Elerydd
Oddi ar Wicipedia
- Am y bardd Elerydd, gweler William John Gruffydd (Elerydd).
Ardal o fryniau yng ngorllewin a chanolbarth Cymru yw'r Elerydd. Mae'n ymestyn o fryniau ardal Pumlumon yn y gogledd (i'r de o Fachynlleth ac i'r dwyrain o Aberystwyth) i lawr i fryniau gogledd Sir Gaerfyrddin a de-ddwyrain Ceredigion, gan gynnwys sawl bryn canolig ei uchder yn y ddwy sir honno ac yng ngorllewin Powys. Ni cheir cytundeb unfarn ar derfyn deheuol yr Elerydd. Tueddir i gyfeirio at yr ardal yn Saesneg fel y "Cambrian Mountains", ond enw anaddas a diystyr ydyw (gweler hefyd Cambria a Cambriaidd).

Ucheldir o rosdiroedd a bryniau yn hytrach na chadwyn o fynyddoedd fel y cyfryw yw'r Elerydd. Mae'n ardal anghysbell sy'n gartref i adar prin fel y Barcud Coch. Cyfeirir ato weithiau fel "Anialdir Gwyrdd Cymru". Ceir olion sawl gweithfa plwm, neu plwm ac arian, yn yr ardal, yn arbennig yng nghyffiniau Pumlumon, rhai ohonynt yno ers Oes y Rhufeiniaid. Bu'r Rhufeiniaid hefyd yn cloddio am aur ym mwyngloddiau Dolaucothi, ar odre ddeheuol yr Elerydd.
Ond er bod y bryniau eu hunain yn llwm ac agored, yn y cymoedd sy'n eu brodio ceir nifer o bentrefi bychain a chymunedau clos. Mewn cwm ar odre orllewinol yr Elerydd ceir adfeilion Abaty Ystrad Fflur.
Ganed y bardd W. J. Gruffydd ym mhentref Ffair-rhos, Ceredigion, a mabwysiadodd yr enw barddol 'Elerydd'.
[golygu] Rhai o fryniau'r Elerydd
Wedi eu rhestru o'r gogledd i'r de
- Pumlumon (752 m)
- Drygarn Fawr (645 m)
- Mynydd Mallaen (448m)
[golygu] Llynnoedd
- Llyn Brianne
- Llyn Claerwen