Aderyn

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Adar
Delwedd:Peaceful-Dove-223.jpg
Colomen
Dosbarthiad biolegol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Chordata
Is-ffylwm: Vertebrata
Dosbarth: Aves
Urddau
Llawer, gweler testun

Anifail asgwrn-cefn gydag adenydd, pig, plu, dwy goes a gwaed cynnes yw aderyn (lluosog adar). Mae bron pob aderyn yn gallu hedfan, mae adar na allant hedfan yn cynnwys yr estrys, y ciwi a'r pengwiniaid. Mae bron 10,000 o rywogaethau o adar. Maen nhw'n byw mewn llawer o gynefinoedd gwahanol ledled y byd. Adareg (neu Adaryddiaeth) yw astudiaeth adar.

Taflen Cynnwys

[golygu] Anatomi

Mae strwythur adar yn addasu ar gyfer hediad. Mae eu coesau blaen wedi newid i adenydd. Mae gan adar big ysgafn heb ddanedd ac mae codennau aer tu fewn i'w hesgwrn.

[golygu] Atgenhedliad

Mae adar yn dodwy wyau gyda phlisgyn caled. Mae'r rhan fwyaf o adar yn adeiladu nyth lle maen nhw'n deor eu hwyau. Mae rhai adar yn cael eu geni'n ddall a noeth. Mae adar eraill yn gallu gofalu am eu hunain bron ar unwaith.

[golygu] Mudiad

Mae llawer o rywogaethau yn mudo er mwyn dianc rhag tywydd oer. Mae miliynau o adar sy'n nythu yn Hemisffer y Gogledd yn mudo i'r de. Mae rhai adar Hemisffer y De yn mudo i'r gogledd. Mae Morwennol y Gogledd yn hedfan ymhellach na unrhyw aderyn arall o'r Arctig i'r Antarctig.

[golygu] Esblygiad

Esblygodd adar o ddeinosoriaid o'r urdd Therapoda, mae'n debyg. Archaeopteryx yw'r adar ffosilaidd henaf. Roedd e'n byw tua 150 miliwn o flynyddoedd yn ôl.

[golygu] Adar a dyn

Mae adar yn ffynhonnell bwysig o fwyd i bobl. Mae rhai adar fel yr iâr a'r twrci wedi eu ffermio ar gyfer eu cig neu wyau. Anifeiliaid anwes poblogaidd yw rhai adar e.e. y byji a'r caneri.

Mae llawer o adar wedi eu peryglu oherwydd hela a dinistr amgylcheddol. Mae elusennau fel Cymdeithas Audubon yn yr Unol Daleithiau a’r RSPB yn y DU yn ymgyrchu dros amddiffyniad adar.

[golygu] Urddau

  • Struthioniformes: estrys, rheaod, emiw, casowarïaid a chiwïod
  • Tinamiformes: tinamŵod
  • Anseriformes: elyrch, gwyddau a hwyaid
  • Galliformes: adar helwriaeth
  • Gaviiformes: trochyddion
  • Podicipediformes: gwyachod
  • Procellariiformes: albatrosiaid, adar drycin a phedrynnod
  • Sphenisciformes: pengwiniaid
  • Pelecaniformes: pelicanod, mulfrain, huganod a.y.y.b.
  • Ciconiiformes: crehyrod, ciconiaid a.y.y.b.
  • Phoenicopteriformes: fflamingos
  • Falconiformes: adar ysglyfaethus
  • Gruiformes: rhegennod, garanod a.y.y.b.
  • Charadriiformes: rhydwyr, gwylanod, morwenoliaid a charfilod
  • Pteroclidiformes: ieir y diffeithwch
  • Columbiformes: colomennod, dodo
  • Psittaciformes: parotiaid
  • Cuculiformes: cogau, twracoaid
  • Strigiformes: tylluanod
  • Caprimulgiformes: troellwyr a.y.y.b.
  • Apodiformes: gwenoliaid duon, adar y si
  • Coraciiformes: gleision y dorlan, rholyddion, cornylfinod a.y.y.b.
  • Piciformes: cnocellod, twcaniaid a.y.y.b.
  • Trogoniformes: trogoniaid
  • Coliiformes: colïod
  • Passeriformes: adar golfanaidd neu adar clwydol

[golygu] Gweler hefyd

[golygu] Cysylltiadau allanol