ابومعشر بلخی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

جعفر بن محمد ابومَعشر بلخی از اختر‌شناسان برجسته ایرانی بود.

ابومَعشر در 9 ربیع الاول سال 171هـ. ق در بلخ (ایران آن زمان، افغانستان امروزی) زاده شد. ابومشعر کار علمی خود را در زمان خلافت مامون (198 ـ 218 هـ.ق) در بغداد به عنوان محدث آغاز کرد بدون شک در مطالعه همین موضوع بود که موضوعاتی همچون تقویم عربی پیش از اسلام و گاهشماری دوران نخستین خلفا مهارت یافت. برهان فلسفی ابومشعر بر صحت و اعتبار احکام ستاره‌شناسی محتملا به کاملترین صورت در کتاب اثبات علم النجوم بیان شده است. این برهان، چنانکه لیمی اشاره کرده، عمدتاً ارسطویی همراه با عناصر نو افلاطونی است. ولی لیمی که تنها با ترجمه‌های لاتینی کار کرده است، نتوانسته است به این مطلب متوجه شود که منبع بلاواسطه ارسطوییگری ابومشعر ترجمه‌های عربی در آسمان و فیزیک و در کون و فساد ارسطو نبوده، بلکه نوشته‌های منسوب به پیامبران حرانی، هرمس و آگائودمون، بوده است. به آسانی می‌توان نتیجه گرفت که ابومشعر کلیات اثبات حقانیت احکام نجوم را از کتابهای حرانیان گرفته، بنابراین نظر او در این باب فقط جزئی از یک فلسفه کلی و بسیار پرورده تر صدور است.

ابو معشر بلخی بنا به گفته ابن ندیم نگارنده الفهرست از شاگردان ابویوسف یعقوب کندی فیلسوف بزرگ عرب بود.

[ویرایش] کتاب‌ها و نگاشته‌های ابومعشر

1ـ المدخل الکبیر علی علم احکام النجوم.

2ـ المدخل الصغیر که کتاب مختصر المدخل نیز خوانده می‌شود.

3 ـ زیج الهزارات

4 ـ الموالید الکبیر

5 ـ هیئه الفلک و اختلاف طلوعه

6 ـ الکخدا

7 ـ الهیلاج

8 ـ القرانات

9 ـ تحاویل سنی العالم یاکتاب النکت

10ـ الاختیارات

11 ـ الاختیارات علی منازل القمر.

12 ـ الالوف

13 ـ الطلائع الکبیر

14 ـ السهمین و اعمار الملوک و الدول

15 ـ زائرجات (این کتاب مربوط به تاریخ احکام نجوم می‌باشد).

16 ـ اقتران النحسین فی برج السرطان

17 ـ الصور علیها

18 ـ الحکم علیها

19 ـ تحاویل سنی الموالید

20 ـ المزاجات

21 ـ الانواء

22 ـ المسائل

23 ـ اثبات علم النجوم

24 ـ الکامل یا المسائل

25ـ الجمهره

26 ـ اصل الاصول

27 ـ تفسیر المنامات من النجوم

28 ـ القواطع علی الهیلاجات

29 ـ الموالید الصغیر

30 ـ زیج القرانات و الاختراقات. ابن قفطی که او نیز این کتاب را کتاب زیج الصغیر نامیده، اظهار کرده است که در این کتاب طولهای متوسط سیارات در زمانهای قرانات (میانگین) زحل و مشتری از دوره طوفان نوح (17 فوریه 3102 پیش از میلاد) آمده است.

31 ـ الاوقات

32 ـ السهام

33 ـ المطار و الریاح و تغیر الاهویه. بخش اول آن از احکام نجوم و کائنات جوی بحث می‌کند، و بخش دوم آن از احکام نجوم قیمتها. در این کتاب زایچه‌ای دیده می‌شود که ابومشعر آن را در نیشابور به تاریخ 28 محرم 217/5 مارس 832 ترتیب داده بوده است.

34 ـ طبائع البلدان و تواد الریاح. کتابی فنی در احکام نجوم مخصوص بحث در این مسئله بوده است که چرا تأثیر فلکی واحد سبب به وجود آمدن نمودهای جوی متفاوت در نواحی مختلف جهان می‌شود.

35 ـ المیل فی تحویل سنی الموالید

36 ـ فی بیوت العبادات. این کتاب که بیرونی از آن یاد کرده است. در توصیف معابد سیاره‌ای شگفت انگیز صابئین است.

37 ـ اختلاف الزیجات

38 ـ احکام الموالید

39ـ قرانات الکواکب فی البروج الاثنی عشره از آثار ترکیبات سیارات در هر یک از صور منطقه البروج بحث می‌کند.

40ـ مذاکرات ابی معشر فی اسرار علم النجوم وی در دوم شوال 272 هـ. ق وفات یافت.

[ویرایش] منابع

دانشنامهٔ رشد .

زبان‌های دیگر