Castelnōv di Mûnt
From Wikipedia
Artécol in dialèt arzân
Castelnōv di Mûnt ( Castelnovo ne’ Monti in italiân) l’é un cmûn ed circa 10.000 abitânt in pruvîncia ed Rèz ed l’é al pió grând cèinter ed l' Apenèin Arzân.
Cmûn cunfinânt: Buşâna, Carpnéida, Caşîna, Canòsa, Ramşèit, Vèt, Véla Mnôs
Contents |
[edit] Geograféia
L’ é a i pē ‘d la Prêda ed Bismântva, ‘na carateréstica cunfurmasiòun ed la tèra che a’s presèinta cme ‘na strèta e êlta spianêda cun al parèidi a strapiòmb dal tóti al pêrt. Al cmûn ed Castelnōv di Mûnt l’é méş in ‘na puşisiòun stratègica inséma a l’antîga strêda dal Cerêto ch’ la cumîncia da Rèz a mezanôt vêrs al Po e la và al pâs cun al ‘stès nòm vêrs l'Apenèin tuscân a mezdé, a Matèina la Vâl dal Sècia , a Sîra la Vâl dell'Èinsa.
Al pûnt pió êlt l’é la séma ed l' êlta spianêda ed la Prêda ed Bismântva a 1047m. i.s.l.m mèinter al pûnt mēno êlt a’s câta a 351 m.i.l.m cun un cambiamèint d’altèsa ed 696 m. Al municépi l’é a 700 m.i.l.m.
Al cèinter l’é més in ‘na còunca tgnûda dèinter da trèi culèini quacêdi da piânt mési zò ind i ân '20: Mûnt Castèl, Mûnt Fōrch e Mûnt Bagnôl.
La zôna l’é destinêda in magiurânsa a l’ agricoltûra e a l’ alevamèint, ativitê che ind al tèimp àn pôch a la vôlta mudlê l'aspèt dal paeşag.
[edit] Al tèimp e la natûra
Ind i bôsch al piânti în ed mâsma dal quêrsi e fâza che rîven fîn atâch al cultûri. Sèimper ind i bôsch an n’é mìa difécil vèder vâri gèner ed selvagîna: lêvri, fuiĵn , vōlpi, cinghiêl e caveriōl e che în dimòndi sparpagnê; in particolêr, ed chi ûltem ché, al grôs nómer l’à dê di dân al cultûri e dòunca l’é stê fât un progrâma per ‘na masêda ‘d un nòmer precîş ed bèsti per fêr calêr al móc.
Interesânti în al trèi zôni naturêli presèinti ind al Cmûn : la Prêda ed Bismântva, i Gès dal peréiod “Triaşich” ind al só rîvi e al lèt dal fióm Sècia, prutèt da la lôr uniòun al Pêrch Nasionêl ed l'Apenèin Tósch-Emiliân e bèle cumprèis int al Pêrch Regionêl dal Gigânt. Al cmûn l’é més ind la zôna F.
[edit] Stôria
[edit] Època ed préma ‘d la stôria
Ind la zôna al fêldi ‘d la Prêda ed Bismântva a gh’êra ed la gînta fîn da l’etê di metâl (4 – 5 méla ân fa), secònd còl ch’ l’ à catê Gaetano Chierici ind al XIX sècol.
Al recóper ed la sitê di môrt ed Câmp Pianèli, sucès ind al 1973 a l’època ed ‘na campâgna de schêv per la sèrca ed rôba antîga, l’à fât vèder che l’ arîv ed la civiltê ind la zôna la s’arfà al XI secolo a.C., dâta in dōve, es pèinsa, a vînen fâti al prémi tòmbi, mèinter al sepoltûri pió frèschi în dal VI - V sècolo a.C. I sègn che dla gînta la s’é fermêda ind al pôst în ed l’Etê dal Fèr, as trâta ‘d un vilâg ed prèma dal tèimp ed la civiltê ‘’villanoviana’’, pêrta ed ‘na civiltê piotôst şvilupêda, cun la carateréstica ed ‘na cunuméia agrécola dōve es metîva insèm ‘n’êlta produsiòun ed metâl, cgnusûda grâsia a la presèinsa ed dimòndi rèst ed brònş e vêş ed teracôta decorêdi in môd precîş ind al sepoltûri. Al dé d’incô mési in mòstra a i Muséi Cévich ed Rèz.
[edit] Època antîga
La civiltê ‘’villanoviana’’l ‘é scumpêrsa e la Prêda ed Bismântva l’é stêda druvêda cme difèişa naturêla dal pôpol di Légori e dôp da j-Etrósch.
La zôna la fêva pêrt ed l' Etrória Cispadâna fîn al ritîro di j-Etrósch in Tuscâna. Al stòric Tito Livio l’à dèt che ind al 176 a.C, in ‘na localitê dèta "Suismontium" , a sré gnû al scûnter decisîv tra i Rumân e i Légor ch’ l’ à fât finîr a utânt'ân de scûnter sanguèint. Guèri che a gh’îven al prupôşit d’arvîr ‘na strêda a trvêrs j-Apenèin tra Rèz e Luni, al dō sitê fundêdi dal famōş Generêl vincitōr di Légor, Marco Emilio Lepido, pasânt per Bismântva. La zôna l’é armêşa sòta a Ròma per 700 ân.
[edit] Època medioevêla
A la caschêda ed l'Impêr rumân l’é pasêda ind al mân ed j-invaşōr ostrogôti fîno a quând, al la fên ed la Guèra Greco-Gôtica, l’é stêda ed nōv cunquistêda dal trópi ed Bisanzio. Ai Bişantèin a’ s dân al j-urègin ed Flèina e Bismântva, cme pôst ed cumêrc e stasiòun ed l’ oservasiòun dal valêdi ed l’Apenèin inséma a la strêda dal Cerêto.
Cun l'invasiòun di Longobêrd ste zôni êren dvintêdi tèri ed cunfîn, inséma a la spianêda ed la Prêda ed Bismântva a ghé stê tirê só un quèl ciamê "Kastron Bismanto", numinê dal crunésta Giorgio di Cipro ind al VII sécolo, fôrsi curesiòun ed "Castrum Bizantium" numinê ind la crônaca ed Giona di Susa (VII sécolo), che i Bişantèin l’àn més ind al sistêma difensîv dal cunfîn, che al s’é fât cgnòser cme ‘n piâsa fôrta ch’ an s’ priva mìa ciapêr. Dal spiegasiòun Bismântva la s’ futêr cme tâpa inséma a òni dal pió impurtânti vèi ed l’etê bizantèina Bişantèin -longobêrda.
In sté peréiod îven cumîncen a gnîr só la cultûra e al tradisiòun lochêli che turân pē ind al Medioēv. Sóta al cmând di Longobêrdi, Bismântva la dà al nòm a un grând ‘’gastaldato’’, dipendèint dal Comitêt ed Pèrma fîn a la metê dal X sècol. Un documèint dal 906 al cîta la côrt ed Vològn cme pôst ed giurisdisiòun.
Ind al 781 "Bismantuam" l’é stêda dêda da Carlo Magno, che préma l’îva batû i Longobêrd, al Cuntêd ed Pèrma, che l’îva tirê só ind la séma un castèl, cunsgnândel a un ‘’Gastaldo’’. Dal Cuntêd ed Pèrma, ind al 962 al pâsa a i nemîgh dal Cuntêd ed Rèz, ch’ al l’à dê a Atto (o Azzone) marchèiş ed Tuscâna e Cûnt ed Canòsa.
La nasîta dal bôregh ed Castelnōv la s’ pôl mèter tr’ al 1014 e al 1022, quând es pôl arcgnòser cun la Côrt ed Vilōla, cumpôsta secònd al relasiòun ed "castèl, marchê, e trèi capèli" e che l'Imperadōr Federico II es fà prutetōr, per dmâda dal Veschèv ed Rèz Teuzone.
Ind al 1062 i Canòsa îven urnê ‘na nōva fortèsa, al "Castrum Novus", da tirêr só ind al Castelnōv dal dé d’incô per metèrs incûntra al "Castrum Vetus" che n’êren dvintê paròun i Dallo ed Garfagnâna. La só costrusiòun l’é finîda int al 1110. A la só môrte Matélda l’à cunsgnê la fortèsa e la côrt al Cunvèint ed S.Apollonio ed Canòsa, ch’ l’ é dvintê "Castelnovo del signor abate di Canossa" e l’é armêş proprietê ed la cēşa fîn al 1156.
