Kutubhona
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Oltin kana (juk) Edgar Allen PO Muzaffar Tangriberganov tarjimasi
KUP YILLAR ILGARI, men mr.Villiam Legrand bilan kalin dust edim . U boy va obruyli oiladan edi; lekin u pullarini yukotdi. Uning tashvishli xikoyasidan xabardor bulganlardan kochish uchun,u tugilgan yurti NYu ORLIONdan kuchib , xozir ChARLSTOUN yakinidagi SULLIVANS ISLANDda yashayapdi. Bu orol deyarli 3 mil uzun va chorak mil keng. Kichik suv bugi,orol va kita orasida suzib yuradi . bu erda xech kanday daraxt kurinmaydi. Garbiy kismida egochdan kilingan bechoraxol binolar joylashgan . ezda bu erga odamlar ChARLSTOUNning chang xovosidan kochib kelishadi. Bu erda palmatos deb nomlangan daraxtlarni uchratish mumkin. Dengiz kirgogidagi ok orollardan tashkari xamma orollar MURTL daraxti bilan kalin korlangan, bu shunday daraxtki u 15 -20 fut balandlikka usishi mumkin. Bu orolning sharkidan uncha uzok bulmagan joyiga Legrand uziga kichik uy kurgan.men uni tasodifan shu erda kurib koldim. Bizning dustligimiz yana uygondi. U avvalgiga nisbatan ancha akillirok kurindi, u odamlarni ektirmas , va uning tabiyati uzgaruvchan edi, bir kuni kuvnok, bir kuni xafa edi. Unda juda xam kup kitob bor edi, lekin ulardan foydalanmas edi. U kup vaktini ovlash bilan yoki kana kidirib MURTL lar orasida eki kirgok buyida sayr kilardi. U topganlarini bir joyga yigardi . Bu sayirlarga odatdagiday negr unga xamroxlik kilardi . negrning ismi Yupiter bulib , u ozod kiligandan keyin xam Legrandni tashlab ketmadi . SULLIVANS ISLAND kishda juda sovuk bulmaydi. Yil oxiriga kelib olov shart bulmaydi . oktyabr urtalarida juda kattik sovuk buldi. Kuesh botmasidan oldin men dustimnikiga etib keldim . oxirgi marta bu erga kelganimga xam bir necha xafta buldi . men ChORLSTOUN da yashayman , bu orolgacha 9 mil , bir kunda kelib ketish kiyin emas . etib kelganimda ichkaridan javob bulmagach , men kalitni kuyilgan joyidan kidirib topib ichkariga kirdim. Olov enib turgan ekan. Men paltoimni echib olov enidagi kresloga utirib dustimni kuta boshladim. Va nixoyat ular etib kelishdi , ular meni kurganidan xursand edilar. Yupiter eyishga biror narsa tayerlashga kirishdi. Legrand , Yupiterning erdami bilan Skrabouslar oylasiga mansub ajoyib kana topganidan xursand edi. Uning ranggi oltin rangida edi. Men xayotimda buday ogir kanani kurmaganman. “men senga ajoyib skrabousni kursataman”deb Legrand paltosining kissasidan juda eski va kir kogoz olib chikdi , va menga uzatdi. Men xali xam olov enida utirardim. Shu payt Yupiter eshikni ochganda Legrandning katta iti ichkariga yugirib kelib , mening elkamga sakradi : men u bilan ilgari kelganlarimda dustlashib kolgan edim. U ketgandan keyin kogozga karadim , tugrisini aytganda dustim menga nima berganligini aytish kiyin edi. “yaxshi” dedim “bu judayam galati skrabous ekan .bu kuprok odamning bosh suyagiga uxshar ekan” “ odamning bosh suyagiga” dedi dustim xayron bulib “xa ,xa yukoridagi ikkita dog kuzga pasdagisi esa ogizga uxshabdi , lekin baribir yomon rasm emas, shunday emasmi. “dustim”dedim men “bu rostdan xam yaxshi rasm ,lekin buning antennasi kani? Dustim ishonch bilan “yaxshirok karasang kurasan,men uni juda anik chizganman “dedi “lekin bu erda yuk” deb kogozni dustimga uzatdim. Xakikatdan xam u butunlay boshka rasmga uxshardi. Dustim uni olishi bilanok olovga otib yubormokchi edi, lekin kogozdagi bir narsa unga