|ɛʀ.'na|aʀ.'na|aːʀ.'nɛ|aʀ.'nɛ}}; {{miers|9|79|raw=pl}} (haerna des tchvås), {{miers|9|149|r=0}} (haerna del få), {{miers|r=0|8|181}} & {{miers|r=0|8|184}} (haerna do tindeu) ; {{BS|ae}} ** {{pzc}} {{AFE|hɛʀ.'na}} * {{Ric|haer·na}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # totes les pîces di [[cur]] u d’ [[coide]]s et les [[fier]]s, po on tchvå poleur saetchî èn [[ekipadje]]. #* Li pezant {{~}} so ses rins, Markis loukive li gritchete. {{s-rif|JAnd}} #* So mi {{~}} d’ bwès, pus roed k’ ene baguete, Dji n’ a k’ ene mousseure po tos les djamas {{~}}. #* Vozôtes les comeres, vos estoz l’ tcherete, li {{~}}, li tchedje et li scoreye, et nozôte les omes les biesses ki saetchèt. {{s-rif|AMas}} # tolminme kéne [[usteye]]. #* Dji vos va djåzer des {{~s}} et agayons di m’ mestî. # totes des usteyes eshonne, copurade les cenes d’ ene cinse. #* Il a leyî on gros {{~}} å mitan do tchamp. {{s-rif|S0}} # sacwè k’ on-z a dandjî po fé tourner åk, po-z adjinçner ene fiesse, po s’ maryî, evnd. #* Vos pôroz aprester les {{~s}}. {{s-rif|AMas}} #* Les efants d’ Djiblou front raviker l’ molén et ses {{~s}}. {{s-rif|JLah}} # li [[cinse]], l’ [[oujhene]] leye-minme. # {{stin}} [[patrimoenne]]. #* Mins po wangnî ôte tchoi, fåt i piede çou k’ on-z a ? Totes les ritchesses ki nos avéns e nosse {{~}}. {{s-rif|MSla}} # {{vm}} pîce di bwès del få, metowe å dzeu del lame, po rilver l’ fåtchaedje. #* Pol four, li waeyén, li frumint et l’ avoenne, l’ ovrî si sierveut d’ ene få å {{~}} po rlever l’ prumire bate, bén sovint aflaxheye. {{s-rif|GMich}} # {{tchesse|wa}}, {{tind|wa}} pîce do filet des tindeus ås moxhons. #*Si ptit cour k' e-st eco banåve,</br>E m' {{~}} djel vôreu rclaper{{s-rif|MLej|"Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 108, "Lu hèrna"}} #* Pu, li tindeu ås wôteus divrè tinkyî ses {{~}} ; adonpwis, les rascovri d’ såvlon ; fé si hobete, et ratinde, li pougn agrawé åd dibout do haetchant. {{s-rif|LMah}} #* C’ est bén l’ vraiy ki, dispoy sacwants moes, li måleur nos aveut tertos emacralé dins ses {{~s}} ''(Marie Vandenheuvel). #* Po poleur mi prinde e '''haerna''',</br> I m' vinént fé d' leus intrichats</br> Les sots omes</br>{{s-rif|CGas}} # {{im|wa}} [[gayole]]. #* C’ e-st ene mizere do vey co des bråves djins refuzer al feme li droet d’ viker, s’ ele trouve ki l’ mariaedje e-st ene tchinne et l’ måle veye on {{~}}. {{s-rif|AXhi| « Bwègnes mèssèdjes & pititès gotes » (1905), p.15}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[riployî haerna]]}}, {{r|[[riclaper si haerna]]}} # {{r|leyî la l’ haerna}} : si djoker di tni ene cinse, evnd. #* Mes parints divnèt vîs, i sont presses {{~|a leyî la l’ haerna}} et a passer les guides di l’ atelêye a on djonne manaedje. {{s-rif|JPD}} # {{r|(ri)prinde li haerna}} : divni mwaisse ene sadju (après èn ôte k’ eva). #* Cwand ls Amerikins ont stî po {{~|rprinde li haerna}}, et les Francès riployî bagaedje, on nos a evoyî å Cambodje. {{s|LM}} # {{r|on gros haerna}}, {{r|on grand haerna}}, {{r|on fameus haerna}} : ene grosse cinse, ene bele fabrike, on molén ki toûne bén. # {{r|[[si herer dins l’ haerna]]}} (d’ ene kimere, d’ on galant) : si leyî andoûler par lu (leye). #* Veyant k’ ele {{~|atome e haerna}},</br>Li fén matchot trefele di djoye :</br>Il est da sinne, cist oujhea la. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li bâhège di Judas», p.132}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[haernaxhî]], [[haernaxhmint]] * [[ehaernaxhî]] * [[ahaerni]], [[ehaerni]] * [[haerniker]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (ahesses po-z ateler on tchvå) : [[haernaxhmint]], [[haernaxhreyes]], [[ehaernixhmint]], [[atelêyes]], [[atelmints]] * (usteye di tote cogne) : [[agayon]] * (gros usteye) : [[ekipaedje]] * (sacwè k’ on-z a dandjî po bouter) : [[ahesse]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * (ahesse di bwès del få) : [[tchet]] (ôte ahesse ki s’ pout monter e minme tins, come so l’ imådje ådzeu) ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | harnas = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | haerna = R9,R10 | hèrna = E1,E34 | herna = E203 | èrna = C9,O0 | arna = O0,O3,O4,O5 | ârna = O2 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{dal}} {{ratour|ahesses po-z ateler on tchvå |fr= {{t+|fr|harnais}} |en= {{t+|en|harness}} |nl= {{t+|nl|harnas}} |de= {{t+|de|Geschirr}} |es= {{t+|es|arnés}} |ary= {{t+|ary|بردعة|ral=berde3a|ar-fafl=برْدعة}} }} * {{lang|fr|F. outil.}} * {{lang|fr|F. matériel, équippement, outillage.}} * {{lang|fr|F. équippement, effet, annexes, trousseau.}} * {{lang|fr|F. exploitation, entreprise.}} * {{lang|fr|F. grande ferme, grand domaine, grosse exploitation, belle petite entreprise.}} * {{lang|fr|F. filet.}} {{ratour|{{r|leyî la l’ haerna}} |fr= cesser l’ exploitation }} {{ratour|{{r|prinde li haerna}} |fr= prendre la relève }} jb3ojcgfyttotx75aqm6zb5u513knr9 0 33209 409477 402144 2024-12-14T15:17:28Z Scribus electronicus 3672 409477 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|hin|sourd=viè}}, {{caw|er|v|wa}}; {{FEW|16|208|b}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|hi.'ne}} {{1pr}} * {{Ric|hi·ner}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=hin|C=hen|come=copiner}} {{~}} # {{vc}} fé aler å lon, d' ene rade djesse. #* I {{~|hene}} des pires après mi. {{s-rif|E1}} #* C' esteut l' galant da Dzirêye, ki Djan aveut-st on djoû prins pa l' pea des rins et {{~|hiné}} sol pavêye. {{s-rif|MHic}} # {{vc}} fé aler å lon sins djåzer d' ene djin. #* Tot fjhant k’ les roukes di so les teres</br>S’ esprindèt come des bruzis,</br>Li solo {{~|hene}} ene blame ki va rglati</br>Sol schî d’ ene eraire. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Li plope », 1923, p.33}} # {{vsc}} fé aler å lon ene måle odeur; ; {{lka}} [[hinêye]] #* Divins les tcholeurs, les tchås {{~|hinèt}}. {{s-rif|E203}} # roter e tapant ses hantches å dfoû, aprume po ene comere; {{lka}} [[hiner do cou]]## vini avou foice et [[felesse]] disconte (ene sacwè, ene pårteye do coir). #* Li plouve lyi {{~|hene}} e vizaedje. {{s-rif|E203}} #* Li vint {{~|hene}}. {{s-rif|E1}} #* Li nivaye a {{~|hiné}} el bassene et a fwait ene consire. {{s-rif|E1}} # ({{vsdj}}) ploure setchmint disconte des fniesses, evnd. #* Serez li fniesse; i {{~|hene}}. # ({{np-vprC}}) : {{Lka}} «[[si hiner]]» ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|{{~}} å diåle}} : [[hiner evoye]]. #* Fåt i {{~}} nos biesses å diåle (paski les docteurs dijhèt k' el tchå d' bovrins a bråmint des risses) ? (foyoû d' ene soce po disfinde li tchå prodûte el Walonreye, 2010) # {{r|{{~}} peye ou tiesse}} u: {{r|{{~}} peye ou croes}} u: {{r|{{~}} croes ou peye}} : taper ene pîce di [[manoye]] e l' air, et vey s' ele ritoumrè sol costé "peye" (avou l' chife) ou sol costé "tiesse" ou "croes" (avou l' dessén). #* Volans dj' {{~}} peye ou tiesse ? {{s-rif|E203}} # {{r|si {{~}} l' tiesse å meur}} : tuzer et ratuzer po trover ene rexhowe, al vude, esse pår disbåtchî. # {{r|hiner a l’ ouxh}} : mete a l' ouxh, tchessî ådfoû #* Taijhîz-vs! Dji n' sai nén ki m' tént, ki djel '''hene a l' ouxh! {{s-rif|BSLLW|oteur =ERem|Bulletin de 1858, «[[w:Li savtî]]», 77-143}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[hiné]], [[hinant]], [[hinanmint]] * [[hinaedje]], [[hineu]] * [[hina]], [[hinêye]] * [[rihiner]], [[ahiner]], [[forhiner]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[hiner do cou]] * [[hiner evoye]], [[hiner houte]], [[hiner djus]], [[hiner foû]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[taper]], [[djeter]], [[rouwer]], [[esnondyî]], [[lancî]] * (fé aler å lon ene måle odeur) [[oder]], [[noder]], [[flairer]], [[sinte]] (mwais) * (roter e tapant ses hantches å dfoû) : si [[dihantcher]] * (si {{np2}}, [[cori]] e-n ene pus grande aiwe) : [[egoliner]], si [[maxhî]] a, si taper ==== {{H|Of}} ==== * [[schiner]] (finde) : les 2 si prononcèt /hine/ (''[[hiner]]'') so Lidje {{Lka}} [[xhiner]] (fé des xhinêyes, des droles di djesses del boke) ki s' prononce /ʃine/ (''[[chiner]]'') après Nameur {{Lka}} [[chiner]] /ʃine/ (aler ås ouxh) ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | hiné = E203 {{^|1|2}} | hiner = E1 {{^|2}}, E170 {{^|1|2}}, E212b {{^|1|2}}, E213, R9,R10,R13 | xhiné = E212 {{^|1|2}} }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|fé aler å lon, d' ene rade djesse |fr= {{t+|fr|jeter}}, {{t+|fr|lancer}}, {{t+|fr|projeter}} |en= to {{t+|en|throw}} |nl= {{t+|nl|werpen}} |ary= {{t+|ary|لاح|ral=la7}}, {{t+|ary|رمى|ral=rma}} | }} {{ratour|hiner a l' ouxh |fr= {{t+|fr|mettre à la porte}}, {{t+|fr|foutre dehors}} }} {{ratour|fé aler å lon ene odeur |fr= {{t+|fr|exhaler}} | }} {{ratour|roter e tapant ses hantches å dfoû |fr= se {{t+|fr|déhancher}}, {{t+|fr|dodeliner}} | }} lf202v8fmi6p71hctgdre1hcufrej3s 4 33613 409603 394212 2024-12-15T10:03:26Z Srtxg 1009 rif. siringue 409603 wikitext text/x-wiki '''Pådje po mete les intrêyes walones ki n' estént nén dins l' [[w:esplicant motî|esplicant motî]]''' * a fwait k' ele sont intrêyes dins l' Wiccionaire ET rmetowes dins les tåves alfabetikes '''(divant, ele sont [[Categoreye copene:Tåves alfabetikes|vaici]])'''. * k' ele soeyénxhe bén apontieyes oudon-bén des simpes djermons. == djulete 2016 == * [[Måbodje]] (viyaedje et n.dj.) * [[acsût]] (o.addj.) * [[acsure]] (v.c., codjowaedje disrîlé) * [[abén]] (mot-usteye) * [[paret]] (mot-usteye) * [[pôk]] (adv.) * [[Pålindje]] (viyaedje) * [[Derbu]] (viyaedje et n.dj.) * [[scussia]] (o.n.) * [[foirci]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[famene]] (f.n.) * [[foirceymint]] (adv.) * [[wapisse]] (o.&f. addj.) * [[rôti]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[skeye]] (f.n.) * [[skinêye]] (f.n.) * [[aschiner|s' aschiner]] (v.pr. codjowaedje copiner) * [[trecins]] (o.n. svt pl.) * [[peaslî]] (o.n.) * [[torlante]] (f.n.) * [[hårber]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[mignole]] (f.n.) * [[victwere]] (f.n.) * [[spater]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[plakisse]] (o.n.) * [[bezaece]] (f.n.) * [[kibezaecî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[cobezaecî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[afondri]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[cinslote]] (f.n.) * [[lét]] (o.n.) * [[revier]] (o.n.) * [[campigne]] (o.n.) * [[dictêye]] (f.n.) == djun 2016 == * [[papî]] (o.n.) * [[Doncô]] (viyaedje) * [[oister]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[waster]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[ourteye]] (f.n.) * [[ourtiyî]] (v.c., codjowaedje criyî) * [[cote]] (f.n.) * [[Idjwès]], [[Idjwesse]] (n.dj.) * [[gru]], [[grus]] (o.n., svt plu.) * [[abaxhî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[catorade]] (mot-fråze) * [[trote]] (f.n.) * [[hisse]] (f.n.) * [[pepete]] (f.n.) * [[col]] (o.n.) * [[colet]] (o.n.) * [[marone]] (f.n.) * [[kiweler]] ([[si kiweler]]) (v.pr., codjowaedje bouter) * [[kirôler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[disdit]] (o.n.) * [[repeter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[magnåjhe]] (o.n.) * [[Finfe]] (viyaedje) * [[rilomêye]] (f.n.) * [[erlomêye]] (f.n.) * [[toponimeye]] (f.n.) * [[vireus]], [[vireuse]] (o.f.addj.) * [[imprimreye]] (f.n.) * [[kimoenner]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[aronde]] (f.n.) * [[vivete]] (f.n.) * [[vivlete]] (f.n.) * [[matoufè]] (o.n.) * [[doûs]], [[doûce]] (o.f.addj.) ** [[dimey-doûs]] (o.n.) * [[toutchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[papîscrît]] (o.n.) * [[lawri]] (o.n.) * [[istoryin]], [[istoryinne]] (o.f.n.) * [[vola]] (adv.) * [[oronde]] (f.n.) ** [[oronde di fniesse]] (f.sustantivire) ** [[oronde di rivaedje]] (f.sustantivire) ** [[oronde di ståve]] (f.sustantivire) ** [[oronde di vite]] (f.sustantivire) * [[avni]] (v.s.c., codjowaedje braire) * [[avni]] (o.n.) * [[aiwisse]] (o.&f. addj.) * [[seye]] (v.c.) * [[sconte]] (adv.) ** [[sconte di]] (divancete) * [[siconte]] (adv.) ** [[siconte di]] (divancete) * [[esconte]] (adv.) ** [[esconte di]] (divancete) * [[disconte]] (adv.) ** [[disconte di]] (divancete) == May 2016 == * [[awaidyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[paxhon]] (o.n.) * [[paxhi]] (o.n.) * [[stindêye]] (f.n.) * [[aireye]] (f.n.) * [[coclivî]] (o.n.) * [[bowêye]] (f.n.) * [[crustin]] (o.n.) * [[djondant]], [[djondante]] (addj.&o.f.n.) ** [[les pondants et les djondants]] * [[stombe]] (f.n.) * [[bultén]] (o.n.) * [[sclide]] (f.n.) * [[sclider]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[bloker#Walon 1|bloker]] (v.c., codjowaedje viker; astoker) * [[bloker#Walon 2|bloker]] (v.c., codjowaedje viker; mot d' imprimreye) * [[ebôguer]] (v.c., codjowaedje baguer) * [[djonteure]] (f.n.) * [[cotiron]] (o.n.) * [[raclairi]] (v.c., codjowaedje prusti) ** [[si raclairi]] * [[mexhner]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[mexhnaedje]] (o.n.) * [[mexhneu]], [[mexhneuse]], [[mexhinresse]] (o.f.n.) * [[ramexhnaedje]] (o.n.) * [[Marlagne]] (aiwe) * [[Matagne]] (viyaedje) * [[Lovagne]] u [[Lovén]] (veye) ** [[vint d' Lovagne]] * [[bossinete]] (f.n.) * [[Yinene]] (viyaedje) * [[ponåjhe]] (f.n.) * [[poneu]] (o.n.) * [[djén]] (o.n.) * [[aritchi]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[basti]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[schiper]] (v.c., codjowaedje bouter) ** [[schiper evoye]] (v.s.c.) * [[boloe]] (o.n.) * [[bolwere]] (f.n.) * [[brouyård]] (o.n.) * [[foete]] (o.n.) * [[ekipe]] (f.n.) * [[cwanse]] (f.n.) * [[contråve]] (o.n. & o.f.addj) * [[piron-parey]] (o.sustantivire) * [[djabot]] (o.n.) * [[malete-di-bierdjî]] (f.n.) * [[tchevi]] ((v.c., codjowaedje prusti) ** [[si tchevi]] * [[eprijhner]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[egayoler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[contaedje#Walon 1|contaedje]] (o.n., racontaedje) * [[contaedje#Walon 1|contaedje]] (o.n., carculaedje) * [[kidjeter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[kilomete]] (o.n.) * [[moyoû]] (o.n.) * [[metro]] (o.n.) == Avri 2016 == * [[passion]] (f.n.) * [[peteure]] (f.n.) * [[endon]] (arinnoe) * [[dådé]], [[dådêye]] (o.f.n.&addj) * [[nowe#Walon 1|nowe]] (f.addj.) ** [[tote nowe]] * [[nowe#Walon 2|nowe]] (f.n.) * [[nowe#Walon 3|nowe]] (f.n.) * [[nowe#Walon 4|nowe]] (f.n.) * [[djaenea]] (o.n.) * [[efarfouyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[miete]] (f.n.) ** [[ene miete]] (adv.) *** [[ene miete di]] (nén definixhant prezintoe) * [[spinasse]] (f.n.) * [[spinåd]] (o.n.) * [[discovter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[toirt]] (o.n.) * [[Warmich]] (viyaedje) * [[rinoncî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[rinonceu]] (o.n.) == måss 2016 == * [[fiyteu]] (o.n.) * [[caclindje]] (f.n.) * [[frambåjhî]] (o.n.) * [[preutyî]] (v.s.c., codjowaedje tcheryî) * [[crapule]] (f.n.) * [[drîmint]] (o.n.) * [[brodî]] (o.n.) * [[atô]] / [[atôr]] (adv. & divancete) * [[djotreye]] (f.n.) * [[laitisson]] (o.n.) * [[brosse-di-gade]] / [[brosse di gade]] (f.n.) * [[broker]] (v.s.c., codjowaedje viker) * [[naxhlote]] (f.n.) * [[cachonêye]] (f.n.) * [[cachonreye]] (f.n.) * [[duwal]] (o.n.) * [[rat]](o.n.) * [[åtoû]] (divancete) * [[kenler]] (o.n.) == Fevrî 2016 == * [[siringue]] (f.n.) * [[pike]] (f.n.) * [[vert-pexheu]] (o.n.) * [[mezåmenes]] (f.n.todi plur.) * [[corti]] (o.n.) * [[pexhrea]] (o.n.) * [[rwè]] ** [[rwè-pexheu]] (o.n.) ** [[rwè d' aiwe]] (o.n.) * [[tåvleu]] (o.n.) * [[djeyograficmint]] (adv.) * [[culturelmint]] (adv.) * [[stroukion]] (o.n.) * [[kiråyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[risserer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[adouyaedje]] (o.n.) * [[recoirdeu]] (o.n.) * [[raprindaedje]] (o.n.) * [[rapurdaedje]] (o.n.) * [[telefonaedje]] (o.n.) * [[Pilåte]] ** [[fås Pilåte]] (o.sustantivire) * [[cacaye]] (f.n.) * [[stopa]] (o.n.) * [[kitaeyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[spritchî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) * [[catolike]] (addj.&o.f.n.) * [[caenele]] (f.n.) * [[djeyolodjeye]] (f.n.) * [[rasplitchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[casser]] (v.c., codjowaedje passer) * [[brutieus]] (addj., padvant ou padrî) * [[cizea]] (o.n.) * [[lame]] (o.n.) * [[veu]] (o.n.) * [[trait]] (o.n.) * [[treyeu]] (o.n.) * [[rouflåde]] (f.n.) * [[croûlaedje]] (o.n.) * [[croûler]] (v., codjowaedje bouter) * [[rabole]] (o.n.) * [[clapisse]] (o.n.) * [[waguer]] (v.s.c., codjowaedje baguer) ** [[waguer evoye]] (vierbire s.c.) * [[croûler]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[hêchî]] (v., codjowaedje waitî) == Djanvî 2016 == * [[binawureuzmint]] (adv.) * [[clame]] (f.n.) * [[mama]] (f.n.) * [[mamé]], [[mamêye]] (o.f.addj.) * [[mamé]] (o.n.) * [[mamêye]] (f.n.) * [[bircî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[bercî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[clawer]] (v.c. codjowaedje bouter) * [[ricnoxhantrece]] (o.&f.addj, todi padrî) * [[petron]] (o.n.) * [[cabouyåd]] (o.n.) * [[margayeu]] (o.n.) * [[bardouxheu]] (o.n.) * [[rabadjoye]] (o.&f.n.) * [[lapteuse]] (f.n.) * [[-ene]] (f. cawete) * [[glawinreye]] (f.n.) * [[ridvizer]] (v., codjowaedje bouter) * [[arnåjhe]] (o.&f.n.&addj.) * [[båze di dnêyes]] (f.sustantivire) * [[fond di dnêyes]] (f.sustantivire) * [[guignî]] (v.c. codjowaedje waitî) * [[Gomzêye]] (viyaedje) * [[artifaye]] (f.n.) * [[pî-pazea]] (o.n.) * [[crinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[ricrinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[absinte]] (f.n.) * [[médyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[bagance]] (f.n.) * [[Henin]] (no d' famile) * [[flechtåd]] (o.n.) * [[istorike]] (o.&f.addj, todi padrî) * [[dortwer]] (o.n.) * [[muchaedje]] (o.n.) * [[comprindmint]] (o.n.) * [[poyete]] (f.n.) * [[poytreye]] (f.n.) * [[misterieus]] (o.addj., padvant ou padrî) * [[misterieuzmint]] (adv.) * [[praticmint]] (adv.) * [[boûkete]] (f.n.) * [[toû]] (o.n.) * [[swessante-ey-onk]] (nombe) * [[septante-ey-onk]] (nombe) * [[ûtante-ey-onk]] (nombe) * [[cwatru-vint-ey-onk]] (nombe) ** [[cwatru-vint-ey-onk]] (nombe) ** [[cwatru-vint-dijh]] (nombe) * [[nonante]] (nombe) * [[teyoricmint]] (adv.) ** [[nonante-ey-onk]] (nombe) * [[cahossaedje]] (o.n.) * [[disblouke]] (f.n.) ** [[al disblouke]] (adviebire) * [[kitråyner]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) ** [[si kitråyner]] (v.pr.) * [[kitoirtchî]] (v.c., codjowaedje hertchî) * [[essera]] (o.n.) * [[rapexhaedje]] (o.n.) * [[rapexheu]] (o.n.) * [[marimince]] (f.n.) * [[riwalnijhaedje]] (o.n.) * [[marimince]] (f.n.) * [[peclêye]] (f.n.) * [[pekêye]] (f.n.) * [[sins-toet]] (o.&f.n.) * [[astamper]] (v.c., codjowaedje bouter) ** [[s' astamper]] (v.pr.) == Decimbe 2015 == * [[motchoe]] (o.n.) * [[rispiter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[rispitaedje]] (o.n.) * [[botike]] (o.n.) * [[schoûtåve]] (o.&f.addj.) * [[schård]] (o.n.) ** [[schård e sacramint]] (o.n.) * [[schårder]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[schårdé]] (f.addj.&n.) * [[schårdêye]] (f.addj.&n.) * [[arbôjhe]] (f.n.) * [[arbôjhî]] (o.n.) * [[parintêye]] (f.n.) * [[lewin]] (o.n.) * [[provni]] (v.c.n.d., codjowaedje braire) * [[dvini]] (aidant viebe, codjowaedje braire) * <s>bôreater</s> [[boureater]] (v.c., codjowaedje bouter) * <s>bôreataedje</s> [[boureataedje]] (o.n.) * [[dozinne]] (f.n.) * [[vintinne]] (f.n.) * [[trintinne]] (f.n.) * [[cwarantinne]] (f.n.) * [[swessantinne]] (f.n.) * [[Abraham]] (n.pr.) * [[Abråm]] (n.dj.) * [[Abraham]] (n.dj.) * [[produre]] (v.c., codjowaedje braire) * [[dure]] (v.c., codjowaedje braire) * [[prometeu]] (o.n.) * [[risse]] (o.n.) * [[spliker]] (v.c. codjowaedje viker) * [[splikêye]] (f.n.) * [[splicåcion]] (f.n.) * [[esperer]] (v.c. codjowaedje bouter) * [[sperer]] (v.c. codjowaedje bouter) * [[scuzer]] (v.c. codjowaedje bouter) * [[rigriper]] (v.s.c. codjowaedje bouter) * [[ogusse]] (o.&f.addj., padvant ou padrî) * [[radoûcixhanmint]] (adv.) * [[mouzon]] (o.n.) * [[belmint]] (adv.) ** [[tot ptit belmint]] (advierbire) * [[åmônî]] (o.n.) * [[honte]] (f.n.) * [[honteus]] (addj., padvant ou padrî) * [[honteuzmint]] (adv.) * [[honti]] ([[si honti]]) (v.pr. codjowaedje prusti) * [[måpoli]] (addj., padvant ou padrî) * [[ristamper]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[discopecî]] (v.c., codjowaedje picî) ** [[si discopecî]] * [[radoûcixhmint]] (o.n.) * [[måpoli]], [[måpoleye]] (addj., padvant ou padrî) * [[endè]] (prono) * [[ristamper]] (v.c. codjowaedje bouter) * [[årzeye]] (f.n.) * [[dispiter]] ([[si dispiter]]) (v.pr., codjowaedje bouter) * [[dispetroner]] ([[si dispetroner]]) (v.pr., codjowaedje bouter) * [[dispetroneu]] (o.n.) * [[disburtiner]] ([[si disburtiner]]) (v.pr., codjowaedje bouter) * [[disgaermeter]] ([[si disgaermeter]]) (v.pr., codjowaedje bouter) * [[distchicotaedje]] (o.n.) * [[consyî]] (v.c. codjowaedje tcheryî) * [[conseyî]] (o.n.) == Nôvimbe 2015 == * [[ripougneu]] (o.n.) * [[trefiler]] * [[farmaçreye]] (f.n.) * [[taiss]] (arinnoe) ** [[taiss ki]] (aloyrece) * [[tchitchon]] (o.n.) * [[éndjolete]] (f.n.) * [[Retni]] (viyaedje) * [[edoirmeu]] * [[moens]] ** [[do moens]] * [[Sterpigni]] (viyaedje) * [[amitieus]], [[amitieuse]] (addj., padvant ou padrî) * [[amitieuzmint]] (adv.) * [[anestezisse]] (o.n.) * [[menisse]] (o.n.) * [[ribardaf]] (mot-brut) * [[bardaxh]] (mot-brut) * [[tchuze]] (f.n.) * [[schouplêye]] (f.n.) * [[belindjele]] (f.n.) * [[picter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[fornåjhi]] (addj., padvant ou padrî) * [[il]] (prono d' djin sudjet, divant voyale) * [[fornåjhi]] (addj.) * [[parkigne]] (o.n.) * [[rimpli]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[evacuwer]] (v., codjowaedje bouter) == Octôbe 2015 == * [[bricant]] (addj. padvant et padrî) * [[djår]] (o.n.) * [[oyot]] (o.n.) * [[ôclî]] (o.n.) * [[conteu#Walon 1|conteu 1]] (o.n., ki conte des fåves) * [[conteu#Walon 2|conteu 2]] (o.n., ki conte des cwantités) ** [[conteu d' poes e pot]] (o.n.) * [[rin#Walon 1|rin]] (o.n., rino) * [[rin#Walon 2|rin]] (o.n., fagot) * [[rener]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[rapleni]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[gåzer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[ratropler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[banc]] (o.n.) * [[aclevaedje]] (o.n.) * [[fouwêye]] (f.n.) * [[bénvnant]] (addj.) * [[adierça]] (o.n.) * [[cotoû]] (o.n.) * [[tantaloye]] (f.n.) * [[crokea]] (o.n.) * [[sint]] (o.f.n. & addj.) * [[apoticårreye]] (f.n.) * [[coeymint]] (adv.) * [[coetmint]] (adv.) * [[ahiner]] (v.c.) * [[gonesse]] (f.n.) * [[cactaedje]] (o.n.) * [[cacter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[vergougneus]] (addj., padvant ou padrî) * [[maroner]] (v.s.c., codjowaedje bouter)) * [[steper]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[braijhisse]] (o.n.) == Setimbe 2015 == * [[alourdiner]] (v.c., codjowaedje copiner) * [[apårtumint]] (o.n.) * [[årmonak]] (o.n.) * [[atchter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[reuze]] (o.n.) * [[såmné]] (addj., padvant ou padrî) * [[ristinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[caegnaesse]] (addj., padvant ou padrî) * [[tchedje]] (f.n.) * [[kitchoker]] (v.c., codjowaedje viker) * [[ctchoker]] (v.c., codjowaedje viker) ** [[si ctchoker]] (v.pr.nonlôtrece) * [[kibroyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[cobroyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[cbroyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[fontinne]] (f.n.) * [[disconsyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[djondåve]] (o.&f.addj.) * [[peur]] (addj.) * [[croye]] (f.n.) * [[bascolidî]] (o.n.) * [[åwtidî]] (o.n.) * [[caegn]] ** [[di caegn]] (advierbire) * [[aeura]] (o.n.) * [[rvén]] ** [[di rvén di rva]] (advierbire) * [[statisticmint]] (adv.) * [[erî-grand-parint]] (o.n.) * [[ralonguixhaedje]] (o.n.) * [[bacouler]] (v., codjowaedje bouter) * [[boudjon]] (o.n.) * [[segnî]] (v.c., codjowaedje waitî) ** [[si segnî]] (v.pr.) * [[tcher]], [[tchere]] (o.f.addj. & no, binamé) * [[ocåzion]] (f.n.) * [[ådjeu]] (o.n.) * [[paroe]] (f.n.) * [[målfeu]] (o.n.) * [[foyerwer]] (o.n.) * [[hawrê]] (o.n.) * [[paroe]] (f.n.) * [[ådjeu]] (o.n.) * [[ocåzion]] (f.n.) * [[tranzicion]] (f.n.) * [[solo]] (o.n.) * [[gnåwter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[rivindje]] (f.n.) * [[rivindjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[rivindjeu]] (o.n.) * [[ervindje]] (f.n.) * [[ervindjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[rvindje]] (f.n.) * [[rvindjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[årcoe]] (o.n.) == Awousse 2015 == * [[foû-ordinaire]] (o.&f.addj., todi padrî) * [[salopete]] (f.n.) * [[noû]], [[nouve]] (addj.) * taetche ** [[taetche di latons]] (f.sustantivire) * [[dislampurné]] (addj.) * [[brouwet]] (o.n.) * [[miråwe]] (f.n.) * [[ridje]] (o.&f. addj.) * [[baloujhner]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[schinlaedje]] (o.n.) * [[tribunå]] (o.n.) * [[lonxhea]] (o.n.) * [[exhea]] (o.n.) * [[epweznant]] : (o.addj.) * [[brakene]] (f.n.) * [[bracner]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[bårire]] (f.n.) * [[herike]] (f.n.) * [[sacrustin]] (o.n.) * [[herwete]] (f.n.) * [[åme]] (f.n.) * [[frumjhon]] (o.n.) * [[tourmint]] (o.n.) * [[tourmeter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[ça]] (pr.mostraedje & adv.) * [[c']] (pr.mostraedje) * [[bonzet]] (adv.) * [[sortchedje]] (f.n.) * [[cwacwa]] (o.n.) * [[clé]] (f.n.) * sôre ** [[esse foû sôre]] (vierbire) * [[trompete]] (f.n.) * [[tcheyance]] (f.n.) * [[pidjon]] (o.n.) * [[colon]] (o.n.) * [[triboler]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[resconte]] (f.n.) * [[rescontrer]] (v.c., codjowaedje shofler) ** [[si rescontrer]] (v.pr.) * [[ureus]] (addj. padvant ou padrî) * [[awreus]] (addj. padvant ou padrî) * [[schafion]] (o.n.) * [[biyolodjeye]] (f.n.) * [[rabaxhanmint]] (adv.) * [[bruzi]] (o.n.) * [[camioneu]] (o.n.) * [[grès]] (o.n.) * [[verkin]] (o.n.) * [[cåzmint]] (o.n.) * [[Sinne]] (aiwe) * [[braijhe]] (f.n.) * [[braijhisse]] (o.n.) * [[måcrexhant]] (addj. padvant ou padrî) * [[trinnåd]] (o.n.) * [[trinnaedje]] (o.n.) * [[trinneu]] (o.n.) * [[rimetant]] (addj. & o.n.) * [[sormetant]] (addj. & o.n.) * [[sorlatif]] (addj. & o.n.) * [[tchedje]] (f.n.) * [[kîket]] (o.n.) * [[acciper]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[scarwek]] ** [[fé scarwek]] (vierbire a coplemint) * [[espece]] (f.n.) * [[disbeni]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[parfond]] (addj. padvant ou padrî) * [[circût]] (o.n.) * [[etchinnmint]] (o.n.) * [[toprès]] (addj. atribut) ** [[toprès di]] (divancetire) * [[crasse]] (f.n.) * [[kibate]] (v.c., codjowaedje mete) * [[cobate]] (v.c., codjowaedje mete) ** [[si cobate]] (v.pr.nonlontrece) * [[cintilite]] (o.n.) == Djulete 2015 == * [[rarindjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[voenne]] (f.n.) * [[abiyî]] (v.c., codjowaedje criyî) * [[pik]] (o.n.) * [[tete]] (f.n.) * [[taessea]] (o.n.) * [[etaessî]] (v.c., codjowaedje tchessî) * [[måve]] (o.f.addj. padvant ou padrî) * [[måvlete]] (f.n.) * [[noer]] ** [[noere åmône]] (f.sustantivire) * [[rodje]] ** [[rodje åmône]] (f.sustantivire) * [[bizåjhe]] (f.n.) * [[soret]] (o.n.) * [[abeyisté]] (f.n.) * [[mazeure]] (f.n.) * [[bobene]] (f.n.) * [[disbobiner]] (v.c., codjowaedje copiner) * [[shuvant]] (o.addj. & dvancete) * [[relodjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[djalêye]] ** [[djalêye d' oxheas]] (f.sustantivire) * [[rimimbrance]] (f.n.) * [[borin]] (o.addj. todi padrî) * [[sovni#Sustantif|sovni]] (o.n.) ** [[si sovni]] (v.pr.) * [[beazet]] (adv.) * [[fumî]] (o.n.) * [[marcåd]] (o.n.) * [[Mayane]] (f.n.dj.) ** [[Noere Mayane]] (f.n.dj.) * [[Wåtî]] (o.n.dj.) ** [[Laid Wåtî]] (o.n.dj.) * [[Djenvire]] (f.n.dj.) * [[persounaedje]] (f.n.) * [[poy]] (o.n.) * [[poyaedje]] (o.n.) * [[poyou]] (addj.) * [[pwel]] (o.n.) * [[berlôzer]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[ataetche]] (f.n.) * [[grinne]] (f.n.) * [[mawri]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[rimeuri]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[simince]] (f.n.) * [[rivleur]] (v.c., codjowaedje disrîlé) * [[fir]], [[fire]] (o.f.addj.) * [[firisté]] (f.n.) * [[firmint]] (adv.) * [[vitesse]] (f.n.) * [[asteme]] (f.n.& mot-fråze) * [[castiyan]] (o.n.) * [[gayelike escôswès]] (o.sustantivire, todi sg.) == Djun 2015 == * [[faze]] (f.n.) * [[etrinneu]] (o.n.) * [[termetant]] (adv.) ** [[termetant ki]] (aloyrece) * [[riméde]] (o.n.) * [[houfou]] (addj., padvant ou padrî) * [[vike-avou]] (o.n.) * [[limbordjwès]] (o.n.) * [[limbordjwès]], [[limbordjwesse]] (addj.) * [[pansou]] (o.addj. & n.) * [[télfeye]] (adv.) * [[pûnicion]] (f.n.) * [[rivey]] (v.c., codjowaedje disrîlé) * [[rataetchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[ewal]] (addj., padvant ou padrî) * [[ewaler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[puski]] (aloyrece) * [[dispitiveus]] (addj. padvant ou padrî) * [[tévé]] (f.n.) * [[paltoner]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[paltonaedje]] (o.n.) * [[semaedje]] (o.n.) * [[rastrindant]] (o.n.) * [[cori foû]] (vierbire s.c.) * [[efondrer]] (v.s.c., codjowaedje mostrer) * [[afondrer]] (v.s.c., codjowaedje mostrer) * [[ecepé]] (addj., padvant ou padrî) * [[racrampi|si racrampi]] (v.pr., codjowaedje fini) * [[pavoe]] (o.n.) * [[coclet]] (o.n.) * [[sorrezierver]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[sorreziervé]] (addj., padvant ou padrî) * [[sorbouker]] (v.c., codjowaedje viker) * [[sorbouké]] (addj., padvant ou padrî) * [[sbaranmint]] (adv.) * [[fås vizaedje]] (o. sustantivire) * [[oxhlet]] (o.n.) * [[calåder]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[finåd]] (o.addj. & n.) * [[kimessaedjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[mandiveus]] (o.addj. padvant ou padrî) * [[tinciveus]] (o.addj. padvant ou padrî) * [[syinciveus]] (o.addj. padvant ou padrî) * <s>bôrea</s> [[bourea]] (o.n.) * [[djaenasse]] (o.&f.addj. padvant ou padrî) * [[santé]] (f.n. & mot-fråze) * [[santiveus]] (o.addj. padvant ou padrî) * [[pitiveus]] (o.addj. padvant ou padrî) * [[ronfler]] (v.s.c., codjowaedje shofler) * [[ronfyî]] (v.s.c., codjowaedje tcheryî) * [[ronflaedje]] (o.n.) * [[ronfelmint]] (o.n.) == May 2015 == * [[strin]] (o.n.) * [[mairin]] (o.n.) * [[meur#Walon 1|meur]] (o.n., muraye) * [[meur#Walon 2|meur]] (addj, maweur, pus vete) * [[grayon]] (o.n.) * [[cåzu]] (adv.) * [[cåzumint]] (adv.) * [[såpe]] (f.n.) * [[scarwaitî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[meteyo]] (f.n.) * [[tinå]] (o.n.) * [[timpesse]] (f.n., foirt vint) * [[timpesse]] (adv., bråmint, foirt) * [[mouwale]] (f.addj.& n.) * [[mouwea]] (o.addj.& n.) * [[mouwé]] (o.addj.) * [[rashonnmint]] (o.n.) * [[dinteure]] (f.n.) * [[pixhåd-e-lét]] (o.n.) * [[pixhåde-e-lét]] (f.n.) * [[florin-d'-ôr]] (o.n.) * [[prouter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[proutler]] (v.s.c., codjowaedje shofler) * [[brodller]] (v.s.c., codjowaedje shofler) * [[erî-front]] (o.n.) * [[rovyisse]] (o.&f.addj.&n.) * [[meuri]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[prouter]] (v.s.c., codjowaedje passer) * [[toide]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[racouloter]] ([[si racouloter]]) (v.pr., codjowaedje bouter) * [[cas]] (o.n.) ** [[si e cas]] (aloyrece & advierbire) *** [[po si e cas]] (aloyrece & advierbire) * [[astcheyance]] (f.n.) ** [[d' astcheyance]] *** [[si d' astcheyance]] * [[scoler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[scoleu]] (o.n.) * [[letchreye]] (f.n.) * [[tape]] (f.n.) * [[Ostinde]] (veye) * [[pierot]] (o.n.) * [[blague]] (f.n.) * [[displanter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[eplåsse]] (f.n.) * [[låsse]] (f.n.) * [[ragrabouyî]] ([[si ragrabouyî]] (v.pr., codjowaedje waitî) * [[muroetrece]] (o.&f.addj., todi padrî) * [[paltêye]] (f.n.) * [[sindica]] (o.n.) * [[clapoter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[saiwer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[mårtén-pexheu]] (o.n., des mårténs-pexheus) * [[egadjmint]] (o.n.) * [[diferince]] (f.n.) * [[pawene]] (f.n.) * [[coirnayete]] (f.n.) * [[sôter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[alene]] (f.n.) * [[hôtitche]] (o.n.) == Avri 2015 == * [[pretchaedje]] (o.n.) * [[pretchmint]] (o.n.) * [[buftek]] (o.n.) * [[eter-djermêyes]] (addjectivire) * [[normå]] (addj., todi padrî) * [[fiestixheu]] (o.n.) * [[kipôtyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[kipôtter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[tchantreye]] (f.n.) * [[rilinné]] (addj.) * [[Vervî]] (veye) * [[maraton]] (o.n.) * [[aprinde]] (v.c., (v.c., codjowaedje ratinde) * [[reve]] (o.n.) * [[rever]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[alinne]] (f.n.) * [[sbetchaedje]] (o.n.) * [[sondje]] (o.n.) * [[rissaetchaedje]] (o.n.) * [[ersaetchaedje]] (o.n.) * [[accint]] (o.n.) * [[rilike]] (f.n.) * [[erlike]] (f.n.) * [[boke sol costé]] (f.sustantivire) * [[peyeu]] (addj., todi padvant) * [[meyeu]] (addj., todi padvant) * [[palonaedje]] (o.n.) * [[soper]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[soper]] (o.n.) * [[istoricmint]] (adv.) * [[robeu]] (o.n.) * [[hapeu]] (o.n.) * [[djiper]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[ridjiper]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[coloûteus]] (addj. padvant ou padrî) * [[buddjet]] (o.n.) * [[compurdixheure]] (f.n.) * [[rarindjåve]] (o.&f.addj., padvant ou padrî) * [[consyin]] (addj., todi padrî) == Måss 2015 == * [[clape]] (f.n.) * [[calmotrê]] (o.n.) * [[cocrê]] (o.n.) * [[tu]] (pr.dj.sudjet dirî l' viebe) * [[triyaner]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[dinsi]] (adv.) == Fevrî 2015 == * [[pignponk]] (o.n.) * [[mespassaedje]] (o.n.) * [[note]] (f.n.) * [[noter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[foistî]] (o.n.) * [[chedda]] (o.&f.n.) * [[massotea]] (o.n.) * [[håler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[lai-m'-e-påye]] (sustantivire) * [[dimesfiyî]] ([[si dimesfiyî]], v.pr., codjowaedje criyî) * [[aconter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[totoute]] (adv., addj. & divancete) * [[dûhon]] (o.n.) * [[åbalowe]] (f.n.) * [[lamkene]] (f.n.) * [[lamkiné]] (addj.) * [[flabôder]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[Ombwè]] (n.viyaedjes) ** [[Li Ptite Ombwè]] ** [[Li Grande Ombwè]] * [[coleccion]] (f.n.) * [[roister]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[manire]] (f.n.) * [[fwebe]] (addj.) * [[stierni#Walon 1|stierni]] (v.c., codjowaedje prusti; mete do strin) * [[stierni#Walon 2|stierni]] (v.c., codjowaedje prusti; rishofler d' l' air på nez) * [[ristierni#Walon 1|ristierni]] (v.c., codjowaedje prusti; rimete do strin) * [[ristierni#Walon 2|ristierni]] (v.c., codjowaedje prusti; rishofler d' l' air på nez) * [[lîter]] (v.c., codjowaedje bouter) == djanvî 2015 == * [[rewaler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[impli]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[metans]] (adv.) * [[tchaftreye]] (f.n.) * [[ramoussî]] (v.s.c., codjowaedje tchessî) * [[schoupåd]] (o.n.) * [[hant]] (o.n.) ** [[esse e hant]] * [[tracas]] (o.n.) * [[-éve]] (cawete di codjowaedje) * [[etot]] (divancete) * [[decider]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[grawter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[trouvale]] (f.n.) * [[palon]] (o.n.) * [[broke]] (f.n.) * [[celeri]] (o.n.) * [[atêye]] (o.&f.n.) * [[rodje-gozî]] (o.n.) * [[ramintuvrance]] (f.n.) * [[pal]] (etrocla divancete-årtike) * [[vexhote]] (f.n.) * [[algaråde]] (f.n.) * [[båriotî]] (o.n.) * [[påkea]] (o.n.) * [[bariotî]] (o.n.) * [[ramintuvrance]] (f.n.) * [[plonk]] (o.n.) * [[Ståve]] (viyaedje) * [[håynûle]] (addj.) * [[strêye]] (f.n.) * [[tårdjî]] (v.s.c., codjowaedje tcherdjî) * [[atinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[sondjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[ratindeu]] (o.n.) * [[stinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[maboul]] (o.addj. & o.n.) * [[taes]] (o.n.) * [[laixhî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[enondaedje]] (o.n.) * [[discoraedjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[wistiti]] (o.n.) * [[gruzion]] (o.n.) * [[gruziant]] (o.n.) * [[grigneus]] (o.addj. & o.n.) * [[lapoté]] (o.addj.) * [[cåvlant]] (o.addj.) ** [[cåvlant må]] (o.n.) * [[Feronstrêye]] (no d' rowe) * [[clintcha]] (o.n.) * [[relijha]] (o.n.) * [[relére]] (v.c., codjowaedje disrîlé) * [[sustantivaedje]] (o.n.) * [[môrblu]] (mot-criya & f.n.) ** [[al grosse môrblu]] (advierbire) * [[glawtiner]] (v.s.c., codjowaedje copiner) * [[rabatea]] (o.n.) == Decimbe 2014 == * [[raboter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[si rapåpyî]] (v.pr., codjowaedje tcheryî) * [[replaidî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[kibetchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[cobetchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[aduzer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[Vizé]] (veye) * [[caracolreye]] (f.n.) * [[riya]] (o.n.) * [[airçon]] (o.n.) * [[tchivalet]] (o.n.) * [[pere]] ** [[Pere Fwetård]] (o.n.dj.) * [[blanke]] ** [[blanke dame]] * [[minme]] (addj., adv. & o.f.n.) * [[lu]] ** [[lu-minme]] * [[martchî]] ** [[al copete do martchî]] * [[lunrece]] (o.f.addj., todi padrî) * [[honti|si honti]] (v.pr., codjowaedje prusti) * [[fizêye]] (f.n.) * [[eployî]] (v.c., codjowaedje waitî) ** [[boun eployî]] (addj.) * [[eployî#Sustantif|eployî]], [[eployeye]] (o.f.n.) * [[groûlaedje]] (o.n.) * [[guineyes]] (f.n.t.pl.) * [[avindje]] (f.n.) * [[didins]] (adv. & divancete) * [[levgo]] (o.n.) * [[tripe]] (f.n.) ** [[vete tripe]] (f.n.) * [[forboutreye]] (f.n.) * [[stourbiyon]] (o.n.) * [[stoubion]] (o.n.) * [[bindler]] (v.c., codjowaedje shofler) * [[pantoufe]] (f.n.) * [[banc d' nive]] (o.n.) * [[pierdou]] (addj. & o.n.) * [[prezidint]] (o.n.) * [[-uwe]] (f.cawete di sustantifs calkés do francès) * [[sansowe]] (f.n.) * [[Matchole]] (hamtea) * [[sorci]] (o.n.) * [[souxh]] (mot-criya) * [[tchafter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[tchaferlike]] (o.n.) * [[tchaf]] (mot-brut) * [[Mareye-tarame]] (f.n.) * [[ritchafter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[ratchafter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[viymint]] (adv.) == Nôvimbe 2014 == * [[motyince]] (f.n.) * [[fener]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[floket]] (o.n.) * [[resploe]] (o.n.) * [[rifrin]] (o.n.) * [[tchimin]] (o.n.) * [[Foirzêye]] (viyaedje) * [[Glaireuse]] (viyaedje) * [[tradure]] (v.c., codjowaedje cure) * [[valureusté]] (f.n.) * [[plintiveus]] (addj.) * [[impôrtant]] (addj.) * [[consecant]] (addj.) * [[tchåfer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[ritchåfer]] (v.c., codjowaedje bouter) == Octôbe 2014 == * [[tchimistrer]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[cawoûte]] (f.n.) * [[tipike]] (o.