Azərbaycan dilində Ərəb və Latin əlifbası Qarşılıqları

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Azərbaycan-Ərəb əlifbası
پ چ
ژ
گ هـ ی
Latin əlifbası ilə Qarşılıqları ·
Hərəkə · hamza ء
Rəqəmlər

Cənubi Azərbaycanda işlənən Ərəb alifbası. O, FarsOsmanlı variantından təsir götürüb. Bu əlifba ərəb dilinə uyğun olsada, Türk dil ailəsinə mənsub olan Azərbaycan dilinə səslərin çoxluğuna görə asas formada əlverişli deyil. Bu əlifbanın bərpası uğrunda müasir əsrimizdə bir neçə addım atılsada bu çalışmalar xalq içində yayılmayıbdır. Cənubi Azərbaycanda əhali Fars dilində təhsil almağa məcbur olduqları üçün Ərəb və Fars sözlərilə orijinal diktə ilə tanışdırlar.

Azərbaycan-Ərəb əlifbasını işlədən cəmiyyət arasında indiki vəziyyət çox qarışıqdır. Əhali ziyalıları Latin əlifbasının üstün və münasib olamsını başadüşür amma onun tətbiqini dövlət qadağa edib və məhdudiyyətlər qoyub. İranda Azərbaycan dilidə kitab və qəzetlər yalnız Ərəb əlifbası ilə yayıla bilar.

Azərbaycan-Ərəb əlifbasını bərpa etmə təşəbüslərinin biri Türk Dil Ortoqrafiya Seminarı tərəfindən həyata keçirilib. Bu seminar Doktor Cavad Heyətin başçılığıyla 2001-ci ilin oktyabrında Tehranda keçirilmişdir. Azərbaycan-Ərəb əlifbasında yazılan Azərbaycan dilinin imlasında (yazılmasında) birlik yaratmaq Seminarın baş hədəfi seçilmişdir.

Türk Dili Yazı Quralları ترک دیلی یازی قورالاری adlı qərarlar seminarın sonunda qəbul olunmuşdur.



[redaktə / تحریر] Azərbaycan-Ərəb Əlifbası

Ərəb əlifbasında bəzi hərflərin forması kəlmə arasında harada gəlməsindən asılıdır. Bu hərflər kəlmə başında, sonunda və ortasındə dəyişir. Hərflərin yazılma qaydaları bir hərfdən o biri hərfə fərqli olabilir.

Aşağıdakı cədvəl, Ərəb əlifbası tərtibi ilə düzülüb və Latın əlifbasında yaxın olan qarşılıqları göstərir.

Azərbaycan dilində Ərəb və Latin əlifba Qarşılıqları Cədvəli

Təkcə Başda Ortada Sonda Adı Latın Misal(Latın) Misal(Ərəb)
آ / ا əlif a / ə / o / ’ آچ
ﺒـ be b baba بابا


پ ﭙـ پ pe p papaq پاپاق


ﺘـ te t Tat تات


ﺜـ se s saniyə ثانیه


ﺠـ jim j cib جیب


چ چـ ـچـ ـچ che ch çap چاپ


ﺤـ he h hal حال


ﺨـ xe x xal خال


ﺪـ dal d dil دیل


ﺬـ zal z Azərbaycan آذربایجان


ﺮـ re r rəng رنگ
ﺰـ ze z zor زور


ژ ـژ zhe zh Jalə ژاله


ﺴـ ـﺲ sin s sal سال


ﺸـ ـﺶ şin ş şirin شیرین
ﺼـ ـﺺ sād s Səməd صمد
ﺿ ﻀـ ـﺾ zād z zərər ظرر


ﻄـ ـﻂ t təbil طبیل


ﻈـ ـﻆ z zahir ظاهیر/ ظاهر


ﻌـ ـﻊ əyn ə / ‘ əməl عمل
ﻐـ ـﻎ ğeyn ğ bağ باغ


ﻔـ ـﻒ fe f fil فیل


ﻘـ ـﻖ qaf q qələm قلم


ک ﮑـ ـﮏ kaf k kitab کیتاب / کتاب


گ ﮕـ ـﮓ gaf g gül گل/گول


ﻠـ ـﻞ lam l lalə لاله


ﻤـ ـم mim m mən من


ﻨـ ـﻦ nun n naz ناز


و ﻮـ vav v / o vilayət ولایت


ha h , ə hava , dədə هاوا , دده


ﻴـ ye y , i yaz یاز


- ئـ ـئـ - həmzə ı , e , beş , qış بئش , قئش


Bu hərflər özlərindən sonra heç bir hərfə vəsl olmazlar:

آ،ا،د،ذ،ر،ز،ژ




[redaktə / تحریر] Azərbaycan-latin Əlifbası

Azərbaycan dilində Latin və Ərəb əlifba Qarşılıqları Cədvəli

Latın Ərəb Təkcə Ərəb Başda Ərəb Ortada Ərəb Sonda Misal(Latın) Misal(Ərəb)
Aa آ / ا آ / ا al آل
Bb ﺒـ baş باش
Cc ﺠـ can جان
Çç چ چـ ـچـ ـچ çal چال
Dd د د د د diş دیش
Ee ائـ ئـ sel
el
ev
سئل
ائل
ائو
Əə ع / ا عـ/ ـَ ـه / ه əl
sələ
əmi
اَل
سَله
عمی
Ff ف فـ ـفـ ف fil فیل


Gg گ گـ گـ گ göz گوز
Ğğ غ غـ غـ غ Ağır آغئر
Hh ه / ح هـ / حـ هـ / حـ ـه / ح/ ه hərbə حربه
ئـ ی mıx مئخ
İi ایـ یـ ی diz دیز
Jj ژ ژ ژ ژ Jalə ژاله
Kk ک کـ کـ ک Kitab کیتاب


Ll ل لـ لـ لـ lülə لوله
Mm م مـ مـ م muqam موقام
Nn ن نـ نـ نـ Nina نینا


Oo ـُ/ اُ/او ـُ/ و و Dolu دولو
Öö ئـو ئـو ئـو söz , özüm سئوز , ئوزوم
Öö ئـو ئـو ئـو söz , özüm سئوز , ئوزوم
Pp پ پـ پـ پ pul پول
Qq ق قـ قـ ق qaşıq قاشئق


Rr ر ر ر ر radar رادار
Ss ث/س/ص ثـ/سـ/صـ ثـ/سـ/صـ ث/س/ص müsəlləs
səggiz
səhifə
صحیفه
سگگیز
مثلّث
Tt ت/ط تـ/ط تـ/ط ت/ط tut
təbil
توت
طبیل
Uu او/ئو و و uzun
quzu
اوزون
قوزو


Üü او/ئو و و üzüm
düz
اوزوم
دوز


Vv و و و و vahid واحید


Xx خ خـ خـ خ xahiş خاهیش


Yy ی یـ یـ ی yay یای


Zz ز/ض/ظ ز/ذ/ضـ/ظ ز/ذ/ضـ/ظ ز/ذ/ض/ظ zor
nəzir
zamin
münəzzəm
زور
نذیر
ضامین
منظّم

Yuxarıdakı cədvəldə səsli hərflərin həqiqi qarşılıqları Ərəb əlifbasında olmamağı aydınlıqla göstərilir.

[redaktə / تحریر] Keçidlər