Plaid y Bumed Frenhiniaeth

Oddi ar Wicipedia

Grŵp neu "blaid" o grefyddwyr Piwritanaidd yng nghyfnod Gwerinlywodraeth Lloegr a gredai fod y Milflwydd ar wawrio ac y byddai Crist yn dychwelyd i deyrnasu ar y ddaear oedd Plaid y Bumed Frenhiniaeth neu'r Pumed Frenhinwyr. Nid oedd yn blaid wleidyddol yn yr ystyr arferol, er bod ei aelodau'n ymwneud â gwleiddyddiaeth y dydd. Bu'r Pumed Frenhinwyr yn ddylanwadol iawn yn Lloegr yn y cyfnod 1645-1649, ond prin fu eu dylanwad yng Nghymru. Dangosodd y cyfrinydd a llenor o Gymro Morgan Llwyd gryn gydymdeimlad ag amcanion y blaid, ond ni wyddys i ba raddau y cymerodd ran yn ei gwaith.

Tynnai'r Pumed Frenhinwyr eu hysbrydoliaeth a'u credo o lenyddiaeth apocolyptaidd y Beibl, ac yn enwedi o lyfrau Daniel a'r Datguddiad. Credent fod hanes y byd yn ymrannu'n bum cyfnod yn ôl goruchafiaeth pum teyrnas, sef Asyria, Ymerodraeth Persia, Groeg a'r Ymerodraeth Rufeinig: Teyrnas Crist ar y Ddaear fyddai'r bumed a'r olaf. Credent y byddai'n dechrau yn y flwyddyn 1666 (666 yw Rhif y Bwystfil yn Llyfr y Datguddiad).

Cyfeiria Morgan Llwyd at y blaid fel hyn:

Mae dynion gwych, hiliogaeth yr hen Iacob, yn barod i gyfodi allan o'r pridd... Y cyfiawn a gred, ac a gaiff weled â'i lygaid y brenin Iesu yn ei degwch; a'r delwau a gwympant o'i flaen, a'r teyrnasoedd a blygant i'r Bumed Frenhiniaeth, fel meibion Israel i Ioseff, megis y dywed yr Ysgrythur yn helaeth. Mae hyn yn agos, wrth y drws: ie, ac yn oes gŵt fe'i gwelir. Mae y droell yn troi yn rhyfedd trwy'r holl fyd yn barod; ac a dry eto yn gyflymach ac yn rhyfeddach beunydd.[1]

Credent fod 'Rhufain' yn cael ei chynrychioli gan y Babyddiaeth a grym yr Eglwys Gatholig. Cyfeirir yn Llyfr y Datguddiad at "Y Bwystfil", a'r brenin Siarl I o Loegr oedd hwnnw, gwrthwynebydd dieflig Teyrnas Crist; byddai Crist yn ddod yn frenin newydd tragwyddol yn ei le. Yn fuan cafodd y Pumed Brenhinwyr eu tynnu i mewn i wleidyddiaeth yr oes. Galwodd rhai ohonynt am ddienyddio'r brenin a defnyddio grym y gyfraith a nerth arfau i baratoi'r ffordd ar gyfer yr ail-ddyfodiad. Pan gymerodd Oliver Cromwell awenau'r llywodraeth iddo ei hun fel Arglwydd Amddiffynydd troes nifer o'r Pumed Frenhinwyr yn ei erbyn. Pan adferwyd y frenhiniaeth dioddefodd nifer ohonynt erledigaeth a chafodd rhai eu dienyddio am deyrnfradwriaeth.

[golygu] Cyfeiriadau

  1. Dyfynwyd gan D. Tecwyn Evans, 'Morgan Llwyd y Proffwyd a'r Piwritan', yn Coffa Morgan Llwyd (Gwasg Gomer, 1952).
Eginyn erthygl sydd uchod am grefydd. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato
Eginyn erthygl sydd uchod am Loegr. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato
Ieithoedd eraill