Caer Caradog
Oddi ar Wicipedia
Bryngaer a saif filltir i'r de-ddwyrain o bentref Cerrigydrudion, yn ne sir Conwy, gogledd Cymru, yw Caer Caradog. Cyfeirnod OS: 968 479.
Mae'n gaer o gyfnod Oes yr Haearn a amgylchynir gan un mur yn unig. Mae'r cloddio rhannol a fu ar y safle yn dangos i glawdd syml heb ffos gael ei godi yn y lle cyntaf. Yn ddiweddarach codwyd mur mwy sylweddol ar ben yr hen un gyda ffos wedi'i thorri i mewn i graig y bryn o'i flaen. Ni chafwyd unrhyw dystiolaeth o waith pren neu grochenwaith yn y cloddio ac felly mae'n anodd cynnig dyddiadau pendant i adeiladwaith y gaer. Roedd hi'n sefyll yn nhiriogaeth llwyth Celtaidd yr Ordovices.
Mae rhai ymchwilwyr wedi ceisio uniaethu'r fryngaer â Caradog (Caratacus), arweinydd y Brythoniaid yn erbyn y Rhufeiniaid yn y ganrif 1af OC, ond mae hynny'n bur anhebygol, er bod enw'r gaer yn awgrymiadol iawn.
Gwyddys fod Caradog, eisoes ar ffo o wlad y Trinovantes (de Lloegr heddiw) a'i ddilynwyr wedi ffoi o diriogaeth y Silwriaid yn ne-ddwyrain Cymru i diriogaeth yr Ordovices ar ddiwedd y 40au. Yno cafodd ei orfodi i ymladd â'r Rhufeiniaid mewn brwydr agored yn y flwyddyn 50. Mae'r hanesydd Rhufeinig Tacitus yn rhoi disgrifiad diddorol o'r frwydr rhwng llu Caradog a'r lleng Rufeinig dan Publius Ostorius Scapula, ond yn anffodus ni ellir ei lleoli ar fap heddiw. Ar fryn bu'r ymladd, ond yn ôl Tacitus amddiffynwaith a godwyd ar frys, dros dro, oedd yno yn hytrach na chaer reolaidd. Dihangodd Caradog i'r gogledd ar ôl y frwydr.
Mae'r hynafiethydd Humphrey Llwyd yn disgrifio'r gaer yn ei gyfrol The Breuiary of Britayne (1573); dyma'r disgrifiad cyntaf ar glawr.
[golygu] Ffynonellau
- Christopher Houlder, Wales: An Archaeological Guide (Llundain, 1978)
- I. A. Richmond, 'Roman Wales', yn Prehistoric and Early Wales (Llundain, 1965)
Bryngaerau Cymru | |
---|---|
Braich-y-Dinas | Caer Caradog | Caer Drewyn | Caer Seion | Carn Fadryn | Castell Degannwy | Castell Henllys | Castell Nadolig | Castell Odo | Castell Tinboeth | Coed Llanmelin | Craig Rhiwarth | Crug Hywel | Darowen | Dinas Brân | Dinas Dinlle | Dinas Emrys | Dinas Powys | Dinorben | Dinorwig | Foel Fenlli | Ffridd Faldwyn | Garn Boduan | Moel Arthur | Mynydd Twr | Pen Dinas | Pen-y-gaer | Tre'r Ceiri | Twmbarlwm |