Гісторыя Масквы

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Гісторыя Масквы, сталіцы Расейскай Фэдэрацыі.

Зьмест

[рэдагаваць] Пасьля заснаваньня

Сабор Сьв.Васіля
Сабор Сьв.Васіля

Першая летапісная згадка пра Маскву прыходзіцца на 1147 г. Ужо празь некалькі год, у 1156 г. князям Юрыям Даўгарукім (1090-1157) была пабудаваная першая драўляная фартэцыя (Крэмль). У 1238 г. горад захоплены манґоламі і спалены. У 1263 г. Масква робіцца цэнтрам аднайменнага княства - цэнтрам і пачаткам будучае расейскае дзяржавы. Сваёю ляяльнасьцю Залатой Гордзе маскоўскія князі заслужылі давер хана. У першай палове 14 стагодзьдзя, калі насельніцтва Масквы складала ўжо больш за 30.000 жыхароў, манґольскі хан прызначыў маскоўскага князя старэйшым сярод расейскіх князёў, Масковія сталася чымсь накшталт жандарма расейскіх зямель.

Зь цягам часу Масква ўсё болей і болей набірала моц, што ўрэшце дазволіла ёй пазбавіцца манґольскага панаваньня. Першым этапам была Кулікоўская бітва 8 верасьня 1380 г., пасьля якое Масква хоць і была спаленая ў 1382 г., але здолела умацавацца палітычна, ваенна і эканамічна. У 1480 манґольская геґемонія скончылася, і Масква сталася сталіцаю ўзьнікшае адзінае расейскае дзяржавы.

Вялікі кназь Іван III Вялікі (1440-1505), што кіраваў Масквой з 1462 г., ажаніўся ў 1472 г. з Сафіяю Палеалёґ, пляменьніцаю апошняга бізантыйскага імпэратара Канстантына XI Палеалёґа, і пераняў зь Бізантыі ідэю аўтакратычнае дзяржавы, сымболіку, дзьвюгаловага арла і прыдворны цырыманіял. З тых часоў Масква лічыцца "трэцім Рымам" і апірышчам праваслаўя.

[рэдагаваць] Масква робіцца мэтраполіяй

У апошнія два дзесяцігодзьдзя 15 стагодзьдзя пачалася актыўная забудова Крамля, вакол якога сяліліся многія рамесьнікі і гандляры. Насельніцтва Масквы неўзабаве вырасла да 100.000 чалавек, у 1600 Масква была абнесеная мурам і ровам. У 1591 горад у апошні раз перажыў набег татараў. Падчас смуты, з 1605 па 1612 гг. Масква знаходзілася пад кантролем польскае і беларускае шляхты.

Калі ўзьніклі першыя тэкстыльныя, папяровыя і цагляныя мануфактуры, піку дасягнулі сацыяльная напружанасьць у імпэрыі: у 1667 г. паднялося сялянская паўстаньне ў рэґіёнах Волгі і Дону. Яго кіраўнік, Сьцяпан Разін, казьнены ў 1671 на Чырвонай плошчы. У 1687 г. зьяўляецца першая расейская вышэйшая школа - "Славянска-грэцкая акадэмія", у 1703 г. выходзіць першая расейская ґазэта - "Ведомости".

У 1712 г. цар Пётр I Вялікі (1672-1725) пераносіць сталіцу ў Санкт-Пэтэрбург. Тым ня меней, Масква засталася эканамічным і духоўным цэнтрам Расеі. У 1755 г. навукоўцам Міхаілам Ламаносавам (1711-1765) у Маскве быў заснаваны першы расейскі ўнівэрсытэт.

У Айчыннай вайне 1812 г. Масква была захопленая "Вялікаю арміяй" Напалеона і на дзьве траціны спаленая адыходзячымі расейскімі войскамі. З-за голаду і марозаў францускае войска было неўзабаве вымушанае зысьці з гораду.

Гістарычная мапа Масквы (каля 1888)
Гістарычная мапа Масквы (каля 1888)

У пачатку 1813 г. пачалася пеабудова гораду, былі зьнішчаныя фартыфікацыйныя пабудовы, да сярэдзіны 19 стагодзьдзя былі разбудаваныя камунікацыі і дарогі да ўсіх важнейшых гарадоў Расеі. У 1890 г. на вуліцах Масквы зьявіліся першыя трамваі. Насельніцтва Масквы паводле першага перапісу насельніцтва 28 студзеня 1897 г. складала адзін мільён жыхароў, да 1914 г. гэтая лічба вырасла ўдвая.

