Esyllt T. Lawrence
Oddi ar Wicipedia
Roedd Esyllt T. Lawrence (ganed yn Nhreforys 3 Rhagfyr 1917, bu farw 1995) yn llenores ffeministaidd.
Disgleiriodd ei doniau pan yn ifanc iawn gan ennill ysgoloriaeth i Brifysgol Caergrawnt, a thra’n y brifysgol daeth i nabod llawer o ysgrifenwyr ac artistiaid yn cynnwys Virginia Woolf, a bu ei syniadau ffeministaidd yn ddylanwad mawr ar Esyllt.
Priododd diplomydd o Loegr ond wnaethon nhw ysgaru tra yn yr Unol Daleithiau. Yn Ninas Mexico fe ddaeth hi ar draws grŵp o weriniaethwyr Catalanaidd a oedd wedi ffoi yn dilyn buddugoliaeth y ffasgwyr yn Rhyfel Cartref Sbaen. Yn 1947 priododd yr ysgrifennwr a bardd Catalan Lluís Ferran de Pol.
Dychwelodd y cwpl i Ewrop yn y 1950au, ac er gwaethaf y perygl personol, penderfynon nhw fyw yn Catalonia a oedd ar y pryd o dan ormes Franco. Yn ystod y pedwar deg mlynedd nesaf, o'i chartref yn y dref lan môr Arenys de Mar, enillodd cryn barch am ei gwaith llenyddol yn Gymraeg, Saesneg, Catalaneg a Sbaeneg a bu’n bont rhwng Gymru a Catalunya. Yn gefnogwr brwd i Blaid Cymru a’r frwydr yn erbyn Franco. Ymlith ei gwaith cyfieithodd straeon gwerin Catalaneg i’r Gymraeg i Wasg y Carreg Gwalch a'r ddrama Siwan gan Saunders Lewis i'r Gatalaneg. Gweithiodd ar nifer o lyfrau poblogaidd Saesneg i dwristiaid o dan y ffug enw ‘Betty Morris’.
Yn ei blwyddyn olaf enillodd prif anrhydedd Catalunya, sef medal Creu de San Jordi (Croes San Siôr) fel cydnabyddiaeth o’i chyfraniad i lenyddiaeth a syniadaeth. Cyflwynwyd y fedal iddi gan arlywydd Catalunya. Mae Esyllt a Lluís wedi’u claddu yn Y Bont-Faen.
[golygu] Dolenni
Hanes Esyllt T. Lawrence ar wefan Arenys de Mar (Catalaneg)