ज्ञानकोश
From Wikipedia
ज्ञानकोश हा कोशाचा एक प्रकार आहे. ज्ञानकोशात विविध विषयावरची माहिती विशिष्ट रचना करून साठवलेली असते. एखाद्या विषयाची तोंडओळख करून घ्यायला ज्ञानकोश हे उत्तम साधन आहे. ज्ञानकोश विविध प्रकारचे असतात. एका विशिष्ट विषयापुरते किंवा अनेक विषयांची वेचक संकलित माहिती देणारे सर्वसमावेशक असेही ज्ञानकोश असतात.
अनुक्रमणिका |
[संपादन] वैशिष्ट्ये
शब्दकोशांशी आपण परिचित असतो.शब्दकोश सर्वसामान्यपणे शब्द, त्यांच्या व्याख्या आणि व्याकरण इत्यादी मर्यादित माहिती देत असले तरी माहितीचे विश्लेषण करण्यात, ज्ञानशाखांशी असलेली विस्तृत पार्श्वभूमी विषद करण्यात पुरेसे संदर्भ उपलब्ध करुन देण्यात शब्दकोश कमी पडू शकतो .
ही ज्ञानाची गरज आणि भूक भागवण्यासाठी, ज्ञानकोश प्रत्येक संबधित विषय तसेच ज्ञानशाखेसंदर्भात संकलित माहितीच्या आधारावर अधिक सखोल विस्तृत पार्श्वभूमी उपलब्ध करण्याचे काम करतात. बहुतांश ज्ञानकोश सचित्र, नकाशे, पुस्ताकांचे आणि सांख्यिकीय आधार उपलब्ध करुन देतात. सामन्यत: सुशिक्षित, माहिती-विषेशज्ञ, तज्ज्ञांच्या संशोधन आणि मार्गदर्शनाने ज्ञानकोशांची निर्मिती होत असे.
ज्ञानकोशांची वर्गवारी विषय,व्याप्ती, संकलनाची आणि मांडणीची पद्धत, उत्पादन किंवा उपलब्धतेची पद्धतीनुसार करता येते.[1].ज्ञानकोशब्रिटानीका ज्ञानकोशाप्रमाणे सामान्य ज्ञान किंवा विशिष्ट विषयांना वाहुन घेतलेले असू शकतात. शब्दकोशांशी जोडलेले असू शकतात किंवा भौगोलिक स्वरुपाचे गॅझेटियर असू शकतात.विवरण पद्धतशीर असते. बर्याचदा अनुक्रम मुळाक्षरांनुसार किंवा विषय सुसंगत असतो.
आधुनिक संगणक, इंटरनेट, इलेक्ट्रॉनिक माध्यमांमुळे ज्ञानकोशांच्या मांडणीत आमूलाग्र बदल घडत आहेत. अनुक्रम लावणे, शोधयंत्राचा सुलभ वापर करणे, परस्परसंदर्भ देणे अशा गोष्टी सुकर झाल्या आहेत. माहितीचे संकलन, पडताळणी,संक्षिप्तीकरण, सादरीकरण यात महत्त्वपूर्ण बदल घडत असून विकिपीडिया,h2g२ इत्यादी ही या सुधारणांनी काय शक्य आहे याची ज्वलंत उदाहरणे आहेत.
[संपादन] ज्ञानकोशांचा इतिहास
[संपादन] मराठीतील ज्ञानकोशरचनेची परंपरा
महाराष्ट्रीय ज्ञानकोश हा मराठीतील पहिला ज्ञानकोश आहे. डॉ. श्रीधर व्यंकटेश केतकर आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी हा प्रकल्प आपल्या प्रयत्नांनी तडीस नेला.
[संपादन] आणखी पाहा
- ऑनलाईन ज्ञानकोश