Zürichsee
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Technische Yschränkung: Dr koräkt Titel wär: »Zürisee« |
Zürisee | |
---|---|
De Zürisee mit de Insle Ufenau |
|
Date | |
Laag: | Mittelland |
BFS-Nr.: | 9050 |
Flächi | 88.66 km² |
maximali Tüüfi: | 143 m |
Zueflüss: | Linth (Linthkanal) |
Abfluss: | Limmet |
Höchi: | 406 m.ü.M. |
Grösseri Städt am Ufer: | Züri, Rapperschwiil-Joone |
Bsunderhaite: | Seedamm vo Rapperschwiil |
Chaarte | |
De Zürisee (744: Zurihsee) liit i de Kantön Züri, Schwyz und St. Gallä. De See isch 406 m.ü.M., de Hauptzuefluss isch d'Linth, am Usfluss z'Züri säged mir Limmet. S'Seewasser het Trinkwasserqualität. Im extrem chaltä Winter 1962/1963 isch dä See zum letztä Mal zuegfrorä. D "Seegfrörni" hät Hunderttusigi aufd d'Isflächi glockt.
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Geografii
De See hät zwee Teil: De Obersee und de Zürisee. D' Trännig zwüsched dene beide Seeteil macht de Damm zwüsched Rapperswil und de Halbinsle Hurde, wo allgemain Seedamm gnännt wird. Am Uusfluss vom Zürisee lit Züri. Die sunigi Nordsite vom Zürisee wird wege de vile Villene wo döt stönd au Goldchüste gnännt, d Südsite dagege me scherzhaft Pfnüselchüste.
Dr Zürisee het d'Form vonerä Bananä. Er ist bis Rapperswil öpä 30 km lang, zämme mit em Obersee ca. 40 km. A dä breitestä Stell zwischä Stäfa und Richterswil 3,85 km breit. Siini tiefsti Stell liit bi 143 m zwüsche Herrliberg und Oberriedä. D Uferlängi betreit 87,6 km.
Bi Rapperschwil liget zwoo Insle, d Ufenau, wo zum Chloster Äinsidle ghört und d Insle Lützelau, wo unter Naturschutz staaht. Zwüschet Mäile und Horge gits en Autofähri und über de Seedam füehrt sit 1878 d Iisebahnlinie vode SOB und en Autostraass. Denebet gits sit 2001 en Steg für Pilger zum Chloster Äinsidle. Er isch en Tail vom Schwizer Jakobsweg. De Steg ersetzt en alte verschwundene Steg us ältere Zite.
[ändere] Gschicht
Wäred de Iiszit isch s ganz Gebiet vom Zürisee bis zum Lägere mit Iis bideckt gsii. Nume de Albis im Süde het über d Iisdecki glueget. Wo sich öppe um 17000 v.Chr. s Iis het afange zruggzie, het sich s Wasser, wo vom Linthgletscher abgflosse isch, a de Endmoräne gstaut, so ass de Zürisee entstande isch. Ab em 6. Jahrtuusig hend sich die erste Mensche am undere Zürisee aagsidlet, wo Jäger, Fischer und Sammler gsii sind. Im Neolithikum (Noistaizit, ab 4500 v.Chr.) het d Bevölkerig am Nordufer vom Zürisee starch zuegnaa. D Mensche hend aafange chlini Dörfer uf Stelze am Seeufer z baue, werum me vo Pfahlbauer redt. Die hend beraits Chorn und Flachs aabaut und Huustier ufzoge. Ab 2800 v.Chr. werdet Schnuercheramiker am Zürisee sesshaft, e Volch wo beraits e guet usbildeti Kultur bsesse het (Rad, kunstvolli Keramik). Im 8. Jh.v.Chr., am End vode Bronzezit verschwindet d Seeufersidlige.
