Economi Cymru

Oddi ar Wicipedia

Yn draddodiadol seilir economi Cymru ar ddiwyddiannau mwyngloddio, amaeth a gweithgynhyrchu ond yn ddiweddar mae galwedigaethau mwy modern ac amrywiol, yn enwedig o fewn y sector gwasanaethau, wedi datblygu fel rhan ganolog yr economi Cymreig.

Yn gyffredinol gellir dweud bod economi cyfoes Cymru yn adlewyrchu tueddiadau a phatrymau gweddill y Deyrnas Unedig, ond yn wir mae nifer o agweddau arbennig iddo. Mae gan Gymru cyfrannau uwch o weithwyr ym meysydd amaethyddiaeth a choedwigaeth, gweithgynhyrchu, a llywodraeth, ac mae ganddi llai o swyddi yng ngwasanaethau busnes a chyllid, er bod y meysydd hyn yn ffynnu ac yn ganolbwynt gan y llywodraeth ar ddatblygu'r economi.

Yn ôl data'r Swyddfa Ystadegau Gwladol, gwerth ychwanegol crynswth Cymru yn 2006 oedd £42 697 miliwn,[1] ac felly roedd economi Cymru yn y degfed fwyaf o ddeuddeg rhanbarth y Deyrnas Unedig.[2]

Yn 2006, amcangyfrifodd astudiaeth ar ran Llywodraeth y Cynulliad bod £2 biliwn – dros hanner o'r arian sy'n cael ei wario gan gyrff gyhoeddus Cymru – yn "gadael" economi'r wlad trwy gael ei wario ar nwyddau a gwasanaethau cwmnïau y tu allan i Gymru. Er hyn bu chwarter o gyflenwadau bwyd a diod cynghorau, ysgolion ac ysbytai yn cael eu prynu oddi wrth gwmnïau Cymreig, sef cynnydd o 6% mewn tair blynedd.[3]

Taflen Cynnwys

[golygu] Hanes economaidd

Gweler hefyd: Hanes Cymru

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

[golygu] Daearyddiaeth economaidd

Gweler hefyd: Daearyddiaeth Cymru
Siart cylch yn dangos arwynebedd tir amaethyddol yng Nghymru
Siart cylch yn dangos arwynebedd tir amaethyddol yng Nghymru

Oherwydd tirwedd nodweddiadol Cymru defnyddir tua 80% ohoni ar gyfer amaethyddiaeth; rhyw 30 000 o ffermydd sydd ar draws y wlad.[4] Tir mynyddig gydag ucheldiroedd bugeiliol sydd yng Ngogledd Cymru. Yn Ne Cymru y mae diwydiant wedi'i ganoli, yn bennaf yn ninasoedd Caerdydd, Abertawe a Chasnewydd. Ers y Chwyldro Diwydiannol mae'r farchnad lafur wedi mudo'n raddol i ardaloedd diwydiannol y de ac felly'n lleihau'r boblogaeth yn y gogledd. Lleolir y diwydiant pysgota ar hyd Môr Hafren.

[golygu] Busnes

Mae cwmnïau a busnesau Cymreig wedi cael eu disgrifio fel "asgwrn cefn economi Cymru".[5][6]

[golygu] Nodweddion economaidd gymdeithasol

[golygu] Diweithdra

Siart bar yn dangos cyfraddau diweithdra yng Nghymru o 1992 i 2002
Siart bar yn dangos cyfraddau diweithdra yng Nghymru o 1992 i 2002

Yn ystod yr ugeinfed ganrif bu dau gyfnod o ddiweithdra sylweddol yng Nghymru. Yn y 1920au cynyddodd diweithdra ymhlith glowyr o 2% yn Ebrill 1924 i 12.5% yn Ionawr 1925 a 28.5 yn Awst 1925, wrth i alw am lo o dramor gostwng wrth i wledydd eraill cynhyrchu glo eu hunain. Gwaethygodd y sefyllfa yn dilyn Cwymp Wall Street yn 1929, ac erbyn 1932 roedd diweithdra wedi cyrraedd 42.8% ac wedi treiddio nifer o ddiwydiannau eraill. Yn ystod y Dirwasgiad Mawr byd-eang Cymru oedd un o'r gwledydd a gafodd ei tharo gwaethaf.[7]

