Сан-Францыска

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Сан-Францыска
Сьцяг
Мянушка: Туманны горад
Першыя згадкі 1833
Плошча 600,7 км²
Насельніцтва
 - з прыгарадамі
744 230 (2004)
4 152 688 (2005)
Тэлефонны код 415
Штат [[Штат|Каліфорнія]]
Акруга Сан-Францыска
Мэр Гэвін Ньюсам

Сан-Францы́ска (па-ангельску: San Francisco) — горад і акруга ў ЗША, у штаце Каліфорнія. Насельніцтва складае 776,7 тысяч чалавек, гэта чацьвёрты па колькасьці насельніцтва горад Каліфорніі. Сан-Францыска разьмешчаны на паўночным ускрайку аднайменнага паўвострава і зьяўляецца цэнтральнай часткай так званай вобласьці заліва Сан-Францыска (па-ангельску: San Franscisco Bay Area), насельніцтва якой складае каля 7 мільёнаў чалавек.

У 1776 годзе першымі эўрапейцамі якія пасяліліся ў Сан-Францыска сталі гішпанцы, якія назвалі горад у гонар Сьвятога Францыска. З пачаткам «Залатой ліхаманкі» ў 1848 годзе горад пачаў імкліва расьці. У 1906 годзе моцны землятрус і пажары, якія выбухнулі за ім, разбурылі 80% гораду. Пазьней Сан-Францыска быў перабудаваны. На сёньняшні дзень Сан-Францыска - адзін з самых прыгожых гарадоў Амэрыкі.

Сан-Францыска мае шэраг прыродных асаблівасьцей, якія надаюць гораду незабыўны калярыт. Горад разьмешчаны паміж аднайменным залівам і Ціхім акіянам. Смуга, прынесеная акіянам - часты госьць і адметная рыса горада. Горад разьмешчаны на ўзгорках і славіцца на ўвесь сьвет невымоўным спалучэньнем гістарычнай і сучаснай архітэктуры. Да ліку славутасьцей горада належаць мост «Залатая брама», абток Алькатрас і сістэма кабэльных трамваяў.

Зьмест

[рэдагаваць] Гісторыя

Кітайскі квартал
Кітайскі квартал

Першымі насельнікамі паўвострава Сан-Францыска былі індзейцы племя Ахлоні (у перакладзе зь індзейскага «заходні народ»), якія засялялі гэтую мясцовасьць з 8 тысячагодзьдзя да нашай эры і да пачатку 19 стагодзьдзя. Першыя эўрапейцы прыбылі ў заліў Сан-Францыска 2 лістапада 1769 года ў складзе гішпанскай экспэдыцыі Гаспара дэ Партола. Дэ Партола шукаў магчымасьць пашырыць уладаньні гішпанскай кароны ў Амэрыцы і супрацьстаяць пашырэнню расейскіх калоній. Праз 6 гадоў гішпанцы заснавалі на паўвостраве місію і пабудавалі ваенны форт. Расейская калёнія разьмяшчалася непадалёк у Форце Рос. У 1830 Уільям Рычардсан стварыў першы плян горада і пабудаваў першы капітальны эўрапейскі дом.

Пасьля абвяшчэньня Мэксыкай у 1821 году незалежнасьці ад Гішпаніі Сан-Францыска, як і ўся Каліфорнія, адыйшоў ва ўладаньні Мэксыкі. ЗША захапілі горад 30 студзеня 1847 падчас Мэксыканска-Амэрыканскай вайны. У той час, нягледзячы на сваё стратэгічнае месцазнаходжаньне, Сан-Францыска заставаўся маленькім мястэчкам. Праз два гады з пачаткам «Залатой ліхаманкі» да сьнежня 1849 насельніцтва горада вырасла з 1 тысячы чалавек да 25 тысяч.

Вялікая колькасць працаўнікоў з Кітая прывяла да стварэньня вялікага Кітайскага квартала. Да сёньняшняга дня кітайцы застаюцца адной з самых вялікіх этнічных груп горада.

У 1906 годзе землятрус і наступныя пажары разбурылі 80% гарада. Больш за 3 тысячы чалавек загінулі, многія засталіся без прытулку.

Мост «Залатыя вароты»
Мост «Залатыя вароты»

У 1936 годзе адчыніўся мост паміж Сан-Францыска і Оклэндам, а ў 1937 - мост «Залатая брама», які перакінуўся праз аднайменны праліў. З адчыненнем двух новых камунікацыйных шляхоў стала магчымым трапіць ў горад з поўначы і ўсходу, і насельніцтва вырасла яшчэ больш, асабліва падчас Другой сусьветнай вайны — унікальнае месцазнаходжаньне горада зрабіла яго важнай ваенна-марской базай.

У красавіку 1945 года ў Сан-Францыска быў падпісаны Статут Арганізацыі Аб'яднаных Нацый.

