Mart Soyqırımı
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Mart Soyqırımı və ya Mart Hadisələri 1918-ci ilin 30 mart ve 3 aprel tarixləri arasında Bakı şəhərində və Bakı quberniyasının müxtəlif bölgələrində baş vermiş etnik ixtilaflardır. Toqquşmaların nəticəsində 12 minə yaxın azərbaycanlı etnik soyqırıma məruz qalmışdır [1][2][3].
1917-ci ildə Rusiyada baş vermiş Oktyabr inqilabının nəticəsində, Stepan Şaumyanın başçılıq etdiyi Bolşevik Bakı Soveti Bakı quberniyasında hakimiyyəti ələ keçirmişdir. Etnik Erməni olan və Britaniya hökümətindən milyon qızıl rubl məbləğində ilkin yardım alan [4] Stepan Şaumyan, Bakıda azərbaycanlılara qarşı Bolşeviklərlə Erməni milliyətçilərinin əməkdaşlığını təmin etmişdir [5].
9 mart, 1918-de, Hacı Zeynalabdin Tağıyevin oğlu Məhəmməd Tağıyevin dəfn mərasimində iştirak etmək üçün, general Talışınskinin başçılıq etdiyi Azərbaycan alayı Bakıya qəlmişdir [3]. Məhəmməd Tağıyev Lənkəran şəhərində baş verən ixtilafda Rus-Erməni silahlı dəstələri tərəfindən qətlə yetirlmişdir və onun dəfn mərasimi 27 mart gününə təyin edilmişdir [3].
General Talışınski Bakıya gəlmədən bir neçə gün əvvəl, Lenin Bakı Sovetinin başçısı Stepan Şaumyana aşağıdakı məzmunda teleqram yollamışdır:
Hörmətlı yoldaş Şaumyan:
Məktubunuz üçün təşəkkür edirəm. Sizin düşünülmüş siyasətiniz bizə çox xoşdur, və yaranmış vəziyyətdə siyasətinizin daha dərin və ehtiyatlı diplomatiya ilə birgə tətbiq edilməsini məqsədə uyğun sayır və nəticədə qələbə çalacağımıza əminik.
Çətinliklər gözlənilməzdir, və indiyə dək biz yalnızca imperialistlər arasında narazılıqlar və münaqişələr nəticəsində irəli getmişik. Bu konfliktləri işlətməyi öğrənin, hal hazırda diplomatiya öğrənmək vacibdir.
Bütün dostalara xoş arzular ve salamlar.
V. Ulyanov (Lenin)[6]
Leninin Şaumyana etdiyi bu müraciətə baxmayaraq, Bakıya daxil olarkən general Talışınski və Azərbaycan alayının üzvləri Bakı Soveti tərəfindən həbs altına alınmışlar, nəticədə şəhərdə yaşayan Azərbaycanlılar Sovetə qarşı müqavimət göstərməyə başladılar [7]. Nəticədə baş verən silahlı münaqişə martın 30-dan aprelin 3-də qədər Bakıda dəvam etmişdir [3], və tarixdə "1918-ci ilin Mart Günləri" kimi tanınır [8]
[redaktə / تحریر] Mənbələr
- ↑ "New Republics in the Caucasus", The New York Times Current History, v. 11 no. 2 (March 1920), p. 492
- ↑ Michael Smith. "Anatomy of Rumor: Murder Scandal, the Musavat Party and Narrative of the Russian Revolution in Baku, 1917-1920", Journal of Contemporary History, Vol 36, No. 2, (Apr. 2001), p. 228
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Şablon:Ru icon Michael Smith. "Azerbaijan and Russia: Society and State: Traumatic Loss and Azerbaijani National Memory"
- ↑ Peter Hopkirk, "Like hidden fire. The Plot to bring down the British Empire", Kodansha Globe, New York, 1994, pp. 262-266, 287
- ↑ Peter Hopkirk, "Like hidden fire. The Plot to bring down the British Empire", Kodansha Globe, New York, 1994, p. 287. ISBN-10: 1-56836-127-0
- ↑ Stepan Shaumyan, Статьи и речи, Bakinskii Rabochii, Articles and speeches of the Bolshevik Extraordinary Commissar for the Caucasus, 1924, p. 224
- ↑ Firuz Kazemzadeh. Struggle For Transcaucasia (1917 - 1921), New York Philosophical Library, 1951, p. 70.
- ↑ "The Russian Revolution as National Revolution: Tragic Deaths and Rituals of Remembrance in Muslim Azerbaijan (1907–1920)," Jahrbücher für Geschichte Osteuropas, vol. 49 (2001).