Triculôr Italiân
From Wikipedia
Artécol in dialèt arzân
Contents |
[edit] La stória dal Triculôr Italiân.
Al tricolôr italiân, cme bandêra nasionèla, la nâs a Rèz al 7 de znêr dal 1797, quând al Parlamèint dla Repóblica Cispadana, su prupósta dal deputê Giuseppe Compagnoni, al stabilés: "…che si renda universale lo Stendardo o Bandiera Cispadana di Tre Colori Verde, Bianco, e Rosso, e che questi tre Colori si usino anche nella Coccarda Cispadana, la quale debba portarsi da tutti". Mó perché prôpria sti trî culôr? In dl’'Italia dal 1796, traversêda dal vitoriòsi armêdi napoleònichi, al tânti repòblichi d’ispiraziòun giacubèina ch’ îven cambiê i véc Stêt ditatôr an siēlt quêsi tóti, cun variasiòun ed culôr, bandêri sgnêdi da trèi fâsci cumpâgni, ed sicûr inspirêdi al model francèis dal 1790. E anch i repêrt militêr "italiân", més insèm a chi tèimp là a sustgnîr l'esêrcit ed Bonaparte, gh’îven dal bandêri fâti a la stèsa manêra. In particûlar, i stindêrd reggimentêl dla Legiòun Lumbêrda mustrêven, giòst, i culôr biânch, ròs e vèird, che fêven pêrt dla tradisiòun dal pópol lumbêrd: al biânch e al ròs, difâti, fêven figûra in dal vèc stèma dal cmun ed Milàn (crōs ròsa in séma al biânch), mèinter vèird j èren, fîn dal 1782, al divîşi dla Guèrdia cèvica milanèisa. Culór cumpâgn, pò, gnivèn druvèe ânch in di stindêrd dla Legiòun Italiana, c’la metîva insèm i suldê dl'Emélia e dla Rumâgna, a ghè al chês che còsta sia la ragiòun cl’à cucèe la Repóblica Cispadana ed metrî in dla só bandêra. Al cèinter dla fâsa biânca, al stèma dla Repóblica, un portafrèci cun dèinter quâter frèci, (a sêgn dal quâter sitê Rèz, Mòdna, Frêra, Bulògna), circundê da ‘na curòuna ed lâver guarnî cun un troféo d’ êrmi.
[edit] L'epóca napoleònica.
La prèma campâgna d'Italia, che Napoleòun al fà tr’ al 1796 e al 1799, l’arbêlta al vèc sistèma de Stêt che spartîven L’Italia. Al só póst nâsen tânti repóblichi giacubéini, ed sêgn democrâtich: la Repóblica Ligure, la Repóblica Romana, la Repóblica Partenopea, la Repóblica Anconitana.
Dimòndi vînen batûdi dal cuntratâch austro-rōs dal 1799, dagl’j êtri s’unîven, dôp la secònda campàgna d'Italia, in dal Règn Italico, che al srè durèe fîn al 1814. Epór, al’j ‘erèn la prèma vòja d’indipendèinsa in dal nostèr Risorgimèint. E l’è stèe própra in chi an lé che la bandêra la vîn sintîda mìa piò come sègn ed la faméja reêla o militêr, ma cme sèmbol dal pópol, dal libertê conquistêdi e, dòunca, dla naziòun stèsa.
[edit] Al Risorgimèint.
In di trèint’ân dóp al Congrès ed Viéna, la bandêra triculôr l’è stêda fughêda da la Restauraziòun, ma la continvê ad èsser tirêda só, cme insègna ed libertê, in dal rivólti dal 1831, in dal rivólti maziniàni, in dla disperêda imprèisa di fradê Bandiera, in dal rivólti in di Stêt dla Cêsa. Dapertòt in Italia, al biânch, al ròs e al vèird signefichên ‘na cumûna spèransa, c’la infiâma al pasiòun e l’imaginasiòun di poēti: "Raccolgaci un'unica bandiera, una speme", al scrèv, in dal 1847, Goffredo Mameli in dal só Canto degli Italiani. E quând s’arvès la stagiòun dal '48 e al permèss a la Costitusiòun, c’la bandêra là, la dvèinta al sèmbol ed ‘na rivincita nazionèla, da Milàn a Venésia, da Ròma a Palermo. Al 23 mèrs 1848 Carlo Alberto al pêrla al popolaziòun dal Lombardo Veneto cun al famós proclàma c’al dà la nóva dla prèma guèra d'indipendèinsa e al finés cun al paróli:"(…) per viemmeglio dimostrare con segni esteriori il sentimento dell'unione italiana vogliamo che le Nostre Truppe(…) portino lo Scudo di Savoia sovrapposto alla Bandiera tricolore italiana." Al stèma ed la faméja reêla ghè stê zuntê ‘na bordura culôr azòr, per vansêr che la crōs e al câmp del scûd al s’armes’césen cun al biânch e al rós dal strési dla bandêra.
Figûri tôti dal sit dal quirinêl
[edit] Dal'unitê ai nòster dé.
Al 14 ed mèrs dal 1861 vîn dichiarê la nâsita del Règn d'Italia e la só bandêra la continvê ad èser, per abitódin, còla dla prèma guèra d’indipendèisa. Ma la mancânsa ed ‘na lèg in propòsit - fâta sôl per i stindêrd militêr – al pòrta a fêr dal bandêri ed figûri divêrsi da l’originêl, adiritûra zò ed règola. Sôl in dal 1925 vîn stabilî, per lèg, i modê dla bandêra nazionèla e dla bandêra de Stêt. A cósta ché (da druvèr in di palâs dla faméja reèla, in dal parlamèint, in di ufési e in dal rapresentânsi diplomâtichi) a vîn zuntê al stèma la curòuna rèela. Dóp la nâsita dla Repòblica, un decrêt legişlatîv presidensiêl dal 19 zógn dal 1946 al fésa la figûra provisòria dla nōva bandêra, confermêda da l'Asembléia Costituèint in dla sidûda dal 24 mêrz dal 1947 e mésa in dl’articól 12 dla nóstra Chêrta Costitusiònela. E ânca in dal sèch linguâg dal verbêl as pôl còjer tóta l'emosiòun dal mumèint.
- PRESIDENTE [Ruini] - Pongo ai voti la nuova formula proposta dalla Commissione: "La bandiera della repubblica è il tricolore italiano: verde, bianco e rosso, a bande verticali e di eguali dimensioni".
(L'é apruvêda. L'Asembléia e al póblic dal tribùni a’s mèten in pê. Lé un lòngh ciucamèint ed mân.)