معروف کوکهای
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
ملا معروف کوکهای (کوکه یی) (1324-1253 خورشیدی) از شاعران شهر مهاباد ایران است. وی به فارسی و کردی سورانی (مکرانی) میسرود.
[ویرایش] آثار
دیوان اشعار فارسی کوکهای با خط نستعلیق توسط ملا عبدالرحیم افشار نگارش یافته و به چاپ رسیده است. غزلیات کوکهای بیشتر به شیوه استادان پیشین»حافظ«و»سعدی«میباشد. قصاید پر محتوای وی از نوع قصاید قاآنی و»امیری فیروزکوهی«است.
وی از جمله کسانی بود که نظم فارسی را در منطقه مکریان به اوج رسانید. در آثار او یک نوع عرفان از گونههای مولوی و حافظ یافت میشود. دیوان کردی کوکه یی دارای اشتباهات املایی فراوانی بوده که این نشانگر کم توجهی ناشران و کسانی میباشد که آثار ارزشمند این شاعر را به چاپ رسانیده اند. از ملا معروف اشعار پراکنده دیگری نیز در گنجینههای ادبی و جنگها و کشکولها به یادگار مانده که هنوز منتشر نشده اند.
اشعارش سرشار ازاشاره به شخصیتهای تاریخی و حوادث میباشد همچنان که سیلاب سال 1315 ه.ش در مهاباد در قالب قصیدهای به یادگار نهاده است.
از استاد کوکه یی کتابی نیز به خط خویش در مورد نمودار محورها و مختصات جبر و احتمال به یادگار مانده است.
[ویرایش] زندگی
ملا معروف به سال 1253 ه.ش در روستای حاجی خوش مهاباد دیده به جهان گشود. پدرش»ابراهیم«و مادرش»زبیده«از طایفه پربلاو بود. وی به سال 1278 ه.ش در سن بیست و پنج سالگی با دختر ملا رضای روستای سوت و بردهرش شهرستان بانه که با مادرش خویشاوندی داشته ازدواج میکند. اسم همسرشان آمنه بوده است. کوکهای شاعر به هنگام ازدواج یعنی سال 1278 ه.ش در روستای قولغه تپه ساکن بوده است. مدت زندگی مشترکشان با آمنه خانم سی و هشت سال بوده، یعنی به سال 1316 ه.ش همسرشان فوت مینماید. ملا معروف ازآمنه خانم دارای چند اولاد بوده که بزرگترین آنان موسوم به»ملا علی«به سال 1303 ه.ش در آن هنگام که پدرشان پنجاه ساله بودهاند به دست افراد مسلح یکی از خوانین پرنفوذ و پرقدرت منطقه به نام»سرتیپ شریکندی«کشته شده است. پدرملا معروف در روستای شاگیلدی فوت میکند. موقع فوت پدر ملا معروف نوجوانی دوازده ساله بوده است،یعنی سال 1265 ه.ش پس با توجه به ازدواج ایشان در روستای قولغه تپه خانواده آنان از شاگیلدی به روستای قوڵغه تپه مهاجرت کرده اند.
ملا معروف به سال 1265 ه.ش در سن دوازده سالگی موقعی که چوپان گله بوده آنها را رها کرده و راهی عراق میشود، بعد از شانزده روز پیاده روی به آن دیار میرسد، در روز آدینه، فصل بهار به شهر سلیمانیه میرسد و در خانقاه محوی این شهر شروع به خواندن میکند و دوسال و پنج ماه ماندگار میشود. برادران ملا معروف، احمد، محمود، رسول و قادر بوده و خواهری نیز به نام فاطمه داشته اند.
وی به شیوه قدیم در خدمت استادان بزرگواری درس خواند، در آن دوره بیشتر تکیه بر کتب مذهبی و قرآنی و صرف و نحو عربی میشد. وی بعد ازآموختن این علوم به دنبال ادامه تحصیل خود به روستاهای زیادی سفر کرد،روستاهایی که درآن زمان کانون گرم علم و اندیشه بودند، از آن جمله میتوان به روستاهای قره کند، قره گویز، زنبیلان، درویشان، و خانقاه اشاره کرد که در آنها استادان وعالمان به شیوه آن روز به طالبین و دانشجویان و پویندگان خود درس میدادند. کوکه یی بعد از سپری کردن این دورهها سفری نیز به شهر سلیمانیه کرد وآنچه از علوم و فنون عربی بود آموخت. وی در مسجد شاه درویش مهاباد شروع به تدریس کرد
ملا معروف در فاصله بین سالهای 1313 ه.ش تا 1315 ه.ش دو مرتبه توسط مرکز بقوسیان ارمنی در تبریز موردعمل جراحی چشم قرار میگیرند ولی متاسفانه عمل، نتیجه مثبت نمیدهد و ایشان از قدرت بینایی محروم میگردند. ملا معروف کوکه یی در سال 1324 ه.ش بعد از گذراندن هفتاد و یک سال عمر درگذشت و در محله مسجد سرخ مهاباد و در کرایه نشینی منزل»حاج سید محمد امین شمسی«وفات یافت. پیکر وی در قبرستان تخریب شده ملاجامی مهاباد همجوار مدفن و مرقد شیخ زاده خانم سریل آوا و مرقد شیخ»محمد عارف رشتی«مدفون گردید.
[ویرایش] منابع
- 1- دیوان اشعار کردی ملا معروف کوکه ای- انتشارات سیدیان - مهاباد
- 2- پارسی گویان کرد- صدیق بوره که یی
- 3- یادداشتهای شخصی - نگارندگان (س. خ)
- برگرفته از روزنامه سیروان (برداشت آزاد با ذکر منبع)