Yn ystod prifweinidogaeth Margaret Thatcher oedd yr ail gyfnod o ddiweithdra eang. Yn ystod y 1970au bu nifer o streiciau, yn cynnwys gan lowyr, ar draws Cymru a'r Deyrnas Unedig; profodd streic 1972 yn llwyddiannus trwy godi cyflog y glowyr. Ond pan ddaeth y Blaid Geidwadol i rym dan Thatcher yn 1979 dechreuwyd polisi o breifateiddio diwydiannau. O ganlyniad cafodd nifer o byllau glo, yn enwedig yn y Cymoedd, eu cau; ymunodd glowyr Cymru â streic genedlaethol a pharhaodd am bron i flwyddyn.[8] Cynyddodd diweithdra yng Nghymru o 65 800 (5%) yn 1979 i uchafbwynt o 166 700 (13%) yn 1986.[9]

Rhwng 1999 a 2007 bu cynnydd mewn swyddi o 12.1% yng Nghymru, o'i gymharu â 7.3% yn y Deyrnas Unedig gyfan. Yn 2007 roedd 2.8% o bobl yng Nghymru yn hawlio budd-dâl diweithdra.[10]

[golygu] Rhaniad Gogledd-De

[golygu] Tlodi

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

[golygu] Gweler hefyd

  • Economi'r Deyrnas Unedig

[golygu] Cyfeiriadau

  1. (Saesneg) Ystadegau ar gyfer Gwerth Ychwanegol Crynswth lleol yn y DU. Swyddfa Ystadegau Gwladol (Rhagfyr 2007). Adalwyd ar 10 Chwefror, 2008.
  2. Y ddeuddeg rhanbarth a ddefnyddir gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol yw yr Alban, Cymru, Gogledd Iwerddon, Gogledd-ddwyrain Lloegr, Gogledd-orllewin Lloegr, Gorllewin Canolbarth Lloegr, Dwyrain Canolbarth Lloegr, Dwyrain Lloegr, Swydd Efrog a'r Humber, Llundain, De-ddwyrain Lloegr a De-orllewin Lloegr. Maent hefyd yn darparu ystadegau ar gyfer Lloegr i gyd.
  3.  '£2bn yn gadael economi Cymru'. BBC Cymru'r Byd (4 Hydref, 2006). Adalwyd ar 10 Chwefror, 2008.
  4.  Proffiliau Diwydiannau Allweddol. GO Wales. Adalwyd ar 29 Chwefror, 2008.
  5.  Busnes – Pleidleisiau a Thrafodion. Cynulliad Cenedlaethol Cymru (23 Ionawr, 2008). Adalwyd ar 10 Chwefror, 2008. “"busnesau bach a chanolig eu maint yw asgwrn cefn economi Cymru"”
  6.  Grantiau Llywodraeth y Cynulliad yn creu 122 o swyddi newydd yng Ngogledd Cymru. Llywodraeth Cynulliad Cymru (6 Mai, 2002). Adalwyd ar 10 Chwefror, 2008. “Cwmnïau bach yw asgwrn cefn economi Cymru ac maent yn gwneud cyfraniad enfawr i’n cyfoeth a’n llwyddiant.”
  7.  Hanes Cymru: Y Rhyfel a'r Dirwasgiad. BBC Cymru'r Byd. Adalwyd ar 1 Mawrth, 2008.
  8.  Streiciau'r glowyr yn 1972, 1974 a 1984. Ymgyrchu!. Adalwyd ar 1 Mawrth, 2008.
  9. (Saesneg) Bwletin Ystadegol: Claimant count trends. Cynulliad Cenedlaethol Cymru a'r Swyddfa Ystadegau Gwladol (29 Mai, 2003). Adalwyd ar 1 Mawrth, 2008.
  10.  Mwy yn gweithio nag erioed. BBC Cymru'r Byd (19 Gorffennaf, 2007). Adalwyd ar 1 Mawrth, 2008.

[golygu] Cysylltiadau allanol


Ieithoedd eraill