Abaty Llantarnam
Oddi ar Wicipedia
Abaty Sistersaidd yn awr yn Nhorfaen yw Abaty Llantarnam. Sefydlwyd yr abaty yn 1179 gan fynachod o Abaty Ystrad Fflur dan nawdd Hywel ap Iorwerth, arglwydd Caerllion. Efallai mai yng Nghaerllion y sefydlwyd y fynachlog gyntaf, ond cofnodir ei bod yn Llantarnam erbyn y 13eg ganrif.
Codwyd yr abaty yn Nant Teyrnon, enw sydd efallai'n gysyltiedig â chymeriad Teyrnon Twrf Fliant, arglwydd Gwent Is Coed yn y chwedl Pwyll Pendefig Dyfed, y gyntaf o'r Pedair Cainc.
Roedd yr abad John ap Hywel yn un o brif gefnogwyr Owain Glyndŵr; lladdwyd ef ym Mrwydr Pwllmelyn yn 1405. Diddymwyd y fynachlog yn 1536; cofnodwyd yr adeg honno fod yno chwe mynach ac incwm blynyddol o £71.
Yn y 1830au, trowyd yr abaty yn blasdy, ac mae'n awr yn gartref i Chwiorydd Sant Joseff. Credir fod y bwâu yn Eglwys Llanfihangel Llantarnam wedi dod o'r abaty.