Guto Ffowc
Oddi ar Wicipedia
Yr oedd Guto Ffowc (Guy Fawkes neu Guido Fawkes: 13 Ebrill 1570 – 31 Ionawr 1606), yn aelod o grŵp o Catholigion Rufeinig Seisnig a geisiodd gyflawni Cynllwyn y Powdr Gwn (neu'r 'Gynllwyn Babaidd'), ymgais i chwythu i fyny Senedd Lloegr a lladd y brenin Iago I o Loegr, a thrwy hynny ddinistrio'r llywodraeth Brotestannaidd trwy ladd y pendefigion Protestannaidd, ar 5 Tachwedd 1605, digwyddiad a goffheir ar Noson Guto Ffowc. Aflwyddianus fu'r gynllwyn. Daliwyd Guto a'r cynllwynwyr eraill a chafodd ei arteithio a'i ddienyddio dri mis yn ddiweddarach. Ysgrifennai Ffowc ei enw cyntaf yn ei ffurf Ladin Guido, sy'n rhoi Guto yn Gymraeg.
Tan yn ddiweddar iawn arferai plant a phobl ifanc fynd o dŷ i dŷ ddechrau fis Tachwedd gyda guto - dymi wedi'i wneud o hen ddillad a gwellt - i hel pres at Noson Guto Ffowcs. Ar y noson honno rhoddid y guto ar ben y goelcerth a'i losgi.