Mor Baltel

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor

Ar Mor Baltel
Brasaat
Ar Mor Baltel

Ar Mor Baltel, pe ar Mor Baltek, a zo ur mor eus Europa, digor war Mor an Hanternoz ha, drezañ, war ar Meurvor Atlantel, dre strizhioù-mor Kattegat ha Skagerrak. En-dro d’ar Mor Baltel e kaver ar broioù-mañ (en ul loc’hañ eus ledenez Skandinavia) : Sveden, Finland, Rusia (rannvro Sant Petersbourg), Estonia, Latvia, Lituania, Rusia (rannvro Kaliningrad), Polonia, Alamagn, Danmark.

Taolenn

[kemmañ] Douaroniezh

En em astenn a ra ar mor war ur gorread a 432 800 km², ha div ledennad dour vras a sank en douaroù, en hanternoz : pleg-mor Finland, etre ar vro-mañ hag Estonia, ha pleg-mor Botnia, etre aod reter Sveden hag aod kornôg Finland. N’eo ket don ar Mor Baltel, ma vez keñveriet gant morioù all (57 metr donder well-wazh, 459 m en e zonañ en hanternoz enez Gotland). Abalamour da se ha peogwir eo strizh an tremen war-zu Mor an Hanternoz, e chom an hevelep dour eno e-pad pell, ar pezh ne ra nemet gwashaat ar c’hudennoù saotradur. E-keñver douarouriezh n’eo ket gwall gozh ar Mor Baltel : stummet e oa bet er c’hwec’hvet milved a-raok J.K.

N’eo ket gwall sall dour ar Mor Baltel, e-skoaz morioù all. Meur a abeg a zo d’an dra-se : abalamour d’an hin n’a ket an dour da ziaezhennañ buan, kalz stêrioù a ziskarg o dour dous er mor ha, gant ar strizh m’eo an tremen war-zu Mor an Hanternoz, ne vez ket mesket dour disall a-walc’h ar Mor Baltel gant dour salloc’h ar Meurvor Atlantel. Ar sallder izel eus an dour mor eno a zispleg perak e vez spesadoù plant ha loened disheñvel a-walc’h diouzh ar re a gaver e morioù all. Displegañ a ra ivez perak e vez skornet ul lodenn vat eus ar Mor Baltel e-pad ar goañv. War-dro an hanter eus gorread ar mor, well-wazh, a vez goloet gant skorn e-pad ar goañv. Al lodennoù norshañ (Pleg-mor Botnia, Pleg-mor Finland) eo a vez skornet dreist-holl, met goañvezhioù zo ez eus bet gwelet skorn betek war aodoù reter Danmark.

[kemmañ] Anvioù

Cheñch a ra anv ar mor-mañ hervez ar yezhoù :

  • Mor Baltel a vez graet anezhañ peurvuiañ er yezhoù keltiek, er yezhoù romanek, slavek (ar re a gaozeer tro-dro dezhañ evel ar poloneg, rusianeg, kachoubeg), er yezhoù baltek hag e saozneg.
  • Mor ar Reter eo an anvadur roet dezhañ er yezhoù germanek (nemet ar saozneg), e finneg (daoust ma n’emañ ket ar mor-se er reter d’o bro o deus dalc'het ar finnegerien d'ober gant un anvadur a zo deuet dezho eus ar svedeg, pa oa Finland e dalc'h Sveden e-pad kantvedoù).
  • Mor ar C'hornôg a reer anezhañ en estoneg.

[kemmañ] Inizi pennañ

Kalz inizi a zo er Mor Baltel. E-touez ar re vrasañ anezho e c’heller menegiñ ar re-mañ :

  • Åland
  • Bornholm
  • Fyn
  • Gotland
  • Hiiumaa (anavezet gwechall dindan hec’h anv alamanek Dagö)
  • Öland
  • Rügen
  • Saaremaa (anavezet gwechall dindan hec’h anv alamanek Ösel)
  • Sjælland

[kemmañ] Kêrioù bras

Setu amañ ar c’hêrioù pennañ a gaver en arvor, renket adalek an hini vrasañ :

  • Sant Petersbourg (Rusia), 4 700 000 annezad
  • Rīga (Latvia), 760 000 annezad
  • Stockholm (Sveden), 743 703 annezad (en tolpad kêrioù, 1 823 210 den)
  • Helsinki (Finland), 559 716 annezad (en tolpad kêrioù, 980 000 den)
  • Gdańsk (Polonia), 462 700 annezad
  • Szczecin (Polonia), 413 600 annezad
  • Tallinn (Estonia), 401 774 annezad
  • Kaliningrad (Rusia), 400 000 annezad
  • Malmö (Sveden), 259 579 annezad
  • Gdynia (Polonia), 255 600 annezad
  • Kiel (Alamagn), 250 000 annezad
  • Lübeck (Alamagn), 216 100 annezad
  • Rostock (Alamagn), 212 700 annezad
  • Klaipėda (Lituania), 194 400 annezad
  • Turku (Finland) 175 000 annezad

Porzhioù bras all :

  • Świnoujście (Polonia), 50 000 annezad
  • Ventspils (Letonia), 44 000 annezad
  • Baltiysk (Rusia), 20 000 annezad
  • Hanko (Finland), 10 000 annezad

[kemmañ] Liammoù diavaez

Commons
Dafar ouzhpenn a-fed an tem-mañ a vez kavet e-barzh Wiki.Commons

Skrivet eo ar pennad-mañ e Peurunvan