I de Hallstattzit (Früeni Isezit; 8.-5.Jh.v.Chr.) fanged d Mensche a Grabhügel für iri Tote z errichte und s Ise löst d Bronze als Werchstoff för Waffe und Werchzüg ab. I dere Zit isch s Gebiet vom Zürisee aber nüme so starch besidlet gsii, wie vorene. Die druf folgendi Latènezit (Spoti Isezit; 5.-1.Jh.v.Chr.) cha a de Chelte zuegschribe werde. D Helvetier werdet im Gebiet vom Mittelland z erstmol vom griechische Schriftsteller Poseidonios gnennt. Er schribt, as d Helvetier mit vorliebi us Flüss Gold wäsched (en Aigeschaft wo de Schwizer irgedwie bis hüt blibe isch). De Zürisee het dazmal zum Randgebiet vode Helvetier ghört.
Wo d Römer d Helvetier unterworfe hend, isch d Stadt Züri, wo dazmal Turicum ghaisse het, nume e chliini Zollstation gsii, wo d Güeter uf Schiff verlade worde sind. Die oberi Station isch am Obersee bi Tugge glege und uf de Insle Ufenau isch e galloromanische Viereggtempel gstande. Im grosse und ganze isch aber au währed de Römerzit s Gebiet vom Zürisee nu schwach besidlet gsii.
Im früene Mittelalter isch d Stadt Züri witerbestande und die erste Alemane hend sich im Sihlfeld ide Nächi vo de Stadt niderloo. Dazmal isch de Zürisee wider stärcher besidlet worde. Dazmal het de Zürisee zum Thurgau ghört, später isch de aber uftailt worde in Thurgau und in Zürigau (Zurihgauuia). D Stadt Züri het sich zumene städtische Zentrum entwicklet.
[ändere] Tierwelt
[ändere] Fisch
Im Zürisee lebet meriri Fischarte, die wichtigste sind:
- d Seeforäle (Salmo trutta lacustris)
- s Albeli, de Blaalig (Felchen; Coregonus albula)
- d Trüüsche; Trischli (Lota lota)
- de Chretzer (Egli; Perca fluviatilis). 1jährig: Hüürlig; 2jährig: Egli; 3jährig: Reelig
- d Schleie (Tinca tinca)
- de Brachsme (Abramis brana)
- de Schwaal (Rotauge; Rutilus rutilus)
- de Hëcht (Esox lucius)
- de Aal (Anguilla anguilla)
[ändere] Wasservögel
- de Schwaan (Höckerschwan; Cygnus olor). Er isch 1929 im Walesee usgsetzt worde, het sich aber allerdings im Zürisee haimisch niderloo und isch hüt e sehr beliebts Fotosujet bi Turiste.
- d (Wild)-Änt (Stockente; Anas platyrhynchos)
- d Krickänt (Anas crecca)
- d Spiessänt (Anas acuta)
- d Schlüfänt (Reiherente; Aythya fuligula)
- d Tafelänt (Tafelente; Aythya ferina)
- s Taucherli (Blesshuhn; Fulica atra)
- s Tücherli; Zwëërgtaucherli (Podiceps ruficollis)
- de Tüchel (Haubentaucher; Podiceps cristatus)
- de Merch (Gänsesäger; Mergus merganser)
- de Kormoran (Phalacrocorax carbo)
- de (Fisch)-Räigel (Graureiher; Ardea cinerea)
- d Mööfe (Lachmöwe; Larus ridibundus)
- d (Sturm)-Mööfe (Larus canus)
[ändere] Büecher
- Max Pfister: Der Zürichsee; Verlag Paul Haupt Bern (1970)
- Walter Höhn-Ochsner: Tierwelt in Zürcher Mundart und Volksleben; Züri (1976). ISBN 3-85865-037-4
- Geschichte des Kantons Zürich; Werd Verlag. ISBN 3-85932-1587
[ändere] Weblinks
Commons: Zürichsee – Witeri Mulitimediadateie zum Artikel |