Раман Сангушка
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Раман Хведаравіч Сангушка (1537 - 12 траўня 1571) - вайсковы і дзяржаўны дзеяч Вялікага княства Літоўскага.
Зьмест |
[рэдагаваць] Дзяцінства
Бацька Рамана Сангушкі, князь Хведар Андрэевіч быў маршалкам Валынскай зямлі і старостам брацлаўскім і вінніцкім. Матка, Ганна, з роду Дэспатаў, гаспадароў Валахіі. Такім чынам, Раман Сангушка належаў да аднаго з магутнейшых арыстакратычных родаў дзяржавы.
Князь Раман Сангушка быў сярэднім сынам (з трох сыноў). Старэйшым братам яго быў Зьміцер Сангушка, староста жытомірскі, чаркаскі і канеўскі. Такім чынам, ужо ў маладым узросьце Сангушкі займалі важныя дзяржаўныя пасады.
Лёс быў нешчасьлівым да мужчын зь сям’і князёў Сангушкаў. Яны паміралі маладымі. У маладым узросьце ў 1517 г. памёр дзядзька Рамана Фёдаравіча — Раман Андрэевіч Сангушка, староста брацлаўскі, віньніцкі і зьвянігародзкі. Адносна маладым памёр і бацька Рамана Сангушкі ў 1547 г., а матка Рамана, Ганна, неўзабаве выйшла замуж за князя Мікалая Андрэевіча Збараскага, таксама магната з Валыні.
Раман Сангушка атрымаў выхаваньне пры каралеўскім двары. Кароль Жыгімонт Аўгуст потым, у 1567 г., пісаў пра Сангушку ў адным са сваіх прывілеяў (грамат), што ён "амаль са свайго дзяцінства... узяты ў нашы пакоі". Шмат часу юнак прысьвячаў вайсковай службе, у якой потым праславіўся. У 17 гадоў Раман Сангушка, пасля трагічнай сьмерці старэйшага брата, становіцца галавой сям’і. Адначасова на чале свайго прыватнага вайсковага атрада (почту), набранага са шляхты з маёнткаў сям’і Сангушкаў, Раман Сангушка з 1555 года выходзіць на службу паводле унівэрсалаў караля. У гэтым годзе Сангушка накіроўваецца ў Кіеў пад камандаваньнем гетмана найвышэйшага Мікалая Радзівіла Рудога, каб абараняць горад ад магчымага нападу маскоўскіх войскаў, бо ў Вялікім княстве Літоўскім лічылі, што цар Іван IV Жахлівы можа ў кожны момант распачаць вайну. У наступным годзе Раман Сангушка са сваім атрадам праходзіў службу пад камандаваньнем князя Канстантына Васіля Астроскага, маршалка Валынскай зямлі, і ў кастрычніку 1556 г. быў адпушчаны са службы з добрай адзнакай з боку князя Канстантына Астроскага.
[рэдагаваць] Пачатак вайсковае кар'еры
Ужо ў лютым 1557 г. вялікі князь Жыгімонт Аўгуст прызначыў Рамана Сангушку старостай жытомірскім, і Р.Сангушка знаходзіўся ў жытомірскім замку і рыхтаваў яго да магчымай абароны. На вайсковую экспэдыцыю ў Інфлянты (Лівонію) Сангушка ў тым жа годзе адправіў набраную на службу роту, а сам застаўся ў жытомірскім замку і фармаваў гарнізон замка. У студзені 1558 г. Раман Сангушка прыняў удзел у адпоры моцнаму нападу крымскіх татараў на Падолію, знаходзячыся пад камандаваньнем Рыгора Хадкевіча, у той час кіеўскага ваяводы. Атрад Рамана Сангушкі ўдзельнічаў у некалькіх баях з крымскімі татарамі, адбіваючы ў іх "ясыр" (захопленых у палон для продажу ў рабства ўкраінскіх сялян).
У канцы 1558-пачатку 1559 года Раман Сангушка знаходзіўся ў гасьцях у кіеўскага ваяводы Рыгора Аляксандравіча Хадкевіча ў яго маёнтку Харошчы на Падляшшы (недалёка ад Беластоку). Тут Раман Фёдаравіч Сангушка ажаніўся зь яго дачкой Аляксандрай. Наступныя гады ён заставаўся ў Жытоміры. Восеньню 1561 г. яму прыйшлося займацца адбудовай драўлянага замка ў Жытоміры, які згарэў у выніку падпалу.
