Araogenn

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor


Un doare rannig yezhadurel eo un araogenn a dalvez da diswel natur al liamm etre ur renadenn (peurliesañ un frazennig anv hag un elfenn all er frazennig. Alies a-walc'h e tenn al liamm-se pe d'al lec'h ma vez kavet ar renadenn pe c'hoazh d'ar prantad pa voe graet.

Taolenn

[kemmañ] Skwerioù

(Araogennoù e druz: frazennoùigoù araogennel e italek)

  • War ar gador emañ ar c'hazh.
  • Bez' oan o c'hortoz a-hed an deiz.
  • Ne vefont ket achu a-raok dilun.
  • O komz gantañ e oamp.
  • Aet e oa d'en em goachañ a-drek dan nor


[kemmañ] Frazennoùigoù araogennel

Graet e vez 'frazennig araogennel (saoz. prepositional phrase) eus ur renadenn hag an araogenn o tennañ outi. Bez e c'hell bezañ implijet seurt frazennoùigoù araogennel-se evit spishaat frazennoùigoù-anv pe frazennoùigoù-verb evel ma vefe anvioù-gwan pe ragverboù anezhe, da skwer er frazenn aet e oa ar plac'h en he c'hoazez war ar gador e talvez ar frazennig araogennel war ar gador da spisaat ar verb mont en koazez.

Brudet-tre eo ar yezhoù keltiek evit displegañ araogennoù evel ma vefent verboù, ds.:

gant > gantañ (gant + )
e(n) > enne (e(n) + int(-i))
diouzh > diouti (diouzh + hi)


[kemmañ] Goudeenoù

Yezhoù zo, evel ar japaneg da skwer, a laka ar rannoùigoù liammañ a seurt-se goude o renadenn e-lec'h o lakaat dirazañ. Goudeennoù ha n'eo ket araogennoù a vez graet eus ar rannoùigoù-se neuze.

Setu un nebeut skwerioù tennet eus yezhoù a ra gant goudeennoù:

  • sinaeg: zhuōzi shàng ("taol war" = war an taol), wūzi lǐ (kambr e = er gambr)
  • izelvroeg: het huis in ("an ti e" = en ti)
  • finneg: talon edessä ("an ti dirak = dirak an ti"), talon takana ("an ti a-dreñv = a-dreñv an ti")
  • alamaneg: dir gegenüber ("te a-dal = a-dal dit"); ihm zufolge ("eñ hervez = hervezañ), die Straße entlang ("ar straed a-hed" = a-hed ar straed))
  • hindeg: kamre mẽ ("kambr e = er gambr)
  • hungareg: kutya nélkül ("ki hep == hep ki)
  • japaneg: doko ni ("pelec'h e" = e pelec'h), doko e ("pelec'h da" = da belec'h))
  • koreaneg: Hanguk e ("Korea da = da Gorea)
  • turkeg: evin önünde ("an ti dirak = dirak an ti), evin arkasında ("an ti a-drek = a-drek d'an ti)

Techet e vez ar yezhoù a ra gant goudeennoù d'ober ivez gant an urzh rener-renadenn-vern (SOV). Yezhoù all avat a c'hell ober gant an urzh-se hep ober dre ret gant goudeennoù, da skwer al latin. Techet e vez ar yezhoù a ra gant goudeennoù da lakaat an anvioù-gwan dirak an anv-kadarn spishaet gante.

[kemmañ] Kenverboù

Yezhoù evel ar sinaeg a implij verboù ispisial evit ober war-dro aar pezh a vez graet peurliesañ gant araogennoù e yezhoù all: kenverboù (saoz. coverb) e vez graet deus oute. A-wechoù e talvez seurt verboù da aroagennoù, wezhoù-all e talvezont da verboù avat. Da skwer 从 (cóng) a c'hell bezañ ur verb a dalvez heuliañ pe un araogenn a dalvez eus (ul lec'h).

Ar yezhoù dasplegel ra kentoc'h gant morfemennoù stag (lost-gerioù) staget ouzh an anv-kadarn eget gant araogennoù distag penn-da-benn. Evit yezhourion'zo ez eo ar memes tra ar pezh a vez graet gant an araogennoù hag ar pezh a vez graet gant ar 'chasoù - n'eo nemet an doare d'ober an traoù-se eo a gemm.