Josef Stalin
Wikipedia(e)tik
Josef Visarionovitx (errusieraz Иосиф Виссарионович Джугашвили) (1878ko abenduaren 18a - 1953ko martxoaren 5a), Josef Stalin izenaz ezaguna (Иосиф Сталин), sobietar politikaria izan zen.
SESBeko bigarren buruzagia izan zen. Koba izenaz ere ezagutu zen (Georgiako heroi tradizional baten izena). Ezizen asko erabili zituen: David, Nijeradzé, Chijikov, Ivanóvich, Stalin izena hartu arte, Tammerfors-eko (Finlandia) boltxebikeen biltzarraren ondoren. Izena errusierazko "stal" hitzetik dator, bere aintzindari Leninek ere erabili zuen atzizkia gehituz.
[aldatu] Bizitza
Josef Stalin Gori-n (Georgia) jaio zen eta 15 urte zituela Tbilisiko apaizetxe ortodoxoan sartu zen. Bertan ideia iraultzaileak ezagutu zituen eta 1898an ELASD (Errusiar langileen alderdi sozial demokrata) alderdian sartu zen Urtebete geroago apaizetxetik bota zuten propaganda marxista egiteagatik eta ondorengo urteetan ekintza iraultzaileetan parte hartu zuen. 1903an Siberiara bidali zuten, baina hurrengo urtean ihes egin eta ELASDren alderdi boltxebikearekin elkartu zen. 1907-08 urteetan berriz egon zen Siberian, baina ihes egin zuen beste behin.
Stalin agintean egon zen 30 urteetan ekintza asko burutu ziren. Politikan Trotsky politikatik aldendu zuten Sobietar Batasunaeko Alderdi Komunistaren (SBAK) 12. kongresuan Stalin idazkari nagusi hautatu zutenetik, herrialde bakar bateko sozialismoaren teoria eta talde disidenteek egindako iraultzaileen aurkako ekintza terroristak zirela medio, errepresio politikoa gogortu egin zen. Garai honetan SESBen ziharduten talde erlijiosoen aurkako erasoak ere izan ziren. Aipatzekoa da ere Bigarren Mundu Gerran aliatuen garaipenean izan zuen papera eta Europako ekialdeko herrialdeen okupazioa eta berauetan erregimen komunistak ezartzea. Ekonomian, herrialdeearen aldaketa handia gertatu zen, nekazaritzako ekonomia izatetik ekonomia industrial garatu bat izatera pasa baitzen eta sozialismorantz gerturatu zen bostu urteko planen bidez. Arlo honetan garrantzitsua da lurraren jabetza komuna (koljosetan) eta kulaken, nekazari aberatsen, desagerpena. Gehienak Siberiara bidali zituzten. Nazionalizazio hau ez zen erabat ondo egin eta hasierako urteetan produkzioa jaitsi egin zen eta honek eragindako gosetea jasan behar izan zuten sobietarrek.
Hil ondoren, SBAKaren XX. Biltzarrean, 1956. urtean, Nikita Khrustxov-ek Stalinen krimen eta erroreak, bere "pertsonarekiko gurtzetik" eratorriak, salatu zituen eta desestalinizazio prozesua jarri zen martxan, azkenean bere gorpua Kremlinetik atera zuten.
[aldatu] Stalinen idazkiak
- Marxismoa eta nazionalitateen arazoa. 1913
- Leninismoaren oinarriak. 1924
- Boltxebismoaren historiaren zenbait kuestiori buruz. 1931
[aldatu] Ikus, gainera
- Estalinismoa
- Desestalinizazioa
- Leninismoa
- Marxismoa