Орфографи словарĕ

Wikipediaри материал

Орфографи словарĕлитература чĕлхинчи сăмахсемпе вĕсен грамматика формисене мĕнле çырмаллине кăтартакан пособи. Сăмахсене тупма çăмăл пултăр тесе алфавит тăрăх вырнаçтарса тухаççĕ.

Чăваш чĕлхин орфографи словарĕсем Октябрь революцийĕччен пулман, анчах орфографин тĕп правилисем И.Я.Яковлевпа унăн вĕренекенĕсем кăларнă кĕнекесенчех çирĕпленсе юлнă, вĕсем халĕ те вăйра шутланаççĕ. Чăваш чĕлхин орфографи словарĕсем совет тапхăрĕнче çеç тухма тытăнаççĕ. Чи пирвайхи орфографи словарьне Н.И. Ванеркке хатĕрленĕ, вăл 1926 çулта пичетленсе тухнă. Унта пурĕ 8 пин ытла сăмах кĕнĕ. Словарь çумне Чăваш АССР Тĕпĕçтăвкомĕ 1926 çулхи юпа уйăхĕн 2-мĕшĕнче çирĕплетнĕ орфографи правилисене хушса панă. Хушса çĕнетнĕ иккĕмĕш кăларăмĕ 1929 çулта тухнă, унта пурĕ 13 пин сăмах çырса кăтартнă, анатри диалект сăмахĕсемпе юнашар тури диалектра тĕл пулакан сăмахсене те кĕртнĕ, вĕсене те литература чĕлхин норми тесе пăхнă (тĕслĕхрен, çытар — минтер, яш — йĕкĕт, куршĕ — пускил т.ыт.те).

Чи пысăк словарь 1963 çулта пичетленсе тухнă (21 пин сăмах).

Чăваш АССР Министрсен Совечĕ 1967 çулхи çĕртме уйăхĕн 28-мĕшĕнче «Чăваш чĕлхи орфографийĕн тĕп правилисене» хăш-пĕр улшăнусем кĕртесси çинчен постановлени йышăннă хыççăн «Чăваш чĕлхи орфографийĕн кĕске словарĕ» пичетленсе тухать (1969). Калăпăшĕпе 1963 çулхи тухнă словарьтен чылай пĕчĕк. 1963 тата 1969 çулсенче тухнă орфографи словарĕсем пĕр-пĕринчен чылай уйрăлса тăраççĕ. Çакă вăл уйрăмах вырăс чĕлхинчен кĕнĕ сăмахсене мĕнле çырассипе тата сăмахсене пĕрле, уйрăм е дефис урлă çырассипе çыхăннă.

1990 çулта вăтам шкулта вĕренекенсем валли «Орфографи словарĕ» пичетленсе тухрĕ (авторĕ Л.П. Сергеев). Унта Чăваш Республикин Министрсен Совечĕ çумĕнчи чĕлхе, литература, истори тата экономика наука тĕпчев институчĕ çумĕнчи орфографи комиссийĕ орфографи правилисене кĕртнĕ улшăнусене шута илнĕ. Словарьте хушса пани пур: хăш-пĕр пайăр ятсене (хуласемпе ялсен, посёлоксемпе юханшывсен, орденсемпе медальсен, уявсемпе паллă кунсен ячĕсене, арçынсемпе хĕрарăмсен ячĕсене, ашшĕ ячĕсемпе хушаматсене, патшалăх учрежденийĕсене, министерствăсемпе ведомствăсен ячĕсене) мĕнле çырмаллине кăтартнă.

2002 çулта «Чăваш чĕлхин орфографи словарĕ» пичетленсе тухрĕ (пухса хатĕрлекенĕ А.А. Алексеев).

[тӳрлет] Литература

  • Чернов М.Ф. Чувашские словари. Ч., 1992;
  • Сергеев Л.П. Орфографи словарĕ. Ш., 1990;
  • Горшков А.Е. Чăваш челхи. Лексика, фразеологи, пуплев культури. Ш., 1997;
  • Чăваш чĕлхин орфографи словарĕ. Ш., 2002.