مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

باز گشت به جنگ ایران و عراق

معرفی مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری ـ حوزه هنری

تهیه و تدوین: کتابخانه جنگ

«مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری» و دو دفتر تابعه آن یعنی «دفتر ادبیات و هنر مقاومت» و «دفتر ادبیات انقلاب اسلامی» با هدف شناسایی شایستگی‌ها و توانایی‌ها و تبیین و توضیح داشته‌های عرصة نوظهور فرهنگ، اندیشه و ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تا مرحلة تولید و توزیع آثار فرهنگی، ادبی و هنری تأسیس شده و به منظور گسترش و پویایی اندیشه و هنر ادب انقلاب اسلامی و نظریه‌پردازی و جریان‌سازی آن در سطح نهادهای فرهنگی مطالعاتی داخل كشور، منطقه و جهان با اتكا به سابقة تاریخی و تمدنی فرهنگ و ادب ایران و اسلام برنامه‌های خود را تدوین و سیاستگذاری کرده است.

فهرست مندرجات

[ویرایش] اهداف این مرکز

از اهداف این مرکز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ـ فراهم‌ساختن زمینه‌ها و امكانِ فعالیت‌های علمی پژوهشی در جهت هویت‌یابی و شكل‌دهی به اندیشه و فرهنگ پایداری در گستره علوم انسانی.

ـ موضوع‌شناسی و مسئله‌یابی در عرصة ادب و هنر پایداری، با ملاحظه و نظرداشتِ ذخایر و معارف دینی، تاریخی و فرهنگی در ایران و جهان و در نتیجه، تهیه و تنظیم فهرستی از بایسته‌های پژوهش.

ـ تأسیس پایگاههای اطلاع‌رسانی به منظور مساعدت محققان و ترغیب علاقه‌مندان و تسهیل برقراری ارتباط با سایر كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رسانی و پژوهشی.

ـ كارشناسی، جهت‌دهی، مشاوره و سامان‌بخشی به طرحهای پژوهشی، انتشاراتی، اطلاع‌رسانی و تولیدات هنری به منظور اعتلا و ارتقای فرهنگ و هنر پایداری.

ـ مشاركت در فعالیت‌های فرهنگی و هنری و انتشاراتی سایر نهادها و مراكز ذی‌ربط.

ـ ایجاد ـ و كمك به تأسیس ـ كانون‌ها و مراكز پژوهشی، انتشاراتی مرتبط با فرهنگ و ادب پایداری در شهرستانها.

ـ پیشنهاد و اجرای پروژه‌های تحقیق و ترجمه و تولید آثار علمی ـ فرهنگی برای نهادها و سازمانهای دولتی و غیردولتی در داخل و خارج.

ـ اقدام به برگزاری جلسات گفت‌وگو و شركت در نشست‌ها، گردهم‌آیی‌ها، جشنواره‌ها، كنفرانس‌ها، سمینارها و نمایشگاههای داخلی و خارجی.

ـ شناسایی و جذب و پرورش استعدادهای خلاق و انتقال آموخته‌ها به منظور گسترش اندیشه و ایجاد نوعی جریان فكری مستمر در عرصة فرهنگ و ادب پایداری.

ـ تولید و نشر تألیف مقالات، مجموعه‌ها، كتاب‌ها و نشریه‌ها به زبان فارسی و زبانهای خارجی، محصولات رایانه‌ای، دیداری، شنیداری و گفتاری، برای تمامی گروههای سنی.

ـ انجام امور تبلیغی فرهنگی به شیوه‌های نوین، اعم از تهیه و تكثیر پوستر، كارت پستال، مجموعه‌ها و آنونس‌های تلویزیونی.

ـ تجلیل از محققان، نویسندگان و خدمتگزاران ادب و هنر پایداری و بزرگداشت مقام فرهیختگان قلم و اندیشه.


