Якуб Харэўскі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

атаман Якуб Харэўскі (сапр. Якуб Новік, 1900, в. Харэва (цяпер Пружанскі раён) — 2 красавіка 1968, Рыё-Грандэ Порт Алекра, Бразылія) - беларускі падпольшчык і змагар за незалежнсьць.

Маючы каля дваццаці гадоў, Якуб далучыўся да беларускай антыпольскай партызанкі і неўзабаве ўзначаліў аддзел у Ружанскай пушчы, які ўваходзіў у склад партызанскіх войскаў БНР. Магчыма, якраз тады Якуб Новік і ўзяў сабе кансьпірацыйнае імя, утворанае ад назвы роднай палескай вёскі Харэва. Побач з Харэўскім дзейнічалі беларускія аддзелы Сяргея Хмары і атамана Рудога, а таксама аддзел вядомага савецкага чэкіста Кірылы Арлоўскага, які імкнуўся стварыць з суседзямі “агульны штаб”. Перамовы завяршыліся не на карысьць чэкіста, якому загадалі не пераходзіць лінію Віленска-Берасьцейскай чыгункі.

У 1925 г., калі палякі ўзялі ягоны аддзел у атачэньне, Харэўскаму ўдалося захаваць людзей, распусьціўшы іх па хатах, а самому ўцячы ў БССР. У 1937 г., ратуючыся ад масавых арыштаў НКВД, ён мусіў перайсьці мяжу ў адваротным кірунку.

На пачатку 1939 г. ў Баранавічах адбылася падпольная канфэрэнцыя былых сяброў Беларускай сялянска-работніцкай Грамады. Багаты партызанскі досьвед атамана Харэўскага аказаўся зноў запатрабаваным. Ён атрымаў заданьне рыхтаваць на Палесьсі на выпадак нямецка-польскай вайны антыпольскае паўстаньне. У жніўні 1939 г. сілы Харэўскага ўжо складалі 5 тысяч чалавек, але заплянаваны на 18 верасьня штурм Пінску атаман мусіць адмяніць, бо пачаўся паход Чырвонай Арміі на Польшчу.

У 1942 г. Якуб Харэўскі робіцца адным з кіраўнікоў Беларускай народнай партызанкі і ўзначальвае яе “Лаву атаманаў”. Падчас адыходу немцаў ягоны аддзел імя Нябабы захоплівае ў Любяшове, на беларуска-ўкраінскім памежжы, нямецкі арсэнал. Да канца 1940-х аддзел пасьпяхова ваюе з бальшавікамі на Берасьцейшчыне і Піншчыне, даходзячы да Косава, Століна і Каменя-Кашырскага.

Пазьней беларускаму атаману ўдаецца пераправіць сваіх людзей у Польшчу, адтуль у Заходнюю Нямеччыну і, нарэшце, у Бразылію.

У 1967 газэта “Беларускі Голас”, якую выдаваў ў Таронта былы паплечнік Сяргей Хмара, зьмясьціў артыкул, дзе Харэўскі-Новік згадваўся як палеглы ў баях за Беларусь. Сам Харэўскі надрукаваў у адказ ліст, што чуткі пра ягоную сьмерць перабольшаныя. Увесну 1958 г. Харэўскі з ад’ютантам гінуць у аўтакатастрофе. Гэткую мэтодыку расправы з палітычнымі апанэнтамі тады шырока выкарыстоўвалі савецкія спэцслужбы.


Гэты тэкст напісаны пры дапамозе матэрыялаў перадач Радыё Свабода (беларуская рэдакцыя).