Einion Offeiriad
Oddi ar Wicipedia
Clerigwr a bardd y priodolir iddo y cynharaf o ramadegau'r beirdd oedd Einion Offeiriad (fl. tua 1300 - m. 1349). Ef yw awdur tybiedig Gramadeg Einion Offeiriad, sy'n un o'r enghreifftiau cyntaf a wyddys i roi allan rheolau'r Pedwar Mesur ar Hugain.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Ei fywyd
Dim ond yn yr 17eg ganrif y ceir y cyfeiriad cyntaf ato fel awdur y gramadeg a gysylltir ag ef, a hynny gan yr hynafiaethydd a chopïwr llawysgrifau Robert Vaughan o Hengwrt, Meirionnydd. Mewn nodyn ar un o'r llawysgrifau sy'n cynnwys testun y gramadeg, fe'i gelwir yn:
- 'Llyfr Kerddwriaeth a wnaeth Einion Effeiriad o Wynnedd i Syr Rys ap Gruff.[udd] ap Howel ap Gruff. ap Ednyfed Vychan yr ynrydedd a moliant iddo ef.'
Ceir pedwar cofnod canoloesol at un 'Einion Offeiriad', i gyd o hanner cyntaf y 14eg ganrif, ac mae'n bur debygol eu bod yn cyfeirio at awdur y gramadeg. Roedd yn wrthrych cwest fel rheithor plwyf Llanrug yn Arfon yn 1349, ac fe ymddengys iddo farw o'r Pla Du yn y flwyddyn honno.
[golygu] Ei waith
Seiliodd Einion ei ramadeg ar weithiau Lladin cyffelyb a briodolir i Donatus (Cymraeg Canol: Dwned) a Priscian. Mae'n debyg iddo gael ei gyfansoddi tua'r flwyddyn 1320. Dadansoddiad, mynegiad o farn yr awdur a'i gymeradwyaeth o ffurfiau llenyddol newydd, yn hytrach na llawlyfr awdurdodol, yw'r gramadeg. Mae'n cynnwys nifer o gerddi enghreifftiol o waith y beirdd ac, efallai, rhai gan yr awdur ei hun.
Yr unig enghraifft o'i gerddi o awduraeth sicr sydd wedi goroesi yw awdl i'w noddwr Syr Rhys ap Gruffudd o Lansadwrn (c. 1283-1356). Mae'n bur debygol fod nifer o'r cerddi dienw yn ei Ramadeg yn waith Einion yn ogystal. Dyma un ohonynt, i ferch anhysbys anwadal ei serch:
- Un dwyll wyt o bwyll, o ball dramwy—hoed,
- Â hud mab Mathonwy;
- Unwedd y'th wneir â Chreirwy,
- Enwir fryd, rhyhir frad rhwy.'
[golygu] Llyfryddiaeth
- R. Geraint Gruffudd a Rhiannon Evans (gol.), Gwaith Einion Offeiriad a Dafydd Ddu o Hiraddug (Aberystwyth, 1997). Testunau cerddi'r bardd.
[golygu] Gweler hefyd
- Gramadeg Einion Offeiriad
- Gramadegau'r Penceirddiaid
- Pedwar Mesur ar Hugain