تصویر:چارت_سازمانی_مرکز_مطالعات_و_تحقیقات_فرهنگ_و_ادب_پایداری.gif

به جهت ماهیت مستقل دو دفتر تابعه این مرکز، به‌ناچار آنها در اینجا جداگانه معرفی و واحدهای تشکیل‌دهنده آنها به تفکیک ذکر می‌شود. شایان ذکر است که تمام آمار و داده‌های این متن تا شهریور 1385 است:

[ویرایش] دفتر ادبیات و هنر مقاومت

«دفتر ادبیات و هنر مقاومت» آذرماه 1367 در مجموعه «حوزه هنری» فعالیت خود را آغاز كرد و با انگیزه گردآوری، تدوین و نگارش آثار ادبی، هنری، پژوهشی و خاطرات به‌جای‌مانده از دوران دفاع هشت ساله مردم ایران در «جنگ ایران و عراق»، قدم به عرصه فعالیتهای فرهنگی و نشر كتاب گذاشت. اینك حاصل «18 سال» فعالیت مستمر این دفتر، به‌رغم افت و خیزهای فراوان، مجموعه‌ای است از «524 عنوان كتاب»، «5 شماره فصلنامه»، برنامه‌ها و كارشناسی‌های انجام شده و سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های صورت گرفته و از همه مهمتر پرورش نسلی از نویسندگان و پژوهشگران كه در این دفتر رشد كرده‌اند یا از روش، منش، سبك و كارشناسی دفتر، در ارتباط مستمر با آن، خوشه‌ها چیده‌اند و در راه‌اندازی و فعالیتهای مراكز مشابه و هم‌عرض بهره‌ها رسانده‌اند.

نگاه دفتر از ابتدا به مقوله جنگ و ادبیات آن، تخصصی بوده است، نمود عینی این امر، تفكیك موضوعی كتابهای آن از آغاز انتشار است. با رشد حجم فعالیتهای دفتر، به‌مرور واحدهای تخصصی و موضوعی شكل ملموس‌تری به خود گرفته و شاخه‌های فرعی مختلفی چون «زنان» و «جانبازان» بدان افزوده و یا فعالیت آنها پس از طی دوره‌ای، متوقف شده‌ است. اكنون، علاوه بر كارشناسی مستقلِ افراد، واحدهای زیر عمده فعالیتهای تخصصی دفتر را دنبال می‌كنند:

[ویرایش] واحد پژوهش

به موازات تشكیل دفتر، بخش پژوهش نیز فعالیت خود را آغاز كرد. اولین اقدام این بخش، پذیرش و اجرای مقدماتی طرح تدوین و گردآوری «فرهنگ جبهه» بود. از آن زمان تاكنون بالغ بر 25 عنوان كتاب و 5 شماره فصلنامه «كتاب مقاومت» در زمینه‌های مختلف پژوهش فرهنگ، ادبیات و تاریخ جنگ، و نیز مراجعی چون فرهنگها، فهرستها و اسناد در این دفتر منتشر شده، كه به نوعی ساختار بدنه پژوهشی گذشته دفتر را شكل داده‌اند.

اكنون «واحد پژوهش» امر تحقیق و پژوهش فراگیر، جدی و علمی، در زمینه مطالعات فرهنگی، ادبی و اجتماعی دفاع مقدس را وجهه همت خود ساخته و با طراحی و انجام مطالعات بنیادی برای تحصیل روش‌های مطالعاتی و مسئله شناسی و یافتن راه‌كارهای علمیِ فراخور، سعی در حصول به مقاصد مورد نظر دارد. مجموعه مقالات «نام‌آورد» كه مجلد اول آن در سال 1380 منتشر شده، و همچنین آثار ترجمه اخیر این واحد ـ «در قلمرو سوگ و خاطره» و «گفتمان جنگ در رسانه‌ها و زبان ادبیات» ـ از این شمار هستند.

همچنین برگزاری جلسات گفتگوی کارشناسی در موضوعات جنگ ایران و عراق و انقلاب اسلامی، ارزیابی علمی و خدمات مشاوره‌ای در خصوص پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌ها و مقالات مرتبط با این موضوعات، شرکت در مصاحبه‌های رادیویی و مطبوعاتی و تهیه مقالات مختلف در نشریات عمومی و تخصصی، نشست‌های مختلف با دانشجویان دانشگاهها و اعضای هیئت علمی دانشگاهها و نهادهای مختلف انقلاب اسلامی برای کارشناسی‌های گوناگون یکی دیگر از فعالیتهای اصلی کارشناسان این واحد است.

