Declarazión d'os Dreitos de l'Ombre y d'o Ziudadán

De Biquipedia

A Declarazión d'os Dreitos de l'Ombre y d'o Ziudadán reyalizata o 26 d'agosto de 1789 deziba:


1. Toz os sers umanos naxen libres y iguals en dinnidá y dreitos. Adotatos de razón y conzenzia, deben comportar-sen fraternalmén unos con atros.

2.

  • 1. Toda presona tiene toz os dreitos y libertaz proclamatos n'ista Declarazión, sin garra distinzión de raza, color, secso, fabla, relixión, opinión politica u de cualsiquier atra mena, orixen nazional u sozial, posizión economica, naxedura u cualsiquier atra condizión.
  • 2. Antiparti, no se ferá garra distinzión alazetata n'a condizión politica, churidica u internazional d'o país u territorio a o cualo una presona pertenexca, ya siga independién, u siga baxo almenistrazión fuduziaria, no autonomo u baxo cualsiquier atra amugadura de sobiranía.

3. Toda presona tienen dreito a la bida, a la libertá y a la siguridá d'a suya presona.

4. Dengún no estará chusmeso a esclabitú ni a serbidumbre; a esclabitú y a trata d'esclaus estarán proyibitas en todas as suyas formas.

5. Dengún no endurará torturas ni tratos u penas cruels, inumanos u degradans.

6. Toz tienen dreito a que se reconoxca la suya presonalidá churidica en cualsiquier parti.

7. Toz son iguals debán d'a lai y tienen dreito a la suya proteuzión, sin discriminazión denguna. Toz tienen dreito a igual proteuzión contra cualsiquier discriminazión que infrinxa ista Declarazión y contra toda prebocazión a tal discriminazión.

8. Toz tienen dreito a un recurso efeutibo, debán d'os tribunals nazionals competens, contra os autos que biolen os suyos dreitos alazetals reconoxitos por a costituzión u por a lai.

9. Dengún no podrá estar albitrariamén aturato, preso u chitato de tierra.

10. Toda presona tiene dreito a estar ascuitata publicamén y con chustizia, en condizions de plena igualdá, por un tribunal independién y imparzial ta la determinazión d'os suyos dreitos y obligazions u ta o desamen de cualsiquier acusazión penal contra ella.

11.

  • 1.Toda presona acusata d'un delito tiene dreito a que se presuma la suya inozenzia mientres no se prebe que ye culpable, conformes a lai y en chuizio publico, n'o cualo cal que tienga todas as guaranzias nezesarias ta la suya esfensa.
  • 2.Dengún no estará condenato por autos u omisions que en l'inte d'estar cometitos no estasen delitibos senguntes o Dreito nazional u internazional.

12. Dengún no estará ocheto d'incherenzias albitrarias n'a suya bida pribada, familia, domizilio u correspondenzia, ni d'ataques a la suya onra u reputazión. Toda presona tiene dreito a la protezión d'a lai contra tals incherenzias u ataques.

13.

  • 1.Toz tienen dreito a zircular y fixar libremén a suya residenzia drento d'as mugas d'un Estato.
  • 2.Toz tienen dreito a marchar d'un país, mesmo lo propio, y a tornar-ie.

14.

  • 1. Toz tienen dreito, en caso de persecuzión, a demandar asilo y esfrutar d'él en cualsiquier país.
  • 2. Iste dreito no podrá estar imbocato en caso d'una azión chudizial chustamén orixinada por delitos no politicos u por autos contrarios a os propositos d'as Nazions Unitas.

15

  • 1. Toda presona tiene dreito a una nazionalidá.
  • 2. A dengún no le se pribarará albitrariamén d'a suya nazionalidá ni d'o dreito a cambear-la.

16.

  • 1. Os ombres y as mullers, a partir d'a edá núbil, tienen dreito, sin garra restrizión por raza, nazionalidá y relixión, a casar-se y establir una familia. Os dos tendrán os mesmos dreitos en contrayer matrimonio, mientres iste dure y en caso d'a suya rematadura.
  • 2. Nomás podrá contrayer-se matrimonio que por o libre y pleno consentimiento d'os futuros esposos.
  • 3. A familia ye a unidá natural y alazetal d'a soziedá y tiene dreito a la suya protezión por parti d'a soziedá y de l'Estato.

17.

  • 1. Toz tienen dreito a la propiedá, tanto indibidualmén como en asoziazión con atros.
  • 2. Dengún no estará pribato albitrariamén d'a suya propiedá.

18. Toz tienen dreito a la libertá de pensamiento, de conzenzia y de relixión; iste dreito incluye a libertá de cambear de relixión u de creyenzia y a libertá de manifestar-la, indibidual u coleutibamén, en publico u en pribato, por meyo de l'amostranza, a prautica, o culto y a oserbanzia.

19. Toz tienen dreito a la libertá d'opinión y esprisión; iste dreito incluye o de no estar inquestato por as suyas opinions, o de rechirar, recullir y espardir-ne informazions, sin limitazions de mugas y a trabiés de cualsiquier meyo d'esprisión.

