Aragón
De Biquipedia
- Iste articlo trata sobre a Comunidá Autonoma d'Aragón. Ta atros emplegos se beiga Aragón (desambigazión).
|
|||||
![]() |
|||||
Capital | Zaragoza | ||||
Superfizie - total - % d'España |
Posizión n.º 4 47.719 km2 9,4% |
||||
Poblazión - Total (2004) - % d'España - Densidá |
Posizión n.º 11 1.249 584 2,9% 26,18/km2 |
||||
Chentilizio | aragonés | ||||
Establimiento d'autonomía | 16 d'agosto, 1982 | ||||
ISO 3166-2 | ES-AR | ||||
Representazión parlamentaria - Congreso - Senau |
|
||||
Presidén | Marcelino Iglesias Ricou (PSOE) | ||||
Gubierno d'Aragón |
Aragón ye una antiga nazión situata en o norte d'a Peninsula Iberica y que repleca o trampo zentral d'a bal de l'Ebro. Muga con as comunidaz autonomas de Castiella-La Mancha, Castiella y Lión, Cataluña, A Rioxa, Nabarra y Comunidá Balenziana y con Franzia. Autualmén fa parti de l'Estato Español como Comunidá Autonoma, replegando o caráuter de "nazionalidá", seguntes o suyo Estatuto de Autonomía (Lei Organica de l'Estato Español).
O Reino d'Aragón con o Condau de Barzelona (Cataluña) formoron a Corona d'Aragón en o sieglo XII, encara asinas estió independién conserbando todas as suyas instituzións, fueros y dreitos dic'a Guerra de Suzesión Española en o sieglo XVIII. Dende 1978 ye una comunidá autonoma española, composada por as probinzias de Uesca, Tergüel y Zaragoza, y que se articula en 33 Redoladas. A suya capital ye a ziudá de Zaragoza.
Dend'o 2 d'agosto de 1999, Marcelino Iglesias Ricou ye o presidén d'Aragón .
En Aragón se charran autualmén tres luengas, d'as cualas nomás una ye ofizial:
- O español ye a luenga ofizial, y se i charra en tot o territorio aragonés mezclato con rasgos mesmos. A mayoría d'istos rasgos son restas de l'aragonés, que se'n estió trafegando de maniera progresiba dende o sieglo XV por a espardidura d'o castellán.
- L'aragonés u luenga aragonesa. Se i charra en Uesca y bellas localidaz d'o norte de Zaragoza.
- O catalán se i charra en a francha oriental d'Aragón.
Contenius |
[Editar] Cheografía
O relieu ye de gran simplizidá : os Perinés y o sistema Iberico enmarcan a depresión de l'Ebro.
O río Ebro escana las auguas d'os ríos y ibóns d'Aragón, que como lo Mijares y o Turia reguden en o Mar Mediterranio.
O clima d'ista comunidá ye mediterranio-continental. Ye un clima xuto, con plebidas irregulars, zereños cambeos térmicos y intensos aires.
A bechetazión sigue as oszilazions d'o relieu y d'o clima. Bosques borials y dominio floral mediterranio.
Aragón tien una superfizie de 47.645 km2.
Seguntes o zenso de 1991, eba 1.178.000 abitans, ye dizir un 2,95% d'a poblazión d'o país y una densidá de 25,2 abitans/km2. En o 2003 a zifra aumentó dic'os 1.217.514 abitans.
O chentilizio ye aragonés.
[Editar] Istoria
Articlo prenzipal Istoria d'Aragón
[Editar] Economía
O PBI d'Aragón ye o 3 u 4% d'o PBI d'o total d'España. A interpresa Opel tien una planta amán d'a ziudá de Zaragoza.
[Editar] Politica
O parlamento d'Aragón se clama as Corts d'Aragón.
[Editar] Cultura
Con una clara influyenzia mudexar, en bels lugars, o traxe tipico se composa d'un mocador nugato en a cabeza, calzóns ubiertos, una manta a modo de faxa en a zintura y alpargatas t'os ombres. As mullers leban sayas amplas, un chustillo, calzón, calzas chupidas, toquiella, debantal y alpargatas.
En o norte de Aragón se charra la luenga aragonesa u aragonés y en a parti más oriental, mugán con Cataluña, o catalán.
O baile y canto popular ye a jota aragonesa, que ye mui rasmiuda y alegre. Se baila con muito mobimiento y grans blincos. O canto gosa estar de ritmo malinconico con una nota á ormino socardona. Tamién remane mosica tipica aragonesa, que emplega trastes como lo salterio (chicotén), a gaita aragonesa u gaita de botio, a chuflaina, o cordión, ezetra .
En bels lugars son tipicas distintas menas de danza, con tochos y espadas, con alusions a luitas entre moros y cristiáns.
[Editar] Aragoneses destacaus
- Zine: Luis Buñuel, Carlos Saura, Segundo de Chomón. Santiago Aguilar Oliver, Paco Martínez Soria
- Pintura: Franzisco de Goya, Antonio Saura, Francisco Bayeu y Subías.
- Escultura: Pablo Gargallo, Pablo Serrano.
- Mosica: Miguel Fleta, José Antonio Labordeta, Héroes del silencio, Enrique Bunbury, Amaral.Gabriel Sopeña
- Literatura: Marcial, Baltasar Gracián, Joaquín Costa, Javier Tomeo, Ramón Sender, Soledad Puértolas, Fernando Lázaro Carreter, José Antonio Labordeta, Miguel Labordeta.
- Zenzia: Santiago Ramón y Cajal (premio Nobel), Miguel Catalán, Miguel Servet.
[Editar] Gastronomía
D'Aragón son famosas as mollas a la pastora, o ternasco rustiu, os pernils de Tergüel, a borraina, o cardo, os bíns d'as suyas distintas Denominazións de Orichen (Semontano, Campo de Borxa, Cariñena, Calatayud), a carne a la pastora, o pirín a lo chilindrón, as almendras, o ternasco d'Aragón, l'azeite d'o Baxo Aragón, a miel, os malacatóns de Calanda, as chiretas (de Sobrarbe), a longaniza de Graus, ezetra.
[Editar] Redoladas
Aragón ye dibidiu en 33 redoladas (Lista de redoladas d'Aragón).
[Editar] Monezipios
[Editar] Enrastres esternos
- http://www.aragon.es/ Gubierno d'Aragón.
- http://www.cortesaragon.es/ As Corts d'Aragón
- http://www.redaragon.com/ Torismo, ozio, foros, notizias.
- http://www.infoaragon.com/ Otro portal rechional.
- http://www.elperiodicodearagon.com/ El Periodico de Aragón
- http://www.heraldo.es/ Heraldo de Aragón
- http://www.aragoneria.com/ Portal sobre Aragón
- Directorio de Aragón
- http://www.charrando.com/ Pachina adedicada a la luenga aragonesa, o suyo aprendizache y espardidura.
- http://www.turismodearagon.com/ Tot lo referén a lo torismo en a comunidá aragonesa.
Comunidaz y ziudaz autonomas d'España | ![]() |
|||||
|