Kela Cizîrê
Ji Wîkîpediya
Kela Cizîrê ji yek cihê dîrokî û kevnare li Cizîrê ye
Li bakûrê Cizîrê li ber ava Dîcle ye. Ev kelha xwedîyê şatoyek mezin, di dema Gudîyan de hatîye avakirin, piştî wan di demê Aşûrî’yan de ji nove hatiye tamîr kirin. Salên pêşî yê Îslamîyetê de hindek tamîrat lê hatine kirin û di demê Ebbasiyan de jî cîyên xirab boyîn ji alîyê Emerê kûrê Ebdilazzîz ve hatîne tamîr kirin. Hindek ji vê kehlê bi 3 qetî, hindek jî bi 2 qetî hatîye ava kirin. Tevayê kelhê di demê tekûzîya xwe de 365 ode bo.
Ji mîrên Cizîr’ê Emîr Seyfeddîn kûrê İzzeddîn kûrê Seyfeddîn, li ser navê xwe di nava kehlê de “Medres’a Seyfîyye” da avakirin. Di demê îro de Mizgefta wê medresê li ser pîya ye dîwarên wê saxlemin, bes serbanê wê hatîye xwarê, lê belê mixabin medrese bi tevayî hilweşaye. Di navbeyna Medresa Seyfîyye û Birca Belek de cihek bilind û bervekirî hebo, ji wî cihî re “Şaneşîn” dihat gotin. Di nava kehlê de ji bilî wan tiştê me gotîn Hemam jî hatibî avakirin. Ava kelhê bi borîyên kûzîn ji “Cehfer Sadiq” hatibî kişandin.
Di nava kelhê de zindanek jî heye, niho jî dimîne. Derîyê zindanê dinêre alîyê başûr. Dîwarên wê pir sitûr, avahîya wê girover, serê wê jî bi qûbbe hatîye çêkirin. Dû pencereyên wê yê dinêrin alîyê jiderve û çar derîyê wê hene. Nava zindanê 3-4 mitre ye, wekî bîrekê fireh e serê wê jî qûbbe ye. Te gotin di demê berî Îslamîyetê de ew zindan wekî cihê potperestîyê dihate kar anîn. Li bakûrê kelhê, di navbeyna kelhê û ava Dicle de valehîke heye ji wê valehîyê re tê gotin “Rezê Mîran”. Wekî ji navê wê jî tê fêhmkirin ev valehî heta demê 1700’an jî bi cûre cûre darên fêkî, darên gûl û çîçek û cûre cûre ajalên kedî ve wekî baxçeyek yên ajalan xwe nîşan dida.