آندری تارکوفسکی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

آندری تارکوفسکی (۴ آوریل ۱۹۳۲ - ۲۹ دسامبر ۱۹۸۶) (به روسی: Андре́й Арсе́ньевич Тарко́вский)کارگردان روسی، درمنطقه ایوانوونای شوروی به دنیا آمد. پدرش شاعر برجسته آرسنی تارکوفسکی و مادرش ماریا ایوانووا ویشنیاکووا بود. تارکوفسکی زیر نظر میخائیل رم در VGIK، مدرسهٔ سینمایی مسکو، تحصیل کرد. در هنگام تحصیل دو فیلم کوتاه ساخت، امروز مرخصی در کار نیست (۱۹۵۹) و فیلم پایان نامه اش، غلتک و ویولون (۱۹۶۰) که در جشنواره نیویورک برنده جایزه‌ای شد.

تارکوفسکی در سال۱۹۶۰ دانش‌آموخته شد و به استخدام مس فیلم درآمد. دید تلخ شاعرانه ذهنیت بی نظیرش در نخستین فیلم بلندش، کودکی ایوان (۱۹۶۲) متجلی است. ایوان، با بازی کولیا بورلیائوف، پسربچه یتیمی است که در در جنگ جهانی دوم در عملیات چریکی شرکت می‌کند. کودکی ایوان در جشنواره‌های بین المللی پانزده جایزه برد، از جمله شیرطلای جشنواره ونیز و جایزهٔ بزرگ جشنواره سان‌فرانسیسکو.

فیلم بعدی او آندری روبلف، درباره راهبی در سده‌های میانه بود که به بزرگ‌ترین شمایل نگار تمام دوران‌ها بدل شد. فیلم که درسال ۱۹۶۶ تکمیل شد و درجشنوارهٔ کن به نمایش درآمد، تا سال ۱۹۷۱ درروسیه اکران نشد، و تا آن موقع شهرت زیرزمینی فراوانی به دست آورده بود. تارکوفسکی گفته: " از آن نوع فیلم‌های تاریخی که ربطی به زمان حال ندارند سردرنمی آورم. برای من مهم‌ترین چیز استفاده از مصالح تاریخی برای بیان ایده‌ها و خلق شخصیت‌های معاصر است ". دیوید تامپسن فیلم را به خاطر تصویری ستود. از دنیایی که " هم دوزخ واقعی ست روی زمین و هم جهانی بروگلی، جهانی در عین حال پر شور و اصیل ". اما او نظریهٔ تارکوفسکی را " نخ نما " دانست. این نظر، نظر خیلی از منتقدان نبود، بیش تر آن‌ها با نظر " نایجل اندروز" موافق بودند که آندری روبلف را " یکی از شاهکارهای مسلم روسیهٔ آن دهه " به حساب آورد.

فیلمنامه تارکوفسکی برای سولاریس (۱۹۷۱) براساس رمانی علمی خیالی از نویسندهٔ لهستانی " استانیسلاو لم " نوشته شده بود _ رمانی که به جای فناوری بر روان‌شناسی متمرکز است. خود تارکوفسکی توضیح داده که: " نکتهٔ ماجرا ارزش هر کدام از رفتارها و اهمیت هر کدام از اعمال ماست، حتی پیش پا افتاده‌ترین شان. هیچ عملی را نمی‌شود عوض کرد ... غیر قابل برگشت بودن تجربه انسانی چیزی ست که به زندگی و اعمال ما معنا و تشخص می‌بخشد ".

می‌شود ادعا کرد که مضمون آینه (۱۹۷۵) نیز همین است. این فیلم جنجالی به عنوان یک اتوبیوگرافی، خود تارکوفسکی را درسنین مختلف تا زمان حال نشان می‌دهد، ولی بیش تر بر نوجوانی اش در پره دلکینو یعنی دوران وحشت استالینی متمرکز است. تارکوفسکی با ساخت استاکر (۱۹۷۹) باز به دنیای داستان‌های علمی خیالی با شالوده‌ای از جامعه‌شناسی و روان‌شناسی روی آورد، که اقتباس آزادی بود از رمانی از آرکادی و بورس استروگاتسکی متعلق به سال ۱۹۷۳. نخستین فیلمی که تارکوفسکی به کلی خارج از اتحاد شوروی ساخت نوستالگیا (۱۹۸۳) بود. فیلمی که آن را در حوالی حمام‌های آب گرم وینونی درتپه‌های توسکانی فیلمبرداری کردند، دربارهٔ تبعید مردی روس است که می‌رود ایتالیا تا درباره زندگی یک آهنگساز روسی در سده هفدهم تحقیق کند.

