Францішак Умястоўскі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Умястоўскі, Францішак (Дзядзька Пранук) (10 лютага (29 студзеня па старым стылі) 1882 – кастрычнік 1940) — празаік, паэт, публіцыст, палітык.
Зьмест |
[рэдагаваць] Біяграфія
Нарадзіўся ў Вільні. Паходзіў са шляхецкай сям'і; яго жонка Гелена Дунін-Марцінкевіч, а ён стрыечны брат Францішка Аляхновіча. Вучыўся ў Пецярбурскім тэхналягічным інстытуце. Падчас вучобы ў 1902 – 1904 гадох уваходзіў у падпольную арганізацыю студэнцкай моладзі «Круг беларускай народнай прасьветы і культуры». Першы твор (верш «Вецер») апублікаваў у «Каляднай пісанцы на 1904 год» (Пецярбург, 1903). У 1905 годзе вярнуўся ў Вільню. Гэты горад пераўтвараўся тады ў цэнтар беларускага нацыянальнага руху. У 1906 годзе разам з Іванам і Антонам Луцкевічамі, Казімірам Кастравіцкім і Алаізай Пашкевіч пачаў выдаваць газэту «Наша доля». У 1908 жыў у вёсцы Існаўда Віцебскай губэрні. На працягу 1908 – 1914 друкаваў апавяданьні ў газэце «Наша Ніва». Апавяданьні: «Страх», «У лесе», «Доктар ад каўтуна», «Не мужыцкі розум» напісаны пад відавочным уплывам беларускага фальклёру. Перакладаў творы Аскара Ўайльда і Мікалая Гогаля. У 1914 годзе быў мабілізаваны ў царскую армію. Няшмат вядома пра яго вайсковую кар'еру падчас Першай сусьветнай вайны, але ад 1919 году ён быў сярод галоўных стваральнікаў беларускіх вайсковых фарміраваньняў і был прадстаўнікам ЦБШР у Вільні. У верасьні 1920 году ўзначаліў Беларускую вайсковую камісію, якая арганізавала беларускае войска. Разам з арміяй Пілсудскага мела яно змагацца з бальшавікамі. Пасьля жыў у Вільні. У 1919 напісаў і апублікаваў у газэце "Беларусь" артыкул пра гісторыю выданьня газэты «Наша доля». На матэрыялах вайны напісаў апавяданьне «Стася» (1921). Выступаў пераважна як публіцыст. У 1927 – 1928 гадох выдаваў газэту «Беларускі дзень» і часова «Беларуская культура». Заснавальнік і лідэр Беларускай народна-радыкальнай партыі (БНРП). У 1928 адышоў ад грамадзкай і культурна-асьветніцкай працы. Мабілізаваны ў польскую армію ў 1939 годзе. 18 верасьня 1939 году трапіў у савецкі палон. Інтэрнаваны ў лягеры ў Казельску. Зьнішчаны ў Катыні, Расея.
[рэдагаваць] Творы
- Стася: Апавяданьне. Вільня, 1921
- Аб «Нашай долі» (1906) // Беларусь. 1919, 17 – 18 сьнежня;
- Зборнік «Беларускіх ведамасьцей». №1. Вільня, 1921;
- Беларускія ведамасьці. 1921, 23 верасьня;
- У кнігах: Анталёгія беларускага апавяданьня: У 2 т. Менск, 1967. Т. 1.
[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць] Літаратура
- Зямкевіч Р. Воўчы білет самазванцу рэдактару-выдаўцу "Нашай долі" (1906) — яснавяльможнаму «пану графу» Францішку Умястоўскаму // Думка працы. 1928, 28 студзеня
- БП, т. 6
- ЭГБ, т. 6-1.
Гэты тэкст напісаны пры дапамозе матэрыялаў старонкі Мартыралёг Беларусі.