Arabia Saoudat

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor


لمملكة العربية السعودية
Al-Mamlakah al-'Arabiyyah as-Sa'ūdiyyah

Banniel Arabia Saoudat Skoed-ardamez Arabia Saoudat
Kan broadel Aash Al Maleek
Yezh ofisiel Arabeg
Kêr-benn Ryad
Gorread
-En holl
-% dour

2,149,690 km²
0%
Poblañs
-Hollad
-Stankter ar boblañs

25,192,720 annd. (2005)
13/km²
Roue Abdullah bin Abdulaziz
Gouel broadel ??
Moneiz Ryal
Kod pellgomz 966
Kod war ar genrouedad .sa


Stad vrasañ al ledenez arabek eo rouantelezh Arabia Saoudat (arabeg : لمملكة العربية السعودية). Harzoù he deus gant Jordania er gwalarn, Irak en hanternoz, Kuwait, Katar, Bahrein hag an Emirelezhioù Arab Unanet er reter, Oman er gevred ha Yemen er c'hreisteiz. Riblet eo gant ar Pleg-mor Persek hag ar Mor Ruz. Bro an div voskeenn santel a vez graet anezhi peogwir emañ an div gêr santel eus an Islam - Mekka ha Medina enni.

Taolenn

[kemmañ] Istor

Abdul Aziz Ibn Saud, ar roue kentañ eur Arabia Saoudat.
Brasaat
Abdul Aziz Ibn Saud, ar roue kentañ eur Arabia Saoudat.

Kregiñ a reas ar stad saoudat e kreiz Arabia war dro 1750 p'en em gevredas un tiern lec'hiel Muhammad bin Saud gant un disivouder muzulman, Muhammad Abd Al-Wahhab da grouiñ ur riez nevez. E-pad ar kant ha hanter-kant bloazh a heulias e stourmas ar familh Saoud gant Turkia, Egipt ha klanou arab arall evit kontrol al ledenez.

E 1902 e adgemeras Abdul Aziz Ibn Saud Ryad, kêrbenn hengounel ar renziad, digant ar familh Al-Rashid; Etre 1913 ha 1926 e aloubas Abdul Aziz Ibn SaudAl-Ahsa, Al-Qatif, Hijaz hag rest ar Nejd. D'ar 8 miz Genver 1926 en em embannas roue ar Hijaz ha roue ar Nejd d'ar 29 miz Genver 1927. Frankiz ar stad nevez a oa degemeret gant ar Rouantelezh Unanet dre feur-skrid Jedda.

Dizoloadenn eoul-maen e 1938 he-doa roet d'ar rouantelezh ur binvidigezh vras.



[kemmañ] Politikerezh

Roue Abdullah eus Arabia Saoudat
Brasaat
Roue Abdullah eus Arabia Saoudat

Ur vonarkiezh eo Arabia Saoudat. Hervez ar Penn-lezenn eo ar rouantelezh reolet gant mibien ha mibien-vihan ar roue kentañ, Abdul Aziz Ibn Saud, hag eo ar C'horan he bonreizh. Renet e vez ar vro hervez al lezenn islamek, ar Charya

Ar strolladoù politikel a zo difennet ha n'eus dilennadurioù broadel ebet, zoken ma'z eo ar c'humunioù reolet gant kuzulioù dilennet adalet 2005.

Gant an hengoun hag an Islam hepken eo krennet galloud ar roue, met ne c'hell ket mont a-enep kenemglev ar familh roueel hag ar pennoù relijiel (oulema). Heuliañ a ra Arabia Saoudat skol wirel Salafi a arnodas da skignañ dre sevel moskeenoù ha skolioù e broioù muzulman arall.

Ur gouarnamant meuriadel he-doa ar rouantelezh e derou e istor. Abaoe 1953, avat, ar roue a vez oc'h anviñ ur c'huzul eus ar vinistred a c'hell-eñ kas kuit pa blij dezhañ. Ur ministr kentañ ha ugent ministr a vez ennañ. A-zivout renadur ar rouantelezh e aliont anezhañ ha reolañ a reont ar melestradur.

Gant kuzul ar vinistred hag ar roue a vez graet al lezennoù. Kenglotus gant ar charya a zleont bezañ. Hervez ar charya ivez e vez aozet ar justis. Ar varnerien a vez anvet gant ar roue aliet gant ur c'huzul eus daouzek gwirourien. Dieubidigezh ar varnerien a zo gwarezet gant al lezenn. Galloud distaol en-deus ar roue ha pep hini a c'hell kaout un dalc'h gantañ pe gant uhelidi arall.

