Аляксандар Ружанцоў

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Ружанцо́ў Алякса́ндар (Ружане́ц-Ружанцо́ў; псэўданім Алесь Смалянец; 12 жніўня 1893, Вязьма Смаленскае губэрні – 23 ліпеня 1966, Дэнвіл, штат Ілінойс, ЗША) – беларускі вайсковы дзеяч, пісьменьнік, бібліёграф.


Зьмест

[рэдагаваць] Адукацыя

Скончыў вяземскую гімназію, у якой упершыню з геаграфічнага падручніку Мяча даведаўся пра Беларусь. У 1911 паступіў на гісторыка-філязофскі факультэт Маскоўскага Ўнівэрсытэту, а ў 1914 – у Маскоўскую Аляксееўскую Вайсковую Школу.


[рэдагаваць] Вайсковая дзейнасьць

Удзельнічаў у I сусьветнай вайне, служыў у IV пяхотным палку. Быў паранены каля Бярэзьнікаў (паблізу Сейнаў). У 1918 у Смаленску змабілізаваны ў Чырвоную Армію, прызначыны камандэрам палку, што вёў баявыя дзеяньні ў Беларусі й Летуве. У 1919 перайшоў на летувіскі бок і ўзначаліў ў ранзе маёра Першую беларускую роту, што брала ўдзел у змаганьні з польскімі й бальшавіцкімі сіламі. За гераізм у баёх з чырвоналатыскімі войскамі 26-28 чэрвеня 1919 25 жаўнераў роты, у т.л. А.Ружанцоў, былі ганараваныя летувіскім вордэнам "Крыж Пагоні". У верасьні 1920 узначаліў новаствораны Беларускі Асобны Батальён. У 1918-1921 заснаваў і рэдагаваў шэраг беларускіх вайсковых часопісаў (“Беларус вайсковы”, “Варта Бацькаўшчыны” й інш.), выступаў з артыкуламі па беларускай вайсковай гісторыі. Пэўны час працаваў у беларускай адміністрацыі Горадзенскага павету. У 1921-1924 - консул ураду БНР у Коўні. У летувіскім войску служыў да 1940, дзе працаваў пажарным інспэктарам, зарганізаваў 32 вайскова-пажарныя брыгады, падрыхтаваў службовыя інструкцыі. Пайшоў у адстаўку ў ранзе падпалкоўніка.


[рэдагаваць] Бібліяграфічная праца ў Летуве

У гісторыю бібліятэкаў Летувы увайшоў як першы летувіскі спэцыяліст па арганізацыі спэцыяльных бібліятэкаў. У 1921-1940 - дырэктар Цэнтральнае Вайсковае Бібліятэкі ў Коўні. Разам з супрацоўнікам бібліятэкі П.Пятраўскасам А.Ружанцоў падрыхтаваў і выдаў “Каталёг цэнтральнае вайсковае бібліятэкі 19221932 гадоў”, які па сваёй структуры, сыстэме клясыфікацыі й дакладнасьці апісаньня быў эталёнам друкаванага бібліятэчнага каталёгу. Усебакова прапагандаваў бібліятэчную справу, публікуючы шмат артыкулаў у пэрыядычным друку Летувы. У 1931 разам з Вацлавасам Біржышкам заснавалі Таварыства бібліятэкараў Летувы, увесь час быў сябрам цэнтральнае ўправы, як правіла, віцэ-старшынём (старшынём быў В.Біржышка). Быў загадчыкам справаў Інстытутау бібліяграфіі Летувы, ад 1928 рэдагаваў для друку матар’ялы “Ведамасьцяў бібліяграфіі”. У 1940 пачаў працаваць загадчыкам Габінэту бібліяграфіі ў Цэнтральнай бібліятэцы Акадэміі навукаў Летувы.

