Haaptceinture
Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.
D’Asteroidenceinture, och Planetoidenceinture oder Haaptceinture, ass eng Unzuel vun Asteroiden oder Klengplanéiten tëschent de Bunnen vu Mars a Jupiter. De Groussdeel vun Asteroiden oder Planetoiden an eisem Sonnesystem befënnt sech an dësem Beräich. De totale Beräich vun deenen eenzelnen Ëmlafbunnen gëtt haut mat ongeféier 2,0 bis 3,4 AE uginn.
Inhaltsverzeechnis |
[Änneren] Entdeckung
Opgrond déier als Titius-Bode-Rei bezeechenten empirescher Formel, déi der Uerdnung déier bis dohin bekannten Planéiten entsprach huet, gouf géint Enn vum 18. Joerhonnert mat der systematesche Sich no engem laut der Formel „feelendem“ Planéit an dësem Beräich ugefaangen. Mat der Entdeckung vum (1) Ceres genannten Zwergplanéit den 1. Januar 1801 huet de Giuseppe Piazzi gemengt, de gesichte Planéit fonnt ze hunn. An de kommende Joeren sinn awer stänneg weider ähnlech Entdeckungen derbäi komm.
Schonns am Joer 1802 entdeckt de Heinrich Wilhelm Olbers mat (2) Pallas een zweet Objet, dat d’Sonn tëschent Mars a Jupiter ëmkreest. Et kommen d’Entdeckungen vum (3) Juno (1804), (4) Vesta (1807) an no 38 Joer Paus dee vun (5) Astraea (1845). Obwuel e gläich erkannt huet, datt all entdeckten Objete, déi d’Sonn tëschent Mars a Jupiter ëmkreesen, ëm Gréissenuerdnungen méi kleng wéi déo klassesch Planéite waren, goufen si deemools als vollwerteg Planéiten betruecht. Sou koum et, datt de Neptun bei senger Entdeckung am Joer 1846 als dräizéngte Planéit gezielt gouf.
Mat der Entdeckung vum (6) Hebe am Joer 1847 huet allerdéngs eng richteg Well vu Neientdeckungen vun Asteroiden ugefaang. Dofir gouf op Virschlag vum Alexander von Humboldt am Joer 1851 d’Zuel vun de (grousse) Planéiten op acht begrenzt an déi nei Objetklass vun den Asteroiden geschaaff.
Bis 1890 huet een schonn 300 Asteroiden an dëser „Planéitelück“ kannt – bis haut sinn et der iwwer 100.000 Objete; dorënner och souer, déi, wéi am Fall vum (243) Ida an dem Begleeders Dactyl, souguer en eegene klenge Mound hunn.
Well de gréissten Asteroid Ceres eng bal kugelfërmeg Form an e planéitenähnlechen Opbau huet, gouf hien de 24. August 2006 vun der IAU zu der neier Objetklass vun den Zwergplanéiten héichgestuft. De 1930 entdeckten Pluto dogéint gouf wéinst senger klenger Gréisst a senger Existenz am Verglach mat öhnlechen Objeten a senger Ëmlafbunn vum néngten Planéit zum Zwergplanéit degradéiert.
Et gëtt haut allgemeng ugeholl, datt d’Asteroidenceinture gläichzäiteg mat dem restleche Sonnesystem aus engem präsolaren Urniwwel ofstaamt an opgrond vun der Awierkung vum Jupiter net zu engem Planéit zesummewuesse konnt. Eng an der Vergaangenheet populär Thes, no déier et zu enger Kollissioun tëschent engem klenge Planéit an engem Asteroid koum, gëtt haut net méi vertrueden.
[Änneren] Objete
Et handelt sech bei den Asteroiden ëm Objeten an der Gréisst vu klengen, onregelméisseg geformten Bätz bis zu den Zwergplanéiten an der Haaptceinture, de Ceres, deem säin Duerchmiesser mat ronn 945 Kilometern gutt e Véierel vum Duerchmiesser vun eisem Äerdmound huet, awer nëmmen 1,6 Prozent vu senger Mass huet, wat der Relatioun tëshent Äerdmound an Äerd nokënnt. Bis op dat hellste Ceintureobjet Vesta sinn si vun der Äerd aus net mat dem bloussem A ze gesinn. D’Gesamtmass vun allen Asteroiden vun der Haaptceinture ass ongeféier 5 Prozent déier vun eisem Äerdmound an ass domat knapp en Drëttel vum Pluto, dat heescht, si erréicht nëmmen d’Mass vum gréissten Uranusmound Titania.
