İslam etiqad məzhəbləri

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Bu məqaləni Azərbaycancalaşdırmaq lazımdır.
(Azərbaycanca olmayan kəlimələrin çevirilməsi, orfoqrafik səhvlərin düzəldilməsi və s.) Düzəliş etdikdən sonra {{qaralama - az}} ifadəsini kənarlaşdırmağı unutmayın.


İslam

İslam Tarixi

İnancın əsasları

Allahın Təkliyi - Tövhid
Mələklər • Kitablar
Peyğəmbərlər • Axirət
Qəza və Tale

Etiqad məzhəbləri

Cebriye • Kaderiye
Mürcie • Mütəzililər
Eşariye • Maturidiye
Sələfiyyə

Yeni Məzhəblər

Vəhhabilik • Kadyanilik

Həmçinin Bax

Sufilik • Druzilik
BəhailikBabilik
İslam Fəlsəfəsi


Başlangıç itibariyle fıkıh ilmi olarak kabul edilen kelam, daha sonra ilm-i tevhid olarak adlandırılmıştır. Fıkıh ameli meseleler üzerinde, kelam ise itikadi meseleler üzerinde yoğunlaşmıştır. Muhammed zamanında bütün meseleler kendisi tarafından çözüldüğü için problem söz konusu olmamışsa da, sonraki dönemlerde Kur'an ve Muhammed'in yaşantısına göre içtihadlarda bulunmak zarureti hasıl olmuştur. Hicri birinci yüzyılın son çeyreğinde imani esaslardan kader konusu tartışılmaya başlanmıştır. Ayrıca siyasi sorunların itikadi boyuttaki çeşitli yansımaları itikadi mezheplerin doğumunda önemli rol oynamıştır. Örnek olarak büyük günah işleyenin durumu hususu verilebilir. Ortaya çıkan farklı siyasi mezhepler farklı itikadi temellere dayanmış, Ehl-i Sünnet'in de kendi içinde daha sonra çeşitli itikadi mezhepler barınmıştır.

Bu süreç içerisinde etiqadi məzhəblər ortaya çıkmışlardır. Başlıcaları:

Ehl-i sünnet daxilində kabul edilenler:

Maturidiye (Atatürk ilə bərabər Türkiyə Cümhuriyyəti, Pakistan, Bangladeş...)
Eşariye (16-cı əsr sonundan yıkılışına kadar Osmanlı Dövleti. 16-cı əsrda Ebussuud Əfəndi ilə Birgivi Mehmet Əfəndilərin müzakirələrinin ana mənbəsi bu mövzudur... Şeyxülislam Ebussuuddan sonraki Osmanlı şeyxülislamları eliyle Eşariye Osmanlının ana etiqadi məzhəbi olmuşdur.
Selefiyye
Kur'an merkezli İslam: Kur'an'ı İslam'ın ana kaynağı olarak görürler. Bunun dışındaki dini metinleri Kur'an ışığında değerlendirirler. Mezheplere ve hadis kitaplarına sorgulayıcı ve eleştirel yaklaşırlar. Hz. Muhammed'e yalnızca Allah'a ait olan sıfatların yakıştırılmasına ve Kur'an'a aykırı dini inanç ve uygulamalara karşı çıkarlar. İslam'ı anlamak için aklı kullanmanın gereğine inanırlar. Barışa, diyaloga ve insan haklarına önem verirler. Aklın, kadının, nefsin hor görülmesine karşı mücadele verirler.

Ehl-i sünnet xaricində kabul edilenler:

Mütəzililər (İran,...)mezhebi ehl-i sünnet vel cemaat dışında mütalaa edilegelmiş olup bir siyasi mezhep sayılan Şia'nın itikadi çizgisine yakın olan, akılcı bir itikad mezhebidir.

Bunların dışında yine siyasi bir mezhep olan Haricilik de itikadi açıdan diğer mezheplerden ayrılır ve kendine has bir itikadi yapısı vardır. Fakat itikadi mezhep olarak doğmamış ve bu yönü ağır basmamıştır, bu nedenle de siyasi bir mezhep olarak ele alınır.

İtikadi mezhepler birbirlerinden Allah'ın varlığı, sıfatları, marifetullah, nübüvvet, nübüvvetin vasıfları, mucize, imammet, irade, kesb, hidayet, irtidad, doğru ve yanlışın tanımı, iman-amel münasebeti, ruh, kaza, kader gibi önemli konularda yer yer farklı görüşler ileri sürerler.

Cehmiyye İmam Ebu Hanife tarafından kafir olarak nitelendirilen "Cehm bin Safvan" isimli bir adamın kurduğu bir fırkadır. Allâh hakkında ilk olarak "Allah heryerdedir" sözünü o başlatmıştır. O halde bu söz ne imam Ebu Hanifenin ne imam Şafiînin ne de diğer imamların söyledikleri bir söz değildir. Dolayısıyla "Allâh heryerde hazır ve nazırdır" sözü de Cehm bin Safvan'ın başlattığı söze dayanmaktadır.
Muşebbihe Allâh'ı yarattıklarına benzetenlerdir, cisim olarak tevsif edenlerdir. Geçmişlerde kimileri Allâh'ın tüysüz bir genç şeklinde bir varlık olduğunu, kimileri O'nun kılları ak ve sıyah karışımında olan yaşlı bir adam şeklinde bir varlık olduğunu kimileri de ışık saçan bir nur olduğunu öne sürmüşlerdir ki bunlar İslâm dairesinde addedilemezler.


[redaktə / تحریر] Həmçinin bax


Başqa dillərdə