[kemmañ] Gwirioù an dud en Arabia Saoudat

Ar boan-varvelezh a seven Arabia Saoudat c'hoazh ha dougen a ra he barnoù pinijennoù-korf. Troc'het a vez dornioù al laeron ha lonkerien a vez skourjezet. Dirak an holl e vez roet ar c'hastizoù. N'eo ket gourc'hemennet gant al lezenn niver an taolioù met divizet e vezont gant ar barner. Galloud a reont argemmañ etre un daouzek bennak ha meur a viliad.

Frankiz relijiel ebet ez eus er rouantelezh ha difennet eo an diedoù alkoolek. Tud heñvelreizhek a vez heskinet. Kontrollet strizh e vez ar wask ha difennet eo ar strolladoù politikel. Ar re a bismig ar gouarnamant a c'hell bezañ toullbac'het. Nebeut gwirioù eget ar gourien o-deus ar maouezed. Ne c'hellont ket bleiniañ ur c'harr


[kemmañ] Proviñsoù

Proviñsoù Arabia Saoudat

E 13 proviñs pe manatiq eo disrannet Arabia Saoudat:

  1. Al Bahah
  2. Al Hudud ash Shamaliyah
  3. Al Jawf
  4. Al Madinah
  5. Al Gassim
  6. Ar Riyad
  7. Ash Sharqiyah
  8. 'Asir
  9. Ha'il
 10. Jizan
 11. Makkah
 12. Najran
 13. Tabuk

[kemmañ] Kêrioù pennañ

   * Riyad (Kêrbenn bolitiel)
   * Jeddah (Kêrbenn armezhel)
   * Dhahran (Kêrbenn greanterezh an eoul-maen)
   * Dammam (Kêrbenn proviñs ar reter)
   * Ras Tanura (Porzh pennañ evit an eoul-maen hag purerezh vrasañ ar bed)
   * Jubail (Kêr c'hreantel gentañ Arabia Saoudat)
   * Yanbu (Eil kêr c'hreantel Arabia Saoudat)
   * Medina (Eil kêr santel an Islam)
   * Makkah (Mekka)(Kêr Santel an Islam)
   * Kêr Vilourel ar Roue Khalid (Kreizenn vilourel bennañ)

[kemmañ] Douaroniezh

KartennSaudi Arabia
Brasaat
KartennSaudi Arabia

Piaouiñ a ra 80% al ledenez arab. Un darn vras eus an harzioù gant an Emirelezhioù Arab Unanet, Oman ha Yemen a zo tabut diwar-benn o zresad ha n'ouzer ket mat petra eo gorread strizh ar rouantelezh. Hervez ar gouarnamant saoudat eo 2,217,949 km². Estimadurioù arall a zo etre 2,149,690 km² ha 2,240,000km².

Gorr ha sec'h e vez an hinad hag un dezerzh traezhek eo an darn vrasañ eus ar vro, geot ha bod ar strudaj nemetañ ennañ. An anevaled voutinañ a zo a ibexed, ar kizhi gouez, ar vabouined, ar bleizi hag ar bleizi-broc'h. E-barzh an oazizoù e kaver evned bihan ivez. Ur faon-mor pinvidik he-deus Arabia Saoudat war aodoù ar Mor Ruz gant garweier-kourailh bras.

Glav a ra nebeutoc'h eget 100 mm e darn vrasañ ar vro he n'eus stêr pe lenn ebet e Arabia Saoudat. Nebeutoc'h eget 2% eus he gorread a c'heller tiekaat. Er gêrbenn, Ryad, a zo e kreiz ar vro, e vez ar gwrezder etre 42°C e miz gouere ha 14°C e miz genver, tra ma vez etre 38° (miz Gouere) ha 23°C (miz Genver) e Jeddah war aod ar c'hornôg.

Rannet eo ar vro e teir rannvro naturel :

  • plaenenn ar reter
  • uheldirioù ar c'hornôg
  • menezioù war harz Yemen.Ar rannvro-mañ a zo gleboc'h ha strujusoc'h evit peurest ar vro.


[kemmañ] Deskadur

Pa oa diazezet ar rouantelezh, na oa nemet un dornad a dud a c'helle kaout un deskadur mat. E moskeenoù ar c'hêrioù bras hepken a oa skolioù ha kelenn a raent al lezenn islamat dreist holl. E bloavezhioù 1930, avat, e krouas Abdul Aziz Ibn Saud un deskadurezh stad evit an holl vugale. Aesaet a voe an traoù gant dizoloadenn eoul-maen hag e 1951 e oa 226 skol er vro gant 29,887 skolidi enno. E 1954 e voe krouet Ministerezh an Deskadur, priñs Fahd bin Abdulaziz e vinistr kentañ. Ar skol-veur gentañ, anvet bremañ Skol-Veur ar Roue Saoud, a voe diazezet e Ryad e 1957.

Eizh skol-veur ha 28.000 skol vihan a zo er rouantelezh bremañ. Deskadur a zo digoret da holl annezidi Arabia Saoudat ha 25% eus budjet ar stad a zo gouestlet dezhañ.

Studioù Islamek a zomin er skol-veur ha ret eo d'ar rouantelezh emporzhiañ an darn vrasañ eus hec'h ijinourien hag eus hec'h mezeien.

[kemmañ] Armerzh

Sez an Aramco
Brasaat
Sez an Aramco
Maezioù eoul-maen er broviñs ar reter
Brasaat
Maezioù eoul-maen er broviñs ar reter


War an eoul-maen eo diazezet armerzh Arabia Saoudat. Hevez ar gouarnamant ez eus 260.1 miliard barilhad eoul-maen a bourvezhioù. Douarourien evel Kennet S. Deffeyes pe ispisialourien marc'had an eoul-maen evel Matthew R. Simmons a gred e c'hellfent bezañ kalz bihanoc'h. Dre artifis he-defe brasaet he fourvezhioù ofisiel e-pad ar Brezel a C'hoatioù e bloavezhioù 80. 75% budjet-stad, 40% ar PNB ha 90% an ezpozhiadurioù a zo liammet ouzh an eoul-maen. 35% eus ar PNB a zo krouet gant emregerzhioù privez, disac'hadur an eoul-maen o vezañ kontrollet gant ar stad dre an ARAMCO. Adalek 1999 he-deus kroget ar rouantelezh da brivatizañ un nebeut emregerezhioù-stad, dreist-holl e taread an dredan. Arnodiñ a ra iviz ar gouarnamant saoudat da vihanaat he sijidigezh d'an eoul-maen, met kresk a boblañs ha an diouer a zour a lakaa an striv-mañ da ziaes.

E-pad ar bloavezhioù 90 e tigreskas gounidigezhioù ar rouantelezh en un douare ment abalamour da gresk he foblañs ha da zigresk prizioù an eoul-maen. Ar c'hounidigezh dre zen, a oa 23.000 $ e 1980 a yeas da 7000 $ e 1999. Da greskiñ adarre e krogas e 2000 pa stagas prizioù ar petrol da vont war-raok adarre.

Adalek 2004 en-deus paouezet da gresk kenderc'h eoul-maen Arabia Saoudat en despet da brizioù uheloc'h ha uheloc'h (a-us 70 $ e 2006). Se a c'hellfe dizkouez e kerc'haat Arabia Saoudat da lakaat ar prizioù war-raok pe he-deus tizhet he fikenn a genderc'h.

Ur gêr, Kêr Armerzhel ar Roue Abdullah nevez he-deus savet Arabia Saoudat war hec'h aod ar c'hornôg, e-kichen Jeddah. Enni e vo savet ar porzh brasañ er bed hag greanterezhioù-apotikeriezh ha chimiek.



[kemmañ] Demografiezh

26.4 milion a dud a oa o chom e Arabia Saoudat e 2005, 5.6 milion anezho estrañjourien. Betek ar bloavezhioù 6o e oa nomad pe damnomad darn vrasañ ar boblañs. Abalamour da gresk ar c'hêrioù ez eo pozet bremañ 95% annezeien ar rouantelezh. Feur-ganidigezh a zo 29,56 dre vil tra m'eo feur marvelezh 2,62 hepken hag o kreskiñ buan tre eo ar boblañs.

E-barzh kêrioù hag oazizoù'zo e kaver stankderioù uheloc'h eget 1000 a dud dre km².

War-dro 80% eus annezeien ar rouantelezh a zo arab, zoken ma tisken lod anezho eus tud eus Afrika ar reter.Bez ez eus 7 milion enbroad e Arabia Saoudat. 1,4 milion a zeu eus India, 1 milion eus Bangladech, 900.000 eus Pakistan, 800.000 eus Filipenez, ha 750.000 eus Egipt. Kalz arabiz eus ar broioù nes a zo implijet er rouantelezh ha 100.000 tud eus ar c'hornôg a vev enni, an darn vrasañ anezho a zo o chom e karterioù ispisial.

Hervez ar gouarnamant n'eus nemet muzulmaned e Arabia Saoudat. Al lodenn vrasañ anezho a heul un doktrin strizh kenañ, ar wahabiezh. Kavout ar reer chiiz e proviñsoù ar reter. Kale pouezhusoc'h ez int get ma lakafe o niver da grediñ rak bevañ a ra dreist holl er rannvroioù eoul-maenek.

