Kaşkalar
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Kaşkalar, (Kaška, Kashka, Kaskians, Gasgas və ya Kaşka) Hititlərin en mühüm şimal düşmanları olaraq Hitit qeydlərində kəçdi. Tarixi məlumat Hititlərin baxışını ələ alır və bu adı onlara Hititlər vərir. Kaşkalar, indiki; Çankırı, Kastamonu, Çorum, Sinop, Samsun, Ordu kimi vilayətlrdə qadim dövrlərdə yaşamaqlıdır. Özlərinə nə ad vərdikləri haqqında məlumatımız yoxdur.
1948-ci ildə bir arkeolojik kazı amaçlı Kastamonu Vilayəti və çevresinde yapılan araştırmalarda Germeç və Gölköy'de ele geçen yontma taş devrine ait çakmaktaşı el baltaları Kastamonu ve çevresinin Tarih Öncesi devrini M.Ö 50.000 lere kadar gerilere götürmektedir.
Gasgaslar ( Kaşka Türkləri ) Dövri: M.Ö 2000-1300
Kastamonu və çevresini yerleşim yeri olarak seçenlerin Gasgaslar diye yazılı belgelere geçen Kaşka Türkleri olduğu sonucu kesinlik kazanmıştır. Kaşka Türkleri, Sümer'in son dövirlərində Mezepotomya'da oturmaktadırlar. Çok iyi ata binen ve döğüşen Kaşka Türkleri, Etiler'in Anadolu'da hüküm sürdüğü devirlerde Kızılırmak 'ın sol sahilinde,Ilgaz Dağı ile Karadeniz arasındaki sahayı işgal etmişlerdir.
Mündəricat |
[redaktə / تحریر] Kaşka mədəniyyəti
Prof Dr. Ahmet Ünal " Böyük bir əhtimal ilə genişcə bir alanda yaşayan Kaşkalılar tək bir qövmiyyətdən oluşmuyorlardı və Hititler tüm bu bölgədə oturan insanlara kaba taslak Kaşkalı damgasını vurmuşlardı" və "onların yərli Anadolu xalqlarında olmaları, hatta Hattiler ilə əqrəba olmaları bile gayet mümkündür" diyor.
[redaktə / تحریر] Kaşka və Hitit müharibələri
Müharibə çox seven Kaşka Türkləri zaman zaman Etilere bir çox kez saldırmış, onların ölkəsini baştan aşağı istila ederek Nensa ( Niğde ) şəhrine kadar dayanmışlardı. M.Ö. ( 1400-1390 ) Senelerindeki Etilerin vaziyetini gösteren bulgulardan anlaşılan duruma görə, Kaşkaların galibiyeti kısa sürmüş, Eti hökmdarı Dubhalijas IV ölünce yerine geçen oğlu Subbiluliuma Kaşkalarla ciddi bir mücadeleye girmiş, sonunda onların mağlup etmeyi başarmıştır. Fakat yenilgiyi kolay kolay kabul etmeyen Kaşka Türkleri ile Etiler arasında daha sonraki yıllarda şu savaşlar olmuştur;
- 1- İshupitta müharibəsi ( M.Ö.1349-1345 )
- 2- Pala yolları müharibəsi ( M.Ö.1345-1343 )
- 3- Timhuala və Dağğasta müharibəsi ( M.Ö 1337-1335 )
- 4- Kalasma müharibəsi ( M.Ö 1334-1329 )
Bu müharibələr sonucunda Kaşka Türklərinin elindeki torpaqlar bir müddet için Hitit hakimiyetine geçmiştir.
Kaşka Türklərini yenen Mursil M.Ö 1330-cu ildə öldü. Yerine, önce oğullarından Muvattala və sonra Hattusil III. keçti. Muvattalanın hökmdarlığı sırasında bölgə göç dalgalarına maruz kaldı. M.Ö 1200 tarixlerinde bu göçler karşısında eriyen Hititlər (Etiler), Kastamonu və çevresini Paflagonyalılara terk etmek zorunda kaldılar.
[redaktə / تحریر] Kaşka və Hitit münasibətləri
III. Hattuşil dövrində, Hitit dövlətinin şimalində oturan və sürekli akınlarıyla tedirginlik yaradan Kaşkalar ilə Hitit-Kaşka sərhədında yer alan Tiliura şəhərində bir anlaşma yapıldı. III. Hattuşil, Tiliura və sərhədboyu bölgəsinin çevre yerleşimleriyle yaptığı bir anlaşmada, Hantilis’in Eski Krallık Dövrində Kaşkalar üçün bazı yasaqlar koyduğundan söz eder. Buna göre Kaşkalar Devrez Çayını geçemeyeceklerdir. Daha önce de belirtildiği gibi, Murşil dövrində yeniden kurulmuş, ama yerleşmenin tam sağlanamadığı bu şəhər, Kaşkalar ile yapılan anlaşmadan sonra yeniden canlandı. Anlaşma Hitit xalqının buraya yeniden yerleşme koşullarını da içermekteydi. Anlaşmada, həç bir Kaşkalı askerin və ya yurttaşın bu şəhərə giremeyeceği, girerse suç işlemiş sayılacağı və cezalandırılacağı belirtilmekteydi. Hitit xalqından bir nəfər, Kaşka ölkəsindən bir esir alırsa, bu şəhərə girmeden şəhər dışında köle olarak çalıştırılabilecekti. Çoban, çifti və kəndlilərin Kaşka xalqı ilə gizli bir anlaşma yaptıkları saptanırsa, cezalandırılacakları da antlaşmada belirtilmekteydi.
M.Ö. 1200-cü illərdə Yunanistan’ın şimalindənden gelerek Trakya’dan geçen Egey Göç Qavimleri Hitit Dövlətinin yıxılmasına neden oldu. Hititler, bu saldırılar sonucunda, Cəbub və Cəbubi-şərq Anadoluya çekilerek kiçik bəylikler halinde yaşamaya başladılar. Digər yandan, Qara dəniz kıyısından indiki Çankırı’nın şimalinə kadar olan ərəzidə oturan Kaşkalar da, şərqə çekilerek, Mezopotamya’nın kuzeyindeki dağlık yörelere yerleştiler.
Hititlərin Kaşkalıları zaman zaman esir aldıklarını və ümimiyətlə qadim Misir firavunlarının talebi ilə onlara verdiklerini Hitit və qadim Misir qeydlərində görmekteyiz. Köle olaraq olmadığı kati olan olan bu Misir talebide ilginç məlumatlar sağlar Kaşkalar haqqında kimi kil tabletlerde Kaşkalıların Misir firavununa verilmek üçün adlarının siyahısına denk geliriz. Məsəl olaraq o siyahısılardan birinde İskilalı olaraq bir Kaşkalıdan söz eder.