Jeropeeske Uny

Jeropeeske Uny

De Jeropeeske Uny of JU, ynternasjonaal meast EU, is in ynternasjonale organisaasje dy't bestiet út Jeropeeske steaten. De oarspronklike uny is yn 1992 oprjochte neffens it Ferdrach fan Maastricht. De uny sa't dy no is, is basearre op it Ferdrach fan Nice, dat op 1 febrewaris 2003 fan krêft wurden is. De Jeropeeske Uny hat 453,3 miljoen ynwenners (maaie 2004), en in gebiet fan 3.892.685 km2.

Ynhâld

[bewurkje seksje] Skiednis

It ûntstean fan de Jeropeeske Uny wie in gefolch fan de Twadde Wrâldkriich. It idee wie, troch mear yntegraasje yn Jeropa foar te kommen dat der ea wer oarloch komme soe. Ien fan de earsten dy't dit idee publyk makke, wie Robert Schuman yn in taspraak dy't er 9 maaie 1950 hold as minister fan Bûtenlânske saken fan Frankryk. Dêrom wurdt dy dei fiert as "jierdei" fan de Jeropeeske Uny.

Utgeande fan de gearwurking yn de Benelúks waard as earste gearwurking yn 1951 de Jeropeeske Mienskip foar Koal en Stiel stifte, tusken de lannen Belgje, Dútslân, Frankryk, Itaalje, Lúksemboarch en Nederlân. It sukses fan dizze organisaasje wie sa grut dat yn 1957 mei it Ferdrach fan Rome de Jeropeeske Mienskip foar Atoomenerzjy en de Jeropeeske Ekonomyske Mienskip tafoege waarden. Yn 1967 waarden dizze trije organisaasjes gearfoege ta de Jeropeeske Mienskip, en sûnt dy tiid is der ien Jeropeeske Kommisje en ien Jeropeesk Parlemint, dat doe al noch troch de parleminten fan de lidsteaten keazen waard.

In 1973 is de mienskip útwreide mei Denemark, Ierlân en Grut-Brittanje. Yn 1979 waard it parlemint foar de earste kear streekrjocht troch de befolking keazen, en sûnt dy tiid binne der eltse fiif jier streekrjochte ferkiezings.

Yn 1981 kaam Grikelân by de mienskip, en yn 1986 kamen Spanje en Portegal derby. Yn 1990 wie der formeel gjin útwreiding, mar ien fan de lidsteaten, Dútslân, waard útwreide troch de werferiening fan West-Dútslân en East-Dútslân, dat it gebiet fan de mienskip waard al grutter.

Yn 1 jannewaris 1993 waard it Ferdrach fan Maastricht fan kreft, dat de Jeropeeske Mienskip feroare de ta de Jeropeeske Uny. Yn 1995 waard de uny útwreide mei Eastenryk, Finlân en Sweden. En yn 2004 kaam de grutste útwreiding fan de uny ea, doe Estlân, Hongarije, Letlân, Litouwen, Malta, Poalen, Syprus, Sloveenje, Slowakije en Tsjechje lid waarden fan de uny.

[bewurkje seksje] Demografy

De Jeropeeske Uny hat in protte ynwennerers per fjouwerkante km, mar is in kulturele diferse uny mei 25 lidsteaten, hieltyd waaksent en ûntwikkelent. Oer de kommende twa desennia sil it totaal oantal ynwenners groeie mei mear as 13 miljoen ynwenners, fan 456.8 miljoen op 1 Jannewaris 2004 oant 470.1 miljoen yn 2025. Populaasje groei yn de JU25 oant 2025 komt foar it grutste part fan migraasje, it totaal oantal deaden fan de JU25 sil it oantal berne minsken oertreffen. It effekt fan migraasje sil nei 2025 it oantal berne minsken net oertreffe, mar sil it gelyk bliuwe. De populaasje wurdt skat op in 449.8 miljoen yn 2050 - it oantal ynwenners wurdt 20 miljoen lytser. Oer de gânse oangebelangende perioade wurdt de JU25 1.5% lytser, 0.4% foar de âlde lidsteaten en 11.7% foar de nije.

[bewurkje seksje] Lidsteaten

De 25 lidsteaten fan de Jeropeeske Uny ha meiinoar in oerflak fan 3,892,685 fjouwerkante kilometers en hat likernôch 460 miljoen ynwenners yn Desimber 2004. Meiinoar fertsjinwurdiget de Jeropeeske Uny de grutste ekonomy fan de wrâld nei BYP, it sânde grutste terrytoarjum yn de wrâld by gebiet en de tredde grutste wat tal ynwenners oanbelangt. De JU beskriuwt sichsels as "in family fan demokratyske Jeropeeske lannen", hawar, it seit neat oer de definysje "Jeropa" mei har ynwenners. De Jeropeeske Uny grinst oan 22 oare lannen.

De Jeropeeske Uny hat 25 lidsteaten:

[bewurkje seksje] Ynstellings

De wichtigste ynstellings yn de Jeropeeske Uny binne:

  • It Jeropeeske Parlemint, keazen troch de befolking fan de lidsteaten.
  • De Rie fan de Jeropeeske Uny, dêr't it regear fan eltse lidsteat yn fertsjintwurdige is.
  • De Jeropeeske Kommisje, it útfierende orgaan.
  • It Hof fan Justysje, wat tafersjoch hâldt op it neilibben fan de JU-wetjouwing.
  • De Rekkenkeamer, dy't tafersjoch hâldt op de útjeften fan de JU.
  • De Jeropeeske Sintrale Bank, dy't ferantwurdlik is foar de munt fan de JU, de Euro.

[bewurkje seksje] Ekonomy

Beskôge je de Jeropeeske Uny as ien ienheid, dan hat de JU de grutste ekonomy yn de wrâld, mei BYP fan 12,427,413 miljoen USD yn 2005. Ferwachte is dat JU ekonomy noch in gruttere waakst meimeitsje sil oer de kommende desennias as mear lannen by de Uny komme. It komt mei troch de nije JU steaten dy in minne ekonomy ha, sadwaande kinne hja yn in rap tempo groeie. De Jeropeeske Rie hat op 17 Novimber in ferwachting publisearre mei in ekonoamyske waakst fan 1.5% yn 2005 (1.3% yn de eurozône), en 2.3% yn 2006 (2.1% yn de eurozône) en oertreft dermei eardere estemaasjes. Yn 2006, sil de JU 3½ miljoen nije wurkplakken opsmyte. De Jeropeeske Rie hoopjend dat de Uny fierder waakst yn de takomst; ekonoamyske waakst foar 2007 wurdt yn de JU op 2.7% skat, Dútslân, grutste ekonomy fan yn de Jeropeeske Uny sil likernôch 2.9% groeie yn 2006 en 2.9% yn 2007. Efter in ekstreem minne groei, de JU's waakst wurdt nei skatting grutter yn de kommende jierren. JU lidsteaten hawwe in oerienkomst, yn in program mei de namme Lissabon Strategy dat ta doel hat "de JU de wrâld meast dynamyske en striidfeardige ekonomy" te meitsjen yn 2010

[bewurkje seksje] Sjoch ek

[bewurkje seksje] Eksterne ferwizing