Lluan
Oddi ar Wicipedia
Santes o Gymraes oedd Lluan (fl. 6ed - 7fed ganrif). Roedd hi'n aelod o deulu brenhinol Teyrnas Brycheiniog.
Yn ôl traddodiad, roedd Lluan yn chwaer i Dybie ac yn wyres i i'r brenin Brychan.
Dywedir iddi briodi â'r tywysog Gafran ap Dyfnwal Hen o'r Hen Ogledd ac iddynt gael mab, Áedán mac Gabráin (Aidan/Aeddan fab Gafran), a adnabyddir fel Aeddan Fradog. Cyfeirir ato yn y Trioedd fel bradwr am iddo ochri gyda'r Eingl-Sacsoniaid. Daeth yn frenin ar Sgotiaid Dál Riada (tua 573-608). Yn ôl y traddodiad Cymreig, ffoes Aeddan gyda'i fam i Ynys Manaw ar ôl Brwydr Arfderydd. Ond barn ysgolheigion yw mai ymgais gan lluniwyr achau teulu brenhinol Brycheiniog i asio'r llinach ag un o linachau pwysicaf yr Hen Ogledd yw hyn.
Ceir Capel Llanlluan rhwng Llanarthne a Llandybie yn Sir Gaerfyrddin. Mae'n bosibl fod y gair llugan yn enw Llanllugan, Powys, yn ffurf ar yr enw Lluan: sefydlwyd Lleiandy Llanllugan yno ar ddiwedd y 12fed ganrif.
[golygu] Cyfeiriadau
- T. D. Breverton, The Book of Welsh Saints (Cyhoeddiadau Glyndŵr, 2001)
- Rachel Bromwich (gol.), Trioedd Ynys Prydein (Caerdydd, 1961; arg. new. 1991)