Religion

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Under Religioo verstoot mer e System vo Aasichte und Glaubessätz, wo versuecht d Welt z erchläre - maist verbunde mit moralische und ethische Grundsätz. E Religioo werd inere Kultur traditionell witteergee. Die maiste gönd ufen Gründer zrugg und hend mindestens ai Hailigi Schrift, wo die wichtigste Grundsätz beschribet. E Religioo cha monotheistisch (s git ain Gott), polytheistisch (s git vill Gotthaite) oder au atheistisch (s git kai Gotthaite) sii, oder au agnostisch (d Froog öbs e Gott git, werd offeloo). Naturreligioone stelet sich vor, as d Welt vo Gaister bilebt isch. D Grenze zwüschet Religioo und Philosophi isch nöd immer aidütig.

Inhaltsverzeichnis

[ändere] Etymologi

S Wort Religioo chunt usem latinische religio "Vereerig, Gottesfurcht, Frommsii, Biwusstsii, Bedenke, Glaube". De Usdruck isch scho en Begriff vode altrömische Religioo gsii. De St. Augustin het da Wort as re-ligare "wider-verbinde" dütet, en Etymologi wo vo Theologie akzeptiert isch.

[ändere] Grossi Religioone

Mosaischi Religioone
Judetum
15 Mio
As Urvätere vo dere monotheistische Religioo vom userwäältee Volch werdet de Moses und de Abraham aglueget. Die hailigsti Schrift isch d Tanach mit de Tora und de Talmud, und die hailigi Sprooch isch Hebräisch. Die hailigsti Stadt isch Jerusalem.
Christetum
2,1 Mia
D Religioo vo de Nöchsteliebi isch vom Jesus Christus (7. v.Chr.-30 n.Chr.) vo Nazareth verchündet worde. Sis Lebe isch i de vier Evangelie (Di frohi Botschaft) ufgschribe worde, wo en Bistandtail vo de Bible bildet. Die klassische "hailige" Sproche sind Hebräisch, Altgriechisch und Latiinisch. Wichtigi Städt sind Jerusalem und Rom, früener au Byzanz.
Liebe den Nächsten wie dich selbst!
Islaam
1,3 Mia
De Verchünder vo dere monotheistische Religioo isch de Prophet Mohamed (570-632). Die hailigi Schrift isch de Koran, wo uf Arabisch gschriben isch. Die hailgste Städt sind Mekka, Medina und Jerusalem.
s git kan Gott usser GOTT
Bahai
7 Mio
Im 19. Joorhundert het de de Perser Bahaullah (1817-1892) e noiji monotheistischi Religioo verchündet.
Iraanischi Religioone
Parse
2,6 Mio
De Stifter isch de Zarathuschtra (10./7.Jh.v.Chr.) gsii. Di hailigi Schrift isch de Avesta und d Sprooch Avestisch. Die Religio isch ursprünglich monotheistisch prägt gsii, mitem Ahura Mazda as ursprüngliche Gott. Typisch för die Religioo isch de usprägti Füürkult.
Religioone wo z Indie entstande sind
Hinduismus
900 Mio
Die hailigste Schrifte, d Vede, sind vode Götter ade Mensch gschenkt worde und d Bhagavadgita isch vom Gott Krishna verchündet worde. Di hailigi Sprooch isch Sanskrit. De hailigsti Fluss isch d Ganga (de Ganges) und aini vode hailige Städt isch Varanasi (Benares). Die wichtigste Gotthaite sind de Brahma, de Vishnu und de Shiva.
Buddhismus
376 Mio
De Bigründer isch de Buddha Siddhattha Gotama (563-483 v.Chr.). Die wichtigst Sprooch isch Pali, denebet aber au Sanskrit. De Grundsatz isch d Lehr vom Liide, de Vier Edle Woorete.
Jainismus
4,2 Mio
Die polytheistischi Religioo verlangt vo sinene Aahänger en starche Asketismus und isch vom Mahavira im 6. Jh.v.Chr. gstiftet worde. D Schrifte sind maist i Gujarati, enere indische Sprooch gschribe worde. De wichtigst Gott isch de Donnergott Indra.
Sikhismus
23 Mio
Im 15. Joorhundert het de Guru Nanak (1469-1538) usem Hinduismus und em Islam e noiji monotheistischi Religioo gründet. S Hailige Buech isch de Guru Granth Sahib, wo uf Panjabi gschriben isch. S Zentrum isch de Goldig Tempel z Amritsar.
Fernöstlichi Religioone
Dao
2,7 Mio
De Daoismus isch e atheistischi Philosophi, wo z China glehrt werd. Bigründet wore isch er vom Laotse (6.Jh.v.Chr.) und sini Üssrige sind im Buech vom Tugedweg (Dao De Jing) ufgschribe. S Dao gelt as "Muetter vom All".
Konfuzianismus
6,3 Mio
Im 6. Jh.v.Chr. het de Maister Konfuzius (Kong Fu Zi: 551-479 v.Chr.) die alti chinesischi Religioo und Mythologi reformiert und e noiji Ethik brediget. Sini Aasichte sind i de Füüf Büecher (Wu Jing) ufgschribe.
Was du nicht willst, was man dir tu, das füg auch keinem anderen zu!
 
