Warskou Ghetto Opstand

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

Warskou Ghetto Opstand
Deel van die Tweede Wêreldoorlog

'n Blok huise word afgebrand tydens die Ghetto Opstand
Datum 19 April, 1943 - 16 Mei, 1943
Ligging Warskou Ghetto, Pole
Resultaat Duitse militêre oorwinning,

Joodse heldhaftige verlies

Strydende partye
Nazi-Duitsland
  • SS
  • SD
  • Gestapo
  • Ordepolisie
  • Wehrmacht

Medewerkers

  • Blou Polisie
  • Joodse Ghetto Polisie
Joodse versettingsbewegings
  • ŻOB
  • ŻZW

Poolse versettingsbewegings

  • Armia Krajowa
  • Gwardia Ludowa
Bevelvoerders
Ferdinand von Sammern-Frankenegg

Jürgen Stroop

Mordechai Anielewicz†

Dawid Apfelbaum†
Paweł Frenkiel†
Icchak Cukierman
Marek Edelman
Zivia Lubetkin
Henryk Iwański

Sterkte
Offisiële daaglikse gemiddeld van 2,090, insluitende 821 Waffen SS 750-1,800 Opstandelinge (19 April), 56,000+ burgers
Ongevalle
Offisieel 16 dood, 86 gewond volgens die Stroop Verslag; ander skat 'n totaal van 300+ sedert 18 Januarie, insluitende 'n aantal Joodse medewerkers. Omtrent 13,000 is op die plek dood, die meeste is na uitwissingskampe gedeporteer; 'n totaal van 56,065 word gereken (gevang en vermoor) volgens Stroop se verslag.
Hierdie artikel is oor die 1943 opstand in die Warskou Ghetto. Vir ander opstandings met 'n soortgelyke naam, sien Warskou Opstand (dubbelsinnig).

Die Warskou Ghetto Opstand was die Joodse opstanding teen Nazi-Duitsland se pogings om die oorblyfsels van die Warskou Ghetto in Pole tydens die Tweede Wêreldoorlog te elimineer.

Die belangrike voorloper van die hoofgeveg was 'n gewapende opstand teen die Duitsers en hulle Joodse medewerkers wat begin het op 18 Januarie, 1943. Die hoofgeveg het geduur van 19 April, 1943, tot 16 Mei van dieselfde jaar, toe 'n vasbytende, maar swak gewapende en sleg voorsiende weerstandsbeweging uiteindelik deur SS-Gruppenführer (toe Brigadeführer) Jürgen Stroop verslaan is.

Inhoud

[wysig] Agtergrond

Aan die begin van 1940 het die Nazi's daarop gekonsentreer om die Pools-Joodse bevolking van oor die 3-miljoen in 'n aantal uiters beknopte ghettos in verskeie Poolse stede te plaas. Die grootste hiervan was die Warskou Ghetto, wat oor die 380,000 mense in 'n beknopte area in die middel van die stad gehuisves het. Die ghetto was op 16 November, 1940, deur die Duitsers ommuurd en van die buitewêreld afgesluit. Duisende Jode het gesterf as gevolg van wydverspreide siekte of uithongering nog voor die Nazi's begin het met die massiewe deportasies van Jode in die ghetto na die Treblinka konsentrasiekamp. In die 52 dae voor 12 September, 1942, was ongeveer 300,000 Ghetto burgers na Treblinka gestuur en vermoor.

Aan die begin van die deportasies het lede van die Joodse versettingsbeweging vergader, maar besluit teen 'n gewapende opstanding, omdat hulle geglo het dat die Jode werklik na arbeidskampe gestuur word, in plaas van na hulle dood. Teen die einde van 1942 het dit egter duidelik geword dat die Jode vermoor word by dié kampe en het die oorblywende Jode besluit om daarteen te veg.[1]

[wysig] Die Geveg

18 Januarie, 1943, was die begin van die eerste gewapende opstand: die Duitsers het begin met die tweede deportering van Jode na konsentrasiekampe, maar na vier dae het die Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB, "Joodse Gevegsorganisasie") en Żydowski Zwiazek Wojskowy (ŻZW, "Joodse Militêre Unie") beheer oor die ghetto verower. Hulle het gevegposte by die dosyne gebou en Jode wat hulle as Duitse-medewerkers beskou het gedood, insluitende Joodse polisie beamptes en Gestapo-agente.[2]

