Чĕлхе

Википедири материал

Чĕлхе йывăççи
Чĕлхе йывăççи

Чěлхе - этем ăс-тăнěнче упранакан единицăсем (сасă, морфема, сăмах, синтаксема) тата вěсемпе усă курмалли йěрке. Пуплев - чěлхепе усă курни. Чěлхепе пуплев - уйрăлми пěтěçсе ларнă ик пěрлěх.

Чěлхепе пуплеве пěр-пěринчен XX ěмěр пуçламăшěнче кăна уйăрма пуçланă.

Ытти тěрěк чěлхисенче "чěлхе" - тел [тěл]. Ку форма чăваш сăмахěпе пěр тымарлă.

Чěлхе тěсěсем: этем чěлхи (тěслěхрен, чăваш чěлхи, вырăс чěлхи), ятарласа шутласа кăларнă чěлхе (тěслěхрен, эсперанто), компьютер чěлхи (тěслěхрен, Паскаль) т. ыт.

[тӳрлет] Тĕнчери чĕлхесен улшăнăвĕ (динамики)

Сăнаса пăхнă май, паянкуна тĕнчере пилĕк — ултă пине яхăн чĕлхе. 40 чи анлă сарăлнă чĕлхесемпе Çĕр çинчи пурăнакан иккĕ виççĕмĕш çынсем калаçаççĕ. Нумайрах китай, испани, хинди, акăлчан, вырăс, португал тата араб чĕлхисемпе усă кураççĕ. Франци чĕлхипе те чылай çын калаçать, анчах та ăна тăван чĕлхе вырăнне хуракансен шучĕ сахал.

Тĕпчевçĕсем кăтартнă тăрăх, хальхи чĕлхесен çур шучĕ XXI çĕрçуллăх варрине çитиччен çухалать. Çухалса пыракан чĕлхесен нумайăшĕ юнашар хăватлă чĕлхе хутшăнăвĕ пулнипе çĕтсе пырать, çавăнпа ĕнтĕ, пĕчĕк халăхсен тата патшалăхсăр халăх чĕлхисемшĕн паянхи коммуникациллă лару-тăру хăрушуллă пулать. Чĕлхене ачасен 70 % çеç вĕренет пулсан, вăл пĕтсе пыракан шутне кĕрет. ЮНЕСКО кăларнă «Тĕнчери пĕтсе пыракан чĕлхесен атласĕ» тĕпчев ĕçĕнче çакна палăртнă: паян Европăра 50 яхăн чĕлхене сӳнесси кĕтет.

[тӳрлет] Çавăн пекех пăхăр

[тӳрлет] Вуламалли

  • Джон Уилкинс, «Очерк о подлинном знаке» (Essay on Real Character), 1968
  • А. Соломоник, «Язык как знаковая система», Мускав, «Наука», 1992.
  • Борхес, «Вавилонская библиотека»