ابوالحسن علی بن زید ابن محمد بیهقی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

قرن 6

"ابوالحسن علی بن زید ابن محمد بیهقی"، معروف به "ابن فندق" و "فرید خراسان"، حکیم و ادیب مشهور ایران و از ریاضی دانان بزرگ قرن 6 هجری است. وی در فقه، اصول، طب، لغت، عروض، حکمت، کلام، تاریخ و سایر علوم رایج زمان تبحر داشت. ولادت او را"یاقوت" به سال 499 ه‍.ق نوشته است اما از قرائن چنین برمی آید که باید پیش از این تاریخ بوده باشد.

ابن فندق در بیهق- منطقه ای در سبزوار- متولد شد. در جوانی به کسب علوم مختلف پرداخت و بسیاری از استادان بزرگ زمان خود را در بیهق، نیشابور، مرو، سرخس و دیگر مناطق خراسان ملاقات کرد و از آنان بهره جست، از جمله دیداری با "حکیم عمر خیام" داشت که شرح آن را در کتاب "تتمه صوان الحکمة" آورده است. بیهقی مدتی را نیز در بیهق به قضاوت گذراند.

مهمترین اثر او کتاب پارسی "تاریخ بیهق" در تاریخ و جغرافیای ناحیه بیهق و ذکر رجال علم و ادب و کتاب و نیز سادات و خاندانهای مشهور و دیگر اطلاعات تاریخی آن سرزمین است.

برخی آثار او عبارتند از: تتمه صوان الحکمه (به زبان عربی و ذیلی است بر صوان الحکمه ابوسلیمان محمدبن طاهر بن بهرام سجستانی منطقی، با نام درة الاخبار ترجمه شده است)، جوامع الاحکام نجوم (3 جلد)، لباب الانساب، تفسیر نهج البلاغه، مشارب التجارب (که در دست نیست و ذیلی بود بر تاریخ یمینی)، وشاح دیمة القصر (این کتاب نیز در دست نیست و ذیلی بود بر دمیة القصر باخرزی)، الامانات فی شرح الاشارات، الاناده فی کلمه الشهادة، اسئله القرآن مع الاجوبه، اصول الفقه، ازهار اشجار الاشعار، آداب السفر، اعجاز القرآن، الافاده فی اثبات الحشر و الاعادة، اسرار الحکم(منبع وب سایت http://paarsi.com )

آرامگاه این ادیب اکنون در شهر ششتمد در 30 کیلومتری جنوب سبزوار قرار دارد.