&f.addj.) * [[tipicmint]] (adv.) * [[matinêye]] (f.n.) * [[divant-nonne]] (o.&f.n.) * [[djîle]] (o.n.) * [[ralfabetijhî]] (v.c.) * [[gawe]] (f.n.) * [[drovou]] (addj.) * [[Djedene]] (viyaedje) * [[bolant]] (addj.) * [[acori]] (v.s.c., codjowaedje braire) * [[sovint]] (adv.) * [[serer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[årvey]] (mot-fråze) * [[spågne-måyes]] (o.&f.n.) * [[spårgnî]] (v.c., codjowaedje tcherdjî) * [[rubåbe]] (f.n.) * [[dujhance]] (f.n.) * [[dujhåve]] (o.&f.addj.) == Setimbe 2014 == * Pire ** [[Pire, Djåke et På]] (sustantivire) * [[Tibî Meyî]] (sustantivire) * [[tiernea]] (o.n.) * [[ribondjoû]] (mot-fråze) * [[septante-set]] (nombe) * [[pistagrawe]] (o.n.) * [[tructeu]] (o.n.) * [[trompeu]] (o.n.) * [[tonea]] (o.n.) * [[purete]] (f.n.) * [[Canada]] (payis) * [[djådje]] (f.n.) * [[bastimint]] (o.n.) * [[speye]] (f.n.) * [[riyoter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[Boubåy]] (viyaedje) * [[aspagne]] (f.n.) * [[rimarcåve]] (o.&f.addj.) * [[magnåve]] (o.&f.addj.) * [[schorter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[rawtea]] (o.n.) * [[raplovaedje]] (o.n.) * [[rezureccion‎ ]] (f.n.) * [[sournwès]] (o.addj.&n.) * [[sournwezmint]] (adv.) * [[ratoirtiyeye]] (f.n.) * [[saiss]] (codjowa & arinnoe) * [[riscrire]] (v.c., codjowaedje cure) * [[scawé]] (addj.) * [[Djineve]] (veye) * [[scaswere]] (f.n.) * [[labele]] (adv.) * [[afwaire]] (f.n.) * [[ecuriné]] (addj.) == Awousse 2014 == * [[oblidjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[oblidjeymint]] (adv.) * [[rikerak]] (adv.) * [[betchi-betcha]] (adv.) * [[rabrouxhe]] (f.n.) * [[pea]] (f.n.) * [[proteccion]] (f.n.) * [[baxhaedje]] (o.n.) * [[baxhî]] (v., codjowaedje waitî) ** [[a baxhe-dos]] (advierbire) * [[baxhete]] (f.n.) ** [[a baxhete]] (advierbire) * [[ôlmint]] (o.n.) * [[spotchant]] (addj.) * [[rabaxhî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[cwåré]] (o.n. & o.addj.) * [[djudjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[disfwait]] (o.addj.) * [[sorvini]] (v.s.c., codjowaedje braire) * [[ba]] (mot-criya) * [[rissorvini]] (v.s.c., codjowaedje braire) * [[trossî]] (v.c., codjowaedje tchessî) * [[ritrossî]] (v.c., codjowaedje tchessî) * [[cierfouy]] (o.n.) ** [[cierfouy di pidjon]] (o.sustantivire) * [[binzine]] (f.n.) * [[nozé]] (addj.) * [[toplin]] (adv.) * [[djudjmint]] (o.n.) ** [[dierin djudjmint]] (o.sustantivire t.sg.) * [[mont]] (o.n.) * [[rescoraedjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[ravicåjhe]] (f.n.) * [[dewe]] (f.n.) * [[scrinî]] (o.n.) * [[tertos]], [[tertotes]] (nén definixhant prono) * [[tertot]], [[tertote]] (nén definixhant prono) * [[macteu]] (o.n.) * [[makete]] (f.n.) * [[warot]] (o.n.) * [[capåbe]] (o&f.addj. & no) * [[rodjetes]] (f.n. todi pl.) * [[munute]] (f.n.) * [[adjinçna]] (o.n.) * [[grin]] (o.n.) * [[istwere]] (f.n.) * [[saiwoe]] (o.n.) * [[matén]] (o.n.) * [[Sint-Vit]] (veye) * [[rapoirtaedje]] (o.n.) * [[ripôrtaedje]] (o.n.) * [[rpôrtaedje]] (o.n.) * [[amoenner]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[raiwer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[atcheryî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[emoenner]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[afolmint]] (o.n.) * [[maringwin]] (o.n.) * [[lumciner]] (v.s.c., codjowaedje copiner) * [[lumcinaedje]] (o.n.) * [[schurer]] (v.c., codjowaedje durer) * [[frumjhî#Viebe|frumjhî]] (v.c., codjowaedje ?; tronner) * [[frumjhî#Sustantif|frumjhî]] (o.n., copixhî, boute di fougnant) * [[murer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[djeniton]] (f.n.) * [[morea]] (o.n.) * [[epoirter]] (v.c., codjowaedje wårder) * [[såpire]] (f.n.) == Djulete 2014 == * [[tchantaedje]] (o.n.) * [[tchevixhant]] (o.addj.) * [[acordeyoneu]] (o.n.) * [[kerton]] (o.n.) * [[boutchî]] (= stoper, v.c., codjowaedje waitî) * [[royî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[taxhea]] (o.n.) * [[loumter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[bas]] (o.n.&addj.) * [[bedler]] (v.s.c., codjowaedje shofler) * [[råskignoû]] (o.n.) * [[ombrire]] (f.n.) * [[arivêye]] (f.n.) * [[miråke]] (o.n.) * [[minåve]] (o.&f. addj., padvant ou padrî) * [[minåvmint]] (adv.) * [[fizike]] (f.n.& o.f.addj.) * [[mwaijhté]] (f.n.) * [[raecinêye]] (f.n.) * [[dramatike]] (f.n.) * [[bisteu]] (o.n.) * [[rabroushî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[tofer]] (adv.) * [[devudindje]] (f.n.) * [[vudindje]] (f.n.) * [[mazrindje]] (f.n.) * [[boutchon]] (o.n.) * [[rodje]] ** [[rodjès biesses]] (f.n.pl.) * [[biesse]] ** [[rodjès biesses]] (f.n.pl.) * [[rabressî]] (v.c., codjowaedje tchessî) * [[brotchton]] (o.n.) * [[operer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[operåcion]] (f.n.) * [[firlokî]] (o.n.) * [[fwait]] ** [[tot fwait]] * [[tot]] ** [[tot fwait]] * [[cintraedje]] (o.n.) * [[copixhe]] (f.n.) * [[çu]] (nén definixhant prono) * [[cisse]] (f.prezintoe) * [[portchesse]] (f.n.) * [[tchirliket]] (o.n.) * [[porshuve]] (v.c., codjowaedje cure) * [[kihiner|s' kihiner]] (v.pr., codjowaedje copiner) * [[kihagnter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[påjhûlmint]] (adv.) * [[påjhirmint]] (adv.) * [[waitroûle]] (f.n.) * [[haernaxhmint‎]] (o.n.) * [[hatcha]] (o.n.) * [[èç]] (nén definixhant prono & prezintoe) * [[ståve]] (o.n.) * [[epoirter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[efivré]] (o.addj.) * [[pinsêye]] (f.n.) * [[ces]] (prezintoe d' mostraedje) == Djun 2014 == * [[malåde]] (addj. & o.f.n.) * [[otomaticmint]] (adv.) * [[disgadjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[pitaedje-evoye]] (o.n.) * [[lawter]] (v.s.c.) * [[andoûlante]] (addj.) * [[espotchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[trake]] (f.n.) * [[linwter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[såvrité]] (f.n.) * [[èm]] (prezintoe d' apårtinance et prono d' djin) * [[Pologne]] (payis) * [[rabressåjhe‎]] (f.n.) * [[discandjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[difûle]] (o.&f.addj., padvant ou padrî) ** [[a tiesse difûle]] * [[frénguet]] (o.addj., padvant ou padrî) * [[speate]] (f.n.) * [[taeyoe]] (o.n.) * [[trô d' rotche]] (o.sustantivire) * [[vitmint]] (adv.) * [[travayî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) * [[fotche]] ** [[al fotche al loke]] * [[loke]] ** [[al fotche al loke]] * [[acweri]] (v.c., codjowaedje braire) * [[teyåtreu]] (o.n.) * [[madjopin]] (o.n.) * [[mescomprindance]] / [[mescompurdance]] (f.n.) * [[batijhî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[cariot]] (o.n.) * [[molén]] ** [[molén a fiyî]] (o.n. pl. des moléns a fiyî) * [[fiyî]] ** [[molén a fiyî]] (o.n. pl. des moléns a fiyî) * [[loyete]] (f.n.) * [[spoter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[ritravayî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) * [[teyåte]] (o.n.) * [[divant-bresse]] (o.n., pl. des divant-bresse) * [[tcheyire]] (f.n.) ** [[longue tcheyire]] (f.n., pl. des longues tcheyires) * [[passeu]] ** [[passeu d' aiwe]] (o.n., pl. des passeus d' aiwe) * [[pasresse]] (f.n.) * [[bådje]] (f.n.) * [[boton]] (o.n.) * [[sapinsté]] (f.n.) * [[ombe]] (f.n.) * [[plotreye]] (f.n.) * [[bidete]] (f.n.) * [[barotêye]] (f.n.) * [[berwete]] ** [[fé berwete]] (vierbire) * [[berwetî]] (o.n.) * [[simpe]] (o.&f. addj., padvant ou padrî) * [[poufiasse]] (f.n.) * [[séndje]] (o.n.) * [[séndjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[tapeu]] (o.n.) * [[ûtinne]] (f.n.) * [[complesse]] (o.n.) * [[etermint]] (o.n.) * [[ripicaedje]] (o.n.) * [[accidint]] (o.n.) * [[schaper]] ** [[li schaper bele]] (vierbire) * [[eschaper]] (v.c., codjowaedje bouter) ** [[l' eschaper bele]] (vierbire) * [[rcandjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[errcandjî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[muraye]] (f.n.) * [[coirnaye]] (f.n.) * [[pawe]] (f.n.) ** [[aveur pawe]] (vierbire) ** [[fé pawe]] (vierbire) * [[peu]] (f.n.) ** [[awè peu]] (vierbire s.c.) *** [[fé awè peu]] (vierbire c.n.d.) ** [[peu di]] (divancetire) ** [[peu ki]] (aloyire) * [[marixhmint]] (o.n.) * [[mårtinet]] (o.n.) * [[muzike]] (f.n.) * [[muzikeu]] (o.n.) == May 2014 == * [[spinoe]] (o.n.) * [[spinete]] (f.n.) * [[spinêye]] (f.n.) * [[spineure]] (f.n.) * [[spineus]] (addj., padvant ou padrî) * [[Mårtén]] (n.dj.) * [[mårtén]] (o.n.) * [[tårter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[mirlifike]] (o.&f. addj., todi padrî) * [[åcint]] (o.n.) * [[drole]] (addj. & o.f.n.) ** [[on pô drole]] (addjectivire) ** [[tot drole]] (addjectivire) *** [[fé tot drole]] (vierbire) * [[filozofe]] (o.f.n.) * [[filozofeye]] (f.n.) * [[ecolodjisse]] (o.f.n. & addj.) * [[escrene]] (f.n.) * [[sicrene]] (f.n.) * [[costindje]] (f.n.) * [[sårcô]] (o.n.) * [[scawaedje]] (o.n.) * [[troke]] (f.n.) * [[troket]] (o.n.) * [[scolî]] (o.n.) * [[scolresse]] (f.n.) * [[did]] (divancete) ** [[did dou]] (adviebe di dmande) * [[normåldimint]] (adv.) * [[musse]] (o.n.) * [[palanter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[djudo]] (o.n.) * [[mel]] (etroclé prono) * [[sel]] (etroclé prono) * [[djel]] (etroclé prono) * [[pexheu]] (o.n.) * [[brixhådreye]] (f.n.) * [[mamuron]] (o.n.) * [[carabostouye]] (f.n.) * [[årmistice]] (o.n. ou f.n.) * [[disdire]] (v.c.) * [[ayåbe]] (o.n.) * [[passer]] ** [[passe-tins]] (o.n.) * [[pasmint]] ** [[pasmint d' tins]] (o.n.) * [[djårnêye]] (f.n.) * [[doyén]], [[doyene]] (o.f.n.) * [[crabaye]] (f.n.) * [[fivlinne]] (f.n.) * [[rschaper]] *(v.c., codjowaedje bouter) * [[ariver]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[touyon]] (o.n.) * [[hodé]] (addj., padvant ou padrî) * [[brotchet]] (o.n.) * [[brotche]] (f.n.) * [[houfêye]] (f.n.) * [[bounete]] (f.n.) * [[taenisser]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[ridire]] (v.c., codjowaedje disrîlé) * [[rdire]] (v.c., codjowaedje disrîlé) * [[erdire]] (v.c., codjowaedje disrîlé) * [[lomaedje]] (o.n.) * [[lomer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[sori]] (f.n.) * [[åbricot]] (o.n.) * [[blocnasse]] (o.&f.addj.) * [[sawoureus]] (addj.) * [[inmêye]] (f.n.) * [[djannesse]] (o.n.) * [[mîtrin]] ** [[Mîtrinne Ådje]] (n.pr.) * [[ådje]] ** [[Mîtrinne Ådje]] (n.pr.) * [[mågré]] ** [[mågré ki]] (aloyrece) == Avri 2014 == * [[godferdomaedje]] (o.n.) * [[godferdomer]] (v.s.c.) * [[djuraedje]] (o.n.) * [[riz]] (o.n.) * [[sculteu]] (o.n.) * [[sculteure]] (f.n.) * [[scultreye]] (f.n.) * [[siculter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[siculteu]] (o.n.) * [[siculteure]] (f.n.) * [[sicultreye]] (f.n.) * [[esculter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[esculteure]] (f.n.) * [[escultreye]] (f.n.) * [[esculteu]] (o.n.) * [[ragadler]] (v.s.c., codjowaedje shofler) * [[ricwester]] (v.c. codjowaedje tchicter) * [[Barvea]] (viyaedjes) * [[linnaedje]] (o.n.) * [[volou]] (o.addj., padvant ou padrî) * [[ertrawer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[ercelru]] (o.n.) * [[tchanteu]] (o.n.) * [[zûnant]] (o.addj.) * [[foitmint]] (adv.) * [[beacôp]] (adv.) * [[wachisse]] (o.n.) * [[broûlaedje]] (o.n.) * [[puzieurs]] (nén definixhant prezintoe) * [[cintimete]] (o.n.) * [[carculete]] (f.n.) * [[costri]] (f.n.) * [[djuri]] (o.n.) * [[linne]] (f.n.) * [[tonde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[boubiesse]] (o.n.) * [[catoize]] ** [[enocin catoize]] (o.sustantivire) * [[enocin]] ** [[enocin catoize]] (o.sustantivire) * [[trope]] (f.n.) * [[tropea]] (o.n.) * [[troplêye]] (f.n.) * [[marouyî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) * [[djudje]] (o.n.) * [[wåfire]] (f.n.) * [[peter]] ** [[peter evoye]] * [[evoye]] ** [[peter evoye]] * [[aprindaedje]] (o.n.) * [[apurdaedje]] (o.n.) * [[scolaedje]] (o.n.) * [[escolaedje]] (o.n.) * [[branscataedje]] (o.n.) * [[branscater]] (v.c., , codjowaedje bouter) * [[branscateu]] (o.n.) * [[piyaedje]] (o.n.) * [[piyeu]] (o.n.) * [[piyresse]] (f.n.) * [[coleber]] (v.c., , codjowaedje bouter) * [[aclever]] (v.c., , codjowaedje bouter) * [[elever]] (v.c., , codjowaedje bouter) * [[elevmint]] (o.n.) * [[apicî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[rapicî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[anoncî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[ranoncî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[avancî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[fotchrê]] (o.n.) * [[fotchroûle]] (f.n.) * [[fortchou]] (addj. padvant ou padrî) * [[fortchete]] (f.n.) * [[fortchet]] (o.n.) * [[fortchetêye]] (f.n.) * [[fortchî]] (v.s.c., codjowaedje hertchî) * [[Djivet]] (o. veye) * [[iy]] (o.n.) * [[timperateure]] (f.n.) * [[baltrijhî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[biestreye]] (f.n.) * [[biestrijhe]] (f.n.) * [[-oûle]] (f.cawete) * [[mot]] ** [[laid mot]] (o.sustantivire) * [[laid]] ** [[laid mot]] (o.sustantivire) * [[Pire]] (o.n.dj.) * [[stitchete]] (f.n.) == måss 2014 == * [[utopeye]] (f.n.) * [[houdin]] (o.n.) * [[ocsidjener]] (v.c., codjowaedje copiner) * [[ocsidjenaedje]] (o.n.) * [[mariole]] (o.n.) * [[emantcheu]] (o.n.) * [[sintimint]] (o.n.) * [[creveure]] (f.n.) * [[drîtrin]] (o.addj.) * [[dizo]] (divancete) * [[atrape]] (f.n.) * [[amlete]] (f.n.) * [[flouxhe]] (f.n.) * [[rehargnî]] (v.c., codjowaedje hertchî) * [[gråces]] (mot-fråze) * [[meskene]] (f.n.) * [[meskinaedjes]] (f.n.t.pl.) * [[redjårbaedje]] (o.n.) * [[izolmint]] (o.n.) * [[discandje]] (f.n.) * [[damjhea]] (o.n.) * [[transe]] (f.n.) * [[aloyance]] (f.n.) * [[aponde]] (v.s.c., codjowaedje ratinde) * [[edjåjhe]] (f.n.) * [[spexheur]] (f.n.) * [[sipexheur]] (f.n.) * [[espexheur]] (f.n.) * [[groûler]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[keure]] ** [[awè keure]] / [[aveur di keure]] *** [[awè keure di]] *** [[n' awè d' keure]] **** [[n' end awè keure di]] * [[dissu]] (divancete) * [[dsu]] (divancete) * [[plaire]] ** [[plait-st a Diè]] ** [[s' i vs plait]] * [[pont#Walon 1|pont]] (o.n., pitit rond sene) * [[pont#Walon 1|pont]] (adv.) * [[pont#Walon 2|pont]] (o.n., passaedje ådzeu d' ene aiwe) * [[keur]] (o.n.) ** [[par keur]] (advierbire) * [[bouyon]] (o.n.) * [[ribloucter]] (v.c., codjowaedje tchicter) == Fevrî 2014 == * [[subtilmint]] (adv.) * [[åzès]] (div) * [[convnance]] (f.n.) * [[sapén]] ** [[sapén d' mer]] (o.n., des sapéns d' mer) * [[haeyance]] (f.n.) * [[hinne]] (f.n.) * [[hinneus]] (addj.) * [[hinniveus]] (addj.) * [[tchimijhe]] (f.n.) * [[drovi]] (v.c., codjowaedje a pårt) * [[Zavî]] (n.dj.) * [[clôre]] (v.c., codjowaedje braire) * [[xhalter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[plaker]] (v.c., codjowaedje viker) ** [[plake-madame]] (o.n., des plake-madame) * [[didjuner]] (v.s.c. , codjowaedje bouter) * [[didjuner]] (o.n.) * [[riddjuner]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[polkiner]] (v.s.c., codjowaedje copiner) * [[sopezer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[hour]] (o.n.) * [[hourmint]] (o.n.) * [[eritaedje]] (o.n.) * [[eritance]] (f.n.) * [[eriter]] (v.c.n.d., codjowaedje bouter) * [[eritî]] (o.n.) * [[fijhaedje]] (o.n.) ** [[no d' fijhaedje]] * [[disclôre]] (v.s.c., codjowaedje braire) * [[rondeur]] (f.n.) * [[ådzeu]] (adv.) ** [[ådzeu di]] (div.) * [[tådje]] (f.n.) * [[pavmint]] (o.n.) * [[skiyeu]] (o.n.) * [[memwere]] (f.n.) * [[scrijhete]] (f.n.) * [[glawe]] (f.n.) * [[padzeu]] (divancete) * [[croyon]] (o.n.) * [[moståde]] (f.n.) * [[raler plin]] (vierbire) ** [[ralaedje-plin]] (o. sustantivire) * [[dizeriter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[dzeriter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[flotchêye]] (f.n.) * [[flotchreçmint]] (adv.) * [[mastiner]] (v.c., codjowaedje copiner) * [[sinateure]] (f.n.) * [[poevrer]] (v.c., codjowaedje mostrer) * [[garvane]] (f.n.) * [[tranziner]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[crankion]] (o.n.) * [[awyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[grawyî]] (v.s.c., codjowaedje tcheryî) * [[grawiete]] (f.n.) * [[grawion]] (f.n.) * [[grawia]] (o.n.) * [[grawtea]] (o.n.) * [[graweye]] (f.n.) * [[forguiner]] (v.s., codjowaedje copiner) * [[forguinoe]] (o.n.) == Djanvî 2014 == * [[sor]] (divancete, alofôme di "so") * [[tchaeke]] (nén definixhant prono et prezintoe) * [[rifondou]], [[rifondowe]] (addj. & o.n.) * [[belfleur]] (f.n.) * [[biscûte]] (f.n.) * [[ecomelaedje]] (o.n.) * [[ricwirrece]] (f.n.) * [[ecramyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[rôlante]] (f.n. & & addj.) * [[rôle]] (f.n.) * [[rahourd]] (o.n.) * [[djondou]] (addj.) * [[hobote]] (f.n.) * [[brutiner]] (v.s.c., codjowaedje copiner) * [[bôme]] (f.n.) * [[divwer]] (o.n.) ** [[rinde bon dvwer]] (vierbire) * [[mimbe]] (o.n.) * [[ofri]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[ofrixheu]] (o.n.) * [[finiesse]] (f.n.) * [[paratcheute]] (o.n.) * [[paratcheutaedje]] (o.n.) * [[dju]] (pr. d' djin metou padrî l' viebe) * [[imådjete]] (f.n.) == Decimbe 2013 == * [[tradjideye]] (f.n.) * [[tchatchiner]] (v.s.c., codjowaedje copiner) * [[maltoner]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[acpagnmint]] (o.n.) * [[raetchåd]] (o.n.) * [[raetchon]] (o.n.) * [[poizêye]] (f.n.) * [[cigarete]] (f.n.) * [[flatchter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[tahant]] (o.n.) * [[pierzin]] (o.n.) * [[gableu]] (o.n.) * [[åre]] (f.n.) * [[greve]] (f.n.) * [[astaburné]] (addj., padvant ou padrî) * [[idêye]] (f.n.) * [[tabeur]] (o.n.) * [[taburin]] (o.n.) * [[non pus]] (adv.) ** [[mins non pus]] (adjondrece) * [[mins]] ** [[mins non pus]] (adjondrece) ** [[mins seulmint]] (adjondrece) * [[ragritchter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[çouci]] (nén definixhant prono) * [[rimouwer]] (v.c., codjowaedje alouwer) * [[frumjhin]] (o.n.) * [[hervea]] (o.n.) * [[trigu]] (o.n.) * [[rivazî]] (o.n.) * [[rvazî]] (o.n.) * [[disfirlocter|si disfirlocter]] (v.pr., codjowaedje tchicter) * [[flaminete]] (f.n.) ** [[houpêye flaminete]] (f. sustantivire) * [[portant]] (adv.) * [[såvadje]] ** [[såvadje no]] (o. sustantivire) * [[no]] ** [[såvadje no]] (o. sustantivire) * [[blamêye]] (f.n.) * [[teguer]] (v.s.c., codjowaedje baguer) * [[houyî]] (v.s.c.) * [[houyreye]] (f.n.) * [[disnîvlé]] (o.addj.) * [[pwezon]] (o.n.) * [[profiter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[intrer]] (v.s.c., codjowaedje mostrer) * [[rintrer]] (v.s.c., codjowaedje mostrer) * [[rai]] (o.n.) * [[rayire]] (f.n.) * [[fuziyî]] (v.c., codjowaedje criyî) * [[prumî]] ** [[prumî d' tot]] * [[Noyé]] (o&f, fiesse) == Nôvimbe 2013 == * [[ciete]] (adv.) * [[måfotou]] (addj. & o.n.) * [[strindou]] (addj.) * [[rapexhî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[ramoenner]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[dispoy]] (div. & adv.) ** [[dispoy ki]] * [[dispu]] (div. & adv.) * [[djourmåy]] (adv.) * [[beas-efants]] (o.n.t.pl) * [[beas-parints]] (o.n.t.pl) * [[Srindå]] (viyaedje) * [[sapén]] (o.n.) * [[pectî]] ** [[pectî fenicyin]] (o.n.) ** [[pectî a l' ecinse]] (o.n.) ** [[pectî å daguet]] (o.n.) * [[ricnoxhou]] (addj.) * [[Logbiermé]] (viyaedje) * [[tronce]] (f.n.) * [[ridischinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[dibrôler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[cwereu]], [[cwereuse]] (o.n.) * [[Limerlé]] (viyaedje) * [[cambuze]] (f.n.) * [[catalan]] (o.n. & addj.) * [[dismantchaedje]] (o.n.) * [[emantchaedje]] (o.n.) * [[hotchet]] (o.n.) * [[brocter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[chirlamaedje]] (o.n.) * [[chirlamer]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[emantchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[professeur]], [[professoresse]] (o.f.n.) == Octôbe 2013 == * [[macloter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[macloteu]] (o.n.) * [[rasgrignî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[regrignî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[coûtche]] (f.n.) * [[-isse]] (cawete) * [[-isté]] (f. cawete) * [[batroûle]] (f.n.) * [[serene]] (f.n.) * [[bråve]] (o.f. addj. & n.) * [[ossu]] (adv.) * [[noer]] (addj.) * [[noeristé]] (f.n.) * [[noerixhaedje]] (o.n.) * [[Maria deyi]] (mot-criya) * [[flute]] (mot-criya) * [[flûte]] (f.n.) * [[flûter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[tchofou]] (o.addj.) * [[frankisté]] (f.n.) * [[vudî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[rene]] (o.n.) * [[rahoukî]] (v.c., codjowaedje loukî) * [[ratchessî]] (v.c., codjowaedje tchessî) * [[laitreye]] (f.n.) * [[casrole]] (f.n.) * [[Tossint]] (f. no d' fiesse) == Setimbe 2013 == * [[rodje-goidje]] (o.&f.n.) * [[loudene]] (f.n.) * [[ricatchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[riclaper]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[rifrancijhaedje]] (o.n.) * [[Hasse]] (f., veye) * [[Brudje]] (f., veye) * [[lådje]] (addj.) ** [[å lådje]] (adv.) ** [[loukî lådje]] * [[fenaesse]] ** [[fenaesse di fagne]] (f.n.) * [[fagne]] ** [[fenaesse di fagne]] (f.n.) * [[recreyåcion]] (f.n.) ** [[coû d' recreyåcion]] (f.n.) * [[måva]] (o.addj.) * [[Sånî]] (o.n.dj.) * [[grignî]] (v., codjowaedje waitî) * [[sgrignî]] (v., codjowaedje waitî) * [[finde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[findaxhe]] (f.n.) == Awousse 2013 == * [[atchter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[Hemba]] (viyaedje) * [[Hemurlin]] (n.pr. * [[hena]] (o.n.) * [[henter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[henté]] (addj.) * [[houte#Walon 1|houte]] (adviebe) * [[hode]] (o.f. addj}} * [[disminti]] (v.c., codjowaedje minti) * [[apwairyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[cåcarete]] (f.n.) * [[shuveu]] (o.n.) * [[ramasse-poûssire]] (o.n.) * [[broctî]] (o.n.) * [[ivwere]] (o.n.) * [[rilidjon]] (f.n.) * [[abatwer]] (o.n.) * [[grimancyin]] (o.n.) * [[apele]] (f.n.) * [[rîsse]] (f.n.) * [[skelete]] (f.n.) * [[eskelete]] (f.n.) * [[aiwlinne]] (f.n.) * [[savneure]] (f.n.) * [[moncea]] (o.n.) * [[sopresse]] (f.n.) * [[houtea]] (o.n.) * [[hougne]] (f.n.) * [[hougnete]] (f.n.) * [[strifer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[strifaedje]] (o.n.) * [[strife]] (f.n.) * [[sûtifone]] (o.n.) * [[podiom]] (o.n.) * [[candidateure]] (f.n.) * [[gôl]] (o.n.) * [[bak]] (o.n.) * [[sake]] (f.n.) * [[bozin]], [[bozins]] (o.n.) * [[coidler]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[cojhea]] (o.n.) * [[djunior]] (o.n. & addj.) * [[setinme]] (n.& addj.) * [[catoirzinme]] (n.& addj.) * [[onzinme]] (n.& addj.) * [[popa]] (o.n.) * [[fonccionaire]] (o.&f.n.) * [[djinteymint]] (adv.) * [[semantike]] (f.n.) * [[moujhneure]] (f.n.) == Djulete 2013 == * [[distrure]] (v.c., codjowaedje cure) * [[gurnî]] (o.n.) * [[cåve]] (f.n.) * [[nûte]] (f.n.) * [[gougne]] (f.n.) * [[coirbeye]] (f.n.) * [[gléjhe]] (f.n.) * [[fenresse]] (f.n.) * [[wandion]] (o.n.) * [[eglijhe]] (f.n.) * [[kischiter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[discåzer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[guilite]] (f.n.) * [[riguilite]] (f.n.) * [[plafond]] (o.n.) * [[avinteure]] (f.n.) * [[cérudjin]] (o.n.) * [[houzaedje]] (o.n.) * [[houzé]] (o.n.) * [[houzer]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[houzeure]] (f.n.) * [[harlikin]] (o.n.) * [[laecea d' coloûte]] (o.n.) * [[bebele]] ** [[fé bebele]] * [[bancå]] (o.n.) * [[bancåd]] (o.n.) * [[bancot]] (o.n.) * [[rilavete]] (f.n.) * [[Borgogne]] (n.pr.) * [[sorleveu]] (o.n.) * [[tocter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[nôbe]] (o.&f. addj. & no) * [[nôblesse]] (f.n.) * [[nôblumint]] (adv.) * [[trezôr]] (o.n.) * [[acmoirti]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[bardaxhreye]] (f.n.) * [[ecatiner|s' ecatiner]] (v.pr., codjowaedje copiner) * [[rascråwe]] (f.n.) * [[rascråwer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[figueure]] (f.n.) * [[brotcha]] (o.n.) * [[raler]] (v.s.c., codjowaedje aler) * [[eraler]] (v.s.c., codjowaedje aler) * [[endè raler]] (v.s.c., codjowaedje aler) == Djun 2013 == * [[pate]] (f.n.) * [[spaté]] (addj., padvant ou padrî) * [[borguimwaisse]] (o.n.) * [[mayeur]] (o.n.) * [[plokete]] ** [[ploketes d' aiwe]] (f.n. todi pl.) * [[aiwe]] ** [[ploketes d' aiwe]] (f.n. todi pl.) * [[burea]] (o.n.) * [[por]] (divancete) * [[gamtea]] (o.n.) * [[craeyete]] (f.n.) * [[berdouyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[kifroxhî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[ratni]] (v.c., codjowaedje vini) * [[erotchmint]] (o.n.) * [[Brussele]] (veye) * [[loukî]] ** [[loukî lådje]] * [[djaenåsse]] (addj.) * [[bluwåsse]] (addj.) * [[håvurna]] (o.n.) * [[saetchea]] (o.n.) * [[djinnmint]] (o.n.) * [[baye]] ** [[letcheu d' baye]] (o.n.) * [[letcheu]] ** [[letcheu d' baye]] (o.n.) * [[boûtî]] (o.n.) * [[Gône]] (viyaedje) == May 2013 == * [[doumiesse]] (addj, padvant ou padrî) * [[brut]] (o.n.) * [[bizaedje]] (o.n.) * [[bizer]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[piyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[rabizer]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[abizer]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[martchotaedje]] (o.n.) * [[martchoter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[martchoteu]] (o.n.) * [[martchandaedje]] (o.n.) * [[martchander]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[martchandeu]] (o.n.) * [[cavayî]] (o.n.) * [[tchivalî]] (o.n.) * [[Ohè]] (f. viyaedje) * [[Tchofile]] (n.dj.) * [[Badjomé]] (n.dj.) * [[montant]] (o.n. & addj) * [[buk]] (o.n.) * [[florixheure]] (f.n.) * [[bodjêye]] (f.n.) * [[fistou]] (o.n.) * [[tijhe]] (f.n.) * [[distchedje]] (f.n.) * [[coûtchete]] (f.n.) * [[ôte]] (addj., todi padvant & pr.) * [[ewaermint]] (o.n.) * [[calote]] (f.n.) * [[canote]] (f.n.) * [[fén]] (f.n.) * [[radiercî]] (v.c., codjowaedje schoircî) * [[è]] (nén definixhant prono) == Avri 2013 == * [[Coû-Sint-Stiene]] (no prôpe f., viyaedje) * [[riceprece]] (f.n.) * [[ricepe]] (f.n.) * [[ricep]] (o.n.) * [[ricepaedje]] (o.n.) * [[da]] (divancete etroclêye) * [[tchir]] (addj., todi padvant) * [[cwand]] (aloyrece) * [[cep]] (o.n.) * [[riceper]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[ricepeure]] (f.n.) * [[bindlaedje]] (o.n.) * [[pingne]] (o.n.) * [[discramioe]] (o.n.) * [[discomeloe]] (o.n.) * [[faflote]] (f.n.) * [[fafloté]] (addj.) * [[schitroûle]] (f.n.) * [[reston]] (o.n.) * [[contåve]] (addj., padvant ou padrî) * [[årmonak]] (o.n.) * [[buké]] (addj, padvant ou padrî) * [[coxhou]] (addj, padvant ou padrî) * [[pansmint]] (o.n.) * [[gaiyté]] (f.n.) * [[bay#Walon 1|bay]] (addj., di brune coleur, aprume po on tchvå) * [[bay#Walon 2|bay]] (o.n., termene di louwaedje) * [[pôvriteuzmint]] (adv.) * [[pondjisse]] (o.&f.n.) * [[tenisse di tåve]] (o.n.) * [[mågriyeus]] (addj.) * [[couscousse]] (o.n.) * [[djonde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[ridjonde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[pokî]] (v.c., codjowaedje loukî) == Måss 2013 == * [[pretchî]] (v., codjowaedje waitî) * [[pretcheu]], [[pretcheuse]] (o.f.n.) * [[pretchresse]] (f.n.) * [[rapretchî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) * [[bedreye]] (f.n.) * [[roemyî]] (v.s.c., codjowaedje tcheryî) * [[sicrete]] (f.n.; addj) * [[rwinmint]] (o.n.) * [[clapanmint]] (adv.) * [[egloumete]] (f.n.) * [[mårticot]] (o.n.) * [[biesmint]] (adv.) * [[biesdimint]] (adv.) * [[go]] (o.n.) * [[drolmint]] (adv.) * [[droldimint]] (adv.) * [[åberdjene]] (f.n.) * [[alourdiner]] (v.c., codjowaedje copiner) == Fevrî 2013 == * [[assez]] (adv.) * [[tchirou]] (o.n.) ** [[Tchirous]] (n.dj.) * [[vessou]] (addj.) * [[dåbåd]] (o.n.) ** [[taper l' dåbåd]] (vierbire) * [[ratchitchî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) * [[sasseure]] (f.n.) * loke ** [[loke a rlocter]] (f.n.) * drap ** [[drap d' måjhon]] * [[serviete]] (f.n.) * [[lavrete]] (f.n.) * [[dåboraedje]] (o.n.) * [[manaedjreye]] (f.n.) * [[dåboraedje]] (o.n.) * [[Grignous]] (n.dj.) * [[yeure]] (adv.) * [[sitoit]] (adv.) * [[internete]] (o.n.) ** [[internete-ahesseu]] (o.n.) * [[lure]] (v.s.c., codjowaedje cure) * [[lurter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[solrece]] (addj.) * [[vatchî]] (o.n.) * [[ratchitchter|si ratchitchter]] (v.pr., codjowaedje tchicter) * [[leu-zels]] (prono d' apårtinance) * [[ô]] (mot-arinnoe) * [[clédiè]] (f.n.) * [[roemiaedje]] (o.n.) * [[fôre]] (f.n.) * [[bezner]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[palete]] (f.n.) * [[cloket]] (o.n.) * [[ouf]] (mot-criya) * [[kidjåzer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[djouwi]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[flamåjhe]] (f.n.) * [[stocaesse]] (addj. padv. & padr.) * [[mexhon]] (f.n.) * [[brogne]] (f.n.) * [[rasgotaedje]] (o.n.) * [[scweron]] (o.n.) * [[pingnter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[vagonete]] (f.n.) *[[filozomeye]] (f.n.) *[[rebrocter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) *[[way]] (mot-fråze) *[[dossire]] (f.n.) *[[hazké]] (addj.) *[[hazker]] (v.s.c.) *[[Hepeba]] (viyaedje) *[[gritchete]] (f.n.) *[[discôper]] (v.c., codjowaedje bouter) *[[discôpaedje]] (o.n.) *[[apårtumint]] (o.n.) *[[schitåd]] (o.n.) * [[pitit]] (addj.) * [[raloyaedje]] (o.n.) * [[po]] (divancete) * [[emeubler]] (v.c. codjowaedje shofler)) * [[costeure]] (f.n.) * [[rujhûle]] (addj., padv. & padr.) * [[riloyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[fafloter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[blankeur]] (f.n.) * [[tûlea]] (o.n.) == Djanvî 2013 == * [[razouyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[brider]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[plåsse]] (o.n.) * [[plåstea]] (o.n.) * [[floyon]] (o.n. * [[n]] (mot-usteye) ** [[n aveur]] * [[n']] (adv., spotchaedje di "ni") * [[tigne]] (f.n.) * [[matrassî]] (o.n.) * [[Roûl]] (n.pr., aiwe) * [[relé]] (addj.) * [[ezoûler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[bateure]] (f.n.) * [[yårgane]] (o.n.) * [[barakî]] (o.n.) * [[ditni]] (v.c.) * [[moussî foû]] (v.s.c.) * [[araedjîsté]] (f.n.) * [[losse]] (o.n.) * [[bozer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[avizant]] (addj.) * [[coroye]] (f.n.) * [[mistere]] (o.n. sacwè nén comprindåve) * [[mistere]] (f.n. djaeye ki toûne le tiesse) * [[kimint]] (adv. & pr di dmande) * [[comint]] (adv. & pr di dmande) * [[cmint]] (adv. & pr di dmande) * [[damanet]] (o.n.) * [[holer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[mousmint]] (o.n.) * [[metåve]] (o.&f. addj. padvant ou padrî) * [[betchou]] (o.addj. padvant ou padrî) * [[ritni]] (v.c., codjowaedje tini) * [[crestêye]] (f.n.) * [[doet a l' anea]] (o.n.) * [[rascovri]] (v.c., codjowaedje siervi) * [[tchereye]] (f.n.) * [[marieye]] (f.n.) * [[boutche]] (f.n.) * [[ertini]] (v.c., codjowaedje vini) * [[ritni]] (v.c.) * [[rivnant]] (o.n.) * [[rivnaedje]] (o.n.) * [[tossî]] (v.s.c., codjowaedje tchessî) * [[hemtaedje]] (o.n.) * [[kéntosse]] (o.&f.n.) * [[saiwe]] (f.n.) * [[caytosse]] (o.n.) * [[buro]] (o.n.) * [[tera]] (o.n.) * [[scheteus]] (o.n.) * [[tchå]] (f.n.) * [[stritche]] (f.n.) * [[stoyea]] (o.n.) * [[electrocuter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[electrotchok]] (o.n.) * [[bragresse]] (f.n.) * [[ecombré]] (addj.) * [[surisse]] (addj.) * [[cesses-cial]] (pr. d' mostraedje f.pl.) * [[ay]] (mot-criya) * [[ayayay]] (mot-criya) * [[plaivi]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[tchårnå]] (addj.) * [[flormint]] (o.n.) * [[dismantchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[convnablumint]] (adv.) * [[parole]] (f.n.) * [[fenaesse]] (f.n.) * [[tcherowe]] (f.n.) * [[-åd]] (cawete) * [[wangne]] (f.n.) * [[Floyon]] (aiwe) * [[insi]] (adv.) * [[lawri Sint-Toenne]] (o.n.) * [[stritche]] ** [[a stritche]] (advierbire) * [[vis]] (pr. djin coplemint nén direk) * [[såce]] (f.n.) * [[påcolet]] (o.n.) * [[hazire]] (f.n.) * [[avidjiler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[ricoirder]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[taxhmale]] (o.n.) {{?