Stadsfries

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.


Woe 't Stadsfries gesproke weurt
Woe 't Stadsfries gesproke weurt

Stadsfries (inheims Stads of Stadsfrys, Fries Stedsk) is de op 't Hollands en Fries gebaseerde creooltaol gesproke in de stei en groete plaotse vaan de Nederlandse provincie Friesland. Groof eweg kint me zègke tot 't Stadsfries e Hollands vocabulair en Friese taolprincipes heet. Daodoor is de naom Stadsfries bedreeglik en trompeus. Meistes weurt 't tot 't Nederlands gerekend, hiel aof en touw beneump me 't es aparte taol.

Inhawd

[bewirk] Verspreiing

Stadsfries weurt gesproke in Liewarde, Sneek, Bolsward, Stavore, Harlinge, Franeker, Dokkum en Midsland. Ouch 't dialek vaan Ameland moot op taolkundege grun tot 't Stadsfries gerekend weure. Wijers is 't Bildts ouch sterk aon 't Stadsfries verwant.

[bewirk] Oontstoon

Aon 't ind vaan de vieftiende iew verloor Friesland zien besteurlike zelfstendegheid aon Sakse. Daodoor woorte in de stei neet-Friese besteurders ingestèld. Tegliek eupende de bezètting vaan Friesland 't gewès veur handelere oet de res vaan de Nederlen, beveurbild oet Holland. Dit alles brach de Frieze tot de noedzaak ouch Nederduits te goon liere. Oetindelik woort de taol vaan de Hollandse handelere, neet vaan de oostelike euverhiersers, d'n dómmenante factor: dees taol woort euvergenómme door de bovelaag vaan de steidelike bevolking. De Friese taolachtergroond woort evels neet zoemer verdrónge: in de ierste plaots perbeerde me ziech verstoonbaar te make veur de vreemde. Toch gónge ze de taol ouch in hun dageliks leve spreke en aon hun kinder doorgeve. Nao verloup vaan tied kaom dit Fries es bezónke cultuurgood bij de laoger bevolkingsklasse terech. Boete de stei evels blaof me Fries spreke.

Vergliek 't Stadsfries mèt 't Heerles Nederlands.

[bewirk] Kleng

't Stadsfries mis de breking vaan 't modèrn Fries (ie, ue, uo), ouch al umtot 't Fries in d'n tied vaan 't oontstoon die twiekleng nog neet had. D'n Aajdgermaanse begincluster sk- is wie in 't Fries sk- geblaove (behave op Ameland). De taol verdräög gein v- en z- aon 't begin vaan e woord, wie ouch 't Fries. De Nederlandse ij en ui koume trök es ie en uu ; 't Hollands had aon 't ind vaan de Middeliewe dao mèt zekerheid ouch die kleng.

[bewirk] Vocabulair

Wie heibove gezag is dit veural Hollands; toch koume ouch hei de Friese invlode dudelik door. Neve de versjèlle mèt 't Hollands en euvereinkomste mèt 't Fries te kóppele aon de klaankwètte die heibove besjreve zien (see-see-zee, skuutsje-skûtsje-schuitje) kint 't Stadsfries e groet aontal Friese wäörd, veural in de huuslike kring en mèt betrèkking tot 't platteland. Zoe zeet me mem en heit veur "mojer/ma" en "vaojer/pa", en jaar en jarre veur "uier" en "mes" ("gier").

[bewirk] Grammair

De Stadsfriese grammair ligk kort tege de Friese aon. 't Eineg wezelik versjèl is tot de zwakke verbe neet in twie klasse oetereinvalle: de klasse op -je is dus vervalle. 't Wäördsje do ("doe") kump es dou trök en daomèt weurt d'n invlood vaan 't Fries dudelik: in 't aonspreke vaan lui heet 't Stadsfries altied de Friese gewuundes behawwe. 't Verb make weurt zoe vervoog: ik maak, dou maakst, hy maakt, wy/jo/jimme/sy make en de twiede infinitief is te maken, wie in 't Fries.

[bewirk] Taolconservatie

't Stadsfries steit, oondanks de dudelike versjèlle mèt 't Nederlands, in laog aonzien in Friesland en weurt algemein gezeen es slech Nederlands. 't Fries heet allewijl ouch de veurkäör bove 't Stadsfries, dewijl me ziech vreuger in de Friese stei mós aonpasse en Nederlands of Stadfries mós goon liere. In Liewarde sprik nog mer 20% vaan de bevolking frequint Stadsfries, in ander stei is dat mie. Dao zuut me gemeinlik ouch meender neer op de taol. 't Gif 'nen diechter in 't Snekers, Henk van der Veer, en e paar leedsjeszengers, wie de Stavorese Doede Bleeker.

[bewirk] Extern linke

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "http://li.wikipedia.org../../../s/t/a/Stadsfries.html"