Улетку 1561 г. Сангушка прымаў удзел у ваеннай кампаніі ў Інфлянтах на чале свайго почту, яго атрад дзейнічаў ля ракі Дзьвіны. Потым Р.Сангушка з атрадам быў перакінуты на Ўкраіну, якой пагражала новае ўварваньне крымскіх татараў.
У траўні-чэрвені 1563 г. Раман Сангушка ўдзельнічаў у працы сойма Вялікага княства Літоўскага, на якім адным з галоўных пытаньняў было фінансаваньне патрэб на вайну з Маскоўскай дзяржавай і набор войска.
19 чэрвеня 1563 г. разам зь іншымі сябрамі вялікакняскай рады ён падпісаў пастанову аб скліканьні войска на надзвычайны попіс (агляд з перапісам усіх) каля Крэва. Пасля попісу войска мусіла ісьці на Полацак, каб вызваліць яго ад расейцаў. Восеньню 1563 г. Сангушка са сваёй ротай застаўся ў Беларусі. Ён падпарадкоўваўся гетману вялікаму Мікалаю Радзівілу Рудому і гетману дворнаму (польнаму) Рыгору Хадкевічу. Разам з гетманамі Раман Фёдаравіч Сангушка на чале сваіх рыцараў удзельнічаў у пераможнай бітве каля Улы на Іваньскіх палях, пад Чашнікамі 26 студзеня 1564 года, у якой 10-тысячнае (па іншых звестках 4-тысячнае) беларуска-літоўскае войска разграміла ўшчэнт 30-тысячную армію князя Пятра Шуйскага. У Полацак вярнулася толькі 5 тысяч уцекачоў. У бітве ля Улы Раман Сангушка камандаваў коннай ротай, якая налічвала 200 коньнікаў, і быў адзначаны як адзін з камандэраў сярэдняга рангу, якія вылучыліся падчас бітвы. Далей на працягу 1564 і 1565 гадоў Раман Сангушка зноў знаходзіўся ў Жытоміры, каб бараніць горад і замак ад нападаў крымскіх татараў, якія ішлі на Валынь на чале з ханам Дэўлет-Гірэем.
[рэдагаваць] Брацлаўскі ваявода
За вайсковыя заслугі князь Раман Фёдаравіч Сангушка быў узнагароджаны. 25 сакавіка 1566 года сойм Вялікага княства Літоўскага ў Вільні прыняў пастанову аб новым адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле дзяржавы з утварэньнем новых ваяводстваў і паветаў. Віньніцкае і Брацлаўскае ствароствы ўтварылі новае ваяводства, якое спачатку называлася Брацлаўскім і Вінніцкім (аднак хутка назва зьмянілася на Брацлаўскае). 30 сакавіка 1566 года сваім прывілеем вялікі князь Жыгімонт Аўгуст прызначыў на пасаду першага брацлаўскага ваяводы Рамана Сангушку.
У сваім прывілеі Жыгімонт Аўгуст пісаў, што Раман Сангушка, "бываючы шмат разоў у вялікіх бітвах мужна супраць непрыяцеля нашага змагаўся, не шкадаваў здароўя з праліваньнем крыві сваёй, рабіў тое, што сапраўднаму і праўдзіваму рыцару і роду княжацкаму належала рабіць". Адначасова князь Раман атрымаў у сваё валоданьне двор у Віньніцы і некалькі вёсак на тэрыторыі ваяводства. Цяпер паўнамоцтвы Р.Сангушкі пашыраліся, і ён займаўся ўмацаваньнем замкаў у ваяводстве для бясьпекі ад нападаў крымскіх татараў і таксама захаваньнем парадку на тэрыторыі ўсяго Брацлаўскага ваяводства.
