Станіслаў Манюшка
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Станіслаў Манюшка (5 траўня 1819 - 4 чэрвеня 1872) - кампазытар, дырыжэр і пэдагог; клясык польскай і беларускай вакальнай лірыкі, стваральнік нацыянальнай клясычнай опэры.
Нарадзіўся ў фальварку Убель Ігуменскага павета Менскай губэрні (цяпер Чэрвеньскі раён) у шляхецкай сям’і. Пачатковую адукацыю атрымаў дома, музычную - у Менскай музычнай школе Д.Стафановіча. 18 гадоў (з 1840 да 1858) працаваў арганістам і дырыжорам у Вільні, а з 1858 і да канца жыцьця - дырыжэрам опэрнага тэатру ў Варшаве, з 1864 таксама прафэсар Музычнага інстытуту.
Стварэньне першых вадэвіляў, музычных камэдый і камічных опэр Манюшкі зьвязанае зь Беларусяй. У 1834 менскімі аматарамі пастаўлены адзін зь першых яго музычных твораў "Канторскія служачыя"; у 1841 у Гародне, а ў 1843 у Менску паказаны аднаактовы жарт "Лятарэя" (лібрэта Корвін-Мілеўскага). На лібрэта В.Дуніна-Марцінкевіча ім напісаны "Рэкруцкі набор" (з К.Кжыжаноўскім; пастаўлена ў 1841 у Менску), "Спаборніцтва музыкаў", "Чарадзейная вада" (спэктакль у Менску ставіўся 21 раз), "Ідылія" ("Сялянка", з К.Кжыжаноўскім; пастаўлена ў 1852 у Менску; у 1853-1855 ставілася ў Бабруйску, Слуцку, Нясьвіжы, Глуску і інш.). Прэм’ера камічнай опэры "Ідылія" адбылася 9 лютага 1852 у Менскім гарадзкім тэатры.
Дзякуючы выкарыстаньню ў лібрэта беларускай мовы (побач з польскаю) і апоры на беларускі фальклёр гэтая падзея стала значнай вяхой у гісторыі беларускай музычнай культуры. Упершыню зь беларускай тэатральнай сцэны гучалі нацыянальныя мэлёдыі, прымаўкі і прыказкі. Гэта была ня проста творчая сьмеласьць драматурга і кампазытара, якія адважыліся ва ўмовах зьнявагі да ўсяго беларускага адкрыта заявіць пра свае сымпатыі, а глыбока прадуманая і сьвядомая акцыя, што адлюстроўвала творчыя, грамадзянскія і ідэйныя пазыцыі аўтараў. Трэба было мець немалую мужнасьць, каб у часы Мікалая І так гаварыць аб прыгоньніцтве, як у "Ідыліі" В.Дуніна-Марцінкевіча і Манюшкі. Іх погляды не заўсёды падтрымлівалі і блізкія сябры. Нават У.Сыракомля, які хваліў Дуніна-Марцінкевіча за тое, што ён "першы адважыўся стварыць вялікі твор на нашай народнай гаворцы", лічыў яго творы "залішне вострымі", а вядомы варшаўскі музычны крытык Ю.Сікорскі неаднойчы дакараў Манюшку за сацыяльна завостраныя сюжэты, якія надавалі музыцы "непажаданы характар".
Сьветапогляд Манюшкі сфармаваўся ўжо ў юнацкія гады, што прайшлі на Беларусі. З малых гадоў будучы кампазітар адчуў хараство і прывабнасьць беларускага фальклёру, асабліва беларускай песьні. Таму беларускі калярыт дамінуе амаль ва ўсіх яго творах, асабліва раньніх. У прадмове да 1-га выпуску "Хатняга сьпеўніка" (1844) Манюшка паведамляў, што зьмясціў у ім "песьні прынёманскіх вёсак... у гэтых паэтычных творах найярчэй праявіўся нацыянальны характар і мясцовы калярыт", а "тое, што ёсьць у ёй народнага, нацыянальнага, мясцовага, што зьяўляецца водгаласам нашых дзіцячых успамінаў, ніколі не перастае падабацца жыхаром той зямлі, на якой яны нарадзіліся і вырасьлі". У больш позьнія гады Манюшка шчодра чэрпаў з крыніцы беларускай народнай творчасьці. Так, у опэры "Фліс" ("Плытагоны", 1858) Р.Шырма адзначыў "такое багацьце песенных і танцавальных народных інтанацый, што часам ствараецца ўражаньне, што ты дзесьці пад Слуцкам ці каля Менску прысутнічаеш на народным сьвяце".
На працягу ўсяго жыцьця Манюшка падтрымліваў цесную сувязь зь беларускімі музыкантамі, аказваў ім самую разнастайную падтрымку ў творчай дзейнасьці. Ён сам быў настаўнікам ігры на фортэпіяна менскай піяністкі І.Горват, пасылаў розным выдаўцам, у тым ліку Францу Лісту, творы Ф. Міладоўскага, пісаў артыкулы пра сваіх суайчыньнікаў - менскага фартэпіяннага і арганнага майстра І. Бяляўскага, гродзенскую скрыпачку Т. Юзафовіч, рэцэнзаваў іх працы, у прыватнасьці кнігу Напалеона Орды "Граматыка музыкі", дапамагаў набыць музычную адукацыю Каміле Марцінкевіч, скрыпачцы Б. Крыгер, наладжваў іх канцэрты. Манюшка рэгулярна дасылаў у Менск Д. Стафановічу і Ф. Міладоўскаму экзэмпляры сваіх твораў.
Са сталых яго опэр найбольш папулярныя "Галка" (1847, пастаўлена ў 1854, 2-я рэдакцыя - у 1859), адметная вастрынёй сацыяльна-крытычнага кірунку. У Менску яна ўпершыню пастаўлена ў 1856; а праз 120 гадоў (1975) зноў пастаўлена на сцэне Дзяржаўнага тэатра опэры і балета Беларусі. У ліку найбольш значных яго опер: "Графіня" (1859), "Вэрбум нобіле" ("Слова гонару", 1860), "Парыя" (1869), "Страшны двор" (1865). Апошняя опэра ў 1952 пастаўлена Дзяржаўным тэатрам оперы і балета Беларусі ў перакладзе на беларускую мову М. Танка. Ён аўтар больш як 300 сольных песень, што ўвайшлі ў 12 "Хатніх сьпеўнікаў", у іх ліку 12 песень напісаны на вершы Я. Чачота; кантаты "Крымскія санэты" на словы А. Міцкевіча.
- Гэты тэкст напісаны пры дапамозе матэрыялаў старонкі Гісторыя Беларусі. Асобы.