محمد شیبانی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.

محمد شیبانی شیبک خان ازبك، محمدشاه بختخانبن بوداق سلطانبن ابوالخیربن دولت شيخبن ابراهيماغلنبن فولاداوغلنبن منگوتيموربن باداكولبن جوجىخانبن چنگيزخان، مؤسس خاندان امراى شيبانی (شیبانیان) (متولد ۸۵۵ ه. ق. / ۱۴۵۱ م. مقتول ۹۱۵ ه. ق. / ۱۵۱۰ م.). خاندان شيبانی ابتدا در سیبری ساكن بودند و در ناحیهٔ تيومن فرمانروایی می کردند. يك قسمت عمده از اين شعبه تحت فرماندهى محمد شيبانى به ماوراءالنهر كوچ كردند و امراى تيمورى را از بين برده دولت ازبکان را تأسيس نمودند. شيبكخان بمناسبت نام جدش «شيبانی» تخلص ميكرد. وى مردى بسيار دلير و جنگجو و خودخواه و متعصب بود. در سال ۹۰۶ ه. ق. قسمتى از شهر ماوراءالنهر را با شهر سمرقند از يكى از نوادگان امیر تیمور گرفت و بسلطنت نشست و از آن پس تا سال ۹۱۳ ه. ق. نيز تمام ترکستان و ماوراءالنهر را با سراسر خراسان و استرآباد را از دست بازماندگان سلطان حسینمیرزا بایقرا و ديگر جانشينان تيمورى بدرآورد و از مغرب و جنوب با ولايت عراق، عجم، کرمان و یزد كه در قلمرو شاه اسماعیل صفوى بود همسايه شد. چون در مذهب تسنن تعصب وافر داشت و با شيعه بسختى دشمن بود و به شاه اسماعيل بچشم دشمن می نگريست و او را در نامهها تحقير مىكرد، شاه اسماعيل در سال ۹۱۶ ه. ق. با لشكر بسيار بخراسان تاخت و شيبكخان از بيم او به قلعهٔ مرو پناه برد و محاصره شد. شاه اسماعيل عاقبت او را بحيله از قلعه بيرون كشيد و بجنگ وادار ساخت. در نبرد سختى كه در نزديك قریهٔ محمودآباد در سهفرسنگى مرو ميان دو حريف درگرفت پس از كشتارى هولناك ازبكان را شكست داد. شيبكخان با گروهى از همراهان در چهارديواریی محصور شدند و خان در زير سم اسبان لشكر خود پايمال گرديد و جسدش را نزد شاه اسماعيل بردند و سرش را از تن جدا كردند و پوست سرش را پر از كاه كرده براى سلطان بایزید عثمانی فرستادند و استخوان سرش را طلا گرفتند و از آن جام شراب ساختند!
[ویرایش] منابع
طبقات سلاطین اسلام لینپول ترجمهٔ عباس اقبال