Yr Amwythig
Oddi ar Wicipedia
Tref yng ngorllewin canolbarth Lloegr yw'r Amwythig (Saesneg Shrewsbury). Yr Amwythig yw canolfan weinyddol Swydd Amwythig lle ceir swyddfeydd y cyngor sir. Mae Afon Hafren yn llifo trwy'r dref.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Hanes
Awgrymir Yr Amwythig fel safle Pengwern, llys brenhinoedd teyrnas Powys cyn i'r deyrnas honno golli ei thir yn y dwyrain i Mercia, ond does dim sicrwydd am hynny.
Codwyd castell ar y safle gan y Normaniaid yn 1070.
Ymwelodd Gerallt Gymro â'r Amwythig yn ystod ei daith trwy Gymru yn 1188.
Ar 28 Mehefin 1283 galwodd Edward I o Loegr ei senedd i gyfarfod yn yr Amwythig i farnu Dafydd ap Gruffudd, Tywysog Cymru a brawd Llywelyn Ein Llyw Olaf. Ar 30 Medi dedfrydwyd Dafydd i farwolaeth am deyrnfradwriaeth. Cafodd ei ddienyddio yn yr Amwythig ar 3 Hydref trwy ei grogi, ei ddiberfeddu a'i chwarteru.
Mae'r dref yn enwog am ei ysgol ramadeg i fechgyn a agorodd yn 1552; mae'r gwyddonydd Charles Darwin a'r bardd Syr Philip Sydney yn gyn-ddisgyblion.
[golygu] Cysylltiadau Cymreig
[golygu] Y wasg Gymraeg yn yr Amwythig
Symudodd Thomas Jones yr almanaciwr ei wasg o Lundain i'r Amwythig yn 1695 i gyhoeddi llyfrau Cymraeg. Am tua ddeng mlynedd a thrigain ar ôl hynny yr Amwythig oedd canolfan y fasnach lyfrau Cymraeg (dim tan 1718 y cafwyd y wasg drwyddedig gyntaf yng Nghymru).
Ar ddiwedd y ddeunawfed ganrif roedd gan Stafford Prys wasg yn y dref. Ei gyhoeddiad mwyaf uchelgeisiol efallai oedd y flodeugerdd Gymraeg Gorchestion Beirdd Cymru (1773).
[golygu] Dolenni allanol
- "Gwlad Darwin" - Gwasanaeth Amgueddfeydd yr Amwythig
- Cyngor Bwrdeistref yr Amwythig & Atcham
- Gwybodaeth i ymwelwyr
Eginyn erthygl sydd uchod. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.