Eluned Morgan (Y Wladfa)

Oddi ar Wicipedia

Roedd Eluned Morgan (1870 - 29 Rhagfyr 1938) yn un o lenorion amlycaf Y Wladfa ym Mhatagonia.

Ganed hi ar fwrdd y llong Myfanwy ym Mae Biscay. Ei thad oedd Lewis Jones, ond bedyddiwyd hi â'r cyfenw "Morgan". Magwyd hi yn y Wladfa a'i haddysgu yn yr ysgol Gymraeg yno. Teithiodd i Gymru yn 1885 ac eto yn 1888 pan dreuliodd ddwy flynedd yn Ysgol Dr. Williams, Dolgellau. Wedi dychwelyd i'r Wladfa, bu'n cadw ysgol breswyl i enethod yn Nhrelew am ddwy flynedd.

Daeth yn olygydd y papur newydd Y Drafod yn 1893, ac wedi ymweliad arall â Chymru yn 1896, bu'n cyhoeddi ysgrifau yn Cymru O.M. Edwards. Sefydlodd ysgol ganolraddol Gymraeg yn Gaiman, ac yn ddiweddarach bu'n gweithio yn Llyfrgell Caerdydd ac yn darlithio ar y Wladfa. Bu'n byw yng Nghaerdydd eto rhwng 1912 a 1918, cyn dychwelyd i'r Wladfa, lle bu farw yn 1938.

[golygu] Llyfrau

  • Dringo'r Andes (1904, ail arg. 1907, 3ydd arg. 1917)
  • Gwymon y Môr (1909)
  • Ar Dir a Môr (1913)
  • Plant yr Haul (1915, 3ydd arg. 1926)
  • Gyfaill hoff...: detholiad o lythyrau Eluned Morgan gyda rhagymadrodd a nodiadau gan W. R. P. George (Llandysul: Gwasg Gomer, 1972).

[golygu] Llyfryddiaeth

  • R. Bryn Williams Eluned Morgan: bywgraffiad a detholiad (Clwb Llyfrau Cymraeg, 1948)
Ieithoedd eraill