[ویرایش] واحد خاطرات

اصلی‌ترین فعالیت دفتر از ابتدا تا كنون، گردآوری، تدوین و نشر خاطرات و یادداشتهای جنگ بوده است. جمع‌آوری خاطرات که منجر به چاپ کتابهای این حوزه می‌شود شامل مطالعه پیرامون شخصیتها، پیگیری‌های اجرایی، مراجعه‌ها و مصاحبه‌های متعدد، پیاده‌کردن نوارها و تدوین اثر، ویرایش و بازخوانی‌های متعدد و بالاخره کارشناسی و آماده‌سازی آثار برای چاپ می‌باشد. شایان ذکر است که بسیاری از این آثار تا مرحله چاپ روندی بیش از یکسال طی می‌کنند که حاصل کار ممکن است با سال نشر سالهای آتی به چاپ برسد. نشر 160 عنوان كتاب «خاطرات جبهه و جنگ» (كه 45 عنوان آن به «خاطرات عراقیها» اختصاص دارد)، 23 عنوان «یادداشتها و دست‌نوشته‌ها»، 73 عنوان «خاطرات آزادگان» كه جلوه‌ای تابان از ادبیات پایداری و محملی برای رشد و بالندگی دفتر بوده، در نوع خود بی‌نظیر است.

برنامه‌های كنونی دفتر، در نشر خاطرات «شفاهی» و «مكتوب»، با توشه‌گرفتن از تجارب گران‌قیمت گذشته و تكیه بر یافته‌های پژوهشی، زمینه‌هایی را فراهم كرده تا «تاریخ شفاهی»‌ جنگ بستری مناسب و آماده، برای نگارش و نشر پیدا كند. كتاب «بمو» و خاطرات اخیر فرماندهان و نام‌آوران جنگ همچون «چزابه»، «نبرد درالوک»، «هم‌مرز با آتش»، «شبهای بی‌مهتاب» و «مردی که خواب نمی‌دید» از آن جمله هستند.

[ویرایش] واحد زنان

اهمیت نقش و حضور زنان در لایه‌های پنهان و آشكار هر واقعه تاریخی بر كسی پوشیده نیست. بدین جهت یکی از بخشهای مهم فعالیتهای این دفتر، جمع‌آوری و تدوین خاطرات زنان می‌باشد که اکنون در واحدی جداگانه متمرکز شده است. دفتر تا كنون 24 عنوان كتاب خاطرات، یادداشتها و اشعار زنان و یا در موضوعات «زن و جنگ» منتشر كرده، كه از این تعداد، مجموعه كتابهای اخیر این واحد همچون «یکشنبه آخر» و «گل سیمین» به لحاظ روش كار و محتوای متفاوت، قابل توجه است.

[ویرایش] واحد كودك و نوجوان

از ابتدای تأسیس دفتر توجه خاصی به كودكان و نوجوانان، به عنوان آینده‌سازان این مملكت بوده و تاكنون 103 عنوان كتاب در موضوعات مختلف این گروه سنی، همچون خاطرات جنگ، شعر، داستان، نامه، دانستنیها و ... در دفتر منتشر شده كه در این میان 17 جلد «شبهای بمباران» و 20 جلد «قصه فرماندهان» و اخیراً 11 جلد مجموعه «قصه‌های شهر جنگی» در نوع خود كارهایی بدیع و تأثیر‌گذار و محل توجه و اقبال عمومی بوده‌ است.

«واحد كودك و نوجوان» در شكل متمركز و مستقل، از سال 1373 فعالیتهای خود را آغاز كرده و اكنون ضمن كارشناسی آثار ارائه شده به این واحد، بستری مناسب برای نگارش برخی كتابها در موضوعات یادشده است.

[ویرایش] مراسم شب خاطره

مراسم «شب خاطره» جایگاه خاصی در برنامه‌های ابداعی این دفتر دارد. اولین برنامه این مراسم در سال1372 برگزار شده است. برای تدارک این مراسم، که معمولاً اولین پنجشنبه هر ماه، 5/2 ساعت قبل از اذان مغرب در«تالار اندیشه» حوزه هنری اجرا می‌شود، نیاز به پیگیری‌های فراوان در دعوت از اشخاص صاحب نام و صاحب خاطره و مجریان توانا و تدارکات مناسب و ضبط و آرشیو برنامه‌هاست.

تاكنون 152 برنامه «شب خاطره» طی این سالها برگزار شده، كه گونه‌ای شفاهی از روایت خاطرات و بستری برای برقراری ارتباط مستقیم با مخاطب و عامه مردم بوده است. از میان برنامه‌های این مراسم تعدادی از آنها در قالب لوح فشرده (CD) تهیه و تدوین شده که از طریق دفتر برنامه قابل تهیه است.

