Gwyach Fawr Gopog

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Gwyach Fawr Gopog
Dosbarthiad biolegol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Chordata
Dosbarth: Aves
Urdd: Pocipediformes
Teulu: Pocipedidae
Genws: Podiceps
Rhywogaeth: P. cristatus
Enw deuenwol
Podiceps cristatus
Linnaeus], 1758

Mae'r Wyach Fawr Gopog, Podiceps cristatus, yn aelod o deulu'r Pocipedidae, y gwyachod.

Mae'n un o'r gwyachod mwyaf cyffredin, ac yn nythu ar draws Ewrop ac Asia yn unrhyw le llae mae llynyddoedd gyda thipyn o dyfiant arnynt. Yn y rhannau oeraf mae'n symud tua'r de neu'r gorllewin yn y gaeaf, ond fel arall nid yw'n aderyn mudol. Mae'n aml yn casglu ar lynnoedd mawr neu ar rannau cysgodol o'r arfordir yn y gaeaf.

Mae tua 46-51 cm o hyd a 59-73 cm ar draws yr adenydd. Pysgod bach yw ei fwyd fel rheol, ac mae'n medru nodfio o dan y dŵr i'w dal. Oherwydd fod y coesau wedi eu gosod ymhell yn ôl ar y corff, nid yn medru cerdded yn hawdd ar y tir.

Yn y tymor nythu, gellir gweld yr arddangosfa baru, lle mae'r ceiliog a'r iâr yn gwynebu eu gilydd ac yn gwneud ystumiau gyda'u gyddfau, yn hanner codi o'r dŵr ac weithiau'n cynnig darn o blanhigyn i'w gilydd. Yn nes ymlaen, gellir gweld cyw, neu ddau gyw, yn cael eu cario ar gefn un o'r rhieni wrth iddynt nofio ar wyneb y dŵr.

Erbyn diwedd y 19fed ganrif yr oedd y Wyach Fawr Gopog wedi mynd yn aderyn prin iawn ym Mhrydain oherwydd ei bod yn cael ei hela i gael y plu oddi ar y pen i addurno hetiau merched. I amddiffyn y rhywogaeth yma y sefydlwyd yr RSPB yn y lle cyntaf. Gydag amddiffyniad cyfreithiol, mae'r niferoedd wedi cynyddu yn sylweddol iawn. Yng Nghymru gellir gweld y Wyach Fawr Gopog yn nythu ar bron unrhyw lyn o faint gweddol, ac yn yr hydref neu'r gwanwyn mae dros 300 ohonynt yn heidio i Afon Menai ar adegau.