Zaandverstuving
Van Wikipedie
Een zaandverstuving is een open plekke in de heed of de dunen waor gien enkele begreuiing veurkump en waor 't zaand deur de wiend en 't waoter (regenbujen) versteuven wonnen. Ech stuvend zaand kump in Noordwest-Europa haos neet veur. In Nederlaand bin der nog een paor.
Inholdsopgaove |
[bewark] Ontstaon
Zaandverstuvingen ontstungen in het vlejen deurdat de velden te veul of-eplagd wönnen. De heedplaggen wönnen bieveurbeeld gebruuk um een plaggehutte te bouwen en in de potstal. As der te veul plaggen of-ehaold wönnen, kon de heed zich neet meer herstellen. Aandere schaodelijke activiteiten wanen 't riejen mit te veul karren, en 't laoten grezen van te veul schapen.
De wiend zurgde der dan veur dat 't stuufzaand zich steeds veerder verspreidde waordeur de zaandverstuvingen steeds groter wönnen. In een grote zaandverstuving kunnen deur de wiend dunen ontstaon. Langes de raand van een zaandverstuving lig meestentieds een hoge zaandwal, waor 't zaand zich op verzameld. Soms wönnen hele darpen bedreigd deur 't oprukkende zaand. Zo kon een enkele sturm vanuut de zaandverstuving een oogs deur een dunne zaandlaoge op de kwetsbare plaantjes verrineweren.
Zaandverstuvingen bin in Europa, of-ezien van Nederlaand, iezig zeldzaam, en hadden in de 19e eeuw een areaal van 78.600 hectare. Umdat dit gebied zich (oek as gevolg van overbegrezing van weigronden) uutbreidde, wönnen Staotsbosbeheer op-erich, dat gebieden as de Veluwe mit bos beplaantte. Tegesworig is nog 1.400 ha over, veural in de previnsies Drenthe, Gelderlaand en Noord-Braobant. 't Grootste stuufzaandgebied in Nederlaand is 't Kodekerzaand op de Veluwe.
[bewark] Beheer
[bewark] Zaandverstuving tegengaon
Um 't verstuven van 't zaand tegen te gaon, ku-j 't gebied bebossen deur dennen te plaanten. Pioniersplaanten dee zich in een zaandverstuving vestigen bin buntgres en zaandzegge. Daornao volg roeg haormos. Daormee wonnen 't zaand wat vasteleg en kunnen der aandere korsmossen verschienen, en vervolgens enkel eenjaorige plaanten, zoas 't lepeltjen (Capsella bursa-pastoris). Uuteindelijk kump de heed weerumme.
[bewark] Zaandverstuving beweren
De grootste bedreiging van stuufzaand is de toename van organisch materiaal in 't zaand, deur de atmosferische deposisie (vervuling vanuut de luch mit onder aandere ammoniak). Algen, mossen, korsmossen en hogere plaanten kunnen zo extra hard greuien in 't van neture arme zaand. Hierdeur wonnen 't zaand meer en meer vastelegd.
Maotregels kunnen wezen:
- 't Ruumte geven an de wiend deur 't kappen van bomen an de raande van een stuufzaandgebied.
- 't Veulvuldig betrejen van 't gebied. Rekreasiegebieden en militaire oefenterreinen blieven vake ruum open veur meenselijke betrejing.
- 't Verwiederen van al 't organisch materiaal as der ekap of eplagd wonnen.
't Losse dekzaand dat op de bojem van de zaandverstuving an-etröffen wonnen is helder geel. Dit zaand bevat gien humus. Dat is wel 't geval veur 't stuufzaand. Tussen 't dekzaand en 't stuufzaand dat bovenop lig, is soms een donkere laoge te zien, een "podzollaoge" eneumd. 't Is een overbliefsel van 't eerder oppervlak, waor 't stuufzaand overhinne eweid is.
[bewark] De zaandverstuving as biotoop
Een zaandverstuving liek een bietjen op een weustien en wonnen dan oek wel een "Atlantische weustien" eneumd. In een zaandverstuving trejen grote temperatuursverschillen op. Der koemen een antal biezondere diersoorten veur, dee daorop an-epas bin, zoas de tapuut, boompieper en de boomleeuwerik. Disse voegels leven van de pioniersplaanten en insekken dee op de kaole grond lopen. Op de diepere vochtigere plekken in een zaandverstuving greuien oek wel korsmossen. Soms is 't zaand diep vort-esteuven tot op 't nivo van 't grondwaoter. Op disse plaotse ontsteet dan een venne.
Een biezonder insek dat in een zaandverstuving leef is de mierenleeuw.
[bewark] Veurbeelden van zaandverstuvingen
- Kodekerzaand
- Langes de Waol, in 't netuurgebied Millingerweerd (bie Millingen an de Rien), krieg 't zaand weer de kans um te gaon stuven; der ontstaon zo netuurlijke revierdunen.
- Nationaol Park De Loonse en Drunense Dunen
- Nationaol Park Drents-Friese Woold
- Sint Anthonisbos
- Zaandverstuving Rosmalen