Нохчийн мотт
ХІара таптар Википедийара ду
Нохчийн мотт - вайнех-дегIастанан меттанийн тобе юкъабогIуш бу. Цунах тера - гIалгIайн а, бацойн а меттанаш бу. Нохчийн мотт буьйцуш дукхах болу нах Нохчийчохь а, ДегIастан Хасавъюьртан кIоштахь а бехаш бу. 2002 шарахь Оьрсийчохь бехаш бар 1360 эзар нохчий.
[xийца] Нохчийн абат
XX-гIа бIешо доладалале нохчаш яздора Iаьрбийн элпнашца, амма 1925 шарахь Советан Iедало политикан бахьанаш хьалха даьхна, тIеийцара керла, латинийн бух тIехь йолу, нохчийн алфавит. Оцу алфавитан авторш бара: X. Ошаев а, М. Сальмурзаев а.
1938 шарахь оьрсийн, кириллицан алфавит тIе хийцара, цул хьалха хилйолу латинийн алфавит.
1991 шарахь Нохчийчоьно ша йозушйоцу пачхьалкх ю аьлла дIахьедар динчула тIаьхьа, юкъаяьккхина аьлла дIакхайкхира латинийн алфавит (туркойн кепехь). Делахь иза дIасаяржо аьтто ца белира, хIунда аьлча и боцург а, шортта тайп-тайпана баланаш Нохчийн къона пачхьалкхана хьалха хIиттина дела.
1992 шарахь тIелаьцна йолу алфавит.
A a Ä ä B b C c Ċ ċ Ç ç Ç̇ ç̇ D d E e F f G g Ġ ġ H h X x Ẋ ẋ I i J j K k Kh kh L l M m N n Ŋ ŋ O o Ö ö P p Ph ph Q q Q̇ q̇ R r S s Ş ş T t Th th U u Ü ü V v Y y Z z Ƶ ƶ Ə ə
[xийца] Дожараш
Нохчийн цIе | Оьрсийн цIе | Ингалсан цIе | Кеп 1 | Кеп 2 |
---|---|---|---|---|
ЦIерниг дожар | Именительный падеж | Nominative case | Со | ХIун |
Доланиг дожар | Родительный падеж | Genitive case | Сан | Стенан |
Лург дожар | Дательный падеж | Dative case | Цунна | Стенна |
Дийриг дожар | Эргативный падеж | Ergative case | Аса | Стен |
Меттигниг дожар | Местный падеж | Allative case | Соьга | Стенга |
Коьчалниг дожар | Творительный падеж | Instrumental case | Соьса | Стенца |
Хотталург дожар | Вещественный падеж | Lative case | Сох | Стенах |
Дустург дожар | Сравнительный падеж | Comparison case | Сол | Стенал |
[xийца] Нохчийн маттахь долу илли
- Ламанах духдуьйлу шал шийла шовданаш
- Шиэн бекъачу кийрана Iаббалца ца молуш,
- Iин кIоргиэ ва буьйлуш, мела муж ва муьйлуш,
- Варшан йистиэ йолу маргIала сийна буц
- Шиэн оьздачу зоьрхана буззалца ца юуш,
- Орцал лахабуьйлуш, сема ладуоьйгIуш,
- Иччархочун тоьпуо лацарна ва кхоьруш,
- Дехачу диэгIана буткъа мотт хьоькхуш,
- Мокхазан бердаха куьран га хьоькхуш,
- Попан орамах торгIала тIа детташ,
- Лергаш дуьхьал туьйсуш, кур аркъал туьйсуш,
- Гу лекха буьйлуш, гIелашка ва гIергIаш,
- Масаниэ сай лиэла гIелашца ва боцуш!
- Вай биэн дац, ва кIентий, аьллар ца хуьлуш?