Ижтимоий химоя нима, Буни юртдошларимиз кандай тушунади?
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯ НИМА, БУНИ ёшларимиз ҚАНДАЙ ТУШУНАДИ?
Мен телевиденияда, матбуотда “Ижтимоий иш”, “Ижтимоий соҳа”, “Ижтимоий ҳимоя” каби атамаларни тез-тез эшитиб тураман, ўқиб бораман. Айниқса, Призидентимизнинг маърузаларида бу сўз ва иборалар кўп ишлатилади. Бу соҳада олиб борилаётган ишлар, мазкур соҳа бўйича сўз ва ибораларнинг маъноси, унинг жамиятимизда тутган ўрни ҳақида билишни хоҳлардим. Шу боис мен Алишер Навоий номидидаги Самарқанд давлат университети тарих ва фалсафа факультетининг ижтимоий иш соҳаси бўлимига ҳужжатларни топширган эдим. Тест имтохонларидан юқори балл олиб, давлат гранти асосида ўқияпман. Бу ерда мен юқоридаги саволларга жавоб топаяпман. Мутахасис домлаларимиз мазкур соҳа нафақат бизнинг давлат балки жаҳон аҳамиятига эга эканлиги, жамиятдаги турли қатламлар борлиги, уларнинг яшаши, турмуш тарзи ҳамиша ҳам бир ҳилда эмаслиги, ҳар бир давлат ўз имконияти дoирасида уларни ижтимоий ҳимояга олиб туришини билиб олдим. Буларга: нафақадагилар, ногиронлар, боқувчисини йўқотганлар, меҳрибонлик уйларида тарбияланувчилар, гиёҳвандликка йўлиққанлар, қариялар кирар экан. Давлат ва ҳомийлар томонидан таъминланаётган меҳрибонлик уйлари тарбияланувчиларига, қариялар уйларида яшовчиларга яратилган шароитлар имтиёзларни биз телевидения экранларида кўраяпмиз, матбуотда ўқияпмиз. Нафақахўрлар, ногиронларга бўлган муносабат ҳам эътиборга молик. Кам таъминланган оилаларни ижтимоий ҳимояга олишда шахсан, Президентимиз Ислом Абдуғаниевич Каримовнинг жон куйдириб гапиришлари ҳаммани, айниқса, биринчи раҳбарларнинг, ижтимоий соҳа вакиллари учун дастуриламал бўлмоқда. Айниқса, бу борада Призидент Ислом Абдуғаниевич Каримовнинг 2006 йил 13 октябр Андижон вилояти кенгашининг сесиясидаги нутқида ижтимоий масалага алохида тўхталганлигини алохида таъкидлаб ўтмоқчиман. У “Бугун шу нарса таборо аён бўлмоқдаки, ўтган давр мобайнида вилоят ҳаётининг турли соҳаларида, айниқса ижтимоий соҳаларида жиддий ва қўпол хатоларга йўл қўйилган. Вилоятда ким қандай яшаётган, хар қайси оилада қанча одам ишлайди, қанчаси иш тополмаяпти, улар рўзғорини қандай тебратаяпти каби саволларни хар бир раҳбар, энг аввало биринчи раҳбар ҳар куни ўзига-ўзи савол бериши керак деб ўйлайман” деган сўзлари ҳаммамизга тегишли. Республика ҳукумати томонидан кам таъминланган оилаларга чорвачилик ва паррандачиликни ривожлантириш учун маақсадли микрокредитлар дастури қабул қилиниб, амалга оширмоқда. Мен ўзим кўплаб оилаларни биламан, уларга давлат томонидан олти юз мингдан бир млнгача кредит берилди ва берилмоқда. Улар бу кредитга мол, қўй олишиб, ўз оилаларини тебратишмоқда. Бу борада вилоят, туман, шахар ҳокимияти, қишлоқ фуқоролар кенгашлари, махаллалар барча шароитларни яратишмоқда. Бундан ташқари ҳукуматнинг “Шахсий ёрдамчи, деҳқон ва фермер хўжаликларида чорва молларини кўпайтиришни рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори ҳам кам таъминланган оилаларни моддий қўллаб-қувватлаш борасида янги имкониятлар туғдирмоқда. Халқ моддий аҳволини яхшилашга қаратилган бундай қарорлар ҳукуматимизнинг бир неча ўн йилликларга мўлжалланган стратегик режаларининг амалдаги ифодасидир. Бундай ишлар жамият ижтимоий қатламининг: нафақадаги, ногиронлар, ота ёки онасиз қолган яъни нотугал оилалар, болалар уйларидаги тарбияланувилар, боқувчисиз қолган қарияларга бўлган эътибори ҳам йилдан-йилга яхшиланиб бормоқда. Ижтимоий ҳимоялаш борасида юртимиздагидек шароит бошқаларда йўқ деб ўйлайман. Масалан, яқинда “Маърифат” газетасида (2006 йил 18 октябрдаги) Ҳиндистондаги таълим тизими хақида маълумот