Oos-Timor
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Oos-Timor | |
![]() |
![]() |
![]() |
|
Officieel taol | Portugees, Tetun |
Hoofstad | Dili |
Staotsvörm | Rippebliek (democratie) |
Staotshoof | Xanana Gusmao (sins 2002) |
premier | Marí Alkatiri |
Groondgebeed % water |
15.007 km² weineg |
Inwoeners | 1 miljoen |
Munt | Centavo |
Tiedzaone | UTC +9 |
Nationale fiesdaag | 20 mei |
Volkshymne | Pátria |
Landcode | TLS |
TLD | .tp |
Tillefoon | +670 |
Oos Timor (officieel [Portugees] República Democrática de Timor-Leste; [Tetun] Repúblika Demokrátika Timor Lorosa'e) is e land wat 't ooste (en de westelike anclaaf Oecussi-Ambeno) van 't eiland Timor besleit. Hoofstad is Dili. 't Weste vaan dat eiland is in hen vaan Indonesië. Vaan 1975 tot 1999 hoolt dit land Oos-Timor bezat wat 't 't middelpunt vaan 'n internationaol gesjèl maakde. Oetindelik duide de Vereinegde Naties de tröktrèkking vaan de Indonesische armee door en woort Oos-Timor 'n zelfstendege staot.
[bewirk] Administratief indeiling
Oos-Timor is ingedeild in 13 administratief districte.
|
[bewirk] Demografie
De Timorese bevolking is taomelik divers. De belangriekste groop, en ouch de groop die gooddeils d'n deens oetmaak op Oos-Timor, zien de Tetuns (zeker 100.000 vertegewäördegers, veural aon de naordkös vaan 't land); wijers zien de Mambaes (in 't bergland), de Tukudedes (roond Maubara en Liquisa), de Galoli's, de Kemakke, de Bunakke (e Papuavolk), de Fataluku's (ouch e Papuavolk), de Baineko's en de Mestieze (die dèks Portugees praote). Al volke höbbe 'n eige taol; oonderein communicere ze dèks in 't Portugees of Indonesisch. 't Indonesisch en 't Ingels weure trouwes door de groondwèt erkind es "werktaole". Good 90% vaan de bevolking is katholiek, de res weurt oetgemaak door moslims (5%), protestante (3%) en klein grope hindoes, boeddhiste en animiste.
[bewirk] Historie
In de zestiende iew bezatte de Portugeze 't oostelik deil vaan Timor um handelsrejes, mèt e paar ander eilen in dit gebeed. De Hollenders vereuverde um 't begin vaan de zeventiende iew de Banda-eilen op Portugal meh lete Timor oongemeujd. Portugal breide zien bezittinge neet oet en de res vaan de Indonesische asjipel kaom gedorende de volgende iewe oonder Nederlands bestuur.
In d'n Twiede Wereldoorlog vele de Japanners ouch Oos-Timor binne, en in 't binneland weujde 'ne hevege guerilla. Nao d'n oorlog woort 't Portugees besteur herstèld. Intösse verkraog Indonesië tösse 1945 en 1949 de oonaofhenkelikheid, en Oos-Timor oonder Portugees bestuur pareerde neet mèt 't pan-Indonesisch ideaol wat toen hiersde. Wie de Portugeze in 1974 en 1975 begóste mèt dekolonisatie veel 't Indonesisch leger binne. Ze woorte neet gehinderd door groetmachte; zoe zag d'n Amerikaanse president Gerald Ford Soeharto expliciet tot heer dit punt zouw laote röste. Oos-Timor woort de zesentwintegste provincie vaan Indonesië, al erkinde de VN dees annexatie neet.
Oonderwijls veurde e paar verzètsgrope 'n guerilla tege de Indonesische armee. In de jaore negeteg naom de pressie op de Indonesische regering touw, en nao 't (gedwónge) aoftrejje vaan Soeharto in 1998 leet de regering oetindelik 't territorium los. E rifferendum op 30 augustus 1999 had ganse oonaofhenkelikheid vaan Indonesië es oetslaag. Op 20 mei 2002 woort dees oonaofhenkelikheid geïmplementeerd. Later dat jaor traod 't land ouch touw tot de Vereinegde Naties.
Len in Azië |
---|
Afganistan | Armenië2 | Azerbaidzjan1 | Bahrein | Bangladesj | Bhoetaan | Börma | Broenai | Cambodja | Cyprus2 | Filipiene | Georgië2 | India | Indonesië | Iraan | Irak | Israël | Japan | Jeme | Jordanië | Katar | Kazachstan | Kirgizië | Koeweit | Laos | Libanon | Maledive | Maleisië | Mongolië | Nepal | Noord-Korea | Oesbekistan | Omaan | Oos-Timor | Pakistan | Palestiense Staot | Papoea Nuuj-Guinea | Rösland1 | Saoedi-Arabië | Singapore | Sjina3 | Sri Lanka | Syrië | Tadzjikistan | Thailand | Törkieë | Turkmenistan | Vereinegde Arabische Emirate | Viëtnam | Zuud-Korea |
Aafhenkelike gebejer: Akrotiri en Dhekelia2 | Gazastrook | Hong Kong | Makau | Westelike Jordaanover |
Status betwis: Palestiense Staot | Sjina (nationalistisch) | Sjina (volksrippebliek) | Törks Cyprus |
1. Dit land ligk gedeiltelik in Europa. 2. Dit land ligk geografisch in Azië, meh weurt óm cultureel en historische raejes bie Europa ingedeild. 3. Sins 1949 oonder twie regeringe verdeild. |