Mirzə Şəfi Vazeh
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Mizə Şəfi Vazeh (1794, Gəncə - 1852, Tiflis) - XIX əsr dahi Azərbaycan şairi, xalq arasında "Gəncəli müdrik" kimi tanınmışdır.
[redaktə / تحریر] Həyatı
1794-cü ildə Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. Babası Məhəmməd Şəfi Gəncənin sayılıb-seçilən zadəganlarından, atası Kərbəlayi Sadıx isə Cavad xan sarayının tanınmış memarlarından olmuşdur. Mirzə Şəfi ilk təhsilini Gəncə mədrəsələrində almış, ərəb və fars dillərini mükəmməl şəkildə öyrənmişdir. Lakin valideynlərinin və qardaşının vaxtsız ölümü və həmçinin mədrəsədə şahidi olduğu ruhani müəllimlərinin savadsızlıq və fanatizmi səbəbindən dini təhsilini yekunlaşdırmalı olur. Gözəl və səlis xəttə sahib olan Mirzə Şəfi Gəncədə mahir xəttat kimi tanınmağa başlanır. Bir müddət isə Cavad xanın qızı Püstə xanımın malikanəsində eşikağası vəzifəsində çalışmalı olur. Burada çalışdığı müddətdə Mirzə Şəfi şəxsi mütailə yolu ilə dərin dünyəvi biliklərə yiyələnir.
[redaktə / تحریر] Yaradıcılığı
1840-cı ildə Tiflisə köçən şair keçmiş tələbəsi Mirzə Fətəli Axundovun köməkliyi ilə şəhər məktəblərinin birinə müəllim tə`yin olunur. Tiflisdə şair öz yaradıcılıq fəaliyyətini daha da genişləndirir və Tiflsiin ədəbi mühitində yaxından iştirak etməyə başlayır. Belə ki, 1844-cü ildə özünün "Divani-hikmət" ədəbi məclisini yaradır. Bu məclisdə Tiflsidə yaşayan Azərbaycan, rus və Avropa ziyalılari mütəmadi şəkildə yığışaraq geniş elmi-ədəbi müzakirələr aparır, öz əsərlərini bir birinə təqdim edirdilər.
"Divani-hikmət" ədəbi məclisinin üzvlərindən biri də o zaman Şərqdə səyahətdə olan alman şairi Fridrix Bodenşted idi. Bodenşdet Vazehin yaradıcılığı ilə yaxından maraqlanmağa başlayır və ondan Azərbaycan və fars dillərini öyrənir. Bu müddətdə Bodenşted Vazehin şerlərini heç vaxt qələmə almadığını görüb onun əsərlərini özü yazmağa qərar verir. Şərqə səyahətini başa vurub Almaniyaya qayıtdığl vaxt səyahətnaməsində Vazehin çap oluna biləcək kifayət sayda əsərin olduğunu müəyyən edir. Və Mirzə Şəfenin şerləri 1851-ci ildə özündən də xəbərsiz Avropada "Mirzə Şəfenin nəğmələri" adı altında alman dilində çap olunur. Şairimizn nəğmələri Avropada geniş əks-səda doğurur və dəfələrlə, özü də artıq Avropanın digər dillərinə də tərcümə olunur. Lakin Bodenşdet bu əsərlərin ona məxss olduğunu bütün Avropaya inandırmağa çalışır. Kitabın adının Mirzə Şəfə qoymasını isə sadəcə Avropalıların diqqətini cəlb etmək məqsədilə bir şərq elementi kimi izah edir.
XIX əsrdə bütün Avropada böyük rəğbət qazanmış şerləri doğma vətəni Azərbaycanda lazımi diqqəti çox gec, yarım əsr sonra, XX əsrin əvvələrində almağa başlayır. Görkəmli ədəbiyyat tədqiqatçılarımız Salman Mümtaz və H. Həmidzadə dahi şairin əsərlərini toplamış və çap etdirmişlər. Şerlərində həyatın gözəlliklərini və ondan həzz almağın zəruriliyini, habelə insan zəkası və onun yüksək əxlaqı keyfiyyətlərini tərənnüm edir.
[redaktə / تحریر] Əsərləri
- "Hikmətlər, nəsihətlər"
- "Hikmətli sözlər, və ya zəmanədən şikayət"
- "Məhəbbət təranələri"
- "Məktubun intizarında"
- "İbn Yəmin"
- "Züleyxa"