Telyn

Oddi ar Wicipedia

Telynores
Telynores

Offeryn cerdd gyda tannau yw'r Delyn.

Cyfeirir at y delyn yn y Beibl, ac mewn hen lawysgrifau Cymraeg.

Yn ôl Cyfraith Hywel Dda byddai'r brenin yn rhoi offeryn cerdd i'r pencerdd, - telyn, crwth neu bibcorn. Roedd tri math o delyn yn ôl cyfraith Hywel. Roedd telyn y brenin a telyn y pencerdd werth cant ac ugain o geiniogau, tra roedd telyn uchelwr werth trigain ceiniog.

Mae Gerallt Gymro yn sôn am delyn Wyddelig a oedd yn fach a boliog gyda thannau pres, tra roedd yr un Gymreig yn ysgafnach â thannau rhawn iddi.

Mae nifer o'r beirdd yn disgrifio'r delyn yn eu barddoniaeth. Mae'n ymddangos fod y delyn Gymreig yn y bymthegfed a'r unfed ganrif ar bymtheg â cholofn syth iddi gyda'r seinfwlch wedi ei naddu o un darn o gelynen neu ywen.

Roedd Llanrwst yn enwog am ei gwneuthurwyr telyn. Gwnaeth John Richards, Llanrwst 1711 - 1789, er engraifft delyn deires yn 1755 i John Parry (Parry Ddall Rhiwabon) o Wynnstay, Rhiwabon.

[golygu] Hen benillion

Ceir sawl hen bennill sy'n cysylltu'r delyn â chariad neu yn ei chymharu â merch. Er enghraifft:

'Llun y delyn, llun y tannau,
Llun cyweirgorn aur yn droeau:
Dan ei fysedd, O na fuasai
Llun fy nghalon union innau!'
'Tebyg ydyw'r delyn dyner
I ferch wen a'i chnawd melysber;
Wrth ei theimlo mewn cyfrinach,
Fe ddaw honno'n fwynach, fwynach.'

(Hen Benillion, gol. T. H. Parry-Williams, rhifau 244, 247)