Carol Plygain
Oddi ar Wicipedia
Carol yn y Gymraeg a genid yng ngwasanaeth carolau'r plygain, yn yr eglwys rhwng tri a chwech o'r gloch y bore ar fore dydd Nadolig, oedd y carol plygain.
Yr oedd carolau plygain yn arbennig o boblogaidd yn yr 17eg ganrif a pharhaodd y traddodiad o'u cyfansoddi a'u canu hyd ganol y 19eg ganrif. Meistr pennaf y carol plygain oedd y bardd Huw Morys (Eos Ceiriog) (1622-1709). Cerddi crefyddol ac athroniaethol eu naws oedd y carolau hyn, ond roedd eu gwreiddiau yn y canu gwerin poblogaidd. Roedd eu mydr yn aml yn gymhleth ac fe'u cenid ar geinciau'r baledi poblogaidd.
Un o gyfansoddwyr gorau y carol plygain yn y 19eg ganrif oedd y llenor a golygydd Walter Davies (Gwallter Mechain).