Mədrəsə

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Mədrəsə, Müsəlman ölkələrdə orta və yüksək öğretimin yapıldığı eğitim kurumlarının ümumi adı. Mədrəsə sözü Arapça dərs (درس) kökünden gelir. Mədrəsələrdə dərs verenlere müdərris (profesör) denir. Müdərris yardımcılarına "muid"(asistan) denirdi. Mədrəsə öğrencileri isə "danişmend", "sohta", və ya "talebe" adlarıyla anılırdı.

Mündəricat

[redaktə / تحریر] Tarix

Mədrəsələrin dövlət eliyle qurulması ilk dəfa Qaraxanlı Dövləti dövrində olub. Gazneliler və Samanoğulları tarafından geliştirilmiştir lakin zirvesine Böyük Səlcuq İmperiyası ilə ulaşmışdır.

Səlcuqlular Anadolu'ya geldikten sonra çeşitli şəhərlərdə çox sayı mədrəsə inşa ettiler. Osmanlılar dövrində ilk mədrəsə I Orxan zamanında İznik şəhərində kuruldu. Daha sonra dövlətin sınırlarının genişlemesiyle bərabər BursaEdirne başta olmak üzərə pek çox şəhərdə mədrəsələr açıldı. İstanbul'un fethinden sonra üst seviyedeki eğitim kurumları paytaxda sıxlaşdı.

[redaktə / تحریر] Değişim mərhələləri

  • 1331-1451-ci illər arasında 82 adet mədrəsə kurulmuştur.
  • 1463-1471-ci illər arasında kurulanlaraysa Fatih mədrəsələri və ya Sahn-ı Seman mədrəsələri denir. (Bu mədrəsələrə birlikte süreye dayalı eğitim, ders geçme sistemine dayalı eğitime dönüştürülmüştür)
  • 1550-1557-ci illər arasında kurulanlaraysa Süleymaniye mədrəsələri denir. Osmanlının ilk tibb okulu Darüttıp Süleymaniye mədrəsələrində yer almıştır. Tibb məlumatlarının uygulamalarının yapıldığı Darüşşifa və digər bazı bölmələr: Darülakakir (Eczane), Darüzziyafe, Tabhane ve İmarethane ilk kez Süleymaniye mədrəsələrində yer almıştır.

Başlangıçta bütün eğitim faaliyetlerinin yapıldığı kurum olan mədrəsələr, Tanzimat Döneminde yeni mesleki okulların açılması ile sadece din eğitimi verilen okullar haline geldi. Osmanlı devletinin son döneminde mədrəsələrin dərs programında və teşkilat yapısında yeni düzenlemeler yapıldı. 1914-cü ildə Darü-l hilafeti-l Aliyye adı altında birleştirilen mədrəsələr, Türkiyədə Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulünden sonra 16 Mart 1924-cü ildə ləğv olub.

[redaktə / تحریر] Mədrəsədə verilen dərslər

  • Sarf (Morfoloji, cümle bilgisi)
  • Mantık
  • Hadis
  • Tefsir (Kuran yorumu)
  • Adab-ı bahis (Konuşma adabı)
  • Vaaz
  • Belagat (Güzel konuşma, retorik)
  • Kelam
  • Hikmet
  • Fıkıh
  • Faraiz (Miras hukuku)
  • Akaid (İnanç esasları)
  • Usul-ü fıkıh
  • İlm-i heyet (Astronomi ve astroloji)


[redaktə / تحریر] Xarici keçidlər