}} * [[tote djoû]] (advierbire) * [[braguer|si braguer]] (v.pr., codjowaedje baguer) * [[divant]] (divancete & o.n.) ** [[divant ki]] (aloyrecire) * [[ecombré]] (addj.) * [[avoenne]] (f.n.) * [[wangne]] (f.n.) == Decimbe 2012 == * [[glawiner]] (v.s.c., codjowaedje copiner) * [[rintî]] (o.n.) * [[kissemer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[ricossemer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[racoirder]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[raloyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[ennezî]] (etroclé prono) * [[nnezî]] (etroclé prono) * [[lyi]] (prono d' djin coplemint) * et ** [[et s']] (adjondrece) * [[soumey]] (o.n.) * [[pele-et-s'-magne]] (o.n., pl. des pele-et-s'-magne) * [[Marcour]] (viyaedje) * [[Marcourea]] (hamtea) * [[Scluze]] (viyaedje) * [[scluze]] (f.n.) * [[ritcherwer]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[råyî]] (v.c., codjowaedje waitî) ** [[råyî djus]] (v.c.) * [[treråyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[intråyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * flåwe ** [[toumer flåwe]] (v.s.) * toumer ** [[toumer flåwe]] (v.s.) * [[siya]] (mot-fråze) * [[kipiter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[bårete]] (f.n.) * [[pertigonî]] (o.n.) * [[piyône]] (f.n.) * [[doirmaedje]] (o.n.) ** [[maladeye do doirmaedje]] (f.n.) * [[bazår]] (o.n.) ** [[fé on bazår]] (vierbire) * [[ritinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[trecas]] (o.n.) * tådje ** [[sins tådje]] (advierbire) * [[djonne di tchet]] (o.n.) * [[dispierter]] (v., codjowaedje wårder) * [[essocter|s'essocter]] (v.pr., codjowaedje tchicter) * [[disfé]] (v.c., codjowaedje fé) * [[niyêye]] (f.n.) * [[nitêye]] (f.n.) * [[djinolire]] (f.n.) * [[raboulets]] (o.n.t.pl.) * [[haernaxhî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[ahaerni]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[poyî]] (o.n.) * [[epestiferé]] (o.a.) * [[treråyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[treråye]] (f.n.) * [[treråyaedje]] (o.n.) * [[intråyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[intråyaedje]] (o.n.) * [[socter]] (v.s., codjowaedje tchicter) * [[soctant‎]] (addj. & o.n.) * [[par]] (div. alofôme di "pa") * [[ns]] (pr.) * [[nosse]] ([[noste]], [[nost]]) (prezintoe) * [[coberôler]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[kiberôler]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[agrancixhaedje]] (o.n.) * [[alanmixhant]] (addj.) * [[rinxhea]] (o.n.) * [[ribolté]] (addj.) * costé ** [[d' èn ôte costé]] == Nôvimbe 2012 == * [[diswalper]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[ehalmint]] (o.n.) * [[ehalant]] (addj.) * [[ehaleure]] (f.n.) * [[ehalisse]] (addj.) * [[dihaleure]] (f.n.) * [[Wayindje]] (Viyaedje) * [[landon]] (o.n.) * [[-mint]] (cawete) * [[noyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[sketé]] (addj.) * [[patrake]] (addj.) * [[poûte]] (f.n.) * [[tetanosse]] (o.n.) * [[espweter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[På]] (pitit no) * [[nedjeu]] * tere ** [[noere tere]] ** [[foite tere]] * [[aledji]] * [[pwin]] * [[enonder]] * [[etercontinintå]] * [[agoner]] * [[promete]] * [[taetchler]] * [[nonfait]] (mot-fråze) * [[comprinde]] (v.c., codjowaedje prinde) * [[tawou-tawou]] (o.n.) * [[estrordinaire]] (o&f addj., todi padrî) * [[prinde]] (v.c., codjowaedje prinde) * ome ** [[ome a divni]] (o.n.) * [[coirbå]] (o.n.) * [[tchacal]] (o.n.) * [[spepiåd]] (addj. & o.n.) * [[discatchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[escori]] (s' ~; v.pr.,codjowaedje cori) * [[pierote]] (f.n.) * [[raiwisse]] (addj.) * [[ecanayî]] (v.c.) * [[raclo]] (o.n.) * [[cahossî]] (v.c., codjowaedje tchessî) * [[cwåtron]] (o.n.) * [[vni]] (v.s.c., codjowaedje vini) * [[teyolodjeye]] (f.n.) * dimorer ** [[dimorer a rén]] * pû ** [[rodje pû ås poyes]] (o.n.) * [[ås]] (etroclêye divancete) * cingue ** [[cingue di surté]] (f.n.) * [[bertale]] (f.n.) * [[abertale]] (f.n.) ** [[abertale di sidje]] (f.n.) * [[spale]] (f.n.) * [[kipoûssî‎]] (v.c., codjowaedje tchessî) * [[kitaper‎]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[copoûssî‎]] (v.c., codjowaedje tchessî) * [[cotaper‎]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[bougnoû]] (o.n.) * [[bouxhon]] (o.n.) * [[boigne]] (addj.) * [[minton]] (o.n.) * [[dispûsler]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[farene]] (f.n.) * [[criyaedje]] (o.n.) * [[mezuzance]] (f.n.) * [[amitieusté]] (f.n.) * [[teyolodjeye]] (f.n.) == Octôbe 2012 == * [[dimande]] (f.n.) * [[direccion]] (f.n.) * [[rinde]] (v., codjowaedje ratinde) * [[forniker]] (v.c., codjowaedje viker) * [[djete]] (f.n.) * [[bårbea]] (o.n.) * [[tiene#Etimolodjeye 1|tiene]] (o.n., tier) * [[tiene#Etimolodjeye 1|tiene]] (addj. ni tchôd ni froed) * [[viesses]] (f.n.t.pl.) * [[tchåssete]] (f.n.) * [[vårt]] (o.n.) * [[cascagne]] (f.n.) * [[cascagnî]] (o.n.) * [[vocial]] (adv.) * [[groumiote]] (f.n.) * [[nén des masses]] (advierbire) * [[damaedje]] (o.n.) * [[pranile]] (f.n.) * [[såvadjté]] (f.n.) * [[såvadjreye]] (f.n.) * [[poite]] (f.n.) * [[ritaper]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[reucyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[picotin]] (o.n.) * [[bouvroû]] (o.n.) * [[schôdriyî]] (v.c., codjowaedje criyî) * [[ployî]] (v., codjowaedje waitî) * [[Ôtepe]] (viyaedje) * [[kî]] (prono) * [[roket]] (o.n.) * [[cweri]] (v.c., codjowaedje braire) * [[guerdin]] (o.n.) * [[tchårreye]] (f.n.) * [[electrike]] (addj. & o.n.) * [[doetoe]] (o.n.) * [[ongue]] (o.n.) * [[boledjî]] (o.n.) * [[floy]] (o.n.) * [[eplaidî]] (v.c.) * [[ehaler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[Montnåk]] (veye) * [[cover]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[guerdin]] (o.n.) * [[taenisse]] (addj.) * fier ** [[fier a ristinde]] (o.n.) * ristinde ** [[fier a ristinde]] * [[doetoe]] * [[xhamea]] * [[schî]] * [[electrike]] * [[onke]] * [[ongue]] * [[eplaidî]] * [[boledjî]] * [[bierdjî]] == Setimbe 2012 == * [[toele]] (f.n.) * [[louca]] (o.n.) * nute ** [[al nute]] (advierbire) ** [[del nute]] (advierbire) * [[trak]] (o.n.) * [[fossete]] (f.n.) * [[flamind]] (o.n.); [[flamind]], [[flaminde]] (addj.) * [[nedjî]] (v.s., codjowaedje waitî) * [[braket]] (o.n.) * [[-inne]] (f. cawete) * [[mitchote]] (f.n.) * [[Pwès]] (viyaedje) * [[disfagnî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[racracoler]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[recroler]] (si ~ : v.pr., codjowaedje bouter); [[recrolé]] (p.er. et addj.) * [[mancance]] (f.n.) * [[plaidî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) * [[berbijhete]] (f.n.) * [[faflûte]] (f.n.) * (a lapén & a Påke) ** [[lapén d' Påke]] (o.n.) * [[såmer]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[pere]] (o.n.) * [[rapwairyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) == Awousse 2012 == * [[colibacilôze]] (f.n.) * [[mopliyaedje]] (o.n.) * [[kifråler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[rodjåsse]] (addj. padvant ou padrî) * [[livrer]] (v.c., codjowaedje mostrer) * [[frénguete]] (addj. padvant ou padrî) * [[prouve]] (f.n.) * [[haire]] (v.c., codjowaedje braire) * [[haeyi]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[haeyåve]] (addj., padvant ou padrî) * [[haeyåvmint]] (adv.) * [[haeyåvisté]] (f.n.) * [[boere]] (v.c., codjowaedje a pårt) * [[boeveu]] (o.n.) * [[fantazia]] (f.n.) * [[frut]] (o.n.) * [[frutaedje]] (o.n.) * [[nawea]] (o.n.) * [[cabantî]] (o.n.) * [[tchôcmwårrece]] (addj. todi padrî) * [[tigue]] (o.n.) * [[tigresse]] (f.n.) * [[tigré]] (addj., padvant ou padrî) * [[ecroler|s' ecroler]] (v.pr., codjowaedje bouter) * [[discroler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[enustiyî]] (v.c. codjowaedje criyî) * [[boesse]] (f.n.) * [[traitî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[traitmint]] (o.n.) * [[leye]] (prono d' djin) * [[hasse]] (o.n.) * [[rimodou]] (o.n.) * [[caravane]] (f.n.) * [[trevey]] (v.c., codjowaedje vey) * [[dins]] (divancete) * [[discobate]] (v.s.c., codjowaedje mete) * [[ralavmints]] (o., todi pliriyal) * [[rescouler]] (v.s., codjowaedje bouter) * [[tchampinne]] (f.n.) * [[cumulet]] (o.n.) * [[sprewe]] (f.n.) * [[parexhe]] (v.s., codjowaedje mete) * [[paxhe]] (v.s., codjowaedje mete) * [[vroûl]] (o.n.) * [[renant]] (addj.) * [[pawou]] (divancete) * [[ritchåssî]] (v.c., codjowaedje tchessî) * [[laetchî]] (v.s., codjowaedje waitî) * [[letchî]] (v.s., codjowaedje waitî) * [[tayon-bodje]] (o.n.) * [[Mondjoye]] (veye) * [[Bûtba]] (comene) * [[djoli]] (addj., todi padvant) * [[nivaye]] (f.n.) * [[El Presgå]] (viyaedje) ** [[fiesse del pårotche]] (f.n.) (a "fiesse" & & "pårotche") * [[kiminceu]] (o.n.) * [[cominceu]] (o.n.) * [[cminceu]] (o.n.) * [[ricmincî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[rcomincî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[rkimincî]] (v.c., codjowaedje picî) * [[bot]] (o.n.) * [[Transinî]] (n.dj.) * [[tcheriaedje]] (o.n.) == Djulete 2012 == * [[colå]] (o.n.) * lune ** [[djonne lune]] (f.n., pl. djonne-lunes) ** [[novele lune]] (f.n. pl. novele-lunes) ** [[tinre lune]] (f.n., pl. tinre-lunes) * [[filonomeye]] (f.n.) * [[ricure]] (v.c., codjowaedje cure) * [[riçure]] (v.c., codjowaedje cure) * [[riçuvrece]] (f.n.) * [[rcure]] (v.c., codjowaedje cure) * [[rçure]] (v.c., codjowaedje cure) * [[ercure]] (v.c., codjowaedje cure) * [[erçure]] (v.c., codjowaedje cure) * [[cobîler]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[cbîler]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[ecoigneure]] (f.n.) * [[manguinresse]] (f.n.) * [[cordinêye]] (f.n.) * [[somarén]] (o.n.) * [[respirer]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[peumon]] (o.n.) * [[peumoneye]] (f.n.) * [[onze]] (nombe) * [[gåter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[gåté]] (addj., padvant ou padrî) ** [[gåté pouri]] (addjectivire) ** [[pouri gåté]] (addjectivire) * [[covisse]] (o.n. & addj., todi padrî) * [[mågré]] (divancete) * [[mins nerén]] (adjondrece) * [[mônreye]] (f.n.) * [[couperou]] (o.n.) ** [[fé fé l' couperou]] (vierbire) * [[tribouye-mårtea]] (o.n.) * [[mwin]] (f.n.) * [[mes]] (prezintoe) * [[soscrire]] (v.c., codjowaedje braire) * [[ayinne]] (f.n.) * [[djimlastike]] (f.n.) * [[sorvinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[racténrece]] (f.n.) * [[sbareu]] (o.n.) == Djun 2012 == * [[trepî]] (o.n. * [[vonye]] * [[croum]] * [[chwiner]] * [[beur]] * [[tcholeur]] (f.n.) * [[tchorleus]] (addj. padvant ou padrî) * [[schaerboter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[cåde]] (o.n.) * [[sierpinete]] (f.n.) * [[raetchî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) * [[sierpint]] (o.n.) * [[chinner]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[nûton]] (o.n.) * [[nûtonete]] (f.n.) * [[tcholeur]] (f.n.) * [[tchorleus]], [[tchorleuse]] (addj., padvant ou padrî) * [[tchamagne]] (f.n.) * [[eferoné]] (addj. padvant ou padrî) * [[mayter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[cûtyî]] (c.s.c., codjowaedje tcheryî) * [[fricot]] (o.n.) * [[corince]] (f.n.) * [[triper#Etimolodjeye 1|triper]] (v., codjowaedje bouter, fé aler les pîs) * [[triper#Etimolodjeye 2|triper]] (v., codjowaedje bouter, diner des tripes) * [[tripler#Etimolodjeye 1|tripler]] (v., codjowaedje shofler, fé aler les pîs) * [[tripler#Etimolodjeye 2|tripler]] (v., codjowaedje shofler, rinde 3 côps pus grand) * [[higne et hagne]] (advierbire) * [[berlike berloke]] (advierbire) * [[panf]] (mot-brut) ** [[et pif et panf‎]] (advierbire) * [[plik plok]] (advierbire) * [[rik et rak]] (advierbire) * [[et tchik et tchak]] (advierbire) * [[d' alvi d' alvass]] (advierbire) * [[setinne]] (f.n.) * [[come]] (adv. & aloyrece) * [[setès]] (alofôme di "set") * [[rif raf]] (advierbire) * [[Djimepe]] (viyaedjes) * [[Djinape]] (viyaedje) * [[ritoû]] (o.n.) * [[rtoû]] (o.n.) * [[cwatrès]] (prezintoe-nombe) * [[set]], [[set-z]], [[setès]] (prezintoe-nombe) * [[sieke]] (o.n.) * [[rassiekes]] (o.n.t.pl.) * tchivå ** [[tchivå d' bwès]] (o.n.) * [[ene]] (årtike et prezintoe-nombe) * [[flaireur]] (f.n.) * [[måbelair]] (o.n.) * [[rezî]] (v.s.c., codjowaedje waitî) * [[mayî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[ritche]] (addj. padvant et padrî) * [[ritchesse]] (f.n.) * [[spatroûle]] (f.n.) * [[pixhant]] (o.n.) ** [[awè l' pixhant]] (vierbire) * [[coirdea]] (o.n.) * [[coirdele]] (f.n.) * [[moirtî]] (o.n.) * [[laetche]] (f.n.) * famile ** [[no d' famile]] (o.n.) * no ** [[no d' famile]] (o.n.) * [[Drwexhe]] (hamtea) * [[doeye]] (codjowa) * [[hihåhå‎]] (o.n.) * [[odjî]] (o.n.) * tchén ** [[tchén d' corote]] (o.n.) * [[bati]] (o.n.) * [[tchapå]] (o.n.) * [[vevî]] (o.n.) * [[fôrtune]] (f.n.) * [[radjouter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[djamblete]] (f.n.) * [[lanawaire]] (adv.) * [[enawaire]] (adv.) * [[totasteure]] (adv.) * [[court tins]] (o.sustantivire) == May 2012 == * [[tchampete]] (o.n.) * [[ploraedje]] (f.n.) * [[laverdêye]] (f.n.) * [[hushtiner]] (v.c., codjowaedje copiner) * [[vitamene]] (f.n.) * [[recråxhî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[trivurlin]] (addj., todi padrî) * [[mere]] (f.n.) * [[mame]] (f.n.) * [[disrindjaedje]] (o.n.) * [[disrindjant]] (addj. padvant ou padrî) * [[disrindjmint]] (o.n.) * [[staplisse]] (o.n.) * [[disbanåvler]] (v.c., codjowaedje shofler) * [[biker]] (v.c., codjowaedje viker) * [[banåvler]] (v.c., codjowaedje shofler) * [[plurizeye]] (f.n.) * [[tram]] (f.n.) * [[mayåd]] (o.n.) * [[distchaire]] (v.s.c., codjowaedje braire) * [[djoum]] (o.n.) * [[spårpiyî]] (v.c., codjowaedje criyî) * [[rischandi]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[omossecsuwel]] (o.n.) * [[afoirci]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[forsinti]] (f.c., codjowaedje sinti) * [[måssîsté]] (f.n.) * [[måssîristé]] (f.n.) * [[pasker]] (v.c.) * [[dire foû]] (vierbire å c.) * [[stroet]] (addj.) * [[foixhes]] (f.n.tpl.) * [[tchapistrea]] (o.n.) * [[crameuse]] (f.n.) * [[tchimnå]] (o.n.) == Avri 2012 == * [[sansouwer|sansouwer (si)]] (v.pr., codjowaedje alouwer) * [[pômidone‎]] (addj. padvant ou padrî) * [[rîle]] (o.&f.n.) * [[racopler‎]] (v., codjowaedje shofler) * [[costé]] (o.n.) * [[pîtabole]] (o.n.) * [[coviete]] (f.n.) * [[rissôrt]] (o.n.) * [[nouvinne]] (f.n.) * [[mî]] (adv.) * [[medaye]] (f.n.) * [[bouflete]], [[boufletes]] (f.n.) * [[moyén]] (f.n.) * [[testea]] * [[tchîpete]] * [[tchîproûle]] * [[naizreye]] * [[escolî]] * [[egzorcizeu]] (o.n.) * [[displossî]] * [[tribulåcion]] * [[letrene]] * [[tchiyote]] (f.n.) * [[onde]] (f.n.) * [[oende]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[lan]] (o.n.) ** [[d' on lan]] (advierbire) * [[angoxhe]] (f.n.) * [[poyon]] (o.n.) * [[cåbartî]] (o.n.) * [[transixhance‎]] (f.n.) * [[Randaxhe‎]] (n. fam) * [[sacriledje‎]] (o.n.) * [[çki]] ** [[est çki]] * åjhey ** [[aveur åjhey]] (vierbire) ** [[fé åjhey]] (vierbire) * [[messe]] (f.n.) * [[mess]] (o.n.) == Måss 2012 == * [[fenant]] (p.prezintrece & addj.) ** [[fé fenant]] (v.s.dj.) * ridant ** [[fé ridant]] (v.s.dj.) * [[soelant]] (o.addj. padvant ou padrî) ** [[fé soelant]] (v.s.dj.) * [[percé]] (p.erirece & adv.) * [[tresson]] (o.n.) * [[dressoe]] (o.n.) * [[curieus]] (o.addj. padvant ou padrî) * [[smacter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[soeye]] (codjowa di "esse") * [[fouxhe]] (codjowa di "esse") * [[soeyoz]] (codjowa di "esse") * [[fouxhoz]] (codjowa di "esse") * [[camaerådreçmint]] (adv.) * [[nez]] (o.n.) * djoû ** [[l' ôte djoû]] (advierbire) ** [[l'-ôte-djoû]] (sustantivire) * [[ôte]] (nén definixhant prezintoe) ** [[l' ôte djoû]] (advierbire) ** [[l'-ôte-djoû]] (sustantivire) * [[badou]] (o.n.) * [[cabane]] (f.n.) * [[schipe]] ** [[a schipe]] (advierbire) * [[poenne]] (f.n.) * [[rapler]] (v.c., codjowaedje shofler) * [[plokete]] (f.n.) * [[scroûle]] (f.n.) * [[scawer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[kéconk]], [[kéconks]] (pr. nén definixhant) * [[kihatchî‎]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[copårti]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[cpårti]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[Bôdrindje]] (hamtea) * [[rinawer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[abotner]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[disboter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[nifter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[ravicance]] (f.n.) * [[rafiyaedje]] (o.n.) * [[tirlibibi]] (o.n.) ** [[djeu d' tirlibibi]] (o.n.) * [[parintaedje]] (o.n.) == Fevrî 2012 == * [[briyak‎]] (o.n.) * [[lurson]] (o.n.) * [[nierson]] (o.n.) * [[irson]] (o.n.) * [[tieneur‎]] (f.n.) * [[poûssire‎]] (f.n.) * [[dvantrin‎]] (o.n.) * [[cist]] ** [[cist…ci]] * [[cimintire]] (f.n.) * [[cisse-lale]] (pr. mostr.) * [[etertini]] (v.c., codjowaedje braire) * [[Foû-Tchestea‎]] (n.pr., vijhnåve) * [[stitcha]] (o.n.) * [[sblari]], [[sblareye]] (addj. padvant ou padrî) * [[bixhete]] (f.n.) * [[petrote]] (f.n.) * [[refouwer]] (v.c., codjowaedje alouwer) * [[meya coulpa]] ** [[fé meya coulpa]] * [[an]] (o.n.) * [[banair]] (f.n) * [[djouwer]] (v.s., codjowaedje alouwer) * [[bladjot]] (addj. padvant ou padrî) * [[hagnaedje]] (o.n.) * [[hagneure]] (f.n.) * [[fonte]] (f.n.) * [[ocupaedje]] (o.n.) * [[coyene]] (f.n.) * [[tortea]] (o.n.) * [[cervea]] (o.n.) * [[spawta]] (o.n.) * [[matchete]] (f.n.) * [[paraplu]] (o.n.) * [[pafter]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[gåtche]] (addj., todi padvant & f.n.) * [[såyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[stiele]] (f.n.) == Djanvî 2012 == * [[mexhon]] (f.n.) * [[aflani|s' aflani]] (v.pr., codjowaedje prusti) * [[buzea]] (o.n.) ** [[buzea d' avala]] (o.n.) ** [[tchôcaedje di l' avala‎]] (o.n.) * [[buzete]] (f.n.) * [[avala]] (o.n.) ** [[buzea d' avala]] (o.n.) * [[stoumak]] (o.n.) * [[sitoumak]] (o.n.) * [[estoumak]] (o.n.) * [[djeron]] (o.n.) * [[Djeronsåt]] (n.pl.) * [[hôt]] (addj. & o.n.) * [[hôte]] (addj. & f.n.) * [[eschô]] (o.n.) * [[distchinner‎]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[tournisse‎]] (addj. & o.n.) * [[adure‎|s' adure]] (v.pr., codjowaedje plaire * [[vouss‎]] (codjowa di "voleur') * [[tchôze]] (f.n.) * [[sé]] (o.n.) * [[tchesse]] (f.n.) * [[tchessaedje]] (o.n.) * [[tchesseu]] (o.n.) * [[ritchessî]] (v., codjowaedje tchessî) * [[bodjî]] (v., codjowaedje waitî) * [[ribodjî]] (v., codjowaedje waitî) * [[fotografeye]] (f.n.) * [[gosse]] (o.n.) * [[dint]] (f.n.) * [[cocsant]] (addj. padvant ou padrî) * [[tchofler]] (v.c., codjowaedje shofler) * [[pete]] (f.n.) * [[sômî]] (o.n.) * [[djamåy]] (adv.) ** [[ni…djamåy]] (advierbire) ** [[pus djamåy‎]] (advierbire) ** [[ni…pus djamåy‎]] (advierbire) * [[måy]] (adv.) ** [[ni…måy]] (advierbire) * ni ** [[ni…djamåy]] (advierbire) ** [[ni…måy]] (advierbire) * [[usteye]] ** [[usteye di Sint-Nicolai]] (f.n.) * [[adviner‎]] (v.c., codjowaedje copiner) * [[divantrin]] (o.n.) * [[hotlêye]] (f.n.) * [[raetchote‎]] (f.n.) == Decimbe 2011 == * [[froxhî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[froxhî]], [[froxheye]] (addj. padv. ou padrî) * [[froxhaedje]] (o.n.) * [[froxhåjhe]] (f.n.) * [[froxhisse]] (o.n.) * [[froxhon]] (o.n.) * [[froter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[tûtûte]] (f.n.) * [[mwinre]] (o.&f. addj., todi padvant) * [[mwinreur]] (f.n.) * [[nén]] (adv.) ** [[nén co]] (adv.) * [[co]] (adv.) ** [[nén co]] (adv.) * [[voleur]] (v.c., codjowaedje voleur) * [[vleur]] (v.c.) * [[muzlire]] (f.n.) * [[petchri]] (addj. padv. ou padrî) * [[poleur]] (aidant v., codjowaedje voleur) * [[otorote]] (f.n.) * [[otostråde]] (f.n.) * [[otovoye]] (f.n.) * [[såvadjmint]] (adv.) * [[muzea]] (o.n.) * [[grognon]] (o.n.) * [[trinner]] (v.c. * [[rivoleur]] (v.c., codjowaedje voleur) * [[voyale]] (f.n.) * [[rashid]] (p.er.) * [[rashidaedje]] (o.n.) * [[rashideu]] (o.n.) * [[rashidrece]] (addj. todi padrî) * [[boute]] (f.n.) * [[djibî]] (o.n.) * [[bricoleu]] (o.n.) * [[tcherdjî]] (v.c., codjowaedje tcherdjî) * [[elére]] (v.c., codjowaedje braire) * [[doûcetmint]] (adv.) * [[rôzlant]] (addj. padvant u padrî) * [[espåce]] (o.n.) * [[leccion]] (f.n.) * [[viyaedjwès]] (o.n.) * [[gripe-ås-meurs]] (o.n.) * [[rifôrer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[flåzer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[elére]] (v.c., codjowaedje lére) * [[doûcetmint]] (adv.) * [[euxhénxhe]] (codjowa v. "awè") * [[rôzlant]] (o.addj. padvant o padrî) * [[espåce]] (o.n.) * [[leccion]] (f.n.) * [[viyaedjwès]] (o.n.) * [[gripe-ås-meurs]] (o.n.) * [[ravessou]] (o.addj. padvant o padrî) * [[miye]] (f.n.) * [[veterinaire]] (o.&f.n) * [[spiyeure]] (f.n.) * [[stroufler]] (v.c., codjowaedje shofler) * [[saler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[diynut]] (codjowa v. "dire") * [[tôme]] (o.n.) * [[tressiner]] (v.s.c., codjowaedje copiner) * [[rwiner]] (v.c., codjowaedje copiner) * [[imådjire]] (f.n.) * [[våye]] (codjowa v. "aler") * [[peturon]] (o.n.) * [[et]] (adjondrece) * [[berdonder]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[båraedje]] (o.n.) * [[rifôrer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[rafårêymint]] (adv.) * [[ditoumaedje]] (o.n.) * [[tél]] (o. prezintoe nén definixhant) * [[gland]] (o.n.) * [[ôle]] (f.n.) * [[spès]], [[spesse]] (addj. todi padvant) * trô ** [[trô d' mani]] (o.n.) * [[nedjete]] (f.n.) * [[arbeter]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[mousseure]] (f.n.) * [[drola]] (adv.) * [[rola]] (adv.) * [[foirdjî]] (v.c., codjowaedje hertchî) * [[djivå]] (o.n.) * [[rastroeti‎]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[ralongui‎]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[racourti‎]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[ralårdji‎]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[raspexhi‎]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[ateni‎]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[alongui‎]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[aspexhi‎]] (v.c., codjowaedje prusti) * [[alårdji‎]] (v.c., codjowaedje prusti) == Nôvimbe 2011 == * [[rålmint]] (adv.) * [[wignî]] (v., codjowaedje waitî) * [[awignî]] (v., codjowaedje waitî) * [[schiter]] (v., codjowaedje bouter) * [[casba]] (f.n.) * [[gozî]] (o.n.) * [[goyî]] (o.n.) * [[goirdjeye]] (f.n.) * [[goirdjî]] (v.c.n.d., codjowaedje hertchî) * [[splitchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[schinlire]] (f.n.) * [[anonimmint]] (adv.) * [[roufion]] (o.n.) * [[må]] (o.n.) ** [[atraper do må]] ** [[si fé do må]] ** [[sins må sins malice]] ** [[sins må sins rujhe]] * [[Flamind]] (o.n.) * [[sterpute]] (o.n.) * [[pitchote]] (f.n.) ** [[pitchote a midjote]] (advierbire) * [[egzercice]] * [[crolé]] ** [[fé des crolés ouys]] * [[couttan]] * [[galant]] * [[rivnoz-î-co]] * [[tosse]] * [[dibokî]] * [[cate]] * [[ritaeye]] * [[bouxheu]] * [[kibrôdyî]] * [[mey]] * [[diziver]] * [[courtinnmint]] * [[priyestî]] * [[respouner]] * [[ratî]] * [[volaveut]] * [[forteter]] * [[ricecler]] (v.c., codjowaedje shofler) * [[pice-crosse]] (o.f.n.) * [[liårdeus]] (o.n.) * [[cours]] (o.n., luçon) * [[sticna]] (o.n.) * [[sticner]] (v.c., codjowaedje tchicter) == Octôbe 2011 == * [[passe-pî]] (o.n.) * [[catche-mizere]] (o.n.) * [[trinne-savate]] (o.n.) * [[rimowe-manaedje]] (o.n.) * [[bambyî]] (v.s.c., codjowaedje tcheryî) * [[cawer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[graye]] (f.n.) * [[rilure]] (v.s.c., codjowaedje plaire) * [[alviner]] (v.s.c., codjowaedje copiner) * [[diswåve]] (f.n.) * [[potriyeu]] (o.n.) == Setimbe 2011 == * [[maroter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[rinnurer]] (v.c., codjowaedje durer) * [[soe]] (f.n.) * [[screpea]] (o.n.) * [[greter]] (v., codjowaedje bouter) * [[setch]], [[setche]] (addj., todi padvant) ** [[fé setch]] (vierbire sins djin) ** [[aler setche]] *** [[fé aler setche]], [[leyî aler setche]] * [[setchron]] (o.n.) * [[setchmint]] (adv.) * [[setchoe]] (o.n.) * [[panse]] (f.n.) * [[Nzivå]] (viyaedje) * [[prumirmint]] (adv.) * [[deujhinmmint]] (adv.) * [[troejhinmmint]] (adv.) * [[apôte]] (o.n.) * [[refanti]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[arsouyreye]] (f.n.) * [[årtificiel]] (addj., todi padrî) * [[årtificielmint]] (adv) * [[irupeye]] (f.n.) * [[Tieraxhe]] (f. no d' contrêye) * [[djeyografeye]] (f.n.) * [[neni]] (mot-fråze) * [[i]] ** [[i va]] * [[ritchî]] (o. addj., padvant ou padrî) * [[non]] (adv.) ** [[voye non voye]] (advierbire) == Awousse 2011 == * [[pailter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[pailtaedje]] (o.n.) * [[pelter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[sofoker]] (v. codjowaedje viker) * [[halîhalof]] (adv.) * [[sofoker]] (v., codjowaedje viker) * [[ahiner]] (v.c., codjowaedje copiner) * [[scheuve]] (f.n.) * [[rinme]] (f.n.) * [[bidon]] (o.n.) ** [[bidons]] (o.n.pl.) * [[bilinwe]] (addj. todi padrî) * [[kekete]] (f.n.) * [[cråwer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[vistrer]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[imådjreçmint]] (adv.) * [[cotrê]] (f.n.) * [[Ourniete]] (f. no d' aiwe) * [[tchvene]] (o.n.) * [[tchvinea]] (o.n.) * [[perike]] (f.n.) * [[faloûte]] (f.n.) * [[crawate]] (f.n.) * [[goflete]] (f.n.) * [[bon ki]], [[bon k']] (aloyrecire) * [[amazir]] (o.n.) == Djulete 2011 == * [[pî-sinte]] (f.n., pl. des pî-sintes) * [[pordjet]] (o.n.) * [[pordjeter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[fluworôze]] (f.n.) * [[ké]], [[kés]] (prezintoe & pr.) * [[kéne]] (f.prezintoe & pr.) * [[kénès]] (f.prezintoe) * [[disburtiner]] (si -) (v.pr., codjowaedje copiner) * [[påpire]] (f.n.) ** [[troejhinme påpire]] (f.n.) * [[afitche]] (f.n.) * [[fruzi]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[spiyon]] (o.n.) * [[åbarone]] (f.n.) * [[djouwasson]] (o.n.) * [[trimlaedje]] (o.n.) == Djun 2011 == * [[pougnet]] (o.n.) * [[plindåd]] (o.n.) * [[plindant]] (o.n.) * [[plinda]] (o.n.) * [[comifåt]] (adv. & addj. todi padrî) ** [[politicmint comifåt]] (addjectivire & o.n.) * [[euxhe]] (codjowa di "awè") * [[åye]] (codjowa di "awè") * [[avaxhe]] (codjowa di "awè") * [[diski]] (divancete) * [[doirmi]] (v.s.c., codjowaedje doirmi) * [[distinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[pawiner]] (v.s.c., codjowaedje copiner) * [[påwe]] (f.n.) * [[haetchaedje]] (o.n.) * [[pômagne]] (f.n.) * [[coûtchî]] (v., codjowaedje waitî) * [[growe]] (f.n.) * [[grawe]] (f.n.) * [[pitieus]] (addj. padvant ou padrî) * [[pitieuzmint]] (adviebe) * [[ecomeler]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[tchacåd]] (o.n.) * [[rôguiaedje]] (o.n.) * [[zultan]] (o.n.) * [[stroetmint]] (adv.) * [[Maria mame]] (mot-criya) * [[frumijhe]] (f.n.) * [[crinme]] (f.n.) * [[aberwetaedje]] (o.n.) * [[raberweter]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[Fråne]] * [[cotignî]] (si -) (v.pr., codjowaedje waitî) * [[wespî]] (o.n.) == May 2011 == * [[loumrote]] (f.n.) * [[panf]] (mot-brut) * [[tchirliper]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[pale]] (f.n.) * [[tchapistrer]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[poûfurner]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[rimimbrer]] (v.c., codjowaedje mostrer) * [[distantchî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[purer]] (v.c., codjowaedje djurer) * [[djurer]] (v., codjowaedje djurer) * [[schurer]] (v.c., codjowaedje djurer) * [[probåbe]] (adv.) * [[ragostant]] (addj., padvant u padrî) * [[paski]] (aloyrece) * [[ranuker]] (v.c., codjowaedje viker) * [[porea]] (o.n.) * [[esploreu]] (o.n.) * [[sissideu]] (o.n.) * [[distouyî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[discramyî]] (v.c., codjowaedje tcheryî) * [[discramiaedje]] (o.n.) * [[ritoker]] (v. codjowaedje viker) * [[mol]] (addj. todi padvant) * [[vuze]] (f.n.) * [[shijhner]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[shijhler]] (v.s.c., codjowaedje tchicter) * [[shijhlaedje]] (o.n.) * [[roxhler]] (v.s.c., codjowaedje shofler) * [[viråder]] (v.s.c., codjowaedje bouter) * [[efaxhant]] (addj. padvant & padrî) * [[rastrinde]] (v.c., codjowaedje ratinde) * [[paplote]] (f.n.) * [[ritchôkî]] (v.c., codjowaedje loukî) * [[mivedje]] (o. & f. n.) * [[-iveus]] (cawete) * [[ploukî]] (v.c., codjowaedje loukî) * [[ploukete]] (f.n.) * [[ploucter]] (v.c., codjowaedje tchicter) == Avri 2011 == * [[disfouyaedje]] (o.n.) * [[cressale]] (f.n.) * [[fåkinreye]] (f.n.) * mot ** [[mot d' aplacaedje]] (o.n., pl. des mots d' aplacaedje) * aplacaedje ** [[mot d' aplacaedje]] (o.n., pl. des mots d' aplacaedje) * [[pingneye]] (f.n.) * [[riglati]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[cotcheu]] (o.n.) * [[prefete]] (f.n.) * [[lantiene]] (f.n.) * [[kénket]] (o.n.) == Måss 2011 == * [[tcheyou]] (p. erirece) * [[Tcheyou]] (viyaedje) * [[vintche]] (f.n.) * [[groûlmint]] (o.n.) * [[egueuzer]] (v.c. codjowaedje bouter) * [[inla]] (adv.) * [[djômyî]] (v.s.c., codjowaedje tcheryî) * [[colter]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[schafiaedje]] (o.n.) * [[couytî]] (o.n.) * [[pouytî]] (o.n.) == Fevrî 2011 == * [[schiner]] (v., codjowaedje copiner) * [[hiner]] (v., codjowaedje copiner) * [[schinon]] (o.n.) * [[hinon]] (o.n.) ** [[d' on hinon]] (advierbire) * [[sire]] (o.n.) * [[coversion]] (f.n.) * [[sawe]] (f.n.) * [[assawer]] (v.c., codjowaedje bouter) * [[djeret]] (o.n.) * [[porete]] (f.n.) * [[gasse]] (f.n.) * [[coloûte]] (f.n.) * [[faxhe-coulote]] (f.n.) * [[mestî]] (o.n.) * [[covresse]] (f.n.) * [[cassene]] (f.n.) * [[forfant]] (addj. padvant & padrî) * [[pope]] (f.n.) * [[houlot]] (o.n.) * [[mayté]] (addj. padv & padrî; o.n.) * [[fitchî]] (o.n.) == Moes d' djanvî 2011 == * [[sicret]] (o.n. & addj) * [[scret]] (o.n. & addj) * [[sicours]] (o.n.) * [[scours]] (o.n.) * [[sigonde]] (f.n.) * [[sgonde]] (f.n.) * [[creche]] (f.n.) * [[djodjowe]] (f.n.) * [[dihotler]] (v.c., codjowaedje tchicter) * [[astaper|s' astaper]], [[astapé]] * [[agadlé]] (addj.) * [[Palestene]] (n.pr.) * [[perikî]] (o.n.) * [[tcherwaedje]] (o.n.) * [[ridåde]] (f.n.) * [[veyou evi]] (p.er.) * [[concori]] (v.c.n.d., codjowaedje cori) * [[cada]] (o.n.) * [[ouxhî]] (o.n.) * [[retrovizeu]] (o.n.) * [[stofe]] (f.n.) * [[sitofe]] (f.n.) * [[estofe]] (f.n.) * [[stofé]] (o.n.) * [[croupet]] (o.n.) * [[ditoumer]] (v.s.c., codjowaedje alouwer) * [[fouke]] (f.n.) * [[disparant]] (addj. padvant u padrî) == Moes d' decimbe 2010 == * [[Nîmal]] (viyaedje) * [[rissayî]] (v.c., codjowaedje waitî) * [[aboere]] (o.n.) * [[lote]] (f.n.) * [[lotrea]] (o.n.) * [[trûte]] (f.n.) * [[sustantif]] (o.n.) * [[discatibulance]] (f.n.) * [[cénkinme]] (limerotant addj. & o.f.n.) * [[cwaye]] (f.n.) * [[trintche]] (f.n.) * [[rådisse]] (o.n.) * [[moflasse]] (o&f. addj., padvant u padrî) * [[riceleu]] (o.n.) * [[ricelaedje]] (o.n.) * [[trava]] (o.n.) * [[arwè]] (o.n.) * [[troes]] (limerotant mot) * [[clitchet]] (o.n.) * [[clitchot]] (o.n.) * [[åré]] (divancete) * [[progrès]] (o.n.) * [[coirnou]] (o.addj.) * [[coirnowe]], [[coirnowès]] (f. addj.) * [[murtea]] (o.n.) * [[cwè]] (prono) * [[cwè ki]] / [[cwè k']] (prono) ** [[cwè çki]] / [[cwè çk']] (prono) * [[spéce]] (f.n.) * [[pare-bijhe]] (o.n., pl. des pare-bijhe) * [[parer]] (v.) * [[dizandner]] (v.c.) == Moes d' nôvimbe 2010 == * Hesbaye (n.pl.) * laye (f.n.) * nåye (f.n.) * ratraper (v.c., codjowaedje bouter) * vinki (v.c., codjowaedje prusti) * adjinçmint (o.n.) * strifion (o.n.) * lavete (f.n.) * ca (adjondrece) * cladjot (o.n.) * cladjotreye (f.n.) * ratinde (v.c., codjowaedje ratinde) * djonc (o.n.) * djonkea (o.n.) == Moes d' octôbe 2010 == * djeter (v.c.) * hiner (v.c.) * notåre (o.n.) * barole (f.n.) == Moes d' setimbe 2010 == * fricasse (f.n.) ** fé fricasse (vierbire) * fricasser (v.c., codjowaedje passer) * fricassêye (f.n.) * wewès (o.n.tpl.) * tcherdon (o.n.) * ridant (o.n.) * berlaf (mot-brut) * berloufer (v.s.c., codjowaedje bouter) * tcherpinte (f.n.) * tcherpetî (o.n.) * tcherpetreye (f.n.) * vindwesse (f.n.) * houpelreye (f.n.) * [[mouvmint]] (o.n.) * [[vigreusté]] (f.n.) * [[Crowaceye]] (payis) * [[grand-popa]] (o.n.) * [[grand-pere]] (o.n.) * [[Pondrome]] (viyaedje) * [[grand-parint]] (o.n.) * [[laid]] (addj. todi padvant) * [[laideur]] (f.n.) * [[laidisté]] (f.n.) * [[laidmint]] (addj) == Moes d' awousse 2010 == * [[estou]] (p. erirece di "esse") * [[Elsubor]] (viyaedje) * [[transi]] (v.s.c., codjowaedje prusti) * [[transixhåd]] (o.n.) * [[transixhaedje]] (o.n.) * [[lumçon]] (o.n.) * [[caracole]] (f.n.) ** [[viye caracole]] (f.n.) * [[caracolî]] (o.n.) ** [[feve di caracolî]] (f.n.) * [[caracoler]] (codjowaedje bouter) * [[drude]] (o.n.) * [[lignrê]] (o.n.) * [[legne]] (f.n.) * lepe (f.n.) * studyî (v.c.) * espåce (o.n.) * herin (o.n.) * coide (f.n.) * Couyet (viyaedje) * ridiscaler (v.c., codjowaedje bouter) * comedeye (f.n.) * toubak (o.n.) * chamo (o.n., biesse) * chamo (f.n., metchante comere) * chamlon (o.n.) * boû (o.n.) * Almagne (payis) * Bas Payis (payis) * possibe (addj.) * -ea (cawete) * solé (o.n.) * tchîpyî (v.s.c., codjowaedje tcheryî) * tchîp (mot-brut) * tchîpler (v.s.c., codjowaedje shofler) == Moes d' djulete 2010 == * [[betch]] (o.n.) * ôr (f.n.) * glou (o.n. u f.n.) * verdjale (f.n.) * teco (o.n.) * rimete (v.c., codjowaedje mete) * hagnon (o.n.) * djans (codjowa) ** djans-è (codjowa) * distoûne (f.n.) * [[hôw]] (mot-criya) * [[mopliyî]] (v., codjowaedje criyî) * francike (o.n. & addj. todi padrî) * rimetaedje (o.n.) == Moes d' djun 2010 == * [[bressin]] (o.n.) * bressî (v. codjowaedje tchessî) * [[clintchî]] (v. codjowaedje waitî) * blame (f.n.) * foyant (p.pr.) * [[foyon]] (o.n.) * [[rindaedje]] (o.n.) * [[rindicion]] (f.n.) == Moes d' may 2010 == * [[mivé]] (o.n.) / [[mvé]] (o.n.) * [[rassavter]] (v.c., codj. tchicter) * [[tchape]] (f.n.) * aprestance (f.n.) * munujhî (o.n.) * balancî (o.n.) * såcler (v.c., codjowaedje såcler) * såcloe (o.n.) * çoucial (n.d.pr) * soverdea (o.n.) * sovnance, sovnances (f.n.), * deus (chife) * deujhinme (limerotant) * taper foû (vierbire å c.) * skivter (v.s.c., codj. tchicter) == Moes d' avri 2010 == * [[båjhe]] (f.n.) * pice-nez (o.n.) * picete (f.n.) * esnoufyî (addj. padvant u padrî) * tigneus (addj. padvant u padrî) * kitrinner (v.c., codjowaedje bouter) * savate (f.n.) * målignant (addj. padvant u padrî) * malice (f.n.) * tûturon (o.n.) * aloyî (v.c., codjouwaedje waitî) * aprume (adv.) * adonpwis (aloyrece) * don (aduzoe & adv.) * djåspiné (addj. padvant u padrî) * cåvler (v.c.) * contene (f.n.) * singulî (o.n.) * pluriyal (o.n.) * mazindje (f.n.) * lénçoû (o.n.) * coutea (o.n.) * bolot (o.n.) * mwairon (o.n.) * wayime (f.n.) * wayimant (addj. padvant u padrî) * wayimer (v.s.c., codjowaedje bouter) * ribetchfessaedje (o.n.) * cantonî (o.n.) * hossete (f.n.) * tiyoû (o.n.) * testamint (o.n.) * raveur (v.c.) * verdjî (v.s.c., codjowaedje hertchî) * mwaireye (f.n.) * vindince (f.n.) * marcutigne (o.n.) * bråme (o.n., sôre di pexhon) * bråme (o.n., boerlaedje des ciers) * bramete (f.n.) * betchaedje (o.n.) * repertwere (o.n.) * ratoker (v.c., codjowaedje bouter) * riscroter (v.c., codjowaedje bouter) * ripaxhe (v.c., codjowaedje rexhe) * medcén (o.n.) * drapreye (f.n.) * drap (o.n.) * wayter (v.s.c., codjowaedje tchicter) == Moes d' måss 2010 == * ecdût (o.n.) * potaedje (o.n.) * Moirmont (hamtea) * displayî (addj., padv. u padrî) * mançaedje (o.n.) * mancî (v.c., codjowaedje picî) * piyam miyam (adv.) * ecassetler (v.c., codjowaedje shofler) ** [[ene locêye]] (f.n.) * [[locêye]] ** [[souke al loce]] (o.n.) * [[loce]] (f.n.) * marabout (o.n.) * guigne-doze-eures (o&f.n., pl. des guigne-doze-eures) == Moes d' fevrî 2010 == * percot (o.n.) * rastini (v.c.) * tén (codjowa) * tini (v.c.) * rebôrer (v.c.) * oder (v.c.) * pattavå (div. & adv.) * [[tolminme ki]] (advierbire) * randon (o.n.) ** [[d' on randon]] (adierbire) * mimbré (addj.) * foyî (v.c.) * bôre (f.n.) * fô (addj.) * speke (o.n.) * pô (o.n.) * padla (div. & adv.) * o (mot-criya) * [[efouyî|s' efouyî]] (v.pr., codj. waitî) * [[disfouyî|si disfouyî]] (v.pr., codj. waitî) * djungue (f.n.) * abime (o.n.) * croejhler (v.c, codjowaedje tchicter) * shijhnaedje (o.n.) * moussî (v.s.c., codjowaedje tchessî) * rapiçaedje (o.n.) * nonna (adv.) * dji (pr.) == Moes d' djanvî 2011 == * gade (f.n.) * tchive (f.n.) * rabouxhaedje (o.n.) * rabouxhî (v.s.c., codjowaedje waitî) * vener (v.c., codjowaedje bouter) * Ståvleu (veye) * crantchou (addj. padvant u padrî) * ridjibler (v.s.c., codjowaedje shofler) * rondion (o.n.) * rond (addj. & o.n.) * bafouyî (v.s.c.) * <s>brexhî (v.s.c, codjowaedje waitî)</s> brisher (v.s.c.) * formagnî (v.c, codjowaedje waitî) * fordjeter (v.s.c., codjowaedje bouter) * forsôler (v.c, codjowaedje bouter) * forsôlé (addj.) * fakin (o.n.) * poirtêye (f.n) * wachote (f.n.) * wachoter (v., codj. bouter) * taviene (f.n.) * idintité (f.n.) * setcheur (f.n.) * setchresse (f.n.) * reupe (f.n.) * doûcete (f.n.) * parpounot (o.n.) * parpounon (o.n.) * panti; codjowas : pantixheut, pantit * rûter (v.s.c.) * rûtiant (o. addj., purade pdv) * rûtiåd (o.n.) * rûtiaedje (o.n.) * rûtyî (v.s.c., codjowaedje tcheryî) ; codjowas : i rûteye * teribe * redurer (v.c., codjowaedje durer) * fotaedje-evoye (o.n.) * pastinåke (f.n.) * frambåjhe (f.n.) * triplete (f.n.) == Moes d' decimbe 2009 == * cabiyairder (v.s.c., codjowaedje tchicter) * biyairder (v.s.c., codjowaedje tchicter) * biyaire (f.n.) ** [[e biyaire]] (advierbire) ** [[di biyaire]] (advierbire) * camaeråde (o.n.) * disgritchî (v.c., codjowaedje waitî) * disterminé (o.n.) * todi (adv.) * martchotea (o.n.) * martchî (o.n.) * netieure (f.n.) * neteymint (o.n.) * netiaedje (o.n.) * netyî (v.c., codjowaedje tcheryî) * contribucions (f.n.t.pl.) * roejhén, roejhéns (o.n.) * rôziner (v.s.c., codjowaedje copiner) [[Categoreye:Wiccionaire]] [[Categoreye:Walon]] an8prorxaosvp62fg3t490pvkhohov7 0 33740 409565 392587 2024-12-15T03:48:06Z Scribus electronicus 3672 409565 wikitext text/x-wiki {{MR|stofe}} == {{L|wa}} == {{-spodiv-S|tofé}} <gallery> File:Ary-jben makêye Rif coirbeye.JPG| blanc stofé so ene [[cloyete]] </gallery> === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|stofer|anke=Walon 2}}, {{caw|é|p+s|wa}}; especiålmint, pol sustantif (å sinse di froumadje): rascovri d' ene sitofe po sgoter; {{FEW|12|318|b}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} *** (p. er.) {{AFE|stɔ.'fe|stɔ.'fɛ|stu.'fe|stu.'fi}} *** (sust., froumadje) {{AFE|stɔ.'fe|stɔ.'fɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|stɔ.'fe}} * {{Ric|sto·fé}} === {{H|pårticipe erirece|wa}} === {{-perwa-é|stof}} # {{Per-1}} «[[stofer]]» (ni pus awè d' air, evnd.). #* A l' otopseye, on trouve on stopa a môde di cilinde, onk a troes cm long, k' a {{~}} l' poyon. {{s|LM}} #* Dispu k' ene feye a stî {{~|stofêye}} So ene avion ki daléve lon; Les leus ont des tiesses di bedots Padrî les rôzes, gn a les picots. {{s-rif|JBeau}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | stoffeis = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # frisse [[froumadje]], djusse prins, k' a stî metou a [[sgoter]] e-n ene [[sitofe]]. #* On n' voet pus waire ni bizeu ni {{~}} {{s-rif|E203}} #* Li {{~}}, i n' fåt k' del båjhî. {{s-rif|C1}} #* I n' est nén salé assez, vosse {{~|sitofé}} {{s-rif|S0}} #* Al måjhone, on magne do {{~}}, Des pemes tchitcheyes et des sorets {{s-rif|PhAn}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[blanc stofé]]}} : stofé a magnî do côp, waire sigoté. # {{r|[[vî stofé]], [[crås stofé]]}} : stofé k' on leye souwer tot on tins. # {{r|{{~}} å bouré}} : stofé fwait avou do [[bourté]] laecea, et nén do bon laecea. # {{r|tåte å {{~}}}} : [[dorêye]] fwaite avou do stofé dsu. # {{r|[[fåte di boure, on magne do stofé]]}} : i fåt bén fé avou çk' on-z a. ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[crås stofé]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[makêye]], [[potkésse]] ==== {{H|dizeutrins mots}} ==== * [[froumadje]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | stofé / sitofé u estofé = R10 | stofé / èstofé = O4 | stofè / sitofè = C8 | stofé / sutofé = S0 <!-- cogne plinne nén dnêye --> | stofé = C106, E1,E34, R13 | stofè = E1 | stoféy = S44 <!-- sipotcheye nén dnêye --> | sitofé = E203 |- = S109, S117 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|frisse froumadje {{Lka-ra|makêye}} |fr= {{t+|fr|caillebotte}}, {{t+|fr|fromage blanc}} |de= {{t+|de|Quark}} |ary= {{t+|ary|جبن|ral=jben|ar-fafl=جْبن}} |ary= {{t+|ary||ral=}} }} === {{H|waitîz eto}} === {{wp|stofé}} hg2eg6jslr57tfrvodm9a9ppx0q37vl 0 35154 409576 380499 2024-12-15T04:07:07Z Scribus electronicus 3672 409576 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdjla|de illlo}} (etrocla del divancete «[[di#Walon 1|di]]» et do definixhant årtike «[[li#Walon 1|li]]» divant on no femrin ki cmince pa ene cossoune). {{Dat|1250|wa}}. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} *** {{AFE|dɛl|dɔl|dul|dyl|dœl|dil}}, {{miers|2|4}} *** (sins etroclaedje) {{AFE|dla}} ** {{pzc}} {{AFE|dɛl}} * {{Ric}} ==== {{H|etroclé årtike|wa}} ==== {{przwa|[[do]] / [[di l’]] {{dV}}<BR> [[d’ l’]] ''(après et dvant voyale)''|-|[[del]] / [[di l’]] {{dV}} <BR> [[d’ l’]] ''(après et dvant voyale)''|-}} {{~}} {{f}} # pårtixhant årtike femrin, on sustantif ki cmince pa ene cossoune. #*{{~|Del}} djote, {{~}} bire, {{~}} tchå, {{~}} foite tere. #*Il a yeu {{~}} trike {{s-rif|O3}} # årtike djenitivå femrin mostrant l' apårtinance. #* C' est l' fi {{~}} måjhone. # årtike ablativå femrin mostrant l' divnance. #*Il a toumé {{~}} schåle. # [[tins#Walon 1|tins]] del (årtike di tins). #*On n' a nén veyou ça {{~}} guere {{s-rif|O0}} #*Ça s' a passé {{~}} nute. <gallery> Moxhe plake rowe del goidje.JPG|so ene plake oficire a [[Moxhe]] Grand Lé rowe del vå.jpg|item est i (a [[Grand-Lé]]) Ôtêye Tier del veye plake oficire.jpg|so ene plake e walon (Tier del veye) a [[Ôtêye]] Afitche Delchef galant 1858.jpg|nén etroclé dins l' tite del pîce, mins bén e deus nos d' famile (Deldike & Delchef) </gallery> ===== {{H|mots d' aplacaedje}} ===== * nos d' famile : [[Delbressene]], [[Delhåye]], [[Delvå]]… ===== {{H|sinonimeye}} ===== {{Boesse|tite=årtike djenitivå| * [[dal]] }} ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | del = C9a, E203, R9,R10:10953,R13 | dèl = C1,C8,C106, E1, G202, O0,O2,O3,O4,O81 | dè l' = C1,C8, E1 | delle = [!d1900] dins [[w:Li bea bouket (tchanson)|Li bouquet delle mariée]],PaWi, [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | dol = E212, G202, S0 | doul = C8, G202, S117 | dul = S117 | - = C13 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|pårtixhant årtike, metans dins: «del bire» |fr= {{t+|fr|de la}} ''(de la bière)'' |en= ''(on n' mete rén: beer)'' |nl= ''(on n' mete rén: bier)'' |de= ''(on n' mete rén: Bier)'' |es= ''(on n' mete rén: cerveza)'' |ary= ''(on n' mete rén: بْيارّة)'' }} {{ratour|årtike djenitivå |fr= {{t+|fr|de la}} |nl= {{t+|nl|van}} ''(de)'' |en= ''emantchaedje a bascule (aplacaedje tixhon)'' }} {{ratour|årtike di provnance |fr= {{t+|fr|de la}} |nl= {{t+|nl|van}} de |en= {{t+|nl|from}} the }} {{ratour|årtike di tins {{Lka-ra|tins di}} |fr= {{t+|fr|pendant}} ''(la)'' |nl= {{t+|nl|van}} '''(de)'' |en= {{t+|nl|from}} ''(the)'' }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === Etroclaedje dedja scrît dins l’ ancyin walon (1250) ; li riscôpaedje dizo ortografeye « d' el » est pus novea (1900). ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|dɛl|dɔl|dyl|dœl}} ** {{pzc}} {{AFE|dɛl}} * {{Ric}} ==== {{H|divancete}} ==== {{acoirds |omrin-tite = divant<br/>cossoune |femrin-tite = divant<br/>voyale |omrin-sg = del |omrin-sg-1.1 = d’ el |omrin-pl-1.1 = d’ elzès |omrin-pl = delzès |femrin-sg = di l’ |femrin-sg-1.1 = d’ l’ |femrin-pl = dels }} {{~}} # d’ el : etroclaedje del divancete « [[di]] » metowe divant on viebe ki cmince pa ene cossoune, eyet l’ prono « [[el]] », droet coplemint di ç’ viebe la. #* Dji so Lidjwès, fir di l’ esse et {{~}} mostrer. {{s|GMot}} #* C’ est l’ moumint {{~}} candjî. {{s-rif|O3}} ===== {{H|note}} ===== Les deus scrijhaedjes «del» et «d’ el» sont-st acceptés. ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto|croejh=Div | del = R9,R10:11047,R13 | dol = S0 | d' la = G202 | di l' = G202 | du l' = G202 | dù l' = G202 | dë l' = G202 | dè l' = C99,C106 }} =={{L|es}}== ==== {{H|etroclé årtike|es}} ==== {{przwa|[[del]]|de los|de la|de las}} {{~}} # [[do]]. #*{{lang|es|Es el hijo {{~}} ministro.}} #**C' est l' fi do minisse. ==== {{H|mots d' aplacaedje}} ==== * nos d' viyaedjes: …del Camino (metou sol voye a [[Sint-Djåke-el-Galice]]) * nos d' famile: Delgado… 4agy1508b8g7fvpbjbwd7f12milwfc4 0 35385 409611 399156 2024-12-15T10:13:32Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409611 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|advierbire|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # d’ ene plaece metowe a ene longue distance. #* Tot metchs, nos rwaiténs nosse Sitalag {{~}} {{s-rif|LSoh}} #* {{lang|wa-fel|Li bwès, qu’on veût '''d’å lon''', s’èwalpêye d’ine brouheûr</br>d’on rodje sètchant so l’ vért, qui rapinse li fouyèdje.}}{{s|HSim|Li pan dè Bon Diu, Avri}} #* Po l' egzilé ki sinta fonde,</br>Nos deus cours al minme note, {{~}}</br>Et m' evoya d' l' ôte coine do monde,</br>Si tchir salut d' lecteur walon. {{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"Por zèls !", tome 44, p. 409}} #* Les bateas tot tcherdjîs d' waerglaece</br>K' on veyeut riglati {{~}}. {{s-rif|JVri|"Vîx Lîge" (1901) p. 4, "Sov’nance d’Hiviér",}} #* Portant, cwand sot d’ amour, djel vou strinde a m’ manire, ele si piede come ene foumire {{~}}. Adon, dji dmeure come èn abandné, et dji pleure totes les låmes di m’ cour ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[cwand on vént d’ å lon, les vatches ont todi des gros pés]]}} ==== {{H|variantes}} ==== * [[då lon]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[did lon]] * [[dal longue]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|d' ene plaece lon erî |fr= {{t+|fr|de loin}} |nl= {{t+|nl|van ver}} |en= {{t+|en|from far away}} |ar= {{t+|ar|من بعيد|ral=min ba3îd}} }} pgif2dp3rndozu4hxoz68qoo71tbcl9 0 36122 409504 233008 2024-12-14T17:08:51Z Scribus electronicus 3672 Amidraedjes 409504 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|pårticipe erirece|wa}} === {{Lka}} «[[rashid]]» #* Li vude fitchî (avou 0 Ko) s' a {{~}} dins on ridant esprès po ls evoyaedjes {{s|LM}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-OU|rashi}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # metou e scrijhaedje. # metou dvins èn ôte lingaedje. # ki s' aspoye so ene sacwè. #* Li rfondou serè adon li seule voye po fé aprinde a tertos on lingaedje idintitaire del Walonreye, granddimint rashiou so çou k’ ont stî les 600 walons d’ viyaedje. {{s|LM}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=metou dvins èn ôte lingaedje| * [[ratourné]] * [[tradût]] }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|metou e scrijhaedje |fr= {{t+|fr|transcrit}}, {{t+|fr|rédigé}} }} {{ratour|metou dvins èn ôte lingaedje |fr= {{t+|fr|traduit}} }} {{ratour|ki s' aspoye so ene sacwè |fr= {{t+|fr|basé}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-suwa-OU|rashi}} {{~}} {{o}} # viye djin. #* Pol djoû d’ ouy, i n’ a pus nole idêye ki m’ kipice. Come tos les rashious, dji fome mi pupe, dji m’ tchåfe å solo do Bon Diu, et dj’ fwai l’ pus bén k’ dji pou.{{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.19}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=po ene kimere| * [[viye cote]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | - = E1,E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|viye djin |fr= {{t+|fr|vieux}}, homme qui a fait son temps }} d15o0vv8xfoum8ybfh2vzz24t9hobav 0 36421 409492 323420 2024-12-14T16:29:27Z Scribus electronicus 3672 409492 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|ponre|pus|hôt|ki|s'#Walon 4|s'|dirî}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # esse [[grandiveus]] [[ådla]]. ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[aveur dipus d’ betch ki d’ cou]] * [[peter pus hôt ki s’ cou]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|péter plus haut que son cul}}, {{t+|fr|ne pas se prendre pour de la merde}} | }} q8tecx24x2m936mm82ex7uraqlkn7ur 0 36589 409542 408439 2024-12-15T00:43:03Z Scribus electronicus 3672 409542 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|pulvis|sourd=la}} {{m-s}}, {{caw|ire|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|puː.'siːʀ|puː.'sɛːʀ|puː.'ʃɛːʀ|puː.'søːʀ|poː.'siːʀ|puː.'siː|puː.'si}}, {{miers|1|79}}. ** {{pzc}} {{AFE|puː.'siːʀ}} * {{Ric|poûs·sire}} === {{H|sustantif}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} #tot ptit boket di solide, ki vole e l' air, pu s' rashir so les meubes et les ahesses. #* Dji n' voe pus tere ni cir.</br>Doûdièw ! Ki va dj' divni ?</br>Dj' a mes ouys plins d' {{~}} ;</br>Li monde va t i fini ? {{s-rif|JJD|"L' orèdje" (1848)}} #* (Tot est prôpe) A pårt, ossu, l' {{~}} ki doime påjhirmint {{s-rif|LSeeo|p. 82}} # solide molou, broyî trop fén. #* Vosse molaedje est trop fén; on piede bråmint del dinrêye a {{~}}. #*Et, come i fåt k' tot passe, et k' on bea djoû vénrè</br>K' i toumront tchaeke e blesse, i lyi pôrè co dire :</br>«Ti n' es nén pus ki mi, ca ti n' es k' del {{~}} !»</br>{{s-rif|HSim|"Li rvindje di l' åbe}} #*Douvént fjhoz vs ene laide taetche sol riyante Walonreye</br>Avou cisse noere {{~}} ki plake so vosse souweur ?{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Å neûr payîs dè l’ hoye'', (1947), p. 129}} # brouyård (totes ptitès fenès gotes). #* Ene triclêye di coirbås k' volèt å raeze des fiesses Ramoenne a rispeus côps di ses toctants penas Ene {{~}} di crouwesse colêye a les copetes. {{s-rif|LDec}} #*Li houzon d’ air, curieus, naxhtêye</br>S’ enonde, s’ arestêye, tins k’ i ksemtêye</br>Ene {{~}} ossu fene ki rén … {{s-rif|MLej|"L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # [[li poûssire a volé]] (gn a yeu ene [[astrapåde]]) #* Mins Pire a ralé å cåbaret; mins si grosse feme l' a vnou rescontrer; et ç' côp ci, l' {{~}} a volé ''(arimé ritrové mon les Walons del Wisconsene). ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[poûssî]] * [[epoûsler]], [[epoûslé]] * [[spoûsler]] * [[dispoûsler]] [[dipoûslêye]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[catche-poûssire]] * [[ramasse-poûssire]] * [[machine ås poûssires]] * [[ome ås poûssires]] * [[fijheu d' poûssire]] (C65) * [[a poûssire]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (pitit boket d' solide) : [[cinde]], [[moujhneure]], [[ploumtion]] * (pitit boket d' solide ki djinne) : [[barbôjhe]], [[mannesté]], [[nichté]], [[måssîsté]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | poûssîre = E1, S117, G201 | pôssîre = G201 | poûssêre = G201 | poûchêre = G201 | poûssî = G201 | poûssi = G201 | poûsseûre = G201 | poûssire = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|poussière}} |en= {{t+|en|dust}} |es= {{t+|es|polvo}} |ary= {{t+|ary|غبرة|ral=ghebra}} | }} mk396lsiwlmnykk3pfe167dqat0fo58 0 36970 409510 409314 2024-12-14T17:23:30Z Scribus electronicus 3672 409510 wikitext text/x-wiki {{MR|mi}} == {{L|wa}} == {{-drif-|mia}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Etim?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|miː|mjœ}} <!-- mjə a mete purade dins mia --> ** {{pzc}} {{AFE|miː}} * {{Ric}} === {{H|adviebe|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # pus bén. #* Li lapén, c’ est {{~}} k’ do tchet. {{s|FLor}} #* {{lang|wa-fel|À pus qu’on n’ pinse -mins c’èst dès mintes</br>Qui l’ trin qu’ va sûre convêrè '''mia'''.}} {{s|ABac}} # [[pus]]. #* Lai tuzer les beguenes, ele ont {{~}} l’ tins k’ nozôtes. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.15}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|di tot s’ mî}} #* {{lang|wa-fel|Vos f'rez '''di tot vosse mîs''' po bin l'atîtoter !</br>C'èst todi l' dièrinne fèye qu'on l' pôrè gåy'loter.}} {{s|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "A l'pwète dès incurâbes" (avri 1878), p.54}} # {{r|[[do mî]]}} # {{r|[[tant mî våt]]}} # {{r|[[tant våt mî]]}} # {{r|Sapinse a Chôze, c’ est tolminme mî ki si ça sereut pé|cat=lap}} : [[lapalissåde]]. # {{r|fé di s’ mî}}. #* {{lang|wa-fel|Evôye, mu dis-dje ! Et, sins crankî,</br>Dju v's ènn' a fait 'ne fameûse salåde</br>Vo-'nnè-la todis 'ne bone hôtelêye :</br>Dju n' a nin loukî a 'ne pougnêye</br>Et dj' a sayî du '''fé du m' mîs'''.}}{{s|MLej}} # {{r|[[vå co mî]]}} # {{r|[[våt mî]]}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[meyeu]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== (mî et mia) {{Orto <!-- mî --> | mî = E177,E203, R10,R13, S117 | mîx = ABLdma, TBlgr <!-- mia --> | mia = C8, R10 | mieu = O4 }} ==== {{H|ratourneures}} ==== {{ratour|pus bén |fr= {{t+|fr|mieux}} |en= {{t+|en|better}} |es= {{t+|es|mejor}} |ary= {{t+|es|حسن}} }} {{ratour|fé di s' mî |fr= {{t+|fr|faire de son mieux}} |nl= {{t+|nl|zijn best doen}} }} 8hpm4399peogrkxrpnex1u8ikdxpynd 409511 409510 2024-12-14T17:23:44Z Scribus electronicus 3672 409511 wikitext text/x-wiki {{MR|mi}} == {{L|wa}} == {{-drif-|mia}} === {{H|etimolodjeye}} === {{Etim?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|miː|mjœ}} <!-- mjə a mete purade dins mia --> ** {{pzc}} {{AFE|miː}} * {{Ric}} === {{H|adviebe|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # pus bén. #* Li lapén, c’ est {{~}} k’ do tchet. {{s|FLor}} #* {{lang|wa-fel|À pus qu’on n’ pinse -mins c’èst dès mintes</br>Qui l’ trin qu’ va sûre convêrè '''mia'''.}} {{s|ABac}} # [[pus]]. #* Lai tuzer les beguenes, ele ont {{~}} l’ tins k’ nozôtes. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.15}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|di tot s’ mî}} #* {{lang|wa-fel|Vos f'rez '''di tot vosse mîs''' po bin l'atîtoter !</br>C'èst todi l' dièrinne fèye qu'on l' pôrè gåy'loter.}} {{s|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "A l'pwète dès incurâbes" (avri 1878), p.54}} # {{r|[[do mî]]}} # {{r|[[tant mî våt]]}} # {{r|[[tant våt mî]]}} # {{r|Sapinse a Chôze, c’ est tolminme mî ki si ça sereut pé|cat=lap}} : [[lapalissåde]]. # {{r|fé di s’ mî}}. #* {{lang|wa-fel|Evôye, mu dis-dje ! Et, sins crankî,</br>Dju v's ènn' a fait 'ne fameûse salåde</br>Vo-'nnè-la todis 'ne bone hôtelêye :</br>Dju n' a nin loukî a 'ne pougnêye</br>Et dj' a sayî du '''fé du m' mîs'''.}}{{s|MLej}} # {{r|[[våt co mî]]}} # {{r|[[våt mî]]}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[meyeu]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== (mî et mia) {{Orto <!-- mî --> | mî = E177,E203, R10,R13, S117 | mîx = ABLdma, TBlgr <!-- mia --> | mia = C8, R10 | mieu = O4 }} ==== {{H|ratourneures}} ==== {{ratour|pus bén |fr= {{t+|fr|mieux}} |en= {{t+|en|better}} |es= {{t+|es|mejor}} |ary= {{t+|es|حسن}} }} {{ratour|fé di s' mî |fr= {{t+|fr|faire de son mieux}} |nl= {{t+|nl|zijn best doen}} }} f9b3znlbg613l3613vlustttufyywub 0 38036 409540 409357 2024-12-14T23:32:14Z Scribus electronicus 3672 409540 wikitext text/x-wiki {{MR|moens}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|manus|sourd=la}} {{m-s}}, {{mwa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|mwɛ̃|mɛ̃|mãɲ}} ** {{pzc}} {{AFE|mwɛ̃}} {{Ric}} [[File:LeftHand0.jpg|thumb|droete et gåtche mwin]] === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{anto|wa}} dibout do bresse d' ene djin, après l' [[pougnet]], ki comprind li [[påme]] et les cénk [[doet]]s. # {{anto-b|wa}} ''(sincieuzmint)'' dibout del pate di dvant des biesses ås tetes, ådzo do [[djno]]. # {{im|wa}} veyowe come li [[pouxhance]], li [[foice]] d' ene sacwè. #* Awè, dji l' a leyî peri,</br>Ci trezôr ki Diu nos confeye,</br>Et dispoy ci djoû la, pus d' cint feyes,</br>Li {{~}} do måleur m' a ferou. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Rigrets", p.53}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[a mwin]]}} # {{r|[[a mwins]]}} # {{r|[[aveur li mwin]]}} # {{r|[[aveur li mwin a tot]]}} # {{r|[[bate des mwins]]}} # {{r|[[braire avou s’ tûtûte e s’ mwin]]}} # {{r|[[caker des mwins]]}} # {{r|[[dimander l' mwin]]}} : dimander e mariaedje #* {{lang|wa-fel|Mètans-n’ à tauve èchone,</br>Achidoz-vos d’lé mi,</br>Choûtoz ça come i tone,</br>Vos-èstoz mia vêci.</br>Poqwè tron.ner come ça ?</br>Vos p’loz yèsse sûr qui d’mwin,</br>Dj’îrè uker vosse pa,</br>Po '''lî d’mander vosse mwin'''.}} {{s|CDen}} # {{r|[[clatchî des mwins]]}} # {{r|[[dizo l’ mwin]]}} # {{r|[[djonde les mwins]]}} # {{r|[[fé mwin basse]]}} # {{r|[[î mete li mwin]]}} # {{r|[[les mwins djondowes]]}} # {{r|[[lever l' mwin]]}} # {{r|[[mete divins les mwins di]]}}. #* Awè m’ neveuse … I sont del minme coûsse. Li pôve ôrfulinne '''aveut metou''' tot si avni '''divins les mwins''' do djonnea. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.17}} # {{r|[[mwin dvins l’ mwin]]}} # {{r|[[padzo mwin]]}} # {{r|[[magnîz vosse mwin, vos ndè wådroz ene po dmwin]]}} # {{r|[[prinde si coraedje a deus mwins]]}}, {{r|[[riprinde si coraedje a deus mwins]]}} # {{r|[[våt mî èn oujhea el mwin ki deus sol håye]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[manote]], [[manete]] * [[manoke]], [[manokeu]], [[manokêye]] * [[manike]], [[manikeu]] * [[manire]] * [[maneuve]], [[maneuvrer]], [[maneuvraedje]] * [[smaner]], [[smané]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[hôt-al-mwin]] * [[drî-mwin]] * [[drap d’ mwin]] * [[côp d’ mwin]] * [[toû di mwin]] * [[fåmwin]] * [[mwinlevêye]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto|croejh=Su | main = E34,E167 | mangn′ = O3,O4 | mângn = O0 | min = E1,E165,E203,E212,E212b,E213,O0 | mwain = C8 | mwin = C1, E21, O0, R10,R13, S0 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|dibout do bresse d' ene djin, après l' pougnet |fr= {{t+|fr|main}} |en= {{t+|en|hand}} |nl= {{t+|nl|hand}} |de= {{t+|de|Hand}} |es= {{t+|es|mano}} |it= {{t+|it|mano}} |scn= {{t+|it|manu}} |ary= {{t+|ary|يدّ|ral=idd}} |zgh= {{t+|zgh|ⴰⴼⵓⵙ|ral=afos}} }} {{ratour|veyowe come li foice, li pouxhance d' ene sacwè |fr= {{t+|fr|main}}, {{t+|fr|bras}} }} === {{H|waitîz eto}} === {{wp|mwin}} se6myf5pw4161qa7tu454ro1p189hx5 0 38207 409585 407357 2024-12-15T04:33:16Z Scribus electronicus 3672 409585 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|deretro|sourd=la|padrî}}, {{caw|rin|a|wa}} {{e?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|djɛ.ˈrɛ̃|ʤɛ.ˈrɛ̃|dɛː.ˈrɛ̃}} ** {{pzc}} {{AFE|djɛ.ˈrɛ̃}} * {{Ric|die·rin}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-|o=dierin|f=dierinne}} {{~}} {{o}} # metou après tot les ôtes. #* C’ est l’ {{~}} côp ki dj’ vén vaici. #* Come on tchén ki roufele divins ene hiede di berbis,</br>Li vint ctchesse avå l’ cir les {{~|dierinnès}} nûlêyes. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Gåylotèdjes », 1924, p.31}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|dierin dzir}} : dierinne volté d' on moirt. #* {{lang|wa-fel|Mins dji n' såreû djamåy</br>Acompli s' '''dièrin d'zîr'''.}} {{s|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "A l'pwète dès incurâbes" (avri 1878), p.54}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[diernî]] ==== {{H|contråve}} ==== * [[prumî]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | derrain = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | dièrin = E1,E21,E34 | dierin = R13 | dêré = C8 | dêrin = C1,C8,C9,C13,S17 | dérin = O0,O4 | dérén = GBer | dairin = O2 | dierain = E177a }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|metou après tot les ôtes |fr= {{t+|fr|dernier}} |en= {{t+|en|last}} |nl= {{t+|nl|laatst}} |de= {{t+|de|letz}} |es= {{t+|es|ultimo}} |lorg= [[darnî]] |zgh= {{t+|zgh|ⴰⵎⴳⴳⴰⵔⵓ|ral=ameggaro}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # li ci k’ est après tos les ôtes. #* C’ est mi l’ {{~}}, dabôrd ? # {{str|wa}} efant l' pus djonne. #*Adon vos, grand-mere, adlé l' banse,</br>Vos candôzrez mi ptit {{~}}{{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"Dj’a dîh-ût ans", tome 43, p. 143}} # {{cron|wa}} dierin moumint d' ene termene. #* Pôvès brimbådes</br>Ki l’ tere rawåde,</br>Emey Nôvimbe passèt come on fruzion,</br>Sol {{~}} d’ l’ erî-såjhon ! {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Nôvimbe », 1922-23, p.38}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[so ses dierins]]}} # {{r|[[esse so s’ dierin]]}} # {{r|[[c’ est l’ dierin k’ a l’ meyeu herin]]}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|li ci ki vént après tot les ôtes |fr= {{t+|fr|dernier}} |en= {{t+|en|last one}} }} {{ratour|dierin moumint d' ene termene | fr = {{t+|fr|fin}}, {{t+|fr|extrémité}} }} dztt13o2gcdx8zxn410vefwm03dmyns 0 38352 409562 409306 2024-12-15T03:38:26Z Scribus electronicus 3672 409562 wikitext text/x-wiki {{MR|ben|Ben}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|bene|sourd=la}} {{m-s}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|bɛ̃|bẽ|bĩ|biː|bi|bɛɲ}}, {{AFE|be|odio=Wa-fel bé bén.ogg|ling=wa}} {{miers|1|3}}; {{BS|én}}. ** {{pzc}} {{AFE|bẽ|odio=Wa bén.oga|ling=wa}} * {{Ric}} === {{H|adviebe|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # (divant on viebe ou èn addjectif) d' ene façon [[comifåt]]. #* Il a {{~}} fwait s' corti # (seu tot respondant a ene dimande) mostrêye k' on-z est dacoird. #*Dji lyi dmande comint çk' on dit e francès «Ça brotche foû d' tos costés»"; '''bén''', dit-st i: {{s-rif|JLah}} # (divant èn addjectif ou dins ene vierbire) [[foirt]]. #* Elle est {{~}} tårdowe. #* Dj’a '''bin''' sogn’ qu’amå pô l’duc Tchâles èt sès sôdårs,</br>N’acorès-se po rinde li manôye di nosse pèce</br>{{s|JMign|"Li tchant di m' tere", 1935, p. 38}} # [[voltî]]. #* Mins on bouxhreut {{~}} djus l’ ome ki fwait l’ fricasseu d’ feves et ki rmonte si col di troes doets po fé l’ yane. {{s-rif|AXhi| « Bwègnes mèssèdjes & pititès gotes » (1905), p.13}} # (dins ene kesse après li viebe) rafoircixh li kession. #*Dispôy kibin d’annêyes sèreût-i '''bin''' la-d’zeûr ?{{s|HSim|Li mwért di l'åbe}} # (après li condicioneu) esprime li rgret. #*Vos n' vloz nén ki dj' boute a vosse plaece, kékfeye ?! Il åreut '''bén''' respondou k' si-fwait {{s-rif|CDen}} # ''(avou l' indicatif futurrece)'' adrouve ene propôzucion. #* Vos magnroz {{~}} ene tåte avou on boket d' froede tchå edon surmint … {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.33}} # ''(divant sacwants infinitifs)'' adoûcixh li viebe ({{Lka|bén vleur}}, {{Lka|bén inmer}}, {{Lka|bén vey}})., {{Lka|bén dire}}, {{Lka|poleur bén}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[bénrade]], [[bénvite]] * [[binåjhe]], [[binamé]], [[binureus]] * [[lacobén]], [[vacobén]] * [[kibén]], [[cobén]] * [[bénvleur]], [[bénvlant]] * [[bén dire]] * [[bén do]], [[bén del]], [[bén des]] * [[årtchibén]] * [[si bén ki]] * [[motoit bén ki]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (d' ene boune façon) [[comifåt]], [[estra]], [[clapanmint]], [[å pair do pôce]], [[corectumint]] * (foirt) [[mo]], [[foû]], [[assez]], [[byin]] ==== {{H|contråve}} ==== [[må]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | bin = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | bé = C8, E165,E200, O0,O81, G201 p. 79 | {{=wis|beah|bén}} = C74 | bègn = G201 p. 79 | bein = E177a | bén = C62,C106, O100, G201 p. 79, R10, R11, R13 | bin = C1,C8,C9,C13, E1,E2,E13,E21,E34,E203,E212,E213, O2, S0,S117, G201 p. 79 | {{=wis|bi|bén}} = C74 | biⁿ = O4 | bîⁿ = O3, G201 p. 79 | bî-n = [!s20es] Léopold Dupuis |- = C65 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|d' ene boune façon |fr= {{t+|fr|bien}} |en= {{t+|en|well}} |es= {{t+|es|bien}} |it= {{t+|it|bene}} |nl= {{t+|nl|wel}} |ary= {{t+|ary|مزيان}} | }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # çou k' est da ene sakî. #* Il avént bråmint do {{~}}. #* Dj' a stou ås racsegnmints. Tos leus {{~s}} sont-st îpotekés po pus d' cénk meye francs.{{s-rif|JMign|"Milionêre !" (1934), p.48}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[gn a nén si grand må k’ i gn a on ptit bén ki våye avou]]}} / {{r|[[gn a nén si grand må k’ i gn a on ptit bén]]}} # {{r|[[c’ est on må po on bén]]}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[bén-fond]], [[bén-meube]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[prôpieté]], [[aveur]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|çou k' est da ene sakî |fr= {{t+|fr|bien}} }} === {{H|mot-fråze|wa}} === {{~}} {{n-c}} # mostere li sorprijhe. #* {{~|Bén}}, diåle mi stronne, t' as do toupet ! {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Bin v’la st-on râre èdon surmint"}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[iy]] imu58vbs9zii107j7usibrquj6bpwis 0 38840 409645 343255 2024-12-15T11:05:08Z Scribus electronicus 3672 409645 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj}} «[[cwåte]]», {{dcaw|ron|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|kwɔː'tʀɔ̃}} {{BS|å}} * {{Ric|cwå·tron}} === {{H|sustantif|wa}} === {{acoird-s}} {{~}} {{f}} # boesse di foirt papî avou des trôs po mete vint-cénk oûs. #* Todi est i, ki Djermwinne k’ aveut djusse dandjî d’ èn oû po s’ coujhene, et ki n’ åreut oizou toutchî a l’ {{~}} apresté po l’ martchand, a corou a catchete å poyî {{s|JDsp}} # boesse avou sacwants egzimplaires d' ene sacwè. #* Il aveut on cwåtron d' belès rossetes escrotêyes al tchene. {{s-rif|FBar}} # {{raba|wa}} pitite troke di djins. #* Li djonne mame, et fire, prind bén s’ tins po-z- ariver disk’ å {{~}} d’ vîs omes. {{s-rif|JPD}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== # {{r|[[manker des oûs e s’ cwåtron]]}} ==== {{H|orografeyes}} ==== {{Orto | cwåtron = E1, R10,R13 | cwâtron = S0 | quautron = C8 | qwåtron = E1 | cautron = C8 | kârtron = O4 | kwâtron = E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|boesse di foirt papî avou des trôs po mete des oûs |fr= {{t+|fr|quarteron}} }} {{ratour|pitite troke di djins |fr={{t+|fr|groupe}}, {{t+|fr|quarteron}} }} lkko8f1ncuhxcedsbqi51n3air9y5x0 0 38867 409561 392051 2024-12-15T03:36:56Z Scribus electronicus 3672 409561 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-S|pale}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|spathulasourd=la|« pitite lådje espêye », « oxhea del sipale »}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|spal}} {{1pr}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{antomeye|wa}} pårteye do [[coir]] des biesses ås tetes la ki l’ mimbe di dvant (di dzeu) si raloye å [[bodje]]. # {{mangonreye|wa}} tchå di cisse pårteye do coir la des biesses di botchreye. ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[crincî]]}} les spales # {{r|[[diner on côp di spale]]}} # {{r|[[ene lådje, mins di spales]]}} # {{r|[[håssî les spales]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[spalete]], [[spalî]], [[spalire]] * [[aspaler]], [[aspalaedje]], [[aspaleu]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[côp di spale]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | espalle = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | spale / sipale u espale = R10 | spale / èspale = O4 | spale / sèpale = E165 | spale / sipale = C8, E1, R13 | spale / supale = E34, S117 <!-- cogne plinne nén dnêye --> | spale = R13, S25 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|pårteye do coir la ki l’ mimbe di dvant (di dzeu) si raloye å bodje |fr= {{t+|fr|épaule}} |en= {{t+|en|shoulder}} |nl= {{t+|nl|schouder}} |ary= {{t+|ary|كتاف|ral=ktaf|ar-fafl=كْتاف}} }} ==={{H|VE}}=== {{wp}} jsdmrddn57at4v9hwbyz8eqkolzfajz 0 38899 409654 407653 2024-12-15T11:36:38Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409654 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-KI|taper}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|taper}} {{be-ki}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ki.ta.'pe|ky.ta.'pe|kɛ.ta.'pe|kœ.ta.'pe|ky.ta.'pɛ|kɔ.ta.'pe}} ** {{pzc}} {{AFE|ki.ta.'pe}} * {{Ric|ki·ta·per}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=k(i)tap|come=bouter}} # {{vc}} taper mwints côps d' ene plaece a l' ôte. #* Dj' esteu hode d' awè {{~|ctapé}} les gros saetchs tote li djournêye. # diner toplin des côps. #* On a stî {{~|ctapés}} dins ç' vî otobusse la. # {{vc}} mete [[cou dzeu cou dzo]]. #* On-z a {{~|ctapé}} tos mes canteas {{s-rif|E203}} #*Vos {{~|ctapez}} l’ bedreye al dibande</br>Si vite k’ on vs a bén rafûlé</br>Dizo l’ bea bleu duvet do lét{{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.141, « Tot hossant »}} # {{vc}} [[furler]] (des cwårs). #* Cwand ti les {{~|ctapes}}, t' end as bénrade pupont, la. #* I gn a nén tant seulmint k’ les biesses ki magnexhe do four, mins i gn a k’ zeles ki nel {{~|kitapèt}} nén. {{s-rif|AXhi| « Bwègnes mèssèdjes » (1905), p.7}} # ni nén vleur, ni nén prinde. #* Est ç’ ene kimere a {{~}} ? Mågré s’ boursete … {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.17}} #{{np-vprV}} {{Lka}} «[[si kitaper]]» ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[kitapaedje]], [[kitapeu]], [[kitapreye]] * [[discotaper]] | {{Lka-pa|taper}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | kitapé = E203 * k(i)taper ([[kitaper]] / [[k'taper]]) = E1 | sè [[qu'taper]] ([[quètaper]]) = E165 | c(u)taper ([[cutaper]] / [[ctaper]]) = S0, S117 | k(u)taper ([[kutaper]] / [[k'taper]]) = S17 p. 205 | cotaper = O0 | cotapè = C1 | coutaper = O0 | kitaper = R10, R13 |- = S44 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|taper mwints côps |fr= {{t+|fr|manipuler}} (''brutalement''), {{t+|fr|transporter}} }} {{ratour|diner mwints côps |fr= {{t+|fr|bousculer}}, {{t+|fr|malmener}} }} {{ratour|mete cou dzeu cou dzo |fr= {{t+|fr|désordonner}}, {{t+|fr|embrouiller}}, {{t+|fr|bouleverser}} }} {{ratour|fûrler des cwårs {{Lka-ra|fûrler}} |fr= {{t+|fr|gaspiller}} }} {{ratour|ni nén vleur, ni nén prinde |fr= {{t+|fr|rejeter}} }} imhtycezjwhtksmm0pqqegmgw50zgw4 0 39506 409563 377803 2024-12-15T03:40:19Z Scribus electronicus 3672 409563 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-RI|coirder}} === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|recordor|sourd=la}} (si sovni), adon parint avou l' (aviyi) {{p|recorder|fr}}, avou l' castiyan, li catalan et l' portuguès : «[[recordar]]» et avou l' inglès «to [[record]]». ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʀi.kwaʀ.de|ʀi.kwɛʀ.de}} {{BS|oi}} ** {{pzc}} {{AFE|ʀi.kwaʀ.de}} * {{Ric|ri·coir·der}} ==== {{H|viebe|wa}} ==== {{-codjow-|troke=1|A=r(i)coird|B=r(i)coid|come=acoirder}} {{~}} # {{vc}} fé [[aprinde]] si [[lçon]] a (ene sakî). #* Di set a ût, i {{~|rcoirdéve}} les ptits lzî acsegnant l' croejhete {{s-rif|DSal}} #{{np-vprV}} [[si sovni]]. ===== {{H|parintaedje}} ===== * [[ricoird]] * [[ricoirdåcion]] * [[ricoirdaedje]], [[ricoirdeu]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | ricoirder u ercoirder / rcoirder = R10:25536 | ricwèrder / r'cwèrder = E1 | recordeir = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | r'cwardér = O0 |- = E203, R13 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|fé aprinde par keur |fr= faire {{t+|fr|répéter}}, faire {{t+|fr|réciter}}, faire {{t+|fr|apprendre par cœur}} ''(nén ratournåve direk e francès) }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{V|coirder}}, {{bet|ri|v|wa}} ==== {{H|viebe|wa}} ==== {{-codjow-|troke=1|A=r(i)coird|B=r(i)coid|come=acoirder}} {{~}} {{vsc}} # rifé des coides di bwès. #* Il aveut fwait des trop bassès baroles; i nos a falou {{~|rcoirder}}. ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | ricoirder u ercoirder / rcoirder = R10:25538 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|rifé des coides di bwès |fr= faire {{t+|fr|recorder}} }} oavjg28li5w1b26fkl5f8xugvamhzxm 0 39877 409520 405178 2024-12-14T18:30:45Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409520 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|marteken|sourd=vls|ling=wa}}, « {{loyén|merteken|vls}} » (« pitit séndje »), raptitixha di « {{lang|vls|Marte}} », « {{lang|vls|Martin}} », « {{lang|vls|Merte}} » (« [[Mårtén]] »), {{çdom}} {{dcaw|icot|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|mɔːʀ.ti.'kɔ|maːʀ.ti.'kɔ|mɔʀ.ti.'kɔ|maʀ.ti.'kɔ|moːʀ.ti.'kɔ}} {{BS|å}} ** {{pzc}} {{AFE|mɔːʀ.ti.'kɔ}} * {{Ric|mår·ti·cot}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{bies-t|wa}} [[séndje]] (tolminme li ké). #* Mins on n’ aprind nén a on vî {{~}} a fé des xhenes, dai, potince ! Dji vs l’ a yeu d’ ene alinne. {{s-rif|HSim| « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.15}} #* Kécfeye dji m’ dimande, camaeråde {{~}}, la k’ ti m’ louke e coisse si c’ est twè k’ est l’ biesse {{s-rif|JLef}} #* {{lang|wa-fel|Tote parèye ku l' makète d'on pèlé '''mârticot'''.}} {{s|CGas}} #*Et po l’ouh, on veut, â d’vins dè l′ tchèrète, on pôve vî '''mârticot''' racrapoté divins ‘ne vîle camisole, et qui higne atot tossant{{s|JFR|Baraquîs, 1898}} # {{str}} séndje d’ on djouweu d’ toû. # sôre di ptit séndje, {{sla|Macaca}}. # {{stin}} arnåjhe efant. #* C’ est on ptit {{~}}. {{s-rif|C106}} #* Et s’ dit télfeye awè-neni,</br>Come vos, come mi,</br>On dirè ki fwait l’ {{~}},</br>Come mi, come vos. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Come mi, come vos», p.131}} #* Les deus {{~s}} vont sovint rvey leu polén al cinse {{s-rif|ALal}} # onk k’ i s’ è fåt dmefiyî. #* Dji n’ inme nén les avizances di ç’ {{~}} la {{s-rif|C106}} # {{arin}} rabaxhant mot po l’ djin arinnêye. #* - Wou esteuss, hê, twè, ptit laid {{~}}, li nute passêye ? (dit-st i l’ Ivier å roytea k’ i vleut edjaler)<BR>- El rilavreye, ou çk’ on fwait l’ bouwêye {{s-rif|AMdsh|p. 152-153}} <gallery> Mårticots Ouzoud shonnant dvizer.jpg|Deus mårticots. </gallery> ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|aprinde a on mårticot a fé des mawes}}. #* {{~|Aprind on a on vî mårticot a fé des mawes}} ? {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.15}} # {{r|[[on direut on mårticot so on gurzalî]]}} # {{r|[[mårticot d’ saiwoe]]}} # {{r|[[mårticot d’ apoticåre]]}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[mårtiket]] * [[séndje]] * [[wistiti]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[mårticot d’ Djibraltar]] ==== {{H|RM}} ==== {{Tit}} : * ''[[w:Les deus mårticots (binde d' imådjes)|Les deus mårticots]]'': binde d’ imådjes da [[w:Auguste Laloux|Auguste Laloux]] et Sabine de Coune. ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}}, {{WM}}, {{BA}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | mârtico = G0 | mårticot = E1, G208 p. 49, R9,R10,R13 | mârticot = G208 p. 49, O4 | marticot = G208 p. 49 | mârtiko = E203 | maurtico = C9a,C9, G0 | maurticot = C1,C106 | môrtico = C8 | môrticot = G208 p. 49,O0 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|tolminme ké séndje {{Lka-ra|séndje}} |fr= {{t+|fr|singe}} |en= {{t+|en|ape}} |nl= {{t+|nl|aap}} |de= {{t+|de|Affe}} }} {{ratour|pitit séndje do djinre macake |fr= {{t+|fr|macaque}} |ary= {{t+|ary|قرد د لمغريب|ral=qerd del-meghrib|ar-fafl=قرْدْ د لْمغْريب}}, {{t+|ary|نسناس|ral=nesnas|ar-fafl=نسْناس}} |zgh= {{t+|zgh|ⴰⴱⴰⵖⵓⵙ|ral=abarhos}}, {{t+|zgh|ⴰⵥⵄⴹⵓⴹ|ral=aẓe3ḍoḍ}}, {{t+|zgh|ⵉⴱⴽⵉ|ral=ibki}}, {{t+|zgh|ⵉⴷⴷⵡ|ral=iddew}} }} {{ratour|arnåjhe efant {{Lka-ra|arnåjhe}} |en= {{t+|en|monkey}} |nl= {{t+|nl|apenjong}} }} {{ratour|ome k’ on s’ è dmefeye |fr= {{t+|fr|macaque}} }} === {{H|VE}} === {{wp}} === {{H|Sourdants}} === Etimolodjeye: * {{s|G0|r=0}}. * Jean-Louis d’Arsy, ''Le grand dictionnaire françois-flamand'', 1694 ([https://books.google.com/books?id=228-AAAAcAAJ lére]). 2oxxn31zegih6b1sixklm9hn4v10qx5 0 40703 409612 408540 2024-12-15T10:14:40Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409612 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-spodiv-S|trinde}} ==={{H|etimolodjeye|wa}}=== {{Bdj|stringere|sourd=la}} {{çdom}} {{caw|de|v|wa}}. ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|stʀɛ̃t|stʀẽt}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|stʀɛ̃t}} * {{Ric}} ==={{H|viebe|wa}}=== {{-coratin-|strin}} {{~}} # {{vc}} serer comifåt. #* Cwand ele veyeut on djonne copere,</br>Li djoû di l’ an k’ aveut l’ air peneus,</br>Ele li houkive, lyi dvnéve des nûles,</br>Et tot djhant k’ il estént fråjhûles,</br>Ki ses bondius s’ cassént tot seu,</br>K’ i n’ faleut nén trop foirt les {{~}}. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.76, “Li Vîle Martchande di Nûles”}} #* I cråmignonént åtoû do Conte di Lô, ki rotéve firmint avou s’ tchamår di coleur ås årmureyes del cité, et l’ åbarone di sint Lambiet k' i {{~|strindeut}} fivreuzmint so s’ cour {{s-rif|JMign|''Li payis des soteas'' (1926), p. 51}} # {{vc}} [[elaxhî]] dvins ses bresses. #* Portant, cwand sot d’ amour, djel vou {{~}} a m’ manire, ele si piede come ene foumire d’ å lon. Adon, dji dmeure come èn abandné, et dji pleure totes les låmes di m’ cour ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14}} # {{cost|wa}} serer tot djåzant d' on [[mousmint]]. #* Dj’ a po tot gåyotaedje,</br>Ene mousseure ki m’ {{~|sitrind}}. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li vreie richesse», p.158}} #* Mousseye d' ene rôbe di rodje soye ki lyi {{~|strindeut}} les hantches, elle avizéve ene foû-naturele vuzion, adschindowe do stoelî po s' murer e l' aiwe {{s-rif|JMign|"Li Payîs des Sotês", 1926, p. 18}} # {{vc}} {{mili|wa}} si mete totåtoû di (ene veye) po l' prinde (tot cåzant d' ene årmêye). #* Li djoû k' nos {{~|strindans}} ene veye, les djins fjhèt leus påtnosses<BR>L' ôr divins les ridants, les femes e l' fôme-eclôse {{s-rif|dins [[w:Tchantchès (teyåte)|Tchantchès]]}} # {{vc}} fé sofri. #* Ses ptits cårpeas k' on stou rviersés</br>Pol djoû d' ouy, tcherièt so bone voye.</br>Li maladeye ni les {{~|strind}} pus. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Li novel an", p.18-19}} # {{vsdj}} fé malåjhey di rexhe d' on laid moumint. #* I {{~|strindeut}} a leus guetes {{s-rif|LBer}} #* I {{~|strind}} po ces pôves djins la après troes moes d' bombårdumint d' Israyel. # {{vsdj}} fé foirt froed. #* Il a djalé moens foirt li nute passêye, mins on n' s' end aporçût nén dins les bastimints; on a råjhon do dire : « pus çk' i djale, pus çk' i {{~|strind}} » {{s-rif|C65}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[strinde ses fesses]]}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=serer comifåt| * [[resserer]] * [[splinkî]] }} {{Boesse|c=2|tite=si mete totåtoû d' ene veye, po ene årmêye| * [[esserer]] * [[assidjî]] }} {{Boesse|c=2|tite=fé målåjhey d' è vudî| * [[fé strapant]] * [[fé serant]] * [[fé strindant]] }} {{Boesse|c=2|tite=fé foirt froed| * [[bijhî]] * shofler (del [[hôte bijhe]]) * [[djaler a pire finde]] * [[fé cayant]] * [[fé crevant d’ froed]] }} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[strindant]], [[strindou]] * [[strindaedje]], [[strindåjhe]] * [[strindoe]] * [[strint]], [[strinse]] * [[rastrinde]], [[rastrindaedje]] * [[astrinde]], [[constrinde]], [[distrinde]] ==== {{H|ortografeye}} ==== {{Orto | strinde / sitrinde u estrinde = R10 | strinde / sitrinde = C8,C13 | strinde / sutrinde = S0,S117 | strinde / èstrinde = O4 | strénde = C106 | strinde = C65, E1,E34,E165 |- = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|serer foirt |fr= {{t+|fr|étreindre}}, {{t+|fr|serrer}} }} {{ratour|esserer ene veye |fr= {{t+|fr|encercler}}, {{t+|fr|assiéger}} }} {{ratour|fé malåjhî d' è rexhe (viebe sins djin) |fr= être dans une situation critique {{wa+fr}} }} {{ratour|djaler foirt |fr= {{t+|fr|geler à pierre fendre}} }} 1dym3wlowne0z6w0pwbhszx7zq4uawk 0 40749 409503 336942 2024-12-14T16:56:14Z Scribus electronicus 3672 409503 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-drif-|acater}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|accaptare|sourd=la-vul}}, tcherpeté do latén « {{lang|la|[[ad]]}} » + « {{lang|la|[[captare|captāre]]}} » ([[apicî]]), çou ki dene on mot {{caw|er|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === (atchter & acater) * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|aʧ.te|aʃ.te|aʃ.tɛ|at.te|ak.te|ɛʧ.te|a.ka.te}} ** {{pzc}} {{AFE|aʧ.te}} * {{Ric|atch·ter}} === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{vc}} {{codj|wa|come=tchicter}} # aveur d’ ene ôte sakî, po des [[cwårs]]. #* Vos n’ avoz pont d’ sôs po-z {{~}} des souks. #* DJAN-LOUWIS. […] – Li bouneur e-st ene dinrêye k’ on n’ {{~|atchtêye}} nén so ç’ monde.