Мари Элĕн Паранькă районĕ
Википедири материал
Паранькă районĕ — Мари Элĕн ттухăçĕнче вырнаçнă çĕрĕ. Административлă тĕпĕ — хула евĕр посёлок Паранькă.
Тупмалли |
[тӳрлет] Тавралăхĕ
Район çурçĕрте республикăн Сернур, тухăçра — Мари-Турек, кăнтăрта — Морки тата анăçра — Куçенер районĕсемпе чикĕ тытать.
Районăн лаптăкĕ — 820 çм² е 82 000 га.
Район Атăл-Вяткă шывуйрăлавĕн кăнтăр тайлăмĕсенче, Илетĕн çӳлти юхăмĕсенче вырнаçнă.
[тӳрлет] Районăн хуçалăхĕ
[тӳрлет] Çутçанталăк управĕсем
[тӳрлет] Шыв пуянлахĕсем
Районăн çурçĕрĕнче çурçĕр-тухăçалла Буй (Вяткăн сылтăм юппи) юхать, ăна Сереньга, Ляжмаринка пĕчĕк шывсем юхса кĕреççĕ. Пĕтĕм Паранькă çĕрĕсем тăрăх кăнтăр-тухăç еннелле Ноля (Уржумкăн сулахай юппи). Нольăна чылай пĕчĕк шывсем юхса кĕреççĕ: Кочан энер, Йошкарэнер, Ильмовка, Койла, Токсубайка, Кошпайка, Купайка, Çӳлти Лаж, Ирсолька, Олорка, Ольминка, Тектенер, Тошкемнурка. Илеть (Атăлăн сулахай юппи) кăнтăр-анăç тĕлнелле чупать. Çăлкуçĕ — Паранькă районĕн çурçĕр çĕрĕнче. Юханшыв сылтăм юпписен шывĕсемпе тулать: Ольминка, Омшанка, Параньгинка, Ировка с притоками Унжа и Купшерка. Районăн кăнтăр енче Унжинка (Шорăн сылтăм юппи) юхма тытăнать.
[тӳрлет] Культурăпа çутĕç
- Паранькă педагогика техникумĕ
- СПТУ-28
[тӳрлет] Халăх йышĕ
2005 çулхи кăрлач, 1 тĕлне районта 17 600 çын пурăннă.
Халăх çырăвĕ 1989 тăрăх тутарсен шучĕ — 47,6 %, марисен — 41,6 %, вырассен — 10,2 %, ыттисен — 0,6 %.
[тӳрлет] Истори
XVIII ĕмĕрĕн пĕрремĕш пайĕнче хальхи Паранькă районĕн территоринче 20 пурăну вырăнĕ шутланнă. 1719 çултанпа вĕсен пĕр пайĕ Уржум уесĕн администрацийĕ шутĕнче, ыттисем Хусан кĕпернин Хусан уесне хушнă. 1779—1782 çулсенче ялĕсем Вяткă наместничествин Уржум тата Царевосанчур уесĕсене кĕнĕ. XIX ĕмĕрте район ялĕсене Ирмучаш, Турек, Масар районĕсене çырса хунă, кайран Вяткă кĕпернин Уржум уесĕн Косолапов вулăсне кĕртнĕ. Паранькă районне тутар халăхĕыйтнипе патшалăхри çĕнĕ наци политикипе, ВЦИК Президиумĕн ]] 1931 çулхи ака, 30 Йышăнăвне пурнăçласа туса хунă. 1932 çулхи утă, 8 Тутар районĕ ятла пулнă. Кунта ун чух тутарсем — 63,3 %, вырăссем — 21,2 %, марисем — 15,3 %. пурăннă. 1962 çулхи раштавра Паранькă районне пĕтерсе янă, пурăну вырăнĕсем Мари Турек район шутне кĕнĕ. 1965çулхи кăрлачра района каллех çĕнĕрен йĕркеленĕ.
Мари Эл республикин районĕсем |
Атăл районĕ | Звениговски (?) | Килемар районĕ | Куçенер районĕ | Мари Турек районĕ | Моркин районĕ (?) | Ново Торъяльски (?) | Оршански (?) | Паранькă районĕ | Сернур районĕ | Совет районĕ | Туçи мари районĕ | Упăте районĕ (?) (Медведевски) | Юрински (?) |