Castell Nadolig

Oddi ar Wicipedia

Mae Castell Nadolig yn fryngaer o Oes yr Haearn yn ne-orllewin Ceredigion. Cyfeirnod OS: CD 298 504.

Saif ar fryn isel 212m uwch lefel y môr ar ymyl lôn yr A487 naw milltir i'r dwyrain o Aberteifi a thua 3 milltir i'r de-orllewin o Langrannog. Mae ar diriogaeth y Demetae, llwyth Celtaidd Dyfed.

Nid yw'n safle cryf ynddo'i hun, ond cafodd ei amddiffyn â dau glawdd sylweddol. Mae'r ddau glawdd consentrig yn sefyll tua 60m oddi wrth ei gilydd, a chredir fod y tir agored rhyngddyn nhw yn cael ei ddefnyddio gan breswylwyr y gaer i gadw eu gwartheg ac anifeiliaid eraill. Mae'r gaer yn enghraifft dda o'r math o gaerau bychain ar gyfer teuluoedd estynedig sydd mor nodweddiadol o dde-orllewin Cymru. Gellid eu cymharu â'r caerau cyffelyb yn Iwerddon a elwir yn rhathau.

Mae Castell Nadolig yn adnabyddus i archaeolegwyr am fod dwy lwy efydd o wneuthuriad cain, wedi'u haddurno â phlethwaith Celtaidd, wedi eu darganfod ar y safle. Mae'n bosibl eu bod yn waith gofydd metel o dde-orllewin Lloegr, gan fod llwyau cyffelyb wedi'u darganfod yno, yn arbennig yng Nghernyw. Mae'r llwyau i'w gweld yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd.

[golygu] Ffynhonell

  • Christopher Houlder, Wales: An Archaeological Guide (Llundain, 1978)


Bryngaerau Cymru
Braich-y-Dinas | Caer Caradog | Caer Drewyn | Caer Seion | Carn Fadryn | Castell Degannwy | Castell Henllys | Castell Nadolig | Castell Odo | Castell Tinboeth | Coed Llanmelin | Craig Rhiwarth | Crug Hywel | Darowen | Dinas Brân | Dinas Dinlle | Dinas Emrys | Dinas Powys | Dinorben | Dinorwig | Foel Fenlli | Ffridd Faldwyn | Garn Boduan | Moel Arthur | Mynydd Twr | Pen Dinas | Pen-y-gaer | Tre'r Ceiri | Twmbarlwm