[ویرایش] كتابخانه جنگ

مجموعه‌سازی و اطلاع‌رسانی مناسب، از اركان تشكیل نهادهای فرهنگی و پژوهشی است. از شهریور سال 1379، «كتابخانه جنگ» تأسیس شده و تاكنون با رشد علمی مناسب و مجموعه‌سازی بیش از 10هزار جلد كتاب فارسی، خارجی، نشریات و ویژه‌نامه‌های تخصصی جنگ، جزوه، پایان‌نامه و لوح فشرده ـ كه افزون بر 95 درصد آنها به «جنگ ایران و عراق» و مابقی به سایر جنگها اختصاص دارد ـ توانسته است در «كتابداری و اطلاع‌رسانی تخصصی جنگ» گامی مؤثر بردارد. این كتابخانه از جمله كتابخانه‏هاى تخصصى و پژوهشى محسوب مى‏شود و اخیراً نیز در همین گروه داراى «شماره استاندارد بین‏المللى كتابخانه‏ها» ISIL (شابکا) شده است كه نشان از اهتمام جدى آن به امر كتابدارى ملى دارد.

تشکیل نظام کتابخانه‌ای استاندارد و به‌تبع آن شناسایی، جمع‌آوری و تهیه و مجموعه‌سازی تمام آثار حوزه جنگ و جنگها و دفاع مقدس، امانت آثار به مراجعان و اعضا، ارتباط و تعامل با سایر کتابخانه‌ها، ناشران و مراکز فرهنگی و پژوهشی، توسعه كتابخانه در مكانیزه كردن كار، جذب امكانات و بسترسازی مناسب و ارتقای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، مشاوره‌ها و راهنمایی‌ها و تهیه فهرست‌های موضوعی برای مراجعان و مخاطبان، كه با صرف اوقات فراوان و كارشناسی‌های مختلف حاصل شده است از برنامه‌های انجام شده و در حال پیگیری «کتابخانه جنگ» است.

برنامه‌های پژوهشی و اطلاع‌رسانی این كتابخانه در نوع خود كم‌نظیر است. طرح ایجاد «رده‌بندی كتابخانه جنگ» WLC، بانك اطلاعات ویژه وب، تهیه مراجع «كتابداری جنگ»، روش‌های بدیع و علمی در تهیه «كتابشناسی‌ها» و «راهنماها»ی موضوع جنگ، مشاوره‌های گوناگون در خصوص جشنواره‌های انتخاب کتاب و ارسال اقلام اطلاع‌رسانی به منازل اعضا، پژوهشگران و مراكز پژوهشی و انتشاراتی در تهران و شهرستانها و ارتباط مستمر با این مراكز، از فعالیتهای در خور توجه این كتابخانه است. تاكنون 7 شماره از «تازه‌های كتاب» و 7 شماره «فهرستگان موضوعی» در معرفی كتابهایی با موضوعات گوناگون همچون «زن و جنگ»، «اسیر و اسارت»، «كردستان»، «عكس جنگ»، «خاطرات عراقیها» و «کتاب کودک» تهیه و به نشانی اشخاص و مراكز ارسال شده است.

این كتابخانه برای امانت كتاب، استفاده از بانکهای اطلاعاتی، مشاوره و راهنمایی‌های مختلف با شرایطی سهل عضو می‌پذیرد و آمادگی دارد تا تمامی پژوهشگران و علاقمندان را از لحاظ اطلاع‌رسانیِ منابع جنگ تأمین کند. در حال حاضر کتابخانه حدود 300 نفر عضو ثابت دارد و تا کنون و در طی عمر 6 ساله خود، بیش از 14500 عنوان کتاب به امانت داده است.

علاوه بر مواردی كه گفته آمد، «دفتر ادبیات و هنر مقاومت» در دوره‌های مختلف، آثاری در قالبهای ادبی و هنری، همچون شعر، داستان، فیلمنامه، نمایشنامه، مجموعه عكس و ... نیز منتشر كرده كه آمار آنها قابل توجه است. همچنین این دفتر با حساسیت مسائل روز جهان را پی گرفته و به «ادبیات مقاومت» سایر ملل، به‌خصوص ملتهای مسلمان، توجهی ویژه داشته است، حاصل این فعالیت حدود 45 عنوان كتاب در موضوعات افغانستان، فلسطین، عراق و بوسنی و هرزگوین است، در این میان 19 عنوان كتاب، عموماً خاطرات «جهاد مردم افغانستان» در مقابل نیروهای اشغالگر روسی، در خور توجه و استناد می‌باشد. همچنین از ابتدای نشر تاكنون 9 عنوان كتاب به زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسه توسط دفتر منتشر شده كه مبین توجه آن به كاركرد فرامرزی فعالیتهای خود است.

