กาพย์ฉบัง

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

กาพย์ฉบัง เป็นคำประพันธ์ประเภทหนึ่ง จำพวกกาพย์ มักจะเขียนรวมอยู่ในหนังสือประเภทคำฉันท์ หรือคำกาพย์ มีลักษณะสั้น กระชับ จึงมักจะใช้บรรยายความที่มีการเคลื่อนไหว กระชับ ฉับไว แต่ก็มีบ้าง ที่ใช้กาพย์ฉบับบรรยายถึงความงดงาม นุ่มนวลก็มี

กาพย์ฉบัง เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า กาพย์ฉบัง 16 เนื่องจากมีจำนวนคำ 16 คำ ในหนึ่งบท บ้างก็เรียกว่า กาพย์ 16 เฉยๆ ก็มี

[แก้] คณะ

กาพย์ฉบังบทหนึ่ง มีบาทเดียว บาทหนึ่งมี 3 วรรค คือ

  • วรรคต้น (รับ) มี 6 คำ
  • วรรคกลาง (รอง) มี 4 คำ
  • วรรคท้าย (ส่ง) มี 6 คำ

บทหนึ่งจึงมีทั้งหมด 16 คำ

[แก้] สัมผัส

กาพย์ฉบังมีลักษณะสัมผัสคล้ายกับกาพย์ยานี เพียงแต่มี 3 วรรค การรับส่งสัมผัส เป็นดังนี้

  • คำท้ายวรรคต้น สัมผัสคำท้ายวรรคกลาง --> 0 - 0
  • คำท้ายของวรรคกลาง อาจส่งสัมผัสไปยังคำแรกหรือคำที่สอง ของวรรคท้าย ก็ได้ --> 0 - 0
  • คำท้ายวรรคท้าย ส่งสัมผัสไปยังทำท้ายวรรคต้น ของบทต่อไป --> 0 - 0


กาพย์ฉบังอาจเขียนร้อยต่อไป ยาวเท่าใดก็ได้ ไม่จำกัด


โครงสร้างของกาพย์ฉบัง
0 0 0 0 0 0     0 0 0 0    
0 0 0 0 0 0    
   
0 0 0 0 0 0     0 0 0 0    
0 0 0 0 0 0    


ตัวอย่างกาพย์ฉบัง
       
  อินทรชิต บิดเบือนกายิน   เหมือนองค์อมรินทร์
ทรงคชเอราวัณ
  ช้างนิรมิตฤทธิแรงแข็งขัน   เผือกผ่องผิวพรรณ
สีสังข์สะอาดโอฬาร์
  สามสิบสามเศียรโสภา   เศียรหนึ่งเจ็ดงา
ดั่งเพชรรัตน์รูจี
  งาหนึ่งเจ็ดโบกขรณี   สระหนึ่งย่อมมี
เจ็ดกออุบลบันดาล
  กอหนึ่งเจ็ดดอกดวงมาลย์   ดอกหนึ่งแบ่งบาน
มีกลีบได้เจ็ดกลีบผกา
  กลีบหนึ่งมีเทพธิดา   เจ็ดองค์โสภา
แน่งน้อยลำเพานงพาล
  นางหนึ่งย่อมมีบริวาร   อีกเจ็ดเยาวมาลย์
ล้วนรูปนิมิตรมายา

(บทพากย์เอราวัณ พระราชนิพนธ์รามเกียรติ์ ในรัชกาลที่ 2) |- |width="10px"|  |align=left|สงฆ์ใดสาวกศาสดา ||  |align=left|รับปฏิบัติมา์ |- |colspan=2 align=left|แต่องค์สมเด็จภควันต์ |- |width="10px"|  |align=left|เห็นแจ้งงตุสัจเสร็จบรร- ||  |align=left|ลุทางที่อัน |- |colspan=2 align=left|ระงับและดับทุกข์ภัย |- |width="10px"|  |align=left|โดยเสด็จพระผู้ตรัสไตร ||  |align=left|ปัญญาผ่องใส |- |colspan=2 align=left|สะอาดและปราศมัวหมอง |- |width="10px"|  |align=left|เหินห่างทางข้าศึกปอง ||  |align=left|บ มิลำพอง |- |colspan=2 align=left|ด้วยกายและวาจาใจ |- |width="10px"|  |align=left|เป็นเนื้อนาบุญอันไพ- ||  |align=left|ศาลแต่โลกัย |- |colspan=2 align=left|และเกิดพิบูลย์พูนผล |- |width="10px"|  |align=left|สมยาเอารสทศพล ||  |align=left|มีคุณอนนต์ |- |colspan=2 align=left|เอนกจะนับเหลือตรา |- |width="10px"|  |align=left|ข้าขอนบหมู่พระศรา ||  |align=left|พกทรงคุณา- |- |colspan=2 align=left|นุคุณประดุจรำพัน |- |width="10px"|  |align=left|ด้วยเดชบุญข้าอภิวันท์ ||  |align=left|พระไตรรัตน์อัน |- |colspan=2 align=left|อุดมดิเรกนิรัตนศัย |- |width="10px"|  |align=left|จงช่วยขจัดโพยภัย ||  |align=left|อันตรายใดใด |- |colspan=2 align=left|จงดับและกลับเสื่อมสูญ