La badéia dal rèst la cuntêva ind al só dipendèinsi ânca al côrt cunfinânti ed Cagnōla e Flèina dunêdi préma dal pêder Bonifacio o da la ‘stèsa Matélda int al 1030 e int al 1115. Dê indrê al castèl a la faméja, int al 1188 e int al 1197 la gînta dal paèiş a s’ în més sóta al Cmûn ed Rèz.
La separasiòun da Flèina l’à sgnê la fundasiòun ‘d un grând "stêt dirèt" estèins ch’ l’ arcalchêva quêşi dal tót l'antigh ‘’Gastaldato’’ longobêrd. La só zôna la gh’îva dèinter i cmûn ed Côla, Vèt, Gaşôl (fîn al 1653), Gotân (fîn al 1637), Acquabôna e Nismòsa (fîno al 1642), Câmp e Giarōla (fîno al 1562) e Al Vâlij (fîno al 1562).
La Podesteréia flinèişa\castelnovèişa la s’è tôta,da vèira, inséma al spâli al funsiòun ed capitêla ed ‘na provîncia de facto ed la muntâgna arzâna grâsia al permés ed cmând specêl in chêş ed perécol e a la costitusiòun ed divêrsi istitusiòun tra quisché j-ufési ed la ‘’comarchia’’, dal ‘’colonnellato’’, dal bargèll e di "birri di campagna", côrp ed pulisía cun l’avtoritê inséma a tóta la zôna ed la muntâgna.
Ind al 1413, al Podestê ed Castelnōv Ettore da Panico égh vîn urdnê ed butêr zò la vècia costrusiòun e ed tirêren só n’êtra. Pasê dû ân al "Castrum novum" al vîn finî dal tót e tôt sòta da j-Estensi, che ind al 1521 al câmbien in pôst ed Podesteréia, tirând só un Palâs Duchêl atâch a Bagnôl, al' imbocadûra ‘d la vâl.
[edit] Al dé d’incô
Int al 1651 al fèdev l’é pasê ai Malvasia fîn al 1664 da quând l’é stê dipendèint in môd dirèt ed la Câmbra Duchêl atravêrs un podestê. Int al 1719 al srà dê ai Lucchesini, insém a Vològn e Bòndol.
Dôpo al dō parênteşi ed gvêren ed ispirasiòun francèişa durê a fêsi sfalşêdi circa vint’ân, da préma Castelnuōv l’é stêda numinêda Cèinter principêl ed cantòun, dôp, cun la Restaurasiòun l’é stêda pôst ‘d un cmûne şlarghê, da Flèina al pâs dal Cerêto ch’ l’ interesêva tót i cmûn dal dé d’incô Vèt, Ramşèit, Busâna, e Culâgna.
L'aministrasiòun unîda austro-estèins l’îva prugetê arnuvamèint decîş dal paèiş tirând só al cèinter aministratîv a Bagnôl, cun un nōv municépi , cun j-ufési ed la finânsa, cun dal casêrmi e cun al Palâs Duchêl tirê só fr’al 1826 e al 1831.
La dichiarasiòun ed la strêda dal Cerêto "calessabile" cun al nòm de "strada militare di Lunigiana", l’à dê ed nōv al pîn ed la véta al cèinter intōren a la Piâsa dal marchê ‘d la Lûna, a la Cuntrêda Magiōr e a l’Arèngh, cun la costrusiòun ed nōvi strêdi, piâsi e palâs ind al Prê ‘d la Vâl.
Cun l'unitê d'Itâlia, int al 1859, a vîn costituî al Cmûn e é stê unî la frasiòun ed Flèina fîn ad alōra parielmèint indipendèinta, ardupiând la larghêsa ed la só zôna.
Dôp a gh’é stê unî ânca Gòmbi, frasiòun tra mezdé e matèina ed Castelnōv, che pèma l’êra dal cmûn ed [[Vètt], alvând ‘d un têrs la zôna dal cmûn che adèsa l’é tra i pió grând ed la pruvîncia.
Al tèimp ed la secònda guèra mundiêla al paèiş l’é stê l’êra dèinter ind al movimèint ed la resistèinsa gnû dôp ed l'armistési ed l'8 Setèmber 1943, i combatimèint pió dûr a s’în vèst préma che j-Inglèiş e j-Americân a pasésen la Lènia Gôtica lé atâch.
