Gwerful Fychan

Oddi ar Wicipedia

Prydyddes o Benllyn, Meirionnydd (Gwynedd), oedd Gwerful Fychan (fl. c. 1430 - 1490). Roedd hi'n aeres plasdy Caer Gai, ger Llanuwchllyn. Ei henw llawn yn yr achau yw Gwerful ferch Ieuan Fychan ab Ieuan ap Hywel y Gadair ap Gruffudd ap Madog ap Rhirid Flaidd.

Priododd Gwerful y bardd Tudur Penllyn (c. 1420 - 1485) a chawsant fab, Ieuan (fl. c. 1480), yntau'n fardd dawnus.

Dim ond darnau o waith Gwerful Fychan sydd wedi goroesi (ni ddylid ei chymysgu â Gwerful Mechain, prydyddes arall o'r un cyfnod). Ond arosodd y cof amdani'n fyw yn ardal Penllyn hyd yr 20fed ganrif. Priodolir iddi 'Cywydd y March Glas' a sawl englyn a gylchredai ar lafar gwlad am ganrifoedd ar ôl ei marwolaeth.

Dyma ei englyn i Hen Geffyl blinedig, a gofnodir gan Robert Thomas (Ap Vychan):

'Hen geffyl, gogul, digigog — sypyn,
Swper brain a phiog;
Ceisio'r wyf, mae'n casáu'r og,
Wair i'r Iddew gorweiddiog.'

[golygu] Llyfryddiaeth

Cyhoeddwyd darnau o waith Gwerful yn:

  • M. D. Jones a D. V. Thomas, Cofiant... y Parch. R. Thomas (Ap Vychan)
  • Gwaith ap Vychan yng Nghyfres y Fil; ceir golygiad mwy diweddar yn Hunangofiant ac Ysgrifau Ap Fychan, gol. W. Lliedi Williams (Gwasg Prifysgol Cymru, 1948)
  • Robert Griffith, Y Delyn Gymreig

[golygu] Ffynhonell

  • Thomas Roberts (gol.), Gwaith Tudur Penllyn ac Ieuan ap Tudur Penllyn (Caerdydd, 1958). Tud. xi-xii.


Beirdd yr Uchelwyr Iolo
Casnodyn | Wiliam Cynwal | Dafydd ap Gwilym | Dafydd ap Siencyn | Dafydd Gorlech | Deio ab Ieuan Du | Einion Offeiriad | Gronw Gyriog | Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan | Gruffudd ap Dafydd ap Tudur | Gruffudd ap Tudur Goch | Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed | Gruffudd Hiraethog | Guto'r Glyn | Gwerful Fychan | Gwilym Ddu o Arfon | Gwilym Tew | Huw Ceiriog | Hywel Cilan | Hywel Ystorm | Ieuan Brydydd Hir | Iolo Goch | Iorwerth ab y Cyriog | Ithel Ddu | Lewys Glyn Cothi | Lewys Morgannwg | Llywarch Bentwrch | Llywelyn Goch ap Meurig Hen | Llywelyn Siôn | Mab Clochyddyn | Prydydd Breuan | Tomos Prys | Siôn Phylip | Siôn Tudur | Robert ab Ifan | Robin Ddu ap Siencyn | Rhisierdyn | Rhisiart ap Rhys | Rhys ap Dafydd ab Einion | Rhys Brydydd | Rhys Goch Eryri | Sefnyn | Simwnt Fychan | Siôn Cent | Tudur Aled | Tudur ap Gwyn Hagr | Yr Ustus Llwyd