Materia iluna

Wikipedia(e)tik

Astrofisikan materia iluna erradiazio elektromagnetikorik igortzen ez duen materia da. Beraz ezin dugu bere presentzia zuzenean nabaritu. Zenbait fenomeno astronomiko ulertzeko materia arrunt nahikorik ez zegoela konturatzean, fisikariek, unibertsoak beste osagairen bat izan beharko zuela ondorioztatu zuten. Azken neurketek diotenez, neur ezina den osagai hori, unibertsoko materia osoaren %22 izango zen. Materia arrunta soilik %3-4 izanik. Geratzen den beste %75-a oraindik misteriotsuagoa den energia ilunak beteko luke.

Materia beltzaren existentzia baieztatzen duten bi gertaera nagusi:

  • Galaxien azterketa: Hauen errotazioak, bertan izar edota planeta moduan dagoen materia arruntaren gainean kamporanzko indarra eragiten du. Komputatu diren modelo matematikoek erakusten dutenez ez dago galaxiak loturik mantenduko zituen grabitazio indar nahikorik. Gainera planetekin gertazen den antzera, zentrutik hurrun edo galaxien mugetan dauden objetuen errotazioa, zentrutik hurbilago daudenak baino biraketa abiadura txikiagoa izan beharko zuten. Baina ikusi denez hauen abiadura oso antzekoa da. Bi arazo hauek gainditzeko, materia iluna beharrezkoa da. Honek emango baitzuen aportazio grabitazional nahikoa, lehen aipatutako proportzioetan.


  • Barreneko mikrouhin erradiazioa aztertuta, dexente komplexuagoa izanik, materia beltzaren existentzia ere ondoriozta daiteke. Gainera hemendik ateratako datuek materia proportzio berak iragartzen ditu. Espazio barrenetik datozen mikrohuin hauek unibertsoaren lehen garaiari buruz informazio asko hematen du. Hasierako baldintza horietatik gaur egun ikusten dugun unibertsoaren estruktura ulertzeko prozesuetan, materia iluna beharrezkoa da.


Fisika Artikulu hau fisikari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.