Hildegard von Bingen
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Norbiks. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Norbiks aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Hildegard von Bingen (warsjienlek Bermersheim, 1098 - 17 september 1179) waor 'n abdis, mystica, sjriefster, componis en 'ne genaezer. Aander name die ze drigt zeunt: Hildegardis, Sibille van de Rijn, Hildegard von Böckelheim, von Rupertsberg.
Inhawd |
[bewirk] Vita
- Hildegard von Bingen is warsjienlek gebaore in Bermersheim bie Alzey, neet wied va Mainz in Duutsjlaand es tieënde keend van Graaf Hildebert von Bermersheim en Mechthild von Merxheim. In dae tied waor 't gebrukelek um mit 't tieënde keend 't tieënoffer te bringe, 'n ieërbetoon an God. Dit gebruuk how och 'n praktische waeërd. 't Brach 'n verlichting bie 't voede van al de keender.
- Mit ach jaor trooj Hildegard in in de kloes oeë hör taant Jutta von Spanberg es heremiet laefde. De kloes hoeërt bie 't Benedictiener kloeëster van Disibodenberg, bie Bingen. Same mit nog e maedsje waoërt Hildegard opgenaome in de kloes, oeë ze 'n paar seempel kamers bewonde. De däör waoërt lètterlik achter hör toegemetseld.
- Hildegard lieërde sjrieve en de Latiense taal. Ze lieërde biebeltekste te interpretere en besjtudeerde de liturgie.
- In 1136 sjterft Jutta, die in d'r loop van d'r tied de leiding uvver de gegreujde religieus gemeensjap bie de kloes kraege how. Hildegard volgt hör op. 't Kloeëster verworf groeët aanzieë.
- In 1141 kriet Hildegard 'n visioen oeëdör dat ze inzich kriet in religieus tekste en de opdrach um die op te sjrieve.
- In 1150, nao 'n konflikt mit de kirkeleke autoriteite sjticht ze 'n nuuj vrowwekloeëster op d'r Rupertsberg, bie Bingen aan d'r Rien in Duutsjlaand.
- In 1165 sjticht ze in Eibingen, op d'r Rupertsberg, 'n filiaalkloeëster, oeë och burgers koese intraeje.
- Hildegard von Bingen waoërt 81 jaor.
[bewirk] Componis
Hildegard von Bingen is d'r ursjte componis oeëvan 'n biografie bekind is. Ze componeerde 't mysteriesjpeul Ordo Virtutum (Orde van de däögde), 'n gezonge drama vör vrowwesjtimme mit ing partituur vör 'n mansluujsjtim (d'r duvel). Ze sjreef 75 gezange vör de liturgie. Hör muziek week aaf van 't gebrukeleke in dae tied. Ze oontwikkelde 'ne eege tak in 't Gregoriaans.
[bewirk] Taakundige
Hildegard construeerde 'n eege kunsttaal, de Lingua Ignota. Dis taal waoërt alling dör häörzelf gekald en gesjraeve. Ze oontwikkelde 'n alternatief alfabet dat ze Litterae Ignotae neumde.
[bewirk] Häör laeveshouding
Hildegard von Bingen waor 'n machtige vrow vör häöre tied. Ze waor 'n zjenie en paranormaal begaafd. Ze waoërt gewaardeerd dör alle groeëte van de aeërd vör hör oprechtheed. Ze predikte boete, bekering en oontzoog nieëmes. 't Gewoeën volk, mae och de gisseleke en d'r adel krege hör miening te hure. Gevraogd en oongevraogd. Ze waoërt um raod gevraogd dör vorste, bissjuppe en köninge. Ze sjreef väöl breve an hör vrun en vrindinne, zoe och an Gerlach van Houthem.
