Nafarroako Foru Erkidegoa

Wikipedia(e)tik

Nafarroako Foru Erkidegoa

Nafarroako bandera Nafarroako armarria
Hiriburua Iruñea
Probintziak bakarra
Herritarra nafar
Azalera
- Espainiaren
10.391
%2,2
Biztanleria
- Espainiaren
Dentsitatea
593.472 (2005)
%1,35
57,11 bizt/km²
ISO 3166-2 NA
Estatutua 1982ko abuztuaren 16
Lehendakaria Miguel Sanz Sesma (UPN-PP)
Hizkuntza ofiziala(k) gaztelania
euskara (erdi-iparraldeko eremuan)
Espainiako Gorteak
- Kongresuan
- Senatuan

5 eserleku
5 eserleku
www.navarra.es/home_eu/

Nafarroako Foru Erkidegoa edo Nafarroa Garaia (gaztelaniaz Navarra), Euskal Herriko zazpi lurraldeetariko bat da. Iruñea du hiriburu (191.000 biztanle).

Nafarroako Foru Erkidegoa gaur egun Espainiako Erresumaren barruan datza. Baina, historikoki, Nafarroako Erresuma independentea zen Albako Duke espainolaren agindupeko gudarosteek inbaditu zuten arte.

Nafarroa Garaia Iberiar peninsularen iparraldean dago. Bere mugakideak hauexek dira: Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa iparraldean, Aragoi ekialdean, Errioxa hegoaldean, eta Gipuzkoa eta Araba mendebaldean.

Eduki-taula

Datu orokorrak

Populazioa 584.734 biztanlekoa zen 2004. urtean, 56.27 bizt../km²-ko dentsitatearekin. Horietatik, heren bat bizi da Iruñean. Lurrazalaren hedadura 10.391 km²koa da. Nafarroako Foru Erkidegoan 272 herri ezberdin daude.

Hizkuntzak

Bi hizkuntza erabiltzen dira: Gaztelania eta Euskara. Gaur egun, ipar eskualdeetan bakarrik da koofiziala euskara, Hizkuntza-eremuen legearen arabera "euskaldun eremua" deiturikoan. "Eremu mistoan" tarteko estatus sasi-koofiziala dauka eta "eremu ez euskaldunean" batere ofizialtasunik ez.

Euskalkiei dagokienez, Nafarroa Garaiak hiru aldaera ditu (nafar-lapurtera , ekialdeko nafarrera eta nafarrera).

Nafarroa
Handitu
Nafarroa

Banaketa administratiboa

Eska ibaia
Handitu
Eska ibaia

Ingurune naturala

Historia

Sakontzeko

 Sakontzeko, irakurri: Nafarroako Erresuma

Nafarroako Erresuma Europako Erdi Aroko erresumen artean garrantzitsuenetarikoa zen. Erresuma, Euskal Herriko lurralde guztiak hartzen zituen Antso III Handiaren garaian.

Nafarroako errege hau izan zen baita ere Aragoiko kontea eta Hispaniako enperadore. Hiltzean, bere lurrak lau semeen artean banatu zituen: Gaztelako Fernando I, Aragoiko Ramiro I, Gonzalo de Sobrarbe Ribagorza eta García IV Nafarroako errege bezela.

XIII. mendetik aurrera, Gaztelako erregeak kendu zizkion Nafarroako erregeari Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako lurrak. XVI. mendearen hasieran Alba-ko Dukeak militarki hartu zuen Nafarroa Garaia, eta beraz Espainiako erregeek Nafarroako erregeek bihurtu ziren, gerratearen bidez. Nafarroa behera ez zuten Espainiar armadak lortu, eta independiente gelditu zen.

Bitarte horretan bizi izan zen Xabierko Frantzisko, Jesusen Konpainian sartu eta Asian misiolari ibili ondoren santu eta Nafarroako patroi bihurtu zena Geroago, Nafarroako Henri III. errege zena, Frantziako Henri IV bihurtu zen 1589. urtean, katolizismoa onartu ondoren. Ondorengo Frantziako errege guztiak, beraz, "Roi de France et de Navarre" izan zuten titulua.

Frantziako iraultzaren ondoren galdu zuen Nafarroa Beherak askatasuna.

Hegoaldean, Nafarroa garaia erresuma bezela gelditu zen, nahiz eta Espainiar erregea hartu behar. 1841. urtean galdu zuen bere askatasuna, lehen karlistada galdu ondoren.

Ikus, gainera: Nafarroako erregeen zerrenda
Euskararen banaketa
Handitu
Euskararen banaketa

Euskararen historia Nafarroan

Ikus, gainera: Euskararen historia

Biografia interesgarriak

Iruñeko Sarasate pasealekuko Foruen Estatua.
Handitu
Iruñeko Sarasate pasealekuko Foruen Estatua.

Jaiak

Kanpo loturak

Commonsen fitxategi gehiago dago honi buruz:
Nafarroako Foru Erkidegoa