Inséma al muntâgni atâch al cà a gh’êren divêrsi cumpagnèi partigiâni fâti da gînta dal pôst e da suldê furastêr guidê da un cumisâri Rós. Al paèis l’êra stê ciapê da i fasésta e da i tedèsch in ritirêda che s’ êren fermê al Fariôl e j-àn bruşê la frasiòun ed Runcrôfi per rapreşâlia cun ânca al masachêr ed civîl.
Dôp la guèra, la ruvîna purtêda dai cumbatimèint l’à pegiorê la situasiòun ed povertê ind al campâgni e dimòndi faméj ed zóven àn dandunê la só tèra per migrêr in pianûra ind i cèinter industriêl, préma ‘d tót a Rèz e Milân. Ind i j-ûltem tèimp l’ Aministrasiòun la sêrca ed fermêr al fenômen ed la migrasiòun, ânca se adèsa l’é pió cèch, cun ‘na polética de şvilóp ‘d la cunoméia , di servési póblich e la difèişa ed la natûra.
[edit] Citasiòun stòrichi
Citasiòun ed Castelnōv di Mûnt ind la "Corografia dei Territori di Modena, Reggio e degli altri Stati già appartenenti alla Casa d'Este" ed Lodovico Ricci ind al 1788:
Nella carte del XII secolo questo castello viene detto Castrum Novum Domini Abbatis de Canossa, perché soggetto a quella Badia, tra possedimenti della quale è annoverato nelle Bolle de' Romani Pontefici di quel secolo. Quegli abitanti non ostante si sottomisero al Comune di Reggio nel 1188 e 1197. I Signori della Nobil Famiglia de' Canossa se ne renderon poscia padroni; finché nel 1413 all'occasion di discordie fra loro suscitate, Castelnuovo soggettosi spontaneamente al marchese Niccolò II.»
La citasiòun ed Dante Alighieri ind la Divîna Cumèdia
montasi su in Bismantova e ’n Cacume
con esso i piè; ma qui convien ch’om voli;
dico con l'ale snelle e con le piume
del gran disio, di retro a quel condotto
che speranza mi dava e facea lume»
[edit] Al pôpol
La gînta l’ a’s câta mucêda mèz ind al Cèinter, ch’ al cûnta di pió ed 5.000 abitânt, un quînt a Flèina e per la restânt pêrt ind al frasiòun intōren a i dû paèiş pió grând.
Al frasiòun, fôra ed Flèina ch’ la gh’à pió ed 2.000 abitârnt, în vilâg fât da pôch cà mési in pôst favurèvel al j-ativitê ed la campâgna o aşvèin a ‘d j-antigh cunvèint.
Al fenômen ed l’emigrasiòun, crèsû ind i ân '70 quând al nòmer ed la gînta la và d’ed sóta a 9.000 unitê, al vèd, ind i ûltem ân, un câmbi ed la pîga grâsia a l’arîv ed furastêr che a deşvînen quêşi sèimper da la zôna setentriunêla ed l’Âfrica e da l'Albanéia, arciamê dal cundisiòun ed bundânsa che gh’é ânca in muntâgna.
[edit] Turişém
Castelnōv di Mûnt l’é pôst d’arîv ed dimòndi turésta, préma ed tót ind i mèiş estîv invujê dal réch patrimòni ambientêl e culturêl e favurî da ‘na bòuna culiĵnsa (6 albêregh a dō e trèi stèli e tânti êtri ucaşiòun).
Al cmûn l’é stê numinê Sitê ‘’slow’’, la "rêda internazionêl dla sitê dal bòun véver" che in agòst l’urganéşa un Féstival in piâsa per la promosiòun di prodòt dal pôst.
A gh’é ânca un Cèinter per la guarigiòun di malê ed côr cgnusû in tót al mònd.
[edit] I sît interesânt
[edit] Monumèint pr’arcurdêr
Monumèint ai Môrt in Guèra - loc. Sparavâl
Compoşisiòun fâta da un pilatrèin e da ‘na maestê intitulêda ai partigiân di Castelnōv di Mûnt Ramşèit e Busâna.
Gólia ed Castelnōv - loc. Mûnt Bagnôl
Monumèint êlt pió ed 10 mêter pr’arcurdêr i Môrt ed la préma guèra mundiêla e ‘dla secònda cun i nòm.
