Dağlıq Qarabağ

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Dağlıq Qarabağ, Azərbaycan Respublikası*nın qərb hissəsində, qərbdə Ermənistan və cənudbda isə İran*la sərhəd bölgə. Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunub. Tarixən azərbaycanlıların və ermənilərin birgə yaşadığı bölgədir.

Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi
Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

Ermənidilli mənbələrdə adı Arsax kimi işlənir.

Bölgənin ərazisi 4,400 kv. km-dir, 1990-cı ildə əhalisi 192,000-ə çatmışdı. Əhali tərkibi ermənilər*dən (76%), azərbaycanlılar*dan (23%), kürdlər*dən, ruslar*dan ibarət idi. Mərkəzi Xankəndi, başqa böyük şəhəri isə Şuşa*dır.

Keçmişdə Albaniya*nın (Qafqaz Albaniyası) tərkibində olub. E.ə. 95-ci ildə Erməniyyə padşahı II Tiqran tərəfindən işğal olunur. E IV əsrinin əvvəlində albanlar Qarabağı geri qaytarırlar və 387-ci ildə o yenidən Albaniya*nın tərkibinə daxil olur. VIII əsrdən etibarən Albaniya ərazilərinin bir qismini itirməyə başlayır və nəticədəQarabağda Xaçın knyazlığı yaranır.

XVII əsrin əvvəllərində İran*ın, XVIII əsrdə isə Qarabağ xanlığı*nın tərkibində mövcud olmuşdur (məlikliklər). 1813-cü ildə Gülüstan Müqaviləsi ilə Dağlıq Qarabağ Rusiya İmperiyası*nın tərkibinə keçir. 1822-ci ildə Qarabağ xanlığı ləğv olunur və rus höküməti oraya Türkiyəİran*dan 1 milyondan çox erməni köçürür. 1923-cü ildə SSRİ tərəfindən zorla Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti qurulur. 1989-cu ildə Azərbaycan Parlamentinin sərəncamıyla muxtariyyət ləğv olunur.

1980-cı illərin sonunda və 1990-cı illərin əvvəlində bu bölgədə baş verən etnik qarşıdurmalar və Ermənistan*ın DQMV-ni özünə birləşdirmə tələbləri Ermənistan*la Azərbaycan arasında müharibəyə səbəb olur. Ermənistan ordusu DQMV-ni və ona qonşu 6 rayonu işğal edir. 1994-cü ildə Bişkək*də atəşkəs sazişi imzalanır. Dağlıq Qarabağda separatçı rejim 1991-ci ildə müstəqillik e`lan edir. Heç bir beynəlxalq qanunun hüquqi tələblərinə cavab verməyən bu "müstəqillik" indiyə kimi haqlı olaraq dünyada heç bir ölkə tərəfindən tanınmayıb.

[redaktə / تحریر] Mənbə