Geiriadur Prifysgol Cymru
Oddi ar Wicipedia
Geiriadur Prifysgol Cymru yw'r prif eiriadur hanesyddol o'r iaith Gymraeg, sy'n mwynhau statws cyffelyb i'r Oxford English Dictionary yn Saesneg. Fe'i cyhoeddir gan Gwasg Prifysgol Cymru.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Hanes y geiriadur
[golygu] Yr Argraffiad Cyntaf
Dechreuodd gwaith ar y geiriadur yn 1921 gan tîm bychan o staff cyflogedig yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth, dan ofal y Parch. J. Bodvan Anwyl a drefnodd, fel Ysgrifenydd, griw mawr o ddarllenwyr gwirfoddol i chwilio geiriau Cymraeg mewn ffynonellau yn amrywio o lawysgrifau Cymraeg i lyfrau printiedig hen a diweddar. Dechreuwyd ar y dasg o olygu'r deunydd hwnnw a chreu'r geiriadur ei hun ym mlwyddyn academaidd 1948/1949, dan olygyddiaeth R. J. Thomas, gyda'r geiriadur yn cael ei gyhoeddi mewn rhannau unigol 64 tudalen ; cyfanswm o 61 o rannau erbyn y diwedd. Rhwynwyd rhannau 1-21 fel Cyfrol I (a–ffysur) yn 1967. Rhwymwyd rhannau 22-36, golygwyd gan Gareth A. Bevan, fel Cyfrol II (g–llyys) yn 1987. Cafodd rhannau 37-50, golygwyd gan Bevan a Patrick J. Donovan, eu rhwymo a'u cyhoeddi fel Cyfrol III (m–rhywyr) yn 1998. Ysgrifennwyd y cofnod drafft olaf ar 6 Rhagfyr 2001, ar ôl 80 mlynedd o gasglu a chofnodi. Cyhoeddwyd Cyfrol IV, golygwyd gan Bevan a Donovan, yn Rhagfyr 2002. Y cofnod olaf yw "Zwinglïaidd, Zwinglian (ans.)", a'r tri chofnod ynglŷn â Zwingli yw'r unig eiriau yn y Gymraeg sy'n dechrau gyda "Z".
Mae'r Argraffiad Cyntaf yn cynnwys 7.3 miliwn o eiriau testun ar 3,949 tudalen, ac yn dogfennu 105,000 gair pen. Ceir bron i 350,000 dyfyniad dyddiedig, o'r 7fed ganrif hyd 2002, gyda 320,000 diffiniad yn y Gymraeg a 290,000 synonym Saesneg.
[golygu] Yr Ail Argaffiad
Yn Ionawr 2002 dechreuwyd gweithio ar yr Ail Argraffiad ar unwaith, am fod cofnodion am y geiriau rhwng A a B yn yr Argraffiad Cyntaf wedi eu cyfansoddi ar gynllun mwy cryno na'r rhai ar weddill yr wyddor. Disgwylir bydd ail-olygu "A" a "B" yn cymryd hyd 2008. Bwriedir yn y pen draw gael y geiriadur cyfan ar-lein ac ar CD. Cyhoeddir yr Ail Argraffiad, fel y cyntaf, mewn rhannau 64 tudalen, tua dwy waith y flwyddyn : y rhan ddiweddaraf yw Rhan 8 (Medi, 2007). Roedd y gwaith yn angenrheidiol am fod yr iaith Gymraeg heddiw yn cynnwys sawl gair a therm newydd sydd wedi dod yn rhan o'r iaith ers y 1950au, e.e. cyfrifiadur, meddalwedd, a cymuned.
[golygu] Manylion cyhoeddi
Y pris cyfredol (er 2006) am y set cyflawn yw £350.00, neu £99 y gyfrol.
- Set cyflawn o'r Argraffiad 1af (4 cyf.) gol. R. J. Thomas, Gareth A. Bevan a P. J. Donovan 1967-2002, xii+1366, xxxii+925, xxxvi+859, xvi+748, 195mm×272mm tudalen, Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 978-0-7083-1806-5.
- Cyfrol I (a-ffysur) gol. R. J. Thomas, 1967, tt. xx+1366, 195×272mm, Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 978-0-7083-0504-1.
- Cyfrol II (g-llyys) gol. R. J. Thomas a Gareth A. Bevan, 1987, tt. xxxii+925, 195×272mm, Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 978-0-7083-0981-0.
- Cyfrol III (m-rhywyr) gol. Gareth A. Bevan a P. J. Donovan, 1998, tt. xxxvi+859, 195×272mm, Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 978-0-7083-1530-9.
- Cyfrol IV (s-Zwinglïaidd) gol. Gareth A. Bevan a P. J. Donovan, 2002, tt. xvi+748, 195×272mm, Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 978-0-7083-1804-1.
[golygu] Cyfeiriadau
- Geiriadur Prifysgol Cymru
- Argraffiad cryno ar-lein (arg. 1af.)