خراسان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

خُراسان نامی است بسیار کهن است که از واژه خورآیان یا خور و آسان (به معنای جایگاه برآمدن) یعنی جایی که خورشید برمی‌آید ریشه می‌گیرد.

در آغاز سده‌های میانه نام خراسان به طور کلی به تمام ایالاتی که در سوی شرق کویر لوت تا کوههای هند واقع بودند، اطلاق می‌گردید. به این ترتیب تمام فرارود (ماوَراء النَّهْر)را در شمال شرقی دربر می‌گرفت. مرزهای بیرونی خراسان آن دوره در آسیای میانه بیابان چین و یا می‌رود در سمت هند رشته‌کوه‌های هندوکش بود، ولی بعدها این حدود هم دقیقتر و هم کوچک‌تر گردید.


مرزهای خراسان اصلی در دوران اسلامی و پس از آن از شمال به آمودریا محدود گشت ولی همچنان همه بلندی‌های پیرامون هرات را دارا بود. هرات را دل خراسان خوانده اند. ایالت خراسان که در دوره خلفای دوم و سوم به تصرف مسلمانان در آمد، از سوی اعراب به چهار قسمت بخش گردید که در سده‌های میانه شناخته شده بودند: نیشابور، مرو، هرات و بلخ.

بعدها بخش‌هایی از ورارود نیز جزو خراسان بشمار آمد مانند سمرقند. این شهرها هر یک کانونی هم در رشد و پیشرفت دانش و در سده‌های آغازین اسلامی پرورشگاه دانشمندان بزرگی بودند.در جنگ هرات که در روزگار قاجاریان در سال ۱۲۴۹ هجری قمری صورت گرفت، بخش شرقی آن افغانستان نام گرفت. بعدها بخش‌های دیگری هم از شمال و جنوب شرقی آن از دست رفت.

امروزه از شهرهای مهم خراسان ایران می‌توان مشهد، نیشابور، بجنورد ، درگز، سبزوار، بیرجند و قوچان را نام برد. سرزمین خراسان سرزمینی چهارفصل است که در آن می‌توان کویر، جنگل، کوهستان و دشت‌های بارور را مشاهده کرد.

[ویرایش] جُستارهای وابسته