</br>ANDRÎ. – Ki sepoz vs ? {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.19}} #* Li Xhalé aveut stî {{~}} li tchvå po n’ nén k’ Emile si våye fé rloyî pa on makignon ou l’ ôte, ki n’ årént nén fafloté po lyi fote ene rosse sol dos. {{s|MVSeb}} # fé taire tot l’ payant (ene djin ki vos pôreut racuzer). #* Ella a dvou {{~}} l’ kimandant almand ; oudon-bén, on broûléve li viyaedje. # {{mo-ef|wa}} aveur (èn efant). #* Vloz k’ moman vos {{~|atchtêye}} on ptit fré ? #* Insi, ça fwait k’ Louwiza a {{~|atchté}} on gamén ? {{s|FBar}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[atchter on tchet dvin on saetch]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[atchete]] * [[atchtaedje]], [[atchta]], [[atchteu]] * [[ratchter]], [[ratchtaedje]], [[ratchta]], [[ratchteu]] * [[atchté]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[atchté-tot-fwait]] ==== {{H|contråve}} ==== * [[vinde]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | adg’té = E89: (dins « [[adg’té on chet d’vin on seg]] ») | [[achetè]] (/aʃtɛ/) = C1 | [[acheter]] (/aʃte/) = O0 | [[achté]] (/aʧte/) = E203 | achtè = C8 | achter = C9, S117 | ak’ter = FE1 (a « acheter ») | èk’ter = E1 | atchter = R10, R13 | atch’ter = E1 | at’ter = FE1 (a « acheter »), E21 | atschté = E184 | ètch’ter = E1 | egté = E177 (mins « [[ragté]] »), E178 | acater = O0, O3, O4 | achtez = E212 | ach'ter = C9a |- = E34, E212b }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|aveur d’ ene ôte sakî, po des cwårs |fr= {{t+|fr|acheter}} |en= to {{t+|en|buy}} |nl= {{t+|nl|kopen}} |de= {{t+|de|kaufen}} |es= {{t+|es|comprar}} |ar= {{t+|ar|اشترى|ral=ichtara|ar-fafl=اِشْتَرى}} |ary= {{t+|ary|شرى|ral=chra|ar-fafl=شْرى}} |pcd= {{t+|pcd|acater}} }} c0q3ksw8w15d4plpafjnrnxeef5crv5 0 41108 409460 399385 2024-12-14T12:31:21Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409460 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Etim?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|gɔf|guf}} {{O/OU}} ** {{pzc}} {{AFE|gɔf}} * {{Ric}} === {{H|sustantif}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} {{≠fr}} # plaece pus parfonde dins ene corante aiwe. #* Portant, viè saze cint cwarante troes,</br>I veyît leu deujhinme pont d’ pire,</br>Fruzi mågré ses deus cints ans,</br>Et ci-la k’ esteut si pezant</br>Pica s’ tiesse el {{~}} Sitinbire ! {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.12, “Li Bonne Chance fait tot”}} #* A l’ aiwe ! … Å secours !... breyeut Andrî tot s’ kibatant dvins les toubions des {{~s}}, et tot sayant d’ s’ agridjî ås cladjots do boird. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.37}} #* Tote estenêye dj' end eva loyminoye </br>Mes flots, mes {{~s}} s' avatchixhèt douçmint ;</br>Dji ridvéns bele come on clair nåle di soye</br>Po m' fåfiler viè l' hamtea ki m' ratind. {{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Li tchanson del Mouze'', (1947), p. 108}} #* I cwereut les trûtes dins les {{~s}}. {{s|LM}} #* Dins les {{~s}}, i gn aveut des tchvenes. Alôrse, ces salopårds la, i s' fotént dins l' filet. Et c' esteut èn ovraedje po les rawè. Ça fwait k' po fini, dj' elzî aveu dit, mi: «i fåt passer houte des {{~s}}». Mins seulmint i gn aveut çouci : les grossès trûtes, elle estént ossu dins les {{~s}} {{s-rif|LM|(ricopyî d' on responda eredjistré)}} # pitite sitindêye d' aiwe dins on [[pair]], ene [[voye]]. #* Dj' aveu metou des sandales, et d' on côp, dj' a roté dins ene {{~}}: dj' aveu les pîs tot frexhs {{s-rif|ManL}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[goflete]] * [[gofea]] * [[gofå]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (plaece pus parfonde dins ene corante aiwe): [[tchôdire]] * (pitite sitindêye d' aiwe nén a s' plaece): {{Lka-si|potea}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | gofe = E1,S17 p. 205,S117,G206 p. }} R13 ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|plaece pus parfonde dins ene corante aiwe |fr= dépression dans le lit d'un cours d'eau {{wa+fr}} }} {{ratour|pitite sitindêye d' aiwe nén a s' plaece {{Lka-ra|potea}} |fr= {{t+|fr|flaque}} }} === {{H|VE}} === {{wp|Gofe (discramiaedje)}} ddmx29sdtnxnv960tnlz3sjkymaf7vd 0 42305 409657 340364 2024-12-15T11:44:05Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409657 wikitext text/x-wiki [[File:Plake citadele Nameur gråces fritches 8 langues.jpeg|thumb|Plake metowe al rexhowe di li çtadele di Nameur]] == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Calc|gracias|es|wa}} {{m-s}}. === {{H|MF|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # [[merci]]. #* Cial, i n’ ont k’ a responde : « Dji nel frè pus », cwand on les atowe pask’ il ont toumé a cori po siervi les deus mwaisses ; « åmen » cwand on lzî fote ene boufe al djaive ; « {{~}} » cwand les ôtes reupièt. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.10}} #* {{~|Gråces}} å Teyåte di Lidje d’ awè oizou mete ene sifwaite pîce a l’ afitche. {{s|JCay}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Lka-si|merci}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|merci {{Lka-ra|merci}} |es= {{t+|es|gracias}} }} ggxmjxnvmj7klghqogb8j58482pnkeg 0 42311 409580 399032 2024-12-15T04:16:10Z Scribus electronicus 3672 409580 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sv}} «[[discandjî]]». === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|dis.kãʧ|dys.kãʧ|dɛs.kãʧ|dœs.kãʧ|dis.kɔ̃ʧ|dɛs.kɔ̃ʧ|dys.ʧãʧ|dœs.ʧãʧ|dys.ʧɛ̃ʧ|dɛs.ʧɛ̃ʧ}} ** {{pzc}} {{AFE|dis.kãʧ}} * {{Ric|dis·candje}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # operåcion la k' on va [[discandjî]] des sacwès, des sakîs (po des dmorances e-n èn ôte payis; po des prijhnîs). #*Mins l’ binamé, </br>Ki tot asteure riyeut-st ås andjes</br>S’ i s’ dispiete måy a, po {{~}},</br>On gros mamé {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.138, « E corti »}} #*I vént sins discandje / Li Bon Diu, rwè des andjes'' (Noyé inglès, rat. pa Dj. Staelens-Sfasie) # {{str}} {{econ|wa}} candjaedje di manoyes. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | acquist par discange = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) }} ==== {{H|ratournaedje}} ==== {{ratour|operåcion la k' on va discandjî des sacwès, des sakîs |fr= {{t+|fr|échange}} }} {{ratour|candjaedje di manoyes |fr= {{t+|fr|change}} }} === {{H|Cos|wa}} === {{~}} # {{IP13s|discandjî}}. # {{SP13s|discandjî}}. # {{Kim2s|discandjî}}. i43kdfefgt4rwhmxcgg4xyfdlloulg6 0 42364 409489 405961 2024-12-14T16:23:16Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409489 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m}} « [[s’]] » + « [[i]] » + « [[vs]] » + « [[plait]] ». === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|s‿i‿f plɛː|s‿œ‿f plɛː|s‿i‿f ple|s‿œ‿f ple|s‿i‿f plɛ̃}} ** {{pzc}} {{AFE|s‿i‿f plɛː}} === {{H|dijhêye|wa}} === {{~}} # po dmander ene sacwè a ene djin k’ on respectêye, ou k’ on n’ kinoxhe nén (al tiesse ou al fén del fråze). #* Li voye di Målimpré, {{~}} ? #* (On drouve l’ ouxh et onk des tchanteus s’ prezinte tot djhant) Ene pitite heye, {{~}}, nosse dame ? {{s-rif|HSim| « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.58}} # ''(sorpoli)'' tot dnant ene sacwè et l’ mete dins les mwins d’ ene sakî (on eploye pus coranmint « [[tinoz]] »). #* — {{~|S’ i vs plait}} ! C’ est des djotes di nosse corti.<br/>— Merci bén ! ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (acourtixhas) : [[SVP]], [[S.V.P.]] * (po dmander åk) : [[s’ i vs plait bén]] * (tot dnant ene sacwè) : [[tén]], [[tinoz]] ==== {{H|FA}} ==== * li walon « s’ i vs plait » est eto l’ ratournaedje des cognes camaerådreces do francès, neyerlandès… (disk’ asteure, gn a nole uzance d’ on {{*}} « s’ i t’ plait » e walon). ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|po dmander ene sacwè poleymint |fr= {{t+|fr|s’il vous plaît}} / {{t+|fr|s’il vous plait}}; {{t+|fr|s’il te plaît}} / {{t+|fr|s’il te plait}} |en= {{t+|en|please}} |nl= {{t+|nl|alstublieft}}, {{t+|nl|alsjeblieft}} |de= {{t+|de|bitte}} |da= {{t+|da|vær så venlig}} |sv= {{t+|sv|snälla}}, {{t+|sv|var så god}} |es= {{t+|es|por favor}} |ca= {{t+|ca|si us plau}} |lb= {{t+|lb|wann ech glift}} |br= {{t+|br|mar plij}} |ar= min faDlak {{=ral}} {{t+|ar|من فضلك}} {{=dsf-ar}} {{t+|ar|مِنْ فَضْلَك}} |ary= [[3efek]] (/ʕæfək/) {{=ral}} [[عفك]] |gd= mas e ur toil e }} === {{H|MF}} === {{~}} # po [[dner]] [[ene sacwè]] [[poleymint]]. #* {{~|S’ i vs plait !}}<br/>Cwè çki c’ est ? Ene bistoke ! Drovoz, et vos voeroz. # dimande poleymint di rdire. #* ANDRÎ. (toûne a poenne li tiesse) – {{~|S’ i vs plait}} ?</br>MAREYE. (emîssêye) – Dji vs vôreu bén dmander ene sacwè ?</br>ANRÎ. (sins bodjî d’ plaece). – Djåzez.</br>MAREYE. (ni polant avni a s’ parole) – Seulmint, ni prindoz nén çoula d’ måle pårt… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.21}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[tinoz]] ! (ordinaire et poli) ; [[tén]] (foirt camaerådrece ou ene miete deur) ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|mot-fråze po dner ene sacwè poleymint |fr= {{t+|fr|s’il vous plait}} }} {{ratour|dimande poleymint di rdire |fr= {{t+|fr|s’il vous plait}} ?, {{t+|fr|pardon}} ? }} l41wpbsb5bu8la8z8yw5zptjxogbfp5 0 43187 409615 393741 2024-12-15T10:19:34Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409615 wikitext text/x-wiki {{MR|påwe}} {{MR|pawou|peu}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdjla|pavor}} {{m-s}} ; {{FEW|8|87|b}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|paw|pa.wu|pa.u}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|paw}} * {{Ric}} === {{H|sustantif}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} {{n-ct|wa}} # [[sintimint]] ki fwait [[rcrinde]] ene laide sacwè ki pôreut [[avni]]. #* Li pus grande di ses {{~}}, c’ esteut k’ ele kinoxhaxhe ses laidès keures. {{s-rif|JBah|p. 128}} #* Wåde ti plin sinse ; plonke e l’ aiwe sins {{~}} ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14}} #* Et dji djereye d' on reclôrom</br>Po-z ahouter mi {{~}} di roytea. {{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Li tchanson del Mouze'', (1947), p. 103}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[pawisté]] * [[spawter]], [[spawta]] ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[aveur pawe]] / [[awè peu]] * [[fé pawe]] / [[fé awè peu]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * {{loyén|croejh=Su|pawou}}, {{loyén|croejh=Su|peu}} * [[hisse]], [[hisdeur]], [[clope]], [[sogne#Walon 2|sogne]], [[pepete]], [[vessete]], [[peyote]], [[flaire]], [[schite]]; {{Lka-si|awè peu}}. ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[angoxhe]] * [[sbarmint]], [[saizixhmint]], [[saizene]], [[ewaermint]], [[ewaeråcion]] ==== {{H|DzoM}} ==== * [[ewaerer]], [[axhårer]], [[sbarer]], [[saizi]] ==== {{H|PM}} ==== [[påwe]] (oujhea) ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto <!-- pawe --> | paw = E184, Ran,R11 {{rif?}} | pawe = E1,E170,E212,E212b, R10,R11 | powe = E165 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|sintimint ki fwait rcrinde ene laide sacwè ki pôreut avni |ar= {{t+|ar|ral=khawf|خوف|ar-fafl=خَوْف}} |ary= {{t+|ary|ral=khewf|خوف}}; {{t+|ary|ral=khle3a|خلعة|ar-fafl=خْلعة}} |de= {{t+|de|Angst}}, {{t+|de|Schreck}}, {{t+|de|Furcht}} |en= {{t+|en|fear}} |es= {{t+|es|miedo}} |fr= {{t+|fr|peur}}, {{t+|fr|frayeur}} |nl= {{t+|nl|angst}}, {{t+|nl|vrees}} }} ==== {{H|VE}} ==== {{wp}} f2xz56f8r0t8fst4xsz4b2ogwnucjfk 0 44864 409521 390668 2024-12-14T18:52:58Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409521 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Etim?}} ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{magn|wa}} {{n-ct|wa}} {{tsg|wa}} amagnî fwait di tchå d' pourcea kitaeyeye sititcheye divins les boyeas del minme biesse, pu parbolowe). #* Nos boerans ene cwåde di bire</br>Amon Enrou,</br>Nos magnrans ene {{~}} etire</br>Et des cougnous. {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.27}} # {{anto|wa}} {{tpl|wa}} [[boyea]]s. ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== # [[noere tripe]], [[blanke tripe]], [[vete tripe]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (amagnî) : [[bodén]] * (pårteye do coir) : [[boyea]], [[intestin]] ==== {{H|dizotrins mots}} ==== * (amagnî) : [[levgo]] * (pårteye do coir) : [[pitit boyea]], [[gros boyea]], [[boigne boyea]], [[crås boyea]] ==== {{H|FA}} ==== Li francès "tripe" ni s' comprind nén come "bodén". ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | tripe = C8, E165, O4, R10:5570,R13 }} {{nourat}} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{Etim?}} ==== {{H|addjectif|wa}} ==== # k' est troes côps ostant. #* El {{~}} di troes, ça fwait nouv. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | tripe = O4, R10:13740 }} == {{L|fr}} == === {{H|sustantif|fr}} === {{-su-|ling=fr}} # {{spl|wa}} {{Lka}} «[[tripes]]». ==== {{H|parintaedje}} ==== [[tripaille]] ==={{H|VE}}=== {{wp|tripe}} dpmpvcq9dx78by6aiyiic828djez2xz 0 45369 409656 404011 2024-12-15T11:38:08Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409656 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # tot cåzant d' ene vatche, awè des cekes dins les coines ki mostrèt kéne ådje k' elle a, cobén d' veas k' elle a yeu, evnd. # {{im}} awè ene mwaijhe [[rilomêye]]. #* ‘l a bele ki cwand {{~|on-z a trop di royes so ses coines}},</br>Ci n’ est nén todi bon do fé peter s’ narene. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pasquèye », 1922, p.109}} #* T’ as bén l’ air ewaeré ! N’ a t i nén vint ans ? {{~|A t i ene royes so ses coines}} ? {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.16}} #* Dj' {{~|aveu des royes a mes coines}}, Et asteure i m' shonne Ki l' plaijhi del Viye Virêye N' è våt nén totes les corwêyes {{s|LM}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== (awè ene mwaijhe rilomêye) {{lang|fr|"être brûlé, avoir un passé chargé"}}. mdh0n5inoo5ngsryq5o2l9q9thq2cij 0 45451 409455 398588 2024-12-14T12:09:18Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409455 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{V|tourbiyî}} {{fond-R}} {{caw|on|s|wa}}, {{çdom}} {{dcaw|ion|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|tuː.bjɔ̃}} * {{Ric|tou·bion}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{meteyo|wa}} tournaedje di vint. #: {{djermon-egzimpe|wa}} # {{str|wa}} avou del poussire. #* {{lang|wa-fel|Les creûh’lés passît d’pôye l’êreûre à l’dilongue di l’Oûte. Vè Bomål, on les vèyév si piède èn’on {{~}} d’poussîre.}} {{s|JMign|''Li payis des soteas'' (1926), p.46}}Ci n' est k' on {{~}} d' poûssire. # tournaedje d' aiwe so leye-minme. #* A l’ aiwe ! … Å secours !... breyeut Andrî tot s’ kibatant dvins les {{~s}} des gofes, et tot sayant d’ s’ agridjî ås cladjots do boird. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.37}} # grosse kimelêye. #*Agaesses kimoudreyes,</br>Målureus durions,</br>Çou k' endè vont vey,</br>E-n on sfwait {{~}} !{{s-rif|HSim|"Å bourlå" (1883)}} #*Sins zeles ki dvénreut ele e {{~}} ki nos khere</br>Dizo l' progrès ki cmaxhe el plaece do vni médyî{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Li tchanson del Mouze'', (1947), p. 110}} # {{med|wa}} tournaedje del tiesse. #* I lyi a prins on {{~}} {{s-rif|E203}} #* Mins tote dizeutrinne coxhe elzî dene des {{~s}}; i n' atouwèt pus k' les waermayes et les vierteas {{s-rif|ALov}} #* Les moes d' esté, l' air e {{~}} l' fiestixh a poenne, li fouwire, dresseye sol måjhon, ene pire sol tiesse {{s-rif~|JDoc}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[stoubion]]; {{Lka-si|stoubion}} * (tournaedje di vint avou del poussire) : [[damabonde]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | toubion = R10 | toûbion = E170,E203,G203 p. 141 | toûrbion = E212b,G203 p. 141 | tourbion = E21,E212,G203 p. 141 | toûrbiyon = G203 p. 141 | tourbiyon = G203 p. 141 | torbèyon = G203 p. 141 | torbiyon = G203 p. 141 | teurbiyon = G203 p. 141 | toûrbilion = G203 p. 141 | tourbilion = G203 p. 141 | troubion = O4 | troûbion = G203 p. 141 |- = O90,R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|volaedje d' air |fr= {{t+|fr|tourbillon}} }} {{ratour|volaedje di poûssire; {{Lka-ra|stron-d'-pourcea}} |fr= {{t+|fr|tourbillon}} de poussière }} {{ratour|tournaedje d' aiwe so leye-minme |fr= {{t+|fr|tourbillon}} }} {{ratour|grosse kimelêye |fr= {{t+|fr|bousculade}} }} {{ratour|tournaedje di tiesse |fr= {{t+|fr|vertige}} }} === {{H|VE}} === {{wp|toubion (discramiaedje)}} plvl477abde9xmpxkjbyx0lcb89fmeo 0 45648 409571 407453 2024-12-15T04:00:12Z Scribus electronicus 3672 409571 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|sope}}, {{caw|er|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|sɔ.pe|sɔ.pɛ|su.pe}} ** {{pzc}} {{AFE|sɔ.pe}} * {{Ric|so·per}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=sop|come=bouter}} {{~}} # {{vsc}} [[magnî]] [[al nute]]. #* Ciddé, on {{~|sope}} a shijh eures. #* Il a stî coûtchî sins {{~}}. #* I {{~|sopèt}} avou kékès mosses,</br>Pwis riyèt-st a xhiyî ! {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Les artistes"}} ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|[[end aveur a soper]]}} : [[fé avou]] ene sacwè ki ns ahåye waire. #*Pwis ç't-ome-là m' veût vol'tî!…</br>I m' ruvint mî k'lès-ajants d' police…</br>Cès hâspleûs-là, vou-dj' dire, dj''''ènn'a sopé'''</br>Duspôy l'istwêre, chal, ku dju v' va raconter</br>{{s|CGas}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[soper#Sustantif-viebe|soper]] (sustantif-viebe) * [[sope]] * [[rissoper]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * (rimagnî après l' shijhe) : [[ribancter]], [[riciner]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | sopeir = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|magnî al nute |fr= {{t+|fr|souper}} }} {{ratour|end aveur a soper |fr= {{t+|fr|se taper}}, {{t+|fr|se coltiner}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} {{inf-su|wa}} # [[eurêye]] del fén del [[djournêye]]. #* Li {{~}} est presse. #* Vos rovyîz, feme, d' apontyî l' {{~}}. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Bon cour ni pout minti", p.73}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|eurêye d' al nute |fr= {{t+|fr|souper}} |en= {{t+|en|supper}} }} 7d5sz9vuoubn00okf0v2bqtf9mb9vp4 0 45877 409570 405720 2024-12-15T03:58:09Z Scribus electronicus 3672 409570 wikitext text/x-wiki {{!Rif|escoler}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|escoler|sourd=fro}} {{caw|er|v|wa}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|skɔ.'le|ɛs.kɔ.ˈle}} ** {{pzc}} {{AFE|skɔ.'le}} * {{Ric|sco·ler}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=scol|come=bouter}} {{~}} {{vc}} # {{scol|wa}} aprinde des sacwès a (des efants, des grandès djins). #* S' il a si bén fwait s' messaedje, c' est k' on l' {{~|aveut scolé}} {{s-rif|E203}} #* Il a bén {{~|scolé}} s' feme {{s-rif|E1}} #* On voet bén kî vs {{~|a scolé}} {{s-rif|E1}} #* Vos, (a Mareye), {{~|escolez}} l’ , vos åroz mî l’ toû ki mi. {{s-rif|HSim| « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.16}} #* A foice di m’ {{~|escoler}} pask’ i m’ faleut tot cnoxhe po viker, on m’ a hati l’ cervea.</br>Gn a-st ene årmêye d’ idêyes k’ moennèt bacara sins s’ arester. Dj’ a l’ tiesse come on saeyea {{s-rif|GCab|"Pôve tiesse"}} #* Ci n' est nén ene råjhon po-z {{~|escoler}} l' gamene {{s-rif|Jacques Bernkens|"Cès mohes qu’on-z-ôt zûner"}} #* Nos nos dvans do porshure li voye si bén atakêye, tot fjhant todi pus po-z-{{~|escoler}} les djonnes a nosse bea teyåte walon et fé d’ nosse mî po rinde binåjhe nosse binamé public {{s-rif|LDem|"Li Rwèyåle Dramatique di Bår’hon a fièstî sès cint-ans", 2009}} #* Adon, c' est k' ça lyi schoyou d' vosse sonk, ca ci n' est pår nén k' vos l' {{~|escolexhe}}. {{s-rif|GSim|"Li neûre rôbaleûse"}} # {{vpr}} s' acweri des novelès kinoxhances tot studiant. #* Dj’ a bén sintou k’ i våreut mî</br>Di {{~|m’ escoler}} dilé ene sakî</br>Po fé m’ « rondeau » come el doet esse. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « A l’ wåde di Diu (D’après le Rondeau de Voiture) », 1925, p.99}} #* I s' saye portant a fé l' cujhene,</br>Il a atchté des lives po {{~|s' escoler}}. {{s-rif|CGas}} #* A t on djamåy rcôpé les aiyes</br>A l' oujhea ki vout revoler ?</br>Ni soeyoxhe don nén trop cruwels</br>Å cminçant ki vout {{~|s' èscoler}} !</br>Mi rimea n' est k' on tarlataedje,</br> Mins djel tel tere do fond di m' cour. {{s-rif|MLej|1895}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[scolaedje]], [[scoleu]] * [[riscoler]] * {{Lka-pa|scole}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | et estoit ses regiments cotidiens et ly escwiers d'onneur qu'il avoit escoleit tellement affaitiez = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | scoler = E1,R13 | èscoler = E1,E34,MLej,CGas,GCab,JCla,{{s|Jacques Bernkens}},LDem | èskolé = E203 | - = C8 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|aprinde des sacwès a des ôtes |fr= {{t+|fr|enseigner}}, {{t+|fr|former}}, {{t+|fr|instruire}} |en= to {{t+|en|teach}} }} {{ratour|s' escoler |fr= {{t+|fr|s’instruire}}, {{t+|fr|se former}} }} rgmm54c6hsstudqk5hf35o5mmqaztyx 0 46560 409472 407588 2024-12-14T14:48:43Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409472 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|Etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|mundus|sourd=la}} {{m-s}}. Li ratourneure coinrece « sol monde » e-st on {{calc|op aarde|nl|wa}}. ===={{H|prononçaedje}}==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|mɔ̃t|mõt}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|mɔ̃t}} * {{Ric}} ==== {{H|sustantif|wa}} ==== {{-su-}} {{~}} {{o}} {{ssg}} #[[Daegne]] et tot çou k’ i gn a dsu. #* Ça nos pind å nez k’ i n’ dimeure pus k’ on cint d’ lingaedjes dins l’ {{~}} etire, dabôrd k’ i gn aveut co 6000 e 20imme sieke. #*Por zels, li {{~}} e-st on bouket,</br>I n’ndè cnoxhèt nén les fåstreyes {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.127, « Lès-èfants »}} # ôte [[planete]] ki sereut pareye. #* C’ est l’ istwere do setinme {{~}}. {{s-rif|AGau}} # troke di djins ås minmès dujhances. #* — Gn a deus mariaedjes a Bure: li fi do directeur et l’ feye do cinsî des Cambuzes <BR>— Neni, gn a k’ onk, c’ est l’ minme noice <BR>— Nén possible : ci n’ est nén l’ minme {{~}}. {{s-rif|LM}} ===== {{H|ratourneures}} ===== # {{r|[[c’ est l’ veye do monde]]}} # {{r|[[c’ est l’ rowe do monde insi]]}} # {{r|sol monde}} #* Ouy tot fén seu {{~|sol monde}},</br>Sins djoye et sins ratrait,</br>Dji sins m' cour ki s' enonde</br>Cwand dji voe vosse portrait. {{s-rif|LLag|"Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.65}} #* Ca po ene mame et on popa, a t i ene sacwè {{~|sol monde}} ki våt li sonk di leu sonk ? Neni, edon. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.38}} ===== {{H|parintaedje}} ===== *[[mondialijhî]], [[mondialijhaedje]]] *[[mondiå]] ===== {{H|mots d’ aplacaedje}} ===== * [[tolmonde]] * [[fén do monde]] * [[Novea Monde]] ===== {{H|sinonimeye}} ===== * [[Daegne]], [[Tere]], [[Bole]] * (djins) [[djin]] (li djin ås cwårs) ===== {{H|Of}} ===== * ({{AFE|mɔ̃t}}) : [[monte]] * ({{AFE|mõt}}) : [[môde]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | môde = E34 | monde = C1, E1,E165, R10:8851, S117 | montt = E203 | moute = C74 }} ===== {{H|ratournaedjes}} ===== {{ratour|Tere et çk’ i gn a dsu |fr= {{t+|fr|monde}} |en= {{t+|en|world}} |nl= {{t+|nl|wereld}} |de= {{t+|de|Welt}} |es= {{t+|es|mundo}} |ru= {{t+|ru|мир}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{Sv|monder}}. ===={{H|sustantif|wa}}==== {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{anto-b|wa}} [[boigne boyea]] des oujheas. ===== {{H|ortografeye}} ===== {{Orto | monte = G205 [https://alw.uliege.be/alw/?alw_volume=8&alw_page=32 p. 32] }} ==== {{H|Cos|wa}} ==== {{~}} # {{IP13s|monder}}. # {{SP13s|monder}}. # {{Kim2s|monder}}. #* C’ est leye ki {{~}} les deus ståves tos les djoûs å matén. #* I fåt co ki dj’ {{~}} les pourceas. == {{L|fr}} == === {{H|sustantif|fr}} === {{-su-|ling=fr}} {{~}} {{o}} #{{fr=wa}}. gohftde0w71nrowzzhf0t558583jam8 0 47089 409589 399042 2024-12-15T04:42:26Z Scribus electronicus 3672 409589 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == {{-drif-|coetmint}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|coeye}} {{caw|mint|adv|wa}}. === {{H|adviebe|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # d' ene coete manire. #* I rotéve bén {{~}} {{s-rif|E200}} #* Il a rivnou si {{~}} k' on n' l' a nén oyou {{s-rif|E200}} #*Les grands bwès s' ont {{~}} essocté après les dierins roumdinaedjes do tonwere {{s-rif|C107}} #*I vicnut {{~}} retrôclés lon erî do voyaedje {{s-rif|C107}} #* Çou k' il adore ossu, c' est poleur riloukî {{~}} l' televuzion bén rafûlé adlé lu {{s-rif|PGMa}} l° 61 P6). ==== {{H|ortografeyes}} ==== (coeymint & coetmint) {{Orto | coyement = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | keût’mint = PGMa | keûmint = E200 | queûmint = E165 | coeymint = R12 | cwéymint = C107 | keûtemint = E34 | coetmint = R10 |- = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|d' ene coete manire |fr= {{t+|fr|calmement}}, {{t+|fr|tranquillement}} |en= {{t+|en|quietly}} }} === {{H|MF}} === {{~}} '''!''' # response al kesse « kimint va-t i ? », cwand on n' vout nén dire ki ça va bén, po n' nén esse emacralé. # {{med|wa}} sifwaitmint cwand on est malåde podbon, mins on nel dit nén platezak. #*- Kimint vs va-t i ?<BR>- Coeymint, va. ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|tite=tos les cas * [[pititmint]] }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|po n' si nén vanter k' ça va bén |fr= c' est {{t+|fr|calme}} }} {{ratour|po n' nén dire ki ça n' va nén mî |fr= c' est {{t+|fr|couci couça}} }} 1j6se6dc558oqvsc9zn0a8q15pbgmrf 0 47826 409594 338892 2024-12-15T09:48:38Z Srtxg 1009 li "g" rispite dins l' parintêye (eg: siringuer, siringaedje); do côp l' rifondowe doet esse avou "g" => siringue 409594 wikitext text/x-wiki == {{L|wa-vrif}} == {{~virfon|siringue|date=2024|raw=. Di pus, li mot n' shonne nén esse sipotchåve.}} 29f4rc3jiplc8ak9u3akn8jz6s2m8np 0 47882 409595 245987 2024-12-15T09:49:04Z Srtxg 1009 li "g" rispite dins l' parintêye (eg: siringuer, siringaedje); do côp l' rifondowe doet esse avou "g" => siringue 409595 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == [[File:Syringe reusable2.jpg|thumb|viye siringue di veule]] === {{H|etimolodjeye}} === {{Calc|seringue|fr|wa}} {{m-s}}, calké do {{bdjla}} «[[syrinx]]» (rozea, flûte, boyea dins tere), {{nm|1950}}. === {{H|Pr}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|si.'ʀɛ̃k|si.'ʀe:k}} ** {{pzc}} {{AFE|si.'ʀɛ̃k}} * {{Ric|si·rinke}} === {{H|Su|wa}} === {{-su-|f=siringue}} {{~}} {{f}} # {{med|wa}} instrumint des docteurs, des årtisses, k' on pike houte del pea, po fé moussî ene drouke dins l' coir d' on malåde. #* El doctoresse m' a dmandé d' aprester ene pikeure po calmer l' doleur : l' ôte a co criyî k' i n' aveut pus må e veyant l' {{~}} {{s-rif|JGmel}} #* Li {{~|srinke}} m' a schipé foû des mwins. ==== {{H|Pa}} ==== * [[siringuer]], [[siringaedje]] * [[siringter]], [[siringté]], [[siringteu]] ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|instrumint po fé ene pikeure |fr= {{t+|fr|seringue}} |en= {{t+|en|syringe}} |nl= {{t+|nl|injectiespuit}} |de= {{t+|de|Spritze}} |es= {{t+|es|jeringa}} |ary= {{t+|ary|برة|ral=bra|ar-fafl=بْرة}} |zgh= {{t+|zgh|ⵜⵉⵙⴳⵏⵉⵜ|ral=tisegnit}}; {{t+|zgh|ⵜⴰⵙⵎⵉ|ral=tasmi}} }} ==={{H|VE}}=== {{wp|siringue}} dzo8d69izp4jfima1o7smndl79pkhgl 409605 409595 2024-12-15T10:08:09Z Srtxg 1009 409605 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == [[File:Syringe reusable2.jpg|thumb|viye siringue di veule]] === {{H|etimolodjeye}} === {{Calc|seringue|fr|wa}} {{m-s}}, calké do {{bdjla}} «[[syrinx]]» (rozea, flûte, boyea dins tere), {{nm|1950}}. === {{H|Pr}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|si.'ʀɛ̃k|si.'ʀe:k}} ** {{pzc}} {{AFE|si.'ʀɛ̃k}} * {{Ric|si·ringue}} === {{H|Su|wa}} === {{-su-|f=siringue}} {{~}} {{f}} # {{med|wa}} instrumint des docteurs, des årtisses, k' on pike houte del pea, po fé moussî ene drouke dins l' coir d' on malåde. #* El doctoresse m' a dmandé d' aprester ene pikeure po calmer l' doleur : l' ôte a co criyî k' i n' aveut pus må e veyant l' {{~}} {{s-rif|JGmel}} #* Li {{~|srinke}} m' a schipé foû des mwins. ==== {{H|Pa}} ==== * [[siringuer]], [[siringaedje]] * [[siringter]], [[siringté]], [[siringteu]] ==== {{H|Or}} ==== {{Orto | sèringue = E1 | sirégue = E34 | siringue = R10 | sirinke = {{rif?}} | sirinne = E1 }} ==== {{H|Ra}} ==== {{ratour|instrumint po fé ene pikeure |fr= {{t+|fr|seringue}} |en= {{t+|en|syringe}} |nl= {{t+|nl|injectiespuit}} |de= {{t+|de|Spritze}} |es= {{t+|es|jeringa}} |ary= {{t+|ary|برة|ral=bra|ar-fafl=بْرة}} |zgh= {{t+|zgh|ⵜⵉⵙⴳⵏⵉⵜ|ral=tisegnit}}; {{t+|zgh|ⵜⴰⵙⵎⵉ|ral=tasmi}} }} ==={{H|VE}}=== {{wp|siringue}} c7damnlg41tpm8l722ox0g5p0vt3hmb 0 47883 409604 283202 2024-12-15T10:05:47Z Srtxg 1009 rif. siringue 409604 wikitext text/x-wiki == {{L|zgh}} == * {{=ral}} [[tisegnit]] === {{H|Su|zgh}} === {{~}} {{f}} # {{med|zgh}} [[siringue]]. # [[pikeure]] (avou ene siringue di drouke). ==== {{H|Si}} ==== * [[ⵜⴰⵙⵎⵉ]] {{=ral}} [[tasmi]] ==== {{H|Sp}} ==== {{chleu}}, {{tamaz}} 5i227lgebdfex604dzqfz7utgnf32ej 0 48796 409474 376263 2024-12-14T14:51:13Z Scribus electronicus 3672 409474 wikitext text/x-wiki {{MR|crêpe|crèpe|crepea}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Calc|Krippe|de|wa}} {{m-s}}. ==== {{H|Pr}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|kʀɛp|kʀip}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|kʀɛp}} {{1pr}} * {{Ric}} ==== {{H|Su|wa}} ==== {{-su-}} {{~}} {{f}} # plaece ki les vatche î magnèt. #*L' ivier, on nourit les biesses al {{~}} {{s-rif|O4}} #* El djinixhe magne el four k' est dins l' {{~}} {{s-rif|plake sicolresse do [[w:CHADWE|CHADWE]]}} # pitit batch ki l' persounaedje di Djezus est metou dvins dins l' creche di Noyé. #* Pitit efant coûtchî dins l' {{~}},<BR>Avou fivreur nos vos priyans,<BR>Tot savant bén k' ci n' est nén simpe<BR>Di vos tourner viè les vicants {{s-rif|AFle}} #* Vos, Djezus, l’ efant del {{~}}, ouy, li djoû d' Noyé, riçujhoz nosse priyire {{s-rif~|DFra}} ===== {{H|ratourneures}} ===== #[[i n’ fåt nén leyî l' avoenne dins l’ crepe]] ===== {{H|Si}} ===== [[stamonêye]] ===== {{H|DzeuM}} ===== [[creche]] ===== {{H|ortografeye}} ===== {{Orto | crepe = R10,R13 | crèpe = E1,O4, S0 | krèpe = C8 | cripe = E1 |- = C13,R13 }} ===== {{H|Ra}} ===== {{ratour|plaece ki les vatches î magnèt {{Lka-ra|stamonêye}} |fr= {{t+|fr|crèche}}, {{t+|fr|mangeoire}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === ==== {{H|Pr}} ==== * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|kʀɛp}} {{1pr}} * {{Ric}} ==== {{H|Su|wa}} ==== {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{cost|wa}} sôre di stofe. #* Ele s' a fwait fé ene cote di {{~}} di Chine {{s-rif~|S0}} # bindea di noere sitofe k' on mete po poirter l' doû. #* Cwand l' mwaisse est moirt, on mete on {{~}}, ou on filé d’ noere linne, a l' tchetoere, å tchén, å tchet, et å canari ou a s’ gayole {{s-rif|C1|p. 165}} ===== {{H|sinonimeye}} ===== {{Boesse|c=2|tite=bindea d' doû| * [[ranse]] }} ===== {{H|Ra}} ===== {{ratour|sitofe |fr= {{t+|fr|crêpe}} }} aznb6i7bhhhj6xnd1xdln76h8xwgr3w 0 49016 409621 405343 2024-12-15T10:25:59Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409621 wikitext text/x-wiki == {{L|wa|bl}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Sh-m|fé|des|ouys|come|des|sårlete}} ; imådje d’ ene sårlete avou on gros rond tchapea percé d’ trôs. === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} {{rim|v|wa}} {{vsc}} # fé des grands ouys, di sbarmint. #* Ca ele vént d' vey, li nez sol cwårea,</br>{{~|Drovant des ouys come des sårletes}},</br>On ptit gamén, on calmotrê,</br>K' ele louke tot håynant ses boufletes. {{s-rif|MLej|“ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.153, « L’èfant èt l’ leûne »}} #* DJAN-LOUWIS. - A t i ene moxhe e l’ ôrlodje, mi fi ? Ti {{~|fwais des ouys come des sårletes}} !