Efeso

Wikipedia(e)tik

Efesoko antzinako oinplanoa
Handitu
Efesoko antzinako oinplanoa
Efesoko liburutegia
Handitu
Efesoko liburutegia

Efeso (grezieraz Έφεσος, turkieraz Efes) antzinako Asia Txikiko herria izan zen, gaur egun Turkia. Merkataritza, erlijio eta kultura gune joniar garrantzitsua zen, Egeo itsaso ertzean kokatuta.

[aldatu] Historia

Efeso, Apasa edo Abasaren hiria bezala identifikatu da, hitita izendatua izan zen Arzawaren erresumaren hiribuu bezala. Bertan, zeramika mizenikoa aurkitu egin da baita ere.

Efesoren fundazioa K. a. XI. mendean izan zen Atenaseko kolonoen esku Kodros erregearen semearen esku, Androklo izenekoa.

Erromatarren garaian, Paulo Tarsokoa Efeson bi urtez baino gehiago egon zen 54tik aurrera. Geroago, Efeson preso egon zen 57 urterarte. Batzuk geroago ere izan zitekeela esaten dute, baino ez 63 urtea baino hurrunago. Uste da denboraldi hartan Gutuna Filipotarrei idatzi egin zuela. San Paulo beste epistola bat idatzi zien Efesoko biztanleei, Inazio Antikokiakoak egin zuen bezala II. medean.

San Joan ebanjelaria Efesora joan zen 62. urtean. Domizianoren jazarpena dela eta, Joan erbesteratu zuten eta Nervaren inperioaren aginduz bakarrik itzuli zen Efesora. Urte batzuk pasa ondoren Efeson hil zen, jada zaharra zelarik. Apokalipsian Efeso bere lehen maitalea galdu duen hiria bezala ezagutzen da.

431ko ekainaren 22an Efesoko hirugarren kontzilioa hasi zen, San Zelestino I.a Aita Santuak hasi zuen eta Zirilio Alexandriakoak bulkatua izan zen nestorianismoaren kontra borroka egiteko. VII eta VIII artean, Efeso arabeen esku egon zen.

Efeson gaur egun munduko liburutegirik zaharena aurkitzen da. Munduko lehen hiria izan zela ere esaten da.

[aldatu] Ikustekoak

  • Anfieatroa: 24.500 eserleku.
  • Artemisaren tenplua: Munduko Zazpi Mirarietako bat, 20mko 120 kolumna, gaur egun bakarra dago zutik. 262 urtean erre eta arpilatu egin zuten.
  • Zelsoren liburutegia: hiritar bere aitaren ohorez sortu egin zuen. Fatxadak oraindik zutik dirau. Ekialderantz zuzendua dago, goizetan eguzkiaren argia erabiltzeko.

[aldatu] Efesotar ezagunak

  • Heraklito Efesokoa, filosofoa
  • Kalino Efesokoa, poeta
  • Artemidoro Efesokoa, poeta
  • Zenodoto Efesokoa, Alexandriako liburuzaina
  • San Maximo Efesokoa, martiria
  • Agasio Efesokoa,
Commonsen fitxategi gehiago dago honi buruz:
Efeso