Mirzə Fətəli Axundzadə
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Mirzə Fətəli Mirzə Məhəmmədtağı oğlu Axundzadə (Axundov) (1812, Şəki - 10 Mart 1878, Tiflis) - Azərbaycan yazıçısı, materialist filosof, ictimai xadim, Azərbaycan dramaturgiyasının banisi.
1814-cü ildə atası Mirzə Məhəmmədtağı və anası Nanə xanımla Təbriz yaxınlığındakı Xamnə qəsəbəsinə köçmış, 13 yaşınadək İran Azərbaycanının müxtəlif yerlərində yaşamış, 1825-ci ildə anası ilə Şəkiyə qayıtmışdır. Fətəlinin ruhani olmasını istəyən Axund Hacı Ələsgər 1832-ci ildə onu Gəncəyə aparmış, Fətəli burada məntiq və fiqh elmlərini, habelə məşhur şair Mirzə Şəfi Vazehdən nəstəliq xəttini öyrənmişdir.
Müasir elmlərlə maraqlanan Fətəli 1833-cü ildə Şəkidə açılmış rus məktəbinə daxil olmuş, bir il burada oxumuşdur. 1834-cü ildə o, Tiflisə getmiş, Qafqaz canişininin baş dəftərxanasında mülki işlər sahəsində Şərq dilləri mütərcimi təyin olunmuş və ömrünün sonuna qədər bu vəzifədə çalışmışdır. 1873-cü ildə ona polklvnik rütbəsi verilmişdir.
1851-ci ildə Rus Coğrafiya Cəmiyyəti Qafqaz şöbəsinə üzv seçilən Axundzadə sonralar Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasının tədqiqat işlərinə cəlb olunmuşdur. Axundzadə "Əkinçi" qəzetinin nəşrinə böyük əhəmiyyət vermiş, onun səhifələrində "Vəkili milləti-naməlum" imzası ilə məqalələr dərc etdirmişdir.
Axundzadə bədii yaradıcılığına şerlə başlamışdır ("Səbuhi" təxəllüsü ilə).
Axundzadə Azərbaycan ədəbiyyatında hürr düşünmə tərzinin ən böyük bir müməssilidir. Mirzə Fətəli Müslüman dünyasının ictimai və siyasi bütün sahələrində radikal islahata lüzum olduğunu müdafiə ediyordu.
[redaktə / تحریر] Əsərləri
- Aldanmış kəvakib
- Sərgüzəşti mərdi-xəsis (Hacı Qara)
- Hekayəti Molla İbrahimxəlil kimyagər
- Hekayəti Müsyö Jordan həkimi-nəbatat və dərviş Məstəli şah cadükuni məşhur
- Sərgüzəşti vəziri-xani Lənkəran
- Hekayəti -xırsi-quldurbasan