D’Zesummesetzung vun den Asteroiden ass net op der ganzer Haaptceinture gläich. Am banneschte Beräich (tëschent 2,0 an 2,5 AE) dominéieren hell Objete vun der Spektralklassen E (Albedo ~0,4) an S (Albedo ~0,2), och d’V-Klasse ass do ugesiedelt. Et handelt sech dobäi ëm silikaträich Objete, déi am Laf vun hirer Geschicht deelweis oder och ganz ofgeschmolzen goufen. Vun engem Ofstand vu ronn 2,5 AE dominéieren déi donkel, kuelestoffhalteg Asteroiden vun der Spektralklass C (Albedo ~0,05). Hir Zesummesetzung ënnerscheed sech däitlech vun den Asteroiden am banneschte Beräich vun der Haaptceinture: Si sinn méiglecherweis eng Mëschung vun Äis a Gesteng. Am baussechte Beräich vun der Asteroidenceinture trieden da méi Objete vun der Spektralklass D a P op. Des sinn dem C-Typ zwar ähnlech, goufen awer an der Geschicht kaum nennenswert erhëtzt, sodatt op hirer Uewerfläch nach Äis kënnt sinn.
[Änneren] Verdeelung
D’Asteroiden tëschent Mars a Jupiter sinn net gläichméisseg verdeelt, well d’Gravitatioun vum Planéit Jupiter – hien huet zesumme ronn 70 Prozent vun der Gesamtmass vun de Planéiten an eisem Sonnesystem an sech – Bunnstéierungen ausléist.
Opfälleg sinn déi 4:1 Resonanz bei 2,06 AE, déi d'Haaptceinture no bannen begrenzt, d'Hestia-Lach (3:1), déi 5:2 Resonanz-Zon an d'Hecuba-Lach (2:1), déi d'baussecht Grenze vun der Haaptceinture bei 3,3 AE mécht. Tëschent der 4:1 a 2:1 Resonanz befënnt sech déi gréissten Unzuel un Objette tëschent Mars- a Jupiterbunn, ausserdeem hunn si verhältnrsméisseg wéineg Bunnschréigten. Baussecht dëser Haaptceinture leien vereenzelt kleng Asteroidegruppen, déi sech an Resonanzberäicher usammelen, déi ee stabiliséierenden Effekt op hiren Ëmlafbunnen ausmaachen.
Ëmgéigend vun der Haaptceinture (Distanzen an AE):
D'Beräicher vun den Haaptceintureasteroiden sinn rout duergestallt, déi vun de klengen Asteroidengruppe sinn blo.
[Änneren] Asteroidengruppen op der Haaptceinture
Gruppe vun Asteroiden, déi gläich Bunnelementer, wéi d’Längt vun der Hallefachs, Bunnschréigt oder Exzentrizitéit deelen an eng ähnlech Zesummesetzung opweisen, ginn als Asteroidenfamill bezeechent. D’Familljen entstinn duerch d’Kollisioun vu gréisseren Objete a bestinn aus den resultéierenden Fragmenter. Vill Planetoiden vun der Haaptceinture loossen sech sou a néng gréisser Gruppen andeelen, déi no deem fir d’éischt entdeckten Asteroid benannt sinn.
Banneschte Haaptceinture:
- D’Flora-Famill ass eng relativ grouss Grupp vun Asteroiden mat der S-Klass an der banneschter Ceinture (2,15 – 2,35 AE). Hir Bunnen weisen eng Schréigt vun 1,5° bis 8° op. Ongefàier 4 – 5 % vun allen Haaptceintureasteroiden gehéieren zu dëser Grupp.
- Zu der Vesta-Grupp gehéieren Planetoiden mat Bunnschréigten tëschent 5° an 8° op enger Distanz vun 2,25 bis 2,5 AE (baussescht der 7:2 Resonanz). Si gehéieren meeschtens der V-Klass un. Ongeféier 6 % aller Haaptceintureasteroiden gehéieren zu dëser Famill. Bekanntes a gréissten Objet ass d’Vesta.
