Wikipedia:Urteurrenak/Urtarrila
Wikipedia(e)tik
Urtarrila 1
- 1788 - Ingalaterra: The Times egunkariko lehen alea argitaratu zen.
- 1899 - Espainiak, Estatu Batuei eman zien Kubako lurraldea.
- 1960 - Benin eta Kamerun Frantziatik independizatu ziren.
- 1995 - Austria, Finlandia eta Suedia Europar Batasunan sartu ziren.
- 2002 - Europar Batasuna: Euroa (irudian) ezarri zen 12 estatuen txanpon ofizialtzat.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 2
- 533 - Joan II.a Aita Santu izendatu zuten.
- 1762 - Ingalaterrak Espainiari gerratea deklaratu zion.
- 1886 - Frantziak Madagaskarren bere protektoratua ezarri zuen.
- 1922 - Gaur egun Ukraina den Krimea (irudian) penintsula independizatu zen.
- 1959 - Kuba: Fidel Castrok agintea hartu zuen.
- 1997 - Miguel Indurain txirrindulariak txirrindua utzi zuen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 3
- 1321 - Iraurgi izeneko lekuan Azkoitia sortu zen, Alfontso XI.a agintean zela.
- 1895 - Michel Elizanburu idazlea hil zen, Hazparnen.
- 1958 - Edmund Hillary Hego Polora iritsi zen.
- 1962 - Joan XXIII. Aita Santuak, Fidel Castro deskomekatu zuen.
- 1969 - Michael Schumacher (irudian) 1 Formulako gidaria jaio zen Alemanian.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 4
- 1643 - Isaac Newton (irudian) matematikari eta fisiko britainiarra jaio zen.
- 1833 - Fernando VII.a Espainiako erregeak Lege Salikoa atzera bota zuen; Lehen Gerra Karlistaren hasiera.
- 1907 - Jesus Ramon Elosegi Irazusta idazlea jaio zen, Tolosan.
- 1918 - Errusiak, Finlandiaren independentzia onartu zuen.
- 1960 - Aldaketa Libreko Europako Komunitatearen (EFTA) sorrera.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 5
- 1841 - Arabari, Bizkaiari eta Gipuzkoari foruak kendu zizkieten.
- 1917 - Islandiak, Danimarkatik autonomia murriztu bat lortu zuen.
- 1938 - Joan Karlos I.a Espainiako Erregea jaio zen.
- 1950 - Britainia Handiak Txinarekin zituen harremanak puskatu zituen.
- 1959 - Estatu Batuak: Alaska (irudian) 49. estatua bihurtu zen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 6
- 1878 - Asociacion Euskara de Navarra lehen aldiz batzartu zen, euskara, euskal literatura eta historia zaintzeko eta hedatzeko asmoarekin.
- 1912 - Mexiko Berria (irudian), Estatu Batuen 47. estatuan bihurtu zen.
- 1915 - Ingalaterra: Londoneko Thames ibaian izugarrizko uholdeak gertzatu ziren.
- 1918 - Alemaniak, Finlandiaren independentzia onartu zuen.
- 1927 - Estatu Batuek, Nikaragua indarrez hartu zuten.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 7
- 1556 - Pio V.a Aita Santu izendatu zuten.
- 1792 - Juan Etxamendi Bordel bertsolaria jaio zen, Luzaiden (Nafarroa).
- 1927 - Telefono bitartezko lehen nazioarteko elkarrizketa egin zen; New York eta London bitartean.
- 1980 - India: Indira Gandhiren alderdi politikoak hauteskundeak irabazi zituen.
- 1990 - Italia: Pisako Dorrea (irudian) publikoari itxi zen, segurtasuna zela eta.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 8
- 1198 - Inozentzio III.a Aita Santu izendatu zuten.
- 1875 - Manuel Iradierrek Afrikako bidaia hasi zuen.
- 1888 - Julene Azpeitia jaio zen, Zumaian, idazlea eta ikastolen bultzatzailea.
- 1935 - Elvis Presley (irudian) musikari estatubatuarra jaio zen.
