Tywyn
Oddi ar Wicipedia
Tywyn Gwynedd |
|
- Mae hon yn erthygl am y dref ym Meirionnydd. Am y pentref yn sir Conwy gweler Tywyn (Conwy). Gweler hefyd Tywyn y Capel.
Mae Tywyn yn dref ar lan Bae Ceredigion yn yr hen Sir Feirionnydd, de Gwynedd. Mae'r traeth yn llydan a braf ac yn boblogaidd iawn yn yr haf.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Hanes
Sefydlodd Cadfan Sant glas yn Nhywyn yn y 6ed ganrif. Yn ôl Llyfr Llandaf, hwylio i Dywyn o Armorica wnaeth ef a deuddeg arall. Yn ôl traddodiad Llydaw yw Armorica, er bod rhai yn cynnig mai o ysgol Gristnogol ar lan y môr ym Mhrydain y daeth, megis Llanilltyd Fawr. Yn ôl traddodiad ei glas yn Nhywyn oedd y cyntaf a sefydlwyd ganddo yng Nghymru. Adeiladwyd eglwys o bren yn gyntaf a chofnodir bod yr eglwys wedi ei llosgi ddwywaith gan y Llychlynwyr. Yn y 12fed ganrif adeiladwyd eglwys o gerrig yn y dull Normanaidd, sydd wedi goroesi yn ran o adeilad presennol Eglwys Sant Cadfan.
Yn Oes y Tywysogion Tywyn oedd un o brif drefi cwmwd Ystumanner, cantref Meirionnydd.
[golygu] Beddfaen Hen Gymraeg
Tu mewn i Eglwys Sant Cadfan cedwir carreg goffa arysgrifiedig ac arno'r enghraifft gynharaf sydd ar gael o Hen Gymraeg. Tybir mai ar ddechrau'r 8fed ganrif y codwyd y maen. Dehonglwyd yr arysgrif ar bedwar ochr y maen gan Ifor Williams fel hyn:[1]
CENGRUI CIMALTED GU(REIC)
ADGAN
ANT ERUNC DU BUT MARCIAU
CUN BEN CELEN : TRICET NITANAM
gydag olnodion fel hyn:
MORT CIC PETUAR : MC ER TRI
Mae taflen esboniadol yr eglwys yn rhoi'r trosiad hwn i Gymraeg modern:
Tengrui gwraig annwyl gyfreithlon
Adgan
Erys poen (y golled)
Cin (neu Cun) gwraig Celen
rhwng Budd a Marciau
a'r olnodion:
Yma mae tri ac Yma pedwar
[golygu] Enwogion
- Dafydd Ionawr (1751-1827), bardd a aned ger Tywyn
[golygu] Gweler hefyd
- Eglwys Sant Cadfan, Tywyn
- Rheilffordd Talyllyn
[golygu] Ffynonellau
- ↑ T.I. Ellis, Crwydro Meirionnydd, t. 83 (Llyfrau'r Dryw, 1954)