Apache
Oddi ar Wicipedia
- Mae'r erthygl yma yn trafod y grwp ethnig Apache. Am ystyron eraill, gweler Apache (gwahaniaethu)
Apache yw'r gair a ddefnyddir am nifer o grwpiau ethnig cysylltiedig sy'n frodorol i dde-orllewin yr Unol Daleithiau. Maent yn grwpiau sy'n siarad iaith Dde Athabascaidd neu "Apacheaidd". Nid yw'r term fel y defnyddir ef heddiw yn cynnwys y Navajo, er eu bod hwythau'n siarad iaith debyg ac yn cael eu hystyried yn bobl Apacheaidd. Daw'r gair Apache o'r Sbaeneg, a chofnodir ef gyntaf gan Juan de Oñate yn 1598, ond nis gwyddir beth oedd ei darddiad.
Rhennir yr Apache yn:
- Apache Gorllewinol
- Chiricahua
- Mescalero
- Jicarilla
- Lipan
- Apache y Gwastadeddau (gynt y Kiowa-Apache).
Ceir hwy yn byw yn nhaleithiau Arizona, Mecsico Newydd, Oklahoma a Texas.
Bu llawer o ymladd rhwng yr Apache a'r Sbaenwyr, Mecsicaniaid a'r Unol Daleithiau, a daethant yn adnabyddus fel ymladdwyr ffyrnig a galluog. Ymhlith yr enwocaf o'r harweinwyr roedd Mangas Colorado, Cochise a Geronimo.