Wikipedia
wowiki
https://wo.wikipedia.org/wiki/X%C3%ABt_wu_nj%C3%ABkk
MediaWiki 1.44.0-wmf.6
first-letter
Xibaarukaay
Jagleel
Waxtaan
Jëfandikukat
Waxtaani jëfandikukat
Wikipedia
Wikipedia waxtaan
Dencukaay
Waxtaani dencukaay
MediaWiki
Waxtaani MediaWiki
Royuwaay
Waxtaani royuwaay
Ndimbal
Waxtaani ndimbal
Wàll
Waxtaani wàll
TimedText
TimedText talk
Module
Discussion module
Moumar geye
0
9019
106603
2024-12-10T22:02:35Z
Yasscoco
16153
Créé en traduisant la page « [[:fr:Special:Redirect/revision/221008853|Moumar Guèye]] »
106603
wikitext
text/x-wiki
'''Moumar Guèye''' <ref>{{Lien web|titre=Itinéraire d'un saint-louisien - Moumar Gueye|url=https://www.editions-harmattan.fr/catalogue/livre/itineraire-dun-saint-louisien/58049|site=www.editions-harmattan.fr|consulté le=2024-12-01}}</ref>, jàngat ci wàllu agroforesteri ak bindkat bu Senegal, ñu ràññee ko ci xam-xam ak yokkute buy yàgg ak xéewal yiñ fi fekk. Mingi yam ci yokkute internasional, muy boole xam-xam bu bari ci liggéeyam ak xam-xam bu am solo. Auteur bu mag la, nekk nit ku am kilifa ci wàllu ngëm , muy xalaat yu bees ak liggéeyam ci sàmm valëri aada ak environmaa bi ci [[Senegaal|Senegal]] .
== Taarix bu Nii ==
Moumar Gueye mingi juddu ci 18 aan atum 1948 ci [[Ndar|Saint-Louis]], ci diwaanu Ndar-Toute, mu màggee ci gox bu bari cosaan ak aada. Ci ''Jàngu Serigne Youssou Diop'' la tàmbalee jàng Al Quran, foofu la jàngee ay jàmm ci wàllu aada ak ngëm . Ginaaw loolu mu dugg ci daara ju njëkk ci Sénéfobougou . Li tax mu nekk ci wetu campu Jàngat yi jàpp ci tirailleurs sénégalais moo tax mu bëgga jàng disipline soldaar, te loolu dina tax mu bëgga jàng soldaar ci ëlëg.
Ci wàllu njàng, Moumar Guèye amna diplôme ci Ingénieur ci ndox ak àll ci Ecole Nationale des Cadres Ruraux bi ci Bambey, mu jàngee fa yoriinu ecosystem ak xéewal yiñ fi fekk. Mu wéyal tàggat-yaram ci bitim réew, am lijaasa Master ci science ci yoriinu rabi àll ak yoriinu xéewali jawwu ji ci Polytechnic Institute bu Virginia Tech, ci [[Diiwaan yu Bennoo|Etats Unis]], ba noppi am diplôme ci yokkute ci àdduna bi, ak Biro buy Gëstu ci Àdduna jox ko. ak yokkute .
Ci wàllu liggéey, Moumar Guèye dafa jiite liggéey bu bari te wuute, boole ci wareefu siwil ak liggéey paramilitaire . Amna liggéey yu am solo ci biir Koor waay wa ak mbay, lu ci melni kuratëru parc national yi, inspectër ci ndox ak garab yi, ak koordinatèru projet de reforestation bu Sénégal. Defna itam ay liggéey ci wàllu teknik ci ministeer yu bari ci Senegal, ba noppi di jiite projet agroforestry bu [[Jurbel|Diourbel]], muy amal ay gis-gis yu bees ngir mëna yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg.
== Xalaat ==
Mbindi Moumar Guèye ak limu dugal ci liggéeyam dañuy fësal ŋàññig xeeti yokkute yuñ jëlee ci kolonisasioŋ, te dafa jàpp ni duñu méngoo ak jafe-jafe yi am ci Afrique, te ñoo waral ñuy wéy di gëm seen bopp ci wàllu koom-koom ak ci wàllu aada. Dafa gëna bañ neoliberalisme, ndax dafa jàpp ni moo waral yokkuteg koom-koom gi amul benn lëkkaloo ak jafe-jafey dëkk bi, di beddi askan wi amul benn njariñ, di yokk ñàkka yamale gi ci askan wi. Ci tontu, Guèye dafay ñaan tàggat bu Afrique bu sukkandiko ci sargal xéewali dëkk bi, xam-xam cosaan ak jëfandikoo xéewali gañcax yi ci anam wuy yàgg.
Li ñu jàngee ci Diourbel, rawatina ci làkku dëkk bi, dafay wane ni askan wi dafay bokk ci liggéey bi, lu ci melni defaraat garab yi ak yoriinu ndox mi. Muy wane itam ni amna solo lool ñu fësal aaday liggéey bu jaar yoon, di ñaawlu ni ñàkka liggéey dafay tere askanu Afrique dem ca kanam. Guèye dafay fësal boole làkki réew yi, lu ci melni wolof, ci politig réew mi ak ci sistemu njàng, mu jàpp ni loolu mooy levier bu am solo ngir defaraat soberaanite aada ak boole askan wi ci doxalinu jël matuwaay yi. Fi may jeexalee mooy, dafay artu ci loraange yi ci jëfandikoo xéewali jawwu ji ci anam wudul mëna yàgg, ba noppi di ñaax nit ñi ñu jàngale environmaat bi bu baax, suko defee mbokk yiy ñëw ëlëg am ëlëg gu neex.
== Dogaloon ==
Colonel Moumar Guèye dafa yàgg a dugal xalaat yu xóot ci ay liggéeyam, ngir boole jafe-jafe yi am ci Senegal ak jafe-jafe àdduna bi. Ci wàllu réew mi, defna liggéey bu am solo ci dooleel dëkkalu réew mi, rawatina ci xeex ngir gëna dooleel làkki réew mi, lu ci melni [[Wolof (làkk)|wolof]], muy lu mu jàpp ni mooy xët wi gëna am solo ci soberaanite aada ak dooleel askan Li tax mu liggéeyandoo ak [[Senegaal|réewum Senegal]], rawatina ci nguuru Abdou Diouf, ngir boole làkki dëkk bi ci liggéey bi ak ci njàng mi, suko defee askan wi gëna mëna am liggéey yooyu .
Bimu nekkee njiitu projet xéewal ak àll Diourbel ci 1996 , dafa tàmbali ay liggéey yu jëm ci yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg, ak gëna dooleel kàttan yi ci dëkk bi. Ci gox bu jànkoonte ak jafe-jafe ekoloji yu melni yàqu-yàqu suuf ak ñàkkum ndox, dafa boole ay pexe xarala yu bees ak xam-xam bi am ci dëkk bi. Ay projetam bokkuna ci defaraat garab yi, wàññi ndawtuwu suuf, baña yàq xéewal ci ñàkka yu gën a mel bi, jàngale environmaa bi, boole ci gëna dooleel mbay mi te baax ci xeewalbi. Bi ñu boole askanu dëkk bi ci benn kaada bu ñépp bokk, loolu may na dëkk kat yi ñu mëna bokk ci seen yokkute, loolu mooy wane gis-gisoom ci yokkute buy yàgg bu sukkandiko ci moom seen bopp ak sargal xéewali dëkk bi .
Rax ci dolli, bimu nekkee njiitu Pen Club Senegal , dafa jàppale xew-xewu bind Senegal ci amaale ay xew-xew ak workshop ngir fësal jàng ak bind ci làkki réew mi, rawatina Wolof. Li tax ñu def loolu mooy fexe ba nit ñi mëna am literature, ba noppi ñaax nit ñi ñu sos lu bees ci dëkk bi. Bimu nekkee njiitu konsilu defarkati art yu Senegal yi, bokk na ci liggéey gëna doole art bu Senegal. Ci ndigalu moom, usine yooyu, siiw ci tapiseri, dañu gëna am doole ci àdduna bi, ci noonu lañu boole artist yu bees yi ak jëmmal yu bees, boole cosaan ak aada. Bi Moumar Guèye boolee literature ak art visuel, dafa gëna dooleel dàntite aada Senegal ci noonu mu teg réew mi ci biir àdduna, loolu dafay wane bëgg-bëggam ci def art ak bataaxal jumtukaayi coppite askan wi ak soberaanite aada .
== Neexal ak sargal ==
* 1983 : ''Chevalier de l' ordre national du lion'', distinction bi njiitu réew mi Abdou Diouf jox .
* 2002 : ''Nit ku gëna baax ci at mi'', Collective des Saint-Louisiens jox ko neexal bimu def ci liggéeyam ''Itinéraire d'un Saint-Louisien.''
* 2010 : Ki ''jël raw gàddu gi ci gëstub koom-koom, Abdulaay Fadiga'' .
* 2011 : ''Gañekatu Maguilén d'Or'', bi waa Éditions Maguilén jox ko.
* 2012 : ''Palmes Saint-Louisienne pour les Arts et les Lettres'', la maire Cheikh Bamba Dièye jox ko .
* 2017 : ''Ñu tànn ko mu jox ko prix bu mag bi njiitu réew mi'' jox ci bataaxal yi ndax téereem bi tuddu ''The Curse of Raabi'' .
* 2021 : ''Kuréel giy taxawal naataange ak jàmm'' ci ''àdduna Senegaal (GPPI) moo ko fal ndawul jàmm.''
* 2022 ak 2023 : ''Neexal bi gëna baax ci theatre'' ak téereem ''Malediction de Raabi.''
* 2024 : ''Sponsor biy màggal bis bi bindkat yi di am ci Afrique'' .
* 2024 : ''Sponsor bu mag ci 3e edition bu Guddi gi ci Biddiiw yu nord yi.''
* 2024 : ''Client du Grande Mosquée de Thioumadé Ngueyene.''
* Jox nañu ko ñaari yoon ''star bu nord bi ci wàllu aada'', di wane liggéeyam ci fësal aaday waa Senegal.
== Piblikaasioŋ ==
* 2003 '': jafe-jafe ci projet agro-forêt Diourbel : Sama xeex ak jaay doole'' – Edisioŋ L'Harmattan, Paris .
* 2004 '': Itinéraire bu Saint-Louisien : Dëkk bu yàgg bi ci français ci fajar moomel sa bopp'' – L'Harmattan, Paris .
* 2006 '': Racines de la fidélité'' – Éditions Le Nègre Internationales, Dakar.
* 2008 : ''Garab gi mooy dundu, Garab gi nettali sunuy doom ak sunu bopp...'' - Michel Lafon
* 2010 '': Ndox, alal ju ñu wara aar'' – Éditions Maguilén.
* 2010 '': La malediction de Raabi'' – Éditions de Maguilén.
* 2016 '': Xam-xam bu askan wi : Sama wàll ci saytu, artu ak jàppale'' – Abis Éditions (Njiitu njiitu réew mi Moustapha Niasse ).
* 2017 '': Ndox, luy indi jàmm ak kaaraange'' – Éditions Maguilén (Président [[Maki Sàll|Macky Sall]] moo ko njëkka bind).
* 2022 : (Préface) ''Na taw am'' - Seydi Sow ak Idrissa Sow Gorkoodio.
* 2023 '': Téere taskatu xibaar yi ci [[Wolof (làkk)|wolof]] .''
* 2024 '': Yaama Neex.'' ''Dajale xibaar ci làkku réew mi wolof'' – Edisal.
* 2024 '': Dégg Ndigel am na njarin'' – Éditions NEAS.
