Ymddiddan Myrddin a Thaliesin
Oddi ar Wicipedia

Cerdd o naws chwedlonol am hanes cynnar Cymru yw Ymddiddan Myrddin a Thaliesin, sydd y gân gyntaf yn Llyfr Du Caerfyrddin.
Mae ar ffurf deialog rhwng Taliesin a Myrddin, dau fardd cynnar a drowyd yn ffigurau mytholegol yn nhraddodiad yr Oesoedd Canol ac yn awduron nifer o gerddi darogan. Mae hi'n gerdd 38 llinell sy'n llenwi chwe thudalen cyntaf y llawysgrif. Credir fod Llyfr Du Caerfyrdin wedi'i ysgrifennu tua chanol y 12fed ganrif a bod y gerdd yn perthyn i'r 11eg ganrif.
Cyfres o sylwadau am arwyr a brwydrau a wneir bob yn ail gan Myrddin a Thaliesin ydyw. Ceir disgrifiadau byr o'r brwydrau ac yna alaru am yr arwyr a gollwyd. Yr arwyr a enwir yw Cedfyw, Cadfan, Cyndur, Cynfelyn, Dywel ab Erbin, Elgan, Eliffer, Errith, Gwrrith, Maelgwn (Maelgwn Gwynedd), Rhys Undant, a'r ffigwr chwedlonol Gofannon. Cyfeirir at ddau le, sef Arfderydd a Choed Celyddon.
Mae'n destun llawn o gyfeiriadau tywyll sy'n anodd dehongli, ond serch hynny mae'n ffynhonnell bwysig am hanes cynnar Cymru a'r Hen Ogledd. Ymddengys fod y gerdd i'w ymrannu'n ddwy ran, neu'n gyfuniad o ddau destun annibynnol (er bod hynny'n anhebygol). Yn y rhan gyntaf ceir hanes ymosodiad ar Ddyfed gan Faelgwn Gwynedd, brenin Gwynedd, gyda Myrddin yn cymryd safbwynt rhyfelwyr Dyfed (fe'i cysylltir â Chaerfyrddin) a Thaliesin yn cynrychioli'r Gogledd (fe'i cysylltir fel ffigwr chwedlonol â llys Maelgwn Gwynedd yn Negannwy). Yn yr ail ran ceir darogan am frwydr Arfderydd.
Mae lle i gredu fod Sieffre o Fynwy wedi tynnu ar y gerdd neu destun tebyg i lunio'r Vita Merlini.
[golygu] Llyfryddiaeth
Ceir testun golygiedig gyda rhagymadrodd a nodiadau yn,
- A. O. H. Jarman (gol.), Ymddiddan Myrddin a Thaliesin (Caerdydd, 1951)
|
|
---|---|
Teyrnasoedd: |
Aeron • Dál Riata • Elmet • Gododdin • Manaw Gododdin • Rheged • Ystrad Clud |
Pobl: |
Aneirin • Brân Galed • Coel Hen • Cunedda • Cyndeyrn • Cynfarch • Dyfnwal Frych • Dygynnelw • Elffin ap Gwyddno • Fflamddwyn • Gwallog • Gwenddolau • Mynyddog Mwynfawr • Myrddin Wyllt • Nudd Hael • Owain ab Urien • Rhydderch Hael • Talhaearn • Taliesin • Tristfardd • Tudwal Tudclyd • Urien Rheged |
Lleoedd: |
Arfderydd • Alclut • Catraeth • Caer Liwelydd • Coed Celyddon • Din Eidyn • Dunragit • Ynys Metcauld |
Gweler hefyd: |
Bonedd Gwŷr y Gogledd • Brynaich • Brythoniaid • Deifr • Y Gododdin • Yr Hengerdd • Llyfr Aneirin • Pictiaid • Trioedd Ynys Prydain • Ymddiddan Myrddin a Thaliesin • |