Рагнеда

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Паштовая марка Рэспублікі Беларусь (1993)
Паштовая марка Рэспублікі Беларусь (1993)
Уладзімір і Рагнеда - карціна расейскага мастака А.П. Ласенкі, 1770
Уладзімір і Рагнеда - карціна расейскага мастака А.П. Ласенкі, 1770

Рагнеда (Ragnhild) (960 (?) – 1000) — Полацкая князёўна, асьветніца. Дачка полацкага князя Рагвалода, жонка вялікага князя кіеўскага Уладзіміра Сьвятаславіча (Уладзіміра Хрэсьбіта); маці князёў Ізяслава Уладзіміравіча (полацкі князь з 988 па 1001), Яраслава Мудрага (вялікі князь кіеўскі з 1019 па 1054), Усевалада (князь уладзіміра-валынскі), Мсьціслава (князь цьмутараканскі), а таксама князёвен Прадславы і Праміславы. Яе бацька Рагвалод, паводле адной з гіпотэз — вараг, запрошаны ў Полацак на княжаньне, паводле другой - сын полацкай княгіні Прадславы, які пасьля сьмерці маці прыняў княжаньне, вярнуўшыся ў вотчыну «из заморья».

У Іпацьеўскім і Лаўрэўнцеўскім сьпісах «Аповесьці мінулых гадоў» ёсьць зьвесткі, што ў 980 (паводле Цьвярскога летапісу — не пазьней 976) Рагнеда павінна была стаць жонкай вялікага князя кіеўскага Яраполка. Але ў Полацак прыехалі сваты і ад наўгародзкага князя Ўладзіміра Сьвятаславіча. Рагнеда адмовіла новаму прэтэндэнту: «Не хачу разуць сына рабыні, а Яраполка хачу». Такая адмова выглядала абразьліва ў адносінах да маці Уладзіміра Малушы, якая была неафіцыйнай жонкай Сьвятаслава і як дачка пераможанага драўлянскага князя Маная лічылася ключніцай у Кіеўскім княскім двары. Абражаны адмовай Уладзімір пайшоў паходам на Полацак, разьбіў войска Рагвалода, захапіў горад, забіў бацьку, маці і двух братоў Рагнеды, а яе гвалтоўна зрабіў сваёй жонкай і даў ёй імя Гарыслава. У гэтым жа годзе Уладзімір зьдзейсьніў паход на Кіеў, забіў брата Яраполка і заняў велікакняскі прастол. Рагнеду ён перавёз у Кіеў (разам з другой сваёй жонкай, скандынаўкай Аловай). Пасьля нараджэньня першага сына Ізяслава і дачкі Прадславы Уладзімір падарыў Рагнедзе вёску Прадславіна ў навакольлі Кіева. Верагодна, тут нарадзіліся і іншыя дзеці Рагнеды.

У 988 Уладзімір, каб прыняць хрысьціянства, вырашыў ажаніцца зь бізантыйскай царэўнай Аннай, а Рагнедзе прапанаваў развод і замужжа зь любым зь ягоных баяраў. Рагнеда адмовілася. Яе словы «Княгіняй была, не хачу быць рабыняй» настолькі ўразілі яе хворага сына Яраслава (прысутнічаў пры размове бацькоў), што ён, паводле легенды, вылечыўся ад паралічу ног. Верагодна, непасрэдна пасьля гэтых падзей Рагнеда зрабіла замах на жыцьцё мужа. Уначы, калі ён спаў, яна кінулася на Уладзіміра з кінжалам, князь прачнуўся і пасьпеў адвесьці ўдар. Спроба Рагнеды забіць мужа разглядаецца многімі дасьледчыкамі не як праява рэўнасьці, а як помста забойцу яе бацькоў і разбуральніку Полацка. Уладзімір наважыўся пакараць Рагнеду сьмерцю, але за маці ўступіўся старэйшы сын Ізяслаў. Тады Уладзімір саслаў жонку і сына ў Полацак.

У 990 тут Рагнеда прыняла хрысьціянства і пастрыглася ў манашкі пад іменем Настасься. Яна шчыра прыняла гэту новую веру, пашырала яе сярод сваіх суродзічаў-крывічаў. Дзякуючы Рагнедзе з Полацку хрысьціянства пашырылася спачатку на Полаччыну, а потым на Смаленшчыну і іншыя крывіцкія землі. Пазьней для Рагнеды і яе сына быў пабудаваны горад Заслаўе (названы імем старэйшага сына Ізяслава). Тут у заснаваным ёю кляштары Рагнеда памерла. Яна была першай жанчынай-манашкай у Беларусі.

Выхаваны ў духу хрысьціянскай маралі яе 11-гадовы сын Ізяслаў быў абраны на княжацкі трон у Полацку і тым самым была адноўленая дынастыя полацкіх князёў Рагвалодавічаў. Другі яе сын Яраслаў (за разумнае праўленьне празваны Мудрым) за 35 гадоў княжаньня ў Кіеве ўзьняў дзяржаву да вяршыні магутнасьці, пакінуў нашчадкам першы на Русі збор законаў — «Праўду Яраслава», пабудаваў у Кіеве Сафійскі сабор, заснаваў Кіеўскую мітраполію. Яго постаць найбольш яскравая ў дынастыі Рурыкавічаў.

Акрамя Ізяслава і Яраслава Рагнеда нарадзіла Мсьціслава (які пазьней стаў князем чарнігаўскім), Усевалада і дзьвюх дачок - Перадславу (узяла шлюб з чэскім князям Баляславам III Рудым) і Прэміславу (выйшла замуж за прынца вугорскага Ласла Сара Лысага). Дарэчы, унучкі Рагнеды таксама былі жонкамі эўрапейскіх манархаў: Настасься — вугорскага караля Андрыя I, Лізабета — караля нарвэскага Гаральда III, а пасьля караля дацкага Свэна II. Наймалодшая Ганна стала каралевай Францыі, выйшаўшы замуж за Генрыка I Капэта.


Гэты тэкст напісаны пры дапамозе матэрыялаў старонкі Гісторыя Беларусі. Асобы.

[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі

На іншых мовах