Astronomija

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija ħielsa.

Nubi tal-gass madwar stilla varjabbli
Kabbar
Nubi tal-gass madwar stilla varjabbli

Astronomija (Grieg: αστρονομία = άστρον + νόμος, astronomia = astron + nomos, letteralment, ("liġi tal-istilel") hija x-xjenza li tinvolvi l-osservazzjoni u l-ispjegazzjoni ta' l-eventi li jsiru lil hinn mill-Art (Dinja) u l-atmosfera. Din ix-xjenza tistudja l-oriġini, l-evoluzzjoni, fiżika u kimika ta' l-oġġetti li jistgħu jiġu osservati fis-smewwiet (u huma lil hinn mill-atmosfera). Fi kliem fqir, l-Astronomija hija s-sejba dwar dak kollu li jiġri 'l barra mid-Dinja. Hija waħda mill-ixjeħ xjenzi li jeżistu għaliex nibtet meta n-nies bdew jiktbu dwar dak li jaraw fis-sema. L-Astronomija hija waħda mill-ftit xjenzi fejn id-dilettanti għadhom jistgħu jilagħbu rwol, speċjalment fl-iskoperti u l-monitoraġġi ta’ fenomeni transenti. L-Astronomija m’għandhiex tiġi mħallta ma' l-Astroloġija, li tassumi li d-destin tal-bnedmin huma korrelati mal-pożizzjoni apparenti ta' l-oġġetti fis-sema—għalkemm iż-żewġ għelieqi jaqsmu oriġini inkomuni, huma pjuttost differenti; L-astronomi jużaw metodi xjentifiċi, waqt li l-astrologi le.

Werrej

[editja] Aċċenni Storiċi

Fil-bidu ta' l-istorja tagħha, l-astronomija ħadet biss ħsieb l-osservazzjoni u l-previżjoni taċ-ċaqliq tal-oġġetti ċelesti (tas-sema) li setgħu jiġu osservati mingħajr l-użu ta' apparat partikolari ħlief l-għajn għera. L-ewwel astronomi kienu qassisin ta' ċerta kult reliġjuż, li kellhom il-kapaċità jaghmlu ċerta funzjoni lis-socjetà, dan għamluh billi ħolqu l-ewwel kalendarji, indispensabbli għall-organizzazzjoni tal-ħajja soċjali u agrikola.

Universum - C. Flammarion, Holzschnitt, Paris 1888, Kolorit : Heikenwaelder Hugo, Wien 1998
Kabbar
Universum - C. Flammarion, Holzschnitt, Paris 1888, Kolorit : Heikenwaelder Hugo, Wien 1998
Gallileo Gallilei
Kabbar
Gallileo Gallilei

Il-Griegi kienu l-iktar nies li taw kontribut lill-astronomija, speċjalment Ipparku u Ewdossju; li laħqu l-milja tagħhom bl-opra ta' Claudio Tolomeo. Fiż-Żminijiet tan-Nofs, id-dinja tal-Punent rat staġnar fl-iżvilupp ta' dix-xjenza, filwaqt li xi astronomi Għarab komplew bl-istudju tal-korpi ċelesti.

Matul ir-Rinaxximent, Nicholas Koperniku ħadem ħafna biex jippromwovi l-idea tiegħu ta' "sistema eljoċentrika" (għalkemm ta' min jgħid li ma kienx l-ewwel wieħed li ħareġ bl-ipoteżi ta' sistema bix-Xemx fin-nofs, imma żgur l-ewwel wieħed li argumenta b'mod xjentifiku it-teorija tiegħu). Ħidmietu serva ta' bażi soda għall-ħidmiet ta' Galileo Galilei u Keplero. Dan ta' l-aħħar kien l-ewwel astronomu li kiteb liġijiet li jispjegaw korretament id-dettalji kollha taċ-ċaqliq tal-pjaneti madwar ix-Xemx. Huwa iżda, ma tax raġunijiet fiziċi lis-sejbiet tieghu; dan kellu jkun xogħol Sir Isaac Newton li elabora l-prinċipji tal-mekkaniżmu ċelesti u l-liġi tal-gravità universali.


[editja] Kunċetti bażiċi

l-Imħalla tat-Tawr
Kabbar
l-Imħalla tat-Tawr

[editja] Links esterni

  • Astronomy News - Daily Astronomy tipprovdi aħbarjiet kurrenti u informazzjoni relatata ma' kull taqsima ta' l-astronomija.

[editja] Organizzazzjonijiet

[editja] Referenzi: formulu u kostanti

[editja] Oħrajn