== Tegtal ak royuwaay ==
[[Wàll:Écrivain sénégalais du XXe siècle]]
[[Wàll:Saint-Louis (Sénégal)]]
[[Wàll:Ingénieur sénégalais]]
dlzb3kaz5kkpd024lz2kzt6o8hbj8q4
106604
106603
2024-12-10T22:13:39Z
Yasscoco
16153
Version Wolof
106604
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Politicien|image=[[File:Moumar Guèye.jpg|Moumar_Guèye]]|Liggeey=Injinéér ak Bindkat|Tur ak sant=Mumar Yaala Gèy|Bésu juddu=Ñaar fukki weer ci ayndé 1948}}
'''Moumar Guèye''' <ref>{{Lien web|titre=Itinéraire d'un saint-louisien - Moumar Gueye|url=https://www.editions-harmattan.fr/catalogue/livre/itineraire-dun-saint-louisien/58049|site=www.editions-harmattan.fr|consulté le=2024-12-01}}</ref>, jàngat ci wàllu agroforesteri ak bindkat bu Senegal, ñu ràññee ko ci xam-xam ak yokkute buy yàgg ak xéewal yiñ fi fekk. Mingi yam ci yokkute internasional, muy boole xam-xam bu bari ci liggéeyam ak xam-xam bu am solo. Auteur bu mag la, nekk nit ku am kilifa ci wàllu ngëm , muy xalaat yu bees ak liggéeyam ci sàmm valëri aada ak environmaa bi ci [[Senegaal|Senegal]] .
== Taarix bu Nii ==
Moumar Gueye mingi juddu ci 18 aan atum 1948 ci [[Ndar|Saint-Louis]], ci diwaanu Ndar-Toute, mu màggee ci gox bu bari cosaan ak aada. Ci ''Jàngu Serigne Youssou Diop'' la tàmbalee jàng Al Quran, foofu la jàngee ay jàmm ci wàllu aada ak ngëm . Ginaaw loolu mu dugg ci daara ju njëkk ci Sénéfobougou . Li tax mu nekk ci wetu campu Jàngat yi jàpp ci tirailleurs sénégalais moo tax mu bëgga jàng disipline soldaar, te loolu dina tax mu bëgga jàng soldaar ci ëlëg.
Ci wàllu njàng, Moumar Guèye amna diplôme ci Ingénieur ci ndox ak àll ci Ecole Nationale des Cadres Ruraux bi ci Bambey, mu jàngee fa yoriinu ecosystem ak xéewal yiñ fi fekk. Mu wéyal tàggat-yaram ci bitim réew, am lijaasa Master ci science ci yoriinu rabi àll ak yoriinu xéewali jawwu ji ci Polytechnic Institute bu Virginia Tech, ci [[Diiwaan yu Bennoo|Etats Unis]], ba noppi am diplôme ci yokkute ci àdduna bi, ak Biro buy Gëstu ci Àdduna jox ko. ak yokkute .
Ci wàllu liggéey, Moumar Guèye dafa jiite liggéey bu bari te wuute, boole ci wareefu siwil ak liggéey paramilitaire . Amna liggéey yu am solo ci biir Koor waay wa ak mbay, lu ci melni kuratëru parc national yi, inspectër ci ndox ak garab yi, ak koordinatèru projet de reforestation bu Sénégal. Defna itam ay liggéey ci wàllu teknik ci ministeer yu bari ci Senegal, ba noppi di jiite projet agroforestry bu [[Jurbel|Diourbel]], muy amal ay gis-gis yu bees ngir mëna yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg.
== Xalaat ==
Mbindi Moumar Guèye ak limu dugal ci liggéeyam dañuy fësal ŋàññig xeeti yokkute yuñ jëlee ci kolonisasioŋ, te dafa jàpp ni duñu méngoo ak jafe-jafe yi am ci Afrique, te ñoo waral ñuy wéy di gëm seen bopp ci wàllu koom-koom ak ci wàllu aada. Dafa gëna bañ neoliberalisme, ndax dafa jàpp ni moo waral yokkuteg koom-koom gi amul benn lëkkaloo ak jafe-jafey dëkk bi, di beddi askan wi amul benn njariñ, di yokk ñàkka yamale gi ci askan wi. Ci tontu, Guèye dafay ñaan tàggat bu Afrique bu sukkandiko ci sargal xéewali dëkk bi, xam-xam cosaan ak jëfandikoo xéewali gañcax yi ci anam wuy yàgg.
Li ñu jàngee ci Diourbel, rawatina ci làkku dëkk bi, dafay wane ni askan wi dafay bokk ci liggéey bi, lu ci melni defaraat garab yi ak yoriinu ndox mi. Muy wane itam ni amna solo lool ñu fësal aaday liggéey bu jaar yoon, di ñaawlu ni ñàkka liggéey dafay tere askanu Afrique dem ca kanam. Guèye dafay fësal boole làkki réew yi, lu ci melni wolof, ci politig réew mi ak ci sistemu njàng, mu jàpp ni loolu mooy levier bu am solo ngir defaraat soberaanite aada ak boole askan wi ci doxalinu jël matuwaay yi. Fi may jeexalee mooy, dafay artu ci loraange yi ci jëfandikoo xéewali jawwu ji ci anam wudul mëna yàgg, ba noppi di ñaax nit ñi ñu jàngale environmaat bi bu baax, suko defee mbokk yiy ñëw ëlëg am ëlëg gu neex.
== Dogaloon ==
Colonel Moumar Guèye dafa yàgg a dugal xalaat yu xóot ci ay liggéeyam, ngir boole jafe-jafe yi am ci Senegal ak jafe-jafe àdduna bi. Ci wàllu réew mi, defna liggéey bu am solo ci dooleel dëkkalu réew mi, rawatina ci xeex ngir gëna dooleel làkki réew mi, lu ci melni [[Wolof (làkk)|wolof]], muy lu mu jàpp ni mooy xët wi gëna am solo ci soberaanite aada ak dooleel askan Li tax mu liggéeyandoo ak [[Senegaal|réewum Senegal]], rawatina ci nguuru Abdou Diouf, ngir boole làkki dëkk bi ci liggéey bi ak ci njàng mi, suko defee askan wi gëna mëna am liggéey yooyu .
Bimu nekkee njiitu projet xéewal ak àll Diourbel ci 1996 , dafa tàmbali ay liggéey yu jëm ci yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg, ak gëna dooleel kàttan yi ci dëkk bi. Ci gox bu jànkoonte ak jafe-jafe ekoloji yu melni yàqu-yàqu suuf ak ñàkkum ndox, dafa boole ay pexe xarala yu bees ak xam-xam bi am ci dëkk bi. Ay projetam bokkuna ci defaraat garab yi, wàññi ndawtuwu suuf, baña yàq xéewal ci ñàkka yu gën a mel bi, jàngale environmaa bi, boole ci gëna dooleel mbay mi te baax ci xeewalbi. Bi ñu boole askanu dëkk bi ci benn kaada bu ñépp bokk, loolu may na dëkk kat yi ñu mëna bokk ci seen yokkute, loolu mooy wane gis-gisoom ci yokkute buy yàgg bu sukkandiko ci moom seen bopp ak sargal xéewali dëkk bi .
Rax ci dolli, bimu nekkee njiitu Pen Club Senegal , dafa jàppale xew-xewu bind Senegal ci amaale ay xew-xew ak workshop ngir fësal jàng ak bind ci làkki réew mi, rawatina Wolof. Li tax ñu def loolu mooy fexe ba nit ñi mëna am literature, ba noppi ñaax nit ñi ñu sos lu bees ci dëkk bi. Bimu nekkee njiitu konsilu defarkati art yu Senegal yi, bokk na ci liggéey gëna doole art bu Senegal. Ci ndigalu moom, usine yooyu, siiw ci tapiseri, dañu gëna am doole ci àdduna bi, ci noonu lañu boole artist yu bees yi ak jëmmal yu bees, boole cosaan ak aada. Bi Moumar Guèye boolee literature ak art visuel, dafa gëna dooleel dàntite aada Senegal ci noonu mu teg réew mi ci biir àdduna, loolu dafay wane bëgg-bëggam ci def art ak bataaxal jumtukaayi coppite askan wi ak soberaanite aada .
== Neexal ak sargal ==
* 1983 : ''Chevalier de l' ordre national du lion'', distinction bi njiitu réew mi Abdou Diouf jox .
* 2002 : ''Nit ku gëna baax ci at mi'', Collective des Saint-Louisiens jox ko neexal bimu def ci liggéeyam ''Itinéraire d'un Saint-Louisien.''
* 2010 : Ki ''jël raw gàddu gi ci gëstub koom-koom, Abdulaay Fadiga'' .
* 2011 : ''Gañekatu Maguilén d'Or'', bi waa Éditions Maguilén jox ko.
* 2012 : ''Palmes Saint-Louisienne pour les Arts et les Lettres'', la maire Cheikh Bamba Dièye jox ko .
* 2017 : ''Ñu tànn ko mu jox ko prix bu mag bi njiitu réew mi'' jox ci bataaxal yi ndax téereem bi tuddu ''The Curse of Raabi'' .
* 2021 : ''Kuréel giy taxawal naataange ak jàmm'' ci ''àdduna Senegaal (GPPI) moo ko fal ndawul jàmm.''
* 2022 ak 2023 : ''Neexal bi gëna baax ci theatre'' ak téereem ''Malediction de Raabi.''
* 2024 : ''Sponsor biy màggal bis bi bindkat yi di am ci Afrique'' .
* 2024 : ''Sponsor bu mag ci 3e edition bu Guddi gi ci Biddiiw yu nord yi.''
* 2024 : ''Client du Grande Mosquée de Thioumadé Ngueyene.''
* Jox nañu ko ñaari yoon ''star bu nord bi ci wàllu aada'', di wane liggéeyam ci fësal aaday waa Senegal.
== Piblikaasioŋ ==
* 2003 '': jafe-jafe ci projet agro-forêt Diourbel : Sama xeex ak jaay doole'' – Edisioŋ L'Harmattan, Paris .
* 2004 '': Itinéraire bu Saint-Louisien : Dëkk bu yàgg bi ci français ci fajar moomel sa bopp'' – L'Harmattan, Paris .
* 2006 '': Racines de la fidélité'' – Éditions Le Nègre Internationales, Dakar.
* 2008 : ''Garab gi mooy dundu, Garab gi nettali sunuy doom ak sunu bopp...'' - Michel Lafon
* 2010 '': Ndox, alal ju ñu wara aar'' – Éditions Maguilén.
* 2010 '': La malediction de Raabi'' – Éditions de Maguilén.
* 2016 '': Xam-xam bu askan wi : Sama wàll ci saytu, artu ak jàppale'' – Abis Éditions (Njiitu njiitu réew mi Moustapha Niasse ).
* 2017 '': Ndox, luy indi jàmm ak kaaraange'' – Éditions Maguilén (Président [[Maki Sàll|Macky Sall]] moo ko njëkka bind).
* 2022 : (Préface) ''Na taw am'' - Seydi Sow ak Idrissa Sow Gorkoodio.
* 2023 '': Téere taskatu xibaar yi ci [[Wolof (làkk)|wolof]] .''
* 2024 '': Yaama Neex.'' ''Dajale xibaar ci làkku réew mi wolof'' – Edisal.
* 2024 '': Dégg Ndigel am na njarin'' – Éditions NEAS.
== Tegtal ak royuwaay ==
[[Wàll:Écrivain sénégalais du XXe siècle]]
[[Wàll:Saint-Louis (Sénégal)]]
[[Wàll:Ingénieur sénégalais]]
lkvp0t47j11h3zytc1kf3bm2fonqm86
106605
106604
2024-12-10T22:19:34Z
Yasscoco
16153
Rien ?
106605
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Politicien|image=[[File:Moumar Guèye.jpg|Moumar_Guèye]]|Liggeey=Injinéér ak Bindkat|Tur ak sant=Mumar Yaala Gèy|Bésu juddu=Ñaar fukki weer ci ayndé 1948}}
'''Moumar Guèye''' <ref>{{Lien web|titre=Itinéraire d'un saint-louisien - Moumar Gueye|url=https://www.editions-harmattan.fr/catalogue/livre/itineraire-dun-saint-louisien/58049|site=www.editions-harmattan.fr|consulté le=2024-12-01}}</ref>, jàngat ci wàllu agroforesteri ak bindkat bu Senegal, ñu ràññee ko ci xam-xam ak yokkute buy yàgg ak xéewal yiñ fi fekk. Mingi yam ci yokkute internasional, muy boole xam-xam bu bari ci liggéeyam ak xam-xam bu am solo. Auteur bu mag la, nekk nit ku am kilifa ci wàllu ngëm , muy xalaat yu bees ak liggéeyam ci sàmm valëri aada ak environmaa bi ci [[Senegaal|Senegal]].
