Tywysog Cymru

Oddi ar Wicipedia

Bu tueddiad i ddefnyddio'r gair Tywysog am reolwyr Cymru o tua 1200 ymlaen. Cyn hynny defnyddiwyd y gair brenin hyd yn oed gan groniclwyr Lloegr. Daeth Owain Gwynedd i ddefnyddio'r teitl princeps Wallensium (tywysog y Cymry) erbyn diwedd ei oes. Disgrifir ei fab Dafydd ab Owain Gwynedd fel princeps Norwalliae (tywysog gogledd Cymru) a Rhys ap Gruffudd o Ddeheubarth fel proprietarius princeps Sudwalie, (priod dywysog de Cymru). Mae John Davies yn ei gyfrol Hanes Cymru yn pwysleisio nad yw newid teitl o frenin i dywysog yn golygu lleihad yn eu statws o angenrheidrwydd. Ystyr y gair Cymraeg 'tywysog' yw "un sy'n tywys, arweinydd, rheolwr" neu'n llythrennol "un sydd ar y blaen, un sy'n arwain."

Tywysog Cymru ydy teitl mab hynaf teyrn Lloegr, ers 1301, er i nifer yng Nghymru ymwrthod rhag ei alw'n hynny, gan deimlo i linach gwir dywysogion Cymru gael ei ddifa gan goron Lloegr. Tywysogion olaf Cymru oedd Llywelyn Ein Llyw Olaf, a lofruddiwyd gan luoedd Lloegr yn 1282, a'i frawd Dafydd, er i Owain Glyndŵr - a hawliodd y teitl yn 1404 - darddu o linach brenhinol Cymreig.

Tywysoges Cymru ydy teitl ei wraig. Diana Tywysoges Cymru oedd y dywysoges ddiwethaf.


Taflen Cynnwys

[golygu] Rhestr Tywysogion Cymru

[golygu] Tywysogion Cymru Cymreig

Llun Enw Etifedd Geni Daeth yn Dywysog Cymru Peidiodd a bod yn Dywysog Cymru Marw Teitlau eraill tra'n Dywysog Cymru Enw teyrnasol Tywysoges Cymru
Llywelyn ab Iorwerth N/A
yn fab i Iorwerth ab Owain Gwynedd
c.1173 1218 11 Ebrill 1240 Tywysog Gwynedd,
Tywysog Powys Wenwynwyn
N/A Siwan
Dafydd ap Llywelyn N/A
yn fab i Llywelyn ab Iorwerth
c. 1208 11 Ebrill 1240 25 Chwefror 1246 Tywysog Gwynedd,
Tywysog Powys Wenwynwyn
N/A Isabella de Braose
Llywelyn ap Gruffudd N/A
yn fab i Gruffudd ap Llywelyn
c.1223 25 Chwefror 1246 11 Rhagfyr 1282
lladdwyd ar faes y gad
Tywysog Gwynedd N/A Eleanor de Montfort
Dafydd ap Gruffudd N/A
yn fab i Gruffudd ap Llywelyn
c.1235 Rhagfyr 1282 3 Hydref 1283
dienyddwyd gan y Saeson
Tywysog Gwynedd N/A
Llun Enw Etifedd Geni Daeth yn Dywysog Cymru Peidiodd a bod yn Dywysog Cymru Marw Teitlau eraill tra'n Dywysog Cymru Enw teyrnasol Tywysoges Cymru

[golygu] Tywysogion Cymru Seisnig (1)

  1. Edward II, brenin Lloegr 1301-7 Gorffennaf, 1307
  2. Edward, y Tywysog Ddu 1330-1376 (Tywysoges, Joan o Gaint)
  3. Rhisiart II, brenin Lloegr 1376-1377
  4. Harri V, brenin Lloegr 1399-1413

[golygu] Owain Glyndŵr

Llun Enw Etifedd Geni Daeth yn Dywysog Cymru Peidiodd a bod yn Dywysog Cymru Marw Teitlau eraill tra'n Dywysog Cymru Enw teyrnasol Tywysoges Cymru
Owain Glyndŵr N/A 1359 16 Medi 1400 c.1415
diflanodd
c.1416 N/A Margaret Hanmer
Llun Enw Etifedd Geni Daeth yn Dywysog Cymru Peidiodd a bod yn Dywysog Cymru Marw Teitlau eraill tra'n Dywysog Cymru Enw teyrnasol Tywysoges Cymru

[golygu] Tywysogion Cymru Seisnig (2)

Y Tywysog cyfoes a'i wraig
Y Tywysog cyfoes a'i wraig
  1. Edward o Westminster (mab Harri VI o Loegr) 1453-1471 (Tywysoges, Anne Neville)
  2. Edward V, brenin Lloegr 1470-1483
  3. Edward o Fiddleham (mab Rhisiart III, brenin Lloegr) 1483-1484
  4. Arthur Tudur 1486-1502 (Tywysoges, Catrin o Aragon)
  5. Harri VIII o Loegr 1502-1509
  6. Harri Stuart (neu Stewart) (mab y Brenin Iago I o Loegr) 1603-1612
  7. Siarl I, brenin Lloegr a'r Alban 1612-1625
  8. Siarl II, brenin Lloegr a'r Alban 1630-1649
  9. Iago Ffransis Edward Stuart (neu Stewart) ("yr hen proffeswr") 1688
  10. Siôr II, brenin Prydain Fawr 1714-1727 (Tywysoges, Caroline o Ansbach)
  11. Frederic, Tywysog Cymru 1727-31 Mawrth, 1751 (Tywysoges, Augusta o Saxe-Gotha)
  12. Siôr III, brenin y Deyrnas Unedig 1751-1760
  13. Siôr IV, brenin y Deyrnas Unedig 1762-1820 (Tywysoges, Caroline o Brunswick)
  14. Edward VII, brenin y Deyrnas Unedig 1841-1901 (Tywysoges, Alexandra o Denmark)
  15. Siôr V, brenin y Deyrnas Unedig 1901-1910 (Tywysoges, Mair o Teck)
  16. Edward VIII, brenin y Deyrnas Unedig 1910-1936
  17. Y Tywysog Siarl, Tywysog Cymru (ers 1969) (Tywysoges, Diana Spencer; Camilla, Duges Cernyw)