بیان السعاده فی مقامات العباده

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

بیان‌السعاده فی مقامات العباده، که با نام کوتاه شده «بیان‌السعاده» شناخته می‌شود کتابی در تفسیر عرفانی و شیعی قرآن به زبان عربی است.

این کتاب تالیف عارف قرن چهاردهم هجری حاج سلطان‌محمد گنابادی ملقب به سلطانعلیشاه از اقطاب سلسله نعمت‌اللهیه است. این اثر دومین تالیف مولف است و اساس آن مانند دیگر تفسیرهای شیعی استشهاد به اخبار امامان شیعه است. در عین حال اشارات عارفانه همراه با بحث‌های فلسفی نیز در آن آمده است. از نکات کلامی و احکام فقهی نیز غفلت نشده است. از نظر فلسفی، مولف غالبا از ملاصدرا و حاج ملاهادی سبزواری پیروی کرده است.

این تفسیر امتیازات خاصی دارد:

۱. مولف بین آیات قرآنی که بترتیب یکدیگر واقع شده، از حیث معنی نیز ارتباط قرار داده است؛

۲. همه آیاتی که مربوط به اصول عقاید و کفر و ایمان است به مقام ولایت تفسیر شده و کفر به خدا را غالبا به کفر به مقام ولایت و همچنین ایمان را نسبت به ولایت تعبیر و تفسیر نموده، برای کلمه رب دو تعبیر قرار داده: رب مطلق که مقام الوهیت است و رب مضاف که مقام ولایت باشد؛

۳. موضوع‌های مشکل و مطالبی که از نظر کلامی و عرفانی مورد اشکال است، مانند معراج و معاد را با برخورد عرفانی و فلسفی شرح داده است؛

۴. سعی شده بین اخبار مختلف که در تفسیر یک آیه ذکر شده جمع و تطبیق شود، مثلاً مولف شجره منهیه که اخبار در آن باب مختلف است را تفسیر کرده که با همه اقوال وفق می‌دهد.

این تفسیر با خطبه‌ای شروع می‌شود که مولف در آن عقاید دینی خود را ذکر نموده است. پس از خطبه یک مقدمه نوشته که مشتمل بر چهارده فصل (به عدد چهارده معصوم) است.

آنگاه تفسیر قرآن مجید را شروع کرده است .

تالیف این تفسیر در سال ۱۳۱۱ قمری به اتمام رسید و چاپ اول آن در سال ۱۳۱۴ قمری در دو جلد منتشر شد. این تفسیر در سال۱۳۴۴ ش مجدداً در چهار جلد توسط دانشگاه تهران بصورت منقحی به طبع رسید و به همین صورت در بیروت نیز چاپ شده است. در سال‌های بعد توضیحات جدیدی به صورت سه کتاب مجزا به نام‌های رهنمای سعادت، قرآن مجید و سه داستان اسرارآمیز عرفانی، و سه گوهر تابناک از دریای پرفیض کلام الهی چاپ شده است. همچنین « متن و ترجمه تفسیر شریف بیان‌السعاده فی مقامات العباده » در ۱۴ جلد بین سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۰ توسط مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور، نشر محسن، و انتشارات سرالاسرار ( ناشر هر جلد متفاوت ) منتشر شده است.

[ویرایش] منبع

دایره المعارف تشیع / زیرنظر احمد صدر حاج سید جوادی، کامران فانی، بهاءالدین خرمشاهی، حسن یوسفی اشکوری .-- تهران : نشر شهید محبی، ۱۳۷۷ .-- ج ۴ // تفسیر و تفاسیر شیعه - قرن چهاردهم

[ویرایش] مطالعه بیشتر

رهنمای سعادت : ترجمه مقدمه تفسیر بیان‌السعاده با هفت سوره / ترجمه سلطانحسین تابنده گنابادی .-- تهران، ۱۳۴۲ ؛ قرآن مجید و سه داستان اسرارآمیز عرفانی / ترجمه و نگارش سلطانحسین تابنده گنابادی .-- تهران، ۱۳۶۵ ؛ سه گوهر تابناک از دریای پرفیض کلام الهی : ترجمه و شرح آیه‌الکرسی، آیات خواتیم سوره بقره، آیه نور از تفسیر جلیل بیان‌السعاده / تالیف سلطانحسین تابنده گنابادی رضاعلیشاه .-- تهران : حقیقت، ۱۳۷۶

همچنین درباره این تفسیر رجوع شود به کتاب شریف تفسیر سوره حمد امام خمینی (ره)