Рагвалод
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Рагвалод (у летапісах Рогъволод ці Роговолод) (каля 920 - першая палова 978) - першы вядомы па крыніцах полацкі князь (пасьля 945 - першая палова 978). Прыйшоў з-за мора. Вёў незалежную палітыку, спрабаваў выкарыстаць супярэчнасьці паміж Кіевам і Ноўгарадам. Бацька Рагнедзі. Загінуў пад час захопа Ўладзімерам Сьвятаслававічам Полацка.
Зьмест |
[рэдагаваць] Паходжаньне
Паходжаньне Рагвалода дасюль зьяўляецца дыскусійным у пачатковай беларускай гісторыі. Як і ў гісторыі Русі ёсьць дзьве гіпотэзы – нарманская і так званая антынарманская.
Прыхільнікі першай выказваюць меркаваньне, што ён быў нарманам, засноўваючыся на паведамленьні летапісу аб тым, што «… Рогъволодъ пришел і-заморья …» і на тым, што яго імя гэта нібыта распаўсюджанае ў той час сярод нарманаў старажытнапаўночнае Ragnvald, як імя яго дачкі Рагнедзі нібыта таксама распаўсюджанае старажытнапаўночнае Ragneiethr.
Прыхільнікі другой тэорыі даволі слушна даводзяць, што прыход з-за мора неабавязкова сьведчыць аб нарманскім паходжаньні Рагвалода, а яго імя добра тлумачыцца з славянскай мовы. Гедэонаў са спасылкай на Cesky casopis historicky t.VI. нават дае чэскую паралель – Rohowlad. Ёсьць яшчэ колькі аргумэнтаў. Па-першае, апісаны ў летапісах звычай разуваць жаніха не зьяўляецца нарманскім і ўвогуле германскім. Па-другое, калі Рагвалод і Рагнедзь былі нарманамі ці маглі яны так хутка засвоіць славянскія народныя абрады. Па-трэцяе, тое што Ўладзімер Сьвятаслававіч не забіў Рагнедзь разам зь яе сям’ёй, а ўзяў сабе за жонку, кажа аб яго жаданьні атрымаць спадчынныя правы на Полацак, гэта ў сваю чаргу можа казаць аб тым, што такія правы меў Рагвалод. Верагодна адзіны відавочны недахоп гэтай тэорыі ёсьць у тым, што пакуль няма добрага славянскага тлумачэньня імю Рагвалодавай дачкі Рагнедзі, але з другога пункту гледжаньня гэта зусім не абавязкова.
[рэдагаваць] Дзейнасьць
Рагвалод зьявіўся ў Полацку «ў дні Сьвятаслава Ігаравіча» – 945 – 972 гады, але не пазьней за лета 971 года калі Сьвятаслаў пасадзіў Уладзімера ў Ноўгарадзе, бо ўжо ў той час «Рагвалод трымае і ўладае і княжа ў Полацкай зямлі». Але верагодней за ўсё гэта адбылося недзе да 947 года, бо ў тым годзе Вольга перамогшы яцьвягаў, займалася справамі Пскова, паставіла пагосты па рэках Мсьце і Лузе, а па паданьні нават пабудавала ў якасьці кіеўскага фарпоста Віцебск – такім чынам наведаўшы амаль ўсе землі акаляючыя Полацак, але не наведаўшы гэтага горада, між рэчы аднаго з буйнейшых у усходнеэўрапейскім рэгіёне. Верагодна на падставе гэтага магчыма зрабіць выснову, што ў гэты час Вольга ўжо не валодала Полацкай зямлёй, а займалася умацаваньнем межаў зь ёй. Летапісы ж нічога не паведамляюць аб Рагвалодзе да падзей 978 года.
Таму трэба зьвяртаць увагу на тыя падзеі. Яраполк у другой палове 975 года забівае свайго брата, драўлянскага князя Алега. Другі Яраполкаў брат Уладзімер, спалохаўшыся падобнага лёсу, ў канцы 975 году ўцякае з Ноўгарада за мора да нарманаў. Яраполк прызначае ў Ноўгарад свайго намесьніка і пасаднікаў і ўладарыць Русьсю адзін. Вясной 978 года Ўладзімер вярнуўся з наймаванай нарманскай дружынай з-за мора ў Ноўгарад, забіў намесьніка і прагнаў пасаднікаў Яраполка, сказаўшы ім: «Ідзіце да брата майго і кажыце: «Уладзімер ідзе на цябе, рыхтуйся зь ім біцца». Абодва браты сталі шукаць хаўрусьнікаў.
Для Полацка выгодней быў хаўрус з Кіевам, які абяцаў ўзмацненьне за кошт Ноўгарада - натуральнага геапалітычнага супраціўніка на так званым «шляху з вараг у грэкі». Хаўрус жа з Ноўгарадам насупраць ня быў бы плённым, бо калі Ноўгарад узмацніцца за кошт Кіева, то наступнай ахвярай будзе Полацак. Верагодна гэтыя абставіны добра бачыў і Рагвалод. Да гэтага ж Яраполк першым даслаў сватаў у Полацак, такім чынам прапанаваўшы дамову полацкаму князю.
Рагвалод у сьвятле вышэйзгаданых акалічнасьцей прыняў прапанаваную Яраполкам дамову. Гэты хаўрус выявіўся ў тым, што Рагвалод амаль адразу пачаў «ваяваць воласьці Ноўгародзкія». Вельмі цікавае пытаньне, якія менавіта ноўгародзкія воласьці ён ваяваў, бо ў той час паміж Полацкім княствам і Ноўгародзкай зямлёй былі вялікія нічыйныя яшчэ абшары. Адзінае месца дзе яны больш менш сутыкаліся гэта вярхоўі Ловаці, верагодна на гэтыя землі і былі скіраваны напады Рагвалода. Яраполк жа адразу пасьля складаньня дамовы паслаў на дапамогу Рагвалоду свае войска каб «ня даць Уладзімеру ваяваць Крыўскую зямлю». Разам з ваяводамі адправіў і паслоў, каб схіліць брата да міру.
Пасьля нападаў Рагвалода і Уладзімір паслаў у Полацак сватоў з словамі: «Жадаю дачку тваю ўзяць сабе ў жонкі». Аднак Рагнеда, як вядома «была ўжо змоўлена за Яраполка». Рагвалод спытаў у дачкі: «Ці жадаеш за Ўладзіміра?». Яна ж адказала: «Не жадаю разуць рабычыча, а жадаю Яраполка». Няслушна было б думаць, што абразьлівыя словы належаць самой дванаццацігадовай Рагнедзі, хоць яны і былі сказаныя ёю. Гэтак жа няслушна лічыць, што словы Рагнеды паслужылі падставай для вайны. Падставай было тое, што Рагвалод стаў у барацьбе паміж Уладзімірам і Яраполкам на бок апошняга. Адказ Рагнедзі быў своеасаблівай дэклярацыяй намераў полацкага князя, у той сытуацыі гэта немінуча вяло да вайны Ноўгарада з Полацкам, якая фактычна ўжо вялася Рагвалодам.
Калі «отракі» - сваты Ўладзімера паведамілі яму адказ Рагнедзі, ён з войскам з нарманаў, ноўгародцаў, чудзі і крывічоў (ізборска-пскоўскіх) прыйшоў пад Полацак, калі «Рагнедзь ужо сабралі да Яраполка». Рагвалод выйшаў на сустрэчу Ўладзіміру, але атрымаў паразу ў бітве і зачыніўся ў горадзе, спадзяючыся дачакацца кіеўскіх войскаў. Уладзімер жа ўзяў Полацак недзе ў траўні 978 года, «і паланілі Рагвалода і сыноў яго, і жонку яго, і дачку. І зьневажаў Дабрыня яго, і ўзгадаў Рагнедзі, як назвала князя рабычычам, і загадаў Уладзімеру быць зь ёю перад бацькам і маці. Пасьля жа Ўладзімір забіў бацьку, братоў і маці яе, а саму ўзяў у жонкі».
Але бітва з войскам Рагвалода і ўзяцьце горада відаць шмат каштавала войску Ўладімера, бо ўжо ў Полацку даведаўшыся, што побач войскі пасланыя Яраполкам ён спалохаўся і жадаў зьбегчы ў Ноўгарад. Дабрыня, ведаючы, што Яраполк не падабаецца паганцам, утрымаў пляменьніка і паслаў да яраполкавых ваявод з дарункамі, прапануючы перайсьці на свой бок. Ваяводы абяцалі перайсьці і выканалі сваё абяцаньне ў бітве пры «рацэ Друці, ў трох днях шляху ад Смаленска». Такім чынам ваяводы Яраполка спазьняліся да Полацка верагодна недзе на 5-10 дзён.
Яраполк, застаўшыся, без войскаў, якія часткай перайшлі на бок Уладзіміра, а часткай былі зьнішчаныя, неўзабаве быў здрадліва забіты. Ўладзімер 11 чэрвеня 978 года быў абвешчаны вялікім князям кіеўскім.
У тым, што Рагвалод загінуў, і яго геапалітычныя і эканамічныя пляны пацярпелі няўдачу, вінаваты толькі зьбег фатальных акалічнасьцяў.
[рэдагаваць] Спадчына
Бясспрэчна, што Рагвалод пакінуў пасьля сябе добрую памяць ў Полацкай зямлі. Аб ім памяталі яго нашчадкі, сярод якіх таксама былі Рагвалоды названыя ў яго гонар. Верагодна гэтая памяць мела нейкія матэрыяльныя падмуркі. Магчыма, што менавіта ў часы Рагвалода пачаўся, традыцыйны у пазьнейшыя часы, полацкі наступ на захад - на Ніжняе Падзьвіньне і Літву, бо па дадзеных археалёгіі, менавіта тады былі заснаваны Герцыке, Лагожаск і магчыма іншыя гарады на балцкіх землях.
[рэдагаваць] Нашчадкі
- NN сын (950-я - 978)
- NN сын (950-я - 978)
- Рагнедзь (966 - 1000) - з 978 жонка Ўладзімера Сьвятаслававіча, вялікага князя кіеўскага
Папярэднік: — |
полацкі князь 945 – 978 |
Наступнік: Ізяслаў I |