LINUX

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor


Ur reizhiad korvoiñ diazezet war UNIX eo LINUX ha diskarg a wirioù dindan al lañvaz GPL. Krouet e oa bet e 1991 gant Linus Torvald.

Taolenn

[kemmañ] Un tamm istor

E miz eost 1991 e oa bet kemennet e newsgroup USENET comp.os.minix gant Linus Torvald, a oa d'ar c'houlz-se studier e skol-veur Helsinski, e raktres da zanzen ur reizhiad korvoiñ e vije bet gouest d'arverañ ar gwellañ ma c'hellje arc'hwelloù liespoelladoù ar c'hewerier 386 ergrafet gant INTEL. Un emboellad e oa nemetken evitañ hep dezevout en un dazont kenwerzhel.

Pezh a felle da Linus Torvald e oa reiñ d'an arveriad d'ar reizhiad Minix ur reizhiad digonus. Ur reizhiad UNIX e oa Minix d'ar c'houlz-se skrivet gant Andy Tanen Baum. Deskrivet e oa e reizhiad gant Linus Torvald evel-hen : "Gwelloc'h Minix eget Minix".

An handelv kentañ e oa an hini 0.01 e miz eost 1991 rustenn an tamm anezhañ. Un nebeut tarzhoù a oa dezhañ nemetken hag e ranked kempunañ anezhañ dindan Minix. Abaoe ez'eus bet kantadoù a zanzenerien o skoazellañ Linus Torvald dre ar genrouedad.

Evel-se e oa bet lakaet war-wel un doare nevez da zanzen meziantoù.

Gant an doare-se da zanzen, ne vez aozadur ebet oc'h evezhiañ al labourioù. Un den a zo kiriek d'un erbar hag ez'eus tud all o kemer perzh da skrivadeg boneg ar goulevioù.

[kemmañ] LINUX dindan al lañvaz GPL

Linus Torvald 'ni eo a