Станіслаў Гайдукевіч

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Гайдукевіч, Станіслаў Сільвестравіч (13 сакавіка 187625 траўня 1937) — беларускі архітэктар.

Нарадзіўся ў шляхецкай сям'і. Спачатку вучыўся ў вучылішчы землямераў, а потым атрымаў выдатную адукацыю ў Пецярбурскай акадэміі мастацтваў у 1910 годзе. Пасьля атрыманьня дыплёму, малады дойлід вярнуўся ў Менск.

Жылы дом па вуліцы Савецкай, 17. Менск
Жылы дом па вуліцы Савецкай, 17. Менск

Ужо праз два гады па яго праекту быў пабудаваны жылы дом на вуліцы Захар'еўскай. І, на шчасьце, дом захаваўся й зараз ён упрыгожвае плошчу Незалежнасьці (дом № 17) на вуліцы Савецкай, побач з Чырвоным касьцёлам. Архітэктуру гэтага будынка адрозьнівае модныя ў пачатку 20 стагодзьдзя элемэнты мадэрна. У цэнтры галоўнага фасаду знаходзяцца парадны ўваход ды мансарда з шырокім бальконам. Пласціку гэтай часткі будынка аздабляюць ляпныя застаўкі (віньетка), гірлянды, бальконы з мэталічнай аградай. Ляпнымі аздабленьнямі апрацаваны і тарцовы фасад. Над галоўным уваходам у будынак — высокі аконны праём, які асьвятляе лесьвіцу. Пад час Айчыннай вайны на першым паверсе дома зьмяшчалася аптэка, і, дарэчы, явачная кватэра менскіх падпольшчыкаў. У розныя часы ў гэтым доме жылі дзяржаўны дзеяч БССР Адам Славінскі, беларускі акадэмік, геадэзіст Васілій Папоў. Сёньня на галоўным фасадзе будынка разьмешчаны тры мэмарыяльныя дошкі, а сам будынак зьяўляецца помнікам архітэктуры пачатка 20 стагодзьдзя.

Да рэвалюцыі 1917 года па праектах Станіслава Гайдукевіча былі пабудаваны прыбытковы дом Кастравіцкай, які, на жаль, не захаваўся да нашага часу, і палоньскі банк. Гэта фінансавая ўстанова разьмяшчалася ў самым цэнтры горада, на вуліцы Захар'еўскай (сёньня на гэтым месцы — вугал будынка КДБ). 28 сакавіка 1934 года ў яго памяшканьні пасьля рэканструкцыі адчыніўся ГУМ, найбуйнейшая ў тыя часы унівэрсальная крама рэспублікі з двума філіяламі ў Менску. Але ў 1941 гады будынак быў зьнішчаны, як і ўсё астатняе на гэтай вуліцы, з паветра.

Кастрычніцкую рэвалюцыю Станіслаў Гайдукевіч сустрэў у Менску, у гады з 19211927 ён працаваў загадчыкам праектнага Камітэта дзяржаўных збудаваньняў пры СНК БССР. У другую палову 1920-х архітэктару даверылі стварыць праект Цэнтральнага Дома Селяніна. Строгі будынак на вуглу вуліц Маркса і Чырвонаармейскай быў зданы ў эксплёатацыю ў 1928 годзе. Гэты праект Гайдукевіч стварыў разам з архітэктарам Радзевічам. Пры Доме былі адчынены бібліятэка, чытальня, заля на 400 чалавек, пакоі на 164 месцаў. Таксама працавалі сталовая, музэй сельскагаспадарчы ды дзяржаўнага страхаваньня. Не абышлося і бяз вугалкоў: ленінскі, ваенны, санітарны, антырэлігійны. У тым жа будынку знаходзіўся Беларускі дзяржаўны музэй. Будынак быў зьнішчаны ў 1944 годзе, калі пры адступленьні яго ўзарвалі немцы.

Працу над стварэньнем новых праектаў, Гайдукевіч спалучаў з пэдагагічнай. З 1929 па 1937 год дойлід выкладаў у Менскім архітэктурна-будаўнічым тэхнікуме. Але 5 сакавіка 1937 года, яго арыштавалі і памясьцілі ў гарадзкую турму. І пасьля 20 дзён за кратамі, ён памёр ва ўзросьце 61 года. Ва ўнутранай турме НКУС ён скончыў жыцьцё самагубствам (ускрыў сабе вены). Рэабілітавалі вядомага менскага архітэктара 22 жніўня 1957 года.