Tudur Aled

Oddi ar Wicipedia

Roedd Tudur Aled (c. 1465 - c. 1525) yn fardd Cymraeg sy'n cael ei ystyried yn un o'r mwyaf o Feirdd yr Uchelwyr. Ymddengys o'r marwnadau a ganwyd iddo gan feirdd eraill ei fod yn uchelwr ei hun.

Cofeb i Tudur Aled ac enwogion eraill o'r fro, yn Llansannan
Cofeb i Tudur Aled ac enwogion eraill o'r fro, yn Llansannan

Ganed ef ym mhlwyf Llansannan, yn awr yn Sir Ddinbych, ac ymddengys mai Robert oedd enw ei dad ac Ithel oedd enw ei daid. Ei athro barddol oedd ei ewythr, Dafydd ab Edmwnd. Roedd yn un o gomisiynwyr Eisteddfod gyntaf Caerwys yn 1523. Ei brif noddwyr oedd teulu Salbriaid Lleweni, gerllaw Llansannan, ond crwydrodd trwy Gymru yn canu i uchelwyr a gŵyr eglwysig, megis Dafydd ab Owain, Esgob Llanelwy. Roedd Syr Rhys ap Thomas, a fu farw yn 1525, yn un o'i noddwyr, a chan na chanodd Tudur Aled farwnad iddo, credir ei fod wedi marw tua'r un adeg. Bu farw yng Nghaerfyrddin, efallai ar ymweliad â Syr Rhys.

Roedd Tudur Aled yn fardd cynhyrchiol iawn ac yn feistr llwyr ar y gynghanedd a'r mesurau caeth. Cedwir o leiaf 125 o gywyddau ganddo, gyda chanran helaeth yn gerddi mawl. Roedd yn gwybod sut i ddefnyddio'r hen ddelweddau i'r dim ond arbrofai hefyd gyda delweddau a chyffelybiaethau newydd. Yn ogystal â'i werth llenyddol amlwg mae ei waith yn ddrych gwerthfawr i gyfnod o newid mawr ym mywyd Cymru.

Mae cwpled o un o'i gerddi wedi dod yn ddiarhebol:

'Hysbys y dengys y dyn
O ba radd y bo'i wreiddyn.'

Mawr fu'r golled ar ei ôl ymysg y beirdd. Canwyd marwnadau iddo gan Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan, Huw ap Dafydd ap Llywelyn ap Madog, Lewys Daron, Lewys Môn, Lewys Morgannwg, Morys Gethin, Raff ap Robert, Siôn ap Hywel ap Llywelyn Fychan, a Siôn Ceri.

[golygu] Llyfryddiaeth

Cyhoeddwyd ei waith mewn dwy gyfrol, Gwaith Tudur Aled, wedi eu golygu gan T. Gwynn Jones (Gwasg Prifysgol Cymru, 1926).


Beirdd yr Uchelwyr Iolo
Casnodyn | Wiliam Cynwal | Dafydd ap Gwilym | Dafydd ap Siencyn | Dafydd Gorlech | Deio ab Ieuan Du | Einion Offeiriad | Gronw Gyriog | Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan | Gruffudd ap Dafydd ap Tudur | Gruffudd ap Tudur Goch | Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed | Gruffudd Hiraethog | Guto'r Glyn | Gwerful Fychan | Gwilym Ddu o Arfon | Gwilym Tew | Huw Ceiriog | Hywel Cilan | Hywel Ystorm | Ieuan Brydydd Hir | Iolo Goch | Iorwerth ab y Cyriog | Ithel Ddu | Lewys Glyn Cothi | Lewys Morgannwg | Llywarch Bentwrch | Llywelyn Goch ap Meurig Hen | Llywelyn Siôn | Mab Clochyddyn | Prydydd Breuan | Tomos Prys | Siôn Phylip | Siôn Tudur | Robert ab Ifan | Robin Ddu ap Siencyn | Rhisierdyn | Rhisiart ap Rhys | Rhys ap Dafydd ab Einion | Rhys Brydydd | Rhys Goch Eryri | Sefnyn | Simwnt Fychan | Siôn Cent | Tudur Aled | Tudur ap Gwyn Hagr | Yr Ustus Llwyd
Ieithoedd eraill