Rob Donn
As a'Wikipedia
Rugadh Rob Donn ann an Allt na Caillich, Dùthaich MhicAoidh, ann an 1714. Cha robh e mòran a bharrachd air seachd no ochd bliadhna a dh'aois an uair a thugadh e a-steach a dhachaigh Iain MhicEachainn agus sin far na dh'ionnsaich e mu chrodh 's mu dhròbhaireachd. Cha d' fhuair e a-riamh cothrom air foghlam sgoile. Dh'fhan e an sin gus na phòs e.
B' ann an Dùthaich MhicAoidh a chur e seachad a' chuid bu mhotha de bheatha a' buachailleachd, a' dròbhaireachd, a' sealg an fhèidh agus air oighreachd MhicAoidh. Bha e airson dhà na trì bhliadhnachan anns an arm. Na leanabh òg, bha e deas-bhriathrach, tric a' còmhradh 's a' freagairt cheistean ann an rannan bàrdachd. Lean an tàlant sin e agus mheudaich e mar a chì sinn na obair fad a bheatha.
Mar dhròbhair bha Rob a' falbh cho fada ri Craoibh, An Eaglais Bhreac agus Carlisle gu fèillean-cruidh agus 's mòr a dh'fhiosraich 's a dh'fhoghlam e ri linn nan turasan seo. Bha meas mòr air Rob anns a' choimhearsnachd agus aig cruinnichidhean de gach seòrsa oir bha a fhreagairt an-còmhnaidh cho faisg air, 's bha tàlant air leth aige ann a bhith a' magadh air daoine 's air suidhichidhean cuideachd.
Tha còrr air dà cheud pìos bàrdachd againn bhuaithe. Sgrìobhadh a' bhàrdachd aig Rob Donn bho bhith ag èisteachd ris fhèin ga labhairt. Tha earrainn mhòr dhi air gnothaichean ionadail, air daoine bhon mhorair a b' àirde gun bhuachaille cruidh, air tachartasan 's air cùisean anns an robh ùidh agus tlachd aig daoine. Bha a' bhàrdachd aige annasach oir cha robh leisg sam bith air an fhìrinn innseadh - còrdadh e ri daoine no a' chaochladh. Mholadh agus dhì-mholadh e duine, a rèir 's mar a bha e ga fhaicinn airidh air.
Ann am beachd an t-sluaigh fhuair e urram mòr ach tha e fìor a ràdh gun robh luchd-sgrìobhaidh ann a chanadh gu robh a' bhàrdachd aige falamh de fhaireachdainnean domhainn 's de bhrìgh.
Cha do ghabh e pàirt idir ann an cùisean nan Seumasach oir cha b' e taobh a' Phrionnsa air an robh MacAoidh ach rinn Rob dà phìos bàrdachd (Oran nan Casagan Dubha agus Oran don Phrionnsa Teàrlach) a tha a' dèanamh soilleir cho làidir 's a bha faireachdainnean nan Gaidheal anns a' chumantas 's an spèis a bh' aca don Phrionnsa. Tha iad cuideachd a' sealltainn an ùidh a bh' aig na Gaidheil ann an cùisean air feadh na dùthcha.
Cha robh cur-seachad ann a b' fheàrr a chòrdadh ris na a bhith a' sealg an fhèidh 's a' falbh nam monaidhean còmhla ri a chompanaich agus tha an còrdadh sin gu soilleir ri fhaicinn ann an "Cead Fhir Bhìoguis don Fhrìth".
Nuair a bha e glè òg thuit e ann an gaol le Anna Mhoireasdan dhan do sgrìobh e dà òran gaoil. Cha b' e sin tè a phòs e idir ach b' e mac le Anna a phòs Cairstiona, nighean a' bhàird.
Tha mòran de na h-òrain aig Rob Donn air an seinn fhathast, mar:
- An d' fhidir, no 'n d' fhairich (Briogais MhicRuairidh)
- Ged is socrach mo leabaidh
- Gleanna Gollaidh
- Iseabail NicAoidh
- Siubhal mar ri Seòras Duinn
- Thèid mi cuide riut
Rinn e grunnan mharbhrannan, leithid Marbhrann do Iain MacEachainn, Marbhrann do Iain Rothach (ministear) agus Dòmhnall MacAoidh (maighstir-sgoile). Rinn e dhà don Urramach M MacDhòmhnaill a thug uibhir de chuideachadh dha le a sgrìobhadh agus a thug èolas dha air obair Alexander Pope, obair aig an robh buaidh mhòr air bàrdachd Rob fhèin.
Bha a' bhàrdachd aige inntinneach agus aig amannan ann am briathran gu math geurchuiseach, a' dèanamh dealbh math dhuinn air cor nan daoine anns a' Ghaidhealtachd aig an àm sin. Bhàsaich e ann an 1778.