Madog ab Owain Gwynedd

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Mae rhai yn ystyried fod yr olion amddiffynfeydd pridd yn "Devil's Backbone" ar yr Afon Ohio yn waith Madog a'i ŵyr
Mae rhai yn ystyried fod yr olion amddiffynfeydd pridd yn "Devil's Backbone" ar yr Afon Ohio yn waith Madog a'i ŵyr

Roedd Madog ab Owain Gwynedd yn ôl y chwedl yn fab i Owain Gwynedd a hwyliodd i gyfandir America tua 1170 ac ymsefydlu yno, dros dri chan mlynedd cyn mordaith gyntaf Christopher Columbus yn 1492. Nid yw ysgolheigion yn credu bod unrhyw sail hanesyddol i'r chwedl bellach, ond bu'n ddylanwadol iawn ar un adeg.

Y chwedl yw fod Madog a'i frawd Rhirid, wedi blino ar yr ymladd parhaus yng Ngyymru'r ddeuddegfed ganrif, wedi hwylio ymaith yn ei long Gwenan Gorn. Wedi darganfod gwlad yn y gorllewin, dychwelasant i Gymru i gasglu pobl oedd yn awyddus i ymsefydlu yn y wlad newydd, a hwylio ymaith eto.

Yn ddiweddarach dechreuodd straeon gylchredeg am lwyth y Mandan yng ngogledd America, yn haeru eu bod yn siarad Cymraeg ac yn ddisgynyddion y Cymry a deithiodd i America gyda Madog. Teithiodd John Evans o'r Waunfawr yng Ngwynedd i fyny Afon Missouri i chwilio am y Mandan ddiwedd y 18fed ganrif. Cafodd hyd iddynt, ond ni chanfu unrhyw arwydd o eiriau Cymraeg yn eu hiaith.

Yr oedd gan Owain Gwynedd gryn nifer o feibion; priododd ddwywaith a bu ganddo nifer o feibion gordderch hefyd. Fodd bynnag, nid oes unrhyw gofnod o'i oes ef ei hun fod ganddo fab o'r enw Madog.


[golygu] Madog mewn llenyddiaeth

Mae chwedl Madog wedi ysbrydoli nifer fawr o weithiau llenyddol, yn farddoniaeth a nofelau. Dwy enghraifft yw cerdd Saesneg Madoc gan Robert Southey ac yn Gymraeg Madog gan T. Gwynn Jones.

[golygu] Llyfryddiaeth

  • David Williams (1963) John Evans a chwedl Madog (Gwasg Prifysgol Cymru)
  • Gwyn A. Williams (1979) Madog: the making of a myth (Eyre Methuen) ISBN 0-413-39450-6