[wysig] Die Teenstanders

Terwyl die gefrustreerde Duitsers addisionele hulp gestuur het om die opstand te beëindig, het die burgers van die ghetto vir die volgende drie maande hulself voorberei vir wat hulle besef het sal hul laaste geveg wees. Honderde gekamoefleerde skuilkelders was onder huise gegrawe (insluitende 618 skuilkelders teen lug-aanvalle); die meeste hiervan was deur die rioolstelsel verbind en aan die sentrale water- en elektrisiteitstoevoer gekoppel. Die ghetto-vegters was gewapend met pistole en rewolwers, 'n paar gewere en een masjiengeweer (drie masjiengewere volgens sommige bronne). Hulle het min ammunisie gehad en was aangewese op geïmproviseerde bomme en brandbombottels. 'n Aantal ander wapens was deur die opstand voorsien of van die Duitsers in beslag geneem. Die ghetto-area was in drie militêre distrikte verdeel: elke organisasie was verantwoordelik vir sy eie distrik.

Ondersteuning buite die ghetto was beperk, maar Poolse Versettingseenhede van Armia Krajowa (AK)[3] en Kommunistiese Gwardia Ludowa[4] het die Duitse wagposte naby die muur (wat die ghetto omsingel het) aangeval en probeer om wapens en ammunisie na binne te smokkel. Die AK-eenhede was in geveg met die Duitsers tussen 19 April en 23 April by verskeie punte buite die ghetto-muur en het probeer om na die ghetto toe deur te breek.[3]] Een Poolse eenheid van Armia Krajowa, genaamd die Panstwowy Korpus Bezpieczenstwa en onder bevel van Henryk Iwanski, het selfs binne-in die ghetto geveg saam met die ZZW en het saam teruggetrek na die sogenaamde "Ariese kant". Om die Jode te help het die AK informasie en smeekbede uitgesaai, beide in Pole en deur middel van radio transmissies om die Geallieerdes te bereik.[3] Vele vegters van die ZOB en deel van die opperhowe het danksy hulp van die Pole kon onstnap deur die kanale.[3] Alhoewel Henryk Iwanski se dade die mees beroemdste is, was dit deel van vele dade deur die Poolse versetting om die Jode te help.[5]

Hulle moeite was egter nie genoeg teen die volle mag van die Nazi oorlogmasjien nie; die Duitsers het uiteindelik 'n gemiddelde daaglikse mag gehad van 2,054 soldate en 36 offisiere, insluitende 821 Waffen SS Panzergrenadier troepe (bestaande uit vyf Reserwe en Opleiding Bataljonne en een SS Kavalerie Reserwe en Opleiding Bataljon) en 363 Poolse Marine-Blou Polisiemanne wat deur die Duitsers beveel was om die mure van die ghetto te beman.[6] Die res van die Duitse vegmag het bestaan uit:

  • SS Ordnungspolizei (Orpo) polisieregimente (bataljonne van *die 22e en 23e regimente),
  • SS Sicherheitsdienst (SD) sekuriteitsdienste,
  • een Bataljon elk van twee Wehrmacht spoorwerk stryd-ingenieurs se regimente,
  • 'n geskut van die Wehrmacht se ligte artillerie,
  • 'n bataljon Oekraïense Trawniki-Männer van die SS Finale Oplossing-opleidingskamp Trawniki,
  • Lithuaniese en Latwiese hulp-polisiemanne (Askaris),
  • die tegniese noodvaleenheid,
  • Poolse brandweermagpersoneel en
  • 'n aantal Gestapo gevangenishouders en teregstellers van Pawiak, onder bevel van Franz Bürkl, het ook aangebied om die Jode te help opspoor.[7]

Hulle wapens het onder meer bestaan uit geharnasde vegvoertuie, geveggasse, vuurwerpers, vliegtuie, tenks en artillerie.

[wysig] Duitse Aanval

Stroop Verslag foto van burgers gevange geneem voor die deportasies na die doodskampe. Die soldaat heel regs met die geweer is geïdentifiseer as Josef Bloesche terwyl die seuntjie met sy hande omhoog moontlik  Tsvi C. Nussbaum is.
Stroop Verslag foto van burgers gevange geneem voor die deportasies na die doodskampe. Die soldaat heel regs met die geweer is geïdentifiseer as Josef Bloesche terwyl die seuntjie met sy hande omhoog moontlik Tsvi C. Nussbaum is.

