Personenstandsaufnahme vum 10. Oktober 1941

Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.

Déi sougenannt Personenstandsaufnahme vum 10. Oktober 1941 war ee vum Chef der Zivilverwaltung Gustav Simon organiséierte Recensement vun der Bevëlkerung am besate Lëtzebuerg. Hir historesch Bedeitung krut se, well verschidde Froen esou gestallt waren, dass d'Äntwert "deutsch" hätt solle sinn, soudass se häerno als Bekenntnis zum "Deutschtum" (am nationalsozialistesche Sënn) hätte kinnten ausgeluecht ginn. Well awer vun enger gousser Majoritéit vun der Bevëlkerung mat 3 Mol Lëtzebuergesch geäntwert gouf, ass se am leschte Moment ofgeblose ginn.

 De Bou mat de Froen
De Bou mat de Froen

Inhaltsverzeechnis

[Änneren] Den Hannergrond

D' Personenstandsaufnahme ass als Deel vun der brutal a fanatesch duerchgefouerter "Germanisiéierungspolitik" vum Gauleiter Simon ze gesinn. Am Hierscht 1941 ass den Drock op hie méi grouss ginn, Erfolleger op Berlin ze vermellen: hie stung zesoen an direkter 'Konkurrenz' mat de Gauleiteren aus dem Elsass an der Westmark (d'Saarland an dat annexéiert Loutréngen). An obwuel d'Memberschaft an der Volksdeutsche Bewegung vun e puer Dausend op 65.000 geklomme war, wosst en nëmmen ze gutt, datt déi allermeescht vun den Neizougäng net aus Iwwerzeegung geschouchen, mee op d'Menace, d'Aarbecht ze verléieren, zeréckzeféiere waren. D'genee Hannergrënn vun der Motivatioun, an deem Moment e Recensement ze maachen, sinn net bekannt. Et schéngt awer, wéi wann déi éischt Motivatioun war, d'"fremdes Volkstum" (d.h. besonnesch Italiener, mee och Fransouse, Wallounen, asw., an hir Nokommen) zu Lëtzebuerg feststellen ze loossen, vun deem et an der Nazi-"Logik" erschreckend vill gouf. Well datt d'Lëtzebuerger zum "Deutschtum" gehéiere géife, stung aus hirer Siicht ausser Zweiwel. Dofir waren dann och déi ominéis Froen no Nationalitéit, Mammesprooch a "Volkszugehörigkeit".

[Änneren] Wat stoung dran

D'Froen 1-4 a 6 waren "normal" Froen zum Etat civil: Numm, Virnumm, Beruff, Adress, Familjestand, asw. D'Fro 5 ("bisherige Staatsangehörigkeit") huet awer schonn zécke gelooss well firwat gëtt "bisherige" preziséiert, wann net Intentioune bestinn, datt et eng "zukünftige", deemno eng aner, sollt ginn?

Da waren do d'Froen zu "Muttersprache" a "Volkszugehörigkeit". Am Klenggedréckten ënnert de Froe stoung, wéi dës auszefëlle wiren. Bei der Fro "7. Muttersprache" stung ze liesen, dass "Dialekte (Mundarten), z. B. luxemburgisch, plattdeutsch (...) nicht als Muttersprache (gelten)". A bei der 8. Fro "Volkszugehörigkeit, d.h. das Volk, dem der einzelne sich verbunden fühlt und zu dem er sich bekennt", stoung ausdrécklech, datt hei net d'"Stammeszugehörigkeit (wie z. B. luxemburgisch, bayrisch, sächsisch)" unzegi wier.

[Änneren] Propaganda a Géigepropaganda

Soubal den Inhalt vun de Froebéi bekannt war, stungen d'Resistenzorganisatiounen an héchster Alarmbereetschaft. Fir si war et kloer: Wann d'Lëtzebuerger, besonnesch bei de Froe 7 an 8, wéi praktesch virgeschriwwen, "deutsch" giffen ausfëllen, da giffen se dem Gauleiter domatter d'Argument ul sëlwere Plateau liwweren, Lëtzebuerg fir zeguddstert z'annektéieren, wat och bedeite géif, datt d'Lëtzebuerger an d'Wehrmacht missten. Sou huet eng Fluchblatcampagne ugefaang, wéi et se virdrun nach net gouf. Zu Zingdausende sinn se heemlech verdeelt ginn. Et gouf Opriff, de Bou net auszefëllen oder en ze zerstéieren, et gouf eng Ofschrëft vun engem "Geheimbréif" vum Goebbels un de Gauleiter (eng Fälschung, wéi mer haut wëssen), déi zirkuléiert gouf, an an deem de Goebbels de Simon dozou opgefuerdert huet, vun de Lëtzebuerger e "Bekenntnis fir Däitschland" z'erreechen. Zum Schluss huet sech alles am Slogan "3 Mol Lëtzebuergesch" kondenséiert.

