Broto
De Biquipedia
Muitas d'as soluzions graficas usatas en ista pachina son diferents á las aconsellatas per as Normas de Uesca de 1987, més comunas á Biquipedia. |
Broto |
|||
---|---|---|---|
|
|||
O carauteristico campanar d'a ilesia fortificada de Broto, d'o sieglo XVI |
|||
Comunidat autonoma | ![]() |
||
Probinzia | ![]() |
||
Redolada | Sobrarbe | ||
Codigo postal | 22370 | ||
Latitut Lonchitut |
|
||
Superfizie | 128 km² | ||
Altaria | 905 m. | ||
Distanzia | 104 km enta Uesca | ||
Poblazión | 522 ab. (2005) | ||
Chentilizio | {{{chentilizio}}} | ||
Ríos | Ara | ||
Pachina web | {{{web}}} | ||
Ista fuella ye escrita en alto sobrarbés.
Broto (Brotto en a grafía medyeval) ye una vilya situata en a valle de Broto, á lo norte d'a província de Huesca, en a redolada d'o Sobrarbe. O monêcipio tien un total de 522 abitants, repartitos en 11 nuclêios, d'entre ös cuals Broto ye o mës gran, con 255 ab.
O lugar de Broto ye ra cabeçanna tradicional de tota ra valle de Broto, e tradicional seô d'o Concello de Broto, ênstitución d'a valle que d'antigos feva funcions de parlamento u deputación de toz ös lugars de ra valle, á on que s'empentavan as decisions que hevan d'êmplicar toz ös abitants d'era; concesions d'exploitacions agropecuarias, regulacions economicas e d'arrendamientos, faxerías (especialment importants con as valles gasconas), tribunal, etz. A ênstitución encara ye funcional, anque de mäs que no d'antês, huè ne tiran ôs monêcipios de Torla e ro mesmo Broto, con funcions mës mênguatas que no en l'orage d'ös antigos fueros reyals, que con auspicio d'a casa reyal aragonesa la regulorön pör primera vegata en o siëglo XIII.
O concello feva ras suyas reunions aintrö de l'edificio d'a cárcel, edificio que ênclui dependéncias que s'emprêgorön dic'o siëglo XVIII com'á prisión, e á on que bels reclusos hi deixorön gravaturas en as parez, que estan actualment uno d'ös atrautivos tôristicos d'a vilya.
O nuclêio de Broto s'estrutura á redol d'a carretera nacional, dita Avenüta d'Ordesa en o suyo paso pör o lugar, con toz ös comercios aversatos enta era. A êl·lesia se troba en a partê mës alta d'o lugar, en o mesmo canto d'a carretera que ra cárcel, anque ra segunda ye á man d'o río. Pör o canto sud d'a carretera s'ha de mirar a Plaça d'as Ferrerías (tammién dita "d'a Santa Crôz" u "d'ös Suportals") que ye una d'as mës bonicas visions d'o lugar.
Ös dos bicos de Broto son separatos uno á cada ripa de l'Ara, con o barrio d'a Santa Crôz en o norte, e ro barrio d'ös suportals en o sud. D'antês mës, yeran juntos pör un puènt romanico, que estiore destruyito en a Guerra Cêvil, huè soztituyito pör uno d'hormigón. Autualment, de puènts romanicos nomës bi ha remaso l'uno que trescruça pör alto d'o Sorrosal á man d'a Cadreita d'o Sorrosal que brinca bièn d'alto d'a paret de roca e cai pör baixo d'o lugar. O puènt viello d'o Sorrosal ye huè en diya trancato á ro paso de personas, que han de pasar pör l'uno de paral·lelo, que s'alça a pocos metros e que mesmo endreita ta Oto.
Istoricament, o lugar de Broto amanêix en ös decumentos á l'anyo 1076, anque ra primera referéncia clara ta ra numbrosidat d'ös suyos pobladors ye d'o 1488, cuan se-bi cuèntan 41 fuecos. A êl·lesia original, á on s'hevan fetos toz ös eventos religiosos d'o lugar, yera d'o siëglo XI, d'estilo romanico aragonés, pero dend'o siëglo XVI ös oficios religiosos se fan en a més gran êl·lesia de Sant Pietro. De l'antiga êl·lesia huè se'n diz a ermita d'a Piedat.
[Editar] Êl·lesia de San Pietro
A êl·lesia autual s'alçore en o siëglo XVI con una carauteristica forma, de carauters transicionals d'os estilos predominants d'ixa epoca, d'o gotico aragonés enta ro renaixentista. Ye un edificio muito mës gran que no l'usual en as êl·lesias d'a valle, poderosa e de formas firmeras, tien o campanar ramatato en almenas e bi son vesibles pÖr tota ra suya frontera una serie d'aspilleras t'a suya defensa. Ye un êxemplo carauteristico d'êl·lesia fortificata altaragonesa.
A portalada tién cinco arquêvuèltas que, superpuèstas, dêixan as fuëllas d'a puerta cubièrtas. Autualment, ta privar a dêntrada cuan a êl·esia ye cerrata, bi son mesas unas varanas de fiërro de forja, con motivôs ornamentals. A portalada tien tammién figuretas de santos trucatas en a peña, con una d'eras que diz "S. IOAN" en o nomme d'o santo que representa. Tammién se-bi lei l'anyada d'a construción d'o templo: 1578.
Á man d'a vilya de Broto tammién se pueden trobar as ermitas de Sant Blas (que teneva un retablo autualment expuèsto en Zaragoza) e de Sant Clêment, as dos d'o sieglo XVI.
[Editar] Fiëstas
- O primer cabô de semana d'otubre, Fiëstas mayors fendo honor t'a Virgen d'o Rosario. D'entre as autividaz mës clasicas d'a festividat cal êndicar o Palotiau que o grupo local de dançaires ejecutan con vestuage carauteristico.
- 3 de frebero, fiësta d'ivièrno fendo honor ta Sant Blas. Junto con ös pobladors de Saruiset, romería enta ra ermita d'o santo en o camín de Torla.
- 1 de mayo, romería ent'a ermita d'a Virchen de Môriello, reconstrución d'un templo á on que en a edat medya s'alzava tot una fortaleça.
- O segundo domingo de chunio, romería ent'a ermita de Santa Elena.
- 25 de setiembre, Feria d'a rematería.
[Editar] Enrastres externos
- (es) O monêcipio de Broto
Lugars d'o monezipio de Broto | |
---|---|
Ayerbe de Broto | Asín de Broto | Basarán | Bergua | Broto | Buesa | Escartín | Otal | Oto | Saruiset | Yosa |