Gwareiddiad Dyffryn Indus

Oddi ar Wicipedia

Map sy'n dangos prif ganolfannau Gwareiddiad Dyffryn Indus
Map sy'n dangos prif ganolfannau Gwareiddiad Dyffryn Indus

Yr oedd Gwareiddiad Dyffryn Indus (c. 3300–1700 CC, ar ei anterth 2600–1900 CC), yn wareiddiad hynafol a flodeuodd yn nyffrynnoedd afonydd Indus a Ghaggar-Hakra yng ngogledd-orllewin is-gyfandir India (Pakistan a gorllewin India heddiw), a cheir tystiolaeth fod ei ddylanwad yn ymestyn mor bell â rhannau o Afghanistan a Turkmenistan. Enw arall a ddefnyddir am y gwareiddiad hwn weithiau yw Gwareiddiad Harappa, ar ôl y gyntaf o'u dinasoedd i gael ei chloddio, Harappa. Er bod tystiolaeth sy'n awgrymu fod y gwareiddiad yn adnabyddus i bobl Sumer (ym Mesopotamia) fel Meluhha, ni ddaeth i'r golwg tan y 1920s fel canlyniad i gloddio gan archeolegwyr.

Taflen Cynnwys

[golygu] Hanes ei ddarganfod

Cafodd adfeilion dinas Harappa eu disgrifio am y tro cyntaf yn 1842 gan Charles Masson yn ei gyfrol Narrative of Various Journeys in Balochistan, Afghanistan and the Panjab. Yn 1912, darganfuwyd seliau o Harappa gan J. Fleet, a arweiniodd i gloddio gan Syr John Hubert Marshall yn 1921/22, a ddatguddiodd fodolaeth gwareiddiad newydd. Dilynwyd hyn gan gloddio ym Mohenjo-daro. Erbyn 1931, roedd llawer o safle Mohenjo-Daro wedi'i gloddio. Yna yn 1944, daeth Syr Mortimer Wheeler, fel cyfarwyddwr Arolwg Archaeolegol India, i gloddio. Mae archaeologwyr eraill a fu'n weithgar yno cyn 1947 yn cynnwys Syr Aurel Stein. Dychwelodd Syr Mortimer Wheeler yn 1949, fel ymgynghorydd archaeolegol i lywodraeth y Pakistan newyddanedig. Ers hynny darganfuwyd olion o'r gwareiddiad mor bell i'r gorllewin a Sutkagan Dor yn Balochistan, ac mor bell i'r dwyrain a Lothal yn Gujarat.

[golygu] Cyfnodau

Roedd y gwareiddiad ar ei anterth rhwng tua 2600 a 1900 CC ; gellir dweud fod Gwareiddiad Dyffryn Indus wedi parhau yn ei grynswth o tua 3300 i 1400 CC.

Dyddiadau Cyfnod Amser
5500-3300 Mehrgarh II-VI (Crochenwaith Neolithig) Cyfnod ymlediad lleol
3300-2600 Harappa Gynnar (Oes Gynnar yr Efydd)
3300-2800 Harappa 1 (Cyfndod Ravi)
2800-2600 Harappa 2 (Cyfnodau Kot Diji, Nausharo I, Mehrgarh VII)
2600-1900 Harappa ar ei anterth (Oes Ganol yr Efydd) Cyfnod Ymdoddi
2600-2450 Harappa 3A (Nausharo II)
2450-2200 Harappa 3B
2200-1900 Harappa 3C
1900-1300 Harappa Ddiweddar (Oes Ddiweddar yr Efydd) Cyfnod ymlediad lleol
1900-1700 Harappa 4
1700-1300 Harappa 5

[golygu] Dylanwad

O 4300 i 3200 CC, yn y cyfnod Chalcolithig, mae Gwareiddiad Dyffryn Indus yn dangos cyfatebiaethau ceramig gyda diwylliannau cynnar de Turkmenistan a gogledd Iran, sy'n awgrymu teithio a masnachu ar raddfa sylweddol.

[golygu] Llyfryddiaeth

  • Allchin, Bridget (1997). Origins of a Civilization: The Prehistory and Early Archaeology of South Asia. New York: Viking.
  • Allchin, Raymond (gol.) (1995). The Archaeology of Early Historic South Asia: The Emergence of Cities and States. New York: Cambridge University Press.
  • Aronovsky, Ilona; Gopinath, Sujata (2005). The Indus Valley. Chicago: Heinemann.
  • Basham, A. L. (1967). The Wonder That Was India. London: Sidgwick & Jackson, 11-14.
  • Chakrabarti, D. K. (2004). Indus Civilization Sites in India: New Discoveries. Mumbai: Marg Publications. ISBN 81-85026-63-7.
  • Dani, Ahmad Hassan (1984). Short History of Pakistan (Book 1). University of Karachi.
  • Gupta, S. P. (1996). The Indus-Saraswati Civilization: Origins, Problems and Issues. ISBN 81-85268-46-0.
  • Kenoyer, Jonathan Mark (1998). Ancient cities of the Indus Valley Civilisation. Oxford University Press. ISBN 0-19-577940-1.
  • Kenoyer, Jonathan Mark; Heuston, Kimberly (2005). The Ancient South Asian World. Oxford/New York: Oxford University Press. ISBN 0195174224.
  • Kirkpatrick, Naida (2002). The Indus Valley. Chicago: Heinemann.
  • Lahiri, Nayanjot (gol.) (2000). The Decline and Fall of the Indus Civilisation. ISBN 81-7530-034-5.
  • McIntosh, Jane (2001). A Peaceful Realm: The Rise And Fall of the Indus Civilization. Boulder: Westview Press. ISBN 0813335329.
  • Possehl, Gregory (2002). The Indus Civilisation. Walnut Creek: Alta Mira Press.
  • Rao, Shikaripura Ranganatha (1991). Dawn and Devolution of the Indus Civilisation. ISBN 81-85179-74-3.
  • Syr Mortimer Wheeler, The Indus Civilization (Caegrawnt, 1953; sawl argraffiad ers hynny)