Clynnog Fawr

Oddi ar Wicipedia

Mae Clynnog Fawr, weithiau Clynnog-fawr neu "Clynnog" i'r trigolion, yn bentref ar arfordir gogleddol Penrhyn Llŷn yng Ngwynedd. Mae Clynnog Fawr ar ffordd yr A499 rhwng Caernarfon a Pwllheli, cyfeiriad OS SH415500. Yn 1991 yr oedd y boblogaeth yn 130.

Taflen Cynnwys

[golygu] Eglwys Sant Beuno

Eglwys Sant Beuno, Clynnog Fawr.
Eglwys Sant Beuno, Clynnog Fawr.

Y prif adeilad o ddiddordeb yn y pentref yw Eglwys Sant Beuno, sy'n adeilad anarferol o fawr i bentref o faint Clynnog. Dywedir fod clas mynachol wedi ei sefydlu gan Beuno yma yn nechrau'r seithfed ganrif. Datblygodd i fod yn sefydliad pwysig, ac mae rhai o lawysgrifau Cyfraith Hywel Dda yn nodi fod gan abad Clynnog hawl i sedd yn llys brenin Gwynedd. Cofnodir fod yr eglwys wedi ei llosgi gan y Daniaid yn 978 ac yn ddiweddarach llosgwyd hi eto gan y Normaniaid. Erbyn diwedd y 15fed ganrif yr oedd yn eglwys golegol, un o ddim ond chwech yng Nghymru. Yr oedd yr eglwys yn arosfan bwysig i bererinion ar eu ffordd i Ynys Enlli, ac mae'n cynnwys Cyff Beuno, hen gist bren wedi ei naddu o un darn o onnen, a ddefnyddid i gadw rhoddion y pererinion. Yma hefyd mae "Maen Beuno" sydd yn ôl yr hanes yn dwyn olion bysedd Beuno ei hun. Tu allan yn y fynwent mae deial haul sy'n cael ei ddyddio rywbryd rhwng diwedd y ddegfed ganrif a dechrau'r ddeuddegfed ganrif.

[golygu] Hanes

Saif Clynnog mewn safle strategol bwysig, ar ben gogleddol y llwybr hawddaf trwy'r mynyddoedd rhwng arfodir deheuol ac arfordir gogleddol Llŷn. Bu nifer o frwydrau yn y cylch, yn cynnwys Brwydr Bron yr Erw yn 1075 pan orchfygwyd ymgais gyntaf Gruffudd ap Cynan i ddod yn frenin Gwynedd gan Trahaearn ap Caradog a Brwydr Bryn Derwin yn 1255 pan orchfygodd Llywelyn ap Gruffudd ei frodyr Owain a Dafydd i gymeryd meddiant o holl deyrnas Gwynedd.

Mae siambr gladdu Neolithig Bachwen rhwng y pentref a'r môr.

[golygu] Enwogion

Ymhlith enwogion o Glynnog mae Morys Clynnog a Sant John Jones, y ddau yn Gatholigion blaenllaw yn yr 16eg ganrif.

[golygu] Dolen allanol


Trefi a phentrefi Gwynedd

Aberangell | Aberdaron | Aberdesach | Aberdyfi | Abererch | Abergwyngregyn | Abergynolwyn | Aberllefenni | Abermaw | Abersoch | Afon Wen | Arthog | Y Bala | Bangor | Beddgelert | Bethel | Bethesda | Betws Garmon | Blaenau Ffestiniog | Bontnewydd (Arfon) | Bontnewydd (Meirionnydd) | Botwnnog | Brithdir | Bryncir | Bryncroes | Bryn-crug | Brynrefail | Caernarfon | Carmel | Cefnddwysarn | Clynnog Fawr | Corris | Cricieth | Croesor | Cwm-y-glo | Chwilog | Deiniolen | Dinas Dinlle | Dinas Mawddwy | Dolgellau | Dolbenmaen | Dyffryn Ardudwy | Fairbourne | Y Felinheli | Y Fron | Frongoch | Ffestiniog | Ganllwyd | Garndolbenmaen | Golan | Groeslon | Harlech | Llanaelhaearn | Llanarmon | Llanbedr | Llanbedrog | Llanberis | Llandanwg | Llandwrog | Llandygái | Llanddeiniolen | Llandderfel | Llanegryn | Llanengan | Llanelltyd | Llanfachreth | Llanfaglan | Llanfair | Llanfihangel-y-pennant (Abergynolwyn) | Llanfihangel-y-pennant (Cwm Pennant) | Llanfor | Llanfrothen | Llangelynnin | Llangïan | Llangwnadl | Llaniestyn | Llanllechid | Llanllyfni | Llannor | Llanrug | Llanuwchllyn | Llanwnda | Llanymawddwy | Llanystumdwy | Llanycil | Llithfaen | Maentwrog | Mallwyd | Minffordd (Penrhyndeudraeth) | Morfa Nefyn | Mynydd Llandygái | Mynytho | Nantlle | Nant Peris | Nasareth | Nebo | Nefyn | Penmorfa | Pennal | Penrhyndeudraeth | Pentir | Pen-y-groes | Pistyll | Pontllyfni | Porthmadog | Portmeirion | Pwllheli | Rachub | Rhiw | Rhosgadfan | Rhoslan | Rhostryfan | Rhyd-Ddu | Sarnau | Sarn Mellteyrn | Talsarnau | Talybont | Talysarn | Tanygrisiau | Trawsfynydd | Treborth | Trefor | Tregarth | Tudweiliog | Tywyn | Waunfawr

Ieithoedd eraill