Gwener (duwies)
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Gwener (o'r Lladin Veneris, "yn perthyn i Venus") yw'r ffurf Gymraeg o'r enw "Venus", a oedd yn dduwies serch a phrydferthwch ym mytholeg Rhufeinig Rhoddodd ei henw i Wener, yr ail blaned oddi wrth yr Haul, ac enwyd diwrnod o'r wythnos ar ei hôl, Veneris dies, a ddaeth i'r Gymraeg fel Dydd Gwener. Mae'r dduwies, fel llawer o dduwiau Rhufain, yn tarddu o fytholeg Groeg, lle yr oedd yn ymddangos dan yr enw Aphrodite.
Yn ôl fersiynau gwahanol o'r chwedl cafodd Gwener ei geni yn y môr ger un ai Cyprus neu ynys Cythera. Caiff Gwener ei phortreadu yn aml gan y chwedlau fel cymeriad balch a byr ei thymer. Roedd yn anffyddlon yn gyson i'w gŵr Vulcan (Hephaestos) a chafodd pherthnasau gyda Mawrth, duw rhyfela, Adonis ac Anchises (byddai'n cenhedlu'r arwr Aeneas gyda'r dyn meidrol hwn). Roedd Gwener hefyd yn fab i Cupid, duw serch. Yn yr Iliad, Gwener oedd yn rhannol gyfrifol am ryfel Caer Droea hefyd am iddi gynnig Helen o Gaer Droea yn wraig i Paris.
Cyflwynodd Iŵl Cesar gwlt Venus Genetrix, fersiwn mamol a theuluol o'r dduwies.
[golygu] Gwener yng nghelf
- Venus de Milo [1], cerflun hynafol a'i ddarganfuwyd ar ynys Melos (neu Milo) a oedd yn dangos Gwener yn dal yr afal aur a'i roddwyd iddi gan Paris. Mae'r cerflun eisioes wedi colli ei breichiau.
- Genedigaeth Gwener gan Sandro Botticelli [2]. Yn y ddelwedd enwog hon o'r Dadeni Dysg, dangosir Gwener yn glanio ar lannau Cyprus am y tro cyntaf, wedi'i chludo gan gregyn yn arnofio ar y dŵr a'r gwyntoedd.