Y Taleban

Oddi ar Wicipedia

Taleban arfog yng nghefn tryc bychan yn Herat, Gorffennaf 2001.
Taleban arfog yng nghefn tryc bychan yn Herat, Gorffennaf 2001.

Mudiad Pashtunaidd ac iddo ideoleg Islamaidd Swnni biwritanaidd a reolai'r rhan fwyaf o Affganistan o 1996 hyd 2001 yw'r Taleban (Dari: طالبان; myfyrwyr), sydd ar hyn o bryd yn ymladd rhyfel herwfilwrol yn erbyn y lluoedd tramor yn Affganistan a llywodraeth newydd y wlad.

Pan oeddent wrth y llyw yn y wlad, adnabuwyd Emirad Islamaidd Afghanistan yn ddiplomyddol gan dair gwladwriaeth yn unig: yr Emiradau Arabaidd Unedig, Pacistan, a Saudi Arabia. O dan Mwlah Mohammed Omar, arweinydd y mudiad, roedd mwlah yh rheoli pob pentref, y rhan fwyaf ohonynt gyda chefndir o addysg yn ysgolion crefyddol Islamaidd ym Mhacistan. Roedd bron i 98% o aelodau'r Taleban yn Bashtuniaid o dde a dwyrain Affganistan a gogledd-orllewin Pacistan, ond yn eu plith roedd canran bychan o wirfoddolwyr o weddill Ewrasia nad oedd yn Bashtuniaid.

Daeth y Taleban yn ddrwg-enwog am eu triniaeth hallt o fenywod. Gorfodwyd menywod i wisgo'r burqa ar goedd; ni chaniateid iddynt weithio y tu allan i'r cartref; ni chaniateid iddynt gael eu haddysgu ar ôl cyrraedd wyth oed, a than hynny caniateid iddynt astudio'r Coran yn unig; ni chaniateid iddynt gael eu trin gan feddygon gwrywaidd heb warchodwr yn bresennol; a gwynebant chwipio cyhoeddus a'r gosb eithaf am droseddu yn erbyn cyfraith y Taleban, seiliedig ar ddarlleniad llythrennol o'r gyfraith sharia ar ei llymaf.