Польскі Аўтаномны Раён імя Дзяржынскага

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Польскі Аўтаномны Раён імя Дзяржынскага (па-польску: Polski Rejon Narodowy im. Feliksa Dzierżyńskiego) ці Дзяржыншчына, Полраён (скарот ад Польскі раён) - аўтаномная адміністрацыйная адзінка, якая існавала ў складзе БССР цягам 1932-1938 гадоў.

[рэдагаваць] Гісторыя

У другой палове 1920-х-першай палове 30-х кіраўніцтва Савецкага Саюзу праводзіла палітыку карэнізацыі, у ходзе каторай у краіне быў утвораны шэраг аўтаномных абласьцей і раёнаў, у тым ліку два польскіх раёна: Дзяржыншчына ў складзе Беларускай ССР і Мархлеўшчына ў складзе Украінскай ССР. Мэтай існаваньня гэтых раёнаў была саветызацыя польскага насельніцтва.

Дзяржынск на мапе БССР 1938 года
Дзяржынск на мапе БССР 1938 года

Польскі Аўтаномны Раён імя Дзяржынскага быў утвораны 15 сакавіка 1932 года ў складзе БССР, каля тагачаснай мяжы СССР з Польшчай. Аўтаномія мела блізу 1000 кв. км. плошчы і 44 тысячы насельніцтва. Цэнтрам раёна стаў горад Койданаў, які ў сувязі са стварэньнем аўтаноміі быў перайменаваны ў Дзяржынск. Назву Дзяржыншчына атрымала ў гонар Фелікса Дзяржынскага, стваральніка Ваеннай Надзвычайнай Камісіі (ВЧК).

Аўтаномія палякаў, якія насялялі Дзяржыншчыну, не была фікцыяй. На тэрыторыі раёна дзейнічалі польскія школы і бібліятэкі, выдаваліся польскамоўныя кнігі, газэты і часопісы. Польская мова была адной з афіцыйных моваў раёна. Яна ўжывалася ва усіх партыйных і дзяржаўных установах раёна, уключна зь міліцыяй і судамі.

У той жа час палякі дый іншыя насельнікі Дзяржыншчыны падвяргаліся інтэнсыўнай камуністычнай прапагандзе, якая почасту была для іх чужою, але была блiзкаю палякам-камунiстам, колькасць якiх у партыйным кiраўнiцтве была занадта вялiкая. Раён, як і ўвесь Савецкі Саюз, перажыў калектывізацыю і ганеньні на рэлігію, якім насельніцтва аказала значны супраціў.

Прычыны ліквідацыі польскіх аўтаномій ня вельмі ясныя. Магчыма, гэта зьвязана з тым, што Сталін займеў іншыя планы адносна лёсу Польшчы і не жадаў мець у Савецкім Саюзе польскіх адміністрацыйных адзінак. Магчыма, палякі занадта цяжка паддаваліся саветызацыі. Так ці інакш, усьлед за Мархлеўшчынай (1935) у 1938 годзе была зьліквідаваная і Дзяржыншчына. Школы, бібліятэкі, іншыя польскія культурныя асяродкі былі зачыненыя. Многія этнічныя палякі былі высланыя ў Казахстан і Сыбір.

Падрабязнасьці існаваньня і ліквідацыі польскіх аўтаномій за савецкім часам замоўчваліся.

[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі

Палякi - Беларусы: узаемныя стэрэатыпы ў XIX i XX ст.

На іншых мовах