Leshanl
Aus Wikipedia
![]() |
Der Artikl is im Dialekt „Niedaöstareichisch“ gschriem worn. | ![]() |
Leshanl | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Systematik | ||||||||||
|
||||||||||
Wissnschåftlicha Nåm | ||||||||||
Mantis religiosa | ||||||||||
Linnaeus 1758 |
Is Leshanl (Mantis religiosa LINNAEUS 1758) is de anziche Oăt vo de Fãngschreckn (Mantodea), de wos bis noch Midtleiropa einegeht.
Da Nãm „Leshanl“ kummt vo da Thermanlinie in Niedaöstareich: De Süübn „Les“ kummt vo dem heă, wêu ma duătn ausgwochsane Leshanl ollawêu dãn findt, wãn grod de Weinlese is. „Hanl“ is da Diminuitiv vo Hã. In Sidtiroi hást de Oăt “Maringgele”.
Inhaltsverzeichnis |
[dro werkln] Wiă mas dakennt
Aufföllig is da lãng auszáde Hoisschüüd (Pronotum) bein eăschtn Segment vom Vuădakeăpa (Thorax), auf den a dreieckata Schedl sitzt, deă wos recht beweglich is. Is eăschte Pádl vo de Haxn san Fãnghaxn, de wos so ausschaun, ois wiăr a zãmglegta Toschnfeidl. Aufn Femur und in Tibia san Stochen, de wos is Fuăda festhoidn. De restlichn zwá Pádln Haxn san zan Umanãndakrêun. Iwa da Wãmpm (Abdomen) san zwá Pádln zãmmanglegte Fliăgln.
Mandln und Weiwal untascheidn si a wengl (Geschlechtsdimorphismus): De Weiwal weăn bis 75 mm lãng und san von Keăpabau heă a wengl steăka ois wiă de Mandln, de wos bis 60mm lãng weăn. Bei de Mandln san de Fühla so lãng ois wiă da Hoisschüüd; bei de Weiwal sans a gãnze Leng kiăza. De Mandln kénnan áá recht guăd fliăgn.
Ausgwogsane Viecha spüün olle Foăbm vo greăn bis braun. A Jungs vo an Leshandl (Nymphm) kã sei Foăb ollawêu dãn umstöön, wãns sei oids Heidl ostráft. Des hot in Sinn, dass des Viech in sein Lebmsraum a guăde Tarnung hot. In an recht an hássn Summa findt ma zweng dem oft meă braune ois wia greăne Viecha, wêu s Grås ausdiăt is. Wãn a austrickate Flächn amoi obrennt, kã s áá sei, dass duătn nochat fost schwoăze Leshandln san.
[dro werkln] Lebmsweis
Is Leshandl frisst olle meglichn wirwelosn Viecha, de wos dapockn kã. Es lauăt sein Fuăda auf, zwickts dãn mit de Fãnghaxn ei und frisst s sofuătn.
Bei de mittleiropäischn Pobulationan schlupfn de Nymphm mit ána Léng vo 6mm, soboid dass woăm gnuă is (je nochn Weda Aprüü – Juni). Bis das ausgwogsn san, miăssn sa si 5 – 7 moi heidln. In Midtleiropa is des vo Juli bis in Septemba. Zwá Wochn noch da letztn Heitung sans geschlechtsreif.
Bei Pobulationan in weămare Gegandn, so ois wiăr ummas Mittlméă umadum, vaschiăbt si de Phänologie a poă Monat noch vuăn.
Fiă de Poărung hupft des Mandl in Weiwal am Bugl und vakêut si mit de Fãnghaxn bein Hoisschüüd vuăn. Dãn hengan sa se mit de Hintaend vo eănare Wãmpm (Thorax) zãmman; de Poărung sööwa dauat mearare Stund. Dé Mandln mochn nochn Akt an gschwindn Hupfa auf d Seitn und schleichn si gách. Gãnz söötn kã s áá passian, das is Mandln nochn Koitus vom Weiwal zãmgfressn wiad. Im Gegnsåtz zuă Meinung vom Voik is des owa nuăr a gãnz á söötane Ausnãm.
De Weiwal druckn eănare Eia mit an Schlátz aus, den wos um ar Àstl odar a gressas Kreidl wigglt, odar áár untar an Stá einedruckn. Noch a poă Minutn wiăd des Gãnze hoăt. Im Nest (Oothek) iwastengan de Eia áár an gréßan Frost; dé Nymphm schlupfm im negstn Fruăjoă.
De ausgwogsanan Leshandln weăn nuă án Summa oid. In Midtleiropa sans spedastns dãn dahî, wãn de eăschte Frost kummt.
[dro werkln] Wo mas findt
Is Leshanl hod sein Uasprung in Afriga, hod si owa dãn iwa große Dêule vo da Oidn Wööd – und zwoă vo Poătugal bis noch Japan umme und owe bis Sidafriga - ausbrát. Noch Amerega (USA, Kanada) is ummevazád wuăn.
Bis zan 46. Gråd vo da neădlichn Brádn findt ma s in olle meglichn Lebmsreim, owahoib davó nuă duătn, wos woăm gnuă is. Beispüüle fiă dés san Midtleiropa austrickate Gstettn, Trocknråsn, Woid- und Föödrandln in recht woăme Gegandn, so ois wia z.B. de Weîgegandn von Niedaöstarreich, Buăgnlãnd und Méăn. Da Grund fiă des is, dass de Jungan im Fruăjoă recht vüü Insektna ois Fuăda und a gscheid woăme Temparatuă zan Wogsn brauchn. Noch Noădn auffe findt ma s in Mittleiropa bis zan 51. und 52. Gråd vo da neădlichn Brádn; im Westn vo Sibiărien kummts bis zan 55. Gråd vo da neădlichn Brádn.
Zweng da globaln Eăweămung gheăt des Leshandl zu dé Viecha, wos se ollawêu meă in Gegandn ausbrátn, wos friăra net dahám woăn, wêus zkoid woă. In de boărischspråchign Keanlända woăs friăra z. B. nuă in Weăn, Niedaöstarreich, Buăgnlãnd, da Steiamoăk, Keăntn und Sidtiroi dahám, seid a poă Joă gibts as owar áá in Owaöstareich. Aár in ãndare Lenda, so ois wiar in Deitschlãnd und in da Tschechischn Rebublik, findt mas imma efta duătn, wos friăra net woă.
[dro werkln] Litaratur
- Berg, H. M., E. Karner-Ranner, A. Ranner & T. Zuna-Kratky (1998): Die Heuschrecken- und Fangschreckenfauna Wiens - Eine Übersicht unter besonderer Berücksichtigung gefährdeter Arten der Wiener Artenschutzverordnung. Erstellt im Auftrag der MA 22 – Naturschutzabteilung. – Wien, 53 S
- Berg, H. M. & T. Zuna-Kratky (1997): Rote Listen ausgewählter Tierguppen Niederösterreichs - Heuschrecken und Fangschrecken (Insecta: Saltatoria: Mantodea), 1. fassung 1995. NÖ-Landesregierung, Abteilung Naturschutz, Wien 112 S.
- Berg, M. K., C. J. Schwarz & J. E. Mehl (2007/in press): Die Gottesanbeterin, Mantis religiosa. - Die Neue Brehm-Bücherei 656, Verlag Westarp Wissenschaften, Hohenwarsleben, ca. 400 S.
- Ergene, S. (1953): Homochrome Farbanpassungen bei Mantis religiosa. Zeitschr. vergl. Physiol., Berlin 35: 36-41.
- Fellinger, M. & R. Fellinger (2006): Faszinierende Kannibalen – Die Gottesanbeterin und ihr natürlicher Lebensraum. – Natur und Tier Verlag, Münster, 223 S.
- Schwarz-Waubke, M., M. Schwarz & G. Laister (2002): Neufund der Gottesanbeterin "Mantis religiosa" (LINNAEUS 1758) (Mantodea, Mantidae) für Oberösterreich (Österreich). Beiträge zur Naturkunde Oberösterreichs 11, Linz: 461- 464
[dro werkln] Webseitn
[../../../../de/m/a/n/Commons%7EMantis_religiosa_b9e1.html?uselang=de Commons: Leshanl] – Buidl, Videos und/oda Audiodatein |