бериб, у ердаги мактабларнинг асосий қисми хусусий эканлиги, ота – оналар тахсил учун хар ойда 3000 рупия тўлаши шартлиги хақида сўз юритилган. Тўғри маъмурият у ерда ҳам кам таъминланган оилалар фарзандларининг ҳам шу мактабда ўқиш учун имконият яратган. Бу имконият нима экан деб сўрарсиз. Бу ўқувчиларнинг 20%ни кам таъминланган оилаларнинг ўғил қизлари ташкил этар экан. Улар мактаб хисобидан ўқитилар экан. Хўш, бизда-чи? Бизда мактабларимиз, лицейлардаги ўқувчиларнинг барчаси давлат хисобидан ўқитилади. Бу ерда ўқийдиганлар орасидаги кам таминланган оилалар фарзандларига алохида қўшимча имтиёзлар яратилган. Уларга моддий ёрдам ташкил этилади. Олий ўқув юртларида тахсил олувчиларнинг 40-50 фоизи давлат бюджети хисобидан олиб борилади. Чет мамлакатларда эса ўқиш талаба хисобидан ташкил этилган. Бизда шартнома асосида ўқийдиганлар учун юқори, яхши, ўрта стипендиялар берилади. Агар барча фанлардан аъло ўқиса талаба университетга тўлаган пулининг 75-80 фоизини степендия сифатида қайтариб олади.(Масалан, 580000 сўм бўлса, шунинг 480000 сўми. Агар яхши баҳога ўқиса 350000-360000 сўми, агар ўрта баҳога ўқиса 280000 сўми стипендия сифатида олинади. Бу ёғи талабаларнинг иқтидорига боғлиқ. У оиласининг ижтимоий ҳимоя қиламан деса юқори баҳога ўқиши керак ). Демак бу ҳам мамлакатимизда ташкил этилган ижтимоий ҳимоянинг бир исботи.Гиёхван истеъмол қилган ота-онадан ногирон фарзанд туғилади. Ана шундай ногиронларни кўпайтирмаслик керак. Гиёҳвандлик – аср балоси дейиляпти. Айниқса, маънавий томондан камбағал ёшларимиз билмасдан бу балога гирифтор бўлишмоқда. Албатта, бунда ота-оналарнинг, маҳаллалар аҳлининг турли ташкилотларнинг эътиборсизлигини ҳам кўрсатиш мумкин. Бироқ, нима бўлганда ҳам, биз, ёшлар бир-биримизни назорат қилиб туришимиз керак деб ўйлайман. Бу борада ҳам юртимизда кенг миқёсда профилактик ишлар олиб борилмоқда. Ана шундай ттадбирларда ўқувчи, талаба ёшларимиз гиёҳвандлик ва унинг салбий оқибатларини кенг миқёсда тарғиб қилиб боришимиз керак деб ўйлайман. Масалан август ойида пойтахтдан келган Юнесконинг Тошкентдаги ваколатхонаси “ОИВ ва ОИТС”га қарш курашиш тарғибот гуруҳи вакиллари Самарқанд Қишлоқ хўжалик институти қошидаги академик лицейида “ОИВ, ОИТС ва гиёҳвандликка қарши курашиш” мавзусида семинар-треннинг ўтказди. Унда бугунги куннинг долзарб масалалари бўйича сухбатлар, мунозаралар бўлиб ўтди. Тадбир 3 кун давом этган бўлса, барча чиқишлар кўрсатмали, асосли тарзда ўтди. Менга бу тадбир ёқди. Семинар – треннинг раҳбарияти бизларга мактаблар, лицей-коллежлар ва олий ўқув юртларида “ОИВ, ОИТС ва гиёҳвандликка қарши курашиш”,“Гиёҳвандлик аср вабоси”, “Терроризм, ақидапарастлик миллатни, халқни йўқ қилиш мақсадини кўзлаши” хақидаги мавзуларда тадбирлар, учрашувлар ўтказишга йўлланма берди. Ҳозир мен мазкур дастури бўйича семинарлар ўтказишни режалаштирдим. Университетга ҳам бу борада учрашувлар, сухбатлар, бахс-мунозаралар ташкил этилмоқда. Яқинда факультетда Ижтимоий иш ва унинг асослари фанидан семинар треннинг ўтказилди. Унда гуруҳимиз аъзолари 3та гурухчаларга бўлиниб “Ижтимоий иш соҳасининг объекти ва субъекти, унинг таркибий қисмлари мавзусида чиқишлар қилдик. Бу билан ижтимоий ҳимоя ва унинг моҳияти, мамлакатимизда бу борада олиб борилаётган ишлар, муаммолар юзасидан бир-биримизнинг дунёқарашимизни бойитдик. Хуллас, мен ижтимоий соҳанинг айримлари хақида мулохаза юритдим. Ижтимоий ҳимояга олинган қатламларнинг хар бири хақида юртимизда олиб борилаётган ибратли ишлар кўп улар ҳақида навбати билан фикр юритамиз деб ўйлайман.
Акмал Худойбердиев
Самарқанд Давлат университети Тарих-фалсафа факультети, ижтимоий-иш
бўлими 1-курс талабаси.