У даваеннай Летуве супрацоўнічаў у “Karo Archivas” (“Вайсковы архіў”), “Musu Žininas” (“Наш даведнік”), “Kardas” (“Меч”), “Karis” (“Ваяр”), “Savivavaldibe” (“Самаўправа”), “Skautu aidas” (“Скаўцкае рэха”), “Trimitas” (“Труба”), “Ugniagasis” (“Пажарнік”), “Lietuva” (“Летува”), “Lietuvas Žinios” (“Ведамасьці Летувы”), у летапісе аматараў кнігі й інш. У Летуве ім укладзеныя й выйшлі: “Зьмест “Lietuvos gaisryninkas” (“Пажарнік Літвы”) (1933), “Пэрыёдыка Летувы 1929–1930 гадоў” (1930), “Абэцэдны паказальнік “Ведамасьцяў бібліяграфіі” (1931), “Сыстэматычны каталёг “Savivavaldibe” (1931), “Švetimo darbas” (“Асьветніцкая работа”) 1919–1930 гадоў” (1932), “Musu Žininas” 1921–1925 гадоў” (1926), “Karo Archivas” 1931–1930 гадоў”, “Гісторыя нашых войнаў і войска ў “Karis” 1919–1934 гадоў” (1934); разам з В.Рузгасам падрыхтаваў каталёг кнігаў Фонду друку (1930), таксама ўклаў спэцыяльныя паказальнікі часопісаў “Lietuvas Ukis” (“Гаспадарка Літвы”), “Tesos kialias” (“Шлях праўды”), у эміграцыі – спіс гістарычных артыкулаў часопіса “Aidas” (“Рэха”) і інш. Надрукаваў бібліяграфію летувіскае вайны 19171922 гадоў (1923), “Часьці Літоўскага войска ў XVIII стагоддзьдзі (Вайсковы Архіў)” (1926), “Са спраў 1812–1913 гадоў Архіва гарадзкое ўправы Коўні” (1929), “Пажары ў Коўні ў 1812 годзе” (1930), “Са справаў паўстаньня 1831 года” (1931), “Кніжкі агню” (1932), “Разнавіднасьці газэтаў, тыражы й летувіская пэрыёдыка” (з В.Кямежусам) (1933), “Каталёг Цэнтральнае вайсковай бібліятэкі” (1934), “Каталёг вайсковае бібліятэкі (сыстэматычная частка) 1933–1936 гадоў”, “Польскія палкі на нашым фронце” (1935), “З паўстаньня ў Коўні 1831 года” (1936), “Коўня ў паўстаньнях 1831 і 1863–1864 гадоў” (1937), “Каталёг вайсковае бібліятэкі (працяг)” (1938).


[рэдагаваць] Другая Сусьветная Вайна

У пачатку вайны зьвязаўся з генералам К.Езавітавым і па яго рэкамэндацыі быў прыняты ў штаб беларускіх войскаў, дзе яму была даручаная супрацьпажарная ахова. Уваходзіў у склад Беларускага Нацыянальнага Камітэту ў Вільні. У летку 1944 адышоў на захад, у 1944-1945 разам з К.Езавітавым працаваў у Бэрліне ў штабе “беларускага вызваленчага войска”, пасьля апынуўся ў Мэмінгене (Баварыя) у лягеры для перамешчаных асоб.


[рэдагаваць] На эміграцыі

Супрацоўнічаў у летувіскім і беларускім друку, быў сябрам Летувіскае Энцыкляпэдыі. У 1945 у Нямеччыне зарганізаваў Летувіскую службу бібліяграфіі й пачаў працу па зьбіраньні летувіскіх выданняў. Сабраныя А.Ружанцовым, яны да 1950 былі пад апекай у Архіве Летувы ў Швайцарыі, пасьля 1950 – у Архіве летувісаў сьвету ў Чыкаґа. У 1945 адрэдагаваў і выдаў “Кніжную паліцу”. Агулам апісаў 16 тысячаў летувіскіх выданьняў.

Ад 1949 жыў у Чыкаґа ў ЗША. Займаўся праблемамі беларускае бібліяграфічнае справы. Склаў і надрукаваў некалькі паказьнікаў. Гэтаксама надрукаваў аналітычны паказьнік часопісу “Веда”, што выдаваўся Беларускім (Крывіцкім) таварыствам імя Францішка Скарыны, і пачаў аналітычны паказьнік друкаў БІНІМу (“Запісаў” і “Конадняў”). Шмат спрычыніўся да ўвядзеньня беларускаведнага матэрыялу ў летувіскую энцыкляпэдыю, таксама вёў улік таго, што друкавалася ў летувіскім друку пра Францішка Скарыну й беларускую справу наогул, і прысылаў гэтыя дадзеныя ў БІНІМ.


[рэдагаваць] Літаратурная творчасьць

Пісаў вершы, якія Максім Гарэцкі ахарактарызаваў як “моцнымі думкаю і арыгінальнымі формаю”. Пачаў друкавацца ў1920-х у газэтах “Беларускі звон” і “Беларускія Ведамасьці”. Паэзыя прасякнутая вайсковай тэматыкай. Яшчэ пры жыцьці падрыхтаваў зборнік сваіх вершаў, але пра лёс зборніка амаль нічога невядома. У постсавецкай Беларусі творы А.Ружанцова ўпершыню зьявіліся ў кнізе “Туга па Радзіме. Паэзія беларускай эміграцыі” (Менск, 1992). Рабіў пераклады зь беларускае мовы на летувіскую (“Бяздоннае багацьце” В.Ластоўскага, “Францішак Скарына” Ю.Віцьбіча й інш.) і наадварот. Першым пераклаў на летувіскую мову твораў Якуба Коласа й Ядвігіна Ш.


[рэдагаваць] Спасылкі:

Ружанцоў Аляксандар

Вячаслаў Ракiцкi. Пачаткі беларускае вайсковае гісторыі ў XX стагодзьдзі

Сцяпан ДУШЭЎСКІ-ДУЖ. БЕЛАРУС АЛЯКСАНДР РУЖАНЦОЎ (1893–1966) ЯК ВЯДОМЫ ДЗЕЯЧ КУЛЬТУРЫ Ў ЛІТВЕ, БІБЛІЯТЭКАР І БІБЛІЁГРАФ