У другой палове 20 стагодзьдзя ў горад пацягнуліся прадстаўнікі новай амэрыканскай культуры: мастакі, пісьменьнікі, рок-музыкі і хіпі. Сан-Францыска стаў таксама цэнтрам руху за вызваленьне геяў, у цяперашні час у горадзе ў адсоткавым дачыненьні пражывае больш геяў і лесбіянак, чым у любым іншым буйным горадзе ЗША.

У 1989 годзе буйны землятрус выклікаў значныя разбурэньні і ахвяры ў горадзе.

У 80-х гадах 20 стагодзьдзя ў Сан-Францыска была пабудаваная вялікая колькасьць хмарачосаў і высокіх жылых дамоў. Падчас развіцьця Інтэрнэту ў горад пацягнуліся інтэрнэт-бізнэсмэны, праграмісты і іншыя працаўнікі гэтай галіны, што падвысіла кошты на жыльлё. Абвал кампутарнай галіны ў 2001 годзе моцна паўплываў на працазабесьпячэньне і эканамічны стан горада. Да сёньняшняга дня блізкасьць да Крамянёвай даліны і вялікая колькасьць «кампутарных» кампаній робяць высокія тэхналёгіі асноўнай галіной прамысловасьці горада.

Апошнія гады колькасьць бесхацінцаў было адной з самых балючых праблем горада. Колькасьць бесхацінцаў на душу насельніцтва ў Сан-Францыска перавышае аналягічны паказчык любога іншага горада ЗША.

[рэдагаваць] Геаграфія і клімат

Вялікая частка Сан-Францыска разьмяшчаецца на паўночным ускрайку аднайменнага паўвострава. Некалькі астравоў заліва Сан-Францыска (Алькатрас, Востраў Скарбаў і вялікая частка абтока Рэд Рок) таксама належаць гораду. Гораду таксама належаць незаселеныя Фаралонавы астравы, разьмешчаныя ў Ціхім акіяне за 43 кіламэтры ад берагу.

Агульная плошча горада — 600,7 км², зь якіх 120,9 км² складае суша і 479,7 км² — вада. Агульная плошча вады складае 79,86% агульнай плошчы горада. Часта гавораць, што Сан-Францыска — квадрат з бакамі ў 7 міль (~11 кілямэтраў).

Сан-Францыска знакаміты сваімі ўзгоракамі. Узгоркам у горадзе завецца ўзвышэньне больш за 30 мэтраў. У рысе горада знаходзяцца 42 узгоркі. Самы высокі ўзгорак — гара Дэвідсан, яго вышыня — 282 мэтра. На вяршыні ўзгорка ў 1934 году пабудаваны крыж вышынёй 31,4 мэтра.

Пасьля землятрусу 1906
Пасьля землятрусу 1906

Сан-Францыска знаходзіцца паблізу двух тэктанічных разломаў, якія зьяўляюцца чыньнікам частых землятрусаў. Акрамя ўжо згаданага землятрусу 1906 года, моцныя землятрусы здараліся ў Сан-Францыска ў 1851, 1858, 1865, 1868, 1957, 1989 гадах.

Пагроза паўтору моцнага землятрусу высоўвае высокія стандарты да трываласьці новых будынкаў і прымушае перабудоўваць ранейшыя будынкі і масты.

[рэдагаваць] Клімат

Выява:Golden Gate fog.jpg
Мост «Залатыя вароты» ў смузе

Сан-Францыска акружаны вадою з трох бакоў. Халодныя плыні ў Ціхім акіяне аказваюць моцны ўплыў на клімат горада. Улетку на горад спускаецца смуга, а ўзімку часта ідзе дождж. Сярэдняя тэмпэратура лета — 15—24°C, сярэдняя тэмпэратура зімы — 10—15°C, вельмі рэдка яна апускаецца ніжэй за нуль. Дождж улетку — рэдкая зьява, але зімы часта дажджлівыя. Сьнегапады вельмі рэдкія. Ціхі акіян у блізіні горада асабліва халодны — яго тэмпэратура ўзімку каля 10°C, улетку — 12°C. Спалучэньне халоднага акіяна і высокай тэмпэратуры асноўнай часткі Каліфорніі прыводзіць да ўнікальнага фэномену Сан-Францысканскай смугі, якая ўлетку можа ахінаць горад (асабліва яго заходнюю частку) цэлымі днямі.

Тэмпэратура ў горадзе ўлетку — 18-20°С, аднак, варта ад'ехаць у глыб Каліфорніі хоць бы на некалькі дзясяткаў кілямэтраў, тэмпэратура пачынае дасягаць 35-40°С. Смуга бывае пераважна ўлетку, рэдка зьяўляецца позьняй вясной і раньняй восеньню, што робіць гэтыя сэзоны больш падобнымі на лета. Узімку часам днём паветра награецца да тых жа 18°C, але звычайная тэмпэратура - 11-14°С.

