Y Gwyddoniadur Cymreig
Oddi ar Wicipedia
Y Gwyddoniadur Cymreig (neu'r Encyclopaedia Cambrensis) oedd y gwaith gwyddoniadurol mwyaf uchelgeisiol erioed yn yr iaith Gymraeg. Cafodd ei gyhoeddi mewn deg cyfrol rhwng 1854 a 1879 gan Thomas Gee ar ei wasg enwog yn nhref Dinbych (Gwasg Gee). Y golygydd cyffredinol oedd John Parry (1812-1874), brawd-yng-nghyfraith Gee a darlithydd yng Ngholeg Y Bala. Erys y cyhoeddiad mwyaf yn y Gymraeg hyd heddiw.
Mae'n waith anferth sy'n cynnwys bron i 9,000 o dudalennau mewn colofnau dwbl. Er bod nifer yr erthyglau sy'n ymwneud â'r Beibl a diwinyddiaeth yn sylweddol uwch nag a ddisgwylid mewn cyhoeddiad o'r fath heddiw, mae'n cynnwys yn ogystal nifer fawr o erthyglau bywgraffyddol, eitemau ar hanes Cymru a llenyddiaeth Gymraeg, y gwledydd Celtaidd, daearyddiaeth a gwyddoniaeth. Mae nifer o'r erthyglau bywgraffyddol yn dal i fod yn ddefnyddiol heddiw ac mae'r wybodaeth a geir am gyflwr Cymru yn y 19eg ganrif yn wethfawr hefyd.
Ymhlith y cyfrannwyr niferus oedd Owen Morgan Edwards a Syr John Morris-Jones; roedd erthygl JM-J ar yr iaith Gymraeg yn sail i'w gyfrol ddylanwadol A Welsh Grammar, Historical and Comparative (1913).