Wat den Datum vum 10. Oktober méi no koum, wat och vun déi däitsch Propagandamaschinerie an d'Rulle koum, wéi se gespuert hunn, wat déi "Flugblattseuche" (wéi et an engem Zeitungsartikel housch) kinnt uriichten. An der Press vum 8. Oktober z.B. stung den Artikel "Zur Personenstandsaufnahme" nieft engem mam Titel "Ins Konzentrationslager. Allerschärfste Maßnahmen des Chefs der Zivilverwaltung" - en däitleche Wénk mat der Scheierpaart. Den Dag drop stung d' Gebrauchsanweisung nieft engem Artikel mam Titel "Politischer Verbrecher zu Tode verurteilt". A fir déi, déi Zweifelen hätten, stung op der selweschter Säit en Artikel "Ist Luxemburgisch eine Sprache? Ein Beitrag zur Klärung der Muttersprache", deem seng Conclusioun war: "Also: Unsere 'Sprache' ist keine Sprache, sondern eine amtlich nicht einmal anerkannte Mundart, sie ist ferner eine unbestritten deutsche Mundart, und darum gibst du nur der Wahrheit eine Ehre, wenn du ohne weiteres erklärst, dass deine Muttersprache deutsch ist".

[Änneren] D'Resultat

Den 10. Oktober, den Dag, wou d'Froebéi hu missten ausgefëllt ofgi ginn, huet d' Zivilverwaltung Stéchprouwe vun de Froe gemaach. D'Resultat huet un Däitlechkeet net ze wënschen iwrech gelooss: Zuelen, déi zirkuléiert sinn, schwätze vun iwwer 90 % vun de Béi, op deene bei de verfängleche Froe "Lëtzebuergesch" stung. Och wann dës Zuelen, déi vun der Resitenz an Emlaf bruecht gi sinn, liicht iwwerdriwwe kinnte gewiescht sinn, war d'däitsch Äntwert op dëse Recensement e kloert Agestoe vun hirem Echec: déi ganz Actioun as kuerzerhand den 11. Oktober ofgeblose ginn.

D' Personenstandsaufnahme war vun de Lëtzebuerger an eng Zort Referendum fir hier Eegestännegkeet a géint d'Besatzung ëmgewandelt ginn.

[Änneren] Ausbléck

Des Episod, eng Zort Victoire vum David géint de Goliath, war e grousse Succès fir d'Resistenz an huet de Leit fir kuerz Zäit Mutt gemaach, huet et hinnen dach gewisen, dass de Besatzer net esou iwwermächteg war, wéi et geschéngt huet. Mee d'Gefor vun der Annexioun an dem Anzéien an d'Wehrmacht war domatter net vm Dësch, am Géigendeel: den 30. August 1942 huet de Gauleiter d'"allgemeine Wehrpflicht für die deutschen Volkszugehörigen in Luxemburg", an anere Wierder, d'Lëtzebuerger jonk Männer, agefouert.

[Änneren] Literatur

  • Paul Dostert: "Die Personenstandsaufnahme vom 10. Oktober 1941 und ihre Folgen für die deutsche Zivilverwaltung"; Emile Krier: "Nationalsozialistische Volkstumspolitik und Personenstandsaufnahme von 1941", in: Luxemburger Wort Nr. 233, 10. Oktober 1991, S.13-16.
  • Gilbert Trausch: "Le 'référendum' du 10 octobre 1941 dans sa signification historique", in: Dees.: Un passé resté vivant. Mélanges d'histoire luxembourgeoise. Luxembourg: Lions Club Luxembourg Doyen, 1995 (fir d'éischt publizéiert am Wort vum 10. Oktober 1981).

[Änneren] Kuckt och

Portal WWII – All d'Artikelen op der Wikipedia zum Zweete Weltkrich.