Swdan

Oddi ar Wicipedia

Am y rhanbarth, gweler Swdan (rhanbarth).
جمهورية السودان
Jumhuriyat as-Sudan

Gweriniaeth y Swdan
Baner Sudan Arfbais Sudan
Baner Arfbais
Arwyddair: Al-Nasr Lana
Anthem: Nahnu Jund Allah Jund Al-watan
Lleoliad Sudan
Prifddinas Khartoum (Al Khartūm)
Dinas fwyaf Omdurman (Umm Durmān)
Iaith / Ieithoedd swyddogol Arabeg
Llywodraeth Unbennaeth
- Arlywydd Omar al-Bashir
Annibyniaeth
- Dyddiad
o'r Aifft a'r DU
1 Ionawr 1956
Arwynebedd
 - Cyfanswm
 - Dŵr (%)
 
2,505,813 km² (10fed)
6%
Poblogaeth
 - Amcangyfrif 2006
 - Cyfrifiad 1993
 - Dwysedd
 
36,992,490 (33ain)
24,940,683
15/km² (194ain)
CMC (PGP)
 - Cyfanswm
 - Y pen
Amcangyfrif 2005
$84.75 biliwn (62ain)
$2,396 (134ain)
Indecs Datblygiad Dynol (2003) 0.512 (141fed) – canolig
Arian cyfred Dinar Sudan (SDD)
Cylchfa amser
 - Haf
EAT (UTC+3)
EAT (UTC+3)
Côd ISO y wlad .sd
Côd ffôn +249

Gwlad fawr yng ngogledd-ddwyrain Affrica yw Gweriniaeth y Swdan neu Swdan (hefyd Siwdan neu Sudan). Mae'n ffinio â'r Aifft i'r gogledd, Eritrea ac Ethiopia i'r dwyrain, Cenia, Iwganda a Gweriniaeth Ddemocrataidd Congo i'r de, Gweriniaeth Canolbarth Affrica a Tchad i'r gorllewin a Libya i'r gogledd-orllewin. Mae'r Môr Coch yn gorwedd i'r gogledd-ddwyrain ac mae Afon Nîl yn llifo trwy'r wlad.

Taflen Cynnwys

[golygu] Hanes

Cerfddelw brenin Nubia.
Cerfddelw brenin Nubia.

[golygu] Hanes gynnar Sudan

Hyd at gychwyn y 5ed ganrif bron iawn, cefnogodd Rhufain dylwyth y Nobatae, a defnyddient deyrnas Meroë fel amddiffynfa rhwng yr Aifft a thylwyth y Blemmyae. Tua'r flwyddyn 350, daeth annibyniaeth Meroë i ben, pan ddinistriwyd y ddinas gan fyddin o Abbyssinia.

[golygu] Teyrnasoedd Cristnogol

Erbyn y 6ed ganrif, ymddangosodd tair gwladwriaeth newydd: Nobatia yn y gogledd, Muqurra yn y canolbarth, ac Alawa (oedd a'i phrifddinas ger lle mae Khartoum erbyn hyn). Tua 540, anfonnodd Theodora, emerawdes Bysantiwm, gennad i hybu'r Efengyl Gristnogol yn Nobatia. Derbyniodd brenhinoedd Nubia awdurdod patriarcaid eglwys Coptig yr Aifft.

[golygu] Dyfod Islam

Wedi sawl ymgais aflwyddianus ar wladychiad milwrol, arwyddodd lluoedd Arabaidd o'r Aifft gyfres o gytundebau (AlBaqt) gyda'r Nubiaid. Bu'r cytundebau yn sail i berthynas yr Arabiaid a'r Nubiaid am gyfnod o dros 600 mlynedd. Lledaenodd Islam trwy'r ardal yn raddol iawn, trwy briodi a masnachu gyda mewnfudwyr a masnachwyr Arabaidd. Ym 1315, esgynodd tywysog o Fwslim o dras Nubiaidd i orsedd Dunqulah.

Ymddyngasodd dau grŵp Arabeg eu hiaith, y Jaali a'r Juhayna. Yn gorfforol, roeddynt yn ddi-dor gyda'r boblogaeth gyn-Islamaidd. Mae elfennau Arabaidd a Nubiaidd i ddiwylliant gogledd Sudan sydd ohonni.

[golygu] Teyrnas Sinnar

Yn y 17eg ganrif, ymddangosodd pobl y Funj yn neheubarth Nubia, gan gymryd lle adfeilion teyrnas Gristnogol, gan sefydlu As-Saltana az-Zarqa.

[golygu] Rheolaeth o'r Aifft - 1821-1885

Yn 1820, daeth gogledd Sudan dan reolaeth Muhammad Ali, rhaglaw yr Ymerodraeth Ottomanaidd yn yr Aifft. Gydag annogaeth o Brydain, ceisiodd Ismail Pasha, estyn y ddylanwad Eifftaidd tua'r de yn y blynyddoedd 1863-1879.

[golygu] Gwrthryfel Mahdaidd

Ysgogwyd Muhammad ibn Abdalla i arwain wrthryfel oherwydd cam-lywodraeth Eifftaidd a dymuniad i burháu Islam yn Sudan. Ym 1885, lladdwyd y Cadfridog prydeinig Charles George Gordon, gadawodd yr Eifftiaid, a sefydlwyd wladwriaeth grefyddol Mahdaidd newydd.


Aelodau Cynghrair y Gwledydd Arabaidd
Yr Aifft | Algeria | Bahrain | Comoros | Djibouti | Gwlad Iorddonen | Irac | Kuwait | Libanus | Libya | Mauritania | Moroco | Oman | Palesteina | Qatar | Saudi Arabia | Somalia | Syria | Swdan | Tunisia | UAE | Yemen |