Grønland

Oddi ar Wicipedia

Grønland
Kalaallit Nunaat
Baner Grønland Delwedd:Greenland coat of arms.svg
Baner Arfbais
Arwyddair: dim
Anthem: Nunarput utoqqarsuanngoravit
Nuna asiilasooq
Lleoliad Grønland
Prifddinas Nuuk (Godthåb)
Dinas fwyaf Nuuk
Iaith / Ieithoedd swyddogol Kalaallisut, Daneg
Llywodraeth Democratiaeth seneddol (tu fewn i frenhiniaeth gyfansoddiadol)
- Teyrn Margrethe II
- Prif Weinidog Hans Enoksen
Statws

- Ymreolaeth
Talaith ymreolaethol Teyrnas Denmarc
1979
Arwynebedd
 - Cyfanswm
 - Dŵr (%)
 
2,166,086 km² (13eg)
81.11
Poblogaeth
 - Amcangyfrif 2006
 - Dwysedd
 
57,100 (214ydd)
0.026/km² (230ain)
CMC (PGP)
 - Cyfanswm
 - Y pen
Amcangyfrif 2001
$1.1 biliwn (-)
20,000 (-)
Indecs Datblygiad Dynol (-) - (-) – -
Arian cyfred Krone Denmarc (DKK)
Cylchfa amser
 - Haf
(UTC0 i -4)
Côd ISO y wlad .gl
Côd ffôn +299
1 Gorchuddir 1,755,637 km2 gan iâ.

Yr ynys fwya yn y byd yw Grønland neu'r Lasynys neu'r Ynys Las (Kalaallisut: Kalaallit Nunaat; Daneg: Grønland), yng Ngogledd y Môr Iwerydd rhwng Canada a Gwlad yr Iâ. Mae brenhines Denmarc, Margrethe II, hefyd yn frenhines ar y Lasynys. Prifddinas yr ynys yw Nuuk.

Taflen Cynnwys

[golygu] Daearyddiaeth

Mae iâ yn gorchuddio 84% o'r tir. Gorchuddir y rhan fwyaf o'r wlad gan gap rhew anferth â nunatakau yn torri trwodd o gwmpas ei ymylon. O'r cap rhew hwn mae nifer o rewlifoedd, neu afonydd iâ, yn llifo, gan gynnwys Rhewlif Humboldt, ac yn torri i fyny'n fynyddoedd iâ wrth gyrraedd y môr. Nodwedd arall ar dirwedd yr Ynys Las yw'r nifer sylweddol o pingos (bryniau crwn gyda rhew yn eu canol) a geir yno.

Er gwaethaf yr holl rew, mae'r enw yn y Ddaneg (ac mewn ieithoedd Almaenaidd eraill) yn golygu "Tir (neu wlad) glas" (gweler isod).

Mae Grønland (2 miliwn km²) yn ymddangos ar fapiau o dafluniad Mercator mor fawr ag yr Affrig (30 miliwn km²),

[golygu] Hanes

Tua'r flwyddyn 986, darganfu'r morwr o Lychlynwr Eric Goch yr ynys. Fe'i galwodd "y Lasynys" er mwyn denu pobl yno o Wlad yr Iâ a Norwy. Am gyfnod bu nifer fach o drefedigaethau Llychlynaidd ar yr arfordir, ond diflanasant erbyn y 15fed ganrif, naill ai o ganlyniad i afiechyd neu ymosododiadau gan y brodorion.

Yn 1721 creuwyd tref fach Ddanaidd newydd ar yr ynys a hawliodd coron Denmarc y tir. Daeth y wlad yn rhan integreiddiedig o Ddenmarc yn 1953. Yn 1979, y flwyddyn y collwyd y refferendwm ar ddaganoli yng Nghymru, enillodd y Lasynys hunanlywodraeth dan sofraniaeth Denmarc, gyda'i senedd ei hun ar gyfer materion mewnol.

[golygu] Iaith a diwylliant

Mae tua 80% o'r boblogaeth yn Esgimo. Daniaid yw'r gweddill i gyd bron. Siaredir y ddwy iaith yn swyddogol.

[golygu] Dolenni allanol

Golygfa ger Nanortalik
Golygfa ger Nanortalik