Die finale stryd het begin op die aand van Paasfees, 19 April, toe die Duitse kolomme die ghetto met alle mag aangeval het. Joodse opstandelinge het op die Nazi-troepe geskiet en hulle met Molotow-kelkies en handgranate gegooi vanuit stegies, riole, huisvensters en selfs brandende geboue. 'n Frans-vervaardigde SS-tenk was aan die brand gesteek deur ZOB petrolbomme en die aanvanklike aanval was teruggedryf. Die Joodse opstandelinge het merkwaardige sukses behaal teen die magte van Ferdinand von Sammern-Frankenegg, wie sy pos as die SS- en polisiebevelvoerder van die Warskou-area verloor het, en vervang was deur Jürgen Stroop.

Na 'n pouse is die aanval hervat; die Nazi's het die huise nou blok vir blok afgebrand, kelders en riole opgeblaas en elke Jood wat hulle kon vang gevange geneem of doodgemaak. Nog 'n Duitse tenk is vernietig op 19 April in 'n versettingsaanval waarin die ZZW se kommandant, David Apfelbaum, oorly. Die langdurendste posisiegeveg het plaasgeneem rondom die ZZW-vesting by Muranowski Plein van 19 April tot aan die einde van daardie maand. Op 29 April het die oorblywende vegters van die organisasie - wat al sy leiers verloor het - die ghetto deur die Muranowski-tonnel verlaat en na die Michalin-Woud gegaan. Dit het die einde van die hoofgeveg gekenteken.

[wysig] "Skoonmaak"

Na die belangrikste geveg verby was, was die weggesteekde skuilings die hoofarena van verset. In dié geveg het die Duitsers rookgranate en traangas of gifgas gebruik om die Jode uit skuilings te forseer. In vele instansies het die Jode aangehou om te vuur soos hulle die skuilings uitgekom het en 'n aantal manlike en besonderlik vroulike vegters het verborge granate gegooi of handwapens gevuur nadat hulle hulself oorgegee het.[8] Op 8 Mei het die Duitsers die bevelpos van die ZOB by Mila 18 ontdek, met as gevolg die dood van die meeste van hulle leierskap asook 100 oorblywende vegters - die meeste van hulle is egter dood as gevolg van massa-selfmoord, insluitende die organisasie se kommandant, Mordechai Anielewicz.

Die opstand is op 16 Mei geëindig. Nogtans kon deur die somer van 1943 nou en dan 'n geskietery in die area van die ghetto gehoor word. Uiteindelik was die opstand finaal stopgesit op 5 Junie, toe die laaste geveg met die Duitsers gelei was deur 'n groep Joodse kriminele sonder enige verbintenis met die ZZW of ZOB.

[wysig] Die Dodetal

Die Ghetto helde se herdenking in Warskou.
Die Ghetto helde se herdenking in Warskou.

Tydens die opstand het ongeveer 7,000 Joodse burgers gesterf. 'n Addisionele 6,000 was lewendig verbrand of vergas in skuilings. Die oorblywende 50,000 mense is na die Duitse doodskampe gestuur - meestal na die Treblinka verdelgingskamp.

Die laaste verslag van Jürgen Stroop op 13 Mei, 1943, het gelees:

180 Jode, bandiete en sub-mense was vernietig. Die voormalige Joodse stadswyk van Warskou bestaan nie meer nie. Die groot-skaalse aksie was afgesluit teen 2015 uur deur die opblasing van die Warskou Sinagoge. (...) Totale getal Jode behandel 56,065, insluitende beide Jode wat gevang is en Jode wie se uitroeïng bewys kan word.[6]

Volgens die verslag is van Stroop se mag 16 mense gedood en 86 gewond, insluitende oor die 60 Waffen-SS. Volgens ander se berekeninge was tot 1,300 Duitsers en hul medewerkers gedood tydens die opstand.

[wysig] Nasleep

Na die geveg is die meeste afgebrande huise met die grond gelyk gemaak en die kompleks van die KL-Warskou ("Konzentrationslager Warschau", konsentrasiekamp van Warskou) was in die omgewing van die ghetto gestig. Die Duitsers het die voormalige ghetto ook gebruik om Poolse Lapanka gevangenes te vermoor uit wraak in hoogs geadverteerde gyselaarsteregstellings.