== Taarix bu Nii ==
Moumar Gueye mingi juddu ci 18 aan atum 1948 ci [[Ndar|Saint-Louis]], ci diwaanu Ndar-Toute, mu màggee ci gox bu bari cosaan ak aada. Ci ''Jàngu Serigne Youssou Diop'' la tàmbalee jàng Al Quran, foofu la jàngee ay jàmm ci wàllu aada ak ngëm . Ginaaw loolu mu dugg ci daara ju njëkk ci Sénéfobougou . Li tax mu nekk ci wetu campu Jàngat yi jàpp ci tirailleurs sénégalais moo tax mu bëgga jàng disipline soldaar, te loolu dina tax mu bëgga jàng soldaar ci ëlëg.
Ci wàllu njàng, Moumar Guèye amna diplôme ci Ingénieur ci ndox ak àll ci Ecole Nationale des Cadres Ruraux bi ci Bambey, mu jàngee fa yoriinu ecosystem ak xéewal yiñ fi fekk. Mu wéyal tàggat-yaram ci bitim réew, am lijaasa Master ci science ci yoriinu rabi àll ak yoriinu xéewali jawwu ji ci Polytechnic Institute bu Virginia Tech, ci [[Diiwaan yu Bennoo|Etats Unis]], ba noppi am diplôme ci yokkute ci àdduna bi, ak Biro buy Gëstu ci Àdduna jox ko. ak yokkute .
Ci wàllu liggéey, Moumar Guèye dafa jiite liggéey bu bari te wuute, boole ci wareefu siwil ak liggéey paramilitaire . Amna liggéey yu am solo ci biir Koor waay wa ak mbay, lu ci melni kuratëru parc national yi, inspectër ci ndox ak garab yi, ak koordinatèru projet de reforestation bu Sénégal. Defna itam ay liggéey ci wàllu teknik ci ministeer yu bari ci Senegal, ba noppi di jiite projet agroforestry bu [[Jurbel|Diourbel]], muy amal ay gis-gis yu bees ngir mëna yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg.
== Xalaat ==
Mbindi Moumar Guèye ak limu dugal ci liggéeyam dañuy fësal ŋàññig xeeti yokkute yuñ jëlee ci kolonisasioŋ, te dafa jàpp ni duñu méngoo ak jafe-jafe yi am ci Afrique, te ñoo waral ñuy wéy di gëm seen bopp ci wàllu koom-koom ak ci wàllu aada. Dafa gëna bañ neoliberalisme, ndax dafa jàpp ni moo waral yokkuteg koom-koom gi amul benn lëkkaloo ak jafe-jafey dëkk bi, di beddi askan wi amul benn njariñ, di yokk ñàkka yamale gi ci askan wi. Ci tontu, Guèye dafay ñaan tàggat bu Afrique bu sukkandiko ci sargal xéewali dëkk bi, xam-xam cosaan ak jëfandikoo xéewali gañcax yi ci anam wuy yàgg.
Li ñu jàngee ci Diourbel, rawatina ci làkku dëkk bi, dafay wane ni askan wi dafay bokk ci liggéey bi, lu ci melni defaraat garab yi ak yoriinu ndox mi. Muy wane itam ni amna solo lool ñu fësal aaday liggéey bu jaar yoon, di ñaawlu ni ñàkka liggéey dafay tere askanu Afrique dem ca kanam. Guèye dafay fësal boole làkki réew yi, lu ci melni wolof, ci politig réew mi ak ci sistemu njàng, mu jàpp ni loolu mooy levier bu am solo ngir defaraat soberaanite aada ak boole askan wi ci doxalinu jël matuwaay yi. Fi may jeexalee mooy, dafay artu ci loraange yi ci jëfandikoo xéewali jawwu ji ci anam wudul mëna yàgg, ba noppi di ñaax nit ñi ñu jàngale environmaat bi bu baax, suko defee mbokk yiy ñëw ëlëg am ëlëg gu neex.
== Dogaloon ==
Colonel Moumar Guèye dafa yàgg a dugal xalaat yu xóot ci ay liggéeyam, ngir boole jafe-jafe yi am ci Senegal ak jafe-jafe àdduna bi. Ci wàllu réew mi, defna liggéey bu am solo ci dooleel dëkkalu réew mi, rawatina ci xeex ngir gëna dooleel làkki réew mi, lu ci melni [[Wolof (làkk)|wolof]], muy lu mu jàpp ni mooy xët wi gëna am solo ci soberaanite aada ak dooleel askan Li tax mu liggéeyandoo ak [[Senegaal|réewum Senegal]], rawatina ci nguuru Abdou Diouf, ngir boole làkki dëkk bi ci liggéey bi ak ci njàng mi, suko defee askan wi gëna mëna am liggéey yooyu .
Bimu nekkee njiitu projet xéewal ak àll Diourbel ci 1996 , dafa tàmbali ay liggéey yu jëm ci yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg, ak gëna dooleel kàttan yi ci dëkk bi. Ci gox bu jànkoonte ak jafe-jafe ekoloji yu melni yàqu-yàqu suuf ak ñàkkum ndox, dafa boole ay pexe xarala yu bees ak xam-xam bi am ci dëkk bi. Ay projetam bokkuna ci defaraat garab yi, wàññi ndawtuwu suuf, baña yàq xéewal ci ñàkka yu gën a mel bi, jàngale environmaa bi, boole ci gëna dooleel mbay mi te baax ci xeewalbi. Bi ñu boole askanu dëkk bi ci benn kaada bu ñépp bokk, loolu may na dëkk kat yi ñu mëna bokk ci seen yokkute, loolu mooy wane gis-gisoom ci yokkute buy yàgg bu sukkandiko ci moom seen bopp ak sargal xéewali dëkk bi .
Rax ci dolli, bimu nekkee njiitu Pen Club Senegal , dafa jàppale xew-xewu bind Senegal ci amaale ay xew-xew ak workshop ngir fësal jàng ak bind ci làkki réew mi, rawatina Wolof. Li tax ñu def loolu mooy fexe ba nit ñi mëna am literature, ba noppi ñaax nit ñi ñu sos lu bees ci dëkk bi. Bimu nekkee njiitu konsilu defarkati art yu Senegal yi, bokk na ci liggéey gëna doole art bu Senegal. Ci ndigalu moom, usine yooyu, siiw ci tapiseri, dañu gëna am doole ci àdduna bi, ci noonu lañu boole artist yu bees yi ak jëmmal yu bees, boole cosaan ak aada. Bi Moumar Guèye boolee literature ak art visuel, dafa gëna dooleel dàntite aada Senegal ci noonu mu teg réew mi ci biir àdduna, loolu dafay wane bëgg-bëggam ci def art ak bataaxal jumtukaayi coppite askan wi ak soberaanite aada .
== Neexal ak sargal ==
* 1983 : ''Chevalier de l' ordre national du lion'', distinction bi njiitu réew mi Abdou Diouf jox .
* 2002 : ''Nit ku gëna baax ci at mi'', Collective des Saint-Louisiens jox ko neexal bimu def ci liggéeyam ''Itinéraire d'un Saint-Louisien.''
* 2010 : Ki ''jël raw gàddu gi ci gëstub koom-koom, Abdulaay Fadiga'' .
* 2011 : ''Gañekatu Maguilén d'Or'', bi waa Éditions Maguilén jox ko.
* 2012 : ''Palmes Saint-Louisienne pour les Arts et les Lettres'', la maire Cheikh Bamba Dièye jox ko .
* 2017 : ''Ñu tànn ko mu jox ko prix bu mag bi njiitu réew mi'' jox ci bataaxal yi ndax téereem bi tuddu ''The Curse of Raabi'' .
* 2021 : ''Kuréel giy taxawal naataange ak jàmm'' ci ''àdduna Senegaal (GPPI) moo ko fal ndawul jàmm.''
* 2022 ak 2023 : ''Neexal bi gëna baax ci theatre'' ak téereem ''Malediction de Raabi.''
* 2024 : ''Sponsor biy màggal bis bi bindkat yi di am ci Afrique'' .
* 2024 : ''Sponsor bu mag ci 3e edition bu Guddi gi ci Biddiiw yu nord yi.''
* 2024 : ''Client du Grande Mosquée de Thioumadé Ngueyene.''
* Jox nañu ko ñaari yoon ''star bu nord bi ci wàllu aada'', di wane liggéeyam ci fësal aaday waa Senegal.
== Binde yi ==
* 2003 '': jafe-jafe ci projet agro-forêt Diourbel : Sama xeex ak jaay doole'' – Edisioŋ L'Harmattan, Paris .
* 2004 '': Itinéraire bu Saint-Louisien : Dëkk bu yàgg bi ci français ci fajar moomel sa bopp'' – L'Harmattan, Paris .
* 2006 '': Racines de la fidélité'' – Éditions Le Nègre Internationales, Dakar.
* 2008 : ''Garab gi mooy dundu, Garab gi nettali sunuy doom ak sunu bopp...'' - Michel Lafon
* 2010 '': Ndox, alal ju ñu wara aar'' – Éditions Maguilén.
* 2010 '': La malediction de Raabi'' – Éditions de Maguilén.
* 2016 '': Xam-xam bu askan wi : Sama wàll ci saytu, artu ak jàppale'' – Abis Éditions (Njiitu njiitu réew mi Moustapha Niasse ).
* 2017 '': Ndox, luy indi jàmm ak kaaraange'' – Éditions Maguilén (Président [[Maki Sàll|Macky Sall]] moo ko njëkka bind).
* 2022 : (Préface) ''Na taw am'' - Seydi Sow ak Idrissa Sow Gorkoodio.
* 2023 '': Téere taskatu xibaar yi ci [[Wolof (làkk)|wolof]] .''
* 2024 '': Yaama Neex.'' ''Dajale xibaar ci làkku réew mi wolof'' – Edisal.
* 2024 '': Dégg Ndigel am na njarin'' – Éditions NEAS.
== Tegtal ak royuwaay ==
[[Wàll:Écrivain sénégalais du XXe siècle]]
[[Wàll:Saint-Louis (Sénégal)]]
[[Wàll:Ingénieur sénégalais]]
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''www.editions-harmattan.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''SenePlus'', 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Weuz, « <small> [archive]</small> », sur ''Ndar24.com'', 5 novembre 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Ndarinfo, « <small> [archive]</small> », sur ''NDARINFO.COM'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Cheikh Saad Bou SEYE, « <small> [archive]</small> », sur ''Saint-Louis du Sénégal, d'hier jusqu'à aujourd'hui'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ ''ENTRETIEN EXCLUSIF AVEC LE COLONEL MOUMAR GUEYE'' <small>[archive]</small>, SENTOUTINFO (27 avril 2021, 40:17 minutes), consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024
# ↑ ''Emission @rt bi / Colonel Momar Gueye révèle sur son livre'' <small>[archive]</small>, LEADERSNPRO (14 août 2022, 34:48 minutes), consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''www.editions-harmattan.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''takamtikou.bnf.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Weuz, « <small> [archive]</small> », sur ''Ndar24.com'', 20 mars 2019 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''Magazine Sénégal Njaay - Senegal-njaay.com'', 20 janvier 2024 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Cheikh Ibrahima Diagne Cheikh Diagne, « <small> [archive]</small> », 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
5wihy917zhe9gj14qx87y5f7256cqoy
106606
106605
2024-12-10T22:28:51Z
Yasscoco
16153
Source 1 inserrée
106606
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Politicien|image=[[File:Moumar Guèye.jpg|Moumar_Guèye]]|Liggeey=Injinéér ak Bindkat|Tur ak sant=Mumar Yaala Gèy|Bésu juddu=Ñaar fukki weer ci ayndé 1948}}
'''Moumar Guèye'''<ref>Itinéraire d'un saint-louisien - Moumar Gueye</ref>, jàngat ci wàllu agroforesteri ak bindkat bu Senegal, ñu ràññee ko ci xam-xam ak yokkute buy yàgg ak xéewal yiñ fi fekk. Mingi yam ci yokkute internasional, muy boole xam-xam bu bari ci liggéeyam ak xam-xam bu am solo. Auteur bu mag la, nekk nit ku am kilifa ci wàllu ngëm , muy xalaat yu bees ak liggéeyam ci sàmm valëri aada ak environmaa bi ci [[Senegaal|Senegal]] .