Iscrisiòun: "Castelnovo ne' Monti ai suoi Caduti".
Scultûra ed Castelnōv - loc. Castelnōv
Scultûra Intutulêda ai deportê.
Iscrisiòun: " Sono stati deportati e sono morti per un' italia democratica, libera e pacifica ".
[edit] Cēşi
Pēv ed Campiliōla - loc. Campiliōla:
Cgnusûda ânca cme "de Bismantova", la Pēv ed Campiliōla', ed préma dal 980 a.C, l’é stê la pió grânda e impûrtânt ed la Diòceşi arzâna cun dal tèri in 60 localitê ed l'Apenèin e 24 dipendèins bèle int al 1272]
La cēşa l’é stêda spustêda da la séma ed la Prêda ind al sît d’adèsa int al XII sécolo e l’é stêda piô vôlti restavrêda. I caratêr dal stîl generêl a s’arfân a la secònda metê dal XVII sècolo; ânca se pió cèca, la gh’à incòra la só fōrma antiga.
Cēşa ed Sânta Maria Asûnta - loc. Flèina:
Al prémi nutési în dal' 870 d.C, l’é òna dal costrusiòuni religiōşi pió antîgh ed l’ Arzân. Ind al XV sècol l’é periorê.
La cēşa ed Sânta Maria la gh’à incòra dal j-usadûri d’êlt interès stôrich dōve a’s vèd ‘na tòra a piânta quadrêda fâta in muradûra a ricōrs paralêl, fôrsi dal XII-XIII sècol e che la fêva pêrt a l'antîgh impiânt difensîv dal castèl ed Flèina.
Èrem ed Castelnōv di Mûnt - loc. Prêda ed Bismântva:
Al corêdo ed pituri a frèsch dal quatersèint tgnû da cât ind la cēşa dal santvâri uriginêl, l’é davèira dègn ed nôta e tra quisché la fà spéch ‘n’ impurtânt figûra ed la Madòna cun al Bambèin, ôvra ed mèister emiliân.
Cēşa ed Sant'Apollinare - loc. Ginepreto:
Al tèimp ed la costrusiòun l’é préma dal 229 Al fabrichêt al ciâpa ‘na lènia ed côsta ed muntâgna a êlt interès per la vêsta da dōve a’s vèd dimòndi zôni d’atōren.
[edit] Palâs e véli
Palâs Ferrari - loc. Gòmbi
Cà dal sesèint la gh’à un purtêl ed valōr.
Palâs Gatti - loc. Gâta
L'antîgh Palâs di Gatti l’é un fabrichêt masés ch’ la s’arvîşa a ‘na furtèsa, fôrsi dal XVIII sècol. L’ è ed valōr al spiuvèint dal tèg, sostgnû da di trêv ed lègn lavurê in môd artéstich. Tachêd a la facêda principêla a’s pôl vèder al stèma ‘d la faméja Gatti in sâs ed côch. A l'intêren a gh’é incòra soquânti pitûr a frèsch ed la secònda metê dal XVIII sècol.
[edit] Castê e tòri
Castèl ed Castelnōv - loc. Mûnt Castèl.
Al "Castrum novum", l’é stê fât da i Canòsa, pió vôlti butê zò e arfât,, incô a gh’armâgn i rèst ed la cînta murâria e ‘d un turiòun.
Tòr ed Flèina - loc. Flèina.
Cgnusû cme al "Salâm", l’é al turâs ed ‘na furtèsa ed l'êlt medioêv butêda zò, ch’ al s’câta inséma ‘na culèina ed prêda ch’ la guêrda la cûnca ed Flèina. La tòr, da dōve es vèd ‘na celèind vidûda, l’é curcundêda da ‘na pinêra cun di èlber secolêr.
[edit] Personalitê lighêdi a Castelnōv di Mûnt
Sergio Pignedoli (4 giugno 1910 - 15 giugno 1980) Cardinêl.
Leana Pignedoli (6 maggio 1956 ) Insegnânt e Onorèvol.
Corrado Tagliati (1940 ): Artèsta.
Antonio Peretti : Leterê, pateriôt, studiòs ed la manēra d’insgnêr e povēta.
Carlo Franceschini: Còl ch’ l’ à fât a Rèz la socetê segrêta ciamêda: “Carboneria”.
