Unjoni Ewropea
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija ħielsa.
![]() |
|
![]() |
|
Motto: In varietate concordia (Latin: Unità fid-Diversità) (Malti: Maqgħudin fid-Diversità) |
|
Innu: Ode to Joy (orkestrali) | |
Lingwi Uffiċjali | Ara Lingwi ta' l-Unjoni Ewropea2 |
President tal-Kunsill | Jean-Claude Juncker (Lussemburgu3) |
President tal-Kummisjoni | José Manuel Durão Barroso |
President tal-Parlament | Josep Borrell |
Area - Total |
is-7 post4 3,976,372 km² |
Popolazzjoni - Total (2004) - Densità |
it-3 post4 454,900,000 (EU-25) 116.4 persuna/km² |
PGD (PPS) (2004) - Total [1] - Per capita [2] |
l-1 post4 €10,202,336,800,000 €22,300 |
Furmat Bħala EEC - Iffirmat - Rinforzat Bħala UE |
Trattat ta' Ruma - 25 ta' Marzu, 1957 - 1 ta' Jannar, 1958 Trattat ta' Maastricht |
Munita | L-Ewro (EUR or €)5 |
Żona Temporali | UTC 0 sa +26 |
Internet TLD | .eu (effettiv minn 2005); second level .eu.int użat |
Kodiċi Telefoniku | +37 (propost) |
Note 1: Ara ismijiet uffiċjali oħra Note 2: Pajjiżi membri jista' jkollhom lingwi uffiċjali oħra Note 3: Sa l-1 ta' Lulju 2005 Note 4: jekk mgħadd bħala unità waħda Note 5: Użat minn membri ta' l-Eurozone u ta' l-istituzzjonijiet ta' l-UE Note 6: +1 sa +3 f' DST; French overseas départements, UTC -4 to +4 Note 7: Kull stat membru għandu l-kodiċi telefoniku tiegħu, f'żoni 3 u 4 |
|
immodifika |
L-Unjoni Ewropea jew UE hija organizzazzjoni ta’ pajjiżi Ewropej, li fil-preżent tikkonsisti f’25 stat membru. L-Unjoni ġiet stabbilita taħt dan l-isem skond it-Trattat ta’ l-Unjoni Ewropea (jew kif inhu aħjar magħruf, it-Trattat ta’ Maastricht fl-1992. Iżda ħafna aspetti ta’ l-UE kienu jeżistu qabel din id-data grazzi għal serje ta’ organizzazzjonijiet predeċessuri li jmorru lura sa l-1950.
L-attivitajiet ta’ l-Unjoni Ewropea jkopru ħafna aspetti, minn saħħa u ekonomija sa affarijiet barranin u difiża. Skond il-poteri trasferiti lilha mill-pajjiżi membri, l-UE tista' titqies bħala federazzjoni (eż. politika dwar l-agrikoltura, kummerċ u ambjent), konfederazzjoni (eż. politika soċjali u ekonomika, protezzjoni tal-konsumatur, affarijiet interni) jew inkella organizzazzjoni internazzjonali (eż. affarijiet barranin). Attività primarja ta’ l-UE hija li twaqqaf u tamministra suq komuni, jikkonsisti minn customs union, munita waħdanija (imħaddna minn 12 mill-25 pajjiż membru), Politika Komuni dwar l-Agrikoltura u Politika Komuni dwar is-Sajd.
Fid-29 ta’ Ottubru 2004, il-kapijiet ta’ l-istati Ewropej iffirmaw Trattat li jistabbilixxi Kostituzzjoni Ewropea, li bħalissa qiegħda tistenna ratifika mill-istati membri individwali.
Werrej |
[editja] Status
Fil-preżent, l-Unjoni Ewropea hija l-aktar organizzazzjoni reġjonali potenti. F’ċerti postijiet fejn l-istati membri ttrasferew ammont ta’ sovranità lill-Unjoni, l-UE tidher tixbah iktar lil xi federazzjoni jew kofederazzjoni. Iżda l-istati membri jibqgħu jikkontrollaw it-trattati, jiġifieri l-Unjoni m’għandhiex is-setgħa li tieħu l-poter minn fuq il-pajjiżi mingħajr il-kunsens tagħhom. Dan apparti l-fatt li l-pajjiżi membri jibqgħu jħaddnu l-politika tagħhom f’dawk l-oqsma ta’ importanza nazzjonali, bħal relazzjonijiet barranin u d-difiża.
Din l-istruttura unika, probabbilment iġġiegħlek tħares lejn l-Unjoni Ewropea iktar bħala entità sui generis.
L-istatus kurrenti u futur ta’ l-UE huwa s-suġġett ta’ ħafna battibekki politiċi fost il-pajjiżi membri.
[editja] Bażi Legali
Il-bażi legali ta’ l-Unjoni Ewropea hija sekwenza ta’ trattati bejn il-pajjiżi membri. Dawn ġew emendati ħafna drabi tul is-snin, b’kull trattat ġdid jemenda u jissupplimenta dak ta’ qablu. L-ewwel trattat li seħħ kien it-Trattat ta’ Pariġi tal-1951 li stabbilixxa l-Komunità Ewropea għall-Faħam u l-Azzar (European Coal and Steel Community; ECSC) bejn grupp oriġinali ta’ sitt pajjiżi Ewropej li kienu jinkludu lil Franza, il-Belġju, l-Olanda, il-Lussemburgu¸ l-Italja, u r-Repubblika Federali tal-Ġermanja.
Minn dak iż-żmien ’l hawn, dan it-trattat skada u l-funzjonijiet tiegħu ġew meħuda minn trattati oħra li ġew warajh. Minn naħa l-oħra, it-Trattat ta’ Ruma ta’ l-1957 għadu jgħodd sal-lum, avolja ġie emendat, partikolarment bit-Trattat ta’ Maastricht ta’ l-1992, li stabbilixxa l-Unjoni Ewropea taħt dan l-isem. It-Trattat ta' Ruma kien essenzjali biex tiġi stabbilita l-Komunità Ekonomika Ewropea (European Economic Community; EEC) kif ukoll l-Komunità ta’ l-Enerġija Atomika Ewropea (European Atomic Energy Community; EAEC jew Euratom). Il-ħolqien ta’ suq komuni kellu jkun wieħed mill-għanijiet ewlenija ta’ l-unifikazzjoni tal-Ewropa għal ħafna żmien. L-aħħar modifikazzjonijiet li saru fuq it-Trattat ta’ Ruma ġew miftiehma bħala parti mit-Trattat ta' Sħubija ta’ 10 stati membri ġodda, li ġie implimentat fl-1 ta’ Mejju, 2004.
Riċentement, l-istati membri ta’ l-UE qablu mal-kontenut ta’ trattat kostituzzjonali li, jekk jiġi ratifikat mill-pajjiżi membri, għandu jkun l-ewwel kostituzzjoni uffiċjali ta’ l-UE, li tirrimpjazza t-trattati kollha preċedenti b’dokument wieħed.
F’każ li t-trattat tal-kostituzzjoni ma jiġix ratifikat mill-membri kollha ta’ l-UE, ikun hemm bżonn li jerġgħu jinfetħu n-negozjati fuqu. Ħafna politiċi u uffiċjali jaqblu li l-istrutturi pre-kostituzzjonali huma inefiċċjenti għall-unjoni ta’ 25 stat membru li qiegħda dejjem tikber maż-żmien. Politiċi f’ċerti pajjiżi membri (partikolarment fi Franza), issuġġerew li jekk ikun hemm biss ftit pajjiżi li ma jirratifikawx it-trattat, il-bqija ta’ l-Unjoni għandha tinjorahom u timxi mingħajrhom. Dan l-aġir pjuttost kontroversjali jista' possibilment joħloq unjoni oħra iktar Avant Garde ta’ pajjiżi li kkommettew ruħhom għal dan it-trattat, ġewwa l-unjoni preżenti.
Ara ukoll:
- Trattati ta’ l-UE
- Trattat li jistabbilixxi Kostituzzjoni Ewropea
[editja] Istituzzjonijiet ta’ l-UE
L-UE m’għanda l-ebda kapitali uffiċjali u l-istituzzjonijiet tagħha huma mifruxa f’ħafna bliet:
- Brussell hija s-sede tal-Kummissjoni Ewropea u tal-Kunsill tal-Ministri, fejn isiru wkoll il-laqgħat tal-kumitat u xi sessjonijiet plenarji tal-Parlament Ewropew. Sa minn l-aħħar tkabbir ta’ l-UE, fi Brussell qed jinżammu ukoll is-summits (il-qċaċet/il-laqgħat-quċċata) kollha tal-Kunsill Ewropew. Għal dawn ir-raġunijiet, Brussell tista' tiġi kkunsidrata de facto, il-kapitali ta’ l-UE.
- Strasbourg hija s-sede tal-Parlament Ewropew kif ukoll il-post fejn isiru ħafna mis-sessjonijiet plenarji. Hija wkoll il-benniena ta’ l-istituzzjonijiet storiċi ta’ "Ewropa ikbar" (Kunsill ta’ l-Ewropa, Qorti Ewropea għad-Drittijiet tal-Bniedem), li jikkooperaw ma’ l-UE.
- Il-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja u s-segretarjat tal-Parlament Ewropew jinsabu l-Lussemburgu.
- Il-Bank Ċentrali Ewropew jinsab Frankfurt.
[editja] Kwistjonijiet Kurrenti
Bħalissa, l-kwistjonijiet prinċipali li qed tiffaċċja l-UE jinkludu tkabbir lejn in-nofsinhar u l-lvant tal-kontinent, (ara isfel), ir-relazzjonijiet ma’ l-Istati Uniti, ir-reviżjoni tar-regoli tal-Patt ta’ Stabilità u Tkabbir, u r-ratifikazzjoni tal-Kostituzzjoni Ewropea mill-pajjiżi membri.