== Taarix bu Nii ==
Moumar Gueye mingi juddu ci 18 aan atum 1948 ci [[Ndar|Saint-Louis]], ci diwaanu Ndar-Toute, mu màggee ci gox bu bari cosaan ak aada. Ci ''Jàngu Serigne Youssou Diop'' la tàmbalee jàng Al Quran, foofu la jàngee ay jàmm ci wàllu aada ak ngëm . Ginaaw loolu mu dugg ci daara ju njëkk ci Sénéfobougou . Li tax mu nekk ci wetu campu Jàngat yi jàpp ci tirailleurs sénégalais moo tax mu bëgga jàng disipline soldaar, te loolu dina tax mu bëgga jàng soldaar ci ëlëg.
Ci wàllu njàng, Moumar Guèye amna diplôme ci Ingénieur ci ndox ak àll ci Ecole Nationale des Cadres Ruraux bi ci Bambey, mu jàngee fa yoriinu ecosystem ak xéewal yiñ fi fekk. Mu wéyal tàggat-yaram ci bitim réew, am lijaasa Master ci science ci yoriinu rabi àll ak yoriinu xéewali jawwu ji ci Polytechnic Institute bu Virginia Tech, ci [[Diiwaan yu Bennoo|Etats Unis]], ba noppi am diplôme ci yokkute ci àdduna bi, ak Biro buy Gëstu ci Àdduna jox ko. ak yokkute .
Ci wàllu liggéey, Moumar Guèye dafa jiite liggéey bu bari te wuute, boole ci wareefu siwil ak liggéey paramilitaire . Amna liggéey yu am solo ci biir Koor waay wa ak mbay, lu ci melni kuratëru parc national yi, inspectër ci ndox ak garab yi, ak koordinatèru projet de reforestation bu Sénégal. Defna itam ay liggéey ci wàllu teknik ci ministeer yu bari ci Senegal, ba noppi di jiite projet agroforestry bu [[Jurbel|Diourbel]], muy amal ay gis-gis yu bees ngir mëna yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg.
== Xalaat ==
Mbindi Moumar Guèye ak limu dugal ci liggéeyam dañuy fësal ŋàññig xeeti yokkute yuñ jëlee ci kolonisasioŋ, te dafa jàpp ni duñu méngoo ak jafe-jafe yi am ci Afrique, te ñoo waral ñuy wéy di gëm seen bopp ci wàllu koom-koom ak ci wàllu aada. Dafa gëna bañ neoliberalisme, ndax dafa jàpp ni moo waral yokkuteg koom-koom gi amul benn lëkkaloo ak jafe-jafey dëkk bi, di beddi askan wi amul benn njariñ, di yokk ñàkka yamale gi ci askan wi. Ci tontu, Guèye dafay ñaan tàggat bu Afrique bu sukkandiko ci sargal xéewali dëkk bi, xam-xam cosaan ak jëfandikoo xéewali gañcax yi ci anam wuy yàgg.
Li ñu jàngee ci Diourbel, rawatina ci làkku dëkk bi, dafay wane ni askan wi dafay bokk ci liggéey bi, lu ci melni defaraat garab yi ak yoriinu ndox mi. Muy wane itam ni amna solo lool ñu fësal aaday liggéey bu jaar yoon, di ñaawlu ni ñàkka liggéey dafay tere askanu Afrique dem ca kanam. Guèye dafay fësal boole làkki réew yi, lu ci melni wolof, ci politig réew mi ak ci sistemu njàng, mu jàpp ni loolu mooy levier bu am solo ngir defaraat soberaanite aada ak boole askan wi ci doxalinu jël matuwaay yi. Fi may jeexalee mooy, dafay artu ci loraange yi ci jëfandikoo xéewali jawwu ji ci anam wudul mëna yàgg, ba noppi di ñaax nit ñi ñu jàngale environmaat bi bu baax, suko defee mbokk yiy ñëw ëlëg am ëlëg gu neex.
== Dogaloon ==
Colonel Moumar Guèye dafa yàgg a dugal xalaat yu xóot ci ay liggéeyam, ngir boole jafe-jafe yi am ci Senegal ak jafe-jafe àdduna bi. Ci wàllu réew mi, defna liggéey bu am solo ci dooleel dëkkalu réew mi, rawatina ci xeex ngir gëna dooleel làkki réew mi, lu ci melni [[Wolof (làkk)|wolof]], muy lu mu jàpp ni mooy xët wi gëna am solo ci soberaanite aada ak dooleel askan Li tax mu liggéeyandoo ak [[Senegaal|réewum Senegal]], rawatina ci nguuru Abdou Diouf, ngir boole làkki dëkk bi ci liggéey bi ak ci njàng mi, suko defee askan wi gëna mëna am liggéey yooyu .
Bimu nekkee njiitu projet xéewal ak àll Diourbel ci 1996 , dafa tàmbali ay liggéey yu jëm ci yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg, ak gëna dooleel kàttan yi ci dëkk bi. Ci gox bu jànkoonte ak jafe-jafe ekoloji yu melni yàqu-yàqu suuf ak ñàkkum ndox, dafa boole ay pexe xarala yu bees ak xam-xam bi am ci dëkk bi. Ay projetam bokkuna ci defaraat garab yi, wàññi ndawtuwu suuf, baña yàq xéewal ci ñàkka yu gën a mel bi, jàngale environmaa bi, boole ci gëna dooleel mbay mi te baax ci xeewalbi. Bi ñu boole askanu dëkk bi ci benn kaada bu ñépp bokk, loolu may na dëkk kat yi ñu mëna bokk ci seen yokkute, loolu mooy wane gis-gisoom ci yokkute buy yàgg bu sukkandiko ci moom seen bopp ak sargal xéewali dëkk bi .
Rax ci dolli, bimu nekkee njiitu Pen Club Senegal , dafa jàppale xew-xewu bind Senegal ci amaale ay xew-xew ak workshop ngir fësal jàng ak bind ci làkki réew mi, rawatina Wolof. Li tax ñu def loolu mooy fexe ba nit ñi mëna am literature, ba noppi ñaax nit ñi ñu sos lu bees ci dëkk bi. Bimu nekkee njiitu konsilu defarkati art yu Senegal yi, bokk na ci liggéey gëna doole art bu Senegal. Ci ndigalu moom, usine yooyu, siiw ci tapiseri, dañu gëna am doole ci àdduna bi, ci noonu lañu boole artist yu bees yi ak jëmmal yu bees, boole cosaan ak aada. Bi Moumar Guèye boolee literature ak art visuel, dafa gëna dooleel dàntite aada Senegal ci noonu mu teg réew mi ci biir àdduna, loolu dafay wane bëgg-bëggam ci def art ak bataaxal jumtukaayi coppite askan wi ak soberaanite aada .
== Neexal ak sargal ==
* 1983 : ''Chevalier de l' ordre national du lion'', distinction bi njiitu réew mi Abdou Diouf jox .
* 2002 : ''Nit ku gëna baax ci at mi'', Collective des Saint-Louisiens jox ko neexal bimu def ci liggéeyam ''Itinéraire d'un Saint-Louisien.''
* 2010 : Ki ''jël raw gàddu gi ci gëstub koom-koom, Abdulaay Fadiga'' .
* 2011 : ''Gañekatu Maguilén d'Or'', bi waa Éditions Maguilén jox ko.
* 2012 : ''Palmes Saint-Louisienne pour les Arts et les Lettres'', la maire Cheikh Bamba Dièye jox ko .
* 2017 : ''Ñu tànn ko mu jox ko prix bu mag bi njiitu réew mi'' jox ci bataaxal yi ndax téereem bi tuddu ''The Curse of Raabi'' .
* 2021 : ''Kuréel giy taxawal naataange ak jàmm'' ci ''àdduna Senegaal (GPPI) moo ko fal ndawul jàmm.''
* 2022 ak 2023 : ''Neexal bi gëna baax ci theatre'' ak téereem ''Malediction de Raabi.''
* 2024 : ''Sponsor biy màggal bis bi bindkat yi di am ci Afrique'' .
* 2024 : ''Sponsor bu mag ci 3e edition bu Guddi gi ci Biddiiw yu nord yi.''
* 2024 : ''Client du Grande Mosquée de Thioumadé Ngueyene.''
* Jox nañu ko ñaari yoon ''star bu nord bi ci wàllu aada'', di wane liggéeyam ci fësal aaday waa Senegal.
== Piblikaasioŋ ==
* 2003 '': jafe-jafe ci projet agro-forêt Diourbel : Sama xeex ak jaay doole'' – Edisioŋ L'Harmattan, Paris .
* 2004 '': Itinéraire bu Saint-Louisien : Dëkk bu yàgg bi ci français ci fajar moomel sa bopp'' – L'Harmattan, Paris .
* 2006 '': Racines de la fidélité'' – Éditions Le Nègre Internationales, Dakar.
* 2008 : ''Garab gi mooy dundu, Garab gi nettali sunuy doom ak sunu bopp...'' - Michel Lafon
* 2010 '': Ndox, alal ju ñu wara aar'' – Éditions Maguilén.
* 2010 '': La malediction de Raabi'' – Éditions de Maguilén.
* 2016 '': Xam-xam bu askan wi : Sama wàll ci saytu, artu ak jàppale'' – Abis Éditions (Njiitu njiitu réew mi Moustapha Niasse ).
* 2017 '': Ndox, luy indi jàmm ak kaaraange'' – Éditions Maguilén (Président [[Maki Sàll|Macky Sall]] moo ko njëkka bind).
* 2022 : (Préface) ''Na taw am'' - Seydi Sow ak Idrissa Sow Gorkoodio.
* 2023 '': Téere taskatu xibaar yi ci [[Wolof (làkk)|wolof]] .''
* 2024 '': Yaama Neex.'' ''Dajale xibaar ci làkku réew mi wolof'' – Edisal.
* 2024 '': Dégg Ndigel am na njarin'' – Éditions NEAS.
== Tegtal ak royuwaay ==
[[Wàll:Écrivain sénégalais du XXe siècle]]
[[Wàll:Saint-Louis (Sénégal)]]
[[Wàll:Ingénieur sénégalais]]
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''www.editions-harmattan.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''SenePlus'', 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Weuz, « <small> [archive]</small> », sur ''Ndar24.com'', 5 novembre 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Ndarinfo, « <small> [archive]</small> », sur ''NDARINFO.COM'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Cheikh Saad Bou SEYE, « <small> [archive]</small> », sur ''Saint-Louis du Sénégal, d'hier jusqu'à aujourd'hui'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ ''ENTRETIEN EXCLUSIF AVEC LE COLONEL MOUMAR GUEYE'' <small>[archive]</small>, SENTOUTINFO (27 avril 2021, 40:17 minutes), consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024
# ↑ ''Emission @rt bi / Colonel Momar Gueye révèle sur son livre'' <small>[archive]</small>, LEADERSNPRO (14 août 2022, 34:48 minutes), consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''www.editions-harmattan.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''takamtikou.bnf.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Weuz, « <small> [archive]</small> », sur ''Ndar24.com'', 20 mars 2019 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''Magazine Sénégal Njaay - Senegal-njaay.com'', 20 janvier 2024 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Cheikh Ibrahima Diagne Cheikh Diagne, « <small> [archive]</small> », 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
e9aiqeuofkcey2r0gxz62mvo7s4ozgt
106607
106606
2024-12-10T22:31:51Z
Yasscoco
16153
Modification Publications
106607
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Politicien|image=[[File:Moumar Guèye.jpg|Moumar_Guèye]]|Liggeey=Injinéér ak Bindkat|Tur ak sant=Mumar Yaala Gèy|Bésu juddu=Ñaar fukki weer ci ayndé 1948}}
'''Moumar Guèye'''<ref>Itinéraire d'un saint-louisien - Moumar Gueye</ref>, jàngat ci wàllu agroforesteri ak bindkat bu Senegal, ñu ràññee ko ci xam-xam ak yokkute buy yàgg ak xéewal yiñ fi fekk. Mingi yam ci yokkute internasional, muy boole xam-xam bu bari ci liggéeyam ak xam-xam bu am solo. Auteur bu mag la, nekk nit ku am kilifa ci wàllu ngëm , muy xalaat yu bees ak liggéeyam ci sàmm valëri aada ak environmaa bi ci [[Senegaal|Senegal]] .