't Is besjraeve dat Hildegard 'ne geëxcommuniceerde in gewiejde groond leet begrave. De kirkeleke autoritete besjtraofde häör dör 't kloeëster op te heffe en te verbeje dat de zösters nog langer de sacramaente krege. Oeteindelek kreeg Hildegard, en dat tekent hör, geliek. Hildegard wees de ascese aaf, 'n belangriek princiep in de Benedictijner kloeësterordes. Ze sjreef 'n verbaeëtering van de maaltiede en 'n vermindering van de gebedsdeenste väör in hör kloeëster. Och dis verendering lieëverde probleme op mit d'r Abt Hugo, mae waor waal 't begin van d'r uvvergaank van de louter contemplatieve kloester-ordes nao ordes die d'r regel 'Baej en wirk' naolaefde, es wie de Cisterciëncers.
Wie Hildegard hör inzichte, mit de hulp van häöre secretair Volmar - die de tekste in 't Latien vertaalde - begoes te versjpreide, kreeg ze pas ech groeëte probleme mit de argwanende kirkeleke autoritete. Tiedens de synode va Trier, in 1147, sjtilde Bernardus van Clairveaux, d'r sjtichter van de Cisterciënser-orde hör vör an d'r paus Eugenius lll. D'r paus bemoedigde häör en goof häör toesjtimming häör theologisch, visionair en aander waerk te publicere. In politiek opzich waor dis toesjtimming va groeëte betekenis vör Hildegard von Bingen en daomit och vör d'r status van hör waerk. Ze sjreef in 'ne tied dat de mitste luuj neet koese sjrieve. Vrowwe sjreve vör te zigke gaar neet en es ze dat al waal koese, sjreve ze get rijmpjes. Hildegard how 'ne oetzoonderleke positieve kiek op seksueel relaties en ze sjreef uvver 't genot vanoet 't gezichspeunt van de vrow. Ing van de ursjte besjrievinge van 't vrowwelek orgasme hub v'r an Hildegard von Bingen te daanke. Ze how kinnis van genaezende krachte van natuurleke objecte en ze sjreef 'n artikel uvver 't medicinaal gebruuk van plaante, dere en sjting. D'r lieër van Aristoteles sjpeulde 'n belangrieke rol. Hildegard gong och oet van de veer elemaente: water, aerd, vuur en loch.
[bewirk] De belangriekste waerke
- Liber Scivias (sci vias Dei - Kin de waeg va God).
- Liber Vitae Meritorium ('t Book van de verdeenste van 't laeve).
- Liber Divinorum Operum ('n Sjtralend-roej prachtige gesjtalte die d'r gaanse kosmos omvat).
In diz waerke sjreef ze hör ervaringe es mystica op. De waerke geunt uvver de Hillige Driejeenheed.
- Physica, uvver de natuur
- Causae et Curae, uvver geneeskunst.
[bewirk] Hilligverklaoring
Hildegard von Bingen waoërt tiedens hör laeve al verieërd wie 'n hillige. Ze is zalig verklaord, mae nog ummer neet hillig. An 't eind van d'r 16de ieëw is Hildegard opgenaome in 't Martyrium, mae zoonder dat de kanonisering volgde. Eind 20ste ieëw is dör versjillende organisaties bie 't Vatikaan de procedure in gang gezat um Hildegard erkend te kriege es kerkgelierde. Dis zaak sjteet nog ummer in de oonderzeuksfase. D'r huidige paus Benedictus XVI how es professor an de universiteet van Bonn groeëte belangsjtilling en waardering vör 't laeve en werk van Hildegard van Bingen.
[bewirk] Patrones
Ze is patrones van de natuurwetensjappers, taalkundige, esperantiste en van d'r gooje raad.
[bewirk] Attribute
Ze drigt de attribute: 'n kirkmodel mit driej sjtralende taoëres, e book en 'n ganzevaer ('t sjrieversjap), 'n doef (d'r Hillige Gees) en soms och 'n lantaarn (visioene).
[bewirk] Relieke
Häör relieke zeunt in Eibingen, in Duutsjlaand.
[bewirk] Inspiratie vör aander waerk.
Op 16 september 2006 waeltpremjaer in Mestreech van de cantate Hildegard, va James Wood, oeëin dele van hör breve en hör Ordo Vitutum en aander waerk zeunt verwaeve. Oetgeveurd dör Champ d'Action, de Slagwerkgroep Den Haag en 't New London Chamber Choir.