Probabilitate
Wikipedia(e)tik
Badira fenomeno batzuk zoriz edo ausaz gertatzen direnak. Emaitza posible bakoitzari gertakizun deitzen zaio. Gertakizun bakoitzaren ziurgabetasuna neurtzen duen balioari probabilitatea deitzen zaio.
Probabilitateak leku garrantzitsua du estatistikaren garapen teorikoan
Probabilitatea kalkulatzeko hiru jardunbide ditugu nagusiki:
- Jardunbide klasikoa, non a gertakizun baten probabilitatea honela kalkulatzen den.
p(a)= a-ren aldeko kasuak / kasu posible guztiak
Jardunbide hau erabili ahal izateko, kasu posible guztiak probabilitate berekoak izan behar dira.
Adibidez, seiko edo dado bat botata
p(bikoitia)= {2,4,6} / {1,2,3,4,5,6} = 1/6
- Jardunbide enpirikoa, non aztertzen ari garen fenomenoaren emaitzak aldi askotan jasotzen ditugun (esperimentatuz edo errealitatetik zuzenean jasoaz). Probabilitatea a gertakizunaren aldeko kasuen proportzioa izango da. Adibidez, seikoaren emaitza bikoitia ateratzeko probabilitatea emateko, seikoa behin eta berriz bota eta bikoitia atera deneko aldien proportzioa jasoko genuke. Probabilitatea modu honetan estimazio edo zenbatespen edo hurbilketa bat izango da noski.
- Jardunbide subjektiboa, non gertakizunaren probabilitatearen zenbatespen bat arrazoituz, aldeko eta aurkako faktoreak kontutan hartuz, egiten den.