</br>ANDRÎ. – Neni, Djan-Louwis, gråce a Diu ; dji tuzéve… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14-15}} #* Il abroként tertos so leus soûs, et {{~}} et des boutches come des fors… {{s|EGil}} #* Oufti, vla ene sacwè d' drole, dijhèt i tot m' '''loucant avou des ouys come des sårletes'''{{s|Ran|oteur=David Blaude|l° 106 p. 7}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[si loukî lådje]] * [[fé des ouys come ene marcote]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | fé deûs-oûy come dès sårlètes = E170 | fé dès-ouy come dès sârlètes = C106 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|équarquiller}} les yeux }} qa8vlxbo3ksxrwq2fmk3ii8g4dp0cgy 2 49103 409650 405870 2024-12-15T11:26:40Z Souzanemahin 2138 /* intrêyes 2024 */ 409650 wikitext text/x-wiki [[:s:Oteur:Souzane Mahin|Oteur:Souzane Mahin]] {{Babel|ary-Arab|ar-4|wa-4|fr-3|en-3|zgh-1|es-1}} bondjoû terto(te)s سّالام السلام عليكم ⴰⵣⵓⵍ bonjour hi hola <gallery> Crolêye båshele.JPG Båshele askeutêye.jpg Pondeure montinnes.jpg Dessén Avatår.jpg Espåce Souzane Mahin.jpg Ome paraplu djaene bwès.jpg Pondeure mwin djaene taetche.jpg Pondeure rodje bwès deus cmeres paraplu.jpg Pondeure vizaedje sins ouy.jpg Wa meyeu pa riglatixhaedje.jpg Dessén Souzane clignete.jpg Dessén Suzane fime Yeti.jpg Dessén Suzane sierpint.jpg Ome cron virûsse.jpg Dessén Souzane riwaitant muzêye.jpg Dessén Souzane ouy åbes.jpg Souzane tchet.jpg Souzane tulipes.jpg Souzane bleus tulipeas.jpg Tåvlea coronaedje imperresse.jpg Tåvlea cir viyaedje Van Gogh.jpg </gallery> --- ==intrêyes 2024== *[[مڭلّڭ]] *[[time-consuming]] *[[chronophage]] *[[تزنّڭ]] *[[stove]] *[[ben]] *[[on l’ irè dire a Rome]] *[[قوبع]] *[[بابونج]] *[[surface]] *[[grande surface]] *[[må-astcheyou]] *[[sceryî]] *[[bricteu]] *[[rira bien qui rira le dernier]] *[[من يضحك أولا يبكي آخرا]] *[[open-minded]] *[[deletrear]] *¿[[cómo estás]]? *¿[[cómo está]]? *[[lápiz]] *[[pizarra]] *[[mirar]] *[[atchoufter]] *[[violer]] ==intrêyes 2023 == *[[وخا]] *[[كلكازة]] *[[كركاز]] *[[astucieusement]] *[[قولب]] *[[tchaeke payis tchaeke môde]] *[[خردل]] *[[n a co traze]] *[[ⵜⵉⵏⵖⵉⵔ]] *[[vanea]] *[[perpétuer]] *[[بو جليب]] *[[بين لعياد]] *[[naivieu]] (rawetes) *[[عاق]] *[[sotreye]] *[[berlike berloke]] (rawetes) *[[عاقّ]] *[[biesse di boledjî]] *[[c’ est l’ dierin k’ a l’ meyeu herin]] (rawetes) *[[lobe]] *[[فرطاس]] *[[a fé dåner on sint]] *[[tulipe]] *[[ailete]] *[[oh my God]] / [[my God]] *[[ولابدّا]] / [[لابدّا]] *[[لاّه يشويني فيك]] *[[vacances]] *[[raiwete]] *[[bassén]] *[[scranse]] *[[hodêye]] *[[raloumer]] *[[resprinde]] *[[a mwins]] *[[cerne]] *[[بوفا]] *[[proche]] *[[هاكّا]] / [[هاكدا]] *[[حقّا]] *[[هاكداك]] / [[هاكّاك]] *[[خنونة]] *[[توكال]] *[[mes djins]] *[[بروك]] *[[stitcha]] (rawetes) *[[عباية]] *[[further]] *[[re-]] *[[fé ene riskete]] *[[يامس]] *[[stombixhmint]] *[[litière]] *[[عيّار]] *[[هندة]] *[[divant]], [[padvant]] (imådjes) *[[مغنطيس]] *[[cate]] (+ fråze) *[[triyingue]] *[[ⴰⵏⴷⵓⴷⵉ]] *[[hosmint d’ tere]] *[[ⵜⴰⴳⴰⴷⴰ]] *[[ⵜⴰⵖⵏⵊⴰ]] ==ôtes intrêyes 2022 == *[[scoop]] *[[ⵎⵍⵍⵓⵙⴰ]] *[[patatras]] *[[rire sous cape]] *[[avoir fière allure]] *[[ride-cou]] *[[نشنش]] *[[gotiner]] *[[ploviner]] *[[cizler]] *[[cizayî]] *[[rondjî]] *[[حظ]] *[[tchançleus]] *[[محظوظ]] *[[molusse]] *[[avou on tonea on fwait deus couveles]] *[[lévrier]] == intrêyes vacances di djanvî 2022 == *[[مشدّق]] *[[ⴰⵎⵏⴹⵍ]] *[[poirfi]] *[[trop]] (rawete) *[[فين شادها]] *[[blanc doet]] *[[كراج]] *[[gåraedje]] *[[gårer]] *[[gåraedjisse]] *[[-ite]] *[[سبسي]] *[[لّي ما قنع بخبزة يرضى بنصها]] *[[sera]] {| class="wikitable" |+ sacwants pluriyals walons |- ! singulî !! pluriyal |- | [[moenneu]]|| [[moenneus]] |- | [[mol]]|| [[mols]] |- | [[molén]]|| [[moléns]] |- | [[moman]]|| [[momans]] |- | [[mononke]]|| [[mononkes]] |- | [[motchoe]]|| [[motchoes]] |- | [[molon]]|| [[molons]] |- | [[moncea]]|| [[monceas]] |- | [[monumint]]|| [[monumints]] |- | [[motî]]|| [[motîs]] |} *[[traker]] ---- == viyès intrêyes == *[[croyon]] (imådje) *[[gome]] *[[ⴰⵏⴳⴰⵥ]] *[[خلع]] *[[taeye-croyon]] *[[Guadiana]] *[[سائل]] *[[ملحة]] *[[دعسوقة]] *[[بركة ماء]] *[[buenas tardes]] *[[afuteu]] *[[héron]] *[[crantche#Walon 2|crantche]] *[[catåre]] (fråze) *[[سكّت]] *[[froteu]] *[[أبهر]] *[[محينة]] *[[asmetante]] *[[زوينة]] *[[capot]] *[[جاد]] *[[moman]] *[[جوماد]] *[[رجب]] *[[شعبان]] *[[شمش]] *[[ڭرّس]] *[[سرّو]] *[[طاح]] *[[إيغود]] *[[ⴰⵙⴽⴽⴰ]] *[[tchesson]] *[[tchoezi]] *[[تنخصص]] *[[تنهّد]] *[[Stoumont]] *[[نقّز]] *[[poids]] *[[pwès]] *[[left]] *[[right]] *[[عتّوڭة]] *[[فدق]] *[[نقب]] *[[كال]] *[[cactusse]] *[[محّ]] *[[صبّار]] *[[libellule]] *[[جلبة]] *[[مضّاية]] *[[مجبنة]] *[[atterrir]] *[[décoller]] *[[صطع]] *[[شّوفة فلبرڭي واخّا ما يجري]] *[[tinron]] *[[عنقود]] *[[نّضرة فلبرڭي يجري ولّا ڭعلا يجري]] *[[شتنبير]] *[[تبوريشة]] *[[drama queen]] *[[rakin]] hpfgswknmkrn0r5s3ez4j278jbbij16 409655 409650 2024-12-15T11:37:34Z Souzanemahin 2138 /* intrêyes 2024 */ 409655 wikitext text/x-wiki [[:s:Oteur:Souzane Mahin|Oteur:Souzane Mahin]] {{Babel|ary-Arab|ar-4|wa-4|fr-3|en-3|zgh-1|es-1}} bondjoû terto(te)s سّالام السلام عليكم ⴰⵣⵓⵍ bonjour hi hola <gallery> Crolêye båshele.JPG Båshele askeutêye.jpg Pondeure montinnes.jpg Dessén Avatår.jpg Espåce Souzane Mahin.jpg Ome paraplu djaene bwès.jpg Pondeure mwin djaene taetche.jpg Pondeure rodje bwès deus cmeres paraplu.jpg Pondeure vizaedje sins ouy.jpg Wa meyeu pa riglatixhaedje.jpg Dessén Souzane clignete.jpg Dessén Suzane fime Yeti.jpg Dessén Suzane sierpint.jpg Ome cron virûsse.jpg Dessén Souzane riwaitant muzêye.jpg Dessén Souzane ouy åbes.jpg Souzane tchet.jpg Souzane tulipes.jpg Souzane bleus tulipeas.jpg Tåvlea coronaedje imperresse.jpg Tåvlea cir viyaedje Van Gogh.jpg </gallery> --- ==intrêyes 2024== *[[مڭلّڭ]] *[[time-consuming]] *[[chronophage]] *[[تزنّڭ]] *[[stove]] *[[ben]] *[[on l’ irè dire a Rome]] *[[قوبع]] *[[بابونج]] *[[surface]] *[[grande surface]] *[[må-astcheyou]] *[[sceryî]] *[[bricteu]] *[[rira bien qui rira le dernier]] *[[من يضحك أولا يبكي آخرا]] *[[open-minded]] *[[deletrear]] *¿[[cómo estás]]? *¿[[cómo está]]? *[[lápiz]] *[[pizarra]] *[[mirar]] *[[atchoufter]] *[[padre]] *[[madre]] *[[padres]] ==intrêyes 2023 == *[[وخا]] *[[كلكازة]] *[[كركاز]] *[[astucieusement]] *[[قولب]] *[[tchaeke payis tchaeke môde]] *[[خردل]] *[[n a co traze]] *[[ⵜⵉⵏⵖⵉⵔ]] *[[vanea]] *[[perpétuer]] *[[بو جليب]] *[[بين لعياد]] *[[naivieu]] (rawetes) *[[عاق]] *[[sotreye]] *[[berlike berloke]] (rawetes) *[[عاقّ]] *[[biesse di boledjî]] *[[c’ est l’ dierin k’ a l’ meyeu herin]] (rawetes) *[[lobe]] *[[فرطاس]] *[[a fé dåner on sint]] *[[tulipe]] *[[ailete]] *[[oh my God]] / [[my God]] *[[ولابدّا]] / [[لابدّا]] *[[لاّه يشويني فيك]] *[[vacances]] *[[raiwete]] *[[bassén]] *[[scranse]] *[[hodêye]] *[[raloumer]] *[[resprinde]] *[[a mwins]] *[[cerne]] *[[بوفا]] *[[proche]] *[[هاكّا]] / [[هاكدا]] *[[حقّا]] *[[هاكداك]] / [[هاكّاك]] *[[خنونة]] *[[توكال]] *[[mes djins]] *[[بروك]] *[[stitcha]] (rawetes) *[[عباية]] *[[further]] *[[re-]] *[[fé ene riskete]] *[[يامس]] *[[stombixhmint]] *[[litière]] *[[عيّار]] *[[هندة]] *[[divant]], [[padvant]] (imådjes) *[[مغنطيس]] *[[cate]] (+ fråze) *[[triyingue]] *[[ⴰⵏⴷⵓⴷⵉ]] *[[hosmint d’ tere]] *[[ⵜⴰⴳⴰⴷⴰ]] *[[ⵜⴰⵖⵏⵊⴰ]] ==ôtes intrêyes 2022 == *[[scoop]] *[[ⵎⵍⵍⵓⵙⴰ]] *[[patatras]] *[[rire sous cape]] *[[avoir fière allure]] *[[ride-cou]] *[[نشنش]] *[[gotiner]] *[[ploviner]] *[[cizler]] *[[cizayî]] *[[rondjî]] *[[حظ]] *[[tchançleus]] *[[محظوظ]] *[[molusse]] *[[avou on tonea on fwait deus couveles]] *[[lévrier]] == intrêyes vacances di djanvî 2022 == *[[مشدّق]] *[[ⴰⵎⵏⴹⵍ]] *[[poirfi]] *[[trop]] (rawete) *[[فين شادها]] *[[blanc doet]] *[[كراج]] *[[gåraedje]] *[[gårer]] *[[gåraedjisse]] *[[-ite]] *[[سبسي]] *[[لّي ما قنع بخبزة يرضى بنصها]] *[[sera]] {| class="wikitable" |+ sacwants pluriyals walons |- ! singulî !! pluriyal |- | [[moenneu]]|| [[moenneus]] |- | [[mol]]|| [[mols]] |- | [[molén]]|| [[moléns]] |- | [[moman]]|| [[momans]] |- | [[mononke]]|| [[mononkes]] |- | [[motchoe]]|| [[motchoes]] |- | [[molon]]|| [[molons]] |- | [[moncea]]|| [[monceas]] |- | [[monumint]]|| [[monumints]] |- | [[motî]]|| [[motîs]] |} *[[traker]] ---- == viyès intrêyes == *[[croyon]] (imådje) *[[gome]] *[[ⴰⵏⴳⴰⵥ]] *[[خلع]] *[[taeye-croyon]] *[[Guadiana]] *[[سائل]] *[[ملحة]] *[[دعسوقة]] *[[بركة ماء]] *[[buenas tardes]] *[[afuteu]] *[[héron]] *[[crantche#Walon 2|crantche]] *[[catåre]] (fråze) *[[سكّت]] *[[froteu]] *[[أبهر]] *[[محينة]] *[[asmetante]] *[[زوينة]] *[[capot]] *[[جاد]] *[[moman]] *[[جوماد]] *[[رجب]] *[[شعبان]] *[[شمش]] *[[ڭرّس]] *[[سرّو]] *[[طاح]] *[[إيغود]] *[[ⴰⵙⴽⴽⴰ]] *[[tchesson]] *[[tchoezi]] *[[تنخصص]] *[[تنهّد]] *[[Stoumont]] *[[نقّز]] *[[poids]] *[[pwès]] *[[left]] *[[right]] *[[عتّوڭة]] *[[فدق]] *[[نقب]] *[[كال]] *[[cactusse]] *[[محّ]] *[[صبّار]] *[[libellule]] *[[جلبة]] *[[مضّاية]] *[[مجبنة]] *[[atterrir]] *[[décoller]] *[[صطع]] *[[شّوفة فلبرڭي واخّا ما يجري]] *[[tinron]] *[[عنقود]] *[[نّضرة فلبرڭي يجري ولّا ڭعلا يجري]] *[[شتنبير]] *[[تبوريشة]] *[[drama queen]] *[[rakin]] 1ivekd7m23v2if1m3cb5mx95xkjh7tc 0 50561 409482 315422 2024-12-14T15:59:36Z Scribus electronicus 3672 409482 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Apl}} « [[yebe]] » + « [[ås]] » + « [[maladeye]]s ». === {{H|sustantivire|wa}} === {{-suviwa-|yebes ås maladeyes}} {{~}} {{o}} # {{med|wa}} [[plante]] ki pout rweri d’ ene [[maladeye]]. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[djerbaye]] * [[yerbêye]] * [[yerboe]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|plante médicinale}} |en= {{t+|en|herb}} |de= {{t+|de|Heilpflanze}}, {{t+|de|HeilDrogenpflanze}}, {{t+|de|Arzneipflanze}} |ary= {{t+|ary|عشبة|ral=3echba|ar-fafl=عشْبة}} }} 6sjgh2zugq06vryhscxqzngk2koyo7y 0 50729 409627 401768 2024-12-15T10:42:44Z Scribus electronicus 3672 409627 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == [[File:PIC 0009 horloge quartz.JPG|thumb|220px]] === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # grande ahesse di måjhone ki markêye les eures. #* Li bata di mi {{~}} toctêye pus foirt. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Si feume », p.66-67}} #* Li viye {{~}} tokéve pa s' balancî {{s-rif|PJD}} #* Ké cale cwand l' {{~}} est astok: on est tot dzôrné {{s-rif|LM}} #* {{lang|wa-fel|I ploctèye co su lès câraus,</br>I ploctèye à mèseure, plic, ploc, plic, ploc</br>tic, tac, tic, tac, l’'''ôrlodje''' toktèye èto.}} {{s|JDew}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[erîlé come ene ôrlodje]]}} # {{r|[[i gn a ene moxhe e l’ ôrlodje]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== {{Boesse|tite=| * [[ôrlodjî]] * [[ôrlodjreye]] }} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== [[monte]], [[rewoey]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | hôrlodje = S25 | ôrlodje = E1, R10,R13, S0 | oûrlodje = O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|grande ahesse di måjhone ki dene l' eure |fr= {{t+|fr|horloge}} |en= {{t+|en|clock}} |ary= [[megana]] {{=ral}} {{t+|ary|مڭانة}} }} === {{H|VE}} === {{wp|ôrlodje}} dusqp43xpggo39eq0fjyv8y4im2csu3 0 52551 409473 409009 2024-12-14T14:49:57Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409473 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Apl-adv}} «[[est]]» + «[[don]]» (est i don?) {{e?}} ==={{H|mot-usteye|wa}}=== {{~}} # {{arin|wa}} mot ki shonne dimander a l' [[atôtchî#Sustantif|atôtchî]] a dire awè a ene idêye. #* C’ est seur des cis ki vnèt heyî. C’ e-st ouy li djoû, {{~}}, matante ? {{s-rif|HSim| « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.57}} #* Il est dhoté, {{~}}, Matî {{s-rif|DSal}} #* Nén dandjî d' fé des grands råtchåds po s' comprinde, {{~}} {{s-rif|PHT}} # {{str|wa}} minme sinse eployî e mitan del fråze avou l' no di l' atotchî ou si arinnoe. #* NENELE. – Vosse pere, {{~}} båshele, ci n’ est nén ås Bonceles k’ i doet-st aler, c’ e-st a Guel !</br>MELIYE. – Si vos continouwez al kihushtiner insi, sortot ! {{s-rif|HSim| « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.84}} # ''(al fén del fråze divant on no ou on prono tonike)'' respond al kesse « [[pocwè]] ». #* LOUISE. - Pocwè m' popa djåze t i ?</br>ADELE. - Il est co do vî tins {{~}} Dåvid. I n' sait nén comprinde li manire do viker d' asteure.{{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.38}} # (metou al fén divant l' prono tonike) rafoircixh li dmande, li rimårke. #* Vos nd avoz nén stî ewaerêye, {{~}}, vos ? {{s-rif|HSim| « Quatre comédies Liégeoises », 1936, « Janète » (1913), p. 142}} #* Loukîz cmint k' vos djåzez, {{~}} Djerå … {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.21}} # ''(pa assaetchance di « [[adon]] »)''. #* Si vos l’ sipozez, {{~}}, vosse planete est tote fwaite davance. {{s-rif|HSim| « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.86}} #* Troes omes arivèt ? I les fåt språtchî d' on côp d' catapule, {{~}} ! Ça lzî clôrè leu badjawe ! {{s-rif|PHT|ratournant ''Astérix amon lès Bèljes'', 2022, {{p.|26}}}} # ''(eployî al fén d' ene fråze di dmande sins viebe)'' dimande l' atôtchî a-st ossu a l' idêye ene sacwè. #* NENELE. – Awè, prindoz vosse violon, savoz !</br>DAIRSON. – Et do spégulaire avou, {{~}} ? {{s-rif|HSim| « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.66}} # divant èn ôte adviebe {{Lka|edon çoula}}, {{Lka|edon surmint}}. #* Vos n’ mi vôrîz nén vey rataker, {{~}}, portant ? …{{s-rif|AXhi| « Bwègnes mèssèdjes & pititès gotes » (1905), p.15}} #* Ca po ene mame et on popa, a t i ene sacwè sol monde ki våt li sonk di leu sonk ? Neni, {{~}}. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.38}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[edon çoula]]}} # {{r|[[edon surmint]]}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[edon ki]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[endon]]; {{Lka-si|endon}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | edon = R10 | èdon = E1 |- = C13,S117,R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|mot shonnant dmander cwè al djin k' on arinne {{Lka-ra|endon}} |fr= {{t+|fr|n’est-ce pas}}? |ary= {{t+|ary|ياك|ral=yak}} }} {{ratour|dimande l' atôtchî a-st ossu a l' idêye ene sacwè |fr= {{t+|fr|tant qu’on y est}} !, {{t+|fr|pourquoi pas}}, {{t+|fr|je suppose}}, {{t+|fr|je présume}} }} {{ratour|(al fén del fråze divant on no ou on prono tonike) respond al kesse « pocwè » |fr= {{t+|fr|car}}, {{t+|fr|c’est que}} }} === {{H|mot-fråze}} === {{~}} {{n-c}} # sclameure mostere k' ene sacwè est bén l' vraie. #* Way-a-way, dji m’ va co ramasser ene mwaisse savneure, {{~}} ! {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.119}} #*-Vos avoz seur on bén bon tchvå ! … derit i å martchand.</br>-{{~|Edon}} ! C' e-st on rot, fjha t i l' ome, c' est les meyeus, mins c' est les pus dandjreus. {{s-rif|JMign|"Vé l’loumîre" (1922)}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|mostere k' ene sacwè est bén l' vraie |fr= {{t+|fr|et comment}} !, {{t+|fr|pour sûr}}!, {{t+|fr|évidemment}} }} rmby17jjm3rie8z3az7iz3bfwqbl4l6 828 53666 409628 227493 2024-12-15T10:46:00Z Lucyin 218 409628 Scribunto text/plain return { id = "JLev", group = "d1900", author = "Jean Levaux", alt_author = "J. Levaux", year = "? — ?", --cover = "Levaux Jean.jpg", --wikidata = "Q25634630", wikipedia = { lang = "wa", title = "Jean Levaux", } } gvk5kn5kbs780a3gtvfvhn0y042vwi7 409630 409628 2024-12-15T10:47:19Z Lucyin 218 409630 Scribunto text/plain return { wikidata = "Q25634630", group = "d1900" } 5aob9wt7c5js9iue1ch04k75xd8jt4o 0 55423 409575 399938 2024-12-15T04:05:44Z Scribus electronicus 3672 409575 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|perna|sourd=la|schåfe di mer}} pal voye di s' rapitixha « [[pernula]] ». === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pjɛl|pel|pɛʀl}} ** {{pzc}} {{AFE|pjɛl}} * {{Ric}} <gallery> White pearl necklace.jpg|Colé d' pieles Pearl-variety hg.jpg|Sôres di pieles </gallery> === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o&f}} # pitite boule di nake k’ on trouve dins sacwants cokiyaedjes. #* Efiler des finès {{~s}}. {{s-rif|E1}} #* I rblankixhént l' ådvins et l' ådfoû godronént l' pî des meurs et ptit-z a ptit, on veyeut l' viyaedje tot blanc rglati come on '''piele''' dins l' verdeure {{s-rif|EuGi}} #*C' e-st ene '''piele '''foû pris k' bén pô cnoxhèt {{s|JBos|ratournant [[w:L' imitåcion d' Djezus-Cri (live)|L' imitåcion d' Djezus-Cri]]}} {{s-rif|JBidj}} #* Li båshele esteut tote fire d' esse ahoutêye d' on sfwait '''piele''', ey ele risca l' paket tot l' shuvant el såle di danse {{s-rif|DSal}} #*Deus ouys rilujhant come des {{~s}},</br>Deus rôzès tchifes, kékès dinteles,</br>Et tot çoula bagnî do solo{{s-rif|MLej|"L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230}} # {{pexheu|wa}} sôre di ptite piele ahavtêye å hanzin po-z assaetchî l' asteme des pexhons. #* Po pexhî å tchik-tchak, astok di l' hanzin, gn a k' ene '''piele''' ki rglatixh dins l' aiwe tot tournant; les pexhons s' petchèt sol piele ki toûne avou l' hanzin, come des bondjans {{s-rif|HPet}} # tot djåzant d' gotes. #*Li relêye toûne a '''pieles''' ås coxheas des bouxhons {{s|GBer}} # {{im|wa}} {{be-le|wa}} poupå d' ene sacwè. #* « Dji vou k’ ele soexhe li {{~}} di tote li creyåcion</br>Metans î tote siyince et l’ pus grande atincion. »</br>I prinda des fis d’ aviedje, les tressa come del soye</br>Et lyi creya des tchveas blonds come l’ avoenne k’ on soye ;</br>{{s-rif|BSLLW|oteur=MLej|"L’crèyåcion d’Eve", tome 43, p. 140}} # {{mocr|wa}} efant målåjhey a sopoirter. #*A ! Vî Peron ! Twè k’ a veyou</br>Kimint k’ nos grands tåyes s’ ont batous</br>Disconte les hiedes di metchants {{~s}},</br>Po disfinde leus droets, leu liberté{{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.33, “Walon d’vant tot !”}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[pierlé]] * [[pierler]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | pierle = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | péle = G0, O4 | pèrle = S0 | piel = E177 (1823 & 1843), E178,E203 ({{o}}), G0 | pièle = E1 ({{o}}), S0, FG1 ({{o}}) | piele = R10,R13 | piell = E184 | pielle = JVri | pyèle = E165 | - = C8 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |en= {{t+|en|pearl}} |fr= {{t+|fr|perle}} |nl= {{t+|nl|parel}} |ru= {{t+|ru|жемчуг}} }} gi2a2umlkylzzue7ajn4ixyadcetcrc 0 57093 409653 407948 2024-12-15T11:34:21Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409653 wikitext text/x-wiki {{RAwa}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdjfr|murdrjan}}, pal voye do {{vlo}} ({{p|mordrir|fro}}), racuzinåve avou l’ {{p|morden|de}}; {{FEW|16|583a}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|muː.'dʀi|mu.'dʀi|muː.'dʀiː|muz.'dʀi|myz.'dʀi|miz.'dʀi}} ** {{pzc}} {{AFE|muː.'dʀi}} * {{Ric|mou.dri}} === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{codj|wa|come=prusti}} # {{vc}} touwer ene djin, tot l’ fijhant esprès. #* Il a {{~}} s’ feme. # {{vc}} coixhî, fé do må a ene pårtêye do coir. #* Les machenes {{~|moudrixhnut}} sovint les ovrîs. #* Les måcules ki nos avans fwait</br>Vis sont toizêyes par li fårdea</br>Ki {{~|moudrixh}}, sipråtche et ravôteye. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.92, “Vîx Souv’nir”}} #* C’ est li spene d’ amour, Djan-Louwis … et a vint ans, c’ e-st ene sipene ki {{~|moudrixh}} li cour des pus mådreas. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.16}} # {{np-vprC}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|instrumint ki {{~|moudrixh}}}} : instrumint ki fwait ene coixheure. {{s|E203}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[moudrixhaedje]], [[moudrixhant]], [[moudrixheure]] * [[kimoudri]] * [[dimoudri]] * [[moudriyî]] * {{Lka-pa|moude}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[moutri]] * [[moudriyî]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | mizdri = G215 p. 76 | {{=fon|?|moudré}} = G215 p. 42 | moudri = C8,C9,C13, E1,E34,E89,E165 p. 34,E178,E184,E203, FG1,G0,G215 p. 42 & 75, R10:19304,R13 | moûdri = C99,C106, FG1,G215, O4 | moûdrî = G215 p. 75,FG1, O0,FO94 (a « meurtrir ») | mousdri = S117 | mouzdri = G215 p. 79 | musdri = S117 | muzdri = G215 p. 76 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|touwer ene djin |fr= {{t+|fr|assassiner}}, {{t+|fr|tuer}}, {{t+|fr|massacrer}}, commettre un meurtre sur la personne de }} {{ratour|coixhî |fr= {{t+|fr|meurtrir}}, {{t+|fr|contusionner}} |pcd= [[mourdrir]] }} {{ratour|instrumint ki moudrixh |fr= instrument contondant }} ==={{H|PE|wa}}=== {{-perwa-i|moudr}} {{PE=}} #* Il a yeu l’ bresse {{~}} dins l’ accidint {{s-rif|C106}} === {{H|Cos|wa}}=== {{IP1S+Kim2S-4}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-i|moudr}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # k’ a des coixheures. #* Dj’ a l’ coir tot {{~}} {{s-rif|S0}} #* Les tchås sont {{~|moudreyes}} {{s-rif|E203}} #* I n’ fåt afeye k’ ene båjhe po médyî on cour {{~}} {{s-rif|C13|a « mêdyi »}} #* Li cour {{~}}, sins comprinde ci mistere,</br>Dji pleure mi efant, rindoz mel, mon Diu ! {{s-rif|JBur|''Joyeux rèspleus'' (1899), "Pauve kimére"}} #* {{lang|wa-fel|Poqwè-ç’ qu’il a falu</br>Qu’on discouve leû catchète ?</br>Poqwè-ç’ qu’il ont tchèyu</br>'''Moûdris''' d’vant l’ mitraliète ?}} {{s|ABac}} #* Il a rarivé pus moirt ki vike, avou les pougnets stokés et les djnos {{~s}}. ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | moudri, moudreye = R10:4803,R13 | moûdri, moûdrîye = C99, O0 | moûdri, moûdrîye = O4 | musdri, musdriye = S117 | meurdri = G215 | moudrë = C65 | {{=fon|?|moudrë}} = G215 p. 77 | moudri = C8,C13, S0 ({{o&f}}) | moûdri = C106 | mousdri = S0 ({{o&f}}),S117 | murdri = S109,S117 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|k’ a des coixheures |fr= {{t+|fr|meurtri}}, {{t+|fr|contusionné}} }} === {{H|pî-notes}} === Racuzinaedje avou l’ almand: {{s|O4|r=0}} jvbmkco3pqjq4ubf43bc6yz4kejf81y 0 58179 409501 406996 2024-12-14T16:52:20Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409501 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== = [[awè råjhon]] === {{H|Vierbire|wa}} === {{~}} {{vsc}} # esse dins l' bon, dire ene sacwè ki va ariver. #* Vos {{~|avoz råjhon}}, camaeråde. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.34}} #* Awè, t' {{~|aveus råjhon}}, Gaston, on vikéve bén {{s-rif|[[w:Philippe Ansiaux|Philippe Ansiaux]]}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== # {{r|aveur råjhon do dire}} #* Et portant, tot spôzant vosse popa, mi avou dj’ esperéve trover li bouneur… Bounute Djîle ! On-z {{~|a råjhon do dire}} k’ i n’ a nole måjhinete k’ i n’ åye si croejhete. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.24}} {{nourat}} l3a86oum6pf0muambklrccq0aghpw2w 0 58913 409505 409237 2024-12-14T17:10:42Z Scribus electronicus 3672 409505 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Etim?}} {{caw|i|v5|wa}}. ==={{H|viebe|wa}}=== {{~}} {{vc}} # [[sawè]] / [[saveur]]. #*Nos peres k’ {{~|ont sepou}} rascoyî</br>Li rnon ki nos rhåsse pal djoû d’ ouy,</br>Ont tant d’ valeur divant mes ouys,</br>Ki dji vôreu les rabressî{{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.33, “Walon d’vant tot !”}} #* Ouy, dj’ a ptchî do {{~}} si l’ cir est todi bleu. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Soliloque », 1912, p.93-94}} #* BERNALMONT. - Tos ces pôves sôdårds alént hazård hazete, sins mwaisse, sins oficî, et ni {{~|sepant}} nén minme e ké payis k’ estént.</br>BODSON. – Nos avans stou petés !</br>HAMÅL. On l’ direut, pere Bodson. {{s-rif|JMign| « Al Bèle Fontinne », comèdèye di treûs akes, 1924, p.10}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|ki sepoz vs}} : respond avou dotance. #* DJAN-LOUWIS. […] – Li bouneur e-st ene dinrêye k’ on n’ atchtêye nén so ç’ monde.</br>ANDRÎ. – {{~|Ki sepoz vs}} ? {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.19}} # {{r|[[sins l’ sepi]]}} ==== {{H|parintaedje}} ==== [[sepyince]], [[sepiance]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|aveur conoxhance di {{Lka-ra|savoir}} |fr= {{t+|fr|savoir}} }} kp42o4cgdw6eqncg0nx16q03lzb7lnu 0 59045 409495 401359 2024-12-14T16:35:39Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409495 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == ==={{H|etimolodjeye|wa|1}}=== {{Bdj|blouze|anke=Etimolodjeye 1}} {{caw|er|v|wa}}. ===={{H|prononçaedje}}==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|blu.'ze}} ** {{pzc}} {{AFE|bluː.'ze|odio=Wa blouzer.oga|ling=wa}} * {{Ric|blou·zer}} ===={{H|viebe|wa}}==== {{~}} {{vc}} {{-codjow-|troke=1|A=blouz|come=bouter}} # {{cost|wa}} rastroeti ene tchimijhe di comere po k’ ele plake mî al taeye. ===={{H|ratournaedjes}}==== {{nourat}} ==={{H|etimolodjeye|wa|2}}=== {{Calc|blouser|fr|wa}}. ===={{H|prononçaedje}}==== *{{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|blu.'ze|blu:.'ze|blu.'zɛ}} ** {{pzc}} {{AFE|blu.'ze}} * {{Ric|blou.zer}} ===={{H|viebe|wa}}==== {{~}} {{codj|wa|come=bouter}} # {{vc}} tromper, trichî, dire des mintes po-z [[adiercî s’ côp]]. #* I m’ a {{~|blouzé}}. {{s-rif|C13}} #* Li rmoird, Andrî, e-st on venén ki towe li bouneur. Croe m’, t’ as pus d’ betch ki d’ cou. Li gloriole ti {{~|blouze}} ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.20}} #* {{lang|wa-fel|— Dji n’a nin mètou des wêtroûles, soûr, èt c’ n’est nin vos qui m’ sâreût '''bloûser'''… A k’bin les vindez-v’ djan?}} {{s|JVri|''Tot tûsant'' (1924), ''C’èst todis pé!'', p.345}} # {{vsc}} #* Les brijhes fjhèt sovint k’ on {{~|blouze}},</br>Et bén sovint, nos estans pris ! {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.85, “Li Vôye di l’Eglise”}} # {{np-vprC}} ====={{H|ortografeyes}}===== {{Orto | blousè = C13 | bloûser = C1, JVri | blouzé = E177a | blouzer = R10:17910,R13 | bloûzer = E1,E21,E34, O0 | blozez = E212 | - = E203 <!-- prumire djin do singulî | bloûsêye = JMign --> }} ====={{H|ratournaedjes}}===== {{ratour |fr = {{t+|fr|blouser||blouser#Verbe 2}} }} dxjjc7c0m4f4d1e3hibfezv8j0k71qa 0 59915 409532 387668 2024-12-14T23:15:36Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409532 wikitext text/x-wiki {{MR|gadlot}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|gade}} {{caw|ot|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|ga.'dɔ}} {{1pr}} * {{Ric|ga.dot}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{dj-bi|wa}} djonne del gade. #*Vos n' m' avoz ddja djamåy bayî on gadot po bancter avou mes soçons {{s-rif|Imådje di cschireu valet, Evandjîle}} #*Des {{~s}}, asteure? Obén, m' fi, vos bagnoz, dandjreus ! {{s-rif|ALpb|p. 56}} #*Dji so l' glawene tote binåjhe<BR> Di råyî s' coide come li {{~}} <BR>K' sint l' ouxh å lådje {{s-rif|oteur=EGil|CW|l° 3/1954, p. 45}} # {{im|wa}} [[ado]]. # sôre di di [[tcheyire]] xhorêye po-z aprinde ås efants a roter. #* El fåt vey souwer a grossès gotes – il est todi e-n aiwe – po rmete li {{~}} dadroet (c’ est co l’ meube k’ overe li pus el måjhone après lu), ou po rapîçter l’ tåve avou troes foyes di boesse ås cigåres, ou po ristoper les håres d’ ene trawêye tcheyire. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|on laid bok fwait bén des beas gadots}} rivazî a on xhinåd ki dit a ene sakî po l' balter: «les efants sont pus beas k' leu pere » ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[biket]], [[gadlot]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | gadot = C1,E1,S25,S117,R10 | gado = C8,C9,E203,O4,{{s|LLag}} | gad’lo = O4 |- = R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|djonne del gade |fr= {{t+|fr|chevreau}} }} {{ratour|sôre di di tcheyire xhorêye po-z aprinde ås efants a roter |fr= sorte de chaise percée pour apprendre aux enfants à marcher {{wa+fr}} }} k3eegkw1g7do60wwux1p2i0i7fpcsiu 0 60382 409490 408384 2024-12-14T16:26:18Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409490 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|seul|seu}} {{caw|mint|adv|wa}}. === {{H|Pr}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|sø:l.'mɛ̃}} ** {{pzc}} {{AFE|sø:l.'mɛ̃}} * {{Ric|seul.mint}} === {{H|adviebe|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # djusse, rén ki, rén d’ ôte, [[fok]]. #* Dji dit {{~}} l’ veur ! #* Dji vos rdi {{~}} çou ki m’ a dit. # [[asteure]]. #* I rvént {{~}} di s’ voyaedje. # avou ''[[nén]]'' u ''[[tant]]'' : nén minme, nén on pô. #* I n’ a {{~|nén seulmint}} l’ pacyince di m’ schoûter. {{s-rif|E1}} #* I n’ m’ a {{~|nén tant seulmint}} passé on cawiea. {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.123}} # mostere ene opôzucion, ene condicion, avou çou k' on-z a dit pus hôt. #* ANDRÎ. (toûne a poenne li tiesse) – S’ i vs plait ?</br>MAREYE. (emîssêye) – Dji vs vôreu bén dmander ene sacwè ?</br>ANRÎ. (sins bodjî d’ plaece). – Djåzez.</br>MAREYE. (ni polant avni a s’ parole) – {{~|Seulmint}}, ni prindoz nén çoula d’ måle pårt… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.21}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | seûlemint = E1 | seulmin = E212 | seûlmin = E203 | seulmint = C8,R10,R13 | seûl’mint = {{RO|E1}}, O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|seulement}} }} {{ratour|mostere ene opôzucion, ene condicion, avou çou k' on-z a dit pus hôt |fr= {{t+|fr|seulement}}, {{t+|fr|néanmoins}}, {{t+|fr|cependant}} }} 87i6v9mlfhmb6d5vcd17vcv6gb6fjn4 0 63466 409462 329569 2024-12-14T13:24:03Z Srtxg 1009 /* {{H|viebe|wa}} */ 409462 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== {{-spodiv-RI|voyaedjî}} ==={{H|etimolodjeye}}=== {{V|voyaedjî}} {{bet|ri|v|wa}} {{çdom}} {{caw|î|v|wa}}. ==={{H|prononçaedje}}=== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʀi.vɔ.jɛ.'ʤiː|ʀy.vɔ.jɛ.'ʤiː|ʀi.vɔ.ja.'ʤiː|ʀy.vɔ.ja.'ʤiː|ɛʀ.vɔ.ja.'ʤiː}} ** {{pzc}} {{AFE|ʀi.vɔ.jɛ.'ʤiː}} * {{Ric|ri·vo·yae·djî}} ==={{H|viebe|wa}}=== {{-codjow-|troke=2|A=r(i)voyaedj|come=waitî}} {{~}} {{vsc}} # fé des voyaedje, adon k' on n' è fjheut pupont. #* Dji serè motoit la e moes d' avri, si on pout {{~|rvoyaedjî}} sins må sins rujhe (dijhans todi kécfeye) {{s|LM}} #* Alez vs co '''rvoyaedjî'' po vosse mwaisse ? {{s-rif|E203}} ==== {{H|ortografeye}} ==== {{Orto | rivoïègî = E203 | rivoyaedjî = R10 |- = C99,C106,R13 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| voyaedjî co on côp (adon k' on n' saveut pus) |fr= {{t+|fr|revoyager}} }} ==={{H|PE|wa}}=== {{PE=sc}} #* Dj' a {{~|rvoyaedjî}} do côp k' dj' a rpolou moenner l' oto. kp1fhiyg4o25nqlatpx5qs6546275js 0 65188 409659 406107 2024-12-15T11:46:17Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409659 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|MF|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # mostere k' on est d' acoird a 100 å cint avou çou ki vént d' esse dit. #* Cial, i n’ ont k’ a responde : « Dji nel frè pus », cwand on les atowe pask’ il ont toumé a cori po siervi les deus mwaisses ; « {{~}} » cwand on lzî fote ene boufe al djaive ; « gråces » cwand les ôtes reupièt. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.10}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[åmen, c’ est po les beguenes]]}} # {{r|[[åmen, c’ est po les beguenes; åvé, c’ est po les curés]]}} # {{r|[[åmen, c’ est po les beguenes; åvé, c’ est po les curés; deyo graciasse, c’ est po les begasses]]}} # {{r|[[dire åmen]]}} {{nourat}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|amen}} }} qqxcr6gn2iyb799bltqwl80mdsr2bct 0 67628 409638 402461 2024-12-15T10:54:17Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409638 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{BdjB|voe|vey}} / « [[vir]] », {{caw|ss|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|vøːs|wɛs}}, {{BS|oe|-}}. ** {{pzc}} {{AFE|vwɛs}} {{pzc0}} * {{Ric}} === {{H|Co|wa}} === {{-IP2s?-|voes|voess}} {{~}} # {{IP2s?}} «[[vey]]» / «[[vir]]». #* {{~|Voess}} çou ki dj' voe ? === {{H|mot-usteye|wa}} === {{-mawa-|[[veyoz]]|[[voess]]}} {{~}} # {{arin}} rafoircixh li djhaedje tot arinnant l’ atôtchî (-eye). #*Les djins ti vnèt tchôkî des ekipaedjes dins tes gregnes, mins dji dirè k' dj' els a rlouwé, voe{{~|ss}}. #*Ti no seul, {{~}}, mi rapinsrè</br>>Des djoyes d’ ene douceur sins parey {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.33, “Walon d’vant tot !”}} #* Li veye, {{~}}, court evoye a fwait ki m’ vere si vude. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Soliloque », 1912, p.93-94}} #* Les femes, c’ est come les tchvås, {{~}} : i fåt ls aveur po les cnoxhe ! (i riyèt)</br>DJAN-LOUWIS. – Mareye-Linåd lyi a tapé del poûde ås ouys. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.15}} #* – T' endè fwais nén d' trop, twè Djules ?!</br> – Twè, on n' t' a rén dmandé, {{~}}. {{s-rif|PHT|ratournant "Li vî bleu 2" da François Walthéry & Raoul Cauvin, 1980}} #*C' est come amon nozôtes, cial. Il ont les minmes ledjonaires, {{~}}{{s-rif|PHT|ratournant ''Astérix amon lès Bèljes'', 2022, {{p.|18}}}} #*Åresse, ci n' est nén seulmint les Arabes, saiss, k' ont puzieurès femes. Divins les payis crustins, wice est i li rwè, li conte, li duk u l' baron k' end a nén ene dozinne ? Mins zels, {{~}}, sont pus catchetes ki les dicipes di Mawoumet {{s-rif|JMign|dins « [[w:L' amour a l' Alambra|L' amour a l' Alambra]] », p. 77}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[voess tu bén]] ! (ridoblete) * (fôme arinnrece) : [[saiss]], [[taiss]], [[va]], [[ça]], [[ciete]], [[edon]], [[da]], [[la]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|mot-arinnoe |fr= {{t+|fr|n’est-ce pas}}, {{t+|fr|vois-tu}} }} dxx955c2rxe9dd5tshgrcl5ftiadw5q 0 68169 409541 377699 2024-12-14T23:57:56Z Scribus electronicus 3672 Disdjermonaedje 409541 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}}=== {{V|boure}}, {{bet|for|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE||faʀ.'buːʀ}} ** {{pzc}} {{AFE|fɔʀ.'buːʀ}}  * {{Ric|for·boure}} === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{-codjow-|troke=5|A=forbol|B=forbou|C=forbol|PE=bolou|come=braire}} {{vc}} # {{vc}} Trop boure ene eurêye sol stouve. #* Forboure des spinasses. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[boure]] * [[bola]], [[bolaedje]], [[boli]], [[bolant]] * [[riboure]], [[ribolou]] * [[aboure]] * [[parboure]], [[parbolou]] * [[caboure]], [[cabolaedje]], [[caboloe]], [[cabolé]] ** [[racaboure]], [[caraboure]] * [[kiboure]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=trop boure| * [[caboure]] * [[parboure]] (sins coplemint) }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | farboûr = O4 | forboure = R10 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|boure trop lontins |fr= Laisser sur le feu, trop bouillir {{wa+fr}} }} c4sj6mfqwgr1ba10du3he1izama3o0g 0 68321 409567 407443 2024-12-15T03:52:39Z Scribus electronicus 3672 Ortografeyes 409567 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|avini}} {{caw|ant|a+pp|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|av.'nã}} * {{Ric|av·nant}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # amiståve, ki les djins voeyèt voltî #*C’esteu ene pitite comere mo sûteye, ki riyéve tofer, foirt '''avnante''' avou tertos. {{s-rif|LMver|p.47}} #* Li coibjhî, on ptit rabodrou ki l' mestî aveut co rastroeti, esteut '''avnant''' avou tot l' monde {{RDed}} # bea, djoli, avou ene shonnance comifåt #* Dji so co assez vete, parint, po d' ene comere ene miete pus '''avnante''' et pus tchårnêye. {{s-rif|GBer}} #*Por lu l' Bon Diu, c' esteut s' boursete !…</br>Ossu, cwand s' fi djåza d' mayon,</br>I meta-st a l' ouxh si tchesson,</br>Tot dhîfrant l' {{~e}} bierdjirete {{s-rif|JMign|"[[w:Fleurs di prétins (arimés)|Fleûrs di prétins]]", p.85 (1929), "Li molin dè vî Stiène" (1925)}} #*'''Avinante''' façåde si nozêye</br>Avou vos fniesses a ptits cwåreas,</br>Vos estîz gåye come ene maryêye</br>Cwand l' fiesse rekinkéve totafwait!{{s-rif|LLag|"Les belès-eures" (1928), p. 55}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (amiståve): [[vayant]], [[djinti]], [[avnant]], [[plaijhant]], [[binamé]], ki [[c’ est plaijhi d’ lu]] * (bea, djoli) [[nozé]], [[djoli]], [[gåy]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | et avoit estat de chevaz et maynnyez alle avenant = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | avnant = C9,S0 | av'nant = E1,E21,E145,O3 | avenant = C1,C8,E1 | am'nant = E1 | avinant = E1 | avnan = E177a | av'nante = E1 | avinante = E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|amiståve |fr= {{t+|fr|sympatique}}, {{t+|fr|aimable}}, {{t+|fr|gai}} }} {{ratour|bea, djoli |fr= {{t+|fr|avenant}}, {{t+|fr|grâcieux}}, {{t+|fr|superbe}}, {{t+|fr|magnifique}} }} === {{H|sustantif|wa}} === ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|a l’ avnant}} #* Fevrî, e tins passé,</br>D' après çou k' on raconte,</br>Aveut yeu po s' conte,</br>Les trintes djoûs bén pezés.</br>Et nosse pitite crapåde</br>Aveut l' resse '''a l' avnant'''. {{s-rif|JVri|« Pâhûles rîmês » (1897), "Li p'tit meûs", p.69}} ieq3e35qi3vdr167i5791rsk6gitel0 0 68683 409647 382596 2024-12-15T11:18:05Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409647 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Etim?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|aʀawe|}} ** {{pzc}} {{AFE|aʀawe}} * {{Ric|a·ra·wer}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=araw|come=bouter}} {{~}} {{vc}} # apåjhmint do viebe araedjî. ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|fåt-st arawer}} #{{r|diåle m’ arawe}} #* {{lang|wa-fel|'''Diâle m’arawe''', di-dje atot léhant çoula, n’årît-t-i nin stu djoyeûs zèls ossi cès deûs la ? Portant, ‘n-aveût dèdja ‘ne mwinde tchoke qui Sodome èsteût-st-a bokèts.}} {{s|GGhy}} #{{r|la k’ dj’ arawe}} #* DJAN-LOUWIS. – {{~|La k’ dj’ arawe}}, ké fougnou ! E vosse cwåtron mancreut i des oûs ? Av atrapé l’ broûle-cour ? {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.16}} #* Ene camaråde m' a dit: "Candje di cpagneye..."</br>Mins {{~|la k' dj' arawe}}, çoula dji nel frè nén.</br>On n' sé djamåy so çou k' on rtome. {{s-rif|CGas}} #{{r|l’ arawé}} ! : a, l' enocint! ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[araedjî]], [[araedje]], [[araedja]], [[araedjîsté]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[araedjî]], [[bisker]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | arawer = E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|fulminer}}, {{t+|fr|enrager}} }} kq6l11mslnmb5mkxsujginsc5q9ekzm 0 68780 409512 381892 2024-12-14T17:27:00Z Scribus electronicus 3672 409512 wikitext text/x-wiki == {{L|wa|bl}} == === {{H|spot|wa}} === {{~}} # våt mî si taire ki do dire des sacwè k' on rgretrè. ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | våt co mîs ratni sèss-îdèyes qui d’èsse rifait di ses djåz’rèyes = PHT (li walon avå les voyes) }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour | fr = mieux vaut contrôler ses idées plutôt que d'être abusé par des commérages, +-{{t+|fr|tourner sa langue sept fois dans sa bouche}} }} 7bhtn323coazfx7gt3jw41l28vinv6r 409513 409512 2024-12-14T17:27:20Z Scribus electronicus 3672 Scribus electronicus a displaecî l’ pådje [[våt co mî ratni ses idêyes ki d' esse rifwait di ses djåzreyes]] viè [[våt co mî ratni ses idêyes ki d’ esse rifwait di ses djåzreyes]] 409512 wikitext text/x-wiki == {{L|wa|bl}} == === {{H|spot|wa}} === {{~}} # våt mî si taire ki do dire des sacwè k' on rgretrè. ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | våt co mîs ratni sèss-îdèyes qui d’èsse rifait di ses djåz’rèyes = PHT (li walon avå les voyes) }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour | fr = mieux vaut contrôler ses idées plutôt que d'être abusé par des commérages, +-{{t+|fr|tourner sa langue sept fois dans sa bouche}} }} 7bhtn323coazfx7gt3jw41l28vinv6r 0 68832 409641 402909 2024-12-15T10:56:31Z Srtxg 1009 rif. siringue 409641 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}}=== {{Bdjnl|droog}} ''(setch)'' ou {{Bdjit|droga}} ''(anize)'' {{e?}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|dʀuk|drɔːk}} ** {{pzc}} {{AFE|dʀuk}}  === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # sustance po rweri #* Dji pou vs endè waeranti</br>ki l' ci k' a sayî di m' '''drouke'''</br>N' a måy pus wåde d' î rivni. {{s-rif|FrBa|divins [[w:Li camaeråde del djoye (arimés)|''Li camarad′ dè l'joie]]'', 1852}} #* Po-z aswadji l’ må ki vs sitrouke,</br>S’ èn ôte apotike des {{~s}},</br>Si bounes ki, tolminme, vos dhotez, {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « On fait çou qu’on pout po viker», 1922, p.125}} #* Li longowe fene aweye del siringue avou l' amacante '''drouke''' diveut aler divins l' trawa condilyin #* Taiss k' i schaprè, avou cisse '''drouke''' la {{s-rif|S0}} #* L' apoticåre ni gostêye (ou n' ode) nén ses '''droukes''' #* L' apoticåre n' est nén nareus d' ses '''droukes''' # sustance avou des shuvances sol coir ou l' esprit sins såme di rweri. #*Li {{~}} k' on lzî a dné, c' e-st ene sacwè d' foirt ! I n' ont nén l' air di s' voleur dispierter {{s-rif|PHT|ratournant ''Li diâle è cwér, ine avinteûre di Bakelandt l’èspiyon di Npolèyon à Lîdje'', 2009, {{p.|36}}}} # sustance ki ns fwait tourner l' tiesse et ki cåze sovint èn elaxhaedje #* do cafè qu'è-st-on vraiy '''drouke''' #*Dji vike là, sins pont d’ brût,</br>C’èst m’ pwin po m’ djoûrnéye.</br>C’èst m’-y-aîwe jusqu’al nût.