بسیاری از آثار دفتر، سالها با اقبال عمومی و نشر مجدد روبه‌رو بوده و از محافل، جشنواره‌ها و مراسم گوناگون، نشانها و تقدیرنامه‌های مختلف دریافت كرده و در آرای اندیشمندان و بزرگان قوم تجلی به‌سزایی داشته است كه در جای خود نیازمند بررسی و احصا است.


جداول زیر نمایانگر فراز و فرود انتشار كتابهای «دفتر ادبیات و هنر مقاومت» از ابتدا تا كنون بوده، كه به ترتیب سال و به تفكیك گروه سنی و موضوعات مختلف تنظیم شده‌اند.

تصویر:فراز_و_فرود_انتشار_كتابهاي_دفتر_ادبيات_و_هنر_مقاومت.gif


[ویرایش] دفتر ادبیات انقلاب اسلامی

این دفتر بر بنیاد تجربه موفق «دفتر ادبیات و هنر مقاومت» از ابتدای سال 1372 پایه‌گذاری شد و رفته رفته با تشکیل واحدهایی که از اضلاع گوناگون بتوانند به پژوهش، تدوین و تولید آثار مرتبط با انقلاب اسلامی بپردازند، شکل و قواره گرفت. در سالهای ابتدایی تولیدات این دفتر در دو قالب ادبی و تاریخی سمت و سو گرفته بود اما کمبود سازمانهای پژوهشی مرتبط با تاریخ انقلاب در آن زمان از یک سو و نیز همسویی تولیدات ادبی دفتر با واحدهای دیگر حوزه هنری، همچون مرکز آفرینشهای ادبی و کارگاه قصه و رمان از سوی دیگر موجب شد دفتر ادبیات و انقلاب اسلامی برخلاف عنوانش، به سمت پژوهشهای تاریخی کشیده شود و در این موقف بماند. هر چند بافت کاری در این دفتر تا حدودی از شاکله ذاتی حوزه هنری، که مبتنی بر فعالیتهای ادبی و هنری است، فاصله گرفت، اما از رهگذر این فعالیتهای پژوهشی ـ تاریخی ، گنجینه‌ای پایان‌ناپذیر برای تولیدات و آفرینشهای ادبی و هنری فراهم گردید که می‌تواند دست‌مایه ادیبان و هنرمندان حوزه هنری قرار گیرد.

اما فعالیت اصلی «دفتر ادبیات انقلاب اسلامی» همانا تولید آثار علمی بر بنیاد یافته‌ها و گردآوری‌های یک دهه جست و جو و تلاش میدانی است که منجر به خلق آثاری شده است. ثمره این فعالیتها اولاً توانسته تا حدودی جای خالی سازمانهای پژوهشی را پر کند و به طور غیرمستقیم نهادهای کم‌کار را به فعالیت اساسی وادارد، ثانیاً منشأ و سپس الگوی تولید در حیطه تاریخ‌پژوهی‌های وطنی قرار گیرد. هم اینک دفتر ادبیات انقلاب اسلامی از جایگاهی قابل قبول در عرصة پژوهشهای تاریخ انقلاب اسلامی برخوردار است. به طوری که عضو «مجمع هماهنگی تاریخ‌پژوهی، اسنادی و بانکهای اطلاعاتی» (مهتاب) است و در کنار مراکزی چون «کتابخانه ملی ایران»، «کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، «مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی»، «مرکز اسناد وزارت امورخارجه»، «مرکز اسناد انقلاب اسلامی» و «بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی» نقشی فعال در توسعه تاریخ‌نگاری مرتبط با انقلاب و تاریخ معاصر ایران داراست.

اكنون واحدهای زیر عمده فعالیتهای تخصصی این دفتر را دنبال می‌كنند:

[ویرایش] واحد فرهنگ ناموران معاصر ایران

تاریخ‌‌نگاری بر پایه‌های متعددی استوار است و «زندگینامه‌ها» به عنوان یکی از منابع اساسی و مهم و غیر قابل انکار مورد توجه تاریخ‌نگاران بوده و آنها را در رسیدن به شرایط اجتماعی و فردی اشخاص و شرح روزگار پیرامون آنها بهره‌ها رسانده است. در این میان تهیه مقدمات و لوازم تاریخ‌نگاری در دوران معاصر به ویژه دوران انقلاب‌های پی‌ در پی معاصر برای مقابله با استبداد سلطنتی و مبارزه بر ضد حکومت پهلوی، با تکیه بر شیوه‌های علمی مورد توجه این دفتر قرار گرفته است. به همین نیت در سال 1372 گروهی از پژوهشگران دفتر ادبیات انقلاب اسلامی گرد هم آمده، به منظور تأمین پایه اساسی تاریخ‌نگاری و تدوین و نگارش زندگینامه مشاهیر ایرانی ـ آنهایی که در دوره تاریخی 1300 تا 1400 هجری قمری در قید حیات بوده‌اند ـ واحدی را به نام «رجال» بنیان نهادند که بعد از چند سال به «فرهنگ ناموران معاصر ایران» تغییر نام داد.

پژوهشگران این واحد برای دست‌یابی به اطلاعات موجود درباره رجال ایرانی و در محدودة زمانی یادشده، سه روش پژوهشی را در پیش گرفتند:

  • ـ فیش‌برداری از کتاب‌ها و نشریات منتشر شده؛
  • ـ مکاتبه و مراجعه مستقیم با مشاهیری که در قید حیات‌اند یا با خانواده مشاهیر درگذشته، برای دریافت شرح زندگانی‌شان (زندگینامه خودنگاشت)؛
  • ـ جمع‌آوری تصاویر اسناد موجود در مراکزی همچون «سازمان اسناد و کتابخانه ملی» و «مرکز اسناد انقلاب اسلامی».

اطلاعات تهیه شده پس از طبقه‌بندی و رفع نواقص احتمالی، که توسط کارشناسان آشنا به امر پژوهش در تاریخ معاصر انجام می‌گیرد، به بخش تشکیل پرونده انتقال داده شده و با توجه به معیارهای تعریف شده، برای هر شخصی که فیش و مطلبی درباره او وجود دارد، پرونده‌ای مستقل تشکیل و در بایگانی فرهنگ ناموران جای گرفته است. تعداد پرونده‌های موجود در این بایگانی حدود 50 هزار پرونده است و می‌توان گفت برای رسیدن به این حجم اطلاعات، گروه بازبینی و تشکیل پرونده‌های علمی، بیش از 150 هزار پرونده را بازبینی و هر کدام از آنها به دقت واکاویده‌اند.

در این میان بایگانی «زندگینامه خودنگاشت» به جهت آنکه پیش از این اطلاعات موجود در آن در جایی منتشر نشده و با اجازه صاحبان آنها، فقط برای درج در دائره‌المعارف فرهنگ ناموران معاصر ایران تهیه شده، یکی از بخشهای مهم و محرمانة فرهنگ ناموران به شمار می‌آید که به غیر از گروه‌های علمی مرکز و کارشناسان علمی و فرهنگی مورد وثوق، اشخاص یا مراکز دیگر امکان استفاده از آن‌ها را ندارند. این بایگانی در حدود 12 هزار پرونده از مشاهیر ایرانی در زمینه‌های مختلفی چون ادبیات، هنر، سیاست، ورزش ، مذهب را در خود جمع کرده است.

در روند شکل‌گیری بایگانی اطلاعات پیرامون مشاهیر، کادر علمی و مدخل‌نویسی فرهنگ در سه گروه: 1ـ گروه سیاسی، نظامی و اداری؛ 2ـ گروه علمی، مذهبی و اجتماعی؛ 3ـ گروه ادبی، هنری و ورزشی؛ کار خود را آغاز کردند. در این میان نظارت بر کارکرد گروه‌ها و بخش‌های مختلف فرهنگ، تصمیم‌گیری کلی درباره جریان فعالیت‌های فرهنگ و رفع تعارض‌ها و تناقض‌ها، بررسی و ارزیابی علمی مقالات و ارجاع آنها به ویراستاری، نظارت بر حروف‌نگاری و تصمیم در کیفیت و به‌گشت و پیشرفت امور، برعهده «شورای عالی فرهنگ ناموران»‌است.

نخستین جلد «فرهنگ ناموران معاصر ایران» در سال 1381، در 403 صفحه و 227 مدخل منتشر شده که به حرف آ (آبادانی، فرهاد ـ آئینه‌وند، صادق) اختصاص دارد. جلد دوم این فرهنگ نیز در سال 1384، در 618 صفحه و 398 مدخل منتشر شده که به حرف الف (ابتکار، تقی ـ اسمعیل‌بیگی شیرازی، ضیاءالدین) اختصاص دارد. هم‌اکنون جلد سوم و چهارم این فرهنگ به ترتیب با 273 و 352 مدخل در حرف الف در مرحله تدوین است.