== Taarix bu Nii ==
Moumar Gueye mingi juddu ci 18 aan atum 1948 ci [[Ndar|Saint-Louis]], ci diwaanu Ndar-Toute, mu màggee ci gox bu bari cosaan ak aada. Ci ''Jàngu Serigne Youssou Diop'' la tàmbalee jàng Al Quran, foofu la jàngee ay jàmm ci wàllu aada ak ngëm . Ginaaw loolu mu dugg ci daara ju njëkk ci Sénéfobougou . Li tax mu nekk ci wetu campu Jàngat yi jàpp ci tirailleurs sénégalais moo tax mu bëgga jàng disipline soldaar, te loolu dina tax mu bëgga jàng soldaar ci ëlëg.
Ci wàllu njàng, Moumar Guèye amna diplôme ci Ingénieur ci ndox ak àll ci Ecole Nationale des Cadres Ruraux bi ci Bambey, mu jàngee fa yoriinu ecosystem ak xéewal yiñ fi fekk. Mu wéyal tàggat-yaram ci bitim réew, am lijaasa Master ci science ci yoriinu rabi àll ak yoriinu xéewali jawwu ji ci Polytechnic Institute bu Virginia Tech, ci [[Diiwaan yu Bennoo|Etats Unis]], ba noppi am diplôme ci yokkute ci àdduna bi, ak Biro buy Gëstu ci Àdduna jox ko. ak yokkute .
Ci wàllu liggéey, Moumar Guèye dafa jiite liggéey bu bari te wuute, boole ci wareefu siwil ak liggéey paramilitaire . Amna liggéey yu am solo ci biir Koor waay wa ak mbay, lu ci melni kuratëru parc national yi, inspectër ci ndox ak garab yi, ak koordinatèru projet de reforestation bu Sénégal. Defna itam ay liggéey ci wàllu teknik ci ministeer yu bari ci Senegal, ba noppi di jiite projet agroforestry bu [[Jurbel|Diourbel]], muy amal ay gis-gis yu bees ngir mëna yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg.
== Xalaat ==
Mbindi Moumar Guèye ak limu dugal ci liggéeyam dañuy fësal ŋàññig xeeti yokkute yuñ jëlee ci kolonisasioŋ, te dafa jàpp ni duñu méngoo ak jafe-jafe yi am ci Afrique, te ñoo waral ñuy wéy di gëm seen bopp ci wàllu koom-koom ak ci wàllu aada. Dafa gëna bañ neoliberalisme, ndax dafa jàpp ni moo waral yokkuteg koom-koom gi amul benn lëkkaloo ak jafe-jafey dëkk bi, di beddi askan wi amul benn njariñ, di yokk ñàkka yamale gi ci askan wi. Ci tontu, Guèye dafay ñaan tàggat bu Afrique bu sukkandiko ci sargal xéewali dëkk bi, xam-xam cosaan ak jëfandikoo xéewali gañcax yi ci anam wuy yàgg.
Li ñu jàngee ci Diourbel, rawatina ci làkku dëkk bi, dafay wane ni askan wi dafay bokk ci liggéey bi, lu ci melni defaraat garab yi ak yoriinu ndox mi. Muy wane itam ni amna solo lool ñu fësal aaday liggéey bu jaar yoon, di ñaawlu ni ñàkka liggéey dafay tere askanu Afrique dem ca kanam. Guèye dafay fësal boole làkki réew yi, lu ci melni wolof, ci politig réew mi ak ci sistemu njàng, mu jàpp ni loolu mooy levier bu am solo ngir defaraat soberaanite aada ak boole askan wi ci doxalinu jël matuwaay yi. Fi may jeexalee mooy, dafay artu ci loraange yi ci jëfandikoo xéewali jawwu ji ci anam wudul mëna yàgg, ba noppi di ñaax nit ñi ñu jàngale environmaat bi bu baax, suko defee mbokk yiy ñëw ëlëg am ëlëg gu neex.
== Dogaloon ==
Colonel Moumar Guèye dafa yàgg a dugal xalaat yu xóot ci ay liggéeyam, ngir boole jafe-jafe yi am ci Senegal ak jafe-jafe àdduna bi. Ci wàllu réew mi, defna liggéey bu am solo ci dooleel dëkkalu réew mi, rawatina ci xeex ngir gëna dooleel làkki réew mi, lu ci melni [[Wolof (làkk)|wolof]], muy lu mu jàpp ni mooy xët wi gëna am solo ci soberaanite aada ak dooleel askan Li tax mu liggéeyandoo ak [[Senegaal|réewum Senegal]], rawatina ci nguuru Abdou Diouf, ngir boole làkki dëkk bi ci liggéey bi ak ci njàng mi, suko defee askan wi gëna mëna am liggéey yooyu .
Bimu nekkee njiitu projet xéewal ak àll Diourbel ci 1996 , dafa tàmbali ay liggéey yu jëm ci yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg, ak gëna dooleel kàttan yi ci dëkk bi. Ci gox bu jànkoonte ak jafe-jafe ekoloji yu melni yàqu-yàqu suuf ak ñàkkum ndox, dafa boole ay pexe xarala yu bees ak xam-xam bi am ci dëkk bi. Ay projetam bokkuna ci defaraat garab yi, wàññi ndawtuwu suuf, baña yàq xéewal ci ñàkka yu gën a mel bi, jàngale environmaa bi, boole ci gëna dooleel mbay mi te baax ci xeewalbi. Bi ñu boole askanu dëkk bi ci benn kaada bu ñépp bokk, loolu may na dëkk kat yi ñu mëna bokk ci seen yokkute, loolu mooy wane gis-gisoom ci yokkute buy yàgg bu sukkandiko ci moom seen bopp ak sargal xéewali dëkk bi .
Rax ci dolli, bimu nekkee njiitu Pen Club Senegal , dafa jàppale xew-xewu bind Senegal ci amaale ay xew-xew ak workshop ngir fësal jàng ak bind ci làkki réew mi, rawatina Wolof. Li tax ñu def loolu mooy fexe ba nit ñi mëna am literature, ba noppi ñaax nit ñi ñu sos lu bees ci dëkk bi. Bimu nekkee njiitu konsilu defarkati art yu Senegal yi, bokk na ci liggéey gëna doole art bu Senegal. Ci ndigalu moom, usine yooyu, siiw ci tapiseri, dañu gëna am doole ci àdduna bi, ci noonu lañu boole artist yu bees yi ak jëmmal yu bees, boole cosaan ak aada. Bi Moumar Guèye boolee literature ak art visuel, dafa gëna dooleel dàntite aada Senegal ci noonu mu teg réew mi ci biir àdduna, loolu dafay wane bëgg-bëggam ci def art ak bataaxal jumtukaayi coppite askan wi ak soberaanite aada .
== Neexal ak sargal ==
* 1983 : ''Chevalier de l' ordre national du lion'', distinction bi njiitu réew mi Abdou Diouf jox .
* 2002 : ''Nit ku gëna baax ci at mi'', Collective des Saint-Louisiens jox ko neexal bimu def ci liggéeyam ''Itinéraire d'un Saint-Louisien.''
* 2010 : Ki ''jël raw gàddu gi ci gëstub koom-koom, Abdulaay Fadiga'' .
* 2011 : ''Gañekatu Maguilén d'Or'', bi waa Éditions Maguilén jox ko.
* 2012 : ''Palmes Saint-Louisienne pour les Arts et les Lettres'', la maire Cheikh Bamba Dièye jox ko .
* 2017 : ''Ñu tànn ko mu jox ko prix bu mag bi njiitu réew mi'' jox ci bataaxal yi ndax téereem bi tuddu ''The Curse of Raabi'' .
* 2021 : ''Kuréel giy taxawal naataange ak jàmm'' ci ''àdduna Senegaal (GPPI) moo ko fal ndawul jàmm.''
* 2022 ak 2023 : ''Neexal bi gëna baax ci theatre'' ak téereem ''Malediction de Raabi.''
* 2024 : ''Sponsor biy màggal bis bi bindkat yi di am ci Afrique'' .
* 2024 : ''Sponsor bu mag ci 3e edition bu Guddi gi ci Biddiiw yu nord yi.''
* 2024 : ''Client du Grande Mosquée de Thioumadé Ngueyene.''
* Jox nañu ko ñaari yoon ''star bu nord bi ci wàllu aada'', di wane liggéeyam ci fësal aaday waa Senegal.
== Piblikaasioŋ ==
* 2003 '': Crise au Projet Agro-Forestier de Diourbel : Mon combat contre l'arbitraire'' – Éditions L'Harmattan, Paris.
* 2004 '': Itinéraire d’un Saint-Louisien : La vieille ville française à l’aube des indépendances'' – Éditions L'Harmattan, Paris.
* 2006 '': Racines de fidélités'' – Éditions Le Nègre International, Dakar.
* 2008 : ''L’Arbre est la vie, L'arbre raconté à nos enfants et à nous-même...''– Éditions Michel LAFON
* 2010 '': L’Eau un trésor à protéger'' – Éditions Maguilén.
* 2010 '': La Malédiction de Raabi'' – Éditions Maguilén.
* 2016 '': Conscience citoyenne : Ma part de veille, d'alerte et de contribution'' – Abis Éditions (Teere bi am na préface bu Président Moustapha Niasse).
* 2017 '': L’Eau, source de paix et de sécurité'' – Éditions Maguilén (Teere bi am na préface bu President Macky Sall).
* 2022 : (Préface) ''Que la pluie soit'' - Seydi Sow et Idrissa Sow Gorkoodio.
* 2023 '': Manuel pour journaliste en wolof.''
* 2024 '': Yaama Neex. Receuil de nouvelles en langue nationale Wolof'' – Edisal.
* 2024 '': Dégg Ndigel am na njarin'' – Éditions NEAS.
== Tegtal ak royuwaay ==
[[Wàll:Écrivain sénégalais du XXe siècle]]
[[Wàll:Saint-Louis (Sénégal)]]
[[Wàll:Ingénieur sénégalais]]
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''www.editions-harmattan.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''SenePlus'', 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Weuz, « <small> [archive]</small> », sur ''Ndar24.com'', 5 novembre 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Ndarinfo, « <small> [archive]</small> », sur ''NDARINFO.COM'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Cheikh Saad Bou SEYE, « <small> [archive]</small> », sur ''Saint-Louis du Sénégal, d'hier jusqu'à aujourd'hui'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ ''ENTRETIEN EXCLUSIF AVEC LE COLONEL MOUMAR GUEYE'' <small>[archive]</small>, SENTOUTINFO (27 avril 2021, 40:17 minutes), consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024
# ↑ ''Emission @rt bi / Colonel Momar Gueye révèle sur son livre'' <small>[archive]</small>, LEADERSNPRO (14 août 2022, 34:48 minutes), consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''www.editions-harmattan.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''takamtikou.bnf.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Weuz, « <small> [archive]</small> », sur ''Ndar24.com'', 20 mars 2019 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''Magazine Sénégal Njaay - Senegal-njaay.com'', 20 janvier 2024 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Cheikh Ibrahima Diagne Cheikh Diagne, « <small> [archive]</small> », 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
31bifkx4mfysoeio4rd28kmsy16oqqg
106608
106607
2024-12-10T22:33:02Z
Yasscoco
16153
Titre publications
106608
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Politicien|image=[[File:Moumar Guèye.jpg|Moumar_Guèye]]|Liggeey=Injinéér ak Bindkat|Tur ak sant=Mumar Yaala Gèy|Bésu juddu=Ñaar fukki weer ci ayndé 1948}}
'''Moumar Guèye'''<ref>Itinéraire d'un saint-louisien - Moumar Gueye</ref>, jàngat ci wàllu agroforesteri ak bindkat bu Senegal, ñu ràññee ko ci xam-xam ak yokkute buy yàgg ak xéewal yiñ fi fekk. Mingi yam ci yokkute internasional, muy boole xam-xam bu bari ci liggéeyam ak xam-xam bu am solo. Auteur bu mag la, nekk nit ku am kilifa ci wàllu ngëm , muy xalaat yu bees ak liggéeyam ci sàmm valëri aada ak environmaa bi ci [[Senegaal|Senegal]] .
== Taarix bu Nii ==
Moumar Gueye mingi juddu ci 18 aan atum 1948 ci [[Ndar|Saint-Louis]], ci diwaanu Ndar-Toute, mu màggee ci gox bu bari cosaan ak aada. Ci ''Jàngu Serigne Youssou Diop'' la tàmbalee jàng Al Quran, foofu la jàngee ay jàmm ci wàllu aada ak ngëm . Ginaaw loolu mu dugg ci daara ju njëkk ci Sénéfobougou . Li tax mu nekk ci wetu campu Jàngat yi jàpp ci tirailleurs sénégalais moo tax mu bëgga jàng disipline soldaar, te loolu dina tax mu bëgga jàng soldaar ci ëlëg.
Ci wàllu njàng, Moumar Guèye amna diplôme ci Ingénieur ci ndox ak àll ci Ecole Nationale des Cadres Ruraux bi ci Bambey, mu jàngee fa yoriinu ecosystem ak xéewal yiñ fi fekk. Mu wéyal tàggat-yaram ci bitim réew, am lijaasa Master ci science ci yoriinu rabi àll ak yoriinu xéewali jawwu ji ci Polytechnic Institute bu Virginia Tech, ci [[Diiwaan yu Bennoo|Etats Unis]], ba noppi am diplôme ci yokkute ci àdduna bi, ak Biro buy Gëstu ci Àdduna jox ko. ak yokkute .
Ci wàllu liggéey, Moumar Guèye dafa jiite liggéey bu bari te wuute, boole ci wareefu siwil ak liggéey paramilitaire . Amna liggéey yu am solo ci biir Koor waay wa ak mbay, lu ci melni kuratëru parc national yi, inspectër ci ndox ak garab yi, ak koordinatèru projet de reforestation bu Sénégal. Defna itam ay liggéey ci wàllu teknik ci ministeer yu bari ci Senegal, ba noppi di jiite projet agroforestry bu [[Jurbel|Diourbel]], muy amal ay gis-gis yu bees ngir mëna yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg.
== Xalaat ==
Mbindi Moumar Guèye ak limu dugal ci liggéeyam dañuy fësal ŋàññig xeeti yokkute yuñ jëlee ci kolonisasioŋ, te dafa jàpp ni duñu méngoo ak jafe-jafe yi am ci Afrique, te ñoo waral ñuy wéy di gëm seen bopp ci wàllu koom-koom ak ci wàllu aada. Dafa gëna bañ neoliberalisme, ndax dafa jàpp ni moo waral yokkuteg koom-koom gi amul benn lëkkaloo ak jafe-jafey dëkk bi, di beddi askan wi amul benn njariñ, di yokk ñàkka yamale gi ci askan wi. Ci tontu, Guèye dafay ñaan tàggat bu Afrique bu sukkandiko ci sargal xéewali dëkk bi, xam-xam cosaan ak jëfandikoo xéewali gañcax yi ci anam wuy yàgg.
Li ñu jàngee ci Diourbel, rawatina ci làkku dëkk bi, dafay wane ni askan wi dafay bokk ci liggéey bi, lu ci melni defaraat garab yi ak yoriinu ndox mi. Muy wane itam ni amna solo lool ñu fësal aaday liggéey bu jaar yoon, di ñaawlu ni ñàkka liggéey dafay tere askanu Afrique dem ca kanam. Guèye dafay fësal boole làkki réew yi, lu ci melni wolof, ci politig réew mi ak ci sistemu njàng, mu jàpp ni loolu mooy levier bu am solo ngir defaraat soberaanite aada ak boole askan wi ci doxalinu jël matuwaay yi. Fi may jeexalee mooy, dafay artu ci loraange yi ci jëfandikoo xéewali jawwu ji ci anam wudul mëna yàgg, ba noppi di ñaax nit ñi ñu jàngale environmaat bi bu baax, suko defee mbokk yiy ñëw ëlëg am ëlëg gu neex.
== Dogaloon ==
Colonel Moumar Guèye dafa yàgg a dugal xalaat yu xóot ci ay liggéeyam, ngir boole jafe-jafe yi am ci Senegal ak jafe-jafe àdduna bi. Ci wàllu réew mi, defna liggéey bu am solo ci dooleel dëkkalu réew mi, rawatina ci xeex ngir gëna dooleel làkki réew mi, lu ci melni [[Wolof (làkk)|wolof]], muy lu mu jàpp ni mooy xët wi gëna am solo ci soberaanite aada ak dooleel askan Li tax mu liggéeyandoo ak [[Senegaal|réewum Senegal]], rawatina ci nguuru Abdou Diouf, ngir boole làkki dëkk bi ci liggéey bi ak ci njàng mi, suko defee askan wi gëna mëna am liggéey yooyu .
Bimu nekkee njiitu projet xéewal ak àll Diourbel ci 1996 , dafa tàmbali ay liggéey yu jëm ci yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg, ak gëna dooleel kàttan yi ci dëkk bi. Ci gox bu jànkoonte ak jafe-jafe ekoloji yu melni yàqu-yàqu suuf ak ñàkkum ndox, dafa boole ay pexe xarala yu bees ak xam-xam bi am ci dëkk bi. Ay projetam bokkuna ci defaraat garab yi, wàññi ndawtuwu suuf, baña yàq xéewal ci ñàkka yu gën a mel bi, jàngale environmaa bi, boole ci gëna dooleel mbay mi te baax ci xeewalbi. Bi ñu boole askanu dëkk bi ci benn kaada bu ñépp bokk, loolu may na dëkk kat yi ñu mëna bokk ci seen yokkute, loolu mooy wane gis-gisoom ci yokkute buy yàgg bu sukkandiko ci moom seen bopp ak sargal xéewali dëkk bi .
Rax ci dolli, bimu nekkee njiitu Pen Club Senegal , dafa jàppale xew-xewu bind Senegal ci amaale ay xew-xew ak workshop ngir fësal jàng ak bind ci làkki réew mi, rawatina Wolof. Li tax ñu def loolu mooy fexe ba nit ñi mëna am literature, ba noppi ñaax nit ñi ñu sos lu bees ci dëkk bi. Bimu nekkee njiitu konsilu defarkati art yu Senegal yi, bokk na ci liggéey gëna doole art bu Senegal. Ci ndigalu moom, usine yooyu, siiw ci tapiseri, dañu gëna am doole ci àdduna bi, ci noonu lañu boole artist yu bees yi ak jëmmal yu bees, boole cosaan ak aada. Bi Moumar Guèye boolee literature ak art visuel, dafa gëna dooleel dàntite aada Senegal ci noonu mu teg réew mi ci biir àdduna, loolu dafay wane bëgg-bëggam ci def art ak bataaxal jumtukaayi coppite askan wi ak soberaanite aada .
== Neexal ak sargal ==
* 1983 : ''Chevalier de l' ordre national du lion'', distinction bi njiitu réew mi Abdou Diouf jox .
* 2002 : ''Nit ku gëna baax ci at mi'', Collective des Saint-Louisiens jox ko neexal bimu def ci liggéeyam ''Itinéraire d'un Saint-Louisien.''
* 2010 : Ki ''jël raw gàddu gi ci gëstub koom-koom, Abdulaay Fadiga'' .
* 2011 : ''Gañekatu Maguilén d'Or'', bi waa Éditions Maguilén jox ko.
* 2012 : ''Palmes Saint-Louisienne pour les Arts et les Lettres'', la maire Cheikh Bamba Dièye jox ko .
* 2017 : ''Ñu tànn ko mu jox ko prix bu mag bi njiitu réew mi'' jox ci bataaxal yi ndax téereem bi tuddu ''The Curse of Raabi'' .
* 2021 : ''Kuréel giy taxawal naataange ak jàmm'' ci ''àdduna Senegaal (GPPI) moo ko fal ndawul jàmm.''
* 2022 ak 2023 : ''Neexal bi gëna baax ci theatre'' ak téereem ''Malediction de Raabi.''
* 2024 : ''Sponsor biy màggal bis bi bindkat yi di am ci Afrique'' .
* 2024 : ''Sponsor bu mag ci 3e edition bu Guddi gi ci Biddiiw yu nord yi.''
* 2024 : ''Client du Grande Mosquée de Thioumadé Ngueyene.''
* Jox nañu ko ñaari yoon ''star bu nord bi ci wàllu aada'', di wane liggéeyam ci fësal aaday waa Senegal.
== Binde yi ==
* 2003 '': Crise au Projet Agro-Forestier de Diourbel : Mon combat contre l'arbitraire'' – Éditions L'Harmattan, Paris.
* 2004 '': Itinéraire d’un Saint-Louisien : La vieille ville française à l’aube des indépendances'' – Éditions L'Harmattan, Paris.
* 2006 '': Racines de fidélités'' – Éditions Le Nègre International, Dakar.
* 2008 : ''L’Arbre est la vie, L'arbre raconté à nos enfants et à nous-même...''– Éditions Michel LAFON
* 2010 '': L’Eau un trésor à protéger'' – Éditions Maguilén.
* 2010 '': La Malédiction de Raabi'' – Éditions Maguilén.
* 2016 '': Conscience citoyenne : Ma part de veille, d'alerte et de contribution'' – Abis Éditions (Teere bi am na préface bu Président Moustapha Niasse).
* 2017 '': L’Eau, source de paix et de sécurité'' – Éditions Maguilén (Teere bi am na préface bu President Macky Sall).
* 2022 : (Préface) ''Que la pluie soit'' - Seydi Sow et Idrissa Sow Gorkoodio.
* 2023 '': Manuel pour journaliste en wolof.''
* 2024 '': Yaama Neex. Receuil de nouvelles en langue nationale Wolof'' – Edisal.
* 2024 '': Dégg Ndigel am na njarin'' – Éditions NEAS.
== Tegtal ak royuwaay ==
[[Wàll:Écrivain sénégalais du XXe siècle]]
[[Wàll:Saint-Louis (Sénégal)]]
[[Wàll:Ingénieur sénégalais]]
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''www.editions-harmattan.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''SenePlus'', 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Weuz, « <small> [archive]</small> », sur ''Ndar24.com'', 5 novembre 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Ndarinfo, « <small> [archive]</small> », sur ''NDARINFO.COM'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Cheikh Saad Bou SEYE, « <small> [archive]</small> », sur ''Saint-Louis du Sénégal, d'hier jusqu'à aujourd'hui'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ ''ENTRETIEN EXCLUSIF AVEC LE COLONEL MOUMAR GUEYE'' <small>[archive]</small>, SENTOUTINFO (27 avril 2021, 40:17 minutes), consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024
# ↑ ''Emission @rt bi / Colonel Momar Gueye révèle sur son livre'' <small>[archive]</small>, LEADERSNPRO (14 août 2022, 34:48 minutes), consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''www.editions-harmattan.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''takamtikou.bnf.fr'' <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Weuz, « <small> [archive]</small> », sur ''Ndar24.com'', 20 mars 2019 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ « <small> [archive]</small> », sur ''Magazine Sénégal Njaay - Senegal-njaay.com'', 20 janvier 2024 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
# ↑ Cheikh Ibrahima Diagne Cheikh Diagne, « <small> [archive]</small> », 29 juin 2021 <small>(consulté le <abbr>1er</abbr> décembre 2024)</small>
dftvxsh88qvyeah5clfv9ni1wlfda04
106609
106608
2024-12-10T22:49:38Z
Yasscoco
16153
Rajout 12 sources
106609
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Politicien|image=[[File:Moumar Guèye.jpg|Moumar_Guèye]]|Liggeey=Injinéér ak Bindkat|Tur ak sant=Mumar Yaala Gèy|Bésu juddu=Ñaar fukki weer ci ayndé 1948}}
'''Moumar Guèye'''<ref>Itinéraire d'un saint-louisien - Moumar Gueye</ref>, jàngat ci wàllu agroforesteri ak bindkat bu Senegal, ñu ràññee ko ci xam-xam ak yokkute buy yàgg ak xéewal yiñ fi fekk. Mingi yam ci yokkute internasional, muy boole xam-xam bu bari ci liggéeyam ak xam-xam bu am solo. Auteur bu mag la, nekk nit ku am kilifa ci wàllu ngëm<ref>UNE DISTINCTION SOUS LE SIGNE DU «PARDON» | SenePlus</ref>, muy xalaat yu bees ak liggéeyam ci sàmm valëri aada ak environmaa bi ci [[Senegaal|Senegal]].
