Estados Unidos
Gikan sa Wikipedia, ang gawasnong ensayklopedya
Motto: Template:Lang ("Out Of Many, One") (traditional) In God We Trust (1956 to present) |
|
Nasodnong Awit: The Star-Spangled Banner | |
Kapital | Washington, D.C. Template:Coor dm |
Pinakadakong dakbayan | Dakbayan sa New York |
Opisyal nga pinulongan | None at federal level (English & Spanish |
Gobyerno | Republikang pederal konstitusyonal |
- Presidente | George W. Bush (R) |
- Bise Presidente | Dick Cheney (R) |
- Speaker of The House | Nancy Pelosi (D) |
Independence | gikan Gran Britanya |
- Nadeklara | Hulyo 4 1776 |
- Gi-ila | Septiyembre 3 1783 |
- Konstitusyon sa Estados Unidos | Marso 4, 1787 |
Arya | |
- Katibuk-an | 9,631,420 km² (3rd1) |
3,718,695 sq mi | |
Populasyon | |
- Template:2007 | 301,584,000[1] (3rd) |
- Sensus sa 2000 | 281,421,906 |
- Densidad | 31/km² (172nd) 80/sq mi |
GDP (PPP) | Taya ng 2006 |
- Kabuuan | $13.049 trillion (1st) |
- Per capita | $43,555 (3rd) |
HDI (2004) | ![]() |
Kwarta | United States dollar ($) (USD ) |
Sona sa oras | (UTC-5 to -10) |
- Summer (DST) | (UTC-4 to -10) |
Internet TLD | .us .gov .edu .mil |
Kodigong pangtawag | +1 |
1 Usahay ilista nga ika-4 sa arya; ang ranggo disputed sa China. |
Ang Estados Unidos sa Amerika (nailhan usab nga EU, USA, Amerika) usa ka republika nga pederal nga adunay singkwenta ka estado. Makit-an sa tunga-tungang parte sa Amihanang Amerika ang kadaghanan sa mga estado ug adunay kaugalingong gobyerno ang kada estado nga naayon sa sistemang pederalismo. Adunay tulo ka yutanhang boundary ang Estados Unidos kung diin sa Mehiko mao ang usa ug sa Canada usab ang ikaduha. Gipalibutan kini sa mga lain-laing katubigan sama sa Kadagatang Pasipiko, Dagat Bering, Kadagatang Artiko, ug Kadagatang Atlantiko. Dili sumpay ang duha ka estado sa (Alaska ug Hawaii) sa nahibiling 48 ka estado. Pareho sab nilang dili sumpay ang usa'g-usa. Naay mga koleksyon sa mga distrito, teritoryo ug uban pang gingsakupang panggawas ang EU sa uban pang parte sa kalibutan. Komun nga gitawag nga “Amerikano” ang mga manlulupyo sa Estados Unidos.
Ang nasodnong ginikanan sa Estados Unidos makita-an sa deklarasyon sa napulo'gtulo kolonya sa Britanya niadtong 1776 nga sila independente na nga mga estado, nga gipakusog sa Tratado sa Paris (1783). Sugod pa sa tunga-tunga sa ika-20 siglo, naunahan na niini ang tanang nasod sa impluwensya sa ekonomiya, politika, militar, ug kultura.
Nahimo ang EU sa ilalom sa tradisyon nga panggobyerno nga adunay pagsinabtanay sa mga tawong gingsakupan pinaagi sa modelo nga demokrasya nga representatibo. Ang kining modelo sa gobyernong presidensyal-konggresyonal nakopya sab sa daghang pang mga nasod, ilabi na sa mga naa sa Tunga-tungang Amerika ug Habagatang Amerika apil na ang nasod sa Pilipinas.
Mga sulod |
[usba] Heograpiya
Bilang ikatulo nga pinakadakong nasod sa tibuok kalibutan (sa arya), lain-lain ang mga paysahe ug mga bista sa Estados Unidos: yutang kakahuyang templada (temperate forest) sa Sidlakang baybayon, bakawan sa Florida, ang Dakong Kapatagan sa tungang parte sa nasod, ang sistemang Suba Mississippi-Missouri, ang mga Dagkong Lanaw nga parte sab sa Canada, mga Batohong Bukid (Rockies) nga naa sa kasadpan sa kapatagan, ubang disyerto ug sonang templada sa baybayong kasadpan sa Rockies, ug mga kakahuyang templada (temperate rainforest) sa parte sa Pasipiko sa amihanang-kasadpan. Ubang paysahe sab ang Alaska ug mga mabulkang pulo sa Hawai‘i.
Ang klima lahi-lahi sab: tropikal sa Hawai‘i ug habagatang Florida, ug tundra naman sa Alaska ug sa mga tuktok sa matataas nga bukid (uban ang Hawai‘i). Kadaghanan sa mga parteng amihanan ug sidlakan adunay klima nga kontinental-templada, nga mainit nga tag-init ug tugnaw nga tagtugnaw. Ang habagatang parte sa nasod naman naay subtropikal nga klimang umedo nga naay templadang tagtugnaw ug dugay ug umedong tag-init.
[usba] Kasaysayan
Meyn nga artikulo: Kasaysayan sa Estados Unidos
[usba] Demograpiya
Miabot na sa 300,000,000 ang populasyon sa Estados Unidos niadtong Oktubre 17, 2006. Sumala sa 2000 nga sensus, 79% sa mga katawhan namuyo sa urban nga lugar. Lain-lain ang mga nakapuyo dinhi, 31 ang ihap sa grupong etniko nga adunay 1 ka-milyon nga miyembro. Ang tulo nga pinakadaghang grupong etniko ang mga Amerikanong-Aleman, Amerikanong-Irlandes, ug mga Amerikanong-Ingles. Ang mga Puti nga rasa ang pinakadaghan. Sa karon, ang mga Negro o Amerikanong-Aprikano nga naggikan kaniadto sa mga katabang sa uma, ang pinakadakong minoriyang etniko. Pero mitaas na ang ihap sa mga Hispaniko o Latino nga gikan sa Latin Amerika ilabi na sa mga estado sa Habagatang-kasadpan (sama sa California, Texas, New Mexico, ug Florida). Adunay mga 2,807,731 ka mga Pilipino sa Amerika, pinakadaghang Pilipino gawas sa Pilipinas.
Sa pinulongan o lenggwahe, bisan ug walay opisyal nga pinulongan sa pederal nga level, Iningles ang de facto nga nasodnong pinulongan, ug kini ang opisyal nga pinulongan sa 25 ka estado. Ang Espanyol ang ikaduhang pinulongan tungod sa mga imigranteng Latino. Ang Tagalog o Filipino ang ikatulo o ikaupat nga pinulongang gigamit sa Estados Unidos.
[usba] Politika
Meyn nga artikulo: Politika sa Estados Unidos
[usba] Dibisyong pangpulitika
[usba] Polisiyang panggawas
Ang pakigharing militar, ekonomiko, ug kultural sa Estados Unidos ang rason kung ngano kini usa ka importanteng tema sa politika sa nasod, lahi pa sa importansya sa imahen sa Estados Unidos sa tibuok kalibutan.
[usba] Mga sources
- ↑ Extrapolasyon gikan U.S. POPClock
Salút mes amies!