Llanilltud Fawr
Oddi ar Wicipedia
Llanilltud Fawr Bro Morgannwg |
|
Mae Llanilltud Fawr yn dref ym Mro Morgannwg, de Cymru.
Ceir olion hen fila Rhufeinig tua 1 filltir o'r dref.
Mae hen eglwys Sant Illtud yn enwog iawn. Mae'n sefyll ar safle'r hen fynachlog (clas) a sefydlwyd yno gan y sant. Daeth yn ganolfan dysg bwysig a dylanwadol yn yr Oesoedd Canol cynnar. Roedd yn mwynhau nawdd brenhinoedd fel Hywel ap Rhys, brenin Glywysing (m. 886), a gladdwyd yno. Cafodd mynachlog Llanilltud ei hanreithio gan y Llychlynwyr yn 988. Daeth yr eglwys yn eiddo Abaty Tewkesbury tua 1130 ar ôl i'r Normaniaid orsegyn teyrnas Morgannwg.
Mae'n bosibl fod y bardd Lewys Morgannwg (fl. 1520-1565) yn byw yn Llanilltud Fawr, er ei fod yn frodor o Dir Iarll. Canodd gerdd i Illtud Sant sydd ar glawr heddiw.
Trefi a phentrefi Bro Morgannwg |
Aberogwr | Aberthaw | Aberthin | Y Barri | Y Bont-faen | Corntwn | Dinas Powys | Ewenni | Ffont-y-gari | Gwenfô | Larnog | Llanbedr-y-fro | Llancadle | Llancarfan | Llandocau Fawr | Llandow | Llanfihangel-yn-y-Gwaelod | Llansannor | Llanilltud Fawr | Ogwr | Penarth | Pen-marc | Y Rhws | Sain Dunwyd | Sant Andras | Sant-y-brid | Senghennydd | Y Sili | Southerndown | Trebefered | Tregatwg | Tregolwyn | Tresimwn | Y Wig | Ystradowen |