Cyndeyrn

Oddi ar Wicipedia

Cyndeyrn ar arfbais dinas Glasgow
Cyndeyrn ar arfbais dinas Glasgow

Sant a gysylltir a teyrnas Frythonig Ystrad Clud yn yr Hen Ogledd oedd Cyndeyrn, Saesneg: Kentigern neu Mungo (tua 518 - 13 Ionawr 603).

Yn ôl traddodiad, roedd Cyndeyrn yn fab gordderch i Owain ab Urien ac ŵyr Urien Rheged. Roedd Rhydderch Hael, brenin Ystrad Clud, yn noddwr iddo. Ef oedd sylfaenydd Glasgow. Ceir manylion amdano ym Muchedd Sant Cyndeyrn, a ysgrifenwyd ar gyfer Jocelin o Furness, esgob Glasgow, yn yr Oesoedd Canol. Alltudiwyd Cyndeyrn o ardal Ystrad Clud tua 545, a ffoes i ogledd-ddwyrain Cymru lle sefydlodd glas yn Llanelwy. Dywedir mai adeilad pren oedd y clas. Yno bu gan y sant 965 o ddisgyblion, ac yn eu plith Asaph. Dychwelodd Cyndeyrn i Ystrad Clud, ar ôl Brwydr Arfderydd yn 573, a chysegrwyd Asaph yn esgob i'w olynu.

Ef yw nawdd sant Glasgow, a chysegrwyd yr Eglwys Gadeiriol iddo. Ar arfbais y ddinas, ceir llun y sant ac islaw iddo goeden, aderyn, cloch a physgodyn, yn coffáu pedwar gwyrth a gyflawnwyd ganddo.