Image:Solih.jpg
Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Solih.jpg (10KB, MIME type: image/jpeg
)
Ўзбекистон «ЭРК» Партияси лидери Муҳаммад Солиҳнинг Буюк Британия Қиролият Институти Chatham House’да 2006 йилнинг 20 январь куни ўқиган нутқи
Андижон воқеаларига туртки бўлган сабаблар
Муҳтарам хонимлар ва жаноблар. Бу нуфузли минбардан сўзлаш шарафини берганингиз учун ташаккурларимни қабул этинг. Изнингиз ила, Ўзбекистондаги сиёсий ва иқтисодий вазият ҳақида Андижон воқеалари фонида қисқа билги беришни истайман.
Шу кунгача Андижон воқеалари бўйича 151 киши устидан маҳкама жараёни ўтказилиб, уларга 12 йилдан 20 йилгача қамоқ жазолари берилди.
2005 йил 13 май куни Андижондаги Бобур майдонига минглаб одамларни кўчага чиқишга мажбур қилган нарса – ҳокимият юргизаётган аксилинсоний сиёсатдир. Митингга чиққан қуролсиз одамларни отишга буйруқ берган шахс - Ўзбекистон Президентининг шахсан ўзидир. МДҲ давлатларидан бирининг махсус хизмат органларидан яқинда олганим бир маълумот ҳам Андижон фожиаси Каримов тарафидан ўта совуққонлик билан, олдиндан тайёрнлаган қатлиом бўлганини тасдиқламоқда. Халққа қарши бу қатлиом шахсан Президент тарафидан ҳозирланган.
Мана, МДҲ давлатларидан бирининг махсус хизмат органлари тарафидан тайёрланган ҳисоботидан парча: «Андижонда тинч намойишга чиққан оломонни ўққа тутганлар ичида Каримовга ёлланган полковник Маҳмуд Худойбердиев жангарилари ҳам бўлган. 2005 йилнинг 12 май куни Ўзбекистон Миллий Хавфсизлик Хизмати томонидан аҳоли орасида митингга чиққан одамлар арзини тинглаш учун «Андижонга Президент Каримов келади» деган миш-миш тарқатилган. Андижонликлар ўз президентини кўриш учун оммавий равишда кўчага чиқишган. Бундан тўрт кун олдин, яъни, 8 май куни Русиянинг Тюмень вилоятидан ҳарбий-транспорт учоғи воситасида М. Худойбердиевнинг 50 нафар жангариси Фарғонанинг Сўх анклавига олиб келинган. Бу гуруҳ Шоҳимардондаги 250 кишилик тиш-тирноғигача қуролланган бошқа бир гуруҳга бориб қўшилган.
Маълумки, Худойбердиев жангарилари 1999 йилдан бери Ўзбекистон президенти буйруғи билан чегараларга ”қўриқчилик” қилмоқда.
2005 йил 10 май куни Худойбердиев бошчилигидаги 300 нафар жангари Миллий Хавфсизлик Хизмати (МХХ) раҳнамолиги остида Андижон вилоятига кириб келди. Эртаси куни, яъни, 12 май куни МХХ улар учун Андижон бўйлаб ”экскурсия” уюштирди: уларга ҳужум қилиниши лозим бўлган объектлар – Андижон қамоқхонаси, ҳарбий қисм ва милиция постлари кўрсатилди. Худойбердиев жангариларининг асосий қисми 10-12 май кунлари Андижон вилояти МХХ биносида истиқомат қилган. Соат тунги 01.00 дан 02.00 гача Худойбердиевнинг бу қуролли тўдаси милиция постига, ҳарбий қисмга ва Андижон қамоқхонасига ҳужум қилган. Президент Каримов талаби билан Ички Ишлар вазири Алматов Ички ишлар вазирлигига оид ҳарбий қисмлардаги ходим ва офицерларга 12 май куни соат 24.00 дан то 13 май соат 06.00 гача қурол олиб юришни таъқиқлаган.
Андижон қамоқхонаси яхши қўриқланадиган, сигнализация тармоқлари яхши йўлга қўйилган қамоқхоналардан ҳисобланади. «Акромийлар» деб аталган гуруҳ ҳужуми пайтда на бу сигнализация ва на телефон алоқаси ишлаган ва на қамоқхона қўриқчилари бу ҳужумга қаршилик кўрсатган.
Худойбердиев жангарилари Андижон кўчаларида ётган ярадор намойишчиларни бирма-бир ўлдириб чиққан, шунингдек, улар Бобур майдонида яраланиб, касалхонага ётқизилган одамларни ҳам касалхоналарга кириб, ўлдириб чиқишган».
