Eeltsje Boates Folkertsma
Eeltsje Boates Folkertsma (13 novimber 1893, Ferwert – 1 jannewaris 1968, Frjentsjer) wie in Frysk skriuwer en ûnderwizer.
Ynhâld |
[bewurkje seksje] Jongfriezen
Eeltsje Boates Folkertsma kaam út in grifformeard fermidden, wêr’t Kuyper yn hege holden waard. Hy waard oplaad foar ûnderwizer oan de kweekskoalle yn Dokkum en waard ûnderwizer yn Drachten en op De Gaastmar. Al gau krige er niget oan it Frysk. Hy stie doe foaral ûnder ynfloed fan Douwe Kalma. Doe’t Kalma de Jongfriezen yn 1915 oprjochte waard Folkertsma skriuwer. Doch it die bliken dat de karakters fan Kalma en Folkertsma tige ferskilden. Kalma wie frijsinnich en Folkertsma string kalvinistysk. Yn 1920 gienen se dan ek útinoar. Folkertsma sei de skoalle op en gie yn Ljouwert as publisist libjen. It wie gjin fetpot, mar Folkertsma koe as frijfeint der fan bestean.
[bewurkje seksje] Opfetting oer it Frysk
Folkertsma wie sterk beynfloede troch wat yn de Nederlânske literatuer de Tachtigers neamd wurdt. Dêrtroch is it wurk fan Folkertsma foar de hjoeddeiske lêzer net maklik te lêzen. Hy woe foaral it Frysk ferheffe ta in kultuertaal. Dat die er as romantikus, realisme en troch syn leauwe. Folkertsma syn oertsjûging wie, dat as it Frysk gjin literêre foarm hie, de taal ferdwine soe.
[bewurkje seksje] Blêden
Yn 1920 begûn er mei it ienmans tydskrift Tsjûgenis. Doe fûn er oanslúting by it Kristlik Frysk Selskip. Hy hat meiwurke oan Yn ús eigen tael en waard yn 1928 redakteur fan De Stim fan Fryslân. Yn 1945 waard hy lid fan kommisje fan redaksje fan it Frysk Deiblêd. Yn 1949 waard hy ek redakteur fan it literêre blêd De Tsjerne. Dêrneist skreau hy yn mear blêden. Folkertsma syn wurk is dêrtroch tige ferspraat rekke.
Folkertsma krige út it fermidden fan it KFS ek wer nije maten. Fedde Schurer, Ulbe van Houten en Inne de Jong fielden harren ynspirearre troch it wurk fan Folkertsma.
[bewurkje seksje] De Fryske beweging.
Yn 1924 waard Folkertsma de lieder fan it Kristlik Frysk Selskip. Sa spile er ek mei yn de hiele Fryske beweging. By alles wat der tusken de beide Wrâldkrigen yn dat ferbân oprjochte is hat Folkertsma mei oan ‘e widze stien.
Yn 1940 die it al gau bliken dat de Dútsers, wêrûnder Eastfriezen, belangstelling hienen foar de Fryske beweging. Om nazifikaasje fan de beweging tsjin te gean, waard 31 july 1940 in trijemanskip yn ‘t libben roppen fan Ds. Jacob Jetzes Kalma foar it Selskip foar Fryske Taal en Skriftekennisse, Folkertsma foar it Kristlik Frysk Selskip en Rintsje Pieters Sybesma út de mear nasjonaal-sosjalistyske streaming. Dizze mylde foarm fan kollaboraasje waard opset as beskerming tsjin slimmere nasjonaal-sosjalistyske ynfloed.
Yn jannewaris 1941 krigen Kalma en Folkertsma lykwols spul mei Sybesma, en besletten as twamanskip fierder te gien. Hja koenen sa lykwols de waaksende ynfloed fan de Dútsers net tsjinhâlde. Yn 1942 krigen de Fryske net-Dútsksinde blêden gjin papier en oare fasiliteiten mear. It twamanskip is doe noch in jier fierder gien mei in paad út te lizzen foar de tiid fan nei de oarloch. Ein 1943 waard het twamanskip troch de beiden opheft.
[bewurkje seksje] Bibeloersetting
Om 1920 hinne besleaten it Kristlik Frysk Selskip en it Nederlânsk Bibelgenoatskip dat der in Fryske oersetting fan de Bibel komme soe. De opdracht dêrfoar krige dr. G.A. Wumkes. Guon fûnen Wumkes syn Frysk oan de minne kant en dêrom waard Folkertsma beneamd om tafersjoch op it goede Frysk te hâlden. Dit hat der ta laat dat Folkertsma eins de einredakteur waard. Yn 1933 kaam it Nije Testamint ree en it Alde Testamint wie yn 1943 klear. Folkertsma hie sels in oersetting makke fan de Heidelberger Kategismus. Op 29 oktober 1943 is de nije oersetting oan it Fryske folk oanbean.
[bewurkje seksje] Oplieder
Yn 1925 waard Algemiene Fryske Underrjocht Kommisje (AFUK) oprjochte. Ien fan de taken fan de AFUK is it ûnderwizen yn it Frysk. Folkertsma waard al gau oanlutsen as begelieder. In protte Friezen binne sa fan Folkertsma yn ‘e knepen fan it Frysk op ‘e hichte brocht.
Yn 1945 waard de Fryske akte ynsteld. Dêr wie Folkertsma fan it begjin ôf as dosint oan ferbûn.
[bewurkje seksje] Gysbert Japckspriis
Yn 1959 waard Folkertsma foar syn boek Eachweiding, ferskynd yn 1950, de Gysbert Japickspriis takend troch Deputearre Steaten. Folkertsma hat dy priis wegere. As motyf joech hy op dat dit boek te min omtinken krige hie.
De lêste jierren fan Folkertsma hawwe net lokkich west. Syn geast waard dizich. Hy waard oerbrocht nei it psychiatrysk sikehûs yn Frjentsjer, wêr’t er yn 1968 ek ferstoarn is.