Аляксандр Сувораў

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Сувораў Аляксандр Васілевіч, расійскі палкаводзец, тэарэтык ваеннай навукі, генералісімус Расійскай арміі і генерал-фельмаршал Аўстрыйскай, граф Рымнікскі і Свяшчэннай Рымскай Імперыі, князь Італійскі, князь і "кузен" караля Сардыніі і П'емонта. Кавалер усіх расійскіх і шматлікіх замежных ордэнаў: прускіх Чорнага і Чырвонага Арла, сардынскіх Св. Звеставанні і Св. Маўрыкія і Лазара, аўстрыйскага Марыі-Тэрэзіі, баварскага Св. Губерта, французскага Св. Багародзіцы Кармельскай. За ўсё жыццё не прайграў ніводнай бітвы.

Зьмест

[рэдагаваць] Юнацтва і маладыя годы Суворава

А.В. Сувораў
А.В. Сувораў

Нарадзіўся 13 (24) лістапада 1729 года ў Маскве ў сям'і прапаршчыка Праабражэнскага палка Васілія Іванавіча Суворава (1705-1775), хросніка ПятраІ. Атрымліваў хатнюю адукацыю. У дзяцінстве меў слабае здароўе, таму бацька рыхтаваў Суворава да грамадзянскай службы. Але Сувораў інтэнсіўна гартаваўся і вывучаў ваенную гісторыю, таму бацька пад уплывам генерала Ганібала вырашыў задаволіць жаданне сына паступіць на вайсковую службу. 3 лістапада 1742 года згодна з дваранскімі звычаямі таго часу залічаны мушкецёрам лейб-гвардыі Сямёнаўскога палка, пачаў і ў 1748 годзе пачаў у ім ваенную службу у чыне капрала. У 1749 праізведзены ў падпрапаршчыкі, у 1750 - у сяржанты, у 1754 пакідае Сямёнаўскі полк і прызначаны паручыкам Інгерманландскага пяхотнага палка. У студзені 1756 года прызначаны обер-правіянтмайстарам і займаецца пытаннямі арганізацыі тылавых падраздзяленныў, у кастрычніку - генерал-аудытар-лейтэнантам, а ўжо ў снежні - прэм'ер-маёрам. У лістападзе 1758 года праізведзены ў падпалкоўнікі і прызначаны камендантам горада Мемель.

[рэдагаваць] Пачатковы этап баявога шляху

Упершыню Сувораў удзельнічаў у першай баявой сутычцы 14 (25) ліпеня 1759 года - з эскадронам драгун ён атакаваў нямецкіх драгун і прымусіў іх адступіць. Пасля гэтага Суворава прызначаюць дзяжурным штаб-афіцэрам пры камандзіры дывізіі Ферморы. На гэтай пасадзе удзельничае ў першай сваёй буйнай бітве - у бітве пад Куненсдорфам (1759) падчас Сямігадовай вайны 1756-1763. Потым, у 1760 годзе ўдзельнічае ва ўзяцці Берліна. У 1761 годзе камандаваў асобнымі атрадамі, мэтай якіх было спачатку прыкрыць адыход рускіх войскаў да Брэслаўлю і бесперапыўна нападаць на прускія войскі. Падчас шматлікіх сутычак адзначыўся як таленавіты і смелы партызан і кавалерыст. Сярод ягоных дясянгееняў у гэты час былі захоп у выніку нечаканага набега і знішчэнне вялікіх запасаў сена навідавоку ў непрыяцеля, пры Бунцальвіцы з невялікай колькасцю казакоў Сувораў захапіў прускі пікет, адбіў пасланы супраць яго атрад гусар і ў запалу пераследу іх дасягнуў непрыяцельскіх акопаў, так што мог разгледзець намёты каралеўскай кватэры ў лагеры. Удзельнічаў у баях ля Ландсберга, Бірыштайна, в. Вяйсентына, Наугарта, в. Келец, ва ўзяцці Гальнау, дзе быў паранены, і крэпасці Колберг, прымусіўшы адступіць генерала Платэна.

За гэтыя перамогі Сувораву было прысвоена званне палкоўніка (1762), ён атрымаў прызначэнне ў Астраханскі пяхотны полк. У 1763 годзе палкоўнік Сувораў пераведзены ў Суздальскі пяхотны полк. На працягу службы ў Суздальскім палку Сувораў распрацоўвае "Палкавую (суздальскую) установу" - свой першы літаратурны помнік ваеннай думкі.


