Юпітэр (планета)

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Юпітэр і яго найбольшы спадарожнік Ганімед, здымак КА "Вояджэр-1" (24.1.[1979?]; натуральныя колеры (?)).
Юпітэр і яго найбольшы спадарожнік Ганімед, здымак КА "Вояджэр-1" (24.1.[1979?]; натуральныя колеры (?)).

ЮПІТЭР, планета ў Сонечнай сістэме, газавы гігант, 5-я планета паводле адлегласці ад Сонца.

Назва паходзіць ад імя найвышэйшага бога старажытна-рымскай міфалогіі.

Дыяметр: ~140000[1] км (11,2 зямных). Маса: 317,8 зямных. Перыяд вярчэння: 9 гадз. 50 мін.[2] Арбітальны перыяд: 11,9 г. Адлегласць ад Сонца: 5,2 а.а.

Астранамічны знак Юпітэра

У цэлым, планета складаецца з вадароду на ~70%, рэшта гелій, і цяжэйшыя элементы: жалеза, крэмній, вуглярод, азот, кісларод. Відавочна, планета мае невялікае (або практычна адсутнае[3]) ядро з цвёрдых парод, акружанае мантыяй з металічнага і вадкага вадароду, акружанае атмасферай з газавіднага вадароду (90%) і гелію (10%), з дадаткам іншых газаў.

Юпітэр вядомы ад старажытнасці. У Старажытнай Месапатаміі верылі, што Юпітэр гэта вандроўная зорка, якую бог паставіў у нябёсах, каб сачыць за начным небам. Ускосна і няпэўна вядома, што ў сярэднявечнай Беларусі Юпітэр называлі Воўчым Вокам.

[рэдагаваць] Сістэма Юпітэра

У плоскасці экватара абарочваюцца вузкія, слаба бачныя колцы Юпітэра.

Колькасць і склад спадарожнікаў Юпітэра ўвесь час удакладняюцца. Налічваецца 63 спадарожнікі.[4]

[рэдагаваць] Адметнасці

Юпітэр гэта найбольшае, апроч Сонца, нябеснае цела Сонечнай сістэмы.

Характэрныя папярочныя каляровыя палосы, бачныя на паверхні атмасферы Юпітэра ўтвараюцца іншымі наяўнымі газамі, несенымі ветрамі. Хуткасці ветраў у гэтых палосах дасягаюць 650 км/г.

Вялікая Чырвоная Пляма, здымак КА "Вояджэр-1".
Вялікая Чырвоная Пляма, здымак КА "Вояджэр-1".

У атмасферы планеты пастаянна ўтвараюцца ўраганы, бачныя ў выглядзе авальных плям, звычайна белаватага колеру. Ураганы з’яўляюцца, знікаюць, зліваюцца ў большыя, мяняюць колер. Механізм узнікнення ўраганаў пакуль не растлумачаны. Самы вядомы з іх, Вялікая Чырвоная Пляма, з памерамі каля 25 тыс. км, існуе найменш 300 гадоў. Ветры на яго перыферыі дзьмуць з хуткасцямі да 400 км/г.[5] Верх урагану ўздымаецца на 8 км над навакольнымі аблокамі, а сам ураган халаднейшы за наваколле. Чырвоны колер утварэння пакуль не растлумачаны.[6] У 2000, у выніку зліцця трох меншых белых ураганаў,[7] з’явілася падобнае ўтварэнне, "Авал Б.А." або "Малодшая Чырвоная Пляма". Яно працягвае існаваць у 2006.

Першымі адкрытымі спадарожнікамі іншых планет былі Галілеевы спадарожнікі Юпітэра, адкрытыя Г. Галілеем (1610).

У 1994 назіралася падзенне кавалкаў каметы Шумейкера-Леві 9 на Юпітэр, якое прыкметна змяніла склад атмасферы Юпітэра, дадаўшы туды значныя колькасці цыяніду вадароду і двуокісу вугляроду.

Гл. таксама: Г. Галілей, Галілеевы спадарожнікі.



  1. Дадзеныя 1999 г.
  2. Дадзеныя 1999 г.
  3. Didier Saumon (Los Alamos National Laboratory), 2005.
  4. Дадзеныя 2004 г.
  5. Проціў руху гадзінніка.
  6. Glenn Orton (JPL), 2006.
  7. Два з якіх існавалі каля 90 гадоў.