William John Gruffydd

Oddi ar Wicipedia

Gweler hefyd William John Gruffydd (Elerydd).

Ysgolhaig, bardd a golygydd Cymreig oedd William John Gruffydd (14 Chwefror 1881 - 29 Medi 1954).

Ganed ef yng Nghorffwysfa, Bethel (Gwynedd), yn fab i John a Jane Elisabeth Griffith. Roedd yn un o ddisgyblion cynharaf Ysgol Sir Caernarfon, yna bu'n fyfyriwr Coleg yr Iesu, Rhydychen, lle cymerodd radd mewn llenyddiaeth Saesneg. Bu'n athro yn ysgol ramadeg Biwmares o 1904 hyd 1906, pan benodwyd ef yn ddarlithydd yng Ngholeg y Brifysgol, Caerdydd. Penodwyd ef yn Athro yno pan ddychwelodd o'r llynges yn 1918, a bu yn y swydd nes iddo ymddeol yn 1946.

Fel ysgolhaig, gwnaeth lawer o waith ar Bedair Cainc y Mabinogi. Cyhoeddodd Math vab Mathonwy ar y bedwaredd gainc yn 1928, a Rhiannon yn 1953. Cyhoeddodd nifer o lyfrau ar hanes llenyddiaeth Gymraeg.

Daeth yn fwyaf amlwg fel bardd, gan ennill coron Eisteddfod Genedlaethol Llundain yn 1909 am Yr Arglwydd Rhys. Cyhoeddodd Ynys yr hud a chaneuon eraill yn 1923. Bu'n olygydd Y Llenor o'i gychwyniad yn 1922, a chyhoeddodd nifer fawr o ysgrifau ynddo.

Bu'n aelod blaenllaw o Blaid Cymru am flynyddoedd lawer, ond yn 1943 safodd fel ymgeisydd Seneddol am sedd Prifysgol Cymru fel Rhyddfrydwr, yn erbyn Saunders Lewis oedd yn sefyll dros y Blaid. Gruffudd a etholwyd, a daliodd y sedd hyd 1950.

Taflen Cynnwys

[golygu] Cyhoeddiadau

[golygu] Beirniadaeth Lenyddol

  • Llenyddiaeth Cymru o 1450 hyd 1600 (1922)
  • Llenyddiaeth Cymru, rhyddiaith o 1540 hyd 1660 (1926)
  • Math vab Mathonwy (1928)
  • Ceiriog (1939)
  • Islwyn (1942)
  • Rhiannon (1953)

[golygu] Barddoniaeth

  • Caneuon a cherddi (1906)
  • Ynys yr hud a chaneuon eraill (1923)
  • Caniadau (1932)

[golygu] Dramâu

  • Beddau'r proffwydi (1913)
  • Dyrchafiad arall i Gymro (1914)
  • Dros y dŵr (1928)

[golygu] Rhyddiaith

[golygu] Golygwyd neu gyfieithwyd gan Gruffydd

  • Cywyddau Goronwy Owen (1907)
  • Y Flodeugerdd newydd (1909)
  • Blodeuglwm o englynion [1920]
  • Perl mewn adfyd (Huw Lewys), argarffiad newydd (1929)
  • Y Flodeugerdd Gymraeg (1931)
  • Antigone (Sophocles) (1950)

[golygu] Llyfryddiaeth

Ieithoedd eraill