شهرستان ماکو
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
شهرستان ماکو یکی از شهرستانهای مرزی استان آذربایجان غربی در شمال غرب ایران است.
در باب وجه تسمیه شهر نکات زیادی گفته شده است که معمولترین آن به داستانی اشاره می کند که صبق آن شاه عباس در شب فتح «قلعه قبان» ماکو، وقتی به قلعه وارد می شود ماه را در آسمان نمی بیند، چراکه صخره بالای سر او بود، این داستان ساختگی که بارهادر نوشته ها تکرار می شود به صورت مستند از جانب دکتر محمدزاده رد شده است. طبق نوشته ایشان« کلاویخو سفیر اسپانیا در دربار مغول،وقتی در 2 قرن قبل از شاه عباس ازاین دره عبور کرده است، به زیبایی تمام از دره صعب العبورو قلعه آن که با نام «Makou » ذکر کرده است توصیف می کند». منبع: مهدی محمد زاده، معرفی و بررسی تحلیلی نقاشی های دیواری کاخ سردار ماکو،پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران،1380.
اشتباه بزرگ این تحلیل گران که آنرا به «ماه کو» نسبت می دهند از استفاذه آوایی فارسی آن یعنی بصورت «Mäkou » است در حالیکه ساکنان شهر آنرا «Maku »تلفظ می کنند. ولی آنچه از وجه تسمیه این شهر منطقی می نماید به اعتقاد ایشان در زبان ساکنان قدیمی تر این نواحی نهفته است. دکتر محمد زاده می نویسد: «مکی» آوایی که هنوز پیرمردان و پیر زنان این ناحیه برای شهر خودشان بکار می برند در زبانهای اورارتو و ارمنی به معنای «چراگاه گوسفندان، مرتع و ییلاق است. و ما نیک می دانیم که اگر امروزه ماکو به محدوده شهر مرکزی اطلاق می شود ولی ایامی نه چندان دور همه ییلاق های اطراف و آبادیهای امروزی نام کلی ماکو نامیده می شدند.
[ویرایش] بخشها
نام بخش (مرکز بخش)
در بخش مرکزی به جز ماکو شهر دیگری به نام بازرگان وجود دارد. ماكو در شمال غربي ترين نقطه ج.ا.ا قرار دارد.
شهرستان ماکو در شمال غربی ایران و مرز بین ایران و ترکیه و جمهوری آذربایجان و ارمنستان واقع است. این شهر در فاصله ۹۱۳ کیلومتری از تهران قرار دارد و دارای سابقه تاریخی هزار ساله است. ماکو در طول شرقی ۲۴ درجه و ۲۰ دقیقه و عرض شمالی ۳۹ درجه و ۱۸ دقیقه قرار گرفته است و ارتفاعش از سطح آب ۱۶۳۴ متر است. اکثریت مردم ماکو مسلمان و شیعه مذهب هستند و زبان مادری آنها ترکی آذربایجانی است. شهر ماکو در آغوش دو کوه قه یه در شمال و سبد داغی بنا شده است .رودخانه زنگمار از کوههای مرزی ایران و ترکیه سرچشمه گرفته، از داخل شهر ماکو گذشته و ئدر شهرستان پلدشت به رودخانه ارس میپیوندد .سد مخزنی ماکو (بارون) در ۱۲ کیلومتری جنوب شهرستان ماکو بر روی رودخانه زنگمار در نزدیکی روستای بارون احداث شده است. این سد حدود ۱۵ هزار هکتار از زمینهای حاصلخیز پلدشت را آبیاری میکند. آثار باستانی شهرستان ماکو: ۱- کلیسای طاووس در دره قره کلیسای بخش سیه چشمه ۲- تپه ماقبل تاریخ خلیل آباد در ۳۰۰ متری شوط ۳ - کلیسای عظیم سنت استپاسن در دره شام ارسکنار ۴- معبد سنگی دردشت زنگنه ۵ - برج و بارو و کتیبه در ساری قه یه و صخره ماکو ۶ - خرابههای تعدادی کلیساهای ارمنی در دهات مختلف ۷- آثار تاریخی شهر دامبات ۸- خرابههای قدیمی گزلو در دره مخند ۹- آثار و علایم منقوش در سنگ درده قزلجه قلعه دهستان قره قویونلو ۱۰- دالانهاو غارهای زیر زمینی در اطراف آرارات ۱۱ - قلعه جم خور در ده بسطام چای پارا ۱۲- اتاق سنگی در ده چیره کنده چای پارا ۱۳- گورستان تاریخی پیر احمد کتدی در دهات آواجیق ۱۴- پل بئش گؤز در نزدیک ماکو ۱۵- خرابههای سه گوش در دره قزلداغ ۱۶ - اتاق سنگی در ده دلیک داش ۱۷ - کلیسای زور زور در ده بارون ۱۸ - دیری متعلق به فرقه دمنیکن در پای کوه قه یه ۱۹ - اتاق سنگی در ده سنگر ۲۰ - کلیسای مریم ننه در شمال ماکو ۲۱ - بنای باشکوه کلاه فرنگی در بیمارستان ماکو ۲۲ - کاخ باغجه جوق در ۶ کیلومتری ماکو 23-روستای زیبای باغچه جوق و یعقوبعلی کندی منابع: دایرت المعارف دانش و هنر و وبلاک ماکو سیتی
سد بداولی ماکوبیز بر روی رودخانه آق سو بسته شده است و گنجایش کل آن ۲۱ میلیون متر مکعب آب است .
[ویرایش] منبع
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران، تهران ۱۳۸۳، ص۷۲.