Sant Harmon
Oddi ar Wicipedia
Pentref bychan gwledig yng ngogledd Powys yw Sant Harmon. Fe'i lleolir 2 filltir i'r gogledd o bentref Rhaeadr Gwy ar lôn fynydd rhwng y pentref hwnnw a Llanidloes. Saif ar lan Afon Marteg, ffrwd sy'n aberu yn Afon Gwy ger Rhaeadr. Enwir y pentref ar ôl Sant Garmon ('Harmon').
Tan ddiwedd yr 16eg ganrif, roedd bagl neu groes Sant Curig i'w gweld yn eglwys y plwyf (sy'n 6 milltir o glas y sant hwnnw yn Llangurig dros y bryniau). Ceir disgrifiad o'r groes gan Gerallt Gymro yn ei Hanes y Daith Trwy Gymru (1188): 'yn eglwys Sant Garmon ceir y fagl a enwir Bagl Sant Curig, yr hon a ymestyn ychydig yn ei brig, ar y naill achr a'r llall, ar wedd croes, ac a orchuddir amgylch ogylch ag aur ac arian.' Arferid gwella cleifion â hi.
Saif y pentref mewn ardal o fryniau isel, gyda Moel Hywel (505m) yn codi i'r dwyrain. Bu'r dyddiadurwr Francis Kilvert yn offeiriad yma o 1876 hyd 1877.