Abertawe
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Abertawe Abertawe |
|
Mae Abertawe (hefyd Saesneg: Swansea) yn ddinas ym Morgannwg, Cymru, ar aber afon Tawe. Ail ddinas Cymru o ran maint ydyw, ar arfordir deheuol y wlad, i'r dwyrain o Benrhyn Gŵyr. Tyfodd yn dref fawr yn ystod y ddeunawfed ganrif a'r bedwaredd ar bymtheg.
Mae sir weinyddol Abertawe tua 378 km² mewn maint, ac mae'n cynnwys rhan isaf Cwm Tawe a Gŵyr. 'Roedd y boblogaeth ganol 2004 yn rhyw 225,000.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Hanes
Ymwelodd Gerallt Gymro ag Abertawe yn ystod ei daith trwy Gymru yn 1188.
Cafodd y dre ei heffeithio'n ddrwg gan fomio adeg yr ail ryfel byd. Amcan y bomio oedd dinistrio y dociau ond canol y dref a ddinistrwyd mewn gwirionedd. Yn Chwefror 1941 bomiodd 250 o awyrennau Abertawe gan ladd 400 o bobl. Roedd y fflamiau i'w gweld mor bell â Sir Benfro a Dyfnaint. Ysgrifennodd y bardd Waldo Williams gerdd am y bomio, sef Y Tangnefeddwyr, a bellach mae Eric Jones wedi ysgrifennu cyfeiliant i'r gerdd.
[golygu] Sefydliadau
- Amgueddfa Genedlaethol y Glannau
- Oriel Gelf Glynn Vivian
- Canolfan Dylan Thomas
- Amgueddfa Abertawe
- Clwb Rygbi Abertawe
- Clwb Pêl-droed Abertawe
[golygu] Sefydliadau Addysgol
- Prifysgol Abertawe
- Sefydliad Cenedlaethol er Ymchwil i Addysg
- Ysgol Gyfun Gŵyr
- Ysgol Gyfun Gymraeg Bryn Tawe
- Ysgol Gynradd Gymraeg Bryniago
- Ysgol Gynradd Gymraeg Bryn-y-môr
- Ysgol Gynradd Gymraeg Login Fach
- Ysgol Gynradd Gymraeg Lon Las
- Ysgol Gynradd Gymraeg Pont-y-brenin
- Ysgol Gynradd Gymraeg Tirdeunaw
[golygu] Enwogion o Abertawe
Actorion
- Catherine Zeta-Jones
- Ruth Madoc
Ysgrifenwyr
- Russell T. Davies (ysgrifennwr a chynhyrchydd teledu)
- Dylan Thomas (bardd)
- Alun Richards (awdur)
Sêr chwaraeon
- John Charles (pêldroediwr)
- John Hartson (pêldroediwr)
- Trevor Ford (pêldroediwr)
- Ivor a Len Allchurch (pêldroedwyr)
- Richard a Paul Moriarty (chwaraewyr rygbi)
- Tony Clement (chwaraewr rygbi)
Gŵn
Gwleidyddwyr
- Michael Heseltine
- Donald Anderson
Archesgobion
- Rowan Williams (Archesgob Cymru a Chaergaint}
[golygu] Eisteddfod Genedlaethol
Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol yn Abertawe ym 1891, 1907, 1926, 1964, 1982 a 2006. Am wybodaeth bellach gweler:
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 1891
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 1907
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 1926
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 1964
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 1982
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe 2006
[golygu] Gefeilldrefi
Trefi a phentrefi Abertawe |
Abertawe | Casllwchwr | Clydach | Y Dyfnant | Gorseinon | Llanrhidian | Y Mwmbwls | Pontarddulais | Treforys | Tregwyr |
|
![]() |
---|---|
Abertawe | Bangor | Caerdydd | Casnewydd | Tyddewi |