Helynt Brewer Spinks

Oddi ar Wicipedia

Dadl ynglŷn â hawl y Cymry Cymraeg i siarad iaith eu hunain yn y gweithle oedd helynt Brewer Spinks Dechreuodd yn dilyn gwrthodiad gan cyfarwyddwr y ffatri, un Brewer Spinks, i adael i'w weithwyr siarad Cymraeg mewn ffatri yn Nhanygrisiau ym 1965. Ildiodd Spinks fel ymateb i wrthdystiadau cyn i'r gyfraith cael ei hymlygu. Arweiniodd y digwyddiad at sefydliad Undeb y Gymraeg gan John Lasarus Williams.

Cafodd y ffatri fechan, yn hen ysgol Tanygrisiau, ei chymryd drosodd yng ngwanwyn 1965, tri mis cyn yr helynt. Rhoddodd y perchnogion newydd o ganolbarth Lloegr, Whitewell & Hailey Ltd., reolaeth y ffatri yn nwylo Brewer Spinks, a symudodd i Flaenau o Loegr yn unswydd. Ddechrau Mehefin 1965 gorchymynodd Spinks nad oedd neb o'r gweithwyr - Cymry Cymraeg lleol i gyd - i siarad Cymraeg yn y ffatri a bod disgwyl iddynt i gyd arwyddo cytundeb yn cytuno â hynny er mwyn parhau i weithio yno. Torrodd tymestl ar ben Spinks ar gwmni ar unwaith gyda nifer fawr o bobl yn protestio ac yn comdemnio Spinks ar cwmni.

Cafwyd y gweithwyr gefnogaeth y pentrefwyr a sawl gwleidydd. Cefnogodd Tom Jones, Shotton, trefnydd Gogledd Cymru Undeb y Gweithwyr Cyffredinol a Thrafnidiaeth (TGWU) y gweithwyr. Meddai:

"Y ffaith ydi bod y peth yn gwbwl warthus ac mae'r dyn yn chwarae efo deinameit."[1]

[golygu] Helynt Brewer Spinks Ltd. yn niwylliant poblogaidd

Recordiodd y band Cymreig Tystion cân o'r enw Brewer Spinks EP yn 1998.

[golygu] Cyfeiriadau

  1. Crwsâd trwy Berswâd, t. 10.

[golygu] Darllen pellach

Ceir pennod ar yr helynt yng ngyfrol John Lasarus Williams,

  • Crwsâd trwy Berswâd. Hanes Undeb y Gymraeg a Sioe Gymraeg Porthaethwy (2003, Llangefni)