Tattao nga Ilokano
From Wikipedia
Demografia ti Filipinas | ||
|
Dagiti maawagan nga Ilokano ket isu dagiti kaputotan dagiti simmanglad a tattao idi kanikamanon a ribu a tawtawen idiay amianan ti Luzon, iti maaw-awagan ita iti Ilocos wenno Kailokuan (buklen dagiti provincia ti Ilocos Norte, Ilocos Sur, La Union ken dadduma pay). Kuna dagiti antropolohista a binallasiw dagitoy a kaputotan ti baybay, babaen ti bilog wenno viray, manipud idiay Taiwan. Inrugida ti baro a panagbiag kadagiti lolook wenno waywayang iti amianan, nga isu ti nakapanaganda—dagiti “tattao iti loök,” wenno "Ilooko." Ngem kadakuada, nairuam nga awaganda ti bagbagida a Samtoy, manipud iti "saö mi ditoy." Awaganda pay ti bagbagida kas “Saluyot,” manipud iti maysa a mula nga imasen a sidaen dagiti Ilokano.
Linaon |
[baliwan] Nakaiwarasan
Timmubo dagiti Ilokano iti amianan-laud a suli ti Luzon, daga a nakipet ken ragangirang, naisengngat iti kabambantayan ti Cordillera ken ti Baybay Abagatan China. Kastoy a geografia ti nangpataud iti tattao a nagaget, nasalimetmet, ken managakar nga agbirok iti gundaway ken gasat iti sabali a daga. Dagiti provincia ti Ilocos Norte, Ilocos Sur, ken paset iti La Union ken Abra ti sigud a teritorio ti Kailukoan.
Dinappatan dagiti Ilokano dagiti natabtaba a dagdaga ti Cagayan ken Pangasinan ken iti kabambantayan ti Apayao idi maika-18 ken 19 a sigsiglo. Iti maika-20 a siglo, adu met a familia nga Ilokano iti immakar a napan nagdappat idiay Mindanao. Dagiti Ilokano ti umuna a grupo a nagbaniaga iti ballasiw-taaw iti kontinente ti America, nangruna kadagiti estado ti Hawaii, California, Washington, ken Alaska. Iti agdama, umad-adu latta dagiti Ilokano iti Saudi Arabia, Hong Kong, Japon, Singapore, Canada, Australia, ken pagpagilian iti Europa.
[baliwan] Demografia
Iti agdama, adda aganay a 9,136,000 nga Ilokano. Nagtaud dagiti Ilokano iti puli nga Austronesiano, kapada met laeng dagiti dadduma pay nga etniko a grupo a Filipino. Nupay tradisional a kaaduan ket nakayumanggi ti maris ti kudilda, adu met ti napupudaw nangruna dagiti addaan kaputotan nga Intsik. Adu met nga Ilokano nga agnanaed kadagiti kabambantayan a paset ti Luzon ti addaan dara a Cordillerano. Kaaduan nga Ilokano ti Catolico Romano, ti dadduma ket Protestante a kaaduanna ket kameng ti Simbaan nga Aglipayano, maysa a relihion a nangrugi iti Ilocos Norte.
[baliwan] Panagsurat
Dagiti Ilokano a nagbiag sakbay ti panangsakup dagiti Cristiano a Castila ket ammoda ti agsurat iti bukodda a sistema iti alfabeto. Kapadana met laeng ti alibata a surat dagiti Tagalog ken Pangasinense, kas koma iti Doctrina Cristiana iti 1621, maysa a kasapaan ken kadaanan a naipablaak iti Iloko. Nailasin laeng ita ti surat Ilokano ket adda veramana, naikur-it a kuros tapno mabasa dagiti consonante.
Ti cultura nga Ilokano ket napno iti burburtia, dandaniw, pammagbaga, daldallot, salsala, bucanegan, ken sarsarita.
Ti epiko a Biag ni Lam-ang ti nabati nga estoria a saan nalipatan dagiti Ilokano. Adu pay iti pampammati a naitawid iti Kailokuan ita, kas iti estoria ni Aran ken Angalo, ni Namarsua wenno Apo Lung-aw, a nangbukel iti lubong dagiti tao ken dadduma pay.
Tattao a Filipino | Dagiti etniko a grupo iti Filipinas | ![]() |
---|---|
Bicolano | Bisaya | Intsik a Filipino | Hispanico a Filipino | Ilokano | Kapampangan | Moro | Pangasinense | Tagalog | Dagiti Tribu | Dagiti Filipino iti Ballasiw-Taaw | Dagiti Minoridad |