Мядзел
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Мядзел | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||
Плошча | км² | ||||||
Насельніцтва | 10 000 | ||||||
Тэлефонны код | 01797 | ||||||
Паштовы індэкс | 222397 |
Мя́дзел — горад у Менскай вобласьці Беларусі, цэнтар Мядзельскага раёну. Знаходзіцца на беразе возера Мястра. Геаграфічныя каардынаты: 54° 52' 30" паўночнай шырыні, 26° 56' 30" усходняй даўжыні.
Зьмест |
[рэдагаваць] Назва
Даследчыкі мяркуюць (найперш Міхась Чарняўскі), на аснове археалагічных раскопак, што першапачаткова паселішча месцілася на адным з астравоў воз.Мядзел. Відаць адтуль і пайшла назва. Мядзел (як варыянты Медело, Меднол, Медюль, Мядзела, Мядзіла) верагодна мае балцкае паходжанне і ў перакладзе азначае "лясны, драўляны".
[рэдагаваць] Гісторыя
У пісьмовых крыніцах Мядзел упершыню ўзгадваецца ў 1324 г. ў лацінамоўным пісьме вялікага князя ВКЛ Гедзіміна рыжскаму біскупу, у якім ён скардзіцца на агрэсіўныя дзеянні рыцараў-крыжакоў: "Мы паведамляем Вам, ... што мір... зараз без якой-небудзь віны нашай па варожаму парушаны крыжакамі - братамі Тэўтонскага ордэна, якія прычынілі вялікую шкоду землям, якімі мы валодалі. Таксама яны напэўна захапілі б наш замак Медзела, каб не быў ён так добра ўмацаваны, аднак мноства людзей яны забілі і многіх павялі з сабой."
Археалагічныя даследванні выявілі, што першапачаткова ў X-XI стагоддзях умацаванае драўлянае паселішча Мядзел знаходзілася на самым буйным востраве воз. Мядзел - востраве Замак. У канцы XIV - пачатку XV стагоддзяў, з-за невядомых да канца акалічнасцей, паселішча было перанесена на паўночна-ўсходні бераг воз. Мястра (10 км. ад былога месцазнаходжання). Верагодна, прычынай гэтаму стаў мор. Насельніцтва, што здолела выжыць падчас эпідэміі, заснавалі новае паселішча са старой назвай ужо на беразе воз. Мястра.
Да XX стагоддзя мястэчка Мядзел падзялялася на Стары (паўночная частка) і Новы (паўднёвая частка) Мядзел. Стары Мядзел вядомы з 1457 года, а Новы Мядзел - з 1527 года. Розніца паміж дзвюма часткамі заключалася ў тым, што Стары Мядзел быў уладаннямі шмат якіх магнатаў, памешчыкаў (Радзівілаў, Францкевічаў, Райскіх, Грабкоўскіх, Кошчыцаў), а Новы Мядзел лічыўся ўладаннямі караля.
Жыхароў Новага Мядзела, "кароннага" мястэчка (часам яго іменавалі горадам), ужо ў сярэдзіне XVI стагоддзя называлі "мяшчанамі гаспадарскімі", то бок вялікакняжскімі, дзяржаўнымі. Неаднаразова жыхары Новага Мядзела атрымлівалі прывілеі ад уладароў Рэчы Паспалітай на правядзенне кірмашоў. Таксама гэтае мястэчка было надзелена разнастайнымі падатковымі ільготамі. Па сцверджанні Аляксея Сапунова, беларускага гісторыка XIX стагоддзя, жыхары Новага Мядзела нават атрымалі ад Жыгімонта I Старога з просьбы яго жонкі Боны Сфорца магдэбургскае права. Такім чынам мяшчане Новага Мядзела самі абіралі войта. Аднак дагэтуль не знойдзена дакументальных пацверджанняў таго, што Новы Мядзел меў магдэбургскае права.
Новым Мядзелам, як каралеўскім уладаннем, кіравалі старасты, спецыяльна прызначаныя вялікім князем. Сярод мядзельскіх старостаў з 1590 года быў і канцлер ВКЛ Леў Сапега. На Мядзелшчыне ён меў вялікія ўладанні.
У 1793 годзе пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай Стары і Новы Мядзел апынуліся ў складзе Расійскай імперыі. У тэрытарыяльна-адміністрацыйным плане мястэчка Мядзел уваходзіла ў склад Вілейскага павета Менскай губерні, з 1842 г. Віленскай губерні.
У пачатку XX стагоддзя дзве часткі мястэчка былі злучаныя. Мядзельскі раён утвораны 15 студзеня 1940 года (неўзабаве пасля далучэння Мядзельшчыны да БССР). У канцы 1998 года Мядзел набыў статус горада.
[рэдагаваць] Насельніцтва
[рэдагаваць] Адукацыя
Дзейнічаюць дзве сярэднія школы і гімназія.
Два дзіцячыя садочкі.
Адзін дзіцячы інтэрнат.
[рэдагаваць] Транспарт
Сярод гарадскога грамадскага транспарту дзенічаюць тры аўтобусныя маршруты і лінія маршрутнага таксі.
Міжгародні транспарт - аўтобусны.
[рэдагаваць] Спорт
[рэдагаваць] Інфармацыя для турыстаў
Мядзел з'яўляецца адміністрацыйным цэнтрам Нарачанскага курортнага рэгіёна.
[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі
Мядзел — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў