Heraklito
Wikipedia(e)tik
Heraklito Efesokoa, grezieraz Ἡράκλειτος ὁ Ἐφέσιος, Herákleitos ho Ephésios, (K. a. 535 - †K. a. 475) aintzinako Greziako filosofoa zen, Efeso hirikoa.
Nahiz eta Mileto eta Pitagorasen pentsaera ezagutu ez zen ez fisikaria ezta matematikaria ere. Heraclitoren obraren kontserbatzen diren zati bakarra, berak Efesoko Artemisa tenpluan utzitako diskurtso baten atala da. Bere idazkian orfismoa eta Hesiodoren eraginak nabaritzen dira.
[aldatu] Heraklitoren filosofia
Beraren ustez etengabeko aldaketak naturaren oinarrizko ezaugarriak ziren. Esan dezakezu Heraklito fede gehiago zuela bere sentimenduengan Parmenidesek baino. «Dena jario» esan zuen Heraklitok. Dena mugimenduan dago eta ezer ez du irauten betirako. Horrexegatik ezin dezakegu «ibai berbera birritan jaitsi», bigarren aldiz jaisten naizenean ibaira, ez ni ez ibaia ez gara berberak.
Heraklitok azpimarratu zuen mundua etengabeko kontraesanekin karakterizatua dagoela. Inoiz gaizorik egongo ez bagina, ez genuke ulertuko zer den sano egotea. Inoiz gerra egongo ez balitz, ez genuke jakingo bakea baloratzea, eta inoiz negua egongo ez balitz, ez ginateke konturatuko udaberriaz. Bai ongiak bai gaizkiak Guztian beharrezko lekua dute, esaten zuen Heraklitok. Eta kontrasteen arteko etengabeko jolasa egongo ez balitz, mundua existitzeari utziko zion. «Jainkoa eguna eta gaua da, negua eta uda, gerra eta bakea, gosea eta asetasuna», esaten zuen. «Jainko» hitza erabiltzen du, baina mitoetako jainkoei ezberdin den gauza bati erreferentzia egiten dio.
Heraklitorentzat, Jainkoa mundu guztia inguratzen duen zerbait da. Jainkoa natura horretan kontraesan eta etengabeko aldaketekin agertzen da. «Jainko» hitzaren ordez, logos greziar hitza erabiltzen du, arrazoia esanahi duena. Heraklito pentsatzen zuen «arrazoi unibertsal» bat egon behar dela naturan gertatzen den guztia zuzentzen duena. «Arrazoi unibertsal» edo «lege natural» hori guztiontzat komuna da eta hortik denek gidatu behar dira. Eta gehiengoa bere arrazoiagatik bizitzen du, esaten zuen Heraklitok. Bere auzokoarekiko iritzi ona ez zeukan. «Jendearen gehiengoaren iritziak ume-jolasekin konpara daitezke», esaten zuen.
[aldatu] Ekarpenak
![]() |
Artikulu hau pertsona baten biografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |