تصوف

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.


اسلام

اصول دین

توحید
نبوت
معاد

اصول خاص تشیع

امامتعدل

فروع دین

نمازروزهزکات
حججهاد

فروع تشیع

خمس
امر به معروف
نهی از منکر
تولا • تبری

منابع اسلامی

قرآنعقل
سنت(حدیث)

شخصیت‌ها

محمد
علیفاطمه
اهل بیت
خلفای راشدین
امامان شیعه
یاران پیامبر
قاریانمفسران
فقیهانمحدثان
عارفانفیلسوفان
متکلماندانشمندان

مذهب‌ها

تسننتشیعتصوف

مذاهب فقهی

جعفریشافعی
حنفیمالکی
حنبلی • مذاهب دیگر

مذاهب کلامی

امامیهاسماعیلیه
خوارج•مرجئه
اشاعرهمعتزله
مذاهب دیگر

علوم اسلامی

حدیث • تفسیر
فقه • کلام
فلسفه • عرفان

تاریخ اسلام

زندگانی محمد
روزگار خلفای راشدین
تاریخ امامان شیعه
امویانعباسیان
فاطمیان • مملوکان
عثمانیانصفویان
آخرالزمان
عصر ظهور مهدی

جغرافیای اسلام

مکهمدینه
بیت‌المقدس
کوفهنجف
کربلا • سامرا
کاظمین • مشهد
بغداددمشق
عربستانیمن
عراقشام
ایرانمصر
اندلسشمال آفریقا
آسیای میانههندوستان

تصوف (یا صوفی‌گری یا عرفان) جنبه رازوَرزانه و نهان‌گرای اسلام است. صوفیان آفریننده هستی را دارای هیچیک از صفاتی که ما می‌شناسیم نمی‌دانند و او را بالاتر از هر پندار و توصیفی می‌دانند.


از کامل‌ترین صوفیان ایرانی و اسلامی می‌توان به بایزید بسطامی،ابوسعید ابوالخیر، جنید بغدادی، مولوی، سعدی، عطار نیشابوری، جامی و شاه نعمت الله ولی اشاره کرد.

صوفیان کسانی بوده‌اند که در راه طریقت قدم زده‌اند. برای تصوف و اینکه از چه کلمه‌ای مشتق شده‌است مطالب بسیاری نگاشته‌اند که از جمله از صوف به معنی پشم یا از صوفیای یونانی به معنی حکمت و فلسفه و ... گرفته شده‌است. اما خود صوفیان معمولاً گرفتار این بحث در لغات و کلمات نیستند و هدف صوفیه تزکیهٔ درون و طی مراحل سلوک تا رسیدن به خداوند و خالق هستی است.درک این نکته که همهٔ موجودات یک حقیقت واحد دارندو برای درک این موضوع و بینش آن باید مراحل سلوک را مرحله به مرحله طی کنند تا از خودی خود فانی شده و به مرحلهٔ لقا برسند. در نظر صوفیه و عرفا عشق مفهوم وسیعی دارد. آنها عشق را امانت بزرگ و ناموس الهی می‌دانند و بر این اعتقادند که خداوند انسان را از عشق خلق کرد و او اولین عاشق و اولین معشوق است. به قول مولوی:

کرد فضل عشق انسان را فضول زین فزون جویی ظلوم است و جهول

همچنانکه هر مذهب و دیانتی فرقه‌های مختلفی دارد صوفیه نیز دارای انشعبات زیادی شده‌است و علت آن هم این است که بعدها که تصوف رونق گرفت و مفاهیم زیبا و عمیق آن بین عوام پخش شد عده‌ای برای اینکه خود را از خوان آن بهره مند کنند به تصوف رو آوردند بدون اینکه درک درستی از آن داشته باشند.

[ویرایش] ‌تاریخچه

در قرن پنجم هجری خزشهای بزرگ اقوام ترك به سوی ایران آغاز گرديد و امپراتوری تركان سلجوقی تشكيل شد كه دامنه‌هايش از يكسو تا دمشق و از سوی ديگر تا اواسط آسيای صغير امتداد داشت. اين خزش با يورش مغولان به اوج رسيد، و چنانكه ميدانيم مغول‌ها ایران و عراق را تسخير كردند و سلطه‌شان بر ایران قرنها استمرار داشت. تركها مجموعه‌ئی از سنتهای دینی كهن را با خودشان ميكشيدند كه اساسش بر نياپرستی و توت‌م پرستی نهاده شده بود. اينها وقتی مسلمان شدند سنتهای دينی خودشان را به عنوان بخشی از اسلام وارد جامعه كردند، و اسلام پنجمی[1] را در ايران و عراق و آسيای صغير ساختند كه سنتهای كهن دينی‌شان را بازتاب ميداد. اينها البته توت‌م‌های سابق قبيله‌ئی خودشان را رها كردند، ولی رهبران مسلمان مورد قبولشان را به جای اين توتمها نهادند و آنها را دارای قدرت خارق‌العاده برای تصرف در امور كائنات پنداشتند. اين بود كه دينی كه اينها از قرن ششم به بعد شكل دادند بصورت پیرپرستی نمود يافت، و آنچه تصوف ناميده ميشد را با پيرايه‌های نوينی عرضه داشت كه اساسش بر تقدس پير طريقت و ولايت مطلقهء او، و تقدس خانقاه و خانقاهداران بود.

[ویرایش] منبع و پیوند به‌ بیرون

این نوشتار ناقص است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.