- 1982 - Andorra: Lehenengo aldiz presidente bat aukeratu zuten.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 9
- 1719 - Frantziak Espainiari gerratea deklaratu zion.
- 1778 - Conecticut Estatu Batuetako 5. estatuan bihurtu zen.
- 1823 - Julian Gayarre tenore nafarra jaio zen.
- 1863 - Londreseko metroaren (irudian) linea bat zabaldu zen, munduko lehena.
- 2001 - ETA euskal Alderdi Popularreko kupula hiltzen saiatu zen Zarautzen (Gipuzkoa).
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 10
- k. a. 49 - Julio Zesarrek Rubicon ibaia gurutzatu zuen, gerra zibilari hasiera emanez.
- 1869 - Grigori Rasputin mistiko errusiarra jaio zen.
- 1886 - Jose Gonzalo Zulaika, Aita Donostia musikari ospetsua, jaio zen Donostian.
- 1917 - William F. Cody (irudian), Buffalo Bill, hil zen (j. 1846).
- 1924 - Eduardo Chillida eskultore donostiarra jaio zen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 11
- 811 - Euskaldunek Karlomagnoren (irudian) armada azpiratu zuten Altabizkar mendietan.
- 1078 - Antso IV.a Nafarroako erregea hil zuten bere anaiek.
- 1894 - Emilio Arrieta musikari ospetsua hil zen.
- 1913 - Tibetek independentzia lortu zuen.
- 1946 - Albaniako Errepublika sortu zen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 12
- 1790 - Ipar Euskal Herria (irudian) Pirinio Atlantikoetako Departamentuan sartu zuten.
- 1976 - Agatha Christie idazle britainiarra hil zen.
- 1988 - Pierres Larzabal hil zen Donibane Lohitzunen.
- 1993 - Joxemi Zubalabe, Euskaldunon Egunkaria-ren bultzatzaileetako bat, hil zen.
- 1998 - Ramon Sampedro tetraplegikoak bere buruaz beste egin zuen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 13
- 1558 - Ingalaterra: Isabel I.a koronatu zuten.
- 1785 - Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen sortzailea, Peñafloridako kondea, hil zen.
- 1915 - Lurrikara batek Italiako Avezzano hiria suntsitu zuen eta 30.000 hildako utzi zituen.
- 1941 - Pasqual Maragall (irudian) politikari katalana jaio zen.
- 2000 - Joan Paulo II.ak Donostiako gotzain-ohiaren, Jose Maria Setien, ukapena onartu zuen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 14
- 1887 - Akonkagua (Argentina) mendira lehen igoera.
- 1917 - Conservas Jose Garavilla arrain lantegia zabaldu zuten, Bermeon.
- 1920 - Txomin Agirre idazle eta apaiz ezaguna hil zen.
- 1968 - Soyuz 4 espaziountziaren jaurtiketa egin zen.
- 1990 - Simpsondarren (irudian) lehen kapitulua eskeini zen telebistan.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 15
- 1759 - Londresen Britainiar museoa inauguratu zen.
- 1911 - Euskal Herriaren alde aldizkaria sortu zen. Sortzaile eta arduradun nagusia Gregorio Mujika izan zen.
- 1929 - Martin Luther King (irudian) politikari estatubatuarra jaio zen.
- 1969 - Sobietar Batasunak, Soyuz 5 espaziountzia jaurti zuen.
- 2001 - Wikipedia proiektua interneten hasi zuen bere bizia.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 16
- 1791 - Gendarmeria sortu zen Frantzian.
- 1795 - Frantziak Herbehereak indarrez hartu zituen.
- 1826 - Juan Crisostomo de Arriaga konposagile bilbotarra hil zen.
- 1991 - George Herbert Walker Bushek, Golkoko Gerra hasteko agindua eman zuen.
- 2003 - Columbia (irudian) espaziuntzia atmosferatik irtetera zihoala, objetu batek talka egin zion.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 17
- 1819 - Simon Bolibarrek (irudian) Kolonbiako errepublika aldarrikatu zuen.
- 1945 - Varsovia Sobietarrek nazien eskuetatik indarrez hartu zuten. Varsoviaren askatasuna.
- 1986 - Israel eta Espainiaren arteko bake-sinaketa.
- 1995 - Japonia: 7,2º Ritchter eskalako lurrikara batek, 5.500 hildako utzi zituen.
- 2002 - Camilo Jose Cela idazle espainiar eta 1989ko Literaturako Nobel Sariduna hil zen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 18
- 1535 - Francisco Pizarrok Limako hiria sortu zuen Perun.
- 1778 - James Cookek Hawaii irlak (irudian) aurkitu zituen. Sandwich Irlak deitu zien.
- 1896 - X-izpi makina erakustera eman zen jende aurrean lehen aldiz.
- 1943 - Alemaniak, Londres hiria bonbardatu zuen airez.
- 2004 - Josu Jon Imaz EAJko presidente aukeratu zuten, Xabier Arzalluzen postuan jarraitzeko.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 19
- 1829 - Johann Wolfgang von Goetheren Fausto estreinatu zen.
- 1924 - Euskal Unibertsitatea (irudian) ukatu zuen Espainiako Erregeak.
- 1945 - Juan Ezenarro Mendia idazlea hil zen, Irunen.
- 1949 - Kubak Israel onartu zuen.
- 1997 - Yasser Arafat Hebronera itzuli zen 30 urte igaro eta gero eta Israelek kontrolatutako Gazako azken hiriaren askatzea ospatu zuen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 20
- 1929 - Trotski SESBtik Turkiara bidali zuten.
- 1960 - Nafarroako Unibertsitatea sortu zen, Opus Deiak bultzatua.
- 1996 - Israel: Yasser Arafat Palestinako Aginte Nazionalaren presidente aukeratu zuten.
- 2001 - Amerikako Estatu Batuak: George Walker Bushek (irudian) presidente kargua hartu zuen bigarren aldiz.
- 2006 - Patxi Altuna euskaltzaina hil zen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 21
- 1807 - Hilarion Eslaba Nafarroako musikagile ezaguna jaio zen, Burlatan.
- 1895 - Kristobal Balenciaga jostun getariarra jaio zen.
- 1924 – Lenin iraultzaile errusiarra jaio zen.
- 1976 - Concorde hegazkinak (irudian), bere lehenengo hegaldia burutu zuen.
- 1988 - Bilbao eta Vizcaya banketxeak batu ziren, BBV sortuz.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 22
- 1788 - George London Lord Byron poeta ingelesa jaio zen.
- 1948 - Jose Eizagirre Aiestaran euskal idazle eta politikaria hil zen, Donibane Lohizunen, 67 urte zituela.
- 1980 - Martuteneko espetxetik hiru etakidek ihes egin zuten.
- 1970 - Boeing 747 hegazkinaren lehenengo hegaldia egin zen.
- 2006 - Bolivia: Evo Morales (irudian), herrialdeko eta Amerika osoko lehen presidente indigena bihurtu zen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 23
- 1896 - Wilhelm Rontgen-ek (irudian) X izpiak aurkitu zituen.
- 1932 - Jesusen Konpainia desegin zen.
- 1954 - Ernest Hemingway idazle estatubatuarra, bi egun jarraietan gertatu ziren bi aire-istripuetatik onik irten zen.
- 1989 - Salvador Dali margolari espainiarra hil zen.
- 1995 - Donostia: Gregorio Ordoñez, Alkatetzarako PPren hautagaia, ETAk tiroz hil zuen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 24
- 41 - Kaligula, erromatar enperadorea, Guardia Pretoriarreko bere borrero gogokoenak erahil zuen.
- 1849 - Inazio Lardizabal hil zen, Irunen. Espainiako Errege Guardiako kapitaina izan zen.
- 1935 - Richmond (Virginia) hirian, garagardoa (irudian) latontzi baten barruan saltzen duten lehen aldia.
- 1977 - Madrileko Atotxa kalean 5 abokatu laboralista erahil zituzten eskuin muturreko taldeek.
- 1985 - Dalmacio Langarika txirrindularia hil zen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 25
- 1516 - Fernando II.a, Aragoi eta Gaztelako erregea, hil zen.
- 1554 - Sao Pauloko hiria (irudian) sortu zen Brasilen.
- 1979 - Joan Paulo II. Aita Santuaren lehenengo bidaia burutu zen; Mexikora.
- 1942 - Tailandiak, Erresuma Batua eta Estatu Batuei gerratea deklaratu zien.
- 2002 - Clifford Baxter AEBetako Enron konpania bateko presidente ohia hilda aurkitu zuten bere autoan.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 26
- 1827 - Peru Errepublika bihurtu zen.
- 1865 - Sabino Arana euskal abertzaletasunaren "aita" jaio zen.
- 1905 - Inoiz aurkitu den diamanterik (irudian) handiena topatu zuten, Hegoafrikako Cullinan herriko meategian. Cullinan diamanteak 3.105,75 kilate zituen gordinean.
- 2001 - India: 7,9º Richter-eko eskalako lurrikara batek, 20.000 pertsona hil zituen.
- 1883 - Juan Zaragueta filosofoa jaio zen, Orion.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 27
- 1756 - Wolfgang Amadeus Mozart (irudian) musikaria jaio zen.
- 1806 - Juan Crisostomo de Arriaga konposagile bilbotarra jaio zen.
- 1888 - National Geographic Society sortu zen ezagutza geografikoak zabaltzeko.
- 1901 - Giusseppe Verdi musikari Italiarra hil zen.
- 1945 - Sovietar ejerzitua Auschwitz konzentrazio kanpora iritsi zen.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 28
- 1982 - Manuel Robles-Arangiz hil zen, Beskoitzen. 1933az gero ELA sindikatuko lehendakari izan zen.
- 1983 - Norbert Tauer idazle txekiarra hil zen. Euskaraz ikasi eta idatzi zuen, eta sariak ere irabazi zituen.
- 1887 - Eiffel Dorrearen (irudian) eraikuntza hasi zen.
- 1935 - Islandia abortua legalizatu zuen aurreneko herrialdea.
- 1986 - Challenger espaziontziaren istripua.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 29
- 1843 - William McKinley Estatu Batuetako 25. presidentea jaio zen.
- 1859 - Jean Hiriart-Urruti kazetari eta euskaltzalea jaio zen, Hazparnen.
- 1884 - Jose Manterola hil zen, Donostian. Euskaltzalea eta idazlea izan zen, baina musikan ere lan garrantzitsua egin zuen.
- 1886 - Karl Benzek gasolinaz zebilen lehen autoa (irudian) patentatu zuen.
- 1950 - Johannesburgon (Hegoafrika) apartheid-aren aurka lehenengo mugimenduak hasi ziren.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 30
- 1882 - Roosevelt Estatu Batuetako presidentea jaio zen.
- 1937 - Boris Spassky errusiarra jaio zen, ajedrezeko munduko txapelduna.
- 1945 - Sobietar urpekuntzi batek Wilhelm Gustloff itsasontzia urperatu zuen. 9.000 hil baino gehiago izan ziren; gehienak emakumeak, umeak eta zaurituak zirelarik.
- 1948 - Mahatma Gandhi (irudian), pazifista eta Indiako independentziaren buru, muturreko hinduista baten esku hil zen.
- 1972 - Ipar Irlanda: Igande odoltsua Derryn. Poliziak manifestaldi baketsu baten aurka tirokatu zuen. 13 hildako eta 14 zauritu.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia
Urtarrila 31
- 1797 - Franz Schubert musikari austriarra jaio zen.
- 1876 - Estatu Batuek jatorrizko biztanleak erreserbetara mugitzeko agindu zuten.
- 1917 - Lehen Mundu Gerra: Alemaniak bere urpekuntzi guztiak borrokan hasiko direla iragarri zuen.
- 1929 - Sovietar Batasunak Leon Trotsky (irudian) herbesteratu zuen.
- 1929 - Evaristo Bustintza Kirikiño idazlea hil zen, Mañarian.
ikusi - eztabaida - aldatu - historia