Կլիման անցյալում

From Wikipedia

Contents

Կլիման անցյալում

Երկրաբանական ժամանակի ընթացքում Երկրի կլիման հսկայական փոփոխությունների է ենթարկվել։ Մայրցամաքները տեղաշարժվել են հասարակածի և բևեռների նկատմամբ, իսկ նրանց եզրագծերը փոփոխվել։ Այս փոփոխությունները հասկանալու համար երկրաբաններն ուսումնասիրում են ապարները և կարդում դրանք իբրև պատմության գրքեր, որոնք ընթերցողին հետ են տանում 4 միլիարդ տարի։ Ապարները ցույց են տափս, որ այն վայրերում, որոնք այժմ հեռու են հասարակածից, անցյալում տոթակեզ անապատներ են եղել, իսկ այսօրվա Եվրոպայի ափամերձ հատվածներում աճել են արևադարձային փարթամ բուստային խութեր։ Մայրցամաքների տեղադրությունն իր ազդեցությունն է թողնում օդային զանգվածների շարժման և եղանակի ձևավորման վրա։ Երբ մայրցամաքներր դեռևս իրարից բաժանված չէին, այդ միասնական Պանգեա մայրցամաքի ներքին տարածքներում անձրևներ քիչ էին տեղում, և դրանք հիմնականում անապատներ էին։ Ապարներբ ցույց են տափս նաև, որ վերջին 2 միլիոն տարում երկրագնդի մեծ մասը ծածկված է եղել սառցադաշտերով։ Կլիմայի փոփոխության պատճառ է նաև իր ուղեծրով շարժվող Երկրի դիրքն Արեգակի նկատմամբ։




ԱՐԵԳԱԿԻ ԴԵՐԸ

1941թ. խորվաթ օդերևութաբան Միլուտին Միլանկովիչը ենթադրեց, որ Արեգակի շուրջը Երկրի պտույտի ուղեծրի փոփոխությունները հանգեցնում են Երկրի կլիմայի երկարատև փոփոխությունների։ Իր տեսությունն ապացուցելու համար նա երկար տարիներ հաշվարկում էր, թե անցած 650000 տարում Արեգակից որքան ճառագայթում է հասել տարբեր աշխարհագրական լայնություններին։





Մոլորակների շարժումը ցույց տվող մոլորակացույց


ԴԻՐՔԵՐԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Երկրի ուղեծիրն էլիպսաձև է, որը երբեմն ավելի, երբեմն պակաս շրջանաձև է դառնում։ Դրա հետևանքով Արեգակի և Երկրի միջև հեռավորությունը փոխվում է։ Արեգակի և Լուսնի դիրքերի փոփոխության հետևանքով նրանց ձգողությունը Երկրի ուռուցիկ հասարակածի վրա դառնում է անհավասարաչափ։ Այդպես, 11000 տարի առաջ Հյուսիսային կիսագունդը, որն այն ժամանակ պատված էր հաստ սառցաշերտով, Արեգակին առավել մոտ էր գտնվում ամռանը։ Դա նպաստեց սառցադաշտի հալմանը և Սառցադաշտային ժամանակաշրջանի ավարտին։









Թերթաքար՝ Հնդկաստանից
Թերթաքար՝ Հնդկաստանից
Ապար Սնոուդոն լեռից, Ուելս
Ապար Սնոուդոն լեռից, Ուելս



ՄԱՅՐՑԱՄԱՔՆԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ

Անցյալի կլիմայի և միջավայրի մասին մեզ պատմում են բրածո մնացորդները։ Բարձր լեռների ապարներում գտնված ծովախեցիները ցույց են տալիս, որ ծովային նստվածքները վեր են բարձրացել՝ առաջացնելով բարձրավանդակներ և լեռնաշղթաներ։ Հարավային կիսագնդի բոլոր մայրցամաքներում՝ 350-200 միլիոն տարեկան ապարների մեջ հայտնաբերվել է գլոսոպտերիս բրածո բույսը։ Սա մեկն է այն ապացույցներից, որ բոլոր ցամաքային զանգվածներն այդ ժամանակաշրջանում պետք է որ միասնական լինեին։








Սառցադաշտային ժամանակաշրջանի ժառանգությունը

ՄԱՌՑԱԴԱՇՏԱՅԻՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱՇՐՋԱՆԻ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հյուսիսային Ամերիկայի հինգ Մեծ լճերի ծագումը պայմանավորված է 14000 տարի առաջ սառցադաշտերում կատարված փոփոխություններով։ Սառցի հաստ շերտի ահռելի ծանրության տակ ցամաքի մակերևույթին առաջացել են փոսեր։ Դրանք երկար պահպանվեցին սառցադաշտերի հալումից հետո, որովհետև ապարները չէին կարող միանգամից բարձրանալ՝ ճնշման թուլացման զուգընթաց։ Երբ սառցադաշտը հալվեց, այդ փոսերը դարձան լճեր, որոնց քաղցրահամ ջուրը կարող է բավարարել հազարավոր տարիներ։