Gedurende die Warskou Opstand in 1944 het die Poolse Tuisweermag Bataljon, "Zoska", 380 Joodse konsentrasiekampgevangenes van die KL-Warskou se Gesiówka subkamp kon red; die meeste van hulle het onmiddelik by die AK aangesluit. 'n Paar klein groepe van die ghettoburgers het dit ook reggekry om in die riole te oorleef tot die Warskou Opstand.

[wysig] Verwantskap aan die 1944 Warskou Opstand

Die Warskou Ghetto Opstand van 1943 word somtyds verwar met die Warskou Opstand van 1944. Die twee gebeurtenisse het in verskillende tye afgespeel en het verskillende doelwitte gehad. Die eerste, in die ghetto, was 'n keuse om vegtend te sterf - met 'n skraal hoop op ontsnapping, eerder dan 'n definitiewe dood in die verdelgingskampe. Die keuse om te veg was gemaak op die laaste oomblik toe die krag om te veg nog steeds beskikbaar was. Die tweede opstand was 'n gekoördineerde aksie en deel van die groter Operasie Storm ("Plan Burza").

Daar is egter 'n verband tussen die twee gebeurtenisse, siende dat 'n aantal (ongeveer 100) van die opstandelinge van die Ghetto Opstand deelgeneem het in die latere Warskou Opstand en geveg het in die geledere van die AK en AL.

[wysig] In Israel

A aantal oorlewendes van die Warskou Ghetto Opstand, ook genoem die "Ghetto Vegters", insluitende Yitzhak Zuckerman (Icchak Cukierman, ZOB adjunk-kommandant), en sy vrou, Zivia Lubetkin (wie ook 'n kommandant van een van die gevegseenhede was), het voortgegaan en die "kibbutz Lohamey ha-Geta'ot" (Ghetto Vegters se Kibbutz) in Israel gestig. In 1984 het die lede van die kibbutz "Dapei Edut" gepubliseer ("Getuienisse van Oorlewing", onderhoude en redigering deur Zvika Dror), vier volumes van persoonlike getuienisse van 96 lede van die kibbutz. Die kibbutz is Noord van Akko geleë en stel ten toon 'n museum en argiewe opgedra ter nagedagtenis aan die Sjoa, die Joodse Volksmoord van die 20ste eeu.

Yad Mordechai, 'n ander kibbutz (Noord van die Gasastrook), was vernoem na Mordechai Anielewicz.

[wysig] Die Warskou Ghetto Opstand in Moderne Media

[wysig] Verwysings

Hierdie artikel is grotendeels 'n vertaling van die Engelse Wikipedia artikel "Warsaw Ghetto Uprising."
  1. Die Verenigde State se "Holocaust Museum" "Warsaw Ghetto Uprising" (In Engels)
  2. "The Warsaw Ghetto Uprising", deur Marek Edelman[1] (In Engels)
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Addendum 2 – "Facts about Polish Resistance and Aid to Ghetto Fighters" (In Engels), Roman Barczynski, Americans of Polish Descent, Inc. Laaste besoek op 13 Junie 2006.
  4. "Groot Aksie in Warskou" [2] (In Pools)
  5. Stefan Korbonski, "The Polish Underground State: A Guide to the Underground, 1939-1945", bl. 120-139, Uittreksels (in Engels
  6. 6,0 6,1 Van die Stroop Verslag deur SS-Gruppenführer Jürgen Stroop, May 1943. (In Engels)
  7. Aktion Reinhard Camps "The Pawiak Prison in Warsaw" (In Engels)
  8. Aktion Reinhard Camps "Warsaw Ghetto Uprising" (In Engels)


[wysig] Verdere Leesstof

  • Marek Edelman. The Ghetto Fights: Warsaw, 1941-43. Bookmarks Publications, 1990. ISBN 0-906224-56-X.
  • Kazimierz Moczarski. Conversations with an Executioner. Prentice Hall, 1984. ISBN 0-13-171918-1.
  • Sabine Gebhardt-Herzberg. "Das Lied ist geschrieben mit Blut und nicht mit Blei": Mordechaj Anielewicz und der Aufstand im Warschauer Ghetto; 250 p.; 2003; ISBN 3-00-013643-6 (slegs in Duits beskikbaar); uitgewer: Sabine Gebhardt-Herzberg (s.gebhardt-Herzberg@gmx.net)

[wysig] Eksterne Skakels

Commons
Multimedia oor hierdie onderwerp is te vinde op Wikimedia Commons onder die titel: