Gronw Gyriog

Oddi ar Wicipedia

Bardd Cymraeg a ganai yn hanner cyntaf y 14eg ganrif oedd Gronw Gyriog (fl. tua 1300 - tua 1360). Cyfeirir ato weithiau fel Goronwy Gyriog a Goronwy Gyriog ap Goronwy hefyd. Mae bron yn sicr ei fod yn frodor o Fôn. Er nad oes dystiolaeth bendant, gellir bod yn weddol hyderus mai mab Gronwy oedd y bardd Iorwerth ab y Cyriog.

Ychydig a wyddom am y bardd. Ceir dogfennau cyfreithiol o Fôn, dyddiedig 1 Mai 1317, sy'n awgrymu cysylltu'r bardd â Llaneilian, cwmwd Twrcelyn. Ar sail yr enw Gor[onwy] Gyrryawk ap Gor[onwy] gellid cynnig mai Goronwy neu Gronwy oedd enw ei dad hefyd. I ategu'r awgrym fod Gronw yn hannu o'r ynys cyfeiria Sefnyn at golled fawr Môn yn ei farwnad iddo.

Dwy gerdd yn unig o'i waith sydd wedi goroesi. Mae'r gyntaf yn awdl o foliant i Fadog ab Iorwerth o Goedmynydd. Mae'n bosibl mai Matthew de Englefield, esgob Bangor, yw'r Madog hwn (ffurf Seisnig ar ei enw), ac os felly gellid cynnig ei dyddio i'r blynyddoedd ar ôl 1328. Mae'n debygol hefyd iddi gael ei chanu gan y bardd yn llys yr esgob ym Mangor.

Mae'r ail gerdd, yn farwnad i ferch o'r enw Gwenhwyfar, gwraig Hywel ap Tudur ap Gruffudd o Goedan ym mlwyf Llanfechell, cwmwd Talybolion, Môn. Merch o Edeirnion ym Mhowys oedd Gwenhwyfar, o dras brenhinol teyrnas Powys. Cafodd ei gladdu yn Abaty'r Brodyr Llwydion yn Llan-faes.

[golygu] Llyfryddiaeth

Golygir gwaith y bardd gan W. Dyfed Rowlands ac Ann Parry Owen yn,

  • Gwaith Gronw Gyriog, Iorwerth ab y Cyriog ac eraill (Aberystwyth, 1997). 'Cyfres Beirdd yr Uchelwyr'.


Beirdd yr Uchelwyr Iolo
Casnodyn | Wiliam Cynwal | Dafydd ap Gwilym | Dafydd ap Siencyn | Dafydd Gorlech | Deio ab Ieuan Du | Einion Offeiriad | Gronw Gyriog | Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan | Gruffudd ap Dafydd ap Tudur | Gruffudd ap Tudur Goch | Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed | Gruffudd Hiraethog | Guto'r Glyn | Gwerful Fychan | Gwilym Ddu o Arfon | Gwilym Tew | Huw Ceiriog | Hywel Cilan | Hywel Ystorm | Ieuan Brydydd Hir | Iolo Goch | Iorwerth ab y Cyriog | Ithel Ddu | Lewys Glyn Cothi | Lewys Morgannwg | Llywarch Bentwrch | Llywelyn Goch ap Meurig Hen | Llywelyn Siôn | Mab Clochyddyn | Prydydd Breuan | Tomos Prys | Siôn Phylip | Siôn Tudur | Robert ab Ifan | Robin Ddu ap Siencyn | Rhisierdyn | Rhisiart ap Rhys | Rhys ap Dafydd ab Einion | Rhys Brydydd | Rhys Goch Eryri | Sefnyn | Simwnt Fychan | Siôn Cent | Tudur Aled | Tudur ap Gwyn Hagr | Yr Ustus Llwyd