فیلم آخرش ایثار(۱۹۸۶) در جزیرهٔ گوتلند به مدیریت سوون نیک ویست فیلبرداری شد. تارکوفسکی در مصاحبه‌ای در سال ۱۹۸۶ درباره ایثار گفت: "این بخشی را مطرح می‌کند که به نظر من خیلی اهمیت دارد: فقدان فضای فرهنگی برای معنویت. ما حوزهٔ امکانات مادی و تجربه‌های مادی مان را گسترش داده ایم، بی آنکه به تهدیدی فکر کنیم که محروم کردن انسان از ابعاد معنوی به وجود خواهد آورد. انسان در رنج است، اما نمی‌داند چرا، دلم می‌خواست نشان دهم که انسان می‌تواند با تجدید پیمان با خود و سرچشمه‌های معنوی اش، رابطه اش را با زندگی عوض کند. و یک راه بازیابی کمال اخلاقی ... یافتن توان برای ایثار است ."

ایثار به جشنواره کن رفت و جایزهٔ ویژهٔ هیات ناقدان جشنواره را از آن خود کرد. اما تارکوفسکی نتوانست در مراسم شرکت کند. پسرش به جای او جایزه را دریافت کرد. تارکوفسکی به سرطان ریه گرفتارآمده بود. از پایان تابستان ایثار به تدریج در سینماهای اروپا و امریکا نمایش داده شد. " اینگمار برگمان " آن را وصیتنامهٔ معنوی هنرمندی بزرگ خواند. در ۱۹۸۸، پس از مرگ تارکوفسکی، " انجمن بین المللی آندری تارکوفسکی " فرانسه ایجاد شد. در پاریس تارکوفسکی در خانهٔ دوستانش مارینا ولادی و کریستف زانوسی به سربرد. ساعت دو صبح ۲۹ دسامبر ۱۹۸۶ تارکوفسکی در بیمارستان هارتمن در نویی پاریس درگذشت. او را در گورستان ارتدکس‌ها در سنت ژنویو دوبوآ در حومه پاریس به خاک سپردند.

تارکوفسکی پنجاه و چهار سال داشت. سه سال آخر را مثل گیاهی سپری کرده بود که دیگر ریشه در خاک خویش ندارد : " دوستان خبر، جز رویای شما نیستم دیگر"


[ویرایش] فیلم‌شناسی

-کودکی ایوان 1962

                   فیلمنامه :میخاییل پاپاوا
                             ولادیمیر بوگومولوف
                             تارکوفسکی
                             آندری میخالکف-کونچالوفسکی
                 فیلم بردار :وادیم یوسف
                     موسیقی :لودمیلا فیگینووا
                      تدوین :ویاچسلاو افچینیکف
                      محصول 1961-1962 شوروی-95 دقیقه 

-آندری روبلف 1966

-سولاریس 1972

                   فیلمنامه :آندری تارکوفسکی
                             فردریخ گرنشتاین
                 فیلم بردار :وادیم یوسف
                     موسیقی :ادوارد آرتمی یف
                             یوهان سباستین باخ
                      تدوین :لودمیلا فیگینووا 
                      محصول 1972 شوروی-رنگی-165دقیقه(برخی نسخه‌ها 144)

-آینه 1974

-استاکر 1979

                   فیلمنامه :بوریس استروگاتسکی
                             آرکادی استروگاتسکی
                 فیلم بردار :الکساندر کنیاژینسکی
                     موسیقی :ادوارد آرتمی یف
                      تدوین :لودمیلا فیگینووا 
                      محصول 1979 شوروی-161 دقیقه 

-نوستالگیا 1983

-ایثار 1986

فیلمنامه‌ها :

-باد ملایم (با همکاری گرنشتاین) 1986

-هوفمانیانا (بازنویسی 1984) 1975

-ساردور (با همکاری الکساندر میشارین) 1978

-مستندهای تلویزیونی :

-آدم کشها 1958

-امروز مرخصی در کار نیست 1959

-غلتک و ویولن 1960

کتاب‌ها :

-پیکر سازی در زمان 1986

-زمان در دل زمان (خاطرات) 1991

[ویرایش] منابع

متن از سمیرا شاهپروری، برگرفته از وب‌گاه سبزینه درآن وب‌گاه آمده "استفاده از مطالب سایت با ذکر نام سبزینه بلامانع است."

  • کتاب World film directors ترجمه مجید اسلامی است .