У гэты ж час таксама падвышаўся на пасадах і цесьць Сангушкі, Рыгор Аляксандравіч Хадкевіч, які з пасады гетмана дворнага быў прызначаны ў пачатку 1566 г. на пасаду гетмана найвышэйшага (вялікага). Гэта паспрыяла кар’еры і зяця. У канцы 1566-пачатку 1567 г. Раман Сангушка знаходзіўся ў Гародне, дзе адбываліся нарады сойма Вялікага княства Літоўскага. Р.Сангушка разам зь іншымі панамі раднымі 26 сьнежня 1566 года ратыфікаваў дыплём вялікага князя Жыгімонта Аўгуста аб уключэньні Інфлянтаў (Лівоніі) у склад Вялікага княства Літоўскага, бо кожнае зьмяненьне дзяржаўных межаў патрабавала абавязковага рашэньня паноў рады - вышэйшага пастаяннага дзяржаўнага органа. 26 лютага 1567 г. вялікі князь Беларуска-Літоўскай дзяржавы Жыгімонт Аўгуст разаслаў да ўсіх вайсковых камандзіраў свой унівэрсал, у якім паведамляў, што даручыў Раману Сангушку справы гетмана дворнага. Гэта не было прызначэньне на пасаду, але азначала выкананьне абавязкаў (у афіцыйных дакумэнтах Сангушка называўся "спраўцам гетманства дворнага").
[рэдагаваць] Вайна з Расеяй 1567
Гетман Рыгор Хадкевіч выклікаў Сангушку ў армію для вядзеньня дзеяньняў. Вясной 1567 г. Сангушка ўжо быў у Лукомлі, каб адтуль сачыць за дзеяннямі войскаў Івана Жахлівага і прадухіляць іх спробы будаваць замкі на акупаванай тэрыторыі на поўдзень ад захопленага імі ў 1563 годзе Полацка. У траўні 1567 г. Раман Сангушка, паводле загаду Р.Хадкевіча, узначаліў усе літоўскія атрады, якія знаходзіліся ў Віцебскім ваяводстве і перанёс сваю штаб-кватэру ў Чашнікі. У гэты час пад яго наглядам ішло будаўніцтва і ўзмацненьне абарончых замкаў у Чашніках, Туроўлі і на рацэ Сорыцы. 3 гэтых фартэцыяў павінны былі наступаць беларускія-літоўскія войскі, каб вызваліць Полацак ад войскаў цара Івана Жахлівага. Адсюль накіроўваліся ў бок непрыяцеля атрады вайсковай разведкі. Ад гетмана найвышэйшага Рыгора Хадкевіча ён атрымоўваў падмацаваньні і зьвесткі аб рухах ворага ў іншых мясьцінах.
Вайсковая выведка была неабходная, бо па колькасьці воінаў літоўскае войска было значна меншае, чым расейскае. На тэатры ваенных дзеяў у паўночна-усходняй частцы Беларусі ўлетку 1567 г. знаходзіўся атрад у 1350 чалавек коньніцы і 550 пяхоты пад началам князя Рамана Фёдаравіча Сангушкі, які прымяняў тактыку неспадзяваных папераджальных удараў пасля стараннай і ўкрытай вызведкі, насуперак пашыранай тады тактыцы дзённых бітваў з усімі прызнакамі адкрытага выхаду войскаў на баявыя пазыцыі ў шырокім полі. Такая тактыка Рамана Сангушкі пры меншых, чым у непрыяцеля, сілах пачала прыносіць посьпехі. Хутка аказія надарылася.
У ліпені 1567 г. маскоўскія ваяводы князь Пётр Сямёнавіч Абаленскі-Срэбны, Г.Колычаў і князь Юрый Іванавіч Такмакоў разам са служылым татарскім царэвічам Амуратам выступілі з царскімі войскамі і татарскім войскам з Полацку і перайшлі Дзьвіну, каб забяспечыць пабудову крэпасьці Суша (на поўдзень ад Полацку) на высьпе, на возеры з той жа назвай. Частка расейскіх войскаў на чале з Ю.І.Такмаковым заняла выспу і пачала будаваць на ёй крэпасьць.
Іншыя расейскія сілы спыніліся непадалёку ў палявым лагеры ва ўрочышчы Суша. Paмaн Фёдаравіч Сангушка правёў выведку і, сабраўшы крыху больш за 2 тысячы жаўнераў, вырушыў у паход на маскоўскае войска, у чатыры разы большае за яго войска. Храніст М.Бельскі адзначаў: "20 дня ліпеня, маючы пэўную ведамасьць ад віжаў аб войску маскоўскім, якога было з татарамі 8000, рушыў з Чашнікаў да іх".