У апошнія дзесяцігодзьдзі 19 стагодзьдзя ў Расеі расла сацыяльная напружанасьць. У Маскве канцэнтраваліся прадпрыемствы лёгкае прамысловасьці, на якіх працавалі тысячы бяспраўных рабочых, пераважна зь безьзямельных сялянаў, выціснутых зь вёскі пасьля адмены прыгоннага права ў 1861 г. У 1898 г. ў Маскве заснаваная Расейская Сацыял-Дэмакратычная Рабочая Партыя.

[рэдагаваць] Першая палова 20 стагодзьдзя

Рэвалюцыя 1905 - 1907 гадоў дайшла да Масквы ў сьнежні 1905 г.

Эканамічны крызыс і хаос з забесьпячэньнем падчас Першае Сусьветнае Вайны абвастрылі сацыяльную напружанасьць. У 1917 г., падчас Лютаўскае Рэвалюцыі цар Нікалай II (1868-1918) быў зьвергнуты. У той самы год Уладзімір Ленін (1870-1924) ачоліў у Санкт-Пэтэрбурґу Кастрычніцкую Рэвалюцыю, якая пывяла да Грамадзянскае вайны 1917-1922 гг. і захопу ўлады камуністамі-бальшавікамі.

[12 сакавіка]] 1918 г. Маскве быў вернуты статус сталіцы Расеі, савецкі ўрад пераехаў у Крэмль на Чывонай плошчы. 22 сьнежня 1922 г. у Маскве быў утвораны Савецкі Зьвяз.

У 1926 г. насельніцтва гораду зноў дасягнула два мільёны жыхароў. У 1935 г. пачалася новая комплексная перабудова Масквы - пабудаваны радыяльныя праспэкты, мэтро, некалькі новых мастоў цераз раку Маскву і канал Масква-Волга.

Пасьля нападу нацысцкае Нямеччыны на СССР 22 чэрвеня 1941 г., 30 верасьня пачаўся паход немцаў на Маскву.

Савецкі контрудар пачаўся 5 сьнежня 1941, падчас яго нямецкія войскі былі адрынутыя на больш за 100 км ад сталіцы СССР. Гэта была першая і найбуйнейшая параза нямецкага Вэрмахту, праз шэсьць месяцаў пасьля пачатку Бліцкрыґу. Баі а Волзе зь ліпню 1942 г. па люты 1943 г. канчаткова азначала паразу немцаў у тагачасным Савецкім Зьвязе. 24 чэрвеня 1945 г. на Чырвонай плошчы ў Маскве прайшоў парад перамогі.

[рэдагаваць] Масква пасьля Другое Сусьветнае Вайны

Пасьля вайны горад быў адбудаваны, у 1968 г. насельніцтва Масквы дасягнула амаль сямі мільёнаў. У 1980 г. Масква была мейсцам правядзеньня XXII Алімпійскіх гульняў.

Пры канцы 1980-х гадоў эканамічная крыза разам з абвастрэньнем міжнацыянальных праблем і прагаю рэспублік ССР да незалежнасьці прывялі да краху савецкае іпэрыі. У жніўні 1991 г., калі прэзыдэнт СССР Міхаіл Гарбачоў плянаваў заключэньне абноўленае зьвязнае дамовы, некалькі ґенэралаў, чальцоў ураду і галава КДБ ініцыявалі 19 жніўня спробу дзяржаўнага перавароту. У Маскву былі ўведзеныя войскі, рокаш быў падаўлены. Пасьля паразы путчу, праз чатыры месяцы Гарбачоў 25 сьнежня 1991 заявіў аб сваёй адстаўцы, што азнаменавала канец СССР.

У 1992 г. прэзыдэнт Расеі Барыс Ельцын падпісаў з галовамі расейскіх суб'ектаў фэдэрацыйную дамову, якая рэґулюе адносіны між фэдэрацыйным цэнтрам Расеі і яе суб'ектамі. У верасьні 1993 г. Ельцын распусьціў Зьезд народных дэпутатаў і Вярхоўны Савет Расеі. У кастрычніку таго самага году адбыўся яшчэ адна спроба перавароту з боку касэрватыўных сіл. Калі паўстанцы захапілі будынак парлямэнту, гарадзкі выканаўчы камітэт, і тэлевізійную вежу, Ельцын гвалтоўна падавіў рокаш (190 ахвяраў).

12 сьнежня 1993 г. была прынятая новая Канстытуцыя і адбыліся першыя свабодныя парлямэнтскія выбары. Зь 5 па 7 верасьня 1997 г. горад 450 мерапрыемствамі урачыста адзначыў сваё 850-годзьдзе. 31 сьнежня 1999 г. прэзыдэнт Ельцын нечакана пакінуў свой пост. З таго часу галавою расейскае дзяржавы быў Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін. У пачатку верасьня 2002 г. у Маскве было ўведзенае надзвычайнае становішча з-за буйных лясных і тарфяных пажараў вакол Масквы.