Rhifau yn y Gymraeg

Oddi ar Wicipedia

Ceir dau brif fath o eiriau am rifau naturiol yn y Gymraeg: rhifolion (un, dau, tri, ...) a threfnolion (cyntaf, ail, trydydd, ...). System ugeiniol yw'r system draddodiadol gan fwyaf, ond dyfeisiwyd system ddegol ar gyfer y rhifolion yn yr 19eg ganrif. Honir fod manteision sylweddol i'r system ddegol Gymraeg o ran dysgu rhifyddeg elfennol, o'i chymharu a'r system Saesneg a'r system draddodiadol.

Taflen Cynnwys

[golygu] Rhifolion

Mae'r hen system a'r system ddegol yn cytuno hyd at 10. Dynoda (*) fod treiglad meddal yn dilyn, (**) treiglad llaes.

Ffurf gwrywaidd Ffurf benywaidd O flaen enw
1 un un*
2 dau* dwy*
3 tri** tair**
4 pedwar pedair
5 pump pump pum
6 chwech chwech chwe**
7 saith saith
8 wyth wyth
9 naw naw
10 deg deg

[golygu] Rhifolion degol

Dyma'r rhifolion degol o 11 hyd at 20:

11 un-deg-un
12 un-deg-dau
13 un-deg-tri
14 un-deg-pedwar
15 un-deg-pump
16 un-deg-chwech
17 un-deg-saith
18 un-deg-wyth
19 un-deg-naw
20 dau ddeg

Mae'r rhifolion yn parhau mewn dilyniant rhesymwgol, gyda'r degau fel a ganlyn

10 deg
20 dau ddeg
30 tri deg
40 pedwar deg
15 pump deg
60 chwech deg
70 saith deg
80 wyth deg
90 naw deg
100 cant

Wedi'r cant, mae'r patrwm yn newid ychydig:

101 cant ac un
102 cant a dau
103 cant a thri
... ...
199 cant a nawdeg naw
200 dau gant
201 dau gant ac un

Dyma sylfaen y rhifau mwy:

1,000 mil (benywaidd)
1,000,000 miliwn (benywaidd)
1,000,000,000 biliwn (gwrywaidd)

Dyma enghraifft o sut i ddarllen rhifolion mawr:

2,002,593,786 dau biliwn, dwy filiwn, pump cant a nawgeg tri mil, saith gant ac wythdeg chwech

[golygu] Rhifolion Ugeiniol

Mae'r system draddodiadol o ffurfio rhifolion yn y Gymraeg yn ugeiniol gan fwyaf, h.y. mynegir rhifau fel rhif na 20 wedi ei adio at luoswm o 20. Yn enwedig gyda rhifau mwy, ceir mwy nag un ffordd o'u mynegi.

11 un ar ddeg
12 deuddeg
13 tri ar ddeg
14 pedwar ar ddeg
15 pymtheg
16 un ar bymtheg
17 dau ar bymtheg
18 deunaw
19 pedwar ar bymtheg
20 ugain
30 deg ar hugain
31 un ar ddeg ar hugain
32 deuddeg ar hugain
40 deugain
41 deugain ac un
42 deugain a dau
50 hanner cant (deg a deugain)
51 hanner cant ac un
52 hanner cant a dau
60 trigain
61 trigain ac un
62 trigain a dau
70 deg a thrigain
71 un ar ddeg a thrigain
72 deuddeg a thrigain
80 pedwar ugain
81 pedwar ugain ac un
82 pedwar ugain a dau
90 deg a phedwar ugain
91 un ar ddeg a phedwar ugain
92 deuddeg a phedwar ugain
99 pedwar ar bymtheg a phedwar ugain
100 cant (pum ugain)

[golygu] Trefnolion

Defnyddir y system ugeiniol yn unig ar gyfer trefnolion yn y Gymraeg.

Eginyn erthygl sydd uchod am iaith. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato
Ieithoedd eraill