Espainia
Wikipedia(e)tik
|
|||||
Lema nazionala: Plus Ultra ( Oraindik urrutirago ) |
|||||
Ereserkia: Martxa Erreala | |||||
![]() |
|||||
Hiriburua | Madril 40°25' N, 3°45' O |
||||
Hiri handiena | Madril | ||||
Hizkuntza ofiziala(k) | Gaztelania1, Katalana2, Aranera3, Euskara4, Galiziera5 | ||||
Gobernua
Erregea
Presidentea |
Monarkia parlamentarioa Joan Karlos I.a J. L. Rodríguez Zapatero |
||||
Bateratzea Aragoi, Gaztela eta Nafarroako Erresumak |
1512 | ||||
Azalera - Guztira - ur % |
1 E12 km² (50.a) 1,04% |
||||
Biztanleria - Estimaketa 2005 - Errolda - - Dentsitatea |
44.108.530 (29.a) - 85 biztanle/km² (84.a) |
||||
Dirua | Euroa6 (€) (EUR ) |
||||
Ordu eremua - Udan (DST) |
UTC (UTC 0 eta +1) Bai (UTC *) |
||||
Interneteko domeinua | .es | ||||
Telefono aurrizkia | +34 |
||||
Gentilizioa | espainiar, espainol | ||||
1Estatu osoan 2Katalunia, Valentziako Erkidegoan eta Balear Uharteetan. 3Araneko haranean (Lleida, Katalunia) 4Euskadi eta Nafarroan 5 Galizian 6Pezeta 1868tik 1999ra |
Espainia, ofizialki Espainiako Erresuma (gaztelaniaz Reino de España), Europar Batasuneko estatuetako bat da. Honako muga hauek ditu: mendebaldean Portugal eta Atlantiar ozeanoa, iparraldean Frantzia eta Kantauri Itsasoa, ekialdean Mediterranear itsasoa eta hegoaldean Gibraltareko itsasartea.
Eduki-taula |
[aldatu] Geografia
Sakontzeko, irakurri: Espainiako geografia
Hego-mendebaldeko Europan kokatua dagoen Iberiar penintsula gehiengoa hartzen du, baita ere bi uhartedi (Kanariak eta Balearrak), bi hiri (Zeuta eta Melilla) eta Afrika iparraldeko hainbat uhartetxo (Chafarinas, Peñón de Alhucemas, Peñón de Vélez de la Gomera eta Isla Perejil).
Europako laugarren estatua luze-zabalena da Errusia, Ukraina eta Frantziaren atzetik, eta Europar Batasuneko bigarrena.
Espainiako muga fisikoak hauek dira: mendebaldean Portugal eta Ozeano Atlantikoa, ekialdean Mediterraneoa, hegoaldean Gibraltarreko itsastartea eta Maroko eta iparraldean Pirinioak eta Bizkaiko Golkoa. Lehorreko mugak 1 920 km luze dira: Portugal (1 214 km), Frantzia (623 km), Andorra (65 km), Maroko (15,9 km) eta Gibraltar (1,2 km).
Ibai handiek zeharkatzen dute, hala nola, Duero, Ebro, Tajo, Guadalquivir, Guadiana, Jucar eta Segura.
[aldatu] Historia
Sakontzeko, irakurri: Espainiako historia
[aldatu] Politika eta gobernua
Sakontzeko, irakurri: Espainiako politika
Espainia monarkia konstituzionala da 1978ko Konstituzioaren arabera.
[aldatu] Alderdi politikoak
Estatu osorako alderdiak:
- PSOE: Partido Socialista Obrero Español (Espainako Langile Alderdi Sozialista)
- PP: Partido Popular (Alderdi Herritarra)
- IU: Izquierda Unida (Ezker Batua)
Erkideetako alderdi garrantzitsuak:
- Kanarietan:
- CC: Coalición Canaria (Kanariar Koalizioa)
[aldatu] Lurralde egituraketa
- Autonomia erkidegoak:
- Andaluzia (Andalucía)
- Aragoi (Aragón)
- Asturiasko Printzerria (Principado de Asturias, Asturies)
- Balear Uharteak (Islas Baleares, Illes Balears)
- Valentziako Erkidegoa (Comunidad Valenciana, Comunitat Valenciana)
- Extremadura (Extremadura)
- Errioxa (La Rioja)
- Euskal Autonomia Erkidegoa (Comunidad Autónoma del País Vasco)
- Galizia (Galicia, Galiza)
- Gaztela eta Leon (Castilla y León)
- Gaztela-Mantxa (Castilla-La Mancha)
- Kanariar Uharteak (Islas Canarias)
- Kantabria (Cantabria)
- Katalunia (Cataluña, Catalunya)
- Madrilgo Erkidegoa (Comunidad de Madrid)
- Murtziako Erkidegoa (Región de Murcia)
- Nafarroako Foru Erkidegoa (Comunidad Foral de Navarra)
- Autonomia hiriak:
[aldatu] Ekonomia
Sakontzeko, irakurri: Espainiako ekonomia
Europako ekonomiarik handienetakoa da. Munduko bankuaren arabera, munduko 8. ekonomiarik hoberena da. Bere Barne Ekoizpen Garbia, 798.672 milioi eurotakoa da eta KPIa 22.690 dolarretakoa.
[aldatu] Biztanleria
Sakontzeko, irakurri: Espainiako biztanleria
2005eko urtarrilean 43.975.375 biztanle zituen.
[aldatu] Hizkuntzak
Espainian hizkuntza ofiziala gaztelania da. Baina zenbait Autonomia Erkidegotan, gaztelania beste hizkuntzekin koofiziala da. Hauek dira:
- Euskara: Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Erkidegoan.
- Kataluniera: Katalunia eta Balear uharteetan eta Valentziako Erkidegoan. Azken erkidego honetan katalanari valentziera deitzen diote.
- Galiziera: Galizian.
- Aranera: Gaztelera eta katalanarekin batera KataluniakoAraneko haranean.
Baita ofizialak ez direnak ere: Aragoiera eta Asturiera.
[aldatu] Erlijioa
Nahiz eta Estatu akonfesionala izan, Espainiako gobernuak diru laguntzak eman izan dizkio Eliza Katolikoari. 2006tik aurrera bakarrik bere fidelek ordaindu ahal diote.
[aldatu] Kirolak
Azken urteetan, badira mudu mailan nabarmendu diren kirolari espainiarrak. Fernando Alonso F1eko World Chanpion-a 2.005. urtean, Rafael Nadal, egun 60 partida segidan irabazita eta hainbat Rolland Garros eskuan dituelarik. Espainiako Lehen mailako futbola munduan aurkitu daitezkeen jokalari onenekin osatuta dago, munduko ligarik onenetakoa omen da adituen ustez. Vuelta a España delako lasterketra da txirrindularitzan nabarmentzen dena, ala ere, ia autonomia elkarte bakoitzean egiten da lasterketaren bat edo bi urtean.
[aldatu] Kultura
[aldatu] Kanpo loturak
![]() |
Europar Batasuneko kideak | ![]() |
---|---|---|
Alemania • Austria • Belgika • Danimarka • Erresuma Batua • Eslovakia • Eslovenia • Espainia • Estonia • Finlandia • Frantzia • Grezia • Herbehereak • Hungaria • Irlanda • Italia • Letonia • Lituania • Luxenburgo • Malta • Polonia • Portugal • Txekiar Errepublika • Suedia • Zipre 2007ko urtarrilaren 1ean gehituko direnak: Bulgaria • Errumania |