Merthyr Cynog

Oddi ar Wicipedia

Pentref gwledig a phlwyf ym Mrycheiniog, de Powys, y Merthyr Cynog. Mae'n gorwedd ar lethrau deheuol Mynydd Epynt rhwng afonydd Ysgir Fawr ac Ysgir Fechan, ffrydiau sy'n ymuno yn nes i lawr i ffurfio afon Ysgir, un o ledneintiau afon Wysg.

Lleolir y pentref ar bwys lôn wledig sy'n dringo i gyfeiriad Epynt o Aberhonddu, 6 milltir i'r de-ddwyrain. Y pentref cyfagos yw Llanfihangel Nant Brân, dros y bryn i'r gorllewin, a'r Capel Uchaf i'r gogledd-ddwyrain.

Ystyr y gair merthyr yma yw "eglwys (er cof am sant neu ar ei fedd)." Cysylltir y plwyf a Sant Cynog, un o feibion Brychan, brenin Teyrnas Brycheiniog. Yn ôl traddodiad, lladdwyd Cynog gerllaw a chodwyd eglwys ar ei fedd. Ymhlith y lleoedd eraill a gysylltir â'r sant ceir Defynnog, tua 5 milltir i'r de-orllewin, ger Pontsenni.


Trefi a phentrefi Powys

Abaty Cwm-hir | Abercraf | Aberedw | Aberhonddu | Aberhosan | Abertridwr | Caersws | Capel Isaf | Capel Uchaf | Carno | Castell Madog | Castell Paun | Cleirwy | Cnwclas | Commins Coch | Craig-y-nos | Crossgates | Crucywel | Defynnog | Dolanog | Y Drenewydd | Eisteddfa Gurig | Y Gelli Gandryll | Glantwymyn | Glascwm | Libanus | Llan | Llanafan Fawr | Llanandras | Llanarmon Mynydd Mawr | Llanbadarn Fynydd | Llanbister | Llanbrynmair | Llandrindod | Llanddewi Ystradenni | Llanelwedd | Llanerfyl | Llanfair Caereinion | Llanfair-ym-Muallt | Llanfechain | Llanfihangel Nant Melan | Llanfihangel Rhydieithon | Llanfihangel-yng-Ngwynfa | Llanfrynach | Llanfyllin | Llangadfan | Llangamarch | Llangurig | Llangynllo | Llangynog | Llangynyw | Llanidloes | Llanllugan | Llanrhaeadr-ym-Mochnant | Llansantffraed-yn-Elfael | Llansantffraid-ym-Mechain | Llanwddyn | Llanwrin | Llanwrtyd | Llanwyddelan | Llwydiarth | Machynlleth | Manafon | Meifod | Merthyr Cynog | Penegoes | Pennant Melangell | Pentref Dolau Honddu | Pont Llogel | Pontrobert | Pontsenni | Pwllgloyw | Rhaeadr Gwy | Sant Harmon | Sycharth | Talgarth | Tirabad | Y Trallwng | Trecastell | Trefaldwyn | Trefeglwys | Trefyclawdd | Trewern | Ystradgynlais