Cestyll y Tywysogion Cymreig

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Roedd uchelwyr a thywysogion Cymru wedi dechrau codi cestyll cyn i'r Normaniaid ddod i Gymru. Roedd y cestyll cynnar yn eithaf syml ond o'r 11eg ganrif ymlaen, dan bwys yr ymosodiadau Normanaidd, dechreuodd y tywysogion godi cestyll mwy sylweddol a chwareai rhan bwysig ym mywyd Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol.

Taflen Cynnwys

[golygu] Cestyll Tywysogion Gwynedd

Cafodd y rhan fwyaf o'r cestyll hyn eu codi gan Dywysogion Gwynedd. Mae'r rhestr yn cynnwys ambell gastell o darddiad Normanaidd a feddianwyd ac a addaswyd gan y tywysogion. Nid yw'n cynnwys cestyll yn y canolbarth a'r de a feddianid o bryd i'w gilydd gan Llywelyn Fawr neu Llywelyn ap Gruffudd.

Mae lleoliad a bodolaeth castell Llywelyn ap Gruffudd yn Abergwyngregin yn destun dadleuol (gweler Twr Celyn).

Yn ogystal ceir sawl castell nad oes sicrwydd am ei leoliad heddiw, e.e. y castell a godwyd gan Owain Gwynedd yng Nghorwen yn 1165 a Plas Crug, a oedd efallai y castell a godwyd gan Llywelyn Fawr yn Aberystwyth yn 1208.

[golygu] Cestyll Tywysogion Deheubarth

[golygu] Cestyll Tywysogion Powys

  • Castell Bodyddon
  • Castell Caereinion
  • Castell Cymer
  • Castell Dinas Brân (hefyd ym meddiant Gwynedd)
  • Castell Mathrafal
  • Castell Tafolwern
  • Castell y Trallwng

[golygu] Cestyll tywysogion llai

  • Castell Aberafan
  • Cae Castell
  • Castell Bolan
  • Castell Du
  • Castell Meredydd
  • Castell Nos
  • Castell Gelligaer
  • Castell Morgraig
  • Plas Baglan

[golygu] Llyfryddiaeth

  • Richard Avent, Cestyll Tywysogion Gwynedd (Caerdydd, 1983). ISBN 0116711345
  • Paul R. Davis, Castles of the Welsh Princes (Abertawe, 1988). ISBN 071540699X