</br>C’èst m’ '''drogue''' à l’ anéye</br>{{s|JDes}} <gallery> 12-08-18-tilidin-retard.jpg|sins 1 Medicament.JPG|sins 1 Afghanistan 16.jpg|tchamp di pavoe Man sniffing.jpg|djin ki houme del drouke </gallery> ==== {{H|ratourneures}} ==== * [[ôrdoner des droukes]] * [[martchand d' droukes]]: apoticåre * [[drouke ås forvuzions]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | drouke = R13 | drougue = E1,E34 | drougue = C1,E1,E21,O2,O3 | drôgue = O3 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|medicamint |fr= {{t+|fr|médicament}}, {{t+|fr|pillule}}, {{t+|fr|comprimé}} }} {{ratour|sustance avou des shuvances sol coir ou l' esprit sins såme di rweri |fr= {{t+|fr|potion}}, {{t+|fr|concoction}}, {{t+|fr|substance}} }} {{ratour|sustance ilegåle |fr= {{t+|fr|drogue}} }} kuw8a758bs8w6tnkw7wzerd1b45ovp4 0 69038 409465 400102 2024-12-14T14:14:14Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409465 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|}} === {{Bdj|frogna|sourd=cel|nez}}, racuzinåve adon avou li {{p|trwyn|cy|wa}} et l' {{p|srón|ga|wa}} {{caw|ou|s|wa}} <gallery> Summer 2007-101 (871613008).jpg Fé s' mawe.jpg </gallery> === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-OU|frogn}} {{~}} {{o}} {{a-pdv}} # [[grigneus]], ki fwait l' mawe. #*Nazet, mocant, {{~}} pus k’ drole,</br>Ouy bleu, lepe rôze, on pô pålot,</br>Tot ossu frisse k’ ene fleur ki s’ drouve,</br>Èn efant ossu nou k’ on vier !{{s-rif|MLej|"L’iviêr èt l’amour"}} #*Ni vèyez-ve nin bin qu’èle si r’sètche !</br>Têhîz-ve ! Têhîz-ve ! Èle rivinrè ;</br>Ni fez pus vosse '''frognou''' visèdje</br>Èt mostrez lî vosse doûs rislèt.</br>{{s|EBra}} #* on p'tit '''frognou''' vizèdje {{s|E1}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | frognou = E1 | - = R10 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|renfrogné}}, {{t+|fr|grincheux}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{raba|wa}} [[djaive]]. #*Ele a on ptit {{~}} k' atere li djonne huzea {{s-rif|E203}} #* Dji voe clair e vosse schiele, Janete … Dispoy ki l’ djonne friket des Patård a mostré s’ {{~}} dvier cial, nos n’ estoz pus l’ minme … båshele … {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.4}} #* Pocwè, pusk' on l' fwait bén po les cités ovrires</br>Ni saye t on nén ene miyete di vs ebeli l' {{~}}</br>Et çou k' e-st al vijhene ; afîsse do vey rire</br>Les oujheas del gayole ki pind la dzeu l' bougnoû ? {{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Å neûr payîs dè l’ hoye'', (1947), p. 129}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[gueuye]] * [[trogne]] * [[vizaedje]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | frognoû = E203 | frougnou = LLag | - = E1,R10 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|visage}}, {{t+|fr|face}}, {{t+|fr|tronche}}, {{t+|fr|minois}} }} otkg9ucw0zwha0g8yysp7zsz4vor9y4 0 69087 409555 393300 2024-12-15T01:50:31Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409555 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Calc|ramage|fr|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʀa.'maʧ|ʀa'.mɑːʧ}} ** {{pzc}} {{AFE|ʀa.'maʧ}} * {{Ric|ra·madje}} === {{H|sustantif}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{Fijh}} "[[ramer]]". #* Lë vî sau a vèyë s’astaurdjî one masse dë djins dëssë l’ banc : dès soçons d’ tos lès-âdjes, mins a-t-ë aurdé totes lès vîyès-ëstwêres dè vëladje, èt lès '''ramadjes''' dès galants quë tindîn’ à l’amourète ?{{s|Marcelle Fochon-UIyttebroeck|Lë vî sau dè l' rouwe dè vëladje|{{NoBo}} l° 505, p. 26.}} # [[tchant]] d' èn [[oujhea]]. #* Li cwârbau s' plait bin dins s' '''ramadje''' #* {{lang|wa-fel|Chaque oûhê n’a-t-i nin s’ '''ramadje''' ?</br>Hoûtez-le, gruziner d'vins l’ bouhon !</br>P’on ovrî, n' sèreût-ce nin damadje</br>Du n’ saveur règuêyer s’ manhon?}} {{s|MLej|On såye sès éles, 1895}} # {{be-le|wa}} clapante nozêye vwès, bea tchant. #* Mi pormoenner avou leye, lyi djåzer d’ amour, et oyî s’ lepe mi disfiler ses pus emacralants {{~s}}. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.13}} # [[brut]]. #*I ndè font do '''ramaedje''' avou leu rimtchitchim ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|fé des ramadjes so}} : lancî des bruts so ==== {{H|sinonimeye}} ==== * (djåzreye) : [[tchaftaedje]], [[berdelaedje]], [[tchamtaedje]] * (brut) : [[ramdam]], [[roumdoudoum]], [[araedje]], [[deram]], [[dero]], [[disdut]], [[potin]], [[boucan]], [[rigodon]], [[berdouxhreye]], [[traeyin]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | ramadje = C61 | ramadje = E34 | ramâdje = C8 | ramadge = E165 | ramach = E203 | ramadje = E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|fijhaedje di s' djoker po berdeler |fr= {{t+|fr|bavardage}}, {{t+|fr|discussion}}, {{t+|fr|papotage}} }} {{ratour|brut |fr= {{t+|fr|vacarme}}, {{t+|fr|boucan}} }} 6m6u03npysko4mg0lfdk2rqqqv7bzfo 0 69120 409531 404619 2024-12-14T23:13:33Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409531 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|d’|adroet}}. === {{H|advierbire|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # [[comifåt]]. #* Ene sakî, ene sacwè '''d' adroet''' #* I n' fwait rén '''d' adroet''' #* {{lang|wa-fel|Et, su dj' n' so qu' on sprèw, nu riyez nin si dj'wèzse</br>Wign'ter 'ne game å mitan d' råskignoûs si vigreûs:</br>Mutwèt, tot v' hoûtant bin, tchantrè-dje on djoû '''d'adreût'''!}} {{s|MLej|1895}} #* El fåt vey souwer a grossès gotes – il est todi e-n aiwe – po rmete li gadot {{~}} [...]. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} #* Mins dji n' a rén trové d' siervûle,</br>Nol air ni m' ahåyive {{~}}{{s-rif|JVri|"Racontules et råtchåds" (1920), p.152; "Sins musique"}} #* C' esteut l' an céncwante… et les tiesses di hoye</br>Po-z aler tchessî Wiyåme so berdouye,</br>Volît rçure '''d' adroet''' Yopôl nosse bon rwè. {{s-rif|LLag|"Li ptit hierdî" (1926), 105 p.}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== *[[d' adrame]], [[comifåt]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr = {{t+|fr|juste}}, {{t+|fr|correctement}}, {{t+|fr|comme il faut}} |nl = {{t+|nl|correct}}, {{t+|fr|juist}} |ru = {{t+|ru|правильно}} }} czajxcskk0ql03g7w8tm0v0nbjjjdrw 0 69196 409569 409384 2024-12-15T03:57:47Z Scribus electronicus 3672 409569 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|affactare|sourd=la}} {{m-s}}, racuzinåve adon avou li {{vlo}} ''afaitier''. ==={{H|prononçaedje}}=== *{{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|a.fɛː.tɪˈ|a.fɛː.tiˈ|}} ** {{pzc}} {{AFE|a.fɛː.tiˈ}} * {{Ric|a·fai·ti}} === {{H|viebe|wa}} === {{-codjow-|troke = 4|A = afaitixh|B = afait|come = prusti}} {{~}} {{loyén prono|wa|'}} # {{vc}} fé k' ene sacwè soexhe normå po ene sakî. #* '''Afaitixhoz''' vos efants a ovrer {{s-rif|E1}} #* On ptit manaedje frisse et djinti,</br>Wice ki tot est prôpe a l' idêye,</br>Wice ki tchaeconk {{~|e-st afaiti}},</br>Dvins l' acoird et l' påye bén wårdêye,</br>Di s' devouwer a tot moumint. {{s-rif|MLej|"Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 124, "Come dju comprind l’famile"}} #* I rprinda l' voye des tavienes k' il {{~|esteut afaiti}} do rôler djusk' å djoû. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.68}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[afaiteymint]] * [[afaitixhaedje]] * [[disfaiti]], [[disfaitixhaedje]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[acmoide]], [[abitouwer]] ==== {{H|contråve}} ==== [[diswaibyî]], [[disfaiti]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | et estoit ses regiments cotidiens et ly escwiers d'onneur qu'il avoit escoleit tellement '''affaitiez''' = [!vscr] (Jehan Lebel 1290-1370) | afaiti = E177a,E212, R10 | afaîti = C1, E1,E34 | afêti = C9, E1,E212b, S0 | afwaiti = R13 {{rif?}} }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|habituer}}, {{t+|fr|accoutumer}} |nl= {{t+|nl|wennen}} |ru= {{t+|ru|привыкать}} }} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-i|afait}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # ki fwait sovint ene sacwè, k' a di l' [[apriyesse]]. #*Bén k’ foirt {{~}} del froedeure,</br>Tot traftant, i cakéve des dints ;</br> {{s-rif|MLej|"L’iviêr èt l’amour"}} #* Les deus målureus sont si {{~s}} del divize ki, tot cpagntés k’ i sont, i rprindèt co leus peneus resploes atot rintrant – sol trevén k’ leu vude tcherete s’ astoke a totes les pires del pavêye, ki Batisse, li vî tchén, hawe, foice d’ esse kihossî, et k’ les rowes bahoûlèt après del cråxhe… {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.5}} #* {{lang|wa-fel|Ca ! Qwand on n’èst nin '''afètî''' a s’chèrvi di sès deûs mins.}} {{s|JTho}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== [[acmoirdou]], [[abitouwé]] ==== {{H|contråve}} ==== [[diswaibyî]], [[disfaiti]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | afaiti, afaiteye = R10 | afêti, afêtèye = E1 | afaiti = E177a | afaîti = C1,E34 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|habitué}}, {{t+|fr|accoutumé}} |nl= {{t+|nl|gewend}} }} hltvxg576b5fxdyf8v1uf364nq3ydxo 0 69477 409639 397594 2024-12-15T10:54:56Z Srtxg 1009 409639 wikitext text/x-wiki {{MR|fritche}} == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{BdjMB}} (brut d’ èn oujhea ki s' evole). === {{H|mot-brut|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # brut d’ èn oujhea ki s' evole. #: {{djermon-egzimpe|wa}} # {{stin|wa}} brut do likide stitchî pal siringue. #: {{djermon-egzimpe|wa}} # {{stin|wa}} brut d' ene amoice ki broûle sins peter evoye. #: {{djermon-egzimpe|wa}} ==== {{H|ratourneures}} ==== #{{r|[[fé fritch so l’ amoice]]}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | fritch = E1 | fritche = O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|brut d’ èn oujhea ki s' evole |fr= bruit d'un oiseau qui s'envole{{wa+fr}} }} {{ratour|brut do likide stitchî pal siringue |fr= bruit d'un liquide injecté par une seringue {{wa+fr}} }} {{ratour|brut d' ene amoice ki broûle sins peter evoye |fr= bruit d'une amorce qui brûle sans exploser {{wa+fr}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{tind|wa}} [[pénson]] ki n' finixh nén s' [[pîpaedje]]. #: {{djermon-egzimpe|wa}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= pinson qui ne terminer pas son chant {{wa+fr}} }} rc3ufdkv7yvt77k6ywmig2e06f7kj4j 0 69788 409552 407612 2024-12-15T01:42:37Z Scribus electronicus 3672 409552 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|cori|l’|pertontinne}}, {{calc|courir la prétentaine|fr|wa}}. === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} {{vsc}} # aveur des avinteures, des galants ou des mayons tocosté. #* K’ i fourit grand, Signeur, nosse tourmint,</br>Cwand nos aprindîs, padzo mwin,</br>K’ ele {{~|coreut l’ pertontinne}} ! {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), « On sai bin pô çou qu’on ramasse », p.83}} #* Les djins ki '''corèt l' pertontinne''',</br>Ni m' ont co djamåy rén dit d' bon…</br>Ki l' Grand Noer t' epoite å poujhon ;</br>Ti trouvrès la ene pus bele fontinne. {{s-rif|LLag|"Li ptit hierdî" (1926), p. 61}} ==== {{H|variantes}} ==== * [[rôler l’ pertontinne]] ===== {{H|ortografeyes}} ===== {{Orto | pèrtontinne = O4,E1 | bèrtontinne = O4 | bèrtontène = O0 | pèrtontin-ne = {{s|LLag}} }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|courir la prétentaine}}, {{t+|fr|flirter}}, {{t+|fr|avoir des aventures galantess}} }} 0ozcf6krmj3nfhx268tzeguqrxvugv5 0 70402 409496 407680 2024-12-14T16:37:12Z Scribus electronicus 3672 409496 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Sh-m|si|côper|e|cwate}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # fé tot s' possibe. #* Mayon {{~|si côpreut e cwate}} po rinde Colin ureus, mins ele si freut må do vey sofri Colas et s’ ni pout ele displaire Colet. {{s-rif|AXhi| « Bwègnes mèssèdjes » (1905), p.4}} #* Ene feye, la k' vos l' veyoz voltî, {{~|ele si côpreut e cwate}} po vos fé binåjhe … {{s-rif|PHT|ratournant e walon ''Walon’rèye, tére di lédjindes'', 1998, {{p.|50}}}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[fé l’ pus bén k’ on pout]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|faire de son mieux}}, {{t+|fr|faire tout son possible}}, {{t+|fr|mettre tout en œuvre}}, {{t-|fr|faire tout ce qui est en son pouvoir}} }} sdd4pqk11rkgkivjs8wfa6s1nghkiyk 0 70404 409558 408607 2024-12-15T02:00:54Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409558 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|balneare|sourd=la-vul}} pal voye do {{vlo}} « [[bagner]] ». === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ba.ˈŋiː|ba.ˈŋi|ba.ˈŋɪ|bɛ̃ː.ˈŋiː}} ** {{pzc}} {{AFE|ba.ɲiː}} * {{Ric|ba·gnî}} === {{H|viebe|wa}} === {{-cowait-|bagn}} {{~}} # {{vc}} laver dvins on bagn. #* Les blancs-moussîs sont la (…)<BR>E mitan des machenes;<BR>Rén ki des estroupyîs k’ i fåt bén remantchî;<BR>I les vont tchaspougnî, et masser et {{~}} {{s-rif|EPech}} # {{vc}} {{med|wa}} laver ene plåye. # {{vc}} {{djeyo|wa}} passer dvins (tot djåzant d' on mouze). #*Po rinde del veye å molén do viyaedje,</br>Dji véns {{~}} ses pareuzes e m' corant</br>{{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Li tchanson del Mouze'', (1947), p. 108}} # {{vsc}} fé mete dvins on bagn. # {{vsc}} [[naedjî]]. #* WÅTÎ. Sav bén {{~}}, m’ fi ?</br>ANDRÎ. – Mi ? (i s’ recrestêye) Come on spitrea. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.12}} #* Berôler dins l' nive di l' ivier <BR> A schlide u a coucou-poyon <BR> Di l' esté, djouwer ås laweres <BR> {{~|Bagnî}} miernou å Pré des Ponts {{s-rif|ADew}} # {{vsc}} {{magn|wa}} tot djåzant d' nouriteure. #* Vos riyoz ?... Av dedja magnî d' l' elibote vos nosse dame ? C' e-st ôte tchoi ki do stocfeshe savoz çoula. Pår cwand ça {{~|bagne}} e boure, avou ene miete di pierzin. {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.10}} #* … des belès vetès språtes ki {{~|bagnnut}} dins leu crinme {{s-rif|CDen}} # {{vsc}} aveur di l' aiwe tot åtoû. #* Li scriftôr avou l' tapis del tåve {{~|bagnént}}-st e l' aiwe k' abrotcha foû do våze ki l' feme djeta sol plantchî avou les rôzes k' estént dvins. {{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.8}} # {{vsc}} {{im|wa}} aveur ene sacwè a rdoxhe. #* Po çou k’ est des creyants, n’ è djåzans nén, ca n’ ont seur nén tant sogne del moirt, foû plins d’ espwer sont i, après l’ dierin hiket, di poleur {{~}} e l’ loumire do Creyateur, avou s’ fi, les andjes et tot l' houdén, si rafiyant eco pus di rvey tos les cis k’ sont ddja evoye {{s-rif|[[w:Jean-Philippe Legrand]]}} # {{np-vprC}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|bagnî come on pexhon}} : foirt bén naedjî. # {{r|bagnî come ene pire e fond}} : foirt må naedjî. # {{r|[[bagnî e s’ cråxhe]]}} : esse foû binåjhe. # {{r|[[bagnî e bouneur]]}} : esse foû binåjhe. ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[bagn]] * [[bagnaedje]] * [[bagneu]] * [[bagnetes]] * [[bagnter]] * [[bagnwere]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | bagnî = C9,C99,E1,E21,E34,E177a,E203,O0,O4,R13 | bagni = C1,C8,C13,E212 | bingnî = O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|baigner}} }} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-î|bagn}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # k' est bagnî. #*Deus ouys rilujhant come des pieles,</br>Deus rôzès tchifes, kékès dinteles,</br>Et tot çoula {{~}} do solo{{s-rif|MLej|"L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|baigné}} }} j8bx2qduetz93v1ko910a7nrfv8lbox 0 70458 409452 409451 2024-12-14T11:59:39Z Scribus electronicus 3672 409452 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Bdj|kriegen|sourd=goh|fé ene foice}}, pal voye don vî viebe « *acridjî ». === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|a.gʀɪ.ˈʤiː|a.glɪ.ˈʤiː|}} {{ridaedje|l|r}} ** {{frcjh}} {{AFE|a.gʁi.ˈʤi}} ** {{pzc}} {{AFE|a.gʀɪ.ˈʤiː}} * {{Ric|a·gri·djî}} === {{H|viebe|wa}} === {{-cowait-|agridj}} {{~}} # {{vc}} apicî avou les mwins. #* Ses coxhes come ostant d' bresses ont l' air d' {{~}} l' cir. {{s-rif|HSim|"Li moirt di l' åbe}} #* Dedja l’ brigand stindeut si mwin,</br>Po-z {{~}} l’ pôve glawene. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.79, “Li p’tit Pît’lé”}} # {{np-vprV}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[agridjant]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=apicî avou les mwins| * [[apougnî]] * [[kipicî]] }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}}, {{WM}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | agridjî = C9,E1 | aglidjî = E1,E34, LLag | agrigi = E177a | agrijî = E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|apicî avou ses mwins | fr = {{t+|fr|empoigner}}, {{t+|fr|attraper}} }} === {{H|pårticipe erirece|wa}} === {{-perwa-î|agridj}} {{PE=}} #: {{djermon-egzimpe|wa}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-î|agridj}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # k' a stî agridjî, apougnî. #* Avå les heuponîs, li noer bwès, les tchårnales</br>{{~|Agridjeyes}} al gonxhire ås grijhès rotches d' agåjhe,</br>Li vwès des pénsons s' maxhe al tchanson del couvale</br>Et l' voye wice ki l' Amour va côper des ... petchales</br>Est s' trûte po s' sitrinde comifåt. {{s-rif|LLaginm|''Fètch’reûs'', (1947), p. 160}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr = {{t+|fr|accrocher}}, {{t+|fr|agrippé}} }} dy7eo9bsmfs08nntx4xonp5no4vczac 0 70593 409658 406538 2024-12-15T11:45:02Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409658 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|1}} === {{BdjMB|bouf}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|buf}} {{1pr}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # côp diné å vizaedje avou l’ mwin. #*Dji lyi maca ene {{~}} al djaive {{s|R10}} #* Cial, i n’ ont k’ a responde : « Dji nel frè pus », cwand on les atowe pask’ il ont toumé a cori po siervi les deus mwaisses ; « åmen » cwand on lzî fote ene {{~}} al djaive ; « gråces » cwand les ôtes reupièt. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.10}} #* Et s' nos a t i dit ossu ki, après çou k' les Bedjes elzî ont fwait, minme les {{~s}} al gueuye d' Obélix estént on plaijhi. {{s-rif|PHT|ratournant ''Astérix amon lès Bèljes'', 2022, {{p.|9}}}} # boune afwaire, [[handele]] {{?}}. #* JANETE. Sondjîz k’ vos avoz èn efant, savoz. Cénk meye francs !</br>KINÅVE. (mouwé) – On sait bén k’ c’ e-st ene bele {{~}}. {{s-rif|HSim| « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.128}} # maladeye d' efant la k' les tchifes sont houzêyes. ==== {{H|ratourneure}} ==== # {{r|dimorer boufe}}. #* Ci n' est nén portant la ki l' Ci dal copete no lait ene gote påjhûle, ki totafwait dimeure {{~}} ;{{s-rif|JVri|« Li pope d'Anvers » (1896), p.69}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[boufete]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[tchofe]], [[bafe]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | boufe = C5,C9,C13,E1,E34 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|baffe}}, {{t+|fr|gifle}}, {{t+|fr|claque}}, {{t+|fr|taloche}}, {{t+|fr|soufflet}} }} === {{H|etimolodjeye|2}} === {{Sv|boufer}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{pzc}} {{AFE|buf}} {{1pr}} * {{Ric}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{cost|wa}} estance d' on mousmint ki boufe, ki houze. #*Ene taye a {{~s}} #*Des mantches a {{~s}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[boufant]], [[bouflete]] * [[boufete]], [[bouyoné]], [[boufer]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[tchofe]], [[bafe]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | boufe = E1,E34,O3,O4 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|bouffant}}, {{t+|fr|bouilloné}} }} rsfwd2uqa52yxmpchwo5oz5k9iynl1r 0 70752 409613 399277 2024-12-15T10:17:40Z Scribus electronicus 3672 Sinse et egzimpe 409613 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|PE|wa}} === {{~}} #{{V|abandner}} #*Ci vårén la a-st {{~}} si feme et ses efants {{s-rif|E1}} #*Les eritîs ont {{~}} l’ oujhene do Bork po ramoenner tot a Brussele ; come ça, i s’ metént cwite do ravôtiaedje di bandletes ki s’ fijheut å Bork et l’ disvôtiaedje ki s’ fijheut a Brussele {{s-rif|EPech}} === {{H|addjectif}} === {{-addjwa-|o=abandné|f=abandnêye}} {{~}} {{o}}; {{a-pdvpdr}} # k' a stî abandné. #* Viyaedje {{~}} dispu bén trop d’ anêyes,<br/>Dji so å pus reyusse di vos awè cwité. {{s-rif|RPain}} #*Termetant, gn a ene sakî d' ôte k' atake a cåzer des pingwins gaiys ki rascodnut les {{~s}} oûs et lzè cover, poy k' il aclevnut les djonnes tot si bén k' les ôtès côpes. {{s|GSgg}} #* I va mete si bricole nén lon d’ ene nåye {{~|abandnêye}}, di wice k’ i l’ pôrè aloukî e cwesse {{s-rif|SFon}} # k' est tot ewadjî dvins ene sacwè. #*I fåt sepi çou k’ c’ est del pexhe,</br>Aveur sintou cisse passion crexhe,</br>Po vs dire téle k’ on-z e-st {{~}}</br>A cisse kipiçante maladeye,</br>Ki vs rind vireus, caegnaesse, djalot{{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.8, “Ine Mâle Journêye”}} # {{str|wa}} tot djåzant d' on djonne efant. #*Djonne efant {{~}} so on soû {{s-rif|E203}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[banåve]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | aband’né = C99 | aband’nè = C99 | abann’né = E170 | abandoné = S0 | abânné = E178,E203,JVri | abann’lé = E200 | aband’néye = C99 | abann'nêye = E170 | abânnaie = E178,E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|k' a stî abandné | fr = {{t+|fr|abandonné}} }} {{ratour|tot djåzant d' on djonne efant | fr = {{t+|fr|abandonné}}, {{t+|fr|exposé}} }} === {{H|sustantif|wa}} === {{-suwa-é|abandn}} {{~}} {{o}} # k' on k' a stî [[leyî djus]]. #* Portant, cwand sot d’ amour, djel vou strinde a m’ manire, ele si piede come ene foumire d’ å lon. Adon, dji dmeure come èn {{~}}, et dji pleure totes les låmes di m’ cour ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[disseulé]] * [[retrôclé]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|abandonné}}, {{t+|fr|exclu}} }} 6lvph9d8pq2kllsmbp13zft083jv617 0 71357 409516 401620 2024-12-14T17:32:51Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409516 wikitext text/x-wiki === {{L|wa}} === {{djermon}} === {{H|Viebe|wa}} === {{-codjow-|troke=1|A=bout|come=bouter}} {{~}} {{vpr}} dire do bén d’ lu minme po s' mete e valeur, si fé bén vey, si mete ådvant d’ tot. #* I {{~|s' vante}} todi. #* I {{~|s' vante}} minme di ses biestreyes. {{s-rif|C106}} #* I n' a nén a {{~|s' vanter}}. {{s-rif|C106}} #* Djamåy vos n’ '''vis''' pôroz {{~|vanter}},</br>Ki c’ est so li drî ki vos m’ avoz touwé,</br>Come i gn a des anêyes vos ahessîz m’ vî père. {{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.190, “Li Brac’neu”}} #* Awè, våt co mî k’ dji m’ taijhe ! Mins cwand l’ tchesturlinne del bele rotche serè vosse bele-feye, ele n’ årè waire a {{~|s’ vanter}} d’ aveur ene boune bele-mere ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.28}} #* I n' '''si''' fåt nén {{~|vanter}} d' ene bele djournêye s' ele n' est houte / divant k' ele ni soeye houte. (= i n' si fåt nén rafiyî trop rade) #* Des canadas, gn a nén po {{~|s' vanter}}. (= i gn a waire) #* On n' wangne rén a s' plinde, et co moens a {{~|s' vanter}}. ===== {{H|sinonimeye}} ===== * [[bråcler]] 51bq3htod5awpgyjatnbgj1pts66evu 0 71549 409652 399593 2024-12-15T11:31:39Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409652 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|marder|sourd=goh}}, {{caw|ea|s|wa}}. ==== {{H|prononçaedje}} ==== * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|mɒː.ˈdʀɛː|mɔː.ˈdʀja}}. ** {{pzc}} {{AFE|mɔː.ˈdʀja}} [[File:Nürnberg Martes flavigula Nürnberg.jpg|thumb|220px]] === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{biesse|wa}} biesse ås tetes ki ravize on vexhåd. #: {{djermon-egzimpe|wa}} # {{stin|wa}} [[vexhåd]]. #: {{djermon-egzimpe|wa}} # dandjreuse et metchante djin. #*Epoites tu, diss, li scret tourmint</br>K’ a-st eduré l’ pôve enocinne,</br>Ki ene shijhe si leya-st ewalper</br>D’ on {{~}} ki s’ dijheut d’ avance :</br>« Djel kidurè sins fé les cwanses</br>La k’ dji pôrè tot lyi haper »{{s-rif|JVri|”Vîx Lîge” (1901), p.19, “Avâ l’ Aiwe”}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | mådrê = E1 | mådrea = R10 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|martre}} }} {{ratour|vexhåd | fr = {{t+|fr|putois}} }} {{ratour|dandjreuse et metchante djin | fr = {{t+|fr|manipulateur}}, {{t+|fr|escroc}}, {{t+|fr|malfrat}} }} <!-- addjectif ? #* C’ est li spene d’ amour, Djan-Louwis … et a vint ans, c’ e-st ene sipene ki moudrixh li cour des pus {{~s}}. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.16}}--> 9bws46mbsbr3nk8s4uh3zy4jzv9kwox 0 71583 409466 402796 2024-12-14T14:15:14Z Scribus electronicus 3672 409466 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|vey|clair|e|s’|schiele}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # esse pôve, sofri del fwin. #*I {{~|voerè vite clair e s' schiele}} {{s-rif|E1}} #* I n' {{~|voet pus clair e s' schiele}}, nosse vî Crespin {{s-rif|BSLLW|oteur =ERem|Bulletin de 1858, «[[w:Li savtî]]», 77-143}} #*Dj' åreus seur {{~|veyou clair e m' schiele}},</br>Si dj' aveus måy sitî picî!{{s-rif|HSim|"A ‘ne saquî" (1885)}} #* Nos di-st on k’ c’ est l’ moumint do rfé l’ voye do Brusseles ?</br>D’ on côp des tiesses di hoye {{~|veyèt clair e leu schiele}}. {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pasquèye », 1922, p.108}} #* Si dj' porshuvreu, dji {{~|voereu clair e m' schiele}}; c' est po çoula k' vola m' dierinne tchanson {{s-rif|JJD}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[vey clair e l’ schiele di]]}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== {{Boesse|c=2| * [[lodjî l’ diåle e s’ boûsse]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | i vièrè vite clér è s’ hièle = E1 | vey clair e s’ schiele = R10 | - = E203 }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|ne pas manger à sa faim}}, {{t+|fr|loger le diable dans sa bourse}}, être pauvre }} gktsh3nogfhpzq2n8olhylsf1nijubr 0 71966 409547 402262 2024-12-15T01:21:13Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409547 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|sourd}} {{caw|åd|s|wa}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|suːʀ.ˈdoː|suʀ.ˈdɔː|suʀ.ˈdja}} {{BS|å|-}} ** {{pzc}} {{AFE|suʀ.ˈdɔː}} * {{Ric|sourdåd}} ===={{H|addjectif|wa}}==== {{-addj-}} {{~}} {{o}} # ki n' est nén capåbe d' ôre. #* {{~|Sourdåd}} d' ene oraye. {{s-rif|E203}} #* Cwand l' feme e-st aveule et l' ome {{~}}, c' e-st on bon manaedje. {{s-rif|E203}} #* « Andri ! Ni vs tapez vs nén djus ?... Il est shijh eures ! Andrî !! … (adschindant viè Wåtî) E-st i divnou {{~}}, popa ? {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.9}} #* Docteur … i m’ avize ki dji dvén {{~}}. {{s-rif|PHT|ratourtnant ''Tchantchès, c'èst po rîre'', 2023, p.11}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[sourd]] * [[assourdi]], [[assourdixhaedje]] * [[sourdene]] * [[sourdisté]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[sourd]] ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[fé sourdåd]]}} # {{r|[[fé l’ sourdåd]]}} # {{r|[[sourdåd come on pot]]}} # {{r|[[sourdåd et mouwale]]}} #* Si feye est {{~|sourdåde et mouwale}}. {{s-rif|E203}} # {{r|[[li pus sourdåd, c’ est l’ ci ki n’ vout nén ôre]]}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | sourdå / sourdåde = E34 | sourdåd / sourdåde = R10 | sourdia / sourdiate = O4 | soûrdô / soûrdôde = E1 | soûrdô / soûrdôtt = E203 }} ====={{H|ratournaedjes}}===== {{ratour| |en = {{t+|en|deaf}} |fr = {{t+|fr|sourd}} |nl = {{t+|nl|doof}} |ru = {{t+|ru|глухой|ral=glouxhoy}} }} lmx4jv7wkvsbr5ufun6ewdmjmomuzti 0 72071 409560 402874 2024-12-15T03:34:51Z Scribus electronicus 3672 409560 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|håssî|les|[[spale|spales]]}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # håyner do [[dispréjhaedje]], di l' [[indiferince]], fé l' mawe tot håssant les spales. #* On {{~|håsse les spales}}, et, l’ ouy el five,</br>On s’ renonde tot djhant : « Kî sait ? » {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Quî sét ?», 1909, p.134}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[crincî]] les spales ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| | fr = {{t+|fr|hausser les épaules}} }} 3zovv23lu34vhc5cducy6vgyo6hrtfu 0 72577 409488 406069 2024-12-14T16:20:27Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409488 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|nel|[[prinde|prindoz]]|nén|d’|måle|pårt}} === {{H|dijhêye|wa}} === {{~}} # mostere ki l' atôtchî ni doet nén aconter çoula conte lu. #* Monsieur Ridant, {{~}}. Mins dji n’ såreu pus djouwer ås cwårdjeus ouy. {{s-rif|HSim| « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.76}} #* ANDRÎ. (toûne a poenne li tiesse) – S’ i vs plait ?</br>MAREYE. (emîssêye) – Dji vs vôreu bén dmander ene sacwè ?</br>ANRÎ. (sins bodjî d’ plaece). – Djåzez.</br>MAREYE. (ni polant avni a s’ parole) – Seulmint, {{~|ni prindoz nén çoula d’ måle pårt}}… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.21}} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|ne le prenez pas mal}} }} e9ee9sjqavqttrxvbetwqyfq3eqz6lx 0 72610 409530 406220 2024-12-14T23:11:52Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409530 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|nl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|souwer|a|[[gote|gotes]]}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # souwer [[a rdoxhe]]. #* Impossibe di m’ rimouwer, dji {{~|souwéve a gotes}}. {{s-rif|HSim| « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.98}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|souwer a grossès gotes}} #* El fåt vey {{~|souwer a grossès gotes}} – il est todi e-n aiwe – po rmete li gadot dadroet [...]. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|suer à grosses goutes}} }} 4dy39ekd0thteannycvu3ohj2xapic5 0 72803 409551 407707 2024-12-15T01:41:15Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409551 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== {{-drif-|ni...djamåy ki}} {{-spodiv-'|ni...måy k}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|ni|måy|ki}}, lu-minme {{calc|ne ... jamais que|fr|wa}}. === {{H|advierbire|wa}} === {{~}} # ''(todi avou on viebe codjowé et èn infinitif)'' seulmint et nén [[ôte tchoi]]. #* Dji sai k’ on-z a tertos ses gosses,</br>Onk inme les coûsses, l’ ôtes les cwårdjeus ;</br>Ci-la '''n’''' tuze '''måy k’''' a rôler s’ bosse,</br>Dismetant, ci-cial si tént coe. {{s-rif|LLag| « So m’ tére » (1913-1920), p.122}} #* BÊTRI. – Oh ! Po çoula, neni ! Davance, i '''n’''' esteut '''måy ki''' so tchamp so voye, batant carasse, rôlant l’ pertontinne avou ene bande di bôdårds… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.10}} #* Del djournêye, vos '''n'''' estoz {{~|måy ki}} dvins vos scriyaedjes. {{s-rif|JMign|"Li vôye qui monte" (1933), p.3}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[rén d’ ôte ki]] * [[pår]] * [[rén ki]] * [[seulmint]] * [[sir]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|uniquement}}, {{t+|fr|seulement}}, {{t+|fr|rien d’autre que}} }} 0y4nrgr01vdkosfomawmu5w7xc2ahab 0 72807 409550 407203 2024-12-15T01:31:57Z Scribus electronicus 3672 Amidraedjes 409550 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|aveur|djus}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} {{vs|djus|wa}} # {{fois|wa}} [[abate]] èn åbe. #* Ô haetche ! Ô haetche !</br>Bwejhlîs, coraedje,</br>Tot råyant dsus.</br> Ô haetche ! Ô haetche !</br>Nos l’ {{~|årans djus}}, si plait-st a Diu ! {{s-rif|LLag| « Lès bwèh’lîs » (1948) p.2}} # wangnî so ene sakî. # fé ndaler ene sacwè. # {{str|wa}} fé ndaler les mannestés. #* Li bouwêye est si måsseye k' on n' fwait nén a l' {{~}}. {{s-rif|E1}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=abate èn åbe| * [[abate]] * [[aflaxhî]] * [[aveur al tere]] * [[fote djus]] * [[maker djus]] * [[flaxhî djus]] * [[taper djus]] }} {{Boesse|c=2|tite=fé ndaler ene sacwè| * [[si disfé]] di * [[si fé cwite]] di * [[rouwer djus]] * [[si dihaler]] di }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | aveûr djus = E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|abate èn åbe |fr= {{t+|fr|abattre}} }} {{ratour|wangnî so |fr= {{t+|fr|vaincre}}, {{t+|fr|prévaloir}} sur }} {{ratour|fé ndaler ene sacwè |fr= {{t+|fr|se débarasser}} de, {{t+|fr|se défaire}} de }} r7fjo78viw673u9dorfbim2ew5y2n4b 0 73003 409559 408490 2024-12-15T02:44:42Z Scribus electronicus 3672 409559 wikitext text/x-wiki {{!Rif|prejhale}} =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|pressia|sourd=la}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|pʀi.ˈhjɛl|pri.ˈhɛl|pʀɛ.ˈhal}} {{BS|jh}} ** {{pzc}} {{AFE|pʀi.ˈʒɛl}} * {{Ric|pri·jhele}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # ''(Hu)'' caisse avou des trôs xhorés so les costés po presser li roejhén dvins # ''(Lidje, Fleront, Sprimont)'' sôre di caisse e cogne di cube avou des trôs so ses costés po leyî goter l' makêye. #* Del frisse makêye ki vént foû del {{~}}. {{s-rif|E1}} #* Tote droete a costé di s’ schinon,</br>Divins ses mwins, tinant ene prijhele,</br>Di-stant sol trotwer, li båshele</br>Admire ene feme ki passe pus lon. {{s-rif|JVri| « Pâhûles rîmês » (1897), «Li marchande di makeie», p.104}} ==== {{H|parintaedje}} ==== {{mse}} * {{Lka-pa|presser}} ==== {{H|mots d’ aplacaedje}} ==== * [[prijhele di stoirdoe]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== {{Boesse|c=2|tite=caisse po presser l' roejhén| * [[boestea]] * [[pressoe]] * [[stoirdoe]] }} {{Boesse|c=2|tite=pol makêye| * [[cloye]] }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | prèhal = E203 | prèhale = E1 | prihèle = E1 | prihelle = JVri | prihiel = E203 | prihièle = E1 | prihielle = E89 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|caisse po presser l' roejhén |fr= caisse percée de trous sur les côtés, dans laquelle on pressure le raisin ; elle a pour fond une planche plus large (tâve ou sâle) garnie de rebords }} {{ratour|cloye pol makêye |fr= fromager, faisselle, récipient en bois ou fer blanc de forme cubique dont chaque face est percée de trous ; elle servait naguère pour faire le fromage ; on ne sert plus que pour faire de la caillebotte. }} 8k88onh51qh4ejtsmeb6zbp9il1jiqg 0 73153 409481 409433 2024-12-14T15:57:46Z Scribus electronicus 3672 409481 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|briber}}, {{caw|aye|v|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|bʀi.ˈbaj|bʀɪ.ˈbaj}} ** {{pzc}} {{AFE|bʀi.ˈbaj}} * {{Ric|bri·baye}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # fijhaedje di briber po wangnî s' crosse. #* Si mete al {{~}}. {{s-rif|E1}} #* I fåreut prinde des foices … et dji n’ vike ki d’ {{~}}. {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.25}} # fijhaedje di djourmåy dimander ene sacwè dilé ls ôtes. ==== {{H|parintaedje}} ==== * {{Lka-pa|briber}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=fijhaedje di briber po wangnî s' crosse| * [[heyaedje]] }} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== {{Boesse|c=2|tite=fijhaedje di djourmåy dmander ene sacwè dilé ls ôtes| * [[kete]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | bribaye = E1, R10, JMign | - = E89,E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|fijhaedje di briber po wangnî s' crosse |fr= {{t+|fr|mendicité}} }} {{ratour|fijhaedje di djourmåy dmander ene sacwè dilé ls ôtes |fr= action de quémander }} l1nao2xogu5pyn7fiy0e9u313bi7bjb 0 73158 409478 409450 2024-12-14T15:22:54Z Scribus electronicus 3672 409478 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|di.li.ˈʤɛ̃ːs|dɪ.lɪ.ˈʤɛ̃ːs}} {{c1pr}} *** {{frcjh}} {{AFE|di.li.ˈʒɑ̃s}} ** {{pzc}} {{AFE|di.li.ˈʤɛ̃ːs}} * {{Ric|di·li·djince}} === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|diligentia|sourd=la|vitesse}}, pal voye do {{p|diligence|fr}} {{m-s}}. === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{frcjh|wa}} capåvté a mete totes ses foices divins èn ovraedje. #* Dji prind l’ {{~}} d’ ût eures… Voloz el prinde ossu ?... {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.15}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[exhowe]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | diliginss = E203 | dilidjince = R10, E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|capåvté a mete totes ses foices divins èn ovraedje |fr= {{t+|fr|zêle}}, {{t+|fr|assiduité}}, {{t+|fr|diligence}} }} [[File:Coach (PSF).jpg|file|220px]] === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{Calc|diligence|fr|wa}} {{m-s}}, lu-minme racourtixheure di « voiture de diligence ». === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{tchår|wa}}, {{ist|wa}} viye coviete vweteure po voyî des passaedjîs. #* Dji prind l’ {{~}} d’ ût eures… Voloz el prinde ossu ?... {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.15}} ==== {{H|dizotrins mots}} ==== * [[charaban]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[tchår]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | dèligence = C8 | dilidjince = E1 | diligence = JMign | diligence = E34, JMign | diliginss = E203 | dilijince = E21 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|viye coviete vweteure po voyî des passaedjîs |fr= {{t+|fr|diligence}} }} a8k1y2wr6swn3bzb55kq6xsuzbinvgd 0 73159 409453 2024-12-14T12:02:49Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409453 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Apl-vprV}} «[[adji]]» === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{vprmur}} # {{vm|wa}} si chamayî diska vni ås mwins. #* Gn a deus heredjresses ki {{~|s' ont-st agridjî}}. {{s-rif|E203}} # fé bråmint des foices po ene sacwè. #* Rade on {{~|s' agridje}} :</br>lès fås pindowes divins les xheures</br>sont dismantcheyes erî d' leus fåmwins {{s-rif|HSim|"Li pan dè Bon Diu", "Awout"}} #* Viyès airs di rondes-danses et d’ cråmignons</br>Hinêyes el grande gaspoye</br>Des djaenès foyes</br>Ki {{~|s’ agridjèt-st}} ås bohêyes, å waezon,</br>Spitèt-st evoye come des moxhons. </br> {{s-rif|JCla| « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Nôvimbe », 1922-23, p.38}} #* Fiestêye d' on vint ledjir l' aiwe d' Oûte î court påjhûle</br>Et {{~|s' agridje}} come li trûte ki bagne inte des cladjots ; {{s-rif|LLaginm|''Fètch’reûs'', (1947), p. 160}} # {{vcnd|a}} si tni foitmint a ene sacwè po n' nén ndaler. #* A l’ aiwe ! … Å secours !... breyeut Andrî tot s’ kibatant dvins les toûbions des gofes, et tot sayant d’ {{~|s’ agridjî ås}} cladjots do boird. