Месопотами

Википедири материал

Шывхушшиçĕр (Икшывхушшиçĕр, Месопотамия, грек чĕлхигрек. Μεσοποταμία) — паянкунхи Ирак çĕрĕсенчи Тигрпа Евфрат шывĕсем хушшинчи çĕрĕ, Евроази цивилизацин сăпки.

[тӳрлет] Истори

Мессопотами вырăнĕнче авал темиçе патшалăх — çак шута шумер хулисем Киш, Урук (Библири Эрех), Ур, Лагаш, Умма патшалăхĕсем, семитсен хули Акшак , аморейсен/шумерсен хули Ларса, çапла тата Аккад, Элам, Ассири тата Вавилон патшалăхĕсем. Пĕр гипотезăпа, шумерсем Çĕр çинче пĕрремĕш çырулăха шутласа кăларнă.

  • Пирĕн эрăччен XXIII ĕмĕр — Аккад патши Саргон I шумерсен тата аккадсен патшалăхесене пĕрлештернĕ.
  • Пирĕн эрăччен XXI ĕмĕрте — Тухăçран тата анăçран темĕнчухлĕ эламитсен тата аморитсен йăхĕсем тапăнса кĕнĕ. Шумерсем тĕнче политика аренинчен çухалнă (Библие çыракансем вĕсен пурнăçĕ çинчен нимĕн те пĕлмеççĕ).
  • Пирĕн эрăччен XIX—XVIII ĕмĕрсенче — çĕнĕ патшалăх çурални, шĕкĕр хули — Вавилонра, паянкунхи Багдад çумĕнче, патшисем Аморитян династинчен тухнă. Хаммурапи патша Месопотамипе Сирие пĕрлештернĕ.
  • Пирĕн эрăччен XVI ĕмĕрте — Тигра шывĕн çӳл юхăмĕнче Ассири патшалăхĕ пулса тăни: паллă хуласем — Ассур Ниневи — шĕкĕр хули Нина, тата Семирамиды хулана никĕсленĕ.
  • Пирĕн эрăччен 743—735 çулсенче — Набонассар патшана ларнă. Астрономи тĕпчевĕсĕне/сăнавĕсене кашни кунах ирттерме тытăннă.
  • Пирĕн эрăччен 729 çулта — Вавилона Ассири патши Тиглатпилесар II ярса илнĕ.

Пирĕн эрăччен 680—669 çулсенче — Ассири патши Асархаддон астулта ларнă тапхăрĕ. Пирĕн эрăччен 538 çулта — Перси патши Кир Вавилона тата Ассирине хăй аллине туртса илет.

  • Пирĕн эрăччен 336 çулта — Эксемер (Александр Македонски) Мессопотамие çапăçса илет. Вăл вилнĕ хыççăн Мессопотами эллинисен Селевкид патшалăхĕ çумне хутшăннă.
  • Пирĕн эрăччен II ĕмĕрте — Вавилон вилĕмлĕ хула, кунта ишĕлчĕксем çеç выртаççĕ.
  • Пирĕн эрăччен I ĕмĕр — юлашки пирĕн кунсене çитнĕ клинопиç çырăвĕсем.