Jose Luis Alvarez

Wikipedia(e)tik

Jose Luis Alvarez Enparantza, Txillardegi
Handitu
Jose Luis Alvarez Enparantza, Txillardegi

Jose Luis Alvarez Enparantza, ezagunagoa Txillardegi ezizenez, (Donostia, 1929 - ) hizkuntzalari, idazle eta politikari antiguotarra da. Txillardegi bezala ezaguna den arren Igara, Usako eta Larresoro izengoitiak ere erabili izan ditu idazlanetan. Euskera, Euzko Gogoa, Egan, Zutik, Jakin, Tierra Vasca, Herria eta beste aldizkari askotan kolaboratzaile izan da. Branka aldizkariaren sortzailea. Bat soziolinguistikako aldizkariko zuzendaria izan da, 10 urtez (1992-2002).

Hizkuntzalaritza arloan lan egiten du batez ere, eta egun irakasle da EHU-n. XX. mendearen bigarren erdian Euskal Herrian eragin handienetakoa izan duen pertsona da. Bere eragina hainbat arlotan ikus dezakegu:

  • Hizkuntzalaritzan, euskara batuaren sorreran lagundu zuen, eta doktorego tesia euskal azentuari buruz egin zuen.
  • Literaturan berrikuntza nabaria ekarri zuen "Leturiaren egunkari ezkutua" eleberriarekin, euskal nobelagintza modernoaren sorreratzat har daitekeelarik. Beraren bidez iritsi zitzagun orduan modan zegoen existentzialismoa.
  • Ekin eta gero ETAren sorreran parte hartu zuen, pisu ideologiko handia izan zuelarik bertan. Herri Batasunaren sorreran ere parte hartu du.

Euskal Herrian Euskaraz taldearen sortzaileetarikoa da eta Udako Euskal Unibertsitateko kide, sorreratik.

Euskaltzaindian, hiru aldiz proposatu zuten euskaltzain oso izateko: 1980. urtean (Patxi Altuna aukeratu zuten); 1987. urtean (Juan Mari Lekuona); eta 1987. urtean (Ibon Sarasola).

Eduki-taula

[aldatu] Bizitza

Jose Luis Alvarez Enparantza Donostiako Antigua auzoan jaio zen 1929ko irailaren 27an. Bere gurasoek euskaraz jakin arren, ez zioten erakutsi. Etxean entzun ez eta bere kabuz hasi zen 1948an euskara ikasten. Frankismoa gazte gaztetik bizi izan zuelarik Euskal Herriaren egoera latzaren kontzientzia hartzen joan zen, eta handik aurrera bere bizitzako ardatz izango dira euskara eta Euskal Herria.

Bilbora joan zen Ingeniaritza ikastera eta bertan beste ikasle batzuekin batera Ekin taldea sortu zuen, gerora ETAn bilakatuko zena. Talde honen helburua euskal arazoetan(euskara, historia, politika...) kontzientziatzea eta formatzea zen; abertzaletasun klasikoarekin kritikoak ziren eta frankismo itogarriaren aurrean PNVk agertzen zuen pasibotasuna salatzen zuten. EGIrekin elkarlanean egon eta gero erabat banandu eta Ekinekoek erakunde berri bat sortzea erabaki zuten, ETA (Euskadi Ta Askatasuna) izena hartu zuena. Hain zuzen ere ETA sigla Txillardegik asmatu zuen. Txillardegi ETAko zuzendaritzako parte izan zen, Kultura adarrean.

1958tik 1960ra bitartean, Gipuzkoako Diputazioan, euskal literaturari buruzko eskolak eman zituen. 1961n, aldiz, erbesteko bidea hartu zuen. Erbestean izan arren ETAn jarraitu zuen(zuzendaritza utzi zuen arren) eta kulturgintzan murgilduta jarraitu zuen. Beste zeregin askoren artean, Euskaltzaindiarekin kolaboratuko du Euskara Batuaren eratze prozesuan, prozesu honen eragile nagusienetakoa delarik. 1967an ETA utzi zuen V. Biltzarra eta gero, desadostasunak zirela eta. 1977an, behin Hegoaldera itzulita, politikagintzan murgildu eta ESB alderdiaren sortzaileetako bat izan zen. Herri Batasunaren sorreran parte hartu zuen. Herri Batasunarekin senadore izatera iritsi zen.

1976. urtean, unibertsitatean hasi zen lanean, linguistikaren espezialista gisa. Hala bada, Bordeleko Unibertsitatean, EUTG eta Deustuko Unibertsitatean, irakasle izen zen, 1976tik 1983 arte. 1983-84 ikasturtetik aurrera, Zorroagako Fakultatean, Sozio-linguistikako irakasle izan zen. 70 urte bete zituenean, katedratiko emeritu izendatu zuen EHUk.

Gaur egun Aralar alderdi politikoko kide da.

[aldatu] Lanak

[aldatu] Narrazioa

[aldatu] Nobela

  • Leturiaren egunkari ezkutua (1957, Euskaltzaindia): Berrargitalpenak, Leopoldo Zugaza 1977 eta Elkarrek 1983an
  • Elsa Scheelen (1969, Lur): Berrargitalpena Elkar 1978
  • Peru Leartzako (1960, Itxaropena): Berrargitalpena Elkar 1979
  • Haizeaz bestaldetik (1979, Egilea editore): Berrargitalpena Elkar 1988
  • Exkixu (1988, Elkar)
  • Putzu (1999, Elkar)
  • Labartzari agur (2005, Elkar)

[aldatu] Saiakera

  • Huntaz eta hartaz (1965, Goiztiri): Berrargitalpena Elkar 1983
  • Hizkuntza eta pentsakera (1972, Gero-Mensajero)
  • Sustrai bila. Zenbait euskal koropilo (1970, Irakur Saila)
  • Euskara batua zertan den (1974, Jakin)
  • Oinarri bila (1977, Egilea editore)
  • Euskal Herritik erdal herrietara (1978, Egilea editore)
  • Fonologiaren matematikuntza (1978, UEU)
  • Euskal fonologia (1980, Egilea editore)
  • Euskal dialektologia (1983, Egilea editore)
  • Euskal azentuaz (1984, Elkar)
  • Elebidun gizartearen azterketa matematikoa (1984, UEU)
  • Euskal kulturaren zapalketa 1956 1981 (1984, Elkar)
  • Soziolinguistika matematikoa (1994, UEU): Xabier Isasirekin elkarlanean
  • Euskal Herria helburu (1994, Txalaparta)
  • Lingua Navarrorum (1996, Orain)
  • Euskararen aldeko borrokan (2004, Elkar)

[aldatu] Gramatika

  • Euskal Gramatika (1978, Ediciones Vascas)

[aldatu] Autobiografia

  • Gertakarien lekuko (1985, Haranburu)

[aldatu] Historia

  • Antigua 1900 (1991, Kutxa)
  • Santa Klara, gure uharte ezezaguna (2004, Kutxa)

[aldatu] Kanpo loturak

  • Gipuzkoako Kultura. [1]
  • Zubitegia. [2]
  • Imanol Galfarsororen hitzaldian. [3]
Beste hizkuntzak