20.

  • 1. Toz tienen dreito a la libertá de riunión y d'asoziazión pazificas.
  • 2. Dengún no podrá estar obligato a pertenexer a garra asoziazión.

21.

  • 1. Toz tienen o dreito a partizipar n'o gubierno d'o suyo país, dreitamén u a trabiés de ripresentans libremén eslexitos.
  • 2. Toz tienen dreito a azeder a la funzión publica n'o suyo país en condizions d'igualdá.
  • 3. A boluntá d'o pueblo ye l'alazet de l'autoridá d'os poders publicos; ista boluntá estará esprisata por meyo d'eslezions autenticas y periodicas, zilebratas por sufraxio igual y unibersal y por boto secreto u atro prezedimiento equibalén que guaranzie a libertá de boto.

22. Toz, como miembros d'a soziedá, tienen dreito a la siguridá sozial y a otener por meyo d'a esmaxinada nazional y a coperazión internazional, y seguntes a organizazión y recursos de cadas Estato, a plena satisfazión d'os dreitos economicos, sozials y culturals indispensables ta la suya dinnidá y ta o libre desembolique d'a suya presonalidá.

23.

  • 1. Toz tienen dreito a o triballo, a la libre eslezión d'a suya ocupazión, a condizions de triballo chustas y satisfautorias y a la protezión contra l'esquefer.
  • 2. Toz, sin garra discriminazión, tienen dreito a igual salario por igual triballo.
  • 3. Toda presona que triballa tiene o dreito a una remunerazión equitatiba y satisfautoria que l'asigure, a ella y a la suya familia, una esistenzia que faiga onra a la dinnidá umana y que estará complementata, si cal, por cualsiquier atro meyo de protezión sozial.
  • 4. Toz tienen dreito a fundar un sindicato y a sindicar-sen ta protexer os suyos intreses.

24. Toz tienen dreito a o discanso y a espleitar de l'ozio, incluyindo una limitazión razonable d'as oras de triballo y bacanzias periodicas bosadas.

25.

  • 1. Toz tienen dreito a un lebel de bida adecuato, que asigure a suya salú y o suyo buenpasar y o d'a suya familia, incluyindo l'alimentazión, o bestito, a bibienda, l'asistenzia medica y os serbizios sozials nezesarios; y tamién o dreito a un siguro en caso d'esquefer, malotía, imbalidura, biudez, biellera u atros casos de perda d'os suyos meyos de susistenzia en zercustanzias allenas a la suya boluntá.
  • 2. A maternidá y a infanzia tienen dreito a cudiatos espezials. Toz os ninos, naxitos drento u difuera d'o matrimonio, tiene dreito a la mesma protezión sozial.

26.

  • 1. Toda presona tiene dreito a la educazión. A educazión estará gratuita, por o menos n'o ran alazetal, en que estará obligatoria. A educazión teunica y profesional estará cheneralizata; l'azeso a la educazión superior estará igual ta toz, en alcordanza con os suyos meritos.
  • 2. A educazión estará endrezata enta o pleno desembolique d'a presonalidá umana y l'enfortimiento d'o rispeto a os dreitos umanos y as libertaz alazetals; promoberá la comprensión, a toleranzia y l'amistá entre todas as nazions y toz os grupos etnicos u relixiosos, asinas como as autibidaz d'as Nazions Unitas ta o mantenimiento d'a paz.
  • 3. Os pais tendrán dreito preferén ta eslexir a mena d'educazión que abrá de dar-se a os suyos fillos.

27.

  • 1. Toz tienen dreito a partizipar libremén n'a bida cultural d'a comunidá, a espleitar d'as artes y a compartir o pogreso zientifico y os suyos benefizios.
  • 2. Toda presona tienen dreito a la protezión d'os intreses morals y materials que le pertoquen por cualsiquier produzión zientifica, literaria u artistica d'a que siga autor.

28. Toz tienen dreito a un orden sozial y internazional n'o que os dreitos y libertaz proclamatos n'ista Declarazión se faigan plenamén efeutibos.

29.

  • 1. Toda presona tiene debers enta la comunidá, pos sólo que n'ella puede desembolicar libre y plenamén a suya presonalidá.
  • 2. En l'exerzizio d'os suyos dreitos y libertaz, toda presona estará sucheta nomás que a las amugaduras establitas por a lai con a unica fin d'asigurar a reconoxedura y o rispeto d'os dreitos y libertaz d'os otris y de satisfer as chustas desixenzias d'a moralidá, l'orden publico y o buenpasar cheneral d'una soziedá democratica.
  • 3. Istos dreitos y libertaz no podrán pas exerzer-sen en dengún caso en contras d'os propositos y prenzipios d'as Nazions Unitas.

30. Garra cosa d'ista Declarazión podrá interpretar-se n'o sentito de que confiera dengún dreito a l'Estato, a una colla u a una presona, ta prenzipiar u desembolicar autos endrezatos ta la supresión de cualsiquiera d'os dreitos y libertaz astí proclamatos.