Caer Drewyn

Oddi ar Wicipedia

Bryngaer o Oes yr Haearn 1 filltir i'r gogledd o Gorwen yn ne Sir Ddinbych yw Caer Drewyn (weithiau Caer Drewin). Fe'i lleolir ar fryn uwchlaw Dyffryn Edeirnion ar uchder o tua 280 medr. Wrth waelod y gaer mae cymuned fechan Pentre Trewyn. Cyfeirnod OS: SJ 087 444.

Rhed Afon Dyfrdwy islaw. O safle'r fyngaer ceir golygfeydd eang o Ddyffryn Edeirnion ac o'r mynyddoedd i'r gorllewin a'r gogledd. Mae'r llwybr i fyny'r dyffryn wedi bod yn dramwyfa bwysig ers gwawr hanes a diau fod lleoliad strategol y gaer fawr hon, ar drofa yn y dyffryn, yn adlewyrchu hynny. Mae'r gaer yn gorwedd ar y ffin rhwng tiriogaeth y Deceangli i'r gogledd a'r Ordovices i'r de.

Mae'r fryngaer yn safle cymhleth. Tybir fod o leiaf pedwar cyfnod o adeiladau ar y safle. I ddechrau roedd 'na glawdd pridd siap bedol yn terfynu ar glogwyn i'r gogledd. Mae rhan o'r gwaith hwn yn aros heddiw fel atodiad i'r brif gaer ar ei hochr ddwyreiniol. Mae'n bosibl fod hyn yn dyddio i ddiwedd Oes y Cerrig.

Mae'r gaer ddiweddarach yn cynnwys gwrthglawdd anferth o gerrig gyda mynedfeydd ar yr ochr orllewinol a'r ochr gogledd-ddwyreiniol. Ceir celloedd i warchod ygaer wedi'u hailadeiladu ym mynedfa'r gogledd-ddwyrain. Roedd llwybr o gwmpas y muriau. Rhed ffos ddofn oddi amgylch y cyfan. Mae'r gwaith hwn yn debyg iawn i'r hyn a geir ym mryngaer fawr Tre'r Ceiri a lleoedd eraill yn Llŷn.

Yn ddiweddarach ychwanegwyd clostir trionglog, yn ôl pob tebyg yn ystod y cyfnod Rhufeinig neu'n fuan ar ôl hynny. Ceir gweddillion cytiau crwn o gerrig tu mewn; ceir olion sy'n awgrymu adeiladau hirsgwâr ar bedwar postyn yn ogystal. Yn y gornel ogledd-ddwyreiniol gwelir olion llwyfannau tai.

Yn ddiweddarach eto codwyd tai bychain canoloesol ar lwyfannau wrth fynedfa orllewinol y fryngaer, ond nid oes unrhyw dystiolaeth fod y gaer ei hun yn cael ei defnyddio yn y cyfnod hwnnw.

[golygu] Traddodiadau

Yn ôl T. Gwynn Jones roedd chwedl werin yn ardal Corwen yn adrodd sut y bu i gawr godi Caer Drewyn er mwyn i'w gariadferch gael lle i gadw ei gwartheg a'u godro. Enwir y cawr fel 'Drewyn', ond ymddengys mai cais i esbonio enw'r gaer ydyw (mae 'Drewyn' yn dreigliad o 'Trewyn'). Mae T. Gwynn Jones yn cynnig fod yr enw 'Tre Wyn', sef 'Tre Gwyn', yn deillio o draddodiad lleol am y duw Celtaidd Gwyn ap Nudd.

Mae traddodiadau yn ardal Corwen yn cysylltu Caer Drewyn ag Owain Glyndŵr yn ogystal. Cyfeiria Thomas Pennant at Glyndŵr yn encilio i'r gaer ar ôl ymosod ar Ruthun. Mae trigolion lleol yn dal i gysylltu'r gaer ag Owain heddiw, gan gredu ei fod wedi mwstrio ei ryfelwyr yno.

[golygu] Ffynonellau

  • Elissa R. Henken, National Redeemer: Owain Glyndŵr in Welsh Tradition (Caerdydd, 1996)
  • A. H. A. Hogg, 'Early Iron Age Wales', yn Prehistoric and Early Wales (Llundain, 1965)
  • Christopher Houlder, Wales: an Archaeological Guide (Llundain, 1978)
  • T. Gwynn Jones, Welsh Folklore and Folk-custom (Llundain, 1930), tud. 78

[golygu] Dolenni allanol


Bryngaerau Cymru
Braich-y-Dinas | Caer Caradog | Caer Drewyn | Caer Seion | Carn Fadryn | Castell Degannwy | Castell Henllys | Castell Nadolig | Castell Odo | Castell Tinboeth | Coed Llanmelin | Craig Rhiwarth | Crug Hywel | Darowen | Dinas Brân | Dinas Dinlle | Dinas Emrys | Dinas Powys | Dinorben | Dinorwig | Foel Fenlli | Ffridd Faldwyn | Garn Boduan | Moel Arthur | Mynydd Twr | Pen Dinas | Pen-y-gaer | Tre'r Ceiri | Twmbarlwm