kurindi va u kizarib ketdi. Bir necha dakika rasmga tikilib utirdi. Nixoyat uy burchagiga borib kogozning xar tarafini aylantirib kurdi. Men unga xayron koldim. U xech nima demas edi. U juda uychan bulib koldi. Aslida men xar doimgiday bu erda kolib ketmokchi edim , lekin shu bugun ketishim kerakligini sezib ketmokchi bulganimda u menga xech nima demadi. Bu vokeadan bir oy utgandan keyin, uyimga Yupiter keldi. Men dustimga biror narsa bulganligini sezib “xujayiningga biror narsa buldimi”dedim “tugrisini aytganda xujayin uzgarib koldilar” “nima buldi” “u xech nima demayapdi lekin u kasal” “kasal, yotib koldimi” “yuk, u fakat uylaydi, men xech kachon kurmagan galati shakllarni chizadi.men judayam kurkib ketyapman. Kecha kun buyi uyga kelmadi, kelganida judayam xafa edi.” “uning kasalligiga nima sabab bulishi mumkin , men ketgandan keyin biror nima buldimi?” “menimcha xamma gap usha kanada. Men xech kachon buday katta kanani kurmaganman. Men uni xatto kulimga olishga xam kurkaman. Xujayin uni topganda, menga uni olishni buyurdi. Men erdan kogozdan topib,kogoz bilan ushladim” “shuni aytish uchun keldingmi ?” “yuk , xujayin sizga xat berib yubordi” deb, menga xatni berdi. Xat mazmununi kuyidagicha ___ Dustim Nima uchun seni xaligacha kurmadim ? men ishonamanki,men seni xafa kiladigan gap aytganim yuk. Mening senga aytadigan gapim bor. Menga muxim ishda yordam berishingni surayman Iltimos Yupiter bilan birga kel ____ Bu xat meni kurkitib yubordi. Dustim nimani uylayapdi ? kanday muxim ish bulishi mumkin ? u akildan ozgan bulishi xam mumkin. Biz etib kelganimizda men urok va belkurak yotganini kurib Yupiterdan suradim “bular nima, xujayining bularni nima kilmokchi ?”lekin u xech nima bilmasligini aytdi. Legrand jaxl bilan kulimdan ushladi. Uning yuzi uliklarnikiday okarib ketgan edi,kuzlari daxshatli nur sochardi. Uning sogligi xakidigi bir necha savoldan sung kanani menga berishini suradim “uni mendan xech kim ayira olmaydi. Bu oltin kana ,bu meni boy kiladi.menga sening yordaming kerak” “dustim sen xakikatdan xam kasalsan. Sen dam olishing kerak, men sen tuzalgunungcha yoningdan jilmayman.” “sezyapsanmi mening yuragim urib turubdi” Men buni sezardim. Uni kasal deyishga xech kanday asos yuk edi. “baribir biroz dam olishing kerak” “men otdayman,agar menga yordam berishni istasang ,men senga aytaman” “men nima kilishim kerak?” “bu juda oson. Yupiter va men adirga ketyapmiz. Bizga ishonishimiz mumkin bulgan yana bir odamning yordami kerak. Sen shulardan birisan. Agar biz muovafakiyatga erishsak yoki erishaolmasak ,shunda kurasan, men kasalmanmi yoki yuk. “men yordam beraman “dedim “sen shu kana bilan muovafakiyatga erishmokchimisan” “xuddi shunday” “men senga yordam beraman ,lekin menga vada ber kaytganimizdan keyin men aytganimni kilasan” “vada beraman. Edi esa ketdik” Biz ertalab soat 4 da yulga chikdik----Legrand , Yupiter ,it va men. Yupiter kurkuv bilan urok va belkuraklarni kutarib kelardi. U kanani ip bilan boglab kuyganligidan,u bizning oramizda uchib yurardi. Mening bu sayoxatimiz xakidagi xamma savollarimgi Legrand “borganda kurasan”deb javob berardi. Biz yura-yura orolining odam oyogi etmagan joyga kelib koldik. Biz deyarli 2 soat yul yurdik. Bu erdagi daraxtlar juda inginchka edi. boshka daraxtlarga karaganda uzunrok bulgan daraxt yoniga kelganda Legrand Yupiterga daraxtga chikishni buyurdi. Yupiter xayron bulib, daraxtni bir necha bor