       


       
  สงฆ์ใดสาวกศาสดา   รับปฏิบัติมา์
แต่องค์สมเด็จภควันต์
  เห็นแจ้งงตุสัจเสร็จบรร-   ลุทางที่อัน
ระงับและดับทุกข์ภัย
  โดยเสด็จพระผู้ตรัสไตร   ปัญญาผ่องใส
สะอาดและปราศมัวหมอง
  เหินห่างทางข้าศึกปอง   บ มิลำพอง
ด้วยกายและวาจาใจ
  เป็นเนื้อนาบุญอันไพ-   ศาลแต่โลกัย
และเกิดพิบูลย์พูนผล
  สมยาเอารสทศพล   มีคุณอนนต์
เอนกจะนับเหลือตรา
  ข้าขอนบหมู่พระศรา   พกทรงคุณา-
นุคุณประดุจรำพัน
  ด้วยเดชบุญข้าอภิวันท์   พระไตรรัตน์อัน
อุดมดิเรกนิรัตนศัย
  จงช่วยขจัดโพยภัย   อันตรายใดใด
จงดับและกลับเสื่อมสูญ
       


       
  สงฆ์ใดสาวกศาสดา   รับปฏิบัติมา์
แต่องค์สมเด็จภควันต์
  เห็นแจ้งงตุสัจเสร็จบรร-   ลุทางที่อัน
ระงับและดับทุกข์ภัย
  โดยเสด็จพระผู้ตรัสไตร   ปัญญาผ่องใส
สะอาดและปราศมัวหมอง
  เหินห่างทางข้าศึกปอง   บ มิลำพอง
ด้วยกายและวาจาใจ
  เป็นเนื้อนาบุญอันไพ-   ศาลแต่โลกัย
และเกิดพิบูลย์พูนผล
  สมยาเอารสทศพล   มีคุณอนนต์
เอนกจะนับเหลือตรา
  ข้าขอนบหมู่พระศรา   พกทรงคุณา-
นุคุณประดุจรำพัน
  ด้วยเดชบุญข้าอภิวันท์   พระไตรรัตน์อัน
อุดมดิเรกนิรัตนศัย
  จงช่วยขจัดโพยภัย   อันตรายใดใด
จงดับและกลับเสื่อมสูญ


       
  สงฆ์ใดสาวกศาสดา   รับปฏิบัติมา์
แต่องค์สมเด็จภควันต์
  เห็นแจ้งงตุสัจเสร็จบรร-   ลุทางที่อัน
ระงับและดับทุกข์ภัย
  โดยเสด็จพระผู้ตรัสไตร   ปัญญาผ่องใส
สะอาดและปราศมัวหมอง
  เหินห่างทางข้าศึกปอง   บ มิลำพอง
ด้วยกายและวาจาใจ
  เป็นเนื้อนาบุญอันไพ-   ศาลแต่โลกัย
และเกิดพิบูลย์พูนผล
  สมยาเอารสทศพล   มีคุณอนนต์
เอนกจะนับเหลือตรา
  ข้าขอนบหมู่พระศรา   พกทรงคุณา-
นุคุณประดุจรำพัน
  ด้วยเดชบุญข้าอภิวันท์   พระไตรรัตน์อัน
อุดมดิเรกนิรัตนศัย
  จงช่วยขจัดโพยภัย   อันตรายใดใด
จงดับและกลับเสื่อมสูญ


ร้อยกรอง ใน ภาษาไทย
โคลง - ฉันท์ - กาพย์ - กลอน - ร่าย