Astronomija
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija ħielsa.
Astronomija (Grieg: αστρονομία = άστρον + νόμος, astronomia = astron + nomos, letteralment, ("liġi tal-istilel") hija x-xjenza li tinvolvi l-osservazzjoni u l-ispjegazzjoni ta' l-eventi li jsiru lil hinn mill-Art (Dinja) u l-atmosfera. Din ix-xjenza tistudja l-oriġini, l-evoluzzjoni, fiżika u kimika ta' l-oġġetti li jistgħu jiġu osservati fis-smewwiet (u huma lil hinn mill-atmosfera). Fi kliem fqir, l-Astronomija hija s-sejba dwar dak kollu li jiġri 'l barra mid-Dinja. Hija waħda mill-ixjeħ xjenzi li jeżistu għaliex nibtet meta n-nies bdew jiktbu dwar dak li jaraw fis-sema. L-Astronomija hija waħda mill-ftit xjenzi fejn id-dilettanti għadhom jistgħu jilagħbu rwol, speċjalment fl-iskoperti u l-monitoraġġi ta’ fenomeni transenti. L-Astronomija m’għandhiex tiġi mħallta ma' l-Astroloġija, li tassumi li d-destin tal-bnedmin huma korrelati mal-pożizzjoni apparenti ta' l-oġġetti fis-sema—għalkemm iż-żewġ għelieqi jaqsmu oriġini inkomuni, huma pjuttost differenti; L-astronomi jużaw metodi xjentifiċi, waqt li l-astrologi le.
Werrej |
[editja] Aċċenni Storiċi
Fil-bidu ta' l-istorja tagħha, l-astronomija ħadet biss ħsieb l-osservazzjoni u l-previżjoni taċ-ċaqliq tal-oġġetti ċelesti (tas-sema) li setgħu jiġu osservati mingħajr l-użu ta' apparat partikolari ħlief l-għajn għera. L-ewwel astronomi kienu qassisin ta' ċerta kult reliġjuż, li kellhom il-kapaċità jaghmlu ċerta funzjoni lis-socjetà, dan għamluh billi ħolqu l-ewwel kalendarji, indispensabbli għall-organizzazzjoni tal-ħajja soċjali u agrikola.
Il-Griegi kienu l-iktar nies li taw kontribut lill-astronomija, speċjalment Ipparku u Ewdossju; li laħqu l-milja tagħhom bl-opra ta' Claudio Tolomeo. Fiż-Żminijiet tan-Nofs, id-dinja tal-Punent rat staġnar fl-iżvilupp ta' dix-xjenza, filwaqt li xi astronomi Għarab komplew bl-istudju tal-korpi ċelesti.
Matul ir-Rinaxximent, Nicholas Koperniku ħadem ħafna biex jippromwovi l-idea tiegħu ta' "sistema eljoċentrika" (għalkemm ta' min jgħid li ma kienx l-ewwel wieħed li ħareġ bl-ipoteżi ta' sistema bix-Xemx fin-nofs, imma żgur l-ewwel wieħed li argumenta b'mod xjentifiku it-teorija tiegħu). Ħidmietu serva ta' bażi soda għall-ħidmiet ta' Galileo Galilei u Keplero. Dan ta' l-aħħar kien l-ewwel astronomu li kiteb liġijiet li jispjegaw korretament id-dettalji kollha taċ-ċaqliq tal-pjaneti madwar ix-Xemx. Huwa iżda, ma tax raġunijiet fiziċi lis-sejbiet tieghu; dan kellu jkun xogħol Sir Isaac Newton li elabora l-prinċipji tal-mekkaniżmu ċelesti u l-liġi tal-gravità universali.
[editja] Kunċetti bażiċi

- Sfera ċelesti
- Koordinati ċelesti
- Preċessjoni
- Eklittika
- Orbita
- Orbita retrograda
- Rotazzjoni
- Fażi
- Afelio
- Perielio
- Eklissi
- Punti ta' Lagrange
- Stilla
- Kostellazzjoni jew Imħalla
- Pjaneta
- Asterojde
- Galassja
- Parallasse
- Manjitudni
- Rivoluzzjoni orbitali
- Eċċentriċità
- Unità astronomica
- Kometa
- Diagramma H-R
- Klassifikazzjoni stellari
- Supernova
- Toqba sewda
- Sena dawl
- Tniġġis tad-dawl
- Triq ta' Sant' Anna
[editja] Links esterni
- Astronomy News - Daily Astronomy tipprovdi aħbarjiet kurrenti u informazzjoni relatata ma' kull taqsima ta' l-astronomija.
[editja] Organizzazzjonijiet
- American Association of Variable Star Observers
- American Astronomical Society
- Astronomical Society of the Pacific
- Astronomical Society of Southern Africa
- Astronomical Society of Southern New England
- Cassini Imaging Laboratory - Ritratti tal-pjaneti li jgħaġbuk bi ġmielhom meħudha minn vettura spazjali Cassini.
- Czech Astronomical Society
- Durham Region Astronomical Association
- European Southern Observatory
- Hawaiian Astronomical Society
- Herzberg Institute of Astrophysics
- Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics
- National Optical Astronomy Observatories
- North York Astronomical Association
- Open Encyclopedia Project - sezzjoni Astronomija.
- Royal Astronomical Society of Canada
- Royal Astronomical Society (UK)
- Royal Astronomical Society of New Zealand
- Saint Louis Astronomical Society
- Scientia Astrophysical Organization
- Society for Popular Astronomy (UK)
- International Astronomy Youth Camp (IAYC)
[editja] Referenzi: formulu u kostanti
- Astronomy Formulas
- Astronomical Constants Index
- Zombeck's Handbook of Space Astronomy and Astrophysics
[editja] Oħrajn
- Deep Sky Astronomy
- Astronomy facts and information
- Astrometry and Celestial Mechanics
- Astronomy sites for educators
- Astronomy news (ger.)
- Los Alamos Astrophysics e-Print Database
- Astronomy Picture of the Day
- Bruce Medalists (annual astronomical award since 1898)
- Islamic and Arab Astronomy
- University of Ottawa's Astronomy Knowledge Base
- Space.com Sit popolari dwar l-astronpmija
- About northern lights
- Universe Today Aħbarijiet dwar l-astronomija u l-ispazju
- Virtual Sky Ritratti tas-sema fil-għaxija
- NightSky Live NSL Project Home
- About stars and planets