بيومتريال
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
![]() |
پیشنهاد شده است که این مقاله یا بخش با بیومواد ادغام گردد. (بحث). |
بیومَتریال، بیوماده یا ماده زیستی به مادهای با منشا مصنوعی یا طبیعی گفته میشود، که به منظور بهبود، درمان، التیام و یا جایگزینی بافت موجودات زنده به کار میرود. در برخی از موارد رشتهٔ بیومتریال به عنوان یکی از گرایشهای زیر مجموعهٔ مهندسی پزشکی در نظر گرفته میشود. این رشته از حدود ۵۰ سال پیش به عنوان یک زمینة علمی مطرح شد و همانند دیگر گرایشهای مهندسی پزشکی وابستگی زیادی به علوم دیگر دارد. عموماً محققین علم بیومتریال با طراحی و توسعهٔ وسایلی سروکار دارند که شامل اجزاء ساخته شده از مواد طبیعی یا مصنوعی بوده و در مصارف پزشکی و مرتبط با بدن انسان بکار میروند. توسعهٔ انواع مدلهای وسایل پزشکی نیازمند انتخاب، ساخت و آزمایش مواد است که لازمهٔ آن درک و فهم درست از شیمی و فیزیک مواد و شناخت محیط بیولوژیک بدن است. به عبارت دیگر باید توجه داشت که آیندهٔ علم بیومتریال در گرو توانائی ما در فهم کشفیات جدید در شیمی، بیولوژی و پزشکی است. بطورکلی موارد استفاده از بیومتریالها در جایگزینی و تعویض اعضاء و اندامهایی از بدن است که بر اثر بیماری یا آسیب، کاربری خود را از دست دادهاند تا از این طریق جراحت یا بیماری اعضاء مذکور التیام پذیرد، کاربری و عمل آنها اصلاح شود و ناهنجاری یا وضعیت غیر طبیعی آنها تصحیح گردد. چنانکه اشاره شد، نقش رشته بیومتریال به طور قابل توجهی تحت تاثیر پیشرفتهای بدست آمده در بسیاری از زمینههای پزشکی و مهندسی بودهاست. وظیفهٔ اصلی یک مهندس بیومتریال بدست آوردن اطلاعات لازم برای حل مسائل عملی و متداول در زمینة پزشکی است. بطور مثال از آنجاکه بسیاری از اندامها و بافتهای جایگزین شونده، آسیب دیده و یا بیمار هستند، محقق باید تغییرات سلولی که منجر به نارسایی عملکرد سلول و تغییر رفتار طبیعی آن شده را بشناسد. در خیلی از موارد اثر بیومتریال و یا وسیله پزشکی روی بافت، تنها بعد از در تماس قرار دادن ماده و سلول مشخص میشود و لذا محققان بیومتریال باید قادر باشند تا اثرات بیومتریال را روی سلول، بافت و عضو ارزیابی کنند. به علاوه برای این که ماده به تأیید FDA هم برسد باید از لحاظ ایمنی و کارآیی نیز آزمایش و بررسی شود. انجام بررسیهای ایمنی، نیازمند درک چگونگی واکنش سلول و بافت با ماده کاشتنی است.
رشته بیومتریال با توجه به سابقة طولانی مدت آن در جایگزینی بافتها توسط مواد طبیعی و یا مواد ساختهٔ دست بشر بطور چشمگیری در قرن بیستم پیشرفت کردهاست. انواع پلیمرهای مصنوعی زیستسازگار، از جمله مواد ساخته دست بشر هستند که کاربرد پزشکی یافتهاند. بیومتریالهای مورد استفاده در بدن را میتوان در چهار گروه عمده قرار داد که عبارتند از فلزات، سرامیکها، پلیمرها و کامپوزیتها.
در رشته بیومتریال زمینههای مختلف و رو به رشدی وجود دارد که از آن جمله میتوان به مهندسی بافت، سیستمهای رهایش کنترل شده دارو، اصلاح سطوح بیومتریالها، بیوسنسورها و نانوبیوتکنولوژی اشاره نمود که هر یک در جایگاه خود خدمات منحصر بفردی در جهت بهبود زندگی انسان ارایه میدهند. مثلاً در زمینهٔ رهایش کنترل شده دارو امیدهای زیادی برای درمان بیماریهای خطرناک و صعب العلاجی مانند سرطان و ایدز فراهم گردیدهاست و یا در مهندسی بافت در بازسازی بافتهای غیرقابل ترمیم نظیر اعصاب قطع شده، نخاع و یا غضروفها پیشرفتهایی صورت پذیرفتهاست.