[рэдагаваць] Ваенная кар'ера пры Кацярыне ІІ

[рэдагаваць] Вайна з Барскай канфедэрацыяй

У кастрычніку 1768 года Сувораў атрымаў званне брыгадыра і ў 1769 годзе быў напраўлены ў Польшу, дзе правеў 4 гады. 2 (13) верасня атрымлівае перамогу над польскімі канфедэратамі ў бітве пры вёсцы Арэхава. У пачатку 1770 года Сувораву было прысвоена званне генерал-маёра. У красавіку 1770, Сувораў, пераправіушыся праз Віслу, пайшоў уначы да Клементову: сустрэўся з Машынскім, якога перамог, і пераследваў палякаў, захапіўшы іх гарматы; разбіў Машынскага другасна, пры Апатаве, узяўшы у палон да двух сот чалавек.

У сакавіку 1771 года, Сувораў выйшаў з Любліна з чатырма ротамі пяхоты, некалькімі гарматамі і з пяццю эскадронамі; пераправіўся чрез Віслу ля Сандаміра; разбіў асобныя партыі канфедэратаў, атакаваў Ландскрону (12 (23) траўня), авалодаў горадам, не гледзячы на моцны супраціў. Услед за тым ён уступіў нечакана у горад Казімір, захапіў у палон лепшы Польскі эскадрон Маршала Жабы; рассеяў канфедэратаў, якія некалькі дзён абложвалі тры роты яго палка ў Красніке. Перамог у бітве пры Замосце (22 траўня (2 чэрвеня)) рассеяў каля Краснастава атрад палкоўніка Навіцкага.

(12 (23) верасня 1771 года пад Сталовічамі з 900 салдатамі разбіў корпус гетмана М. Агінскага, які налічваў каля 5 тысяч чалавек. Палякі страцілі каля 1000 чаловек, рускія - каля 80. Гэта была найбольш буйная яго перамога ў кампаніі.

15 (26) красавіка 1772 года Сувораў пасля аблогі авалодвае Кракаўскім замкам. Уcлед за тым Сувораў авалодаў Заторам (у дванаццаці мілях ад Кракава) і ўзарваў яго умацаванні.

[рэдагаваць] Сувораў у руска-турэцкай вайне 1768-1774 гадоў

Пасля польскай кампаніі Сувораў некаторы час займаўся уладкаваннем руска-шведскай мяжы ў Фінляндыі, аднак 4 (15) красавіка быў пераведзены на паўднёвы тэатр вайскоўцаў дзеянняў - у 1-ю армію генерал-фельдмаршала П. А. Румянцава, у корпус генерал-аншэфа Салтыкова. Удзел Суворава ў той руска-турэцкай вайне аказваецца ледзь не вырашальным для кампаніі 1774 года. Ужо 10 (21) траўня Сувораў быў пасланы Салтыковым да Туртуркая на выведку. Дзейнічаць Сувораву з двума тысячамі салдат прыйшлося на нязначным участку. І адразу жа ледзь было ён не дагадзіў у палон, калі раптоўнай начной атакай туркі рынуліся на рускі лагер. Адбіўшы набег туркаў, Сувораў нягледзячы на загад Румянцава адыходзіць самавольна вырашыў узяць моцна ўмацаваны Туртукайский гарнізон. Начной атакай ён накіраваўся на варожую крэпасць, пры гэтым быў моцна кантужаны ў выніку разрыва гарматы. Дзякуючы перамоге былі спынены турэцкія зносіны паміж Сілістрыей і Рушчуком, засцярожаны атрады, пасыланыя ад вусця Аргіса. Ваенная Калегія за парушэнне воінскай дысцыпліны прысудзіў яго да смяротнага пакарання, але імператрыца Кацярына II адмяніла прысуд, напісаўшы: "Перамождаў не судзяць".

Між тым туркі зноў умацавалі Туртукай, карыстаючыся нерашучасцю Румянцава. Таму 17 (28) чэрвеня 1773 года Сувораў зноў бярэ Туртукай, атрымаўшы перамогу над турэцкім войскам, якое было ў 4 разы больш сувораўскага.