== Taarix bu Nii ==
Moumar Gueye mingi juddu ci 18 aan atum 1948 ci [[Ndar|Saint-Louis]], ci diwaanu Ndar-Toute, mu màggee ci gox bu bari cosaan ak aada. Ci ''Jàngu Serigne Youssou Diop'' la tàmbalee jàng Al Quran, foofu la jàngee ay jàmm ci wàllu aada ak ngëm<ref>Les Chroniques du Doyen - Colonel Moumar GUEYE, un homme de culture (par Majib SENE) | Ndar24.com</ref>. Ginaaw loolu mu dugg ci daara ju njëkk ci Sénéfobougou<ref>COLONEL MOUMAR GUEYE, ECRIVAIN «Certains éditeurs sénégalais manquent de compétence et de rigueur professionnelle»</ref>. Li tax mu nekk ci wetu campu Jàngat yi jàpp ci tirailleurs sénégalais moo tax mu bëgga jàng disipline soldaar, te loolu dina tax mu bëgga jàng soldaar ci ëlëg.
Ci wàllu njàng, Moumar Guèye amna diplôme ci Ingénieur ci ndox ak àll ci Ecole Nationale des Cadres Ruraux bi ci Bambey, mu jàngee fa yoriinu ecosystem ak xéewal yiñ fi fekk. Mu wéyal tàggat-yaram ci bitim réew, am lijaasa Master ci science ci yoriinu rabi àll ak yoriinu xéewali jawwu ji ci Polytechnic Institute bu Virginia Tech, ci [[Diiwaan yu Bennoo|Etats Unis]], ba noppi am diplôme ci yokkute ci àdduna bi, ak Biro buy Gëstu ci Àdduna jox ko ak yokkute.<ref>Le Colonel Moumar Gueye: Le Domou Ndar du Mois</ref>
Ci wàllu liggéey, Moumar Guèye dafa jiite liggéey bu bari te wuute, boole ci wareefu siwil ak liggéey paramilitaire<ref>Colonel Moumar Guèye, nouvel ambassadeur de la paix : une distinction sous le signe du «pardon» - Senegal7</ref>. Amna liggéey yu am solo ci biir Koor waay wa ak mbay, lu ci melni kuratëru parc national yi, inspectër ci ndox ak garab yi, ak koordinatèru projet de reforestation bu Sénégal. Defna itam ay liggéey ci wàllu teknik ci ministeer yu bari ci Senegal, ba noppi di jiite projet agroforestry bu [[Jurbel|Diourbel]], muy amal ay gis-gis yu bees ngir mëna yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg.
== Xalaat ==
Mbindi Moumar Guèye ak limu dugal ci liggéeyam dañuy fësal ŋàññig xeeti yokkute yuñ jëlee ci kolonisasioŋ, te dafa jàpp ni duñu méngoo ak jafe-jafe yi am ci Afrique, te ñoo waral ñuy wéy di gëm seen bopp ci wàllu koom-koom ak ci wàllu aada. Dafa gëna bañ neoliberalisme, ndax dafa jàpp ni moo waral yokkuteg koom-koom gi amul benn lëkkaloo ak jafe-jafey dëkk bi, di beddi askan wi amul benn njariñ, di yokk ñàkka yamale gi ci askan wi. Ci tontu, Guèye dafay ñaan tàggat bu Afrique bu sukkandiko ci sargal xéewali dëkk bi, xam-xam cosaan ak jëfandikoo xéewali gañcax yi ci anam wuy yàgg.
Li ñu jàngee ci Diourbel, rawatina ci làkku dëkk bi, dafay wane ni askan wi dafay bokk ci liggéey bi, lu ci melni defaraat garab yi ak yoriinu ndox mi. Muy wane itam ni amna solo lool ñu fësal aaday liggéey bu jaar yoon, di ñaawlu ni ñàkka liggéey dafay tere askanu Afrique dem ca kanam. Guèye dafay fësal boole làkki réew yi, lu ci melni wolof, ci politig réew mi ak ci sistemu njàng, mu jàpp ni loolu mooy levier bu am solo ngir defaraat soberaanite aada ak boole askan wi ci doxalinu jël matuwaay yi. Fi may jeexalee mooy, dafay artu ci loraange yi ci jëfandikoo xéewali jawwu ji ci anam wudul mëna yàgg, ba noppi di ñaax nit ñi ñu jàngale environmaat bi bu baax, suko defee mbokk yiy ñëw ëlëg am ëlëg gu neex.
== Dogaloon ==
Moumar Guèye dafa yàgg a dugal xalaat yu xóot ci ay liggéeyam, ngir boole jafe-jafe yi am ci Senegal ak jafe-jafe àdduna bi. Ci wàllu réew mi, defna liggéey bu am solo ci dooleel dëkkalu réew mi, rawatina ci xeex ngir gëna dooleel làkki réew mi, lu ci melni [[Wolof (làkk)|wolof]], muy lu mu jàpp ni mooy xët wi gëna am solo ci soberaanite aada ak dooleel askan. Li tax mu liggéeyandoo ak [[Senegaal|réewum Senegal]], rawatina ci nguuru Abdou Diouf, ngir boole làkki dëkk bi ci liggéey bi ak ci njàng mi, suko defee askan wi gëna mëna am liggéey yooyu<ref>(1274) Emission @rt bi / Colonel Momar Gueye révèle sur son livre - YouTube</ref>.
Bimu nekkee njiitu projet xéewal ak àll Diourbel ci 1996<ref>CRISE AU PROJET AGRO-FORESTIER DE DIOURBEL (SENEGAL) - Moumar Gueye</ref>, dafa tàmbali ay liggéey yu jëm ci yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg, ak gëna dooleel kàttan yi ci dëkk bi. Ci gox bu jànkoonte ak jafe-jafe ekoloji yu melni yàqu-yàqu suuf ak ñàkkum ndox, dafa boole ay pexe xarala yu bees ak xam-xam bi am ci dëkk bi. Ay projetam bokkuna ci defaraat garab yi, wàññi ndawtuwu suuf, baña yàq xéewal ci ñàkka yu gën a mel bi, jàngale environmaa bi, boole ci gëna dooleel mbay mi te baax ci xeewalbi. Bi ñu boole askanu dëkk bi ci benn kaada bu ñépp bokk, loolu may na dëkk kat yi ñu mëna bokk ci seen yokkute, loolu mooy wane gis-gisoom ci yokkute buy yàgg bu sukkandiko ci moom seen bopp ak sargal xéewali dëkk bi<ref>L’Eau source de paix et de sécurité | Takamtikou</ref>.
Rax ci dolli, bimu nekkee njiitu Pen Club Senegal<ref>Cérémonie de dédicace de son livre "La malédiction de Raabi" à Paris: Les participants magnifient le travail remarquable du colonel Momar Guèye. | Ndar24.com</ref>, dafa jàppale xew-xewu bind Senegal ci amaale ay xew-xew ak workshop ngir fësal jàng ak bind ci làkki réew mi, rawatina Wolof. Li tax ñu def loolu mooy fexe ba nit ñi mëna am literature, ba noppi ñaax nit ñi ñu sos lu bees ci dëkk bi. Bimu nekkee njiitu konsilu defarkati art yu Senegal yi, bokk na ci liggéey gëna doole art bu Senegal. Ci ndigalu moom, usine yooyu, siiw ci tapiseri, dañu gëna am doole ci àdduna bi, ci noonu lañu boole artist yu bees yi ak jëmmal yu bees, boole cosaan ak aada. Bi Moumar Guèye boolee literature ak art visuel, dafa gëna dooleel dàntite aada Senegal ci noonu mu teg réew mi ci biir àdduna, loolu dafay wane bëgg-bëggam ci def art ak bataaxal jumtukaayi coppite askan wi ak soberaanite aada<ref>La Malédiction de Raabi : Un Chef-d’Œuvre Littéraire du Colonel – Magazine Sénégal Njaay – Senegal-njaay.com</ref>.
== Neexal ak sargal ==
* 1983 : ''Chevalier de l' ordre national du lion'', distinction bi njiitu réew mi Abdou Diouf jox.
* 2002 : ''Nit ku gëna baax ci at mi'', Collective des Saint-Louisiens jox ko neexal bimu def ci liggéeyam ''Itinéraire d'un Saint-Louisien.''
* 2010 : Ki ''jël raw gàddu gi ci gëstub koom-koom, Abdulaay Fadiga''.
* 2011 : ''Gañekatu Maguilén d'Or'', bi waa Éditions Maguilén jox ko.
* 2012 : ''Palmes Saint-Louisienne pour les Arts et les Lettres'', la maire Cheikh Bamba Dièye jox ko.
* 2017 : ''Ñu tànn ko mu jox ko prix bu mag bi njiitu réew mi'' jox ci bataaxal yi ndax téereem bi tuddu ''La Malédiction de Raabi''.
* 2021 : ''Kuréel giy taxawal naataange ak jàmm'' ci ''àdduna Senegaal (GPPI)''<ref>Global Prosperity and Peace initiative Sénégal (Gppi) Le Colonel Moumar Gueye élevé au rang d’Ambassadeur de la Paix – Chroniques.sn</ref> ''moo ko fal ndawul jàmm.''
* 2022 ak 2023 : ''Neexal bi gëna baax ci theatre'' ak téereem La ''Malédiction de Raabi.''
* 2024 : ''Sponsor biy màggal bis bi bindkat yi di am ci Afrique''.
* 2024 : ''Sponsor bu mag ci 3e edition bu Guddi gi ci Biddiiw yu nord yi.''
* 2024 : ''Client du Grande Mosquée de Thioumadé Ngueyene.''
* Jox nañu ko ñaari yoon ''star bu nord bi ci wàllu aada'', di wane liggéeyam ci fësal aaday waa Senegal.
== Binde yi ==
* 2003 '': Crise au Projet Agro-Forestier de Diourbel : Mon combat contre l'arbitraire'' – Éditions L'Harmattan, Paris.
* 2004 '': Itinéraire d’un Saint-Louisien : La vieille ville française à l’aube des indépendances'' – Éditions L'Harmattan, Paris.
* 2006 '': Racines de fidélités'' – Éditions Le Nègre International, Dakar.
* 2008 : ''L’Arbre est la vie, L'arbre raconté à nos enfants et à nous-même...''– Éditions Michel LAFON
* 2010 '': L’Eau un trésor à protéger'' – Éditions Maguilén.
* 2010 '': La Malédiction de Raabi'' – Éditions Maguilén.
* 2016 '': Conscience citoyenne : Ma part de veille, d'alerte et de contribution'' – Abis Éditions (Teere bi am na préface bu Président Moustapha Niasse).
* 2017 '': L’Eau, source de paix et de sécurité'' – Éditions Maguilén (Teere bi am na préface bu President Macky Sall).
* 2022 : (Préface) ''Que la pluie soit'' - Seydi Sow et Idrissa Sow Gorkoodio.
* 2023 '': Manuel pour journaliste en wolof.''
* 2024 '': Yaama Neex. Receuil de nouvelles en langue nationale Wolof'' – Edisal.
* 2024 '': Dégg Ndigel am na njarin'' – Éditions NEAS.
