Castell Biwmares

Oddi ar Wicipedia

Castell Biwmares (llun gan Mick Knapton)
Castell Biwmares (llun gan Mick Knapton)

Castell ar gyrion tref Biwmares, Ynys Môn yw Castell Biwmares.

Cafodd ei gynllunio gan James o St James yn gastell consentrig gyda ffos o'i gwmpas. Fe'i adeiladwyd ar lan Afon Menai gan Edward I, brenin Lloegr, rhwng 1295 a 1298, ar ôl gwthryfel Madog ap Llywelyn. Dinistriwyd tref Llan-faes yn y gwrthryfel hwnnw, a chafodd rhai o'r cerrig o'r fynachlog enwog eu defnyddio i godi'r castell. Am ryw reswm chafodd y castell byth ei gwblhau.

Cipiwyd y castell gan gefnogwyr Owain Glyndŵr yn ystod gwrthryfel y tywysog.

Ar 27 Gorffennaf 1593, cafodd yr offeiriad Catholig o Gymro William Davies, a gofir am ei ran yng nghyhoeddi Y Drych Cristianogawl, y llyfr cyntaf i gael ei argraffu yng Nghymru, ei ddienyddio yn y castell trwy ei grogi, tynnu a chwarteru. Canoneiddwyd William Davies gan y Pab yn 1987.

Cynhaliwyd eisteddfod yng nghwrt y castell yn 1832.

Mae'r castell yng ngofal Cadw ac, fel un o gestyll gogledd Cymru, mae ar restr Safleoedd Treftadaeth y Byd UNESCO ers 1986. Mae'n un o'r atyniadau pennaf i dwristiaid ym Môn.