Пінск
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Пінск | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||
Раён | Пінскі раён | ||||||
Вобласьць | Берасьцейская вобласьць | ||||||
Плошча | 43,3 км² | ||||||
Насельніцтва | 131.000 | ||||||
Тэлефонны код | +375 165 | ||||||
Паштовы індэкс | 225710 | ||||||
Геаграфічныя каардынаты | 52°7′ пн. ш. 26°5′ у. д. | ||||||
Мэр | Аляксандр Гордзіч | ||||||
Пінск — горад у Брэсцкай вобласці на поўдні Беларусі, цэнтр Пінскага раёну. Пінск называюць сталіцай Палесся. Геаграфічныя каардынаты: 52° 7' паўночнай шырыні , +26° 5' усходняй даўжыні. Тут знаходзяцца 44 гістарычна-культурных помніка, якія ахоўваюцца Рэспублікай Беларусь.
Зьмест |
[рэдагаваць] Этымалёгія назвы
Лічыцца, што Пінск паходзіць ад назвы ракі Піна, на якой стаіць горад (у месцы яе зліцця з Прыпяццю). Наконт тапоніма "Піна" існуюць розныя тэорыі, найбольш пашыраныя: "Піна" ад "пена", што пляскалася на ўзбярэжжы ракі; "Піна" ад лац. "пінус" - "сасна", сосны ў вялікай колькасці раслі на ўзбярэжжы.
[рэдагаваць] Гісторыя
У складзе Тураўскага княства. XI,XII, XIII стагоддзі:
- 1097. Першае летапіснае згадваньне аб Пінску (Пінеску) ў “Аповесьці мінулых гадоў”.
- 1174 — сталіца самастойнага Пінскага княства.
- 1183. Летапісы згадваюць князёў пінскіх — Яраслаў (1183), Яраполк (1190). Пінск, знаходзіўся тады ў цэнтры Тураўскага княства, меў гандлёвыя сувязі з Валыньню, Сярэднім Падняпроўем і Паўночным Прычарнамор'ем.
- 1263. Пісьмовае згадваньне аб праваслаўным храме - манастыры ў прадмесьце Ляшчэ - будучым рэлігійным і асветніцкім цэнтры піншчыны.
У Вялікім Княстве Літоўскім. XIV, XV, XVI стагоддзі:
- 1320. Пінск прыналежыць Нарымунту Гедымінавічу (у 1348 пінскі князь Нарымунт загінуў у бітве з крыжакамі)
- 1396. Агульнапрынятая дата заснаваньня ў Пінску касцёла францысканцаў.
- 1471. У горадзе кіруе князёўна Марыя — удава Сямёна Олелькавіча, які вёў свой род ад Гедыміна. Шматлікасьць дароўных грамат князёўны Марыі дазваляюць спасылацца на першае пісьмовае згадваньне вёсак піншчыны.
- 1521. Вялікі князь Вялікага княства Літоўскага Жыгімонт I Стары перадаў Пінск сваёй жонцы каралеве Боне. На Палесьсе яна вядомая тым, што актыўна пачала праводзіць першыя аграрныя ператварэньні.
- 1527. Перад сценамі пінскага замка затрыманы паход атрада татараў, якія знішчылі паўднёваўсходнюю частка піншчыны. Гэта быў апошні набег татараў.
У эпоху Рэчы паспалітай. XVII, XVIII стагоддзі:
- 1569 — Утварэньне Рэчы Паспалітай. Пінск становіцца сталіцай Берасьцейскага княства.
- 1581. 12 студзеня Пінск атрымаў Магдэбургскае права і герб: на чырвоным полі шчыта залаты лук са стралой і нацягнутай цецівой.
- 1630 —1675. Узвядзеньне з цэглы езуіцкага калегіюма.
- 1648. На Запарожжы паўстаньне Хмяльніцкага, якое набыла характар рэлігійнай вайны супраць уніяцкай царквы, якая цясніла праваслаўную. Хваляваньні дакаціліся да Пінска, але ўдзельнікі яго разам з казакамі былі разьбіты войскамі Януша Радзівіла. Горад спалены расейскімі войскамі.
- 1655. Падчас вайны Расіі з Рэччу паспалітай (1651 — 1667) ваявода Ф. Валконскі 25 верасня заняў Пінск, разрабаваў яго і спаліў.
- 1659. У вёсцы Гарадзішчы заснаваны манастыр бенедыктынаў. Ён быў пабудаваны на сродкі ваяводы Патоцкага Яна Караля Копеца і праіснаваў да 1855 года.
- 1705. На сродкі князя Міхася Вішнявецкага і яго жонкі Кацярыны заснаваны манастыр бернардынаў. Існаваў у Пінску да 1832 года.
- 1706. Швецкі кароль Карл XII заняў Пінск, разрабаваў і спаліў горад. Разбураны быў і бастыённы замак у прыгарадзе Пінска Караліне, які быў створаны для маршалка Вялікага княства Літоўскага, а пазней адышоў да князёў Вішнявецкіх.
- 1710. У Пінску, Парахонску, Плешчыцах, Марозавічах, Лапаціне, Калбах пабываў Васіль Мікітавіч Тацішчаў — аўтар пяцітомавай “Гісторыі Расійскай”, навуковец, дыпламат, асьветнік, падарожнік, дзяржаўны дзеяч XVIII стагоддзя. У гэтым жа годзе на піншчыне па ўказе Пятра I ён арганізаваў вытворчасьць 30 гармат і 7 судоў.
- 1782. На поўнача-усходняй ускраіне пінскага прадмесця Каралін збудаваны каменны касьцёл, вядомы зараз як касьцёл Карла Барамея.
- 1784. Пінск наведаў кароль Рэчы паспалітай Станіславаў Аўгуст Панятоўскі, які прысутнічаў на цырымоніі закладкі Палаца Бутрымовіча і наведаў таксама вёскі Лапаціна, Горнава і Альбрэхтова.
У складзе Расійскай імперыі. XIX стагоддзе:
- 1793 — пасьля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай горад увайшоў у склад Расейскай Імперыі.
- 1795. Пры ўладкаваньні Менскай губерніі, на падставе ўстаноў аб губернях, Пінск прызначаны павятовым горадам Менскага намесніцтва. Пакінуты павятовым горадам Менскай губерні, пры выданьні штатаў 1796 г. і 1802 г.
- 1812. Айчынная вайна 1812 года на піншчыне. Атрад палкоўніка Жевахава разбіў у Пінску атрад французаў і ўзяў у якасьці трафея гармату.
- 1831. Каля вёскі Невель царскія войскі разбілі пінскіх паўстанцаў пад кіраўніцтвам Цітуса Пуслоўскага.
- 1837. У вёсцы Парэччы пачала дзейнічаць суконная фабрыка Скірмунта.
- 1858. Побач з Ляшчынскім манастыром закладзены гарадскі парк.
- 1860. У вёсцы Парэччы пачаткаў дзейнічаць цукровы завод Скірмунта.
- 1863. Паўстанцы атрада Рамуальда Траугутта 12 і 13 ліпеня панеслі цяжкія страты пад Пінскам.
- 1865. Мужам і жонкай Флеросамі ў Пінску была пабудавана лякарня.
- 1884. У снежні пачаўся рух цягнікоў па чыгунцы Пінск — Лунінец.
- 1885. У Пінску пачаткаў дзейнічаць сударамонтны і механічны завод, уладальніцай якога была Юлія Пятроўна 0'Бріэн дэ Лассі.
- 1892. Аўстра-вугорскім капіталістам Гальперыным у Пінску была пабудавана запалкавая фабрыка “Прагрэс — Вулкан”.
- 1904 сакавік. У Пінску з'явілася тэлефонная сетка.
- 1910. У Пінску - 36409 жыхароў, з іх 26626 - габрэі. Паслугамі тэлефоннай станцыі карысталася 196 абанентаў.
- 1910-1916. У Пінску, паводле зборніка «Папярэдні спіс перыядычных выданняў Расіі 1901 —1916 гг.» выдаваліся «Пінскі лісток», «Пінскі голас», «Тэлеграмы» , «Аб'яднаньне».
- 1911 лістапад. У Пінску пачаліся першыя сеансы кінематографа.
- 1912-1914. У Пінску жыў і працаваў народны паэт Беларусі Якуб Колас.
- 1915. 15 верасня 1915 года, падчас першай сусьветнай вайны Пінск быў акупаваны нямецкімі войскамі.
У складзе буржуазнай Польшчы.(1921-1939):
- 1921. Пасля Рыжскай мірнай дамовы тэрыторыя Заходняй Беларусі, у т.ч. і Пінск адышла да Польшчы. Пінск становіцца цэнтрам павета Палескага ваяводства польшчы
- 1921. 7 верасня. Здарыўся вялікі пажар. Агнём была знішчана практычна ўся цэнтральная частка горада.
- 1924. Заснаваны Пінскі краязнаўчы музей. Адчынены ў 1926 годзе.
- 1936. У Пінску адчыняецца вялікая сельскагаспадарчая выстава ў гарадскім парку "Ляшчэ". Напярэдадні выставы выдадзены "Informator m. Pinska", які з'яўляецца своеасаблівым даведнікам па горадзе 1936 года.
- 1939. 20 верасьня часткі Чырвонага Войска ўвайшлі ў горад. Пінск увайшоў у склад БССР. З 4 снежня горад - цэнтр Пінскай вобласьці
Гісторыя горада Пінска з 1939:
- 1946. 10 жніўня. Пачаўся рух па першым гарадскім аўтобусным маршруце.
- 1953. Усталяваны першыя чатыры тэлефона-аўтамата.
- 1954. 1 жніўня. Ліквідавана Пінская вобласьць.
[рэдагаваць] Насельніцтва
Дынаміка колькасьці насельніцтва Пінска:
- XVI ст.- 5,0 тыс.
- 1825 - 4,2 тыс.
- 1841 - 6,8 тыс.
- 1861 - 11,3 тыс.
- 1900 - 29,5 тыс.
- 1910 - 36,4 тыс.
- 1921 - 23,5 тыс.
- 1931 - 33,5 тыс.
- 1939 - 35,9 тыс.
- 1959 - 41,5 тыс.
- 1986 - 112,6 тыс.
- 2000 - 132,6 тыс.
- 2007 - 131,0 тыс.
[рэдагаваць] Адукацыя
12 верасня 2001 года ў Пінску адбылося адкрыццё Міждыяцэзіяльнай вышэйшай духоўнай семінарыі імя св. Тамаша Аквінскага.
Сярэдняя спецыяльная адукацыя:
- Пінскі дзяржаўны індустрыяльна-педагагічны каледж
- Пінскі дзяржаўны педагагічны каледж імя А.С.Пушкіна
- Пінскі дзяржаўны гідрамеліяратыўны каледж імя А.Я.Клешчава
- Пінскі дзяржаўны медыцынскі каледж
- Пінскае вучылішча мастацтваў
- Пінскі дзяржаўны медыцынскі каледж
- Пінскі сельска-гаспадарчы каледж
[рэдагаваць] Выбітныя асобы
- Адам Нарушэвіч
- Рышард Капушчынскі
- Хаім Вейцман
- Голда Мэір