== Tegtal ak royuwaay ==
[[Wàll:Écrivain sénégalais du XXe siècle]]
[[Wàll:Saint-Louis (Sénégal)]]
[[Wàll:Ingénieur sénégalais]]
bpi5yv72p1rzjru0mq9itgozxo9oscg
106610
106609
2024-12-10T23:08:30Z
Yasscoco
16153
Chagement nom Infobox
106610
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Politicien|image=[[File:Moumar Guèye.jpg|Moumar_Guèye]]|Liggeey=Injinéér ak Bindkat|Tur ak sant=Mumar Yaala Gèy|Bésu juddu=Ñaar fukki weer ci ayndé 1948|name=Moumar Guèye}}
'''Moumar Guèye'''<ref>Itinéraire d'un saint-louisien - Moumar Gueye</ref>, jàngat ci wàllu agroforesteri ak bindkat bu Senegal, ñu ràññee ko ci xam-xam ak yokkute buy yàgg ak xéewal yiñ fi fekk. Mingi yam ci yokkute internasional, muy boole xam-xam bu bari ci liggéeyam ak xam-xam bu am solo. Auteur bu mag la, nekk nit ku am kilifa ci wàllu ngëm<ref>UNE DISTINCTION SOUS LE SIGNE DU «PARDON» | SenePlus</ref>, muy xalaat yu bees ak liggéeyam ci sàmm valëri aada ak environmaa bi ci [[Senegaal|Senegal]].
== Taarix bu Nii ==
Moumar Gueye mingi juddu ci 18 aan atum 1948 ci [[Ndar|Saint-Louis]], ci diwaanu Ndar-Toute, mu màggee ci gox bu bari cosaan ak aada. Ci ''Jàngu Serigne Youssou Diop'' la tàmbalee jàng Al Quran, foofu la jàngee ay jàmm ci wàllu aada ak ngëm<ref>Les Chroniques du Doyen - Colonel Moumar GUEYE, un homme de culture (par Majib SENE) | Ndar24.com</ref>. Ginaaw loolu mu dugg ci daara ju njëkk ci Sénéfobougou<ref>COLONEL MOUMAR GUEYE, ECRIVAIN «Certains éditeurs sénégalais manquent de compétence et de rigueur professionnelle»</ref>. Li tax mu nekk ci wetu campu Jàngat yi jàpp ci tirailleurs sénégalais moo tax mu bëgga jàng disipline soldaar, te loolu dina tax mu bëgga jàng soldaar ci ëlëg.
Ci wàllu njàng, Moumar Guèye amna diplôme ci Ingénieur ci ndox ak àll ci Ecole Nationale des Cadres Ruraux bi ci Bambey, mu jàngee fa yoriinu ecosystem ak xéewal yiñ fi fekk. Mu wéyal tàggat-yaram ci bitim réew, am lijaasa Master ci science ci yoriinu rabi àll ak yoriinu xéewali jawwu ji ci Polytechnic Institute bu Virginia Tech, ci [[Diiwaan yu Bennoo|Etats Unis]], ba noppi am diplôme ci yokkute ci àdduna bi, ak Biro buy Gëstu ci Àdduna jox ko ak yokkute.<ref>Le Colonel Moumar Gueye: Le Domou Ndar du Mois</ref>
Ci wàllu liggéey, Moumar Guèye dafa jiite liggéey bu bari te wuute, boole ci wareefu siwil ak liggéey paramilitaire<ref>Colonel Moumar Guèye, nouvel ambassadeur de la paix : une distinction sous le signe du «pardon» - Senegal7</ref>. Amna liggéey yu am solo ci biir Koor waay wa ak mbay, lu ci melni kuratëru parc national yi, inspectër ci ndox ak garab yi, ak koordinatèru projet de reforestation bu Sénégal. Defna itam ay liggéey ci wàllu teknik ci ministeer yu bari ci Senegal, ba noppi di jiite projet agroforestry bu [[Jurbel|Diourbel]], muy amal ay gis-gis yu bees ngir mëna yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg.
== Xalaat ==
Mbindi Moumar Guèye ak limu dugal ci liggéeyam dañuy fësal ŋàññig xeeti yokkute yuñ jëlee ci kolonisasioŋ, te dafa jàpp ni duñu méngoo ak jafe-jafe yi am ci Afrique, te ñoo waral ñuy wéy di gëm seen bopp ci wàllu koom-koom ak ci wàllu aada. Dafa gëna bañ neoliberalisme, ndax dafa jàpp ni moo waral yokkuteg koom-koom gi amul benn lëkkaloo ak jafe-jafey dëkk bi, di beddi askan wi amul benn njariñ, di yokk ñàkka yamale gi ci askan wi. Ci tontu, Guèye dafay ñaan tàggat bu Afrique bu sukkandiko ci sargal xéewali dëkk bi, xam-xam cosaan ak jëfandikoo xéewali gañcax yi ci anam wuy yàgg.
Li ñu jàngee ci Diourbel, rawatina ci làkku dëkk bi, dafay wane ni askan wi dafay bokk ci liggéey bi, lu ci melni defaraat garab yi ak yoriinu ndox mi. Muy wane itam ni amna solo lool ñu fësal aaday liggéey bu jaar yoon, di ñaawlu ni ñàkka liggéey dafay tere askanu Afrique dem ca kanam. Guèye dafay fësal boole làkki réew yi, lu ci melni wolof, ci politig réew mi ak ci sistemu njàng, mu jàpp ni loolu mooy levier bu am solo ngir defaraat soberaanite aada ak boole askan wi ci doxalinu jël matuwaay yi. Fi may jeexalee mooy, dafay artu ci loraange yi ci jëfandikoo xéewali jawwu ji ci anam wudul mëna yàgg, ba noppi di ñaax nit ñi ñu jàngale environmaat bi bu baax, suko defee mbokk yiy ñëw ëlëg am ëlëg gu neex.
== Dogaloon ==
Moumar Guèye dafa yàgg a dugal xalaat yu xóot ci ay liggéeyam, ngir boole jafe-jafe yi am ci Senegal ak jafe-jafe àdduna bi. Ci wàllu réew mi, defna liggéey bu am solo ci dooleel dëkkalu réew mi, rawatina ci xeex ngir gëna dooleel làkki réew mi, lu ci melni [[Wolof (làkk)|wolof]], muy lu mu jàpp ni mooy xët wi gëna am solo ci soberaanite aada ak dooleel askan. Li tax mu liggéeyandoo ak [[Senegaal|réewum Senegal]], rawatina ci nguuru Abdou Diouf, ngir boole làkki dëkk bi ci liggéey bi ak ci njàng mi, suko defee askan wi gëna mëna am liggéey yooyu<ref>(1274) Emission @rt bi / Colonel Momar Gueye révèle sur son livre - YouTube</ref>.
Bimu nekkee njiitu projet xéewal ak àll Diourbel ci 1996<ref>CRISE AU PROJET AGRO-FORESTIER DE DIOURBEL (SENEGAL) - Moumar Gueye</ref>, dafa tàmbali ay liggéey yu jëm ci yoriinu xéewali jawwu ji ci anam wuy yàgg, ak gëna dooleel kàttan yi ci dëkk bi. Ci gox bu jànkoonte ak jafe-jafe ekoloji yu melni yàqu-yàqu suuf ak ñàkkum ndox, dafa boole ay pexe xarala yu bees ak xam-xam bi am ci dëkk bi. Ay projetam bokkuna ci defaraat garab yi, wàññi ndawtuwu suuf, baña yàq xéewal ci ñàkka yu gën a mel bi, jàngale environmaa bi, boole ci gëna dooleel mbay mi te baax ci xeewalbi. Bi ñu boole askanu dëkk bi ci benn kaada bu ñépp bokk, loolu may na dëkk kat yi ñu mëna bokk ci seen yokkute, loolu mooy wane gis-gisoom ci yokkute buy yàgg bu sukkandiko ci moom seen bopp ak sargal xéewali dëkk bi<ref>L’Eau source de paix et de sécurité | Takamtikou</ref>.
Rax ci dolli, bimu nekkee njiitu Pen Club Senegal<ref>Cérémonie de dédicace de son livre "La malédiction de Raabi" à Paris: Les participants magnifient le travail remarquable du colonel Momar Guèye. | Ndar24.com</ref>, dafa jàppale xew-xewu bind Senegal ci amaale ay xew-xew ak workshop ngir fësal jàng ak bind ci làkki réew mi, rawatina Wolof. Li tax ñu def loolu mooy fexe ba nit ñi mëna am literature, ba noppi ñaax nit ñi ñu sos lu bees ci dëkk bi. Bimu nekkee njiitu konsilu defarkati art yu Senegal yi, bokk na ci liggéey gëna doole art bu Senegal. Ci ndigalu moom, usine yooyu, siiw ci tapiseri, dañu gëna am doole ci àdduna bi, ci noonu lañu boole artist yu bees yi ak jëmmal yu bees, boole cosaan ak aada. Bi Moumar Guèye boolee literature ak art visuel, dafa gëna dooleel dàntite aada Senegal ci noonu mu teg réew mi ci biir àdduna, loolu dafay wane bëgg-bëggam ci def art ak bataaxal jumtukaayi coppite askan wi ak soberaanite aada<ref>La Malédiction de Raabi : Un Chef-d’Œuvre Littéraire du Colonel – Magazine Sénégal Njaay – Senegal-njaay.com</ref>.
== Neexal ak sargal ==
* 1983 : ''Chevalier de l' ordre national du lion'', distinction bi njiitu réew mi Abdou Diouf jox.
* 2002 : ''Nit ku gëna baax ci at mi'', Collective des Saint-Louisiens jox ko neexal bimu def ci liggéeyam ''Itinéraire d'un Saint-Louisien.''
* 2010 : Ki ''jël raw gàddu gi ci gëstub koom-koom, Abdulaay Fadiga''.
* 2011 : ''Gañekatu Maguilén d'Or'', bi waa Éditions Maguilén jox ko.
* 2012 : ''Palmes Saint-Louisienne pour les Arts et les Lettres'', la maire Cheikh Bamba Dièye jox ko.
* 2017 : ''Ñu tànn ko mu jox ko prix bu mag bi njiitu réew mi'' jox ci bataaxal yi ndax téereem bi tuddu ''La Malédiction de Raabi''.
* 2021 : ''Kuréel giy taxawal naataange ak jàmm'' ci ''àdduna Senegaal (GPPI)''<ref>Global Prosperity and Peace initiative Sénégal (Gppi) Le Colonel Moumar Gueye élevé au rang d’Ambassadeur de la Paix – Chroniques.sn</ref> ''moo ko fal ndawul jàmm.''
* 2022 ak 2023 : ''Neexal bi gëna baax ci theatre'' ak téereem La ''Malédiction de Raabi.''
* 2024 : ''Sponsor biy màggal bis bi bindkat yi di am ci Afrique''.
* 2024 : ''Sponsor bu mag ci 3e edition bu Guddi gi ci Biddiiw yu nord yi.''
* 2024 : ''Client du Grande Mosquée de Thioumadé Ngueyene.''
* Jox nañu ko ñaari yoon ''star bu nord bi ci wàllu aada'', di wane liggéeyam ci fësal aaday waa Senegal.
== Binde yi ==
* 2003 '': Crise au Projet Agro-Forestier de Diourbel : Mon combat contre l'arbitraire'' – Éditions L'Harmattan, Paris.
* 2004 '': Itinéraire d’un Saint-Louisien : La vieille ville française à l’aube des indépendances'' – Éditions L'Harmattan, Paris.
* 2006 '': Racines de fidélités'' – Éditions Le Nègre International, Dakar.
* 2008 : ''L’Arbre est la vie, L'arbre raconté à nos enfants et à nous-même...''– Éditions Michel LAFON
* 2010 '': L’Eau un trésor à protéger'' – Éditions Maguilén.
* 2010 '': La Malédiction de Raabi'' – Éditions Maguilén.
* 2016 '': Conscience citoyenne : Ma part de veille, d'alerte et de contribution'' – Abis Éditions (Teere bi am na préface bu Président Moustapha Niasse).
* 2017 '': L’Eau, source de paix et de sécurité'' – Éditions Maguilén (Teere bi am na préface bu President Macky Sall).
* 2022 : (Préface) ''Que la pluie soit'' - Seydi Sow et Idrissa Sow Gorkoodio.
* 2023 '': Manuel pour journaliste en wolof.''
* 2024 '': Yaama Neex. Receuil de nouvelles en langue nationale Wolof'' – Edisal.
* 2024 '': Dégg Ndigel am na njarin'' – Éditions NEAS.
== Tegtal ak royuwaay ==
[[Wàll:Écrivain sénégalais du XXe siècle]]
[[Wàll:Saint-Louis (Sénégal)]]
[[Wàll:Ingénieur sénégalais]]
3vqm73auqgzx6jyui3bajcjvg1yi1y3