Llangollen
Oddi ar Wicipedia
Llangollen Sir Ddinbych |
|
Mae Llangollen yn dref yn Sir Ddinbych, sy'n enwog am ei phont hynafol a'i hadeiladau deniadol. Saif ar lan Afon Dyfrdwy. Mae priffordd yr A5 yn mynd drwy Langollen. Mae'n enwog am ei sefyllfa ar lan Afon Dyfrdwy a'r Eisteddfod Ryngwladol a gynhelir yno'n flynyddol ac sy'n denu cantorion a dawnswyr o bob rhan o'r byd.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Hanes
Enwir y dref ar ôl Sant Collen (6ed ganrif?). Cyrhaeddodd Sant Collen yn y dref mewn cwrwgl. Mae enw'r sant yn digwydd yn lleoedd eraill fel St. Collen, Cernyw a Langolen, Llydaw.
Yn y rhigwm Saesneg o ddiwedd y 18fed ganrif, mae pont Llangollen yn un o Saith Rhyfeddod Cymru. Adeiladodd y bont enwog dros yr Afon Dyfrdwy tua 1345 gan John Trevor, Esgob Llanelwy o 1352 i 1357.
Uwch y dref mae Plas Newydd, lle byw y Merched Llangollen. Dihangodd Eleanor Butler (1739-1829) a Sarah Ponsonby (1755-1831) o deuluoedd aristocrataidd Seisnig yn Iwerddon a roedden nhw'n byw yn y tŷ am hanner canrif.
[golygu] Yr hen blwyf
Yn hen blwyf Llangollen roedd tri thraean:
- Llangollen Traean: yn cynnwys trefgorddau Bachau, Cysylltau, Llangollen Abad, Llangollen Fawr, Llangollen Fechan, Feifod, Pengwern, Rhisgog.
- Trefor Traean: yn cynnwys trefgorddau Cilmediw, Dinbren, Eglwysegl, Trefor Isaf, Trefor Uchaf.
- Glyn Traean: yn cynnwys trefgorddau Cilcochwyn, Crogeniddon, Crogenwladus, Erwallo, Hafodgynfor, Nantygwryd, Pennant, Talygarth.
Roedd Llangollen yn yr hen Sir Ddinbych tan 1974, yn Sir Clwyd rhwng 1974 a 1996, ac mae yn y Sir Ddinbych newydd ers 1996.
[golygu] Galeri
[golygu] Enwogion
- Gruffudd Hiraethog (m. 1564) - bardd
- Huw Morus (Eos Ceiriog) - un o feirdd gorau'r 17eg ganrif, a aned yn Llangollen, yn ôl pob tebyg
- Merched Llangollen - Eleanor Butler and Sarah Ponsonby.
[golygu] Eisteddfod Genedlaethol
Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol yn Llangollen ym 1908. Am wybodaeth bellach gweler:
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Llangollen 1908
[golygu] Caneuon
- Llangollen Market, traddodiadol
- Ladies of Llangollen, Ian Chesterman
- Pastai Fawr Llangollen, Arfon Gwilym
[golygu] Atyniadau yn y cylch
- Abaty Glyn y Groes, abaty canoloesol
- Castell Dinas Brân, bryngaer a chastell
- Piler Eliseg, cofgolofn gynnar
- Creigiau Eglwyseg, creigiau calchfaen hardd
- Traphont Pontcysyllte, traphont enwog
Trefi a phentrefi Sir Ddinbych |
Aberchwiler | Betws Gwerful Goch | Bodelwyddan | Bodfari | Bontuchel | Bryn Saith Marchog | Bryneglwys | Cefn Meiriadog | Corwen | Cyffylliog | Cynwyd | Derwen | Dinbych | Diserth | Y Ddwyryd | Efenechtyd | Eryrys | Gallt Melyd | Glyndyfrdwy | Gwyddelwern | Henllan | Llanarmon-yn-Iâl | Llanbedr Dyffryn Clwyd | Llandegla-yn-Iâl | Llandrillo | Llandyrnog | Llanelidan | Llanelwy | Llanfair Dyffryn Clwyd | Llanferres | Llangollen | Llangwyfan | Llangynhafal | Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch | Llanynys | Melin y Wig | Nantglyn | Pandy'r Capel | Prestatyn | Prion | Rhewl | Rhuallt | Rhuddlan | Rhuthun | Y Rhyl | Sodom | Tafarn-y-Gelyn | Trefnant | Tremeirchion |