Məhəmməd Əmin Rəsulzadə

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Məhəmməd Əmin Rəsulzadə
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə

Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ( Bakı, 31 Yanvar 1884 - Ankara, 6 Mart 1955 ) Azərbaycan siyasətçisi, jurnalist ve publisisti. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin - Azərbaycan Demokratik Respublikasının (1918-1920)qurucusu.

Müsavat Partiyasının lideri və ilk başqanı Məhəmməd Əmin Rəsulzadə (Məhəmməd Əmin Axund Hacı Molla Ələkbər oğlu Rəsulzadə) 1884-cü il yanvar ayının 31-də Bakının Novxanı kəndində, ruhani ailəsində anadan olub. Atası Hacı Molla Ələkbər Rəsulzadə, anası Zinyət Zalqızıdır.

İlk təhsilini ev şəraitində alan Məhəmməd Əmin Rəsulzadə sonradan texniki məktəbdə oxuyub. 1902-ci ildə "Müsəlman Gənclik Təşkilatı"nı yaradıb. 1903-cü ildə "Şərqi-Rus" qəzetində ilk məqaləsi işıq üzü görüb. M.Ə.Rəsulzadə "Həyat", "İrşad", "Tərəqqi" və s. qəzetlərdə məqalələrlə çıxış edib, "İrani-Nov" (Tehran), "Açıq söz" (Bakı), "Yeni Qafqasiya" (1923-1928), "Azəri-Türk" (1928-1929), "Odlu Yurd" (1929-1931) (İstanbul), "Qurtuluş" (1934-1938) "İstiqlal" (Berlin)dərgilərinin yaradıcısı olub. 1952-ci ildə M. Ə. Rəsulzadənin rəhbərliyi ilə Ankarada "Azərbaycan" jurnalı nəşr edilib.

M. Ə. Rəsulzadənin bu günə qədər bir neçə kitabı işıq üzü görüb.

Sovet rejimi 70 il ərzində onun əsərlərinin Azərbaycanda çap olunmasına qadağa qoyub.

Dahi rəhbərin ölməz xatirəsi 1993-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyətində tikilmiş məktəbə ( Mehmet Emin Resülzade Anadolu Lisesi ) onun adının verilmısi ilə əbədiləşdirilmişdir.

Mündəricat

[redaktə / تحریر] Fəaliyyəti

  • 1902-ci ildə "Müsəlman Gənclik Təşkilatı"nı yaradıb.
  • 1903-cü ildə ilk məqaləsi "Şərqi-Rus" qəzetində çap edilib. Elə həmin il rəhbəri olduğu Azərbaycanlı Gənc İnqılabçılar Komitəsini qurub.
  • 1906-cı ildə "Təkamül" proqramını yazıb.
  • 1907-ci ilin sonlarında siyasi fəaliyyətinə görə təqib olunub.
  • 1908-ci ildə İranda çalışıb (1908 - 1911), Səttarxan hərəkatında yaxından iştirak edib.
  • 1910-cu ildə İran Demokrat Partiyasını yaradıb.
  • 1911-ci ildə Rusiya səfirliyinin tələbi ilə İrandan qovulub.
  • 1911-1913-cü illərdə İstanbul Türk ocağında çalışıb və Əhməd bəy Ağaoğlu, Əli bəy Hüseynzadə, Ziya Göyalp ilə birgə "Türk yurdu" dərgisində maraqlı məqalələrlə çıxış edib.
  • 1913-cü ildə Romanovlar sülaləsinin 300 illiyi ilə bağlı verilən ümumi əfvdən sonra Bakıya qayıdıb və siyasi fəaliyyətlə məşğul olub.
  • 1917-ci ildə Musavat Partiyasının başqanı olub.
  • 1918-ci il, may ayının 28-də Azərbaycan İstiqlal Bəyannaməsi elan olunandan sonra Azərbaycan Milli Şurasının sədri seçilib. ADR-i (Azərbaycan Demokratik Respublikasi - Müsəlman Şərinqdə ilk demokratik dövləti) qurub.
  • 1919-cu ildə Bakı Dövlət Universitetini yaradıb və burada Osmanlı Ədəbiyyatı Tarixindən dərs deyib.
  • 1920-ci il 27 aprel işğalından sonra həbs edilib, Moskvaya aparılıb, bir müddət orada yaşayıb, az sonra Müsavat Partiyasının tapşırığı ilə Leninqrada gedərək, oradan Finlandiyaya daha sonra Türkiyə ərazisinə keçib.
  • 1922-ci ildən başlayaraq mühacirət həyatı yaşayıb. Müxtəlif illərdə Türkiyədə, Polşada, Almaniyada, Rumıniyada Azərbaycanın İstiqlalı uğrunda mübarizəsini davam etdirib.
  • 1923-cü ildə İstanbula qayıdıb.
  • 1937-ci ildə Sovet rejimi oğlu Rəsulu güllələyib, ailəsini Qazaxıstana sürgün edib.
  • 1938-ci ildə Polşada (1938-1940);
  • 1940-cı ildə Rumıniyada olub (1940-1943)
  • 1947-ci ildə Ankaraya dönüb.
  • 1952-ci ildə Ankarada "Azərbaycan" dərgisini yaradıb.
  • 1955-ci il mart ayının 6-da Ankarada dünyasını dəyişib və Ankara Əsri qəbristanlığında dəfn edilib.