[kemmañ] Sport

mell-droad a zo ar sport boutinañ en Arabia Saoudat. Kermeret perzh he-deus ar rouantelezh e gourenerezhioù niverus, evel ar c'hoarioù olimpek. He skipailh mell-droad a oa bet perzhekaet evir Koup ar Bed peder gwech hag evit Koup Azia c'hwec'h gwech. Ar c'houp Azia he-deus gounezet div wech.

[kemmañ] Sevenadur

Masjid Al Haram. Mecca
Brasaat
Masjid Al Haram. Mecca

War an Islam eo diazezet sevenadur Arabia Saoudat. Daou eus an tri lec'h santel eus an Islam a zo en Arabia Saoudat hag an holl relijion estegetañ a zo disaotret. Tud ar rouantelezh a vez galvet evit ar bedadeg pemp gwech bemdez. Levr sanntel an Islam, ar C'horan a zo lezenn veur ar rouantelezh hag ar Chariadiaz he frammadur gwirel.

[kemmañ] Dilhadoù

An dilhadoù hengounel, dizalc'h hag azas evit buhez en dezherz, a vez boutin tre c'hoazh. Dougen a ra ar c'hourion ur roched hir kotoñs pe gloan anvet thawb gant ur shimagh (ur pezh gwiad karrezet lakaet war-dro ar penn ha dalc'het gant ur gordenn) pe ur ghutra (ur pezh gwiad gwenn lakaet war-dro ar penn ha dalc'het gant ur gordenn). Pa vez yen an amzer e tougont ur vantell e gloan kañval anvet bisht. Dilhadoù ar vaouezed a vez kinklet gant pezhioù moneiz, tresadennoù meuriadel, ha sekinoù. Dlout a reont dougen ur vantell hir (abaya) hag ur gouel pa vezont o vont er-maez

[kemmañ] Skeudennvaoù

Disaotret eo ar skeudennvaoù e Arabia Saoudat, rak, hervez an doktrin Wahabbi ez int diglot gant an Islam. Reoù a c'heller kavout e karterioù privez e Dhahran ha Ras Tanura. Raktresoù'zo da sevel skeudennvaoù ma c'hellod gwelout filmoù islamat.

[kemmañ] Keginerezh

Difennt eo da zebriñ moc'h ha d'evañ diedoù alkoolek. Un doare bara hep goell, ar khobz a vez debret gant an holl bredoù. Ar meuzioù boutinañ a zo an oan rostet, ar c'hig-yer, felafel ha shawarma. Kalz tiez-kafe a gaved gwechall met int a zo o vezañ erlec'hiet gant tiez-kafe mod arnevez. Tu ar vro a ev kalz te du ivez.


[kemmañ] Dañs ha sonerezh

An ardha az dañs broadel Arabia Saoudat. Un hengoun bedwinat eo "dañs ar c'hleze"-se. Ennañ e c'hoari taboulin ur soner tra ma kan ur barzh ha gourion gant kleze a zañs skoazell ouzh skoazell. Sonerezh pobl Hijaz, al-sihba hec'h anv, he-deus un orin andalousat. E Mekka, Medina ha Jeddah e vezer o c'hoari al-mizmar, un doare hirvombard

[kemmañ] Liammmoù Diavaez


Stadoù Azia
Afghanistan | Arabia Saoudat | Armenia2 | Azerbaidjan1 | Bahrein | Bangladesh | Bhoutan | Brunei | Egipt3 | Emirelezhioù Arab Unanet | Filipinez | India | Indonezia5 | Iran | Iraq | Israel | Japan | Jordania | Jorjia1 | Kambodja | Kazakstan1 | Kiprenez2 | Kirgizstan | Korea an Norzh | Korea ar Su | Koweit | Laos | Liban | Malaysia | Maldivez | Mongolia | Myanmar | Nepal | Oman | Ouzbekistan | Pakistan | Qatar | Rusia1 | Republik Pobl Sina | Republik Sina (Taiwan) | Singapour | Siria | Sri Lanka | Tadjikistan | Thailand | Timor ar Reter4 | Turkia1 | Turkmenistan | Viêt Nam | Yemen
Stadoù ha n'int ket anzavet
Nagorno-Karabac'h2 | Tamil Eelam
Rannvroioù gant ur statud ispisial
Hong Kong | Makao | Palestina
1. En Europa evit un darn. 2. En Azia e-keñver douaroniezh met a vez sellet outi evel un tamm eus Europa evit abegoù istorel ha sevenadurel. 3. En Afrika evit ar braz. 4. Lakaet a-wechoù en Oseania. 5. En Oseania evit un darn.