Llanddingad
Oddi ar Wicipedia
Pentref bychan yn Sir Fynwy yw Llanddingad (hefyd Llandingad; Saesneg: Dingestow). Fe'i lleolir ger ffordd yr A40, rhwng Rhaglan i'r gorllewin a Threfynwy i'r dwyrain, ar lôn fynydd ay'n arwain dros y bryniau i bentref Llandeilo Gresynni.
Enwir yr eglwys a'r pentref ar ôl Sant Dingad (?5ed ganrif), un o feibion Brychan, brenin Brycheiniog, yn ôl traddodiad. Cyfeirir at yr eglwys yn Llyfr Llandaf am iddi gael ei rhoi gan Tudmab fab Pawl i Landaf.
Codwyd castell ger Llanddingad gan y Normaniad Ranulph de Poer, siryff Henffordd, ar ddechrau'r 1180au. Yn ei lyfr Hanes y Daith Trwy Gymru, mae Gerallt Gymro yn adrodd fel y bu i ryfelwyr Gwent ymosod ar y castell i geisio dial ar laddfa ysgeler arnynt gan Wiliam de Braose yn 1177. Lladdwyd de Poer a rhai o'r amddiffynwyr eraill ond llwyddodd de Braose i ddianc.
Mae gan y pentref le pwysig yn hanes llenyddiaeth Gymraeg am i Frut Dingestow, un o'r testunau Cymraeg Canol pwysicaf o Historia Regum Britanniae (testun Lladin) Sieffre o Fynwy gael ei diogelu yno (ac efallai ei sgwennu yno).
[golygu] Cyfeiriadau
- T. D. Breverton, The Book of Welsh Saints (Cyhoeddiadau Glyndŵr, 2000).
- Thomas Jones (gol.), Gerallt Gymro (Caerdydd, 1938)
Trefi a phentrefi Sir Fynwy |
Brynbuga | Caerwent | Cas-gwent | Castell-meirch | Cil-y-Coed | Clydach | Cwm-iou | Yr Eglwys Newydd ar y Cefn | Y Fenni | Gilwern | Y Grysmwnt | Yr Hencastell | Llanarth | Llandeilo Gresynni | Llanddewi Nant Hodni | Llanddewi Rhydderch | Llanddingad | Llanfable | Llanfair Is Coed | Llanfihangel Crucornau | Llanffwyst | Llangatwg Lingoed | Llangybi | Llanofer | Llanwytherin | Magwyr | Y Pandy | Rhaglan | Trefynwy | Tryleg | Ynysgynwraidd |