Materion cymdeithasol yng Nghymru

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Fel rhan o wladwriaeth y Deyrnas Unedig, mae gan Gymru nifer o'r un materion cymdeithasol cyfoes (gweler materion cymdeithasol yn y Deyrnas Unedig). Ond mae rhai materion cymdeithasol yng Nghymru yn berthnasol i'r wlad honno yn unig, yn bennaf pynciau llosg annibyniaeth a statws y Gymraeg.

Taflen Cynnwys

[golygu] Annibyniaeth ac ymreolaeth

Yn hwyr 2006 a chynnar 2007, daeth "chwalu'r Undeb" – pwnc llosg ers blynyddoedd – i sylw unwaith eto ym Mhrydain, gyda chynnydd yng nghenedlaetholdebau Albanaidd a Seisnig. Er bod arolwg gan ICM yn dweud bod 51% o Albanwyr o blaid annibyniaeth,[1] bu arolwg gan y BBC yn darganfod bod 68% o Gymry dal am fod yn rhan o'r Undeb, gyda dim ond 20% o blaid annibyniaeth.[2] Un o'r ffactorau sydd yn amlwg yn effeithio ar farnau pobl yw'r effaith bydd gan chwalu'r Undeb ar yr economi: credodd 48% o'r rhai a ofynnwyd y byddai annibyniaeth yn gwneud Cymru'n dlotach.[2]

[golygu] Statws y Gymraeg

Sicrhaodd Deddf yr Iaith Gymraeg 1993 gwasanaeth Cymraeg gan y sector gyhoeddus, ond mae mudiadau (yn bennaf Cymdeithas yr Iaith)[3] yn ymgyrchu dros ddeddf iaith newydd i roi statws swyddogol i'r Gymraeg a sicrhau gwasanaeth Cymraeg gan y sector breifat.

[golygu] Argyfwng tai

[golygu] Rhaniad Gogledd-De

Dywedir bod rhaniad Gogledd-De yn bodoli yng Nghymru. Mae ardaloedd trefol y de (dinasoedd Caerdydd, Abertawe a Chasnewydd) yn ffyniannus yn economaidd i gymharu ag ardaloedd gwledig a mynyddig y gogledd. Mae hefyd rhaniad diwylliannol, gyda medr y Gymraeg, hunaniaeth Gymreig a chenedlaetholdeb yn uwch yn y gogledd nag yn ardaloedd y de, sydd wedi'u Seisnigo mwy yn y mileniwm diwethaf.

Ar 4 Mai, 2004, dywedodd Jenny Randerson, AC Rhyddfrydol am Ganol Caerdydd:

Mae Cymru'n wynebu her oherwydd ei daearyddiaeth. Cyfeirir byth a hefyd yn y Siambr at y rhaniad gogledd-de.[4]

Canrannau siaradwyr y Gymraeg yn awdurdodau lleol Cymru (Cyfrifiad 2001)
Canrannau siaradwyr y Gymraeg yn awdurdodau lleol Cymru (Cyfrifiad 2001)

Dywed rhai bod ffiniau'r rhaniad yn esblygu, yn enwedig gyda newidiadau rhwng Gorllewin Cymru a'r Cymoedd ac awdurdodau lleol de-ddwyrain y wlad.[5] Er enghraifft, o ran nifer o siaradwyr y Gymraeg, darganfuodd Gyfrifiad 2001 bod mwy yn medru'r Gymraeg yn y gorllewin nag yn rhai siroedd yn y gogledd.

[golygu] Tlodi

[golygu] Cyfeiriadau

  1. "Pôl: Mwy o blaid annibyniaeth", BBC, 2 Tachwedd, 2006.
  2. 2.0 2.1 "68% am fod yn rhan o Brydain", BBC, 16 Ionawr, 2007.
  3. Cymdeithas yr Iaith Gymraeg - Deddf Iaith Newydd
  4. Cynulliad Cenedlaethol Cymru: Y Cofnod Swyddogol 4 Mai, 2004. Adalwyd ar 25 Chwefror, 2007.
  5. Etholiadau'n Eithrio [Etholiadau yng Nghymru] PDF. Adalwyd ar 25 Chwefror, 2007.