Di alti traditionelli chinesischi Volksreligioo zält öppe 385 Milioone Aahänger.
Cao Dai
5 Mio
De Gründer vo dere monotheistische Religioo isch de Vietnamees Ngo Van Chieu (1878-1925) gsii. Sini Religioo bezaichnet er as "Grosses Gibäude", wo s Christetum, de Buddhismus, de Daoismus und de Konfuzianismus veraint.
Shinto
4 Mio
De Shinto isch die alti polytheistischi Religioo vo Japan, s wichtigsti Buech haisst Kojiki. D Hoptgöttin isch d Sunegöttin Amaterasu
Tenrikyo
4 Mio
D Japaneri Miki Nakayama (1798-1887) het die monotheistischi Religioo usem Shintoismus entwicklet.
Witteri Religioone
Witters gits no anderi Religioone uf de Welt. 15 Milioone hanget em Animismus aa, 100 Milione ghöret zude traditionelle afrikanische Religione und 300 Milione zu anderne chline indigene Religione. Öber ai Miliaard Mensche bizaichnet sich as säkulär, nödreligiöös, atheistisch oder agnostisch. Dezue chömet no 19 Milioone Koreaner, wo de "Philosophi" Juche ahanget, e Form vom Marxismus, wo dütlichi religiöösi Forme aninnt, wa aber vode Partaivertretter abgstritte werd.

[ändere] Historischi Religioone

de Sunewage vo Trundhom stammt usde Bronzezit
de Sunewage vo Trundhom stammt usde Bronzezit

Die ältiste Zügnis vo de religiööse Vorstelige liferet d Archäologii, wo Tempel und Kultbilder us de Vorgschicht usgrabe het. Spöter chömet literarischi Zügnis dezue. S ältiste Werch isch de sumerischi Mythos vom Held Gilgamesch.

[ändere] Büecher

  • Hubert Cancik (Hrsg.): Die Religionen der Menschheit; Kohlhammer-Verlag, Stuttgart. (36 Bd.)
  • Mircea Eliade: Geschichte der religiösen Ideen, Freiburg (2002), ISBN 3-451-05274-1
  • Michael Klöcke und Udo Tworuschka (Hg.): Ethik der Weltreligionen. Ein Handbuch, Darmstadt (2004)
  • Wulf Meth (Hrsg.): Handbuch Weltreligionen: eine umfassende Einführung in Gedanken und Riten der Weltreligionen; R. Brockhaus (2003). ISBN 3-417-24779-9