Galesera
Wikipedia(e)tik
Galesera | ||
---|---|---|
Non mintzatzen den: | Erresuma Batua | |
Eskualdea: | Gales | |
Guztira hiztunak: | 610.000 | |
Rankina: | ez 100 mintzatuenen artean | |
Hizkuntza familia: | Indoeuroparra Hizkuntza zeltikoak Intsularra Britonikoa Galesera |
|
Estatus ofiziala | ||
Hizkuntza ofiziala: | ez du | |
Araugilea: | - | |
Hizkuntza kodeak | ||
ISO 639-1: | cy | |
ISO 639-2: | wel / cym | |
ISO/FDIS 639-3: | — | |
Oharra: baliteke orri honek NAF fonetika ikurrak edukitzea Unicoden. |
Galesera edo cymraeg Galesko berezko hizkuntza da. Mintzaira indoeuroparra da, multzo zeltikoarena eta talde britonikoaren barruan dagoena, bretainiera, galo eta kornubierarekin batera.
Eduki-taula |
[aldatu] Geografia
610.000 hiztun ditu, gutxi gora-behera, Galesko biztanleen %20 inguruan (2001). 1993an Sianel Pedwar Cymru-k (Channel Four Wales) egindako inkestaren arabera, 135.000 bat hiztun bizi ziren Ingalaterran. Halaber, Argentinako Chubut probintzian badago galestarren komunitate bat, eta horien artean galeseko hiztunak badaude.
Hizkuntza nagusia dutela, Galesko iparraldean eta mendebaldean kontzentratzen dira hiztunak batez ere: Gwynedd (%76), Denbighshire, Anglesey edo Ynys Môn (%70.5), Carmarthenshire (%63.6) eta Ceredigion (%61).
Dialektoei dagokienez, Iparralde eta Hegoaldeko aldaeren arabera sailkatzen dituzte.
[aldatu] Historia
- VI. mendea: Lehenengo testigantzak jaso zituzten.
- IX-XI. mendeak: Hywel Dda erregeak eta ondorengoek legeak idatzi zituzten gales zaharrean. Olerki batzuen aztarnak ere gelditu dira sasoi hartakoak.
- XII-XIV. mendeak: "Mabinogion" izeneko bilduma idatzi zuten, ipuinek eta eleberriek osatuta.
- XIV-XVI. mendeak: Dafydd ap Gwilym poetak 150 bat olerki idatzi zituen.
- 1588an argitaratu zuten William Morganek egindako Bibliaren itzulpena.
- 1847an hiru hezkuntza-ikuskatzailek txostena aurkeztu zuten, hizkuntza gaitzetsiz. Informe horrek Brad y Llyfrau Gleision ("Liburu urdinen saldukeria") izen herrikoia hartu zuen. "Welsh Not" ("Galesik ez") kartelak hasi ziren erabiltzen eskoletan, galesaren erabilera zigortzeko.
- 1858an Daniel Silvan Evansek amaitu zuen haren galesa-ingelesa hiztegia.
- 1891an galestarren %54a galesdunak ziren.
- 1907an Owen Morgan Edwards Galesko eskolen ikuskatzaile nagusi bilakatu zen, ikasle galesdunen aldeko urratsak ematen.
- 1939an Ysgol Gymraeg Aberystwyth (Aberystwytheko Galesezko Eskola) fundatu zuten, Lehen Hezkuntzako lehendabizikoa historian.
- 1962an sortu zuten Cymdeithas yr Iaith/Welsh Language Society erakundea, hizkuntzaren alde ordutik lan egiten duen presio-taldea.
- 1981an galestarren %19a baino ez ziren galesdunak.
- 1982an S4C telebista (Sianel Pedwar Cymru/Channel Four Wales) sortu zuten, ordutik galesezko programazioa eskaintzen duena. %7 inguruko audientzia dauka gaur egun.
- 1988an sortu zuten Bwrdd yr Iaith Gymraeg/Welsh Language Board elkartea.
- 1993an "Welsh Language Act" eta 1998an "Government of Wales Act" izeneko dekretuak kaleratu zituzten gales eta ingeles hiztunak berdintasun egoeran bizitzeko.
[aldatu] Ikus, gainera
[aldatu] Kanpo loturak
- Bwrdd yr Iaith Gymraeg/Welsh Language Board-en webgunea
- S4C Telebistaren webgunea (elebiduna)
- Cymdeithas yr Iaith/Welsh Language Society-ren webgunea
- Webster´s Online hiztegia (Gal-Ing)
- Oinarrizko ikastaroa Interneten
Hizkuntza honek bere Wikipedia du. Bisita ezazu. |