Lehenengo Gerrate Karlista
Wikipedia(e)tik
(1833-1839) Espainiako monarkian sortu ziren arazoak medio Hego Euskal Herrian izan zen gerra honetan XIX mendeko ideologia nabarmenen aldekoak borrokan aritu ziren, liberalak kontserbadore edo karlisten aurka. Honen harira, Europako leku askotan ez bezala hemen erlijioak parte hartze nabarmena izan zuen aldeek soldaduak lortzerakoan. Gerrak aurrera egin ahala gero eta ageriago geratu zen hondoko arazoa, gerra hainbeste errotu zuena Hego Euskal Herrian: foruen auzia. Hasiera batean Tomas Zumalakarregiren buruzagitzapean zeuden gudaroste arin eta gerrilariak aurrea hartu zieten liberalei. Hau Bilboko setioan, BegoƱan, hiltzean eta Don Karlos erregegaiak Madrilera egindako espedizioaren porrotaren ondoren, indarrek aurkako norabidea hartu zuten. Baldomero Espartero jeneralak indarberritu zuen liberalen edo isabelinoen aldea eta gerraren amaieraren gestioan lidergoa hartu zuen Madrilgo gobernuaren ordezkari gisa. Azkenik, Bergarako Besarkadan amaitu zen 1839ko gerra, izatez tratatu baten moduan izendatua, militar karlisten kategoria eta rangoak eta foruak errespetatuko zirela hitzemanda. Gero bigarrena ez zen bete.