Для параўнаньня: самы цёплы месяцверасень (смуга рэдкая) — 17,2°C, хоць геаграфічная шырыня горада паўднёвей Баку на ўзроўні Ашхабада. Аднак сярэднесутачныя тэмпэратуры вышэй 16°С трымаюцца з пачатку траўня да канца кастрычніка.

Клімату Сан-Францыска прысьвечана мноства твораў і дыскусій. Адны завуць клімат «ідэальным», іншыя, насупраць, «найгоршым у сьвеце».

Месяц Ападкі, мм Ср. тэмп. °С
Студзень 118 9.2
Люты 82 10.1
Сакавік 67 11.3
Красавік 39 12.3
Травень 8 16.0
Чэрвень 3 16.2
Ліпень 1 16.7
Жнівень 1 17.2
Верасень 5 17.2
Кастрычнік 27 16.0
Лістапад 58 11.8
Сьнежань 90 9.6
Разам 500 13.6


Гістарычны кабэльны трамвай
Гістарычны кабэльны трамвай
Аэрапорт Сан-Францыска ўначы
Аэрапорт Сан-Францыска ўначы

[рэдагаваць] Грамадзкі транспарт

Сыстэма грамадзкага транспарту Сан-Францыска — самая разьвітая сыстэма на заходнім узьбярэжжы ЗША. Каля 35% насельніцтва горада штодня карыстаюцца грамадзкім транспартам. Транспартная сыстэма горада ўключае ў сябе аўтобусы, тралейбусы, наземныя і падземныя хуткасныя трамваі (усё гэта — так званая сыстэма MUNI), а таксама знакамітыя гістарычныя кабэльныя трамваі. У горадзе функцыянуе свайго роду мэтрапалітэн (BART), які злучае горад з блізкімі гарадамі і прыгарадамі. Сыстэма прыгарадных цягнікоў злучае Сан-Францыска з Сан-Хасэ. Некалькі паромаў таксама злучаюць горад з прыгарадамі.

[рэдагаваць] Аэрапорт

Глядзіце: Міжнародны аэрапорт Сан-Францыска

Міжнародны аэрапорт Сан-Францыска разьмешчаны ў 13 кілямэтрах на поўдзень ад горада. Жыхары і госьці горада таксама могуць карыстацца Міжнародным аэрапортам Оклэнда (32 кілямэтры ад горада) і Міжнародным аэрапортам Сан-Хоcе (70 км ад горада)

[рэдагаваць] Порты

Порт Сан-Францыска быў раней самым вялікім і загружаным портам на заходнім узьбярэжжы ЗША. Цяпер гэтае званьне належыць портам Лос-Анджэлеса і Лонг-Бізун. Вялікая частка камэрцыйнага суднаходства перамясцілася ў порт Оклэнда на ўсходнім беразе заліва.

Нявыкарыстаныя для асноўнага суднаходства пірсы ў цяперашні час выкарыстоўваюцца ў асноўным для офісных будынкаў, крам і музеяў.

[рэдагаваць] Рэлігія ў акрузе Сан-Францыска

  • Каталікі — 180 798 і 49 рэлігійных суполак
  • Юдэі — 49 500 і 36 рэлігійных суполак
  • Мусульмане — 22 664 і 6 рэлігійных суполак
  • Аб'яднаная мэтадысцкая царква (пратэстанты) — 13 522 і 16 рэлігійных суполак
  • Епіскапальная царква (пратэстанты) — 6295 і 19 рэлігійных суполак
  • Усе рэлігіі — 324 882 і 408 рэлігійных суполак
  • Усё насельніцтва 386 816 [1]

[рэдагаваць] Глядзіце таксама

  • Мост «Залатая брама»
  • Міжнародны аэрапорт Сан-Францыска
  • Вобласьць заліва Сан-Францыска
  • Крамянёвая даліна

[рэдагаваць] Кампутарныя гульні

  • Сан-Францыска выдатна адлюстроўваецца ў гульні Vette. Гульня прызначаная для кампутараў 286/386.
  • Сан-Францыска ўскосна паказаны ў гульні GTA: San Andreas

[рэдагаваць] Фільмы

  • У Сан-Францыска і Алькатрасе адбываецца дзеяньне знакамітага фільма «Скала»
  • Уцёкі з турмы «Алькатрас»
  • «Асноўны инстынкт»
  • «Канчатковы аналіз»
  • «Споведзь нябачнага чалавека»

[рэдагаваць] Спасылкі

[рэдагаваць] Крыніцы

  1. Зьвесткі пра рэлігійныя суполкі Сан-Францыска
Сцяг Каліфорніі
Каліфорнія
Геаграфія Каліфорніі
Сталіца Сакрамента
Гарады Лос-Анджалес | Сан-Францыска | Сан-Дыега | Сан-Хасэ | Оклэнд | Лонг-Бізун | Фрэсна | Анахайм