شایان ذکر است که از قِبّل فعالیتهای آرشیوی این واحد، «کتابخانه تخصصی تاریخ معاصر» با موجودی

7هزار جلد کتاب و «آرشیو نشریات» با موجودی حدود500 عنوان روزنامه و مجله شکل گرفته است که اکنون در هیئت یک مجموعه تخصصی آماده ارائه خدمات محدود به سایر واحدهای تابعه مرکز و مراجعه‌کنندگان بیرونی‌است.

[ویرایش] واحد تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی

ایجاد بستر و زمینه انتقال فرهنگ و پیام انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به نسل‌های امروز و آینده از طریق جمع‌آوری اطلاعات شفاهی افراد مؤثر در حوادث مهم انقلاب اسلامی و انتشار آن در قالب کتاب، نوارهای صوتی و فیلم و ... مهمترین هدف تشکیل این واحد است که از بخشهای عمده زیر تشکیل شده است:

ـ بخش مصاحبه.

ـ بخش آرشیو.

ـ بخش تدوین تاریخ شفاهی.

این واحد تاکنون 4621 ساعت مصاحبه با 612 نفر از مشاهیر و رجال انجام داده که از میان آنها 28 عنوان کتاب خاطرات به چاپ رسیده است. خاطرات جلال‌الدین فارسی، هادی غفاری، آیت‌الله پسندیده، مرتضی الویری، رجبعلی ظاهری، جواد منصوری، جهانگیر تفضلی، سیدعلی‌اکبر محتشمی، علی امینی، محمدکاظم بجنوردی، احمد احمد، مرضیه حدیدچی (دباغ)، شیخ مصطفی رهنما، مرتضی نبوی، عزت شاهی (عزت‌الله مطهری)، اکبر براتی و کاظم ذوالانوار حجم عمده آثار چاپ شده این واحد را تشکیل می‌دهد. همچنین خاطرات «قیام 15 خرداد» در 9 جلد، و پژوهشی در زمینه «جنبش دانشجویی کشور» از دیگر آثار منتشره این واحد است.

از میان این آثار چاپ شده، اخیراً «خاطرات عزت شاهی» مورد توجه ویژه‌ قرار گرفته و بیست و یکمین دوره «رونمایی کتاب سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران» به معرفی این اثر ارزشمند اختصاص داشته است.

[ویرایش] واحد تدوین تاریخ انقلاب اسلامی

مراکز متعددی به تولید منابع تاریخ معاصر ایران، به ویژه تاریخ دوران انقلاب اسلامی مشغول هستند که واحد تدوین تاریخ انقلاب اسلامی یکی از آنهاست. این واحد از ابتدای تشکیل دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و حتی قبل از شکل‌گیری کامل دفتر ـ یعنی نیمه اول سال 1371 ـ در یکی از اتاق‌های ساختمان مرکزی حوزه هنری تشکیل شد.

اکنون بخشهای عمده زیر، با هدف به‌سامان کردن حوزه پژوهشی و اطلاع‌رسانی تاریخ انقلاب اسلامی و تولید آثار مرجع در موضوعات مرتبط با آن، در این واحد به فعالیت مشغول هستند:

  • گروه شناسایی، فیش‌برداری و کدگذاری منابع؛
  • گروه نگارش روزشمار انقلاب اسلامی (1357ـ1356)؛
  • گروه نگارش روزشمار 15 خرداد (1343ـ1340)؛
  • گروه دایره‌المعارف انقلاب اسلامی.

آمار زیر دربردارنده گزارشی مختصر از فعالیتهای گذشته این واحد است:

  • شناسایی حدود 2هزار کتاب و 200 نشریه مرتبط با موضوعات مذکور در بیش از یکصد کتابخانه و مراکز آرشیوی سراسر کشور.
  • فیش‌برداری از منابع شناسایی شده (در حدود 500 هزار فیش).
  • تهیه آرشیو عکس شخصیتها، حوادث و سایر موارد مرتبط با موضوع (حدود 10 هزار قطعه)
  • نگارش 10 جلد «روزشمار انقلاب اسلامی» (1/1/1356 ـ 15/10/1357) و انتشار 9 مجلد.
  • نگارش 3 جلد «روزشمار 15 خرداد» (1/1/1340 ـ 31/3/1340) و انتشار 2 مجلد.
  • نگارش 2 جلد «دایره‌العمارف انقلاب اسلامی» (آ ـ ث) جهت گروه سنی نوجوان و جوان و انتشار یک مجلد.