[edit] Curiositê
- A Castelnōv, ind la déta Capanni, é stê fât la campâna pió grânda dal mònd bòuna ed sunêr a la lòunga, la famōşa Campâna di Môrt in guèra, o Maria Dolens, ed Rovereto in pruvîncia ed Trênto.
- Il Dóca ed Mòdna Francesco IV, che al stimêva la belèsa ed la zôna ed Castelnōv, l’à cumincê a fêr ‘na cà per l’istê, mó an l’à mìa finîda.
- A’s dîş che da i castê ed Flèina e Castelnōv es divéden sót tèra ‘na sèria ed lòunghi galerèi che purtêven al Castèl ed Canòsa.
[edit] Cunuméia
Castelnōv di Mûnt l’é da sècol al pió impurtânt cèintro dal j-ativitê cunômichi ind la muntâgna arzâna grâsia a la pûşisiòun centrêla tr’ al strêdi che unésen la pianûra a la Tuscâna e al zôni muntanêri dal provînci ed Mòdna e Pèrma.
L'e-Cunuméia l’ a’s mèt ind i pôlegh ind l'agricultûra e in particulêr ind l'alevamèint buvèin per la produsiòun dal Grâna, ch’ la só urègin l’a’ s arfà al grândi aşièndi di frê benedetèin de sta zôna, che l'Uniòun Européia la gh’à dê al certifichê ed la Denominazione di Origine Protetta.
Pó a vîn prodòt ânca la chêrna ed nimêl per fêr i salâm.
Ind l'indóstria a gh’é sōl dal’ j-imprèisi cèchi o mzâni che dàn pôch dân a l’ abiĵnt e mési ind la periferéia e che lavōren ind al câmp ed l’edilésia, dal frèd (a Flèina), dal ceramîchi, dal materiêl per pêrch zôgh e giardèin, dal materiêl elètrich e eletrônich. D’ed là ed còst va numinê cme un pûnt d'interès la Funderéia Capanni al Terminâs, stòrica fâbrica ed campâni cgnusûda in tót al mònd grâsia al só sistêma ed produsiòun artigianêl.
Al tersiâri l’é dimòndi şvilupê ind i dû cèinter pió grând in dōve gh’é pió de 60 negôsi e soquânt supermarchê, ûn ed quî al vènd sōl rôba naturêla.
Al Cèinter principêl lé un pôst ed vilegiatûra ed prém piân a livèl regionêl.
[edit] Frasiòun
Belâria, Belèser, Berşâna, Bòndol, Bôra dal Mós, Burân, Ca' dal Chêv, Ca' dal Grôs, Ca' dal Magnân, Ca' de Scâtla, Campolòung, Capâna, Carnôla, Cà ‘d la Caritê, Casêl, Cà ed Sōvra, Cà Perizzi, Casèin, Castagnedòl, Cerêto, Cēşa, Sinchtèri, Clumbêra, Côsta di Grâs, Crōş, Erém Bismântva, Fariōl, Flèina, Fleinamâta, Fraschêr, Garfagnōl, Gâta, Gòmbi, Mâr, Mûnchi, Mûnchi ed Velabêrşa, Mûnt Castagnêt, Muntedûro, Monticèl, Muşola, Nôş, Parisôl, Predibiânchi, Piopèla, Preghèfi, Quârqua, Rgnôla, Ré, Revolvèc, Runcadê, Ròunchi, Runcrôf, S’cèsa, Surâg, Terminâs, Vsôl, Vigòl, Virōla, Volôgno ed Sòt, Zugognâgh, Talâda.
Albinèa · Bagnôl in Piân · Baîş · Bibiân · Bresèl · Burèt · Buşâna · Cadelbôsch ed Sôver · Campagnōla · Campeṣen · Canòsa · Carpnèida · Casalgrànd · Caşîna · Castelnōv di Mûnt · Castelnōv ed Sòt · Castlarân · Culâgna · Curèz · Fâbrich · Gatâtich · Gualtêr · Guastâla · Ligûnchi · Lusēra · Muntèc · Nuvalêra · Puvî · Quâter Castē · Queriêgh · Ramşèit · Ré Salşêr · Rèz · Rezōl · Rôl · Rubēra · San Martèin · Sant’Ilâri · Sân Pôl · Scandiân · Toân · Véla Mnôs · Vèt · Viân · Vsân