Abertawe
Oddi ar Wicipedia
![]() |
|
- Pwnc yr erthygl hon yw dinas Abertawe. Am ddefnydd arall o'r enw Abertawe gweler y dudalen wahaniaethu ar Abertawe.
Mae Abertawe (Saesneg Swansea) yn ddinas yn ne Cymru, ar aber Afon Tawe. Ail ddinas Cymru o ran maint ydyw, ar arfordir deheuol y wlad, i'r dwyrain o Benrhyn Gŵyr. Tyfodd yn dref fawr yn ystod y ddeunawfed ganrif a'r bedwaredd ar bymtheg.
Mae sir weinyddol Abertawe tua 378 km² mewn maint, ac mae'n cynnwys rhan isaf Cwm Tawe a Gŵyr. Y boblogaeth ganol 2004 oedd rhyw 225,000 a 169,000 yn y ddinas
Taflen Cynnwys |
[golygu] Hanes
Ymwelodd Gerallt Gymro ag Abertawe yn ystod ei daith trwy Gymru yn 1188.
Cafodd y dre ei heffeithio'n ddrwg gan fomio adeg yr Ail Ryfel Byd. Amcan y bomio oedd dinistrio'r dociau ond canol y dref a dioddefodd y difrod mwyaf. Ym mis Chwefror 1941, bomiodd 250 o awyrennau Abertawe gan ladd 400 o bobl. Roedd y fflamiau i'w gweld mor bell i ffwrdd â Sir Benfro a Dyfnaint. Ysgrifennodd y bardd Waldo Williams gerdd am y bomio, sef 'Y Tangnefeddwyr', a bellach mae Eric Jones wedi ysgrifennu cyfeiliant i'r gerdd. Mae Abertawe eisioes wedi tyfu a chael ei datblygu cryn dipyn, gweler dudalen Canol Dinas Abertawe am wybodaeth pellach.
[golygu] Sefydliadau
- Amgueddfa Genedlaethol y Glannau
- Oriel Gelf Glynn Vivian
- Canolfan Dylan Thomas
- Amgueddfa Abertawe
- Clwb Rygbi Abertawe
- Clwb Pêl-droed Abertawe
[golygu] Sefydliadau Addysgol
- Prifysgol Abertawe
- Sefydliad Cenedlaethol er Ymchwil i Addysg
- Ysgol Gyfun Gŵyr
- Ysgol Gyfun Gymraeg Bryn Tawe
- Ysgol Gynradd Gymraeg Bryniago
- Ysgol Gynradd Gymraeg Bryn-y-môr
- Ysgol Gynradd Gymraeg Login Fach
- Ysgol Gynradd Gymraeg Lon Las
- Ysgol Gynradd Gymraeg Pont-y-brenin
- Ysgol Gynradd Gymraeg Tirdeunaw
[golygu] Enwogion o Abertawe
Actorion
Ysgrifenwyr
- Russell T. Davies (ysgrifennwr a chynhyrchydd teledu)
- Dylan Thomas (bardd)
- Alun Richards (awdur)
Sêr chwaraeon
- John Charles (pêldroediwr)
- John Hartson (pêldroediwr)
- Trevor Ford (pêldroediwr)
- Ivor a Len Allchurch (pêldroedwyr)
- Richard a Paul Moriarty (chwaraewyr rygbi)
- Tony Clement (chwaraewr rygbi)
Gŵn
Gwleidyddwyr
- Michael Heseltine
- Donald Anderson
Archesgobion
- Rowan Williams (Archesgob Cymru a Chaergaint}
[golygu] Eisteddfod Genedlaethol
Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol yn Abertawe ym 1891, 1907, 1926, 1964, 1982 a 2006. Am wybodaeth bellach gweler:
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 1891
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 1907
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 1926
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 1964
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 1982
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 2006
[golygu] Gefeilldrefi
Trefi a phentrefi Abertawe |
Abertawe | Casllwchwr | Clydach | Dynfant | Y Gellifedw | Y Glais | Gorseinon | Llandeilo Ferwallt | Llangyfelach | Llanrhidian | Y Mwmbwls | Penclawdd | Pontarddulais | Pontlliw | Port Einon | Rhosili | Sgeti | Treforys | Tre-gŵyr |
|
![]() |
---|---|
Abertawe | Bangor | Caerdydd | Casnewydd | Tyddewi |