Намойишчиларни жазолаш учун профессионал қотилларни ёллаб, Каримов ўзининг ўзбек армиясига ишонмаслигини намойиш этди. Ҳа, Андижон қатлиоми режиссёри Каримовдир ва бу шахс, мана, 17 йилдан бери мамлакатни бошқармоқда.
У қандай қилиб бунча узоқ муддат ҳокимиятда қола олди?
Каримов мухолиф лидерларнинг деярли ҳаммасини ўлкадан ҳайдаб чиқарди. Мамлакат ичида қолган мухолифат вакилларига тазйиқ ўтказиш, қамашларни давом эттирди. У президентлик муддатини ноқонуний равишда чўзиш орқали ҳам ҳокимиятда қолмоқда. Каримов президентлик муддатини икки марта ноқонуний референдум билан ва икки марта антидемократик сайловлар билан чўзди. Унинг президентлик ваколати 2007 йилда тугайди ва навбатдаги сайловлар олдидан Каримовнинг Конституцияни ўзгартириб, ўзини бир умрлик ҳукмдор деб эълон қилмаслигига кафолат йўқ.
Ғарб узоқ вақт мобайнида Ўзбекистон режимини мамлакатда иқтисодий ва демократик ислоҳотлар ўтказишга ундаб келди, аммо бу уринишлар натижасиз қолди ва бу кутиш Андижонда минглаб одамларнинг қирғин этилиши билан якунланди. Каримов режими бундай режимларнинг ислоҳи имконсиз эканини кўрсатди, улар фақат алмаштирилиши керак. Бундай режимлар билан дипломатик ўйинлар қилиш яхшиликка олиб келмайди, бундай режимларни ярим-ёрти жазолашдан фойда йўқ. Демократик жамиятларда, агар қотиллик содир этилса, бу қотиллик ярим-ёрти жазоланмайди. Давлат миқёсидаги қотилларга нисбатан ҳам айни ҳуқуқий стандартлар қўлланилиши керак.
Каримовнинг ҳокимият тепасида узоқ қолишига яна бир сабаб - давомли репрессия ва террордир. Қийноқлар, қотилликлар, одамларни ўғирлаб кетиш, шантаж ва ҳар куни мухолифатчи ва ўзгача фикрловчиларнинг қамалишлари халқнинг бир юмруқ бўлиб, ўз елкасидан режимни ағдариб ташлашига тўсиқ бўлиб келди. Бошқача айтганда, халқнинг психологик ҳолати муҳим рол ўйнади. Аммо бугун тоталитар режим яратган бу психологик тўсиқдан ошиб ўтилди.
Мавжуд режимдан қутулиш йўли. Ўтиш даври
Мавжуд режимдан фақат Каримов ҳукуматини алмаштирш йўли билангина қутулиш мумкин. Каримовнинг ўз ихтиёри билан истеъфога чиқишига ишониш қийин. Халқаро жамоатчилик Каримов тинч йўл билан ҳокимиятдан воз кечиши учун режимга босим ўтказиши керак. Бундай тадбирнинг зарурлигига қўшни давлатлар, хусусан, бугунги кунда Каримовнинг ягона умиди ва таянчига айланган Русияни ишонтирш лозим.
Каримовнинг диктаторлик режими Андижонда митингга чиққан тинч аҳолини отди. Бу ишни Андижонда амалга оширди, аммо бошқа жойда бу қатлиомни такрорлай олмайди, чунки, армия ва Ички Ишлар вазирлиги қўшини орасида бундай ғайриинсоний буйруқларга бўйсунмаслик кайфияти пишиб етилди. Бундай кайфият тобора кучайиб бормоқда.
Каримов ҳокимиятдан кетганидан сўнг демократик мухолифат иштирокида уч ойлик муддатга, то парламент сайловларигача амал киладиган муваққат ҳукумат тузилиши мумкин. Муҳими, мамлакатда ҳокимият вакууми ҳосил бўлишига йўл қўймаслик.
File history
Legend: (cur) = this is the current file, (del) = delete
this old version, (rev) = revert to this old version.
Click on date to see the file uploaded on that date.
- (del) (cur) 19:58, 19 January 2006 . . Uzbek (Talk | contribs) . . 203×152 (9,955 bytes) (Ўзбекистон «ЭРК» Партияси лидери Муҳаммад Солиҳнинг Буюк Британия Қиролият Институти Chatham House’да 2006 йилнинг 20 январь куни ўқиган нутқи А)
- Edit this file using an external application
See the setup instructions for more information.
Links
There are no pages that link to this file.