Dinas Dinlle
Oddi ar Wicipedia
Pentref bychan yng ngogledd Gwynedd yw Dinas Dinlle. Saif ar lan Bae Caernarfon i'r de o Abermenai, tua 5 milltir i'r de-orllewin o dref Caernarfon. Mae ym mhlwyf Llandwrog. Mae traeth Morfa Dinlle a'i dywod braf yn boblogaidd gan bobl leol ac ymwelwyr.
Enwir y pentref ar ôl bryngaer Dinas Dinlle ar draeth Morfa Dinlle gerllaw. Mae'n gaer arfordirol o bridd a'i ochr orllewinol wedi'i hysu i ffwrdd gan y môr erbyn hyn. Codwyd dau glawdd anferth o gwmpas y bryn gan yr adeiladwyr. Tybir ei fod yn perthyn i ail gyfnod Oes yr Haearn (Oes yr Haearn B). Cafwyd gwrthrychau ynddi sy'n dyddio i'r 2ail ganrif a'r 3edd ganrif, sy'n dangos fod pobl yn dal i fyw yno yng nghyfnod y Rhufeiniaid.
Mae'r gaer yn enwog yn llenyddiaeth Gymraeg a diwylliant Cymru oherwydd ei chysylltiad â Phedair Cainc y Mabinogi. Yn y bedwaredd gainc, Math fab Mathonwy, mae'r arwr Lleu ('Lleu Llaw Gyffes') yn cael ei feithrin yn Ninas Dinlle ('Dinas Dinllef' yw'r sillafiad a geir yn y testun) gan y dewin Gwydion ap Don i farchogaeth a dwyn arfau:
- 'Yna y daethant [h]wy parth a Dinas Dinllef. Ac yna meithrin Lleu Llaw Gyffes yny allwys (nes y gallai) marchogaeth pob march ac yny oedd gwbl o bryd, a thwf a meint.'[1]
'Dinas Dinllef' sydd gan y copïydd yn y llawysgrif, sef 'Dinas Dinlleu', o 'Dinlleu', sef 'Caer Lleu' ('din' = caer). 'Dinas Dinlla' yw'r enw ar lafar yn y cylch.
Yn 'Englynion y Beddau' yn Llyfr Du Caerfyrddin dywedir i Wydion gael ei gladdu yn Ninas Dinlle:
- 'Bedd Gwydion ap Don
- ym Morfa Dinlleu
- i-dan faen defeillion.'[2]
Yn y môr gyferbyn â Dinas Dinlle ceir Caer Arianrhod, cartref arallfydol Arianrhod yn y Mabinogi.
[golygu] Cyfeiriadau
- ↑ Ifor Williams (gol.), Pedair Cainc y Mabinogi (Caerdydd, 1930), tud. 81. Diweddarwyd yr orgraff fymryn.
- ↑ Dyfynnir gan Ifor Williams, op. cit.
Bryngaerau Cymru | |
---|---|
Braich-y-Dinas | Caer Caradog | Caer Drewyn | Caer Seion | Carn Fadryn | Castell Degannwy | Castell Henllys | Castell Nadolig | Castell Odo | Castell Tinboeth | Coed Llanmelin | Craig Rhiwarth | Crug Hywel | Darowen | Dinas Brân | Dinas Dinlle | Dinas Emrys | Dinas Powys | Dinorben | Dinorwig | Foel Fenlli | Ffridd Faldwyn | Garn Boduan | Moel Arthur | Mynydd Twr | Pen Dinas | Pen-y-gaer | Tre'r Ceiri | Twmbarlwm |