მეგრული ენა
ვიკიპედიიდან
მეგრული ენა მარგალური ნინა |
|
---|---|
მოლაპარაკეთა რაოდენობა | 500.000 ადამიანზე მეტი |
გავრცელებულია | საქართველო |
ლინგვისტური კლასიფიკაცია | კავკასიური ენები:
|
დამწერლობის სისტემა | ქართული დამწერლობა |
ოფიციალური სტატუსი | ჯერჯერობით არ გააჩნია |
ენის კოდები | xmf |
მეგრული ენა (მეგრ. მარგალური ნინა) ჩრდილო-დასავლეთ საქართველოს ქართველური ენაა.
მეგრულს მშობლიურ ენად თვლის 500.000 ადამიანზე მეტი, რომელთა უმრავლესობა საქართველოს სამეგრელოს მხარეში ცხოვრობს. მხარე შედგება ოდიშის ზეგნისა და კოლხეთის დაბლობისაგან შავი ზღვის სანაპიროდან სვანეთის მთებამდე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და მდ. ცხენისწყლამდე აღმოსავლეთით. მეგრულენოვანი მოსახლეობის გარკვეული რაოდენობა სახლობს აფხაზეთის მხარეშიც. ქართველურ ხალხთა ამ ეთნოგრაფიული ჯგუფის გეოგრაფიული დისტრიბუცია შედარებით კომპაქტურია, რამაც ხელი შეუწყო მეგრული ენის თაობიდან თაობაში შენარჩუნებას.
მეგრულ ენას დამწერლობის სტანდარტი ან ოფიციალური სტატუსი ჯერჯერობით არ გააჩნია და ძირითადად საოჯახო და არაფორმალურ მეტყველებაში გამოიყენება. მეგრელები ორენოვანი ხალხია და წერისა და სხვა ოფიციალური მიზნებისთვის ქართულს იყენებენ.
[რედაქტირება] ენის ისტორია
მეგრული ენა სამხრეთ კავკასიურ ენათა ოჯახს მიეკუთვნება. ის მჭიდროდ ენათესავება ლაზურს, რომლისგანაც გამიჯვნა მხოლოდ ბოლო 500 წლის განმავლობაში მოხდა, ამ ორი ენობრივი ოჯახის ქართულ და თურქულ სახელმწიფოთა შორის გაყოფის შედეგად. შედარებით ნაკლებად ენათესავება იბერიულ-ქართულს.
მეგრული ქართული ანბანით იწერება და მასში იხმარება მხედრული ანბანის 33–ვე ასო–ბგერა, და აგრეთვე ყრუ ბგერა „ჸ„ (მაგ. ჸუდე - სახლი, ჸორადილი - დამპალი, ჸუჯი - ყური და ა.შ.) და ირაციონალური ხმოვანი „ჷ“; უძველესი გადარჩენილი ტექსტები ძირითადად ეთნოგრაფიული ლიტერატურაა. 1930-38 წლებში რამდენიმე გაზეთი, მათ შორის “ყაზახიშ’ გაზეთი”, “კომუნა”, “სამარგალოშ’ ჩაი”, “სამარგალოშ’ თუთუმი” იბეჭდებოდა მეგრულად. მოგვიანებით ენის აღორძინებისთვის გარკვეული სამუშაო ჩატარდა. ოთარ ქაჯაიას მიერ გამოიცა მეგრულ-ქართული ლექსიკონი და მეგრულ-გერმანული ლექსიკონი (ჰ. ფენრიხთან ერთად). ლაშა გახარიას, გური ოტობაიას და გიორგი სიჭინავას მიერ გამოიცა წიგნები მეგრული პოეზიით.
[რედაქტირება] დიალექტები
მეგრულის მთავარი დიალექტებია:
- ზუგდიდი-სამურზაყანოს ან ჩრდილო-დასავლეთის დიალექტი
- სენაკის ან სამხრეთ-აღმოსავლეთის დიალექტი
[რედაქტირება] რესურსები ინტერნეტში
- "აჯამ ჯუშთიშ დო ჯინუა ნჯალაგარიშ ამბე" რევაზ შეროზიას მიერ
- მეგრული სიმღერები, წიგნები და სხვ.
- ფაზისის პროექტი
- ოთარ ქაჯაიას მეგრულ-ქართული ლექსიკონი (TITUS)
- მეგრული პროექტი ლუნდის უნივერსიტეტი, შვედეთი.
- ქართველური ენები
ქართველური ენები | |
ქართული | მეგრული | ლაზური | სვანური | |
ქვეჯგუფი: კავკასიური ენები. |