تکمیل و تدوین سایر مجلدات «روزشمار انقلاب اسلامی»، «روزشمار 15 خرداد» و «دایره‌المعارف انقلاب اسلامی» و نیز تشکیل بانک اطلاعات و فراهم آوردن امکانات لازم جهت خدمت‌رسانی مناسب به مراکز دانشگاهی و افرادی که به پژوهش و تحقیق در زمینه انقلاب اسلامی می‌پردازند از برنامه‌های آتی این واحد‌است.

جدول زیر نمایانگر فراز و فرود انتشار كتابهای «دفتر ادبیات انقلاب اسلامی» از ابتدا تا كنون بوده، كه به ترتیب سال و به تفكیك گروه سنی تنظیم شده است.

تصویر:فراز_و_فرود_انتشار_كتابهای_دفتر_ادبیات_انقلاب_اسلامی.gif

علاوه بر واحدهای تابعه دفاتر ، بخشی دیگر از بدنه مرکز به واحدهای اداری و مالی، ترجمه و آماده‌سازی آثار اختصاص دارد که در این میان دو واحد «ترجمه » و «آماده‌سازی آثار» همسو با سایر فعالیتهای پژوهشی، تألیفی و آرشیوی مرکز نقش اساسی‌تری برعهده دارند:

[ویرایش] واحد ترجمه

این واحد از سال 1372 فعالیت خود را آغاز کرده است. شناسایی، جمع‌آوری، بررسی، گزینش و ترجمه متون از میان آثار منتشره چاپی و مطالب تحت وب و شبکه اینترنت در موضوعات «تاریخ انقلاب اسلامی»، «ناموران معاصر ایران» و «جنگ تحمیلی عراق علیه ایران» بخش عمده این فعالیتها بوده است.

نتیجه فعالیتهای این واحد طی سالهای گذشته شناسایی و جمع‌آوری نزدیک به 5 هزار عنوان مقاله و یک‌هزار عنوان کتاب به زبانهای، انگلیسی، فرانسه، آلمانی، عربی و روسی است که حدود یک چهارم آنها به مرحله فیش‌برداری و ترجمه رسیده و مورد استفاده پژوهشهای جاری مرکز قرار گرفته است. گرچه در ابتدا عملکرد این واحد مبتنی بر خواست بخشهای پژوهشی «دفتر ادبیات انقلاب اسلامی» بوده اما اکنون با رویکرد گسترده‌‌تری نسبت به نیازها و خواستهای تمام واحدهای تابعه این مرکز مواجه است.

[ویرایش] واحد آماده‌سازی آثار

آماده‌سازی کتابهای تولیدی مرکز، از مرحله ویرایش تا پیش‌تولید چاپ، شامل ویرایش، نظارت بر حروفچینی، نمونه‌خوانی، تصحیح، نسخه‌پردازی، تهیه فهرستهای چندگانه کتاب (اعلام، نمایه‌ها، کتاب‌نامه)، صفحه‌آرایی، تنظیم عکسها و اسناد، تهیه رسم‌الخط و یونیفورم کتاب، از وظایف عمده این واحد است. بدیهی است ماحصل تمام فعالیتهای مرکز در این واحد شکل نهایی به خود می‌گیرد و به انتشارات گسیل می‌شود.


نشانی مرکز:

تهران‌، خیابان‌ حافظ، خیابان‌ رشت‌، شماره‌ 23

دفتر ادبیات و هنر مقاومت: تلفن‌: 66497827 ، 66499708 ، 66406960 دورنگار: 66412275

دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: تلفن‌: 66415419 ، 66419259 ، 66499731 ، 66415418

تاریخ آخرین به روز رسانی: 1385/9/1

[ویرایش] منبع

همان طور که در پایین صفحه اول وبلاگ کتابدار کتابخانه جنگ ذکر شده است باز نشر الکترونیکی مطالب وبلاگ با ذکر منبع بلا مانع است.

[ویرایش] لینک های مرتبط

وبلاگ کتابدار کتابخانه جنگ


باز گشت به جنگ ایران و عراق