Цвярское Вялікае Княства
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Цвярско́е Вялі́кае Кня́ства — руская феадальная дзяржава ў 1247 – 1485 гадах.
Узнікла на землях смаленскіх крывічаў як удзел Пераяслаў-Залескага княства пры падзеле спадчыны вялікага князя Яраслава Усеваладавіча, які загінуў у Ардзе. Першым князем быў Яраслаў Яраславіч (брат Аляксандра Неўскага), з 1264 году таксама вялікі князь Уладзімірскі. Узвышэнне Цвяры звязана з адносна невялікімі разбурэннямі пад час мангола-татарскага нашэсця і узнікненнем тут каля 1265 году епіскапскай кафедры, якую заняў былы полацкі епіскап Сімеон. Другім цвярскім епіскапам (1289 – 1316) быў таксама выхадзец з Полацка Андрэй, сын полацкага князя Гердзеня. У далейшым Цвярское Вялікае Княства вяло актыўную барацьбу з Масквой за вялікае уладзімірскае княжанне і за палітычную гегемонію на Русі, у якой часта атрымлівала падтрымку Вялікага княства Літоўскага, з якім, зрэшты таксама часта ваявала (1285 і інш.), перадусім за кантроль над раёнам Ржэвы на Верхняй Волзе, у якім пазней да сярэдзіны XX стагоддзя захоўвалася беларуская мова і іншыя беларускія этнаграфічныя прыкметы (глядзіце Тудаўляне). Цвер была першым рускім княствам, якое пачало актыўнае змаганне за вызваленне ад ардынскага ярма пад час паўстання 1327 году, якое было жорстка падаўленае Ардой з дапамогай Масквы (што паклала пачатак узвышэнню Маскоўскага вялікага княства). Тытул «вялікіх» канчаткова замацаваўся за цвярскімі князямі ў сярэдзіне XIV стагоддзя. Асабліва цесныя адносіны паміж ВКЛ і Цвярскім Вялікім Княствам існавалі пры Альгердзе, які быў жанаты з цвярской князёўнай Ульянай. Апроч Альгерда, з цвярской князёўнай быў жанаты Свідрыгайла, а цвярскія князі — з дачкамі Гедыміна, Кейстута, Уладзіміра Альгердавіча, Сымона (Сямёна) Алелькавіча. У выніку серыі войнаў 1368 – 1372 гадоў незалежнасць Цвяры ўдалося адстаяць, нягледзячы на цяжкае паражэнне ад Масквы ў 1375 годзе. У 1406 годзе Цвер выступіла супраць на баку Масквы ў канфлікце за Вялікі Ноўгарад і Пскоў.
Найбольшага эканамічнага і культурнага росквіту Цвярское Вялікае Княства дасягнула у першыя дзве трэці XV стагоддзя (адным са сведчаннем чаго з'яўляецца падарожжа Афанасія Нікіціна ў Індыю), але пры вялікім князі Міхаіле Барысавічы (1461 – 1485), які спрабаваў захаваць незалежнасць Цвяры з апорай на ВКЛ, адбываўся хуткі ўпадак цвярской дзяржаўнасці. Польскі кароль і вялікі князь літоўскі Казімір, нягледзячы на саюзныя абавязкі паводле дагавораў 1449 і 1484 гадоў, не аказаў дзейснай падтрымкі Цвярскому Вялікаму Княству, што перадвырашыла далучэнне Цвяры да Маскоўскай дзяржавы ў 1485 годзе і ўцёкі Міхаіла Барысавіча ў ВКЛ. Ліквідацыя самага моцнага сярод рускіх княстваў гістарычнага канкурэнта Масквы дала магчымасць апошняй пачаць адкрытае змаганне з ВКЛ за беларускія і ўкраінскія землі.
- Крыніца: Алесь Белы, «Энцыклапедыя гісторыі Беларусі»
[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць] Літаратура
- Белы А. “Краіна вытокау” // Спадчына. 1993. № 3.
- Клюг Э. Княжество Тверское (1247—1485). Тверь, 1994.