На досьвітку 21 ліпеня прыйшоў Р.Сангушка на Іваньскія палі, паблізу ад лягера маскоўскіх войскаў. Спачатку яго жаўнеры лёгкай коньніцы (казакі) напалі на перадавую варту ў 100 коньнікаў і разграмілі іх. Потым зьнянацку напалі на лягер, пяхота хутка раскінула драўляную агароджу, а кавалерыя, не даўшы магчымасьці расейцам і татарам пастроіцца ў баявыя парадкі, уварвалася ў лагер. За кароткі час маскоўскае войска было амаль цалкам разгромлена. Шмат варожых воінаў было ўзята ў палон, быў захоплены непрыяцельскі абоз і вызвалены з палону жаўнеры свайго войска і мірныя жыхары, у асноўным сяляне, захопленыя падчас паходу маскоўцаў і татараў з Полацку.
Гэтая параза князя Пятра Абаленскага-Срэбнага і царэвіча Амурата не зьмяніла намераў Ю.І.Такмакова пабудаваць фартэцыю на возеры Суша. Сангушка спрабаваў заблякаваць Такмакова на высьпе, але ён ня меў артылерыі. Таму Р.Сангушка перайшоў да доўгатэрміновай блякады непрыяцеля і намагаўся не дапусьціць прыходу падмацаваньняў да Такмакова з Полацка.
Паміж канцом першай дэкады і сярэдзінай верасьня таго ж 1567 года князь Раман даведаўся ад сваёй выведкі аб новым войску, якое было накіраванае з Полацка да Сушы. Гэтым маскоўскім войскам кіраваў ваявода князь Осіп Шчарбаты і яго намесьнік князь Юрый Барацінскі; усяго маскоўскіх воінаў было 6 тысяч чалавек. Разам зь імі ішоў 3-тысячны татарскі атрад Сэіт-Мурзы.
Расейска-татарскае войска ішло маршам з крэпасьці Улы ў крэпасьць Сушу зь вялікім абозам, у якім былі і запасы харчаваньня для войска Такмакова. Сангушка і на гэты раз пасьля дакладнай выведкі са сваім цяпер ужо 3-тысячным войскам зьнянацку напаў на непрыяцеля, які быў разгромлены ў кароткім баі. Абодва ваяводы, О.Шчарбаты і Ю.Барацінскі, былі ўзятыя ў палон, а ўвесь абоз з 1300 вазоў узяты як трафей.
Пасьля гэтай перамогі ў верасьні 1567 г. Раман Сангушка разам з атрадам кашталяна полацкага Юрыя Зяновіча зноў аблажыў крэпасьць Сушу, але ўзяць яе не здолеў з-за адсутнасьці гарматаў і абмежаваўся блякадай крэпасьці. Адначасова Сангушка займаўся забесьпячэньнем свайго войска і дамагаўся ад вялікакняскай улады грошай для выплаты іх войску за службу. Даглядаў ён і пабудовы крэпасьці ў Вароньчы. Паколькі ў дзяржаўным скарбе Вялікага княства Літоўскага грошай бракавала, Р.Сангушка пазычыў яшчэ 15 жніўня 120 копаў грошай літоўскіх пад заклад свайго маёнтка Дольска (ля Прыпяці) у Пінскім павеце.
У кастрычніку 1567 г. выехаў Раман Сангушка да галоўнага лягера беларуска-літоўскага войска пад Лебедзевам (недалёка ад Маладэчна), дзе вялікі князь зьбіраў армію для наступу супраць расейцаў у Беларусі. Тут быў зроблены попіс гэтага земскага войска (апалчэньня), якое складалася з каля 35 тысяч чалавек, зь іх 27 776 коньнікаў, 5 694 жаўнераў-пехацінцаў і 1518 чалавек пешай шляхты. Акрамя таго, вялікі князь Жыгімонт Аўгуст меў яшчэ 12 тысяч надворнага войска. Сангушка выставіў у земскае войска са сваіх маёнткаў почат са 100 коннікаў і 50 драбаў-пехацінцаў з рушніцамі. Два месяцы войска стаяла ў Лебедзеве, а потым у Радашковічах. Жыгімонт Аўгуст не падтрымаў рашучых дзеяў, бо вырашалася важная дзяржаўная справа: рыхтавалася інтэграцыя Польшчы і Беларускай дзяржавы. Дэлегаты польскага сойму прыбылі ў вайсковы лягер з прапановай аб дзяржаўнай уніі Польшчы і Вялікага княства Літоўскага, а шляхта, якая сабралася ў апалчэньне, у якасьці палявога сойму вырашала гэтую справу. Потым войска Вялікага княства Літоўскага падзялілася: 12 тысяч зь вялікім князем пайшлі ў Койданаў у якасьці рэзэрву, астатняя армія перайшла ў Барысаў і яго ваколіцы.