[editja] Stati Membri u Tkabbir Suċċessiv
'Artikli prinċipali: Pajjiżi membri ta' l-Unjoni Ewropea, Tkabbir ta' l-Unjoni Ewropea, Pajjiżi ġirien li jdawru l-Unjoni Ewropea, Il-kriterji ta' l-isħubija.
Sa mill-1 ta' Mejju, 2004, l-Unjoni Ewropea tikkonsisti f'25 pajjiż membru. L-erja totali ta' dawn il-25 pajjiż (2004) hija 3,892,685 km². Kieku kienet pajjiż, l-UE kienet tkun is-seba' l-akbar pajjiż fid-dinja mid-daqs. In-numru ta' ċittadini ta' l-UE (kull ċittadin ta' pajjiż membru ta' l-UE, skond it-termini stipulati fit-Trattat ta' Maastricht) fil-25 stat, jammonta, bejn wieħed u ieħor, 453 million (Marzu 2004). Din il-figura hija it-tielet l-akbar fid-dinja wara ċ-Ċina u l-Indja.
Fl-1952/1958 is-sitt pajjiżi fundaturi ta' l-UE kienu: il-Belġju, Franza, il-Ġermanja tal-Punent, l-Italja, il-Lussemburgu u l-Olanda. Minn dakinhar, 19-il pajjiż ieħor ingħaqdu ma' l-UE fi tkabbir sussegwenti:
Sena | Pajjiżi |
---|---|
1973 | Danimarka, Irlanda, u r-Renju Unit |
1981 | Greċja |
1986 | Portugall u Spanja |
1995 | Awstrija, Finlandja, u Svezja |
2004 | Ċipru, Repubblika Ċeka, Estonja, Ungerija, Latvja, Litwanja, Malta, Polonja, Slovakkja u Slovenja |
Noti:
- Greenland, li ġiet mogħtija home rule mid-Danimarka fl-1979, telqet mill-Komunitajiet Ewropej fl-1985, wara referendum.
- fl-1990: it-territorju u l-popolazzjoni tal-Komunità Ewropea żdiedu meta l-Ġermanja ta’ Lvant ingħaqdet mal-Ġermanja tal-Punent.
[editja] Membri Futuri ta' l-UE
It-tkabbir li jmiss ta' l-UE, huwa mistenni li jseħħ fl-2007, biż-żieda tal-Bulgarija u r-Rumanija. Il-Kroazja hija wkoll kandidat uffiċjali, iżda fil-preżent in-negozjati ġew posposti.
Attwalment, it-Turkija hija l-aħħar kandidat uffiċjali, għalkemm għadha ma ġietx definita data meta din ser tingħaqad ma’ l-Unjoni. Iktar informazzjoni fuq tkabbir futur jista' jinsab fl-artiklu Tkabbir ta’ l-Unjoni Ewropea.
Ħafna pajjiżi bħan-Norveġja u l-Isvizzera li fil-preżent m’humiex membri ta’ l-UE, xorta għandhom ftehim speċjali ma’ l-unjoni. (Ara l-artiklu dwar relazzjonijiet ta' terzi pajjiżi ma l-UE). Ħafna mill-membri ta' l-EFTA (European Free Trade Association) huma sħab mat-Trattat ta' l-EEA (European Economic Area), li jfisser li dawn il-pajjiżi jistgħu jipparteċipaw ukoll fis-suq komuni.
[editja] Status ta’ Territorji overseas
Ċerti postijiet għandhom konnessjonijiet jew assoċjazzjonijiet ma’ l-istati membri ta' l-UE minħabba l-passat kolonjali tagħhom, rabtiet kulturali jew ġeografiċi. Għar-relazzjoni ta’ l-UE ma' Greenland, l-Isle of Man, l-Azores u Madeira, fost oħrajn, ara l-artiklu dwar Territorji ta’ stati membri speċjali u r-relazzjoni tagħhom ma’ l-UE.
[editja] Struttura
Il-liġijiet ta’ l-Unjoni Ewropea jinkludu numbru kbir ta' strutturi legali u istituzzjonali li huma sovvrapposti fuq xulxin. Dan huwa r-riżultat tal-ħafna trattati internazzjonali suċċessivi li seħħew maż-żmien. Fi żminijiet riċenti, saru ħafna sforzi konsiderevoli biex jiġu konsolidati u simplifikati dawn it-trattati, li fl-aħħar mill-aħħar wasslu għall-abbozz tat-Trattat li jistabilixxi Kostituzzjoni Ewropea. Jekk dan it-trattat propost jiġi adottat, dan jispiċċa biex jieħu post it-trattati l-oħra li attwalment jiffurmaw il-kostituzzjoni ta’ l-UE.
|
![]() |
---|---|
Awstrija | Belġju | Ċipru | Repubblika Ċeka | Danimarka | Estonja | Finlandja | Franza | Ġermanja | Greċja | Ungerija | Irlanda | Italja | Latvja | Litwanja | Lussemburgu | Malta | Olanda | Polonja | Portugall | Slovakkja | Slovenja | Spanja | Svezja | Renju Unit |