Deniz Baykal

Wikipediya ra, ensiklopediya xosere

Image:Baykal.jpg
Deniz Baykal
Caê Dınya-amaene Antalya, Tırkiya
Tarixê Dınya-amaene 20 Temuze 1938
Namey Mae Feride Baykal
Namey Pi Hüseyin Hilmi Baykal
Wezifey Siyaseti CHP de Serdar 1992-1995, 1995-1999, 2000-
Wezifey Verêni SHP de Sekreter
Dewrê Hukmatan Hukmato 37ın - Ecevit 1., Hukmatê CHP-MSPy
Hukmato 42yın - Ecevit 3.
Hukmato 52yın - Çiller 3.
Kar u Gure Huquqçi (Abuqat)

Deniz Baykal yew mordemê siyasetio. 20ê Temmuze 1938ine de suka Tırkiya Antalya de ame riyê dınya. Baykal serdarê Partiya Qama Cumhuriyetio (Tırki: Cumhuriyet Halk Partisi). Piyê xo macirê Qafqasya Useyn Xılmi Bego, maa xo macira Mısıri Feride Xanıma.

Tedeyi

[bıvurne] Texsilê Deniz Baykali

Baykal serra 1959ine de Fakulta Huquqi, Universita Anqara de qedena. Fakulta İlmê Siyaseti, Universita Anqara de serra 1960ine de bi asistan. Serra 1963ine de doxtora karê xo qedena u dı serri dıma be bursê Rockefeller Foundationi ra şi DAY. Amerika de Universita Kolumbiya u Universita Kaliforniya, Berkeley de xebatê xo dewam kerd.

[bıvurne] Heyatê siyasetê Deniz Baykali

Serra 1960ine de hereketê telebeyan de Partiya Demokrate naskerde. 14ê Payiza Wertêne, 1973ine de weçinıtış de bi wekilê qama CHPy. Baykal Antalya ra bi wekilê qame.

Weçinıtış ra dıme, hukmatê serdar Bülent Eceviti de koalisyonê CHP - MSPy de bi Wezirê Maliya. Serra 1978ine de Hukmatê Ecevitiê 3. (hirêyın) de bi wezirê Enerciye u Çımey Tabiiyan. Serra 1979ine Payiza Wertêne de weçinıtış ra dıme pêseramaena qurultayê CHPy de idarey rê zaf qısey vati. 12yê Payiza Verêne de Therba Erkeri ra dıme tenê wext Anqara Mektebê Zıwaniê Ordi (tr: ordu dil okulu) de ebe zor mend.

Baykal semedê (seba ke) qanuno bıngey 1982ine ra phanc (5) serri siyaset ra bırriya ra. Serra 1983ine de qedexe (yasax) ixlal biye, Çanakkale Eskeriya Zincirbozani de 2. dewri ebe zor mend.

Payiza Verêne 1987ine de weçinıtış de SHP ra bi wekilê qama Antalya. SHP de verên de bi serdarê grubê SHPy, ey ra dıme bi sekretero peroyi. Amnana Verêne 1988ine de ame sekreterina peroyiye u 10ê Payiza Verêne 1990ine de istifa kerde, caverda. Hirê dewri verba serdarê SHPy, Erdal İnonüy de kewt weçinıtış, hama beşar nêkerd. Ey ra dıme zerrey SHPy de bi serey mıxelefeti.

Deniz Baykal ke wekilê qama Antalya bi, Tırkiya - Yewina Ewropa Karma Parlementolararası Komite Eşbaşkanlıkiye kerde. Konseyê Meclisiê Ewropa rê ame azaê parlamenteri (mebusi] weçinıtene. Meclisê Tırkiya (TBMM) de azaina xericiya kerde.

[bıvurne] Serdarê CHPy

Serra 1992ine Temuze de semedê qanunê qefelnayışê partiye, akerdoğan reyna imkan do cı, no imkan ra 9ê Payiza Verêne serra 1992ine de pêseramaena qurultayê CHP de ame serdar weçinıtene. Zey Atatürki, zey İnönü o ki eke 54 serri bi, bi serdar. (Deniz Baykal; Atatürk, İnönü, Ecevit yew ki Hikmet Çetin ra dıme biyo serdarê CHPyê 5. [phancine])

Weçinıtışê 1994ine de politika çhepe biye hirê letey (SHP, DSP, CHP). Qayt kerd ke heni nêbeno, reyê mıleti beno letey, vat ke partiyê çhepi bêrê pêser. DSP nata nêame. SHPy rınd qaytê nê fıkıri kerd ey ra dıme 18ê Zımıstana Peyêne 1995ine de qurultay de nê dı partiy amey pêser. Bını çatiyê CHPy de biy top. Serdarê CHPy Deniz Baykal no qurultay de namzed nêbi. 9ê Payiza Verêne 1995ine de pêseramaene ra dıme bi namzed u bi serdarê CHPy. 30ê Payiza Wertêne 1995ine de koalisyonê DYP u CHPy de hukmat de wezife guret. Yaverina Serweziri yew ki Wezaretê Xericiya kerd. Baykali dewa yew şarti ra koalisyon kerd ke, o ki rew wext de şêro newe weçinıtış. Tırkiya 24ê Zımıstana Verêne 1995ine de şiye weçinıtış.

Weçinıtışê 24ê Zımıstana Verêne 1995ine de reyna Antalya ra bi wekilê qame. Hama hukmat ANAP u DYPy vıraşt. 23ê Gulane 1998ine de qurultayê 27ine de hirê dewri ame serdar weçinıtene. 18ê Wesara Wertêne 1999ine de weçinıtış de CHP u Deniz Baykal meclis nêkewti. 22ê Wesara Wertêne 1999ine de Baykali istifa kerde; wextê 30ê Payiza Verêne 2000ine de ame qurultayê 11ine de reyna ame serdar weçinıtene.

Weçinıtışê 3yê Payiza Peyêne 2002ine de CHPy %19.4 [se ra des u new nuxta çar] rey ra 177 wekilê qame gureti, kewt meclis. Deniz Baykal no weçinıtış de ki Antalya ra ame weçinıtene. Dewrê 22ine TBMM de bi wezirê pêroyiê partiya mıxelefetê bıngey. 2003ine de qurultayê 30ın de reyna ame wezirê pêroyi weçinıtene. 2004ine Amnana Wertêne de heyet de verba mıxelif Mustafa Sarıgül ra pheşti gurete.

29ê Çeley 2005ine de heyetê CHPy de reqibê xo Mustafa Sarıgül dêm da u wezife xo dewam kerd. 19-20ê Payiza Peyêne de qurultayê 31ine de 1158 rey pêro gureti u reyna ame serdarê pêroyi weçinıtene.


[bıvurne] Çımey

zıwananê binan de