У верасні 1773 г. Сувораў кіраваў абаронай горада Гірсава, які рускія войскі трымалі за Дунаем і 3 (14) верасня адбіў наступ турэцкіх войскаў і нанёс ім значныя страты.

У сакавіку 1774 года атрымаў званне генерал-паручыка. 9 (20) чэрвеня 1774 года разам з генералам М.Каменскім Сувораў, маючы 18-тысячны атрад нанёс турэцкім войскам (40 тысяч) рашучую паразу пры Казлуджы, што значна паўплывала на вынік вайны вайны і дасягненне міру ў Кучук-Кайнарджы.


[рэдагаваць] Між дзвюмя руска-турэцкімі войнамі

У жніўні 1774 г. па загадзе Кацярыны ІІ Сувораў быў накіраваны ўдзельнічаць у прыгнечанні бунту Пугачова, але галоўныя сілы паўсталых апынуліся разбітыя войскамі генерал-аншефа П. Паніна да яго прыбыцця, яму прыйшлося толькі суправаджаць палоннага Пугачова ў Сімбірск, дзе ён здаў яго Паніну. У першай палове 1775 года Сувораў займаўся ліквідацыей атрадаў мяцежнікаў, затым адпачываў у Маскве.

У 1776 годзе Сувораў спачатку прызначаны камандзірам Санкт-Пецярбургскай дывізіі, а затым камандзіраваны ў Крым як камандуючы Маскоўскай дывізіі ў склад войскаў генерал-паручыка А.А. Празароўскага. З 1778 - камандуючы Кубанскім корпусам. На гэтых пасадах кіраваў будовай Кубанскай умацаванай лініі і ўзмацненнем абароны Крыма, прадухіліў у 1778 высадку турэцкага дэсанта ў Ахтыарскай (Адэскай) бухце, чым была сарваная спроба Турцыі развязаць новую вайну ў нявыгаднам для Расіі міжнародным становішчы. У траўні 1779 года прызначаны камандуючым Маларасійскай дывізіей у Палтаве, затым камандзірам памежнай дывізіі ў Наварасійскай губерніі.

У 1780-1782 гадах Сувораў рыхтуе падод супраць Персіі, які, аднак, не ажыццывіўся, і ў 1782 годзе Сувораў накіраваны камаднаваць Кубанскай дывізіей. Пасля далучэння Крыма да Расіі (1783) Сувораву было даручана падавіць супраціў тых нагайскіх татараў, якія паднялі паўстанне супраць далучэння да Расіі. Ён разграміў асноўныя сіты татар ля Крэмянчугскай крэпасці пасля няўдалага штурму імі Ейска. Пасля гэтага і татары, і Порта канчаткова прызналі падданства Крыма і Кубані рускай імператрыцы.

Пасля перамогі над татарамі Сувораў камандаваў войскамі Уладзімірскай і Санкт-Пецярбургскай дывізій, у 1786 годе атрымлівае званне генерал-аншэфа.


[рэдагаваць] Сувораў у руска-турэцкай вайне 1787-1791 гадах

[рэдагаваць] Падаўленне паўстання Т. Касцюшкі

У траўні 1794 года Сувораў накіраваны ў Падолію дзеля падрыхтоўкі другой польскай кампаніі. 7 (28) жніўня ён залічаны ў склад арміі генерал-аншэфа Н.В. Рэпніна і ўзначаліў паход на Варшаву.

6 (17) верасня пры Крупчыцы разбіў 17-тысячны корпус генерала Серакоўскага, які адступіў. Другі раз Сувораў (колькасць войска 8 тыс. чалавек) зразіўся з войскамі Серакоўскага, а таксама Касінскага (13 тыс. чалавек) пад Брэстам 8 (19) верасня і поўнасцю іх разграміў. Сярод рускіх загінула каля 1 тыс. чалавек, сярод паўстанцаў - палякаў і беларусаў - 5 тысяч загінула і каля 7 тысяч трапіла ў палон. Страта цэлага корпусу выклікала маральны надлом сярод удзельнікаў паўстання.

Тым часам Фезен паланіў Касцюшку і далучыўся да Суворава ў Станіслававе са сваімі 10 тыс. салдатамі. Войска Суворава пачало складаць 17 тыс. чалавек, і 15 (26) верасня ім была атрыманая перамога ў баі пад Кабылкай.

