Sappho

As a'Wikipedia

Buinne grèigeach seann Shappho an Eresia.
Buinne grèigeach seann Shappho an Eresia.

Bha Sappho (Attach Grèigis Σαπφώ, Aeolach Grèigis Ψάπφα, Sapphô) 'na bàrd Seann Grèigeach, às a' bhaile mòr den Eressos air an t-eilean na Lesbos, a bha 'na mheadhan-dualchais 'san linn 7mh BC. Bha i air bhreith àmeigin eadar 630 BC is 612 BC. Tha e air chreidsinn gun robh i beag is dorcha.

Bha Sappho, nighean Scamander agus Cleïs, pòsda (tha cluich-àbhachd Attic ag ràdh ri ceannaiche beairteach, ach tha sin teagmhlach) agus bha nighean aice, cuideachd ainmichte Cleïs. Dh'fhàs i glè luathmhor fad a beatha air a bàrdachd—cho mòran ri a thog an baile mòr den Syracuse ìomhaigh a chur onoir oirre nuair thadhail i. Bha a teaghlach ealamh gu sluagh-iùlach, a rinn Sappho a shiubhal mòran. Bha i comarraichte fad a beatha cho a' bhan-mhaighstir-sgoile sheòrsa sgoil-chrìochnachaidh Grèigeach do caileagan. As dualtaiche, bha a h-oileanaich 'na cùisean a bàrdachd.

Bha i 'na bàrd-ealaidhe a leasaich a rannachd àraidh, àitheanta mar sapphach rannachd, agus bha i urramach air stiùireadh gluasad ealanta air falbh às a' chlasaigeach cuspairean nan dia, dham chuspairean nam faireachdainn pearsanta daonna. Thug geur-dhàn iomhradh oirre 'san Anthologia Palatina, air chur às leth ri Plato, cho an "deicheamh Cheòlradh".

Sgrìobh Sappho gu h-àraidh dàna-ghaoil, aiste a tha mìreanan a' maireann, ach aon dàn iomlan, Fragment 1, "Laoidh do Aphrodite". Given her reputation in the saoghal sean, seach tha mìreanan a-mhàin a h-obrach a' maireann, chaill an saoghal ionmhas luachmhor 'na h-obrach.

Roinn a dàna-ghaoil air sheòladh ri mnàthan. Tha 'n facal leasbach fhèin bunaichte às an ainm an eilein den Lesbos às a thàinig i. ('S e 'n bun a th'innte a co-fhacal nas neònaiche sapphach, bunaichte às a h-ainm.)

Seach an cuspair co-sheòrsach—agus seach an feòlmhorachd soilleir aice—bha a h-obrach coirichte leis a' Chrìostail eaglas, mar a tha 'n prìomh-adhbhar, gu teagmhach, nach eil a' chuid as motha dhi air mhaireann, seach cothlamadh de dèanamh dearmad air cha dèanamh amhlaidhean, agus ga milleadh gu beothail.

Image:Sappho.jpg
Dealbh fionnsgeulach Shappho

Fhad 's ar tràth tha 'n cuspair seo àitheanta gu math, anns na linnean seanna 'gus Na Linntean Meadhanach, bha i nas iomraitiche air (a-rèir ri fionnsgeul) ga tilgeadh fhèin de creag seach gaol neo-dhìolta air seòladair ainmichte Phaon. Tha 'n sgeul seo a' cur làithean air Ovid agus Lucian 'san An Seann Ròimh agus chan eil còmhdach Crìosdail gu cinnteach. Chan eil ionnrain chòmhragaile timcheall ìomhaighean cudthromach ann an eachdraigh neo-àbhaisteach. (Tha ionnran àraidh gun robh cèile air smaoineachadh dhi ainmichte Cercglas den Andros, facal air am fhacal "Bod, às a' Bhaile nam Fear"). Cho fada ri tha eachdraigh fo chùram, thàinig Sappho às teaghlach uasal, bha trì bràthair aice, phòs i 's thug i breith ri co-dhiù aon nighean, bha fuathaichte dhan Syracuse air adhbharan poileataiceach, thill sa' bhliadhna 581 BC, agus mharbh aig aois shean.

[deasaich] Sappho 'san Litreachas

Sgrìobh an gliocair Maximus às an Tyrus (dara leth na dara linn. AD), gun robh Sappho "beag agus dubh" agus gun robh a càirdeis do a ban-càirdean coimeas dham chàirdeis sin Shocrates:

Dè eile 'bha 'n gràdh na mnà Leasbaiche ach an ealain a' ghaoil Shocrates? Seach nochd iad dhomh a chleachd iad gaol 'nan slighe fhèin, i sin nam bean, e sin nam fear. Seach tha iad ag ràdh a ghaolaich iad iomadh dhaoine agus gun robh iad glacte le h-uile rud àlainn. Mar a bha Alcibiades agus Charmides agus Phaedrus dha, bha Gyrinna 'gus Atthis agus Anactoria dhan Leasbach.

Dh'ainmich Plato Sappho an "Deicheamh Ceòlradh" agus an "Ceòlradh bàsmhor".

Sgrìobh Aelianus Claudius ann Eachdraigh Rèitichte (Ποικίλη ιστορία) a dh'ainmich Plato Sappho glic.

Chliùthaich am bàrd grèigeach Odysseas Elytis (linn 20mh AD às Lesbos) i ann an a Mhikra Epsilon: .. chan eil neach dhen t-seòrsa, eadar mothachail agus curanta, air nochdadh le beatha. Rìbhinn bheag chiar, a dhearbh a bhith urrach gu comhad le ceannsachadh ròs, ciallachadh tonn no beul-binn, agus ràdh 'tha gaol 'am dhut', a lìonadh 'n cruinne le mothachadh.

Sgrìobh Horace 'na Ealaidhean a bheil na eadhlaidhean Shappho còir air cliùthachadh naomh.

Sgrìobh Mòrair Byron na loidhnean leantail uimpe 'na Childe Harold:

And onward viewed the mount, not yet forgot, (Is air adhart ghabh an t-each sealladh, cha dìchuimnichte fhathast)
The lover's refuge and the Lesbian's grave. (An dìdean an leannain is an uaigh an Leasbaich.)
Dark Sappho! could not verse immortal save (Sappho dubh! Nach thèid do rann sìth-bheò shàbhaladh)
That breast imbued with such immortal fire? (Am broilleach lìonta le teine sìth-bhuan den t-seòrsa?)

Sgrìobh Teàrlach Baudelaire mu Sappho 'na leabhar na bàrdachd Na Blàthan an t-Uilc (Les Fleurs du Mal).

[deasaich] Ceanglaichean a-mach