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.37}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=si chamayî diska vni ås mwins| * [[s’ acaimer]] * [[s’ apougnî]] * [[si kiråyî]] * [[si pingnî]] * [[ridinguer|s’ ridinguer]] }} {{Boesse|c=2|tite=fé bråmint des foices po ene sacwè| * [[si côper e cwate]] po }} {{Boesse|c=2|tite=si tni foitmint a ene sacwè po n' nén ndaler| * [[s’ acrotchî]] * [[s’ agritchî]] * [[s’ ataetchî]] }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}}, {{WM}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|si chamayî diska vni ås mwins | fr = {{t+|fr|en venir aux mains}}, {{t+|fr|se bagarrer}} }} {{ratour|fé bråmint des foices po ene sacwè | fr = {{t+|fr|s’efforcer}}, {{t+|fr|s’animer}}, {{t+|fr|s’évertuer}}, {{t+|fr|mettre tout en œuvre}}, {{t+|fr|se démener}} }} {{ratour|si tni foitmint a ene sacwè po n' nén ndaler |fr= {{t+|fr|s’accrocher}}, {{t+|fr|s’aggriper}} }} 81tgf7d6jx575x2r7ezbsomcgy8ufdq 0 73160 409458 2024-12-14T12:26:07Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409458 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|a|l’|aiwe}}, lu-minme {{calc|à l’eau|fr|wa}}. === {{H|mot-fråze|wa}} === {{~}} # dijhêye d' ene sakî ki s' neye ki houke k' on l' rapexhe. #* {{~|A l’ aiwe}} ! … Å secours !... breyeut Andrî tot s’ kibatant dvins les toubions des gofes, et tot sayant d’ s’ agridjî ås cladjots do boird. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.37}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[å secours]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|à l’eau}} }} 9h5vss9l9fodk9hdng03o9znvlsl34a 0 73161 409459 2024-12-14T12:29:59Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409459 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|a|l’|aiwe}}, lu-minme {{calc|à l’eau|fr|wa}}. === {{H|mot-fråze|wa}} === {{~}} # houca po dmander di l' aide. #* A l’ aiwe ! … {{~|Å secours}} !... breyeut Andrî tot s’ kibatant dvins les toubions des gofes, et tot sayant d’ s’ agridjî ås cladjots do boird. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.37}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[a l’ aiwe]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|au secours}}, {{t+|fr|à l’aide}} |nl= {{t+|fr|help}} |ru= {{t+|ru|помогите|ral=pomogitié}} }} nw8hatd2u2rdrx2xva4o6m1fg263qzc 0 73162 409463 2024-12-14T14:09:44Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409463 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|frisque|sourd=fro}} (vicant, nozé}}, {{caw|et|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|fʀi.ˈkɛ}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|fʀi.ˈkɛ}} * {{Ric|fri·ket}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-|o=friket|f=frikete}} {{~}} {{f}} # ome ki hante voltî les cmeres. #* Ké ptit {{~}} ki s' mele do hanter. {{s-rif|E203}} # kimere ki s' flotchtêye voltî #* Li conte ni vout i nén spozer ene djonne {{~e}} ? {{s-rif|E203}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=ome ki hante voltî les cmeres| * [[ferluket]] * [[huzea]] * [[lexhrea]] * [[marlatcha]] * [[trota-vessa]] }} {{Boesse|c=2|tite=kimere ki s' flotchtêye voltî| * [[bragresse]] * [[cåcarete]] * [[frénguete]] * [[ferlukete]] * [[tchalmarete]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | frikèt = E1 | friquèt = E1, JMign | friket = E203, R10 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|ome ki hante voltî les cmeres |fr= {{t+|fr|freluquet}}, {{t+|fr|galantin}}, {{t+|fr|courreur de jupons}} }} {{ratour|kimere ki s' flotchtêye voltî |fr= {{t+|fr|coquette}} }} == {{H|VE}} == Vey li bate di dvize sol discråmiaedje avou « [[frénguet]] » : https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?p=8623#8623 snxmw6ibvxi4jh34owtoj671rqrnt36 409464 409463 2024-12-14T14:11:51Z Scribus electronicus 3672 Egzimpe 409464 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|frisque|sourd=fro}} (vicant, nozé}}, {{caw|et|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|fʀi.ˈkɛ}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|fʀi.ˈkɛ}} * {{Ric|fri·ket}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-|o=friket|f=frikete}} {{~}} {{f}} # ome ki hante voltî les cmeres. #* Ké ptit {{~}} ki s' mele do hanter. {{s-rif|E203}} #* Dji voe clair e vosse schiele, Janete … Dispoy ki l’ djonne {{~}} des Patård a mostré s’ frognou dvier cial, nos n’ estoz pus l’ minme … båshele … {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.4}} # kimere ki s' flotchtêye voltî #* Li conte ni vout i nén spozer ene djonne {{~e}} ? {{s-rif|E203}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=ome ki hante voltî les cmeres| * [[andoûleu]] * [[ferluket]] * [[gawdieus]] * [[huzea]] * [[lexhrea]] * [[marlatcha]] * [[trota-vessa]] }} {{Boesse|c=2|tite=kimere ki s' flotchtêye voltî| * [[bragresse]] * [[cåcarete]] * [[frénguete]] * [[ferlukete]] * [[tchalmarete]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | frikèt = E1 | friquèt = E1 | friquet = JMign | friket = E203, R10 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|ome ki hante voltî les cmeres |fr= {{t+|fr|freluquet}}, {{t+|fr|galantin}}, {{t+|fr|courreur de jupons}}, {{t+|fr|séducteur}} }} {{ratour|kimere ki s' flotchtêye voltî |fr= {{t+|fr|coquette}} }} == {{H|VE}} == Vey li bate di dvize sol discråmiaedje avou « [[frénguet]] » : https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?p=8623#8623 hutmn6ax0wxc2o4miu0nxxsl8s7dz6e 0 73163 409467 2024-12-14T14:23:38Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409467 wikitext text/x-wiki {{MR|vey clair e s’ schiele}} =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|vey|clair|e|l’|schiele|di}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # discovri li djeu catchî d' ene sakî. #* Dji {{~|voe clair e vosse schiele}}, Janete … Dispoy ki l’ djonne friket des Patård a mostré s’ frognou dvier cial, nos n’ estoz pus l’ minme … båshele … {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.4}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[discovri l’ potêye]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|voir clair dans le jeu de quelqu’un}} }} 52ulwu9nic4zumrnppkdjfp05d0gkdh 0 73164 409469 2024-12-14T14:30:37Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409469 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|pårticipe erirece|wa}} === {{~}} #{{V|ravigurer}} #: {{djermon-egzimpe|wa}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-|o=raviguré|f=ravigurêye}} {{~}} {{o}}; {{a-pdvpdr}} # ki s' a rmetou d' aplomb. #* Coula vs ride e gozî come ene gote di rozêye !... On est tot {{~}} ! {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.7}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[raviké]] * [[rihapé]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | raviguré = JMign }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|ki s' a rmetou d' aplomb |fr= {{t+|fr|revigoré}}, {{t+|fr|ressaisi}} }} qbejesp3llr1yex7ax465dub8491d1t 0 73165 409471 2024-12-14T14:47:38Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409471 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|flåwe}} {{caw|mint|adv|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|flɔːw.ˈmɛ̃|flɑːw.ˈmɛ̃|flɒːw.ˈmɛ̃}} ** {{pzc}} {{AFE|flɔːw.ˈmɛ̃}} * {{Ric|flåw·mint}} === {{H|adviebe|wa}} === {{~}} {{n-c|wa}} # d’ ene [[flåwe]] manire. #* Li vwès brait pus {{~}} : Å secours ! A l’ aiwe ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.37}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * {{Lka-pa|flåwe}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[fweblumint]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | flåwemint = E1 | flâwmin = E203 | flåwmint = R10 }} ==== {{H|ratournaedje}} ==== {{ratour|d' ene flåwe manire |fr= {{t+|fr|faiblement}} |nl= {{t+|nl|zwakelijk}} |en= {{t+|en|weakly}} }} 4dns57alipty60ihub8ovf9wdx1ncmy 0 73166 409476 2024-12-14T15:12:21Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409476 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|krap|sourd=nl}}, pal voye do vî lidjwès « [[crepe]] ». === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|kʀɛ.ˈpɛː}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|kʀɛ.ˈpja}} * {{Ric|cre·pea}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{o}} # {{fois|wa}}, {{bota|wa}} boket d' schoice di tchinne a [[moure]]. #* MAREYE. – Eshonne, nos coréns les bassenes et les hourêyes d’ avå les tiers, po côper les åmônes, ou bén po vs rapoirter des moussådes et des {{~s}}. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.32}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== {{Boesse|c=2| * [[abone]] * [[bohtea]] * [[caybote]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | crèpê = E1 | crèpé = JMign | crepea = R10 | krepai = E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|boket d' schoice di tchinne a moure |fr= {{t+|fr|écorce}} de chêne destinée à être moulue {{wa+fr}} }} 79wyfohjs5cegebw2jgsirsy1ujw19c 0 73167 409479 2024-12-14T15:44:20Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409479 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ba.ˈsɛn}} {{c1pr}} ** {{pzc}} {{AFE|ba.ˈsɛn}} * {{Ric|ba·ssene}} === {{H|etimolodjeye|wa|1}} === {{Bdj|*baca|sourd=cel|tchedje}}, pal voye do {{p|*baccinus|la-vul}}, do {{p|bacin|fro}} et do {{p|bassine|fr}}. === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{cont|wa}} batch po rascoyî di l' aiwe. #: {{djermon-egzimpe|wa}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[bassin]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | bassène = E1 | bassene = R10 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|batch po rascoyî di l' aiwe |fr= {{t+|fr|bassine}} }} === {{H|etimolodjeye|wa|2}} === {{Etim?}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # fagneus trô dvins ene kitapêye voye. #* Li nivaye a hiné el {{~}} et a fwait ene consire. {{s-rif|E1}} # {{mônr|wa}} pårteye do bî la ki toûne li rowe do molén a l' aiwe. #* Dj' acours al rowe ki s' dispiete tot wignant.</br>Dji m' tape å lådje et rimplixh li {{~}},</br>Tchôke ås aiyetes po fé rire li mônî. {{s-rif|LLag|"L' inmant", ''Li tchanson del Mouze'', (1947), p. 108}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=| * [[borboû]] * [[fagnisse]] * [[fagnoûle]] * [[fondreye]] * [[fondrire]] * [[hossåd]] * [[porboû]] * [[sankisse]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | bacenn = E203 | bassene = R10 | bassène = E1, O5 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|fagneus trô dvins ene kitapêye voye |fr= {{t+|fr|fondrière}}, trou bourbeux dans un chemin défoncé }} {{ratour|pårteye do bî la ki toûne li rowe do molén a l' aiwe |fr= partie du bief où tourne la roue du moulin à eau }} 3jhdii7guitnhx5svcwik94qs1b7vmr 0 73168 409483 2024-12-14T16:04:11Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409483 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|jarbe|sourd=fro}}, {{caw|êye|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʤɛʀ.ˈbaj}} ** {{pzc}} {{AFE|ʤɛʀ.ˈbaj}} * {{Ric|djer·baye}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{plante|wa}} yebe, plante po médyî. #* Andrî m’ aprinda a cnoxhe les {{~s}}. Avou lu, nosse dame, dj’ esteu-st e paradis… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.32}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * {{Lka-pa|djåbe}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2| * [[yebe ås maladêyes]] * [[yerbêye]] }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | djèrbaye = R10, JMign | - = E89,E1,E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|yebe, plante po médyî |fr= {{t+|fr|herbe médicinale}}, {{t+|fr|plante médicinale}} }} s4ap5qo6s6gdvm0p6s3ssa8xamuujot 409506 409483 2024-12-14T17:11:39Z Scribus electronicus 3672 409506 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|jarbe|sourd=fro}}, {{caw|aye|s|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʤɛʀ.ˈbaj}} ** {{pzc}} {{AFE|ʤɛʀ.ˈbaj}} * {{Ric|djer·baye}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{plante|wa}} yebe, plante po médyî. #* Andrî m’ aprinda a cnoxhe les {{~s}}. Avou lu, nosse dame, dj’ esteu-st e paradis… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.32}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * {{Lka-pa|djåbe}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2| * [[yebe ås maladêyes]] * [[yerbêye]] }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | djèrbaye = R10, JMign | - = E89,E1,E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|yebe, plante po médyî |fr= {{t+|fr|herbe médicinale}}, {{t+|fr|plante médicinale}} }} 4u1acjxm4n974gdwm66qgq7ozu3o7pl 0 73169 409493 2024-12-14T16:32:50Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409493 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|aveur|dipus|d’|betch|ki|d’|cou}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # esse [[grandiveus]] [[ådla]]. #* Li rmoird, Andrî, e-st on venén ki towe li bouneur. Croe m’, t’ {{~|as pus d’ betch ki d’ cou}}. Li gloriole ti blouze ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.20}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[peter pus hôt ki s’ cou]] * [[ponre pus hôt ki s’ dirî]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour |fr= {{t+|fr|péter plus haut que son cul}}, {{t+|fr|ne pas se prendre pour de la merde}} | }} 88po9i1k5qk5abyrb3dj62ch8wruy5c 0 73170 409497 2024-12-14T16:39:30Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409497 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Sh-m|si|côper|e|cwate}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # fé l' mî k' on pout. #* Pol djoû d’ ouy, i n’ a pus nole idêye ki m’ kipice. Come tos les rashious, dji fome mi pupe, dji m’ tchåfe å solo do Bon Diu, et dj’ {{~|fwai l’ pus bén k’ dji pou}}. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.19}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[s’ agridjî]] * [[si côper e cwate]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|faire de son mieux}}, {{t+|fr|faire tout son possible}} }} 8z0gnam8nv8vjsw2xwlda6uqufujwqy 409498 409497 2024-12-14T16:39:57Z Scribus electronicus 3672 409498 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Sh-m|fé|l’|pus|bén|k’|on|pout}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # fé l' mî k' on pout. #* Pol djoû d’ ouy, i n’ a pus nole idêye ki m’ kipice. Come tos les rashious, dji fome mi pupe, dji m’ tchåfe å solo do Bon Diu, et dj’ {{~|fwai l’ pus bén k’ dji pou}}. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.19}} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[s’ agridjî]] * [[si côper e cwate]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|faire de son mieux}}, {{t+|fr|faire tout son possible}} }} 5l7583j1borcpdoj68iyxthym4uo6nj 0 73171 409507 2024-12-14T17:20:48Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409507 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|wa-fel}}== === {{H|prononçaedje}} === *{{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|hiʀ.ˈwɛt|hɪʀ.ˈwɛt}} * {{Ric|hir·wète}} === {{H|sustantif|wa-fel|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # [[djirouwete]]. #* Asteûre, dji contéve mi r’pwèser so vosse sipale, mins nèni ; li {{~}} qui v’s-èstez vout wangnî l’ boneûr. {{s|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.24}} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | hirwète = E170, JMign }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|girouette}} }} 31nt25rsv00lwaj3x2g0mlbvkmhkrdz 0 73172 409514 2024-12-14T17:27:20Z Scribus electronicus 3672 Scribus electronicus a displaecî l’ pådje [[våt co mî ratni ses idêyes ki d' esse rifwait di ses djåzreyes]] viè [[våt co mî ratni ses idêyes ki d’ esse rifwait di ses djåzreyes]] 409514 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[våt co mî ratni ses idêyes ki d’ esse rifwait di ses djåzreyes]] 78g81j25uzemfbxnce0oip89038oyd0 0 73173 409515 2024-12-14T17:31:41Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409515 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|våt|co|mî}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} {{vsdj}} # mosteure k' ene sacwè est pus a djeryî dsus k' ene ôte. #* Awè, {{~}} k’ dji m’ taijhe ! Mins cwand l’ tchesturlinne del bele rotche serè vosse bele-feye, ele n’ årè waire a s’ vanter d’ aveur ene boune bele-mere ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.28}} ==== {{H|ratourneures}} ==== # {{r|[[våt co mî ratni ses idêyes ki d’ esse rifwait di ses djåzreyes]]}} ==== {{H|variantes}} ==== * [[våt mî]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|mieux vaut}}, il est préférable, il est plus souhaitable }} oh2sor57puehu4c648cvf7tf4xv7fop 0 73174 409518 2024-12-14T17:45:47Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409518 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye}} === {{Apl|bele|feye}}, lu-minme {{calc|belle-fille|fr|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|bɛl.ˈfɛj|bɛl.ˈfɛːj|bɛl.ˈfiːj}} ** {{pzc}} {{AFE|bɛl.ˈfɛj}} * {{Ric|bele-·feye}} === {{H|sustantif|wa}} === {{acoird-s|f=bele-feye|fpl=beles-feyes}} {{~}} {{f}} # [[kipagneye]] di si [[efant]]. #* Awè, våt co mî k’ dji m’ taijhe ! Mins cwand l’ tchesturlinne del bele rotche serè vosse {{~}}, ele n’ årè waire a s’ vanter d’ aveur ene boune bele-mere ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.28}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | bele-feye = R10,R13 | bèle-fèye = C1,C9, E1,E21 | bèle-fîye = C8 | bèle-fêye = E34 | bel-feie = E177a | {bel-fèie) = E203 | bèlle fèye = E165 | belfeie = E89,E212] }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|belle-fille}} |nl= {{t+|nl|schoondochter}} }} iy6e5pexs7tu0jeibawbpskl977ps64 0 73175 409528 2024-12-14T22:51:00Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409528 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Bdj|ribote}}, {{caw|er|v|wa}}, lu-minme {{calc|riboter|fr|wa}} {{m-s}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ʀi.bɔ.ˈte|ʀɪ.bɔ.ˈte}} ** {{pzc}} {{AFE|ʀi.bɔ.ˈte}} * {{Ric|ri·bo·ter}} === {{H|viebe|wa}} === {{~}} {{-codjow-|troke=1|A=ribot|come=bouter}} # {{vsc}} magnî et boere pus k' i n' fåt. #* Nos {{~|avans riboté}} tot li samwinne del fiesse. {{s-rif|E203}} #* Li tere a metou s’ blanc mantea,</br>Li cir est tot hozlé d’ loumrotes,</br>Ouy el måjhire come å tchestea</br>On {{~|ribote}} !... {{s-rif|JMign| « Li Vwè dè Clokî, 1926, p.19}} # {{vsc}} {{str|wa}} boere di trop. #* Li sôlêye, presse pol grand radjoû, ås Tchåtroûs pôrè {{~}}. {{s-rif|RJoe}} ==== {{H|parintaedje}} ==== * [[ribote]] * [[riboteu]] ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=magnî et boere pus k' i n' fåt| * [[fé bombance]] * [[fé ribote]] }} {{Boesse|c=2|tite=boere di trop| * [[si cpagnter]] * [[s’ essôler]] * [[si sôler]] }} ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[gaster]] ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | riboté = E203 | riboter = E1, R10 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|magnî et boere pus k' i n' fåt |fr= faire {{t+|fr|riboter}}, {{t+|fr|bambocher}}, festoyer et bien boire, faire une orgie }} {{ratour|boere di trop |fr= {{t+|fr|s’enivrer}}, {{t+|fr|se saoûler}} }} 5r2u1ftobdm2in5sca4mkn6e35slkgz 0 73176 409538 2024-12-14T23:28:26Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409538 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|î|mete|li|mwin}}, lu-minme {{calc|y mettre la main|fr|wa}}. === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # fé ene foice po s' hiner dvins èn ovraedje. #* C’ e-st on clapant djinti ptit moxhon, alez, po sognî s’ niyå, et s’ n’ a t i vormint k’ lu po-z {{~|î mete li mwin}} ! {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.4}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|mettre la main à la pâte}}, {{t+|fr|y mettre du sien}}, {{t+|fr|s’atteler à la tâche}}, {{t+|fr|se retrousser les manches}} }} nfahl4rx3w311mvk1u7kn0npunacl5f 0 73177 409543 2024-12-15T00:58:32Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409543 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|ome|ås|[[pûssire|poûssires]]}} === {{H|sustantivires|wa}} === {{-su-|pl=omes ås poûssires}} {{~}} {{o}} # {{do-cr|wa}}, {{mo-ef|wa}} forveyou ome ki fwait toumer l' soumey so les påpåds. #* Vocial l' {{~}}. {{s-rif|E1}} #* L' {{~}} a passé. {{s-rif|E1}} #* Et l’ {{~}} ni passe t i nén tos les djoûs come ene ôrlodje, lu ? {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.5}} #* MAREYE. – Ki voloz vs don, poekets<!--peûkèts*--> ? Est çk’ i l’ {{~}} a cmincî s’ tournêye ?... Il est bén timprou ! Pa, li Bon Diu atake aprume a-z esprinde ses tchandeles. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.7}} #* L' {{~}} esteut i a l' awaite padrî ene håye ? (...) Todi nd est i ki nosse capon touma-st edoirmou d' on plin côp {{s-rif|JDB}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|homme au sable}}, {{t+|fr|Morphée}} }} 4a8mz9bl5yvwizldnskqb4wsc3trbhs 0 73178 409546 2024-12-15T01:19:39Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409546 wikitext text/x-wiki == {{L|wa}} == === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|aveur|foû}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} {{vs|foû|wa}} # {{vc}} [[si fé cwite]]. #* I n' fwait nén a l' {{~}}. {{s-rif|E1}} # {{vc}} fé rexhe, fé bodjî. #* Dj’ åreu bén dvou l’ elaxhî d’ tchinnes pol tini d’avance e s’ foidje, mins dispoy ene tchôke, on n’ pout pus l’ (sic) {{~}} ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.10}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=si fé cwite| * [[si disfé]] * [[rouwer djus]] * [[si dihaler]] }} {{Boesse|c=2|tite=si fé cwite| * [[disgadjî]] * [[peter evoye]] }} ==== {{H|variantes}} ==== * [[aveur djus]] ==== {{H|mots vijhéns}} ==== * [[aveur al tere]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | aveûr foû = E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|si fé cwite |fr= {{t+|fr|se débarasser}} de, {{t+|fr|se défaire}} de }} {{ratour|fé rexhe, fé bodjî |fr= {{t+|fr|faire sortir}}, {{t+|fr|dégager}} }} 9bvxidltbfsix9usc5tbjudr3sc62hm 0 73179 409553 2024-12-15T01:45:38Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409553 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|rôler|l’|pertontinne}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # [[cori l’ pertontinne]]. #* BÊTRI. – Oh ! Po çoula, neni ! Davance, i n’ esteut måy ki so tchamp so voye, batant carasse, {{~|rôlant l’ pertontinne}} avou ene binde di bôdårds… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.10}} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{Lka-ra|cori l’ pertontinne}} f8j7kjwn7bw9jm67yr7mo4nen4fxg41 0 73180 409591 2024-12-15T08:31:19Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409591 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|emacraler}} {{caw|ant|a|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ki.paŋ.tɑ̃|kpaŋ.tɑ̃}} ** {{pzc}} {{AFE|ki.paŋ.tɑ̃}} * {{Ric|ki·pagn·tant}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # ki prodût èn emacralaedje. #* Et dire k idji m' aveu leyî etourpiner pa tos ses contes {{~s}} ! {{s|LH}} # ki fwait plaijhanmint tourner l' tiesse. #* Mi pormoenner avou leye, lyi djåzer d’ amour, et oyî s’ lepe mi disfiler ses pus {{~s}} ramadjes. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.13}} ==== {{H|parintaedje|wa}} ==== * [[emacraler]] * [[emacralé]] * [[emacralaedje]] * {{Lka-pa|macrale}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=ki prodût èn emacralaedje| * [[elovinant]] * [[essôrçulant]] }} {{Boesse|c=2|tite=ki fwait plaijhanmint tourner l' tiesse| * [[elovinant]] * [[essôrçulant]] * [[etiestant]] * [[kipagntant]] * [[sôlant]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | èmacralant = E34 | emacralant = R10 | - = E1,E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|ki prodût èn emacralaedje |fr= {{t+|fr|envoûtant}}, {{t+|fr|ensorcelant}} }} {{ratour|ki fwait plaijhanmint tourner l' tiesse |fr= {{t+|fr|envoûtant}}, {{t+|fr|captivant}} }} 34jzwgpg223y1a2skydwjtitmnrhrr9 409592 409591 2024-12-15T08:33:13Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409592 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{V|emacraler}} {{caw|ant|a|wa}}. === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|ɛ.ma.kʀa.ˈlɑ̃}} ** {{pzc}} {{AFE|ɛ.ma.kʀa.ˈlɑ̃}} * {{Ric|e·ma·cra·lant}} === {{H|addjectif|wa}} === {{-addjwa-}} {{~}} {{o}} {{a-pdvpdr}} # ki prodût èn emacralaedje. #* Et dire k idji m' aveu leyî etourpiner pa tos ses contes {{~s}} ! {{s|LH}} # ki fwait plaijhanmint tourner l' tiesse. #* Mi pormoenner avou leye, lyi djåzer d’ amour, et oyî s’ lepe mi disfiler ses pus {{~s}} ramadjes. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.13}} ==== {{H|parintaedje|wa}} ==== * [[emacraler]] * [[emacralé]] * [[emacralaedje]] * {{Lka-pa|macrale}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2|tite=ki prodût èn emacralaedje| * [[elovinant]] * [[essôrçulant]] }} {{Boesse|c=2|tite=ki fwait plaijhanmint tourner l' tiesse| * [[elovinant]] * [[essôrçulant]] * [[etiestant]] * [[kipagntant]] * [[sôlant]] }} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | èmacralant = E34 | emacralant = R10 | - = E1,E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|ki prodût èn emacralaedje |fr= {{t+|fr|envoûtant}}, {{t+|fr|ensorcelant}} }} {{ratour|ki fwait plaijhanmint tourner l' tiesse |fr= {{t+|fr|envoûtant}}, {{t+|fr|captivant}} }} 3edz5r07i4wmofaezqct4c3wopdbmxr 0 73181 409609 2024-12-15T10:09:57Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409609 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== {{-spodiv-S|touwire}} === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Etim?}}, {{caw|ire|s|wa}}. [[File:Forgeron au forge. 5.jpg|thumb|220px]] === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|stu.ˈwiːʀ}} ** {{pzc}} {{AFE|stu.ˈwiːʀ}} * {{Ric|stou·wire}} === {{H|sustantif|wa}} === {{-su-}} {{~}} {{f}} # {{foidj|wa}} [[fouwå]] di foirdjeu. #* Iy, kéne tcholeur ! I gn a mi {{~}} ki tchåfe co pus k’ ene poite d’ infier ! {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.11}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== {{Boesse|c=2| * [[aisse]] * [[feu]] * [[fouwire]] }} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | stouwîre = R10, JMign | - = E89,E1,E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|fouwå di foirdjeu |fr= {{t+|fr|foyer}} de forgeron {{wa+fr}} }} mrzx2wegvjdxwyau1dkmd490219lkgm 0 73182 409625 2024-12-15T10:37:42Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409625 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|gråce|a|Diu}}, lu-minme {{calc|grâce à Dieu|fr|wa}}. === {{H|advierbire|wa}} === {{~}} # si dit cwand ene sacwè tome bén po nos. #* DJAN-LOUWIS. - A t i ene moxhe e l’ ôrlodje, mi fi ? Ti fwais des ouys come des sårletes !</br>ANDRÎ. – Neni, Djan-Louwis, gråce a Diu ; dji tuzéve… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14-15}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[awureuzmint]] * [[tchance et tot]] * [[ureuzmint]] * [[vacobén]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|si dit cwand ene sacwè tome bén po nos |ar= {{t+|ar|الحمد لله|ral=al- Hamdu lâhi}} |fr= {{t+|fr|grâce à Dieu}}, {{t+|fr|Dieu soit loué}}, {{t+|fr|heureusement}} }} 16c119qu5dforfa4ikimkpobfeu3tq4 0 73183 409626 2024-12-15T10:42:04Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409626 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|i|gn|a|ene|moxhe|e|l’|ôrlodje}} === {{H|dijhêye|wa}} === {{~}} # ene sacwè ni rote nén [[dadrame]]. #* DJAN-LOUWIS. - {{~|A t i ene moxhe e l’ ôrlodje}}, mi fi ? Ti fwais des ouys come des sårletes !</br>ANDRÎ. – Neni, Djan-Louwis, gråce a Diu ; dji tuzéve… {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.14-15}} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | i-n’-a ‘ne mohe è l’ôrlodje = E1 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|ene sacwè ni rote nén dadrame |fr= {{t+|fr|il y a anguille sous roche}}, {{t+|fr|ne pas tourner rond}} }} 77zp1tkmcrddtq13pt79js2pwqjquvc 0 73184 409632 2024-12-15T10:52:04Z Lucyin 218 Pådje ahivêye avou «=={{L|wa}}== ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Bdjterén}} {{bet|so|a+s|wa}} {{çdom}} {{caw|én|a+s|wa}}. ==={{H|prononçaedje}}=== * {{AFEW}} ** {{prcoi}} {{AFE|||||||}} ɔːøːʀɑ̃ʧɛ̃ɛːʤɔ̃õɲeẽːʃʒœəæ {{BS|ô}} ** {{pzc}} {{AFE|.'}} ** {{pzc}} {{AFE|ʀõ.'ziː|odio=Wa_.ogg|ling=wa}} * {{Ric|so·te·rén}} ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{o}} # passaedje dizo tere. #* Li soterén, après ene hiede di fotches et di scweres, finixheut dizeu...» 409632 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Bdjterén}} {{bet|so|a+s|wa}} {{çdom}} {{caw|én|a+s|wa}}. ==={{H|prononçaedje}}=== * {{AFEW}} ** {{prcoi}} {{AFE|||||||}} ɔːøːʀɑ̃ʧɛ̃ɛːʤɔ̃õɲeẽːʃʒœəæ {{BS|ô}} ** {{pzc}} {{AFE|.'}} ** {{pzc}} {{AFE|ʀõ.'ziː|odio=Wa_.ogg|ling=wa}} * {{Ric|so·te·rén}} ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{o}} # passaedje dizo tere. #* Li soterén, après ene hiede di fotches et di scweres, finixheut dizeu ene montêye ki dschindeut tot scråwant e tere disk’ å pî do bwès, et touméve e mitan d’ on bouxhon di spenes {{s-rif|JLev|dins « Li cinsî d' E Brôde et les ptits soteas » ([[s:Li cinsî d' E Brôde et les ptits soteas|lijhåve so Wikisourd]])}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|passaedje dizo tere |fr= {{t+|fr|souterrain}} }} ==={{H|addjectif|wa}}=== {{-addjwa-tpdr|o=soterén|f=soterene}} {{~}} {{o}} {{a-tpdr}} # metou dzo tere. #* Il aveut prins on tchmin soterén k’ aléve del prijhon al bazeke tot passant pa les cåves {{s|DFra|[[s:Va-t on on djoû rtrover sint Houbert?|lijhåve so Wikisourd]]}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|metou padzo tere |fr= {{t+|fr|souterrain}} }} 87lvpf7mhrdvd1re2r6dbcvxe0w3i0k 409633 409632 2024-12-15T10:52:19Z Lucyin 218 /* {{H|etimolodjeye}} */ 409633 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Bdj|terén}} {{bet|so|a+s|wa}} {{çdom}} {{caw|én|a+s|wa}}. ==={{H|prononçaedje}}=== * {{AFEW}} ** {{prcoi}} {{AFE|||||||}} ɔːøːʀɑ̃ʧɛ̃ɛːʤɔ̃õɲeẽːʃʒœəæ {{BS|ô}} ** {{pzc}} {{AFE|.'}} ** {{pzc}} {{AFE|ʀõ.'ziː|odio=Wa_.ogg|ling=wa}} * {{Ric|so·te·rén}} ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{o}} # passaedje dizo tere. #* Li soterén, après ene hiede di fotches et di scweres, finixheut dizeu ene montêye ki dschindeut tot scråwant e tere disk’ å pî do bwès, et touméve e mitan d’ on bouxhon di spenes {{s-rif|JLev|dins « Li cinsî d' E Brôde et les ptits soteas » ([[s:Li cinsî d' E Brôde et les ptits soteas|lijhåve so Wikisourd]])}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|passaedje dizo tere |fr= {{t+|fr|souterrain}} }} ==={{H|addjectif|wa}}=== {{-addjwa-tpdr|o=soterén|f=soterene}} {{~}} {{o}} {{a-tpdr}} # metou dzo tere. #* Il aveut prins on tchmin soterén k’ aléve del prijhon al bazeke tot passant pa les cåves {{s|DFra|[[s:Va-t on on djoû rtrover sint Houbert?|lijhåve so Wikisourd]]}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|metou padzo tere |fr= {{t+|fr|souterrain}} }} kz1dgit2kywvev1a3sxrg3z3t7ybp35 409634 409633 2024-12-15T10:52:41Z Lucyin 218 409634 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Bdj|terén}} {{bet|so|a+s|wa}} {{çdom}} {{caw|én|a+s|wa}}. ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{o}} # passaedje dizo tere. #* Li soterén, après ene hiede di fotches et di scweres, finixheut dizeu ene montêye ki dschindeut tot scråwant e tere disk’ å pî do bwès, et touméve e mitan d’ on bouxhon di spenes {{s-rif|JLev|dins « Li cinsî d' E Brôde et les ptits soteas » ([[s:Li cinsî d' E Brôde et les ptits soteas|lijhåve so Wikisourd]])}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|passaedje dizo tere |fr= {{t+|fr|souterrain}} }} ==={{H|addjectif|wa}}=== {{-addjwa-tpdr|o=soterén|f=soterene}} {{~}} {{o}} {{a-tpdr}} # metou dzo tere. #* Il aveut prins on tchmin soterén k’ aléve del prijhon al bazeke tot passant pa les cåves {{s|DFra|[[s:Va-t on on djoû rtrover sint Houbert?|lijhåve so Wikisourd]]}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|metou padzo tere |fr= {{t+|fr|souterrain}} }} ntoxjqf3jj16hh3cjjdzfdq63gtcyjz 409636 409634 2024-12-15T10:53:18Z Lucyin 218 /* {{H|addjectif|wa}} */ 409636 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Bdj|terén}} {{bet|so|a+s|wa}} {{çdom}} {{caw|én|a+s|wa}}. ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{o}} # passaedje dizo tere. #* Li soterén, après ene hiede di fotches et di scweres, finixheut dizeu ene montêye ki dschindeut tot scråwant e tere disk’ å pî do bwès, et touméve e mitan d’ on bouxhon di spenes {{s-rif|JLev|dins « Li cinsî d' E Brôde et les ptits soteas » ([[s:Li cinsî d' E Brôde et les ptits soteas|lijhåve so Wikisourd]])}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|passaedje dizo tere |fr= {{t+|fr|souterrain}} }} ==={{H|addjectif|wa}}=== {{-addjwa-tpdr|o=soterén|f=soterene}} {{~}} {{o}} {{a-tpdr}} # metou dzo tere. #* Il aveut prins on tchmin {{~}} k’ aléve del prijhon al bazleke tot passant pa les cåves {{s|DFra|[[s:Va-t on on djoû rtrover sint Houbert?|lijhåve so Wikisourd]]}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|metou padzo tere |fr= {{t+|fr|souterrain}} }} jwcuadijo02qtv2ll9y8ffdsjuiuqwa 409637 409636 2024-12-15T10:53:46Z Lucyin 218 /* {{H|sustantif|wa}} */ 409637 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== ==={{H|etimolodjeye}}=== {{Bdj|terén}} {{bet|so|a+s|wa}} {{çdom}} {{caw|én|a+s|wa}}. ==={{H|sustantif|wa}}=== {{-su-}} {{~}} {{o}} # passaedje dizo tere. #* Li {{~}}, après ene hiede di fotches et di scweres, finixheut dizeu ene montêye ki dschindeut tot scråwant e tere disk’ å pî do bwès, et touméve e mitan d’ on bouxhon di spenes {{s-rif|JLev|dins « Li cinsî d' E Brôde et les ptits soteas » ([[s:Li cinsî d' E Brôde et les ptits soteas|lijhåve so Wikisourd]])}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|passaedje dizo tere |fr= {{t+|fr|souterrain}} }} ==={{H|addjectif|wa}}=== {{-addjwa-tpdr|o=soterén|f=soterene}} {{~}} {{o}} {{a-tpdr}} # metou dzo tere. #* Il aveut prins on tchmin {{~}} k’ aléve del prijhon al bazleke tot passant pa les cåves {{s|DFra|[[s:Va-t on on djoû rtrover sint Houbert?|lijhåve so Wikisourd]]}} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour|metou padzo tere |fr= {{t+|fr|souterrain}} }} hrxnqtkujc81fa1tt6abdx50infpvgi 0 73185 409635 2024-12-15T10:53:12Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409635 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|taper|del|poude|ås|ouys}}, lu-minme {{calc|jetter de la poudre aux yeux|fr|wa}}. === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} # [[tromper]] ene sakî tot l' asblawixhant, tot lyi fjhant des promesses. #* Les femes, c’ est come les tchvås, voess : i fåt ls aveur po les cnoxhe ! (i riyèt)</br>DJAN-LOUWIS. – Mareye-Linåd lyi {{~|a tapé del poûde ås ouys}}. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.15}} ==== {{H|variantes}} ==== * [[djeter del poude ås ouys]] ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|rouler dans la farine}}, {{t+|fr|jeter de la poudre aux yeux}} }} aecrz4ryppcpayajyo14dgyzvafhesr 0 73186 409646 2024-12-15T11:13:03Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409646 wikitext text/x-wiki =={{L|wa|bl}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Sh-m|manker|des|oûs|e|s’|cwåtron}} === {{H|vierbire|wa}} === {{~}} {{vsdj}} # {{noudef}} #* DJAN-LOUWIS. – La k’ dj’ arawe, ké fougnou ! {{~|E vosse cwåtron mancreut i des oûs}} ? Av atrapé l’ broûle-cour ? {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.16}} ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | - = E1,E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{nourat}} c7jrha1l7gtj92bpwku23y312dlr4n5 0 73187 409651 2024-12-15T11:30:11Z Scribus electronicus 3672 Ahivaedje 409651 wikitext text/x-wiki =={{L|wa}}== === {{H|etimolodjeye|wa}} === {{Apl|[[broûler|broûle]]|cour}} === {{H|prononçaedje}} === * {{WAFE}} ** {{prcoi}} {{AFE|bʀuːl.ˈkuːʀ}} ** {{pzc}} {{AFE|bʀuːl.ˈkuːʀ}} * {{Ric|broûle-·cour}} === {{H|sustantif|wa}} === {{~}} {{n-c}} {{o}} # {{med|wa}} stintaedje di broûleur e li stoumak cåze des acides ki rmontèt. #* Dj' a l' {{~}}. {{s-rif|E1}} #* Del sirôpe ki dene li {{~}}. {{s-rif|E1}} #* DJAN-LOUWIS. – La k’ dj’ arawe, ké fougnou ! E vosse cwåtron mancreut i des oûs ? Av atrapé l’ {{~}} ? {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.16}} #* {{lang|wa-fel|Li djoû d'vant, dj'ala prinde</br>Lu batê po 'nn' aller</br>Mins dj' ouri des mâs d'vinte</br>Tot l' timps d'vant d' dèbarker.</br>Dju crindéve lu djènisse</br>Èt s'aveû-dj' on '''broûle-cour''' !}} {{s|CGas}} #* Et aprume k' on l' leye e påye, ca li pus ptit displi l' mesbridjive et lyi dnéve li {{~}}. {{s-rif|JPD}} ==== {{H|sinonimeye}} ==== * [[mirinne]] ==== {{H|sipårdaedje}} ==== {{WL}} ==== {{H|ortografeyes}} ==== {{Orto | broûle-cour = R10 | broûle-coûr = E1 | - = E203 }} ==== {{H|ratournaedjes}} ==== {{ratour| |fr= {{t+|fr|pyrosis}}, sensation de brûlure dans l'estomac dû à un reflux gastrique }} s9ym4e14zrrt4sumtr6xk31tmqpjwuk