24 кастрычніка (4 лістапада) войскі Суворава пачалі штурм прадмесця Варшавы Прагі, якую абаранялі 30 тыс. чаловек (без уліку ўзброеных гараджан) і 104 гарматы. Горад быў узяты за тры гадзіны. З польскга боку было каля 16 тысяч загінуўшых, з расійскага - 540 чалавек. 29 кастрычніка (9 лістапада) на березе Віслы Магістрат паднёс Сувораву хлеб-соль і гарадскія ключы, якія сімвалізавалі капітуляцыю Варшавы. Пасля польскай кампаніі Сувораў атрымаў званне фельдмаршала.

[рэдагаваць] А.В. Сувораў у часы Паўла І. Замежныя паходы

[рэдагаваць] Сямейнае жыццё

Алегарычны помнік А.В. Сувораву. Санкт-Пецярбург, 1801 год
Алегарычны помнік А.В. Сувораву. Санкт-Пецярбург, 1801 год

Сямейнае жыццё Суворава было няўдалым. Ажаніўся ён у 1774 годзе на княжне Варвары Іванаўне Празароўскай. Але адносіны з жонкай былі дрэннымі. У 1779 годзе Сувораў, выкрыўшы здраду жонкі, пачынае шлюбаразводны працэс, але затым прыпыняе яго. У 1784 годзе поўнасцю разрывае адносіны з жонкай.

Меў дачку - Наталлю Аляксандраўну (1775) і сына - Аркадзя Аляксандравіча (1784), які загінуў у р. Рымнік, ратуючы чалавека.

[рэдагаваць] Сувораў, як тэарэтык ваеннай навукі

Сувораў вялікі не толькі як палкаводзец, не які ведаў паразаў, ён быў стваральнікам ваеннай дактрыны і новай стратэгіі і тактыкі войнаў. Свае погляды Сувораў развіў у "Палкавой установе" (1765), "Навуцы перамагаць" (1795), занатоўках і інструкцыях. Сувораў быў праціўнікам распаўсюджанай у той час у еўрапейскіх войсках кардоннай сістэмы вядзення войнаў, якая зводзілася да распылення сіл, павольным вайскоўцам дзеянням, залішнім стратам. Сувораў зыходзіў з таго, што вайна служыць перадпачаткам міру, таму яна павінна быць па магчымасці хуткай. Вайсковы поспех, па Сувораву, забяспечваўся спалучэннем трох вырашальных фактараў — вакамера, быстрыні і націску. Тактычным прыёмам Суворава было шырокае выкарыстанне манеўру, выбар якога адбываўся з улікам суперніка, мясцовасці і становішча. Сувораў прапаноўваў выкарыстаць засяроджванне асноўных сіл на галоўным участку бітвы, дамагаючыся перавагі ў кірунку вырашальнага ўдару і забяспечваючы разгром суперніка па частках, а затым яго пераслед. Сувораў выхоўваў войскі ў духу наступальнай тактыкі, вялікая ўвага надаваў навучанню салдат прафесійным навыкам і стала клапаціўся аб маральным духу войскаў. Сувораў, па словах Дзяніса Давыдова, "паклаў руку на сэрца салдата і вывучыў яго біццё".


[рэдагаваць] Сувораўскія афарызмы

  • Мы рускія і таму пераможам.
  • Салдат не разбойнік.
  • Дзе пройдзе алень, там пройдзе і салдат.
  • Лёгка ў вучэнні - цяжка ў паходзе, цяжка ў вучэнні - лёгка ў паходзе.
  • Непрыдатны той салдат, што адказвае "Не магу ведаць".
  • Бяздзейнасць - корань усяму злу, особливо вайскоўцу чалавеку.
  • Сам гіні - таварыша выбаўляй.
  • Служба і сяброўства - дзве паралельныя лініі: не сходзяцца.
  • Хто напалоханы - напалову пабіты.
  • Ученье святло, а невуцтва - цемра.
  • Справа майстра баіцца.
  • Дысцыпліна - маці перамогі.
  • Усякі ваяр павінен разумець свой манеўр.
  • За вучонага трох невучоных даюць.
  • І у ніжнім званні бываюць героі.
  • Страляй рэдка, ды трапна.
  • Куля - дура, штык - малайчына.