[redaktə / تحریر] Əsərleri

[redaktə / تحریر] Kitablar

  • 1910 - "E'tidaliyyun" Partisinin Tenkiti, Tehran,(Farsca dilinde),
  • 1911 - Seadeti-Beşer, Ardebil (Fars dilinde)
  • 1912 - Acı Bir Hayat, Bakı
  • 1917 - Şekli-İdare Hakkında İki Bakış (Ahmetbey Salikov'la birlikte), Moskova
  • 1923 - Azərbaycan Cumhuriyeti Keyfiyet-i Teşekkülü ve İndiki Veziyyeti, İstanbul
  • 1925 - Esrimizin Siyavuşu, İstanbul
  • 1925 - İstiqlal Mefkuresi ve Gençlik
  • 1928 - Kafkasya Türkleri, İstanbul
  • 1927 - Azərbaycan Misak-ı Millisi
  • 1928 - Milliyetçilik ve Bolşevizm
  • 1930 - Kafkaz Problemi İle Elakedar Olarak Panturanizm, Paris (Rus dilinde)
  • 1933 - Azerbaycan Cumhuriyeti Hakkında, Berlin (Alman dilinde)
  • 1938 - Azerbaycan Problemi, Berlin (Alman dilinde)
  • 1939 - Azerbaycan'ın Hürriyyet Savaşı, Varşova (Polyak dilinde)
  • 1949 - Azerbaycan'ın Kültür Gelenekleri, Ankara
  • 1950 - Çağdaş Azerbaycan Edebiyatı, Ankara
  • 1951 - Çağdaş Azerbaycan Tarihi, Ankara
  • 1951 - Azərbaycan Şairi Nizami ( Nizami, 800. ildönümü Münasebetiyle 1141–1941)


[redaktə / تحریر] Xarici keçidler


Azərbaycan Azərbaycan Prezidentləri Azərbaycan

Azərbaycan Cümhuriyyəti (19181920): Məhəmməd Əmin Rəsulzadə• Alimardan Topchubashev

Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası (19201991), First Secretaries: Mirza Davud Huseynov • Grigory Kaminsky • Sergey Kirov • Levon Mirzoyan • Nikolay Gikalo • Vladimir Polonsky • Mir Cəfər Abbas oğlu Bağırov • Mir Teymur Yagubov • Imam Mustafayev • Vali Akhundov • Heydər Əliyev • Kamran Baghirov • Abdulrahman Vazirov • Ayaz Mütəllibov

Azərbaycan Respublikası (1991—): Ayaz MütəllibovƏbülfəz ElçibəyHeydər Əliyevİlham Əliyev