У 1567 г. за яго вайсковыя заслугі вялікі князь Жыгімонт Аўгуст надаў Раману Сангушку вёскі Чэрньча, Гарадок і Казьлінічы ў Луцкім павеце.
У студзені 1568 г. войска Вялікага княства Літоўскага на чале з гетманам інфлянцкім і маршалкам земскім Янам Хадкевічам накіравалася да ўмацаванай расейскай крэпасьці Улы на Дзьвіне, але ўзяць яе не здолела. Да абкружанага гарнізона прыбыла дапамога з Полацка. Штурм 2 сакавіка 1568 г. вынікаў не даў. Прышлося зьняць аблогу і адыйсьці. У гэты час Раман Сангушка займаўся пабудовай і забесьпячэньнем узбраеньнем і боепрыпасамі замкаў у Дрысе, Лепелі, Лукомлі, Чашніках, Вароньчы і Крывіне. Рэзыдэнцыя яго была ў Чашніках, куды ён атрымоўваў для замкаў гарматы, якія прысылаў яму Рыгор Хадкевіч з Барысава. Як узнагароду за сваю вайсковую службу Раман Сангушка 20 сакавіка 1568 г. атрымаў Рэчыцкае староства.
Вясной 1568 г. Сангушка зноў вырушыў на фронт і камандаваў усімі войскамі на поўначы Беларусі. Асноўнай яго задачай было перашкаджаць расейцам будаваць крэпасьці на занятай імі тэрыторыі, каб не даць ім замацавацца тут. Ён працягваў набіраць жаўнераў у коннае войска, але ў дзяржаўным скарбе не хапала грошай і Сангушка меў пастаянныя клопаты з выплатай грошай войску. Адначасова князь Раман дастаўляў харчаваньне ў Віцебск і Сураж дзякуючы дапамозе мяшчан і мясцовай шляхты.
Такім чынам, непрыяцель не меў у Беларусі ў сваім валоданьні гарадоў і вялікіх замкаў, акрамя Полацка. Сангушка ўвесь час пільна сачыў за рухамі маскоўскага войска. Найбольшую ўвагу ён удзяляў расейскаму гарнізону крэпасці Улы ля Дзьвіны. Улетку 1568 г. Раман Сангушка спрабаваў зноў блякаваць Улу, але аблога вынікаў не дала і ён вымушаны быў праз шэсьць тыдняў адыйсьці ад крэпасьці. Калі Сангушка даведаўся, што туды прыбылі з Полацку дадатковыя маскоўскія атрады і ў гарнізоне Улы пачаўся прыём у ваяводаў і агульныя ўрачыстасьці з частаваньнем гарэлкай, ён у ноч з 20 на 21 верасня 1568 г. вярнуўся да Улы і яго жаўнерам удалося падыйсьці да замку, бо расейская варта на сьценах была п’яная і не заўважыла падыходу атрада Р.Сангушкі. Маючы дакладны плян замка, складзены падчас ранейшых аблог, Сангушка вызначыў мейсцы, якія лепш было атакаваць. Спачатку да замка па рацэ былі накіраваныя на чаўнах казакі, якія атакавалі Улу з боку ракі. Калі ўвага расейцаў была адцягнута першай атакай, ён кінуў пяхоту на штурм палісада. Адначасова жаўнеры пачалі выламываць брамы і падпалілі драўляныя муры замка. Маскоўскія ваяводы і воіны разгубіліся і бязладна абараняліся. Атаку завяршыла коньніца, якая ўплаў па рацэ дасягнула крэпасьці і ўварвалася ў яе. Гарнізон Улы быў разгромлены, а замак спалены. Раман Сангушка захапіў у палон двух ваяводаў Вельямінавых, 300 знатных палонных і 800 стральцоў. Было ўзята і некалькі гармат.