aylanib, “xujayin umrimda bunday baland daraxt kurmaganman” “tezrok daraxtga chik!” “kaergacha chikishim kerak” “oldin kanani olib yukoriga chik ,keyin aytaman” “kanani? Xujayin uni nima kilaman” “agar uni kulga olishdan kurksang , ipidan ushla,” Yupiter kanani uzidan uzokrok tutib , yukoriga chika boshladi. U birinchi shoxga etganda “xujayin edi nima kilay” dedi . U borgan sari yukorilab borardi. Keyinchalik uning fakat ovozi eshitilardi, uzi esa kurinmasdi. “men bu erdan osmonni kurib turibman. Yana chikaveraymi?” “osmonga etibor berma, pastga karab shoxlarni sana” u sanashni boshladi “1,2,3,4,5,- xujayin men besh shoxa yukoriga chikibman” “yana yuroriga chik” Birozdan sung Yupiter 7 chi shoxga chikkanligi aytdi. “edi Yupiter yana yuroriga chik,keyin nima kursang menga ayt” Endi Legrandning akldan ozganligiga xech kanday shubxam kolmadi. Endi uni uyga kanday olib ketaman deb uylab turganimda ,Yupiterning “men eng tepasida turibman ” degani eshitildi. “eng tepasida!”Legrand xursandchiligidan kichkirib yubordi . “voy xudoyim! Bu nima?” “va nixoyat”Legrand shodlanib “nima u” “xech nima, lekin kalla ,xujain kimdir kallasini koldirib ketibdi, gushtini kushlar eb ketishibdi.” “kalla dedingmi!, juda yaxshi! – u kanday maxkamlangan?” “bu juda galati, xujain,mix bilan daraxtga kokilgan” “endi,Yupiter men aytganimni kil, meni eshitayapsanmi? Kallani chap kuzini top bilasanmi kaysi ung, kaysi chap.” “albatta ser,kallaning chap kul tarafidagi kuz chap kuz buladi. Lekin albatta kallada kul yuk , mana chap kuzi. Xujayn nima kilay?” “chap kuzidan ip etkancha kanani pastga tashla. Lekin ip kulingdan kuyib yuborma.” Suxbatimiz davomida biz Yupiterni fakat ovozini eshitardik, uzini kurmasdik. Bir payt ipga boglangan, xakikatdan xam, kuyoshning sunggi nurlaridan oltinday yaltirayotgan kana kurindi. U tuppa tugri bizning oyogimiz tagiga kelib tushdi. Legrand kana tushgan erdan 3- 4 yard narini urok bilan belgiladi. Va Yupiterga pastga tushaverishini aytdi. Keyin belkurakni birisini Yupiterga, birisini menga, yana birisini uzi olib belgilangan joyni iloji boricha tez kavlashni buyurdi. Tugrisini aytganda bu ish menga juda yokmadi, lekin bechora dustimga yuk deyaolmasdim. Uni erga kumilgan boyliklar xakida eshitganligiga xech shubxam yuk edi. Va ishimiz oxirlaganda uzini kanchalik noxakligini bilishiga ishonardim. Biz tuxtamasdan 2 soat kazdik. Itning xurishidan, kimdir kurib koladi deb Legrand tashvishga tushdi. Va Yupiterga itni ogzini boglab kuyishini buyurdi. Biz 5 fut kazdik, lekin boylikdan asar xam yuk edi. Biz tuxtadik. Men bu axmokona ish tugaganiga umid kildim. Yana kazdik, yana kupkuruk tuprok. Nixoyat oltin kidiruvchi dustim ishni tuxtatdi. Narsalarimiz yigishtirib uyga junadik. Deyarli uyga 12 metr kolganda, Legrand Yupiterga karab, “ sen axmoklarni kattasisan, xozirok menga chap kuzingni kursat!” “mana xujayn”deb u ung kuzini kursatdi “uzim xam shunday deb uylagandim, biz orkaga kaytamiz, uyin xali tugagani yuk !” Biz yana usha katta daraxt yoniga kaytdik. “Yupiter” dedi u “bu erga kel, kalla yuzi balan kokilganmi yo orkasi bilanmi ?” “ orkasi bilan kokilgan edi. Shuning uchun xam, kushlar xech kiyinchiliksiz kuzini eb ketishibdi “kaysi kuzida kana tashlading” “bu kuzidan” deb ung kuzini kursatdi. “yana urunib kuramiz” Biz karama karshi tomonni kavlay boshladik. Dustimning bu kaysarligi jonimga tegdi. Unga juda raxmim kedi. Lekin unga xech nima deya olmasdim. Biz kazishni boshlashimiz bilan it xam xurishni boshladi, lekin unga etibor bermasdan kazishda davom etdik. Meni xam birorta xazina topib olish istagi chulgab oldi. Va nixoyat bir narsa topdik, lekin oltindek sap-sarik emas, kordek oppok , odam suyagi edi. Keyinchalik kumush, oltin tangalar chika boshladi. Biz juda xursand edik. Lekin Legrand juda jiddiy edi, uning bu kurinishi u xali niyatiga etmaganligini bildirardi. Keyinchalik temir xalka tapdik. Men shunday ishlardimki,men bundan oldin va bundan keyin xam bunchalik tez ishlamaganman. Va nixoyat uzunligi va eni 3 fut, chukurligi 1.5 fut bulgan temir sandik topdik. Uning xar tarafida 3 ta xalka , jami 6 ta xalka bor edi. Juda kiyinchilik bilan uni yukoriga olib chikdik. Kanchalik maxkamlangan bulsa xam, baribir uni ochdik. Korongi bulishiga karamasdan, oltinlarning yaltirashidan kuzlarimiz kamashib,xamma er yorug bulib ketdi. Men oltinlarni kurganimdagi xolatimni tariflab, yoza olmayman. Tajub va xayrat. Buyuk alk egasi Legrand,kaysiki ilgari biz “akldan ozgan” degan, bir necha suz aytaoldi xalos. Yupiterning yuzi xuddi negrlarning yuzidek korayib ketdi. U xech kachon kurmagan bunchalik kup oltinlarga kullarini tekkizdi, xursandchilik bilan. Nixoyat u dedi “bular xammasi oltin kana tufayli, ajoyib oltin kana, bechora oltin kana, kaysiki men xech kochon yoktirmagan.”
Chukurni yana uz xoliga keltirib. Butun kecha xazinani uyga tashidik. Bir necha soatli tinimsiz ishlashdan keyin, Biz uxlab olishimiz kerak edi.lekin boyligimizni sanashga tushdik. Bir necha soatda topilgan boyliklarni sanashga,bir yarim kun kerak buldi. Oltinlar , oldin biz uylaganimizdan xam kup edi. Biz uni turt yuz elik ming dollarga baxoladik. Bu erda kumush yuk edi. Xamasi oltin va Frantsuz, Ispan, Nemis, Ingliz tangalari edi. Kupchiligini yozuvlarini ukib bulmasdi.toshlarning kiymatini bilish kiyin emas, xammasi katta va toza bir yuz unta olmos,un sakkizta yokut, uch yuz unta zumrad, yigirma bitta zalfir va bitta (opal). Bulardan tashkari, ikki yuzdan ortik katta yuzuk va sirgalar va uttizta oltin zanjir bor edi. Zanjirlarning ogirligi uch yuz ellik fund (158.9 kg ), men xali 197ta oltin kul soatlarni aytmadim. Xullas xammasi kamida bir yarim million dollarga teng xazina edi. Men Legranddan xazinani kumilgan joyini kanday kilib bilganligini suradim.
“eslaysanmi”deb boshladi u “men senga uzim chizgan skarabous rasmini kursatish uchun rasm chizilgan kogozni senga bergandim. Shunda sen rasmni odam bosh suyagiga uxshatganding. Sen mening masxara kilding, bu menga yokmadi. Kachon sen menga parchment (parchment,yozish uchun tayyorlangan xayvon terisi) ni kaytarib berganingda men uni olovga otib yubormokchi bulib olovga yakinlashtirdim. “usha kogozni nazarda tutyapsanmi ?” “yuk u fakat kogozga uxshaydi, lekin u parchment.Unga yozish kiyin,lekin yozilgan malumot xech kachon yukolib ketmaydi.malumotlar sovukda kurinmaydi,lekin issikda kurinadi Xammasi kiska vaktda yuz berdi. Usha kuni kun sovuk edi(baxtli tasodif) olov yonib turgan edi. sen bilan olov yonida utirdik. men parchmentni senga berganimda, it sening yalkanga sakraganda sen parchmentni undan uzokda saklash uchun kulingni chuzding, natijada parchment olovga yakinlashib kizdi, keyin sen undan odam bosh suyagni kurding. Menga aytganingda, xayron koldim. Chunki men bilardim, rasmni chizganimda u toza edi.Agar u toza bulmaganda men unga rasmni chizmagan bulardim.
Kachon men uni olovga yakinlashtirganimda u yanada anikrok kurindi. Yolgiz kolganimda uni yana olovga yakinlashtirganimda, pasida kid deb ataladigan xayvon kurindi. Sen mashxur karokchi kapitan Kidd ni eshitganmisan. Men shuni angladimki bu kapitanga tegishli. Parchment yukorisida odam bosh suyagi, pastida xayvon rasmi, bular orasida xech nima yuk edi.”
“ ular orasida biror narsa bulishi kerak deb uylaganmiding” deb suradim. “xa, lekin sababini bilmayman. Juda galati, xammasi bir kunda yuz berdi. Usha kuni olov yonida utirmaganimizda, va it bulmaganda, biz xozir bunchalik boylikni topmagan bulardik. Karokchi kapitan Kidd(Kidd) va uning sheriklari tomonidan, Atlantika kirgogiga kumilgan xazina xakida eshitgan bulsang kerak. Bu xikoyalar xakikat bulishi mumkun,agar u xazinasini olib ketganda, xikoyalar boshkacharok bulardi. Xikoyalar xammasi oltin kidiruvchilar xakida, oltin topganlar xakida emas. Nimadir kapitinni xazinani olib ketishdan tuxtatgan. Buni sheriklari bilishgan,va xazinani kidirishgan. Lekin topaolishmagan. Shundan keyin mana shu xikoyalar paydo bulgan. Kapitan juda boy bulgan bu xammaga malum. Men ishongandimki mendagi parchment oxirgi xaritaligiga.” “keyin nima kilding” deb suradim “men uni yana kizdirdim. Lekin xech nima kurinmadi. Keyin uni yuvdim va yana olovga tutganimda kandaydi belgilar kurina boshladi. Bir necha dakikadan keyin mana shular paydo buldi.” Deb parchmentni yana olov tutib menga berdi, men kuyidagi belgilarni kurdim.
53‡‡†305))6•;4826)4‡.)4‡);806•;48†8¶60))85;]8•:‡•8†83(88)5•†;46(;88•96•?;8)
•‡(;485);5•†2: •‡(;4956•2(5•-4)8¶8•;4069285);)6†8)4‡‡;1(‡9;48081;8:8‡1;48†85;4 )485†528806•81(‡9;48;(88;4(‡?34;48)4‡;161;:188; ‡?; “lekin, men xech nima tushunmadim” dedim. “tugri, lekin javobini topish sen uylagandan oson. Bu figuralarni manosi bor, bular sifer deb aytiladi. Xar bir belgi, xar bir son biror manoni bildiradi. Bular fakat kapitan Kiddga malum bulgan. Men ishonmayman, kapitan men topaolmaydigan siferdan foydalanganligiga.” “va sen ularni topaoldingmi?”suradim. “xech kiynalmay. Meni muomolar uziga tortadi. Odam yaratgan muomoni,odam xal kilaolmasligiga ishonish kiyin. Xakikatdan xam parchmentdagi yozuvlarni ukish kiyin emasdi. Birinchi savol bu yozuvlar kaysi tilda yozilgan, ispan, frantsus yoki ingliz?. Buni xam javobi topidi. Men javob urniga yozilgan imzoni kurib koldim. Bu Kidd nomi uchun yozilgan kid (xayvon) ning rasmi edi. Demak bu ingliz tilida yozilgan. Chunki fakat ingliz tilida bu xayvon kid deb yoziladi va kapitan nomini eslatadi. Kurib turganingday belgilar ajratib yozilmagan. Agar ular ajratib yozilganida ukish ancha oson bulardi. Avvalo men kaysi belgi eng kup ishlatilganligiga etibor berdim , va men kuyidagi natijaga erishdim.” Deb menga bir parcha kogozni uzatdi. Unda xar bir belgi kancha marta yozilganligi kursatilgan edi.
8 33 ; 26 4 19 ‡ ) 16 • 13 5 12 6 11 † 1 8 0 6 9 2 5 : 3 4 ? 3 ¶ 2 ]- 1
Ingliz tilida eng kup ishlatiladigan xarf bu .e. Demak 8 bu e.ingliz tilida e kupincha ikkilanib keladi. Masalan “meet” “deep” “agree” “seen”
“been” siferlar kiska bulishiga karamasdan, ikkillangan .e.ni besh marta kurishimiz mumkin.