- D’Nysa-Grupp läit op enger ähnlecher Distanz wéi d’Vesta-Asteroiden, mä hir Objeten weisen Bunnschréigten vun nëmmen 1° bis 5° op. An hirer Géigend befannen sech och Objete vun der Massalia-Grupp. Dës Bunnen hunn eng Schréigt vu nëmmen 0 – 2,5° .
Mëttel Haaptceinture:
- Eng weider grouss Grupp gouf no dem Asteroiden Eunomia genannt an erstreckt sech hannert dem Hestia-Lach mat Bunnhallefachsen tëschent 2,5 an 2,8 AE. D’Objete gehéieren meeschtens der S-Klass un an hunn Bunnschréigten tëschent 11° an 16°. Mat iwwer 4600 Objeten gehéieren ronn 5 % vun allen Haaptceintureasteroiden zu dëser Famill.
- D’Gefion-Famill befënnt sech op Distanzen tëschent 2,7 an 2,8 AE. D’Bunnschréigt vun den Objeten, déi meeschtens zu der S-Klass gehéieren, ass 7,5° bis 10,5°. Bannescht der Grupp läit d’Bunn vum Zwergplanéit Ceres, deen awer net zu dëser Famill gehéiert, well sech seng Zesummesetzung däitlech vun den aneren Objete ënnerscheed.
Baussescht Haaptceinture:
- D’Objete vun der Koronis-Grupp hunn eng méi kleng Bunnschréigt (0° – 3,5°) a stellen den Haaptdeel vun den Asteroiden, déi sech op enger Distanz vun 2,8 bis 2,95 AE befannen, a ginn vun den Zonen, op deenen eng 5:2 bzw. 7:3-Resonanz zu Jupiter ass, begrenzt. Dat bekanntest Objet vun der Famill ass den Asteroid (243) Ida.
- D’Eos-Grupp läit op enger Distanz vun 2,99 – 3,03 AE a weist Bunnschréigten tëschent 8° an 12° op.
- D’Themis-Famill huet Asteroiden mat Bunnhallefachsen am Beräich vun 3,08 an 3,24 AE a Bunnschréigten mat wéineger wéi 3°.
- Zu der Hygiea-Grupp zielt ca. 1 % vun der Haaptceinture. Si befannen sech op ähnlechen Distanzen wéi d’Asteroiden vun der Themis-Grupp, hunn allerdéngs eng méi héich Bunnschréugt (4° – 6°). Déi meescht Objete sinn vun der B- an C-Klass.
[Änneren] Aner Virkommen
Ronn zéng Prozent vun de bekannten Asteroiden lafen net op Bunnen tëschent Mars a Jupiter.
- Bannescht der Marsbunn bewegen sech d’Amor-Typ-, Apollo-Typ- an Aten-Typ-Asteroiden.
- Op de Bunnen vun de Planéiten Mars, Jupiter a Neptun lafen Asteroiden ëm d’Sonn, déi als Trojaner bezeechent ginn.
- Déisäits vum Neptun bewegen sech Transneptune souwéi Objete vun der Kuiperceinture (KBO - Kuiper Belt Objects). An d¨sem Beräich gi méi Objete ugeholl wéi an der Haaptceinture, opgrond vun de gréissere Distanzen sinn si awer méi schwéier fir nozeweisen. Ausserdeem fannen sech ënner den Transneptunen och e puer Objete, wou den Duerchmiesser iwwer 1000 km läit, a soumat déi gréissten Asteroiden an der Haaptceinture iwwertreffen.
Eng weideren Asteroidenceinture, d’Vulcanoiden, ass bannescht der Merkurbunn ze erwarden, konnten awer bis elo wéinst der heller Noperschaft vun der Sonn net nogewise ginn.
[Änneren] Literatur
- Sternenbote: Jahrgang 45/12, Seite 222-234: Die Asteroiden - Dramatik und Schutt im Planetensystem: Gottfried Gerstbach: Artikel auf der Seite des Autors im PDF-Format abrufbar: http://www.g.gerstbach.at/papers/Asteroid1202gg.pdf