Пасля ўзяцця Улы князь Раман Сангушка пачаў адбудоўваць замак і пакінуў там гарнізон. Ён атрымаў ліст ад Жыгімонта Аўгуста з падзякай за ўзяцьце Улы. Вялікі князь пазьней загадаў Сангушку застацца ў Полацкім ваяводстве для абароны тэрыторыі.
Аднак ваенныя дзеі фактычна спыніліся, a ў 1570 г. паміж Маскоўскім царствам і Рэччу Паспалітай было падпісана перамір’е. Інфлянцкая вайна зацягнулася на доўгія гады, суправаджалася шматлікімі ахвярамі і разбурэньнем гарадоў і вёсак, вялікімі грашовымі і матар'яльнымі затратамі. Але ў вайне быў зроблены толькі перапынак.
[рэдагаваць] Сангушка і Люблінская унія
Увесь наступны час Раман Сангушка заставаўся на паўночна-усходнім памежжы, умацоўваючы тут замкі. А ў гэты час разгортваліся падзеі вялікага палітычнага значэньня. Ішло канчатковае аб’яднаньне Беларускай дзяржавы (Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага) і Польшчы ў фэдэратыўную дзяржаву Рэч Паспалітую.
13 сакавіка віленскі ваявода Мікалай Радзівіл Руды запрасіў Рамана Сангушку прыбыць у Вільню на нараду аб уніі з Польшчай. Сангушка адказаў у лісьце, што гатовы прыехаць, але не паведаміў, якую пазыцыю ён займае. У сакавіку 1569 г. урадоўцы і зямяне Брацлаўскага ваяводства зьвярнуліся да Рамана Фёдаравіча Сангушкі як да свайго ваяводы ў сувязі з праектам на Люблінскім сойме аддзяленьня Брацлаўскага ваяводства ад Вялікага княства Літоўскага і інкарпарацыі ў склад Польшчы. Яны былі гатовыя выступіць са зброяй супраць такой інтэграцыі. А ў гэты час кароль Жыгімонт Аўгуст заклікаў яго прыбыць у Люблін. 4 красавіка 1569 г. Р.Сангушка адказаў каралю, што не можа прыехаць з-за дрэннага стану здароўя і з-за дрэннага стану дарог, якія вясной сталі непралазнымі.
Кароль і вялікі князь Жыгімонт Аўгуст 26 красавіка 1569 г. выдаў акт аб далучэньні Валынскай зямлі да Польшчы, сойм гэта зацьвердзіў 26 траўня 1569 г. 28 траўня 1569 г. у Люблін прыехаў і Раман Сангушка, дзе ўрачыста перадаў каралю маскоўскіх палонных, сьцягі і гарматы, узятыя ў бітве за Улу. 1 чэрвеня Сангушка выступіў на сойме і заявіў аб гатоўнасьці прыняць прысягу на вернасьць Кароне пры ўмове, што шляхта Валыні і Брацлаўскага ваяводства захавае свае прывілеі. Сангушка прынёс прысягу Польскай кароне як уладальнік маёнткаў на Валыні і як брацлаўскі ваявода. Пасля гэтага ён заняў мейсца ў сэнаце. 2 ліпеня 1569 г. Сангушка прынёс прысягу Вялікаму княству Літоўскаму як польскі сенатар і прывесіў сваю пячатку да акту Люблінскай уніі. Такім чынам, у рашучы момант Р.Сангушка праявіў сябе як прыхільнік інкарпарацыі ўкраінскіх зямель у склад Польскага каралеўства. Такая яго пазіцыя выклікала абурэньне іншых паноў рады Вялікага княства Літоўскага і пагоршыла яго адносіны з імі. Такі пераход на пазыцыі згоды з уніяй ён тлумачыў ваенным становішчам і пагрозай страты незалежнасьці Беларускай дзяржавы з-за магчымай заваёвы яе тэрыторыі Расеяй. Адначасова заключэньне уніі з Польшчай давала Вялікаму княству Літоўскаму шанц выкарыстаць польскія войскі ў вайне, спэцыяльна не ўхваляючы адмысловых грашовых падаткаў на іх утрыманьне. А гэта давала магчымасьць вярнуць захопленыя расейцамі тэрыторыі ў Полацкім ваяводстве і Інфлянтах. Падчас абмеркаваньня пытаньня аб заключэньні міру з Маскоўскай дзяржавай Раман Сангушка выступіў супраць гэтага пляну і за працяг вайны, асабліва калі крымскі хан пачаў паходы ў глыбіню тэрыторыі Расеі, а таксама з-за варожых да Івана Жахлівага адносін Швэцыі і Даніі, таксама ўцягнутых у канфлікт з-за Інфлянтаў.
[рэдагаваць] Апошнія гады жыцьця
Пасьля Люблінскага сойма Раман Сангушка некалькі месяцаў знаходзіўся ў сваіх маёнтках на Валыні, галоўным чынам у Несухаежах. Як раз у гэты час кароль Жыгімонт Аўгуст выдаў у Кнышыіне прывілей аб афіцыйным наданні князю Раману Фёдаравічу Сангушку годнасьці гетмана дворнага Вялікага княства Літоўскага, пасаду якога Сангушка фактычна займаў ужо некалькі гадоў. У сьнежні 1569 г. Сангушка зноў наведаў замкі ў Полацкім ваяводстве. 25 сьнежня 1569 г. ён паведамляў Жыгімонту Аўгусту, што ўзяў штурмам замак на Цётчы, на шляху, які злучаў замак Туроўлю, заняты расейцамі, з Полацкам. У лютым 1570 г. вярнуўся з фронту на Валынь, атрымаўшы вестку аб сьмерці жонкі. Увесь 1570 год ён правёў у сваіх маёнтках на Валыні. Увясну 1571 г. Сангушка езьдзіў у Варшаву і, калі вяртаўся назад, захварэў "на гарачку" і спыніўся ў Ружане (на р. Нарве), 10 траўня 1571 г. ён прадыктаваў тастамэнт, a 12 траўня памёр. Быў пахаваны паводле сямейнай традыцыі ў царкве сьвятога Мікалая ў Мельцах на Валыні.
Ад шлюбу з Аляксандрай Рыгор’еўнай Хадкевіч ён меў сына Рамана, які памёр у 1591 г. нежанатым (зь ім скончылася локацкая лінія роду) і трох дачок: Марыянну, якая памерла да 1587 г. дзяўчынай, Аляксандру (памерла ў 1602 г.), якая выйшла замуж за князя Януша Заслаўскага (потым валынскага ваяводу), Фядору, якая была замужам тройчы: за ваяводам падляскім Станіславам Радзімінскім, за князем Аляксандрам Пронскім і за ваяводам берасьцейска-куяўскім Андрэем Ляшчынскім.
Побач зь дзяржаўнай дзейнасьцю Раман Фёдаравіч Сангушка адзначыўся як гаспадар. Пасьля сьмерці брата Дзьмітрыя ў 1554 г. Раман Сангушка атрымаў у спадчыну разам з братам Яраславам яго маёнткі. У тым жа годзе матка, якая выйшла замуж за Мікалая Збараскага, адмовілася на карысьць Рамана і яго брата Яраслава ад маёнткаў, што ёй запісаў пажыцьцёва яе першы муж, бацька Рамана і Яраслава, а яны складалі траціну усіх маёнткаў. Браты родавыя маёнткі не дзялілі, і пасьля сьмерці Яраслава ў 1564 г., у якога не было сям’і, усе маёнткі на Валыні і ў Беларусі заставаліся ў Рамана Сангушкі. Адным з асяродкаў яго лятыфундый стаў яго прыватнаўладальніцкі горад Уладава на Бугу у Берасьцейскім павеце, другім цэнтрам - мястэчка Галятын у Луцкім павеце. У 1564 г. яго намаганьнямі ва Уладаве была пабудавана царква.
Раман Фёдаравіч Сангушка карыстаўся павагай у сучасьнікаў як "муж цьвярозы і вайсковай справе добра дасьведчаны". Яго ваенныя посьпехі былі вынікам прымяненьня ім тактыкі нерэгулярнай вайны, удараў па праціўніку зьнянацку, малымі сіламі і пасьля добра арганізаванай выведкі.
- Гэты тэкст напісаны пры дапамозе матэрыялаў старонкі Гісторыя Беларусі. Асобы.