Ingliz tilida eng kup ishlatiladigan suz bu “the” endi tekshiramiz, agar 8 bilan yana ikkita belgi kup ishlatilganini kursak u “the” suzi buladi. Demak ular ;48 biz bulardan ;-t , 4-h , 8-e ekanligini bilib olamiz. Biz fakat bitta , lekin eng muxim va shu orkali boshka suzlar oxiri va boshlanishini bilib oldik. Endi xat oxiridan biz bilgan belgilarga xarflarni kuyib ukishni boshlaymiz. Bilmagan belgimizni ochik koldiramiz.
;(.88;4 buladi T eeth.
Biz bilamizki xech bir t bilan boshlanuvchi suz oxiri th bilan tugamaydi, demak bu boshka suzning boshlanishi va undan oldinggi e oldinggi suzning tugallanishi. Demak t ee va th xosil buldi.t ee suzining tree bulish extimoli yukori. Endi biz yana bitta belgi (. ni r ekanligini bildik. Va xosil buladi “the tree”(daraxt) Biz bu suzlarga yakinrok bulgan suzlarga karaganimizda ;48 yana kuramiz.
The tree;4(‡?34 the Va bilgan xarflarimizni urniga kuyamiz The tree thr‡?34the Kuyidagilar xosil buladi The treethr... h the Thr...h yozuvi through ga uxshaydi. Demak o-‡ u-? 3-g ekanligini bilib olamiz. Yana yakinrokdagi siferlarni 83(88 yoki egree bu degree suzining oxiri,bu siferlardan oldingi sifer † - d ekanligini bilib olamiz. Keyingi siferlarni kuramiz. ;46(;88• bular urniga biz bilgan xarflarni kuyamiz. Th.rtee. bu sizni thirteen va 6-I, •-n, ekanligini darxol sezamiz. Xatni boshida kuyidagi siferlarni kuramiz. 53‡‡†. Urniga biz bilgan xarflar kuyamiz. .good bizga malumki ingliz tilida suzlar oldin “a” noanik artili ishlatiladi, demak 5 –a
Endi bizga kupchilik xarflar malum.
5-a †-d 8-e 3-g 4-h 6-i •-n ‡-o (-r ;-t
Men senga xamma siferlarni kanday ukiganligimni aytishimga xojat yuk, chunki xammasini yukoridagidek kilib topdim. Va parchment ni javobi kuyidagicha. “a good glass in the bishop`s hostel in the Devil`s seat twenty-one degrees and thirteen minutes northeast and by north main branch seventh limb east side shoot from the left eye of the death`s- head a bee line from the tree through the shot fifty feet out” ( yaxshi shisha iblisning joyidagi episkopning mexmonxonasidagi 21 daraja va 30 minut shimoliy-shark va 7 chi asosiy shoxdagi ulik kallasining chap kuzidan ari chizigi dan 50fut tashkarida.) “lekin” dedim men “men xech nimaga tushunmadim. “bishop`s hostel”(episkop mexmonxonasi), Devil`s seat(iblisning joyi), death`s- head(ulikning kallasi),bularning kanday manosi bor” “bu narsa men uchun xam korongu edi. bir necha kun men Sullivan yakinidagi xamma erdan “Bishop’s hotel” eki “Bishop’s house” xakida suradim. Lekin xech kanday malumot ega bulolmadim va men Sullivandan uzokrok bulgan boshka orolga ketib Bissoplar oylasi xakida surishtirdim. Kamdan kam odam oroldan turt mil shimolda ularning katta va eski uyi borligini eslashdi. Men aytilgan joyga borib, usha joyni odamlardan suradim. Va nixoyat kari kampir Bessop’s Castle deb ataladigan joy xakida eshitganini aytdi. Va u meni usha erga olib borishi mumkinligini aytdi. Bu xech kanday kala (castle), xech kanday saexatchilar uchun mexmonxona (hotel) emas, balki katta xarsang tosh edi. Men uni bezovta kilganim uchun pul berib, uyiga junatdi. Bu erda juda kup xarsang toshlar bor edi. shulardan bitta kattarok edi. Men uni ustiga chikdim va endi nima kilishni bilmas edim. Men uylanib turar ekanman, turgan erimdan pastda bir joyga kuzim tushdi. U kuprok kursiga uxshab ketardi. Xech shubxasiz bu iblis kursisi (Devil’s seat) edi. va men jumbokni echishga kirishdim. Yaxshi shisha(good glass), men bildimki bu teleskopdan boshka xech narsa emas. Dengizchilarga teleskop dengizni uzok erlarini kurish uchun kerak. Va ular teleskopni “shisha”(glass) deb atashgan. Endi bu erda, men teleskopdan foydalanishim kerak buldi. “yigirma bir daraja va uttiz minut” va “ shimoldan shimoliy sharkka” suzlarini aniklash uchun, uyga teleskop olib kelgani chopdim. Men usha kursiga utirdim. Bu kursiga fakat bitta yunalish buyicha utirish mumkin edi. teleskopni “shimoldan shimoliy sharkka” joylab “ yigirma bir daraja va uttiz minut” , osmon bilan er uchrashadigan joyni kuzatdim. Men teleskopni to baland daraxt ustidagi yumalok ochik narsani kurgunumcha extietlik bilan yukoridan pastga xarakatlantirdim. Bu daraxt boshkalaridan baland edi. Ochik joy orasida ok dogni kurdim, lekin oldiniga u nimaligini bilaolmadim. Keyin teleskopni shunday ishlatdimki, natijada uni nimaligi anikrok kurdim.
Bu odam kalla suyagi edi.
Men buni aniklaganimdan keyin, men ishondimki, endi menda tula javob bor. “asosiy shox, ettinchi shox, sharkiy taraf” bular daraxtdagi kallani unin joyi edi. “ ulikning kallasining chap kuzidan ot” buni shunday tushintirish mumkinki, bu ergacha etib keladigan biror narsa bulishi kerak. Bu narsa kallaning chap kuzidan tashlanishi kerak edi. Ari izidek, sen bilasan ari bu kana uchib xosil kiladigan tugri chizik. Shunday kilib, keyinga maksad daraxtdan “ ot” tushadigan joy orasidagi ellik fit masofani aniklash edi”. Kichkina joy juda yaxshi aniklanishi kerak edi. men uyladimki daraxt ostida biror narsa etibdi. “ sen buni osongina bilib olding, Bishop’s hosteldan ketganingdan keyin nima kilding” deb suradim. “ men uyga ketdim. Men shayton kursisidan turganimda, men daraxt ustidagi ok dogni kuraolmadim. Umenga juda galati tuyuldi. Yupiter men bilan edi. ertasiga men usiz daraxtni kurish uchun ketdim va uni topdim. Keyin nima bulganini uzini bilasan.” “mening taxminimcha sen birinchi urinishda uddalaolmading, Yupiter boshka tamonni kursatkani uchun” dedim men. “ bu tugri, men daraxt atrofida oltin borligani anik bilmas edim. Balki bizni xamma urinishlarimiz bekor ketishi xam mumkin edi.” “men taxminimcha kalladan foydalanish Kiddning(Kidd) akliga kelgani bejiz bulmasa kerak, chunki kalla karokchilarning belgisi” “extimol, likin xaligacha men buni okilona tanlov deb uylamayman. U ok bulishi kerak aks xolda shayton kursisidan kurinmaydi. Odam bosh suyagidan boshka xech narsa, ochik xovada va yillar utishi bilan ok bulib turaolmaydi.” “ lekin sen oltin kanani ishlatding. Nima uchun sen Yupiterni odam boshidan kanani pastga tashlashiga majbur kilding.” “tugrisini aytganda, uzing uylaganingdek men aklimni yukotib, jaglim chika boshladi. Men senga uylash uchun biror narsa berishga karor kildim. Albatt katta kanani ogirligi uni foydani kildi.” “tushundim. Menda yana bir savol bor. Biz oltinlar ustida topgan odam suyaklari xakida nima deb uylashimiz mumkin.” “bu shunday savolki, bunga men sendan ortikrok javob beraolmayman. Bu erda fakat bitta yul bor, buni tushuntirish uchun. Bir narsa anikki, Kiddga oltinlarini erga kumish uchun kimningdir erdami kerak bulgan. Ish oxirlab kolganida Kiddning aklli xaeliga bu erda xech kanday guvox bulmasligi kerakligi kelgan. Balki ikki zarb etarli bulgandir, uning erdamchisi er kazish bilan mashgul bulganida, balki un eki un ikki…, yana kim biladi?