Beti Cadwaladr
Oddi ar Wicipedia
Nyrs yn Rhyfel y Crimea oedd Beti Cadwaladr (1789 – 17 Gorffennaf 1860). Newidiodd ei henw i Elizabeth Davies pan oedd yn gweithio yn Lerpwl am nad oedd y Saeson yn gallu ynganu ei henw.
Ym 1854, a hithau'n chwe deg pump oed, penderfynodd fynd yn nyrs i Ryfel y Crimea ar ôl darllen am ddioddefaint y milwyr yno. Roedd cannoedd o filwyr yn marw am nad oedd digon o nyrsys a meddygon ar gael.
Cyrhaeddodd Beti Cadwaladr ysbyty Scutari lle roedd Florence Nightingale yng ngofal y nyrsys. Gwrthododd Florence Nightingale gymorth Beti a'r nyrsys eraill a ddaeth drosodd, gan ddweud bod digon o nyrsys ar gael.
Roedd hi'n daith chwe niwrnod i'r milwyr clwyfedig ddod o'r Crimea, ac roedd Beti yn gweld hyn yn ffolineb llwyr. Fe benderfynodd fynd dros y môr i'r Crimea atynt, ac aeth â nyrsys eraill gyda hi i ysbyty yn Balaclava. Gweithiodd Beti a'r lleill yn galed mewn amgylchiadau anodd iawn. Yn wir o fewn blwyddyn yr oedd yn sâl ei hun, a bu'n rhaid iddi ddod adre at ei chwaer yn Llundain.
Bu farw yn Llundain ar 17 Gorffennaf 1860. Does neb yn gwybod lle cafodd ei chladdu.