Sardinien

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Sardinie isch nach Sizilie die zweidgröschdi Mittelmeerinsel.

Inhaltsverzeichnis

[ändere] Geografi

Sardinie liegt öbbe 180 km weschdlich vo Idalie ewäg im Mittelmeer. Tunesie im Süde isch 210 km entfernt, Korsika im Norde numme 11 km.

D´Insle umfasst rund 24 000 km2. Es hett rund 1,6 Mio. Iwohner un isch somit die dünnschd besiedledi Provinz vo Idalie.

30 Prozänt vo de Iwohner lääbe in der Hauptschdadt Cagliari.

[ändere] d Küschde

An de Küschde glänze Feriesiedlige, Betonburge sin e rühmlichi Usnahm. D Sarde sälber hänn sich de Urlaubesboom z nutze gmacht un Hüüser errichded,die vermieded werde.

Es gitt wunderschöni Küschde, die bekanndeschdi isch sicher d´Costa Smeralda.

Lang isch di gsamti Küschde 1870 km. Zum gröschde Deil sin es schneewissi Sandschdränd; einsam, ändlos lang, chleini schnukkligi Buchde zwüsche Klippe oder au unzuegängliche Schdeilküschdeschdreife. Me findet Sarazenendürm, dere Muurwerk isch nitt ganz eso massiv wie die vo de Nuarghedürm.Zwüschem 15. und 18. Joohrhundert sin die Dürm baut worde un hänn derzue dient, Piradeaahgriff abzwere.

[ändere] s Landesinnere

Im Landesinnere isch d Urschprünglichkeit erhalde worde.Es wachse vieli Chrüdder wild wie Thymian, Maccia, Rosmarin un Myrte. Es finde sich Opuntien, Erdbeerbäum, Weideländereie, Getreidefläche, Schdei- un Korkeiche ( Sardinie isch vo Idalie de gröschdi Korkproduzänt).In de Wälder läbe Wildsäu. D Buure halde Hiener,Rinder, Lämmer, Geise, Schöf un Säu, ebesowenig dürfe Esel un Rösser nit fehle.

Nuraghedürm sin uff de ganze Insle verschreut. Si bilde mit ihre Näbedürm un Muurring oftmohls richdige Burge un zeuge vooh der Vergangeheit. Si hänn Verdeidigungslinie bildet, da alli gegesiddig in Sichtkontakt gsi sin.

In de Bergregione leuchde d Schdei in verschiede Farbe, d Bärg sin us Granit.

[ändere] Klima

S isch mediteran, wer hätt es dänkt. Im Winder hett es um die 15°C,nachts um die 7°C, wärend im Frihsummer un Friherbschd aahgnämi Temperadure um die 28 °C herrsche.D Nacht isch aahgnäähm mit 18°C. Im Juli un Auguschd chaah es dann scho emol um die 30°C haa, nachts chielt es aber bis uff 20°C ab, so dass es sich guet schloofe losst. Es gooht immer e Wind, drum isch es trotz alldäm au im Hochsummer aahgnääm. Im Mai beginnt dann d Badsaison bi 18°C, im Hochsummer schdiggts bis uff 24°C bi ere Sunneschiienduur vo rund 11 Schdund am Daag. D Rägewarschinlichkeit isch im Hochsummer meeh als gring, d Meteorologe verzeichne 1 Rägedaag im Monet Juli un Auguschd. Im Winder isch es denne nitt usszschließe, dass es eimoohl wüchendlich chüblet.

[ändere] Bevölkerig

Die meischde Sarde ghöre der römisch katolische Kirch aah. Amtsschprooch isch Idaliänisch, aber d´Bevölkerig pfläge ihri Muederschprooch Sardisch, wo au zue de romanische Schprooche zellt wird.

[ändere] Gschichdlichs

Um 6000 v. Chr. isch Nordsardinie vo Korsika us bsiedled worde.

D Nuraghier sin ab 1800 v. Chr. igwandered. Ab 700 v. Chr. hänn dann die us Nordafrika schdammende Punier die Nuraghier verdriebe.

Im Joohr 238 v. Chr. wird Sardinie Römischi Provinz un blibbts au, bis dann 534 n.Chr. Sardinie em Byzantinische Reich aahghöre duet.

Um 900 bilde sich die 4 Judikate mit je eme Richder an der Schpitze: Cagliari, Arborea, Torres un Gallura.

1015 forsiert de Pabschd d´Befreiig vo Sardinie vo de Araber un im Joohr 1297 schänkt de Pabschd Sardinie em spanische Königshuus Aragon.

Die "Carta de Logu", e in Sardisch gschriebenes Schdroof- und Zivilrächd wir vo de Eleonora d´Arborea 1395 gschriebe. Des Rächt blibbt bis 1827 in Kraft.

Vo 1478 bis 1708 isch Sardinie e Deil vom spanische Wäldrich un wird vo Cagliari uss vo eme Vizekönig regiert. Dooh dedurch ischs Volk zu Leibeigene abgschdiege.

1714 fallt die Insle an Öschdrich- wägem spanische Erbfolgchrieg.

1918 wird die sardische Aktionspradei vo Soldade gründet. Die fordere Autonomie, was de Mussolini aber 1922 erfolgriech underdruckt.

1948 dann ändlich erhaldet Sardinie si Autonomie.

[ändere] Wirtschaft

Gründet hett sich e sardisches Inschdidut, wo derfür gsorgt hett, daß durch taktischi Verchaufsförderig au in Mailand und New York sardische Handwerkskunschd an de Maah odder an d Frau brocht werde hett chönne. Nadurlääder wird zue Schueh, Däsche un Gürdel verarbeided. D Nochfroog nach Flächtware, Chörb, Schüssle un Schale us Ton un Artikel us Kork isch uff Grund vo Importe uss Fernoschd stark zrugg gange. De Export vo Wii, Schoofschees und Likör bringt zue de Devise us em florirende Tourismus Devise ins Land. Gfroggt sin immer nooh handgschmiedidi Artikel, die me zum grille bruucht, au Mässer mit Horngriff.

[ändere] Flora un Fauna

Für Vögel isch Sardinie s einzigschdi Paradis. An de Chüschdesee finde sich rosa Flamingos, Löffler, Kormoran un Reiher. Während der Bliedezitt sin dann d Bienefrässer in Schwärm underwäggs un me findet e mängi Näbelkrähe un au Fäderchrönli.

Amhibie sin in Form vo Höhlesalamander un Molch heimisch uff Sardinie. Reptilie chaah me au finde, under anderem Landschildchrodde, Eidäxearde un Naddere

[ändere] Ässe un Drinke

Us althergebrochder Tradition wird Fleisch un Fisch vor allem uff Holzcholegrill oder in Erdlöcher mit Zuegab vo viele schmackhafde Chrüddli grillt.Unsri bekannti idalienischi Chuchi hett nadürlich au nitt vor Sardine halt gmacht, me findet Pizza un Paschda überall.Chees wird us Ziege- Schoofs- und Chuemilch produziert, under anderem de bekannti Ricotta.Die viele Bienli liefe Oraschebliede-, Kaschdanie- un Eukalyptushonig, dä zum Deil in Gebäck un Konfekt verarbeided wird. D Druube bringe e herbe Rotwii füüre, es gitt sehr wohl au liechderi Wissi. Un im Weschde vo de Insle baue si d Druube aah für superleckeri Dessertwiili.

[ändere] Touristischi Ziel

De Trenino Verde, e hisdorischi Schmalschburbahn, verchehrt quer durchs Land, aber numme in der Hauptreisezitt. Die unzählige Grodde an der Küschde lohne e Bsuech.Aber auch Capo Testa oder d Isla Maddalena erfülle optisch alli Ferieträum. D Städtli sin au nätt aahzluege, jedoch beschränke sich vieli Reisendi uff de Schrandurlaub, schad, d Insle hett e so viel underschiedlichs z biede.