Tywyn

Oddi ar Wicipedia

Tywyn
Gwynedd
Image:CymruGwynedd.png
Image:Smotyn_Coch.gif
Mae hon yn erthygl am y dref ym Meirionnydd. Am y pentref yn sir Conwy gweler Tywyn (Conwy). Gweler hefyd Tywyn y Capel.

Mae Tywyn yn dref ar lan Bae Ceredigion yn yr hen Sir Feirionnydd, de Gwynedd. Mae'r traeth yn llydan a braf ac yn boblogaidd iawn yn yr haf.

Taflen Cynnwys

[golygu] Hanes

Sefydlodd Cadfan Sant glas yn Nhywyn yn y 6ed ganrif. Yn ôl Llyfr Llandaf, hwylio i Dywyn o Armorica wnaeth ef a deuddeg arall. Yn ôl traddodiad Llydaw yw Armorica, er bod rhai yn cynnig mai o ysgol Gristnogol ar lan y môr ym Mhrydain y daeth, megis Llanilltyd Fawr. Yn ôl traddodiad ei glas yn Nhywyn oedd y cyntaf a sefydlwyd ganddo yng Nghymru. Adeiladwyd eglwys o bren yn gyntaf a chofnodir bod yr eglwys wedi ei llosgi ddwywaith gan y Llychlynwyr. Yn y 12fed ganrif adeiladwyd eglwys o gerrig yn y dull Normanaidd, sydd wedi goroesi yn ran o adeilad presennol Eglwys Sant Cadfan.

Yn Oes y Tywysogion Tywyn oedd un o brif drefi cwmwd Ystumanner, cantref Meirionnydd.

[golygu] Beddfaen Hen Gymraeg

Tu mewn i Eglwys Sant Cadfan cedwir carreg goffa arysgrifiedig ac arno'r enghraifft gynharaf sydd ar gael o Hen Gymraeg. Tybir mai ar ddechrau'r 8fed ganrif y codwyd y maen. Dehonglwyd yr arysgrif ar bedwar ochr y maen gan Ifor Williams fel hyn:[1]

Arysgrif dechrau'r 8fed ganrif ar feddfaen yn Eglwys Sant Cadfan
Arysgrif dechrau'r 8fed ganrif ar feddfaen yn Eglwys Sant Cadfan

CENGRUI CIMALTED GU(REIC)

ADGAN

ANT ERUNC DU BUT MARCIAU

CUN BEN CELEN : TRICET NITANAM

gydag olnodion fel hyn:

MORT CIC PETUAR : MC ER TRI

Mae taflen esboniadol yr eglwys yn rhoi'r trosiad hwn i Gymraeg modern:

Tengrui gwraig annwyl gyfreithlon

Adgan

Erys poen (y golled)

Cin (neu Cun) gwraig Celen

rhwng Budd a Marciau

a'r olnodion:

Yma mae tri ac Yma pedwar


[golygu] Enwogion

[golygu] Gweler hefyd

[golygu] Ffynonellau

  1. T.I. Ellis, Crwydro Meirionnydd, t. 83 (Llyfrau'r Dryw, 1954)


Trefi a phentrefi Gwynedd

Aberangell | Aberdaron | Aberdesach | Aberdyfi | Abererch | Abergwyngregyn | Abergynolwyn | Aberllefenni | Abermaw | Abersoch | Afon Wen | Arthog | Y Bala | Bangor | Beddgelert | Bethel | Bethesda | Betws Garmon | Blaenau Ffestiniog | Bontnewydd (Arfon) | Bontnewydd (Meirionnydd) | Botwnnog | Brithdir | Bryncir | Bryncroes | Bryn-crug | Brynrefail | Caernarfon | Carmel | Cefnddwysarn | Clynnog Fawr | Corris | Cricieth | Croesor | Cwm-y-glo | Chwilog | Deiniolen | Dinas Dinlle | Dinas Mawddwy | Dolgellau | Dolbenmaen | Dyffryn Ardudwy | Fairbourne | Y Felinheli | Y Fron | Frongoch | Ffestiniog | Ganllwyd | Garndolbenmaen | Golan | Groeslon | Harlech | Llanaelhaearn | Llanarmon | Llanbedr | Llanbedrog | Llanberis | Llandanwg | Llandwrog | Llandygái | Llanddeiniolen | Llandderfel | Llanegryn | Llanengan | Llanelltyd | Llanfachreth | Llanfaglan | Llanfair | Llanfihangel-y-pennant (Abergynolwyn) | Llanfihangel-y-pennant (Cwm Pennant) | Llanfor | Llanfrothen | Llangelynnin | Llangïan | Llangwnadl | Llaniestyn | Llanllechid | Llanllyfni | Llannor | Llanrug | Llanuwchllyn | Llanwnda | Llanymawddwy | Llanystumdwy | Llanycil | Llithfaen | Maentwrog | Mallwyd | Minffordd (Penrhyndeudraeth) | Morfa Nefyn | Mynydd Llandygái | Mynytho | Nantlle | Nant Peris | Nasareth | Nebo | Nefyn | Penmorfa | Pennal | Penrhyndeudraeth | Pentir | Pen-y-groes | Pistyll | Pontllyfni | Porthmadog | Portmeirion | Pwllheli | Rachub | Rhiw | Rhosgadfan | Rhoslan | Rhostryfan | Rhyd-Ddu | Sarnau | Sarn Mellteyrn | Talsarnau | Talybont | Talysarn | Tanygrisiau | Trawsfynydd | Treborth | Trefor | Tregarth | Tudweiliog | Tywyn | Waunfawr

Ieithoedd eraill