Mallwyd

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Rhaeadrau ger Mallwyd
Rhaeadrau ger Mallwyd

Pentref bychan yn ne-ddwyrain Gwynedd yw Mallwyd. Fe'i lleolir yn nyffryn Afon Dyfi ar lôn priffordd yr A470 tua hanner ffordd rhwng Dolgellau a Machynlleth. Ar bwys y pentref mae cyffordd yr A458 o gyfeiriad Y Trallwng. Y pentrefi agosach yw Dinas Mawddwy, tua dwy filltir i'r gogledd, ac Aberangell i'r de. Mae Afon Dugoed yn aberu yn Afon Dyfi ger y pentref.

[golygu] Hanes

Saif y pentref bron ar yr hen ffîn rhwng Sir Feirionnydd a Sir Drefaldwyn. Hen enw'r pentref oedd 'Tre'r llan', safle eglwys plwyf Mallwyd yn hen gwmwd Mawddwy. Hon oedd ardal Gwylliaid Cochion Mawddwy, a goffheir o hyd yn enw y dafarn The Brigands yn y pentref.

[golygu] Yr eglwys

Yn ôl traddodiad sefydlwyd eglwys Mallwyd gan Sant Tydecho yn y 6ed ganrif ar ôl iddo ddod i'r ardal o Gernyw. Mae'r adeilad presennol yn dyddio o'r 14eg ganrif ac o adeiladwaith anghyffredin, yn hir ac isel ei ffurf gyda lofftydd yn y ddau ben. Mae llawer o'r ddodrefnu pren yn perthyn i'r 17eg ganrif. Yr ysgolor John Davies oedd rheithor Mallwyd am 30 mlynedd ar ddechrau'r 17eg ganrif; ceir gofeb iddo yn yr eglwys a godwyd ar ddau ganmlyddiant ei farwolaeth.

[golygu] Enwogion

  • John Davies - yr ysgolhaig (c. 1567 - 1644)
  • Richard Davies (Tafolog) - bardd a beirniad (1830 - 1904)
  • David Jones (Dewi Wyllt) - cerddor (1836 - 1878)


Trefi a phentrefi Gwynedd

Aberangell | Aberdaron | Aberdesach | Aberdyfi | Abererch | Abergwyngregyn | Abergynolwyn | Aberllefenni | Abermaw | Abersoch | Afon Wen | Y Bala | Bangor | Beddgelert | Bethel | Bethesda | Betws Garmon | Blaenau Ffestiniog | Bontnewydd | Bryncir | Caernarfon | Carmel | Cefnddwysarn | Clynnog Fawr | Corris | Cricieth | Croesor | Chwilog | Deiniolen | Dinas Mawddwy | Dolgellau | Dyffryn Ardudwy | Fairbourne | Y Felinheli | Y Fron | Frongoch | Ffestiniog | Golan | Groeslon | Harlech | Llanaelhaearn | Llanbedr | Llanberis | Llandrillo | Llandwrog | Llandygái | Llanddeiniolen | Llandderfel | Llanegryn | Llanfachreth | Llanfaglan | Llanfihangel-y-pennant | Llangïan | Llangwnadl | Llaniestyn | Llanllyfni | Llanuwchllyn | Llanymawddwy | Llanystumdwy | Llithfaen | Maentwrog | Mallwyd | Morfa Nefyn | Mynydd Llandygái | Nantlle | Nasareth | Nebo | Nefyn | Pennal | Penrhyndeudraeth | Pen-y-groes | Pontllyfni | Porthmadog | Portmeirion | Pwllheli | Rachub | Rhiw | Rhosgadfan | Rhostryfan | Rhyd-Ddu | Talybont | Talysarn | Tanygrisiau | Trawsfynydd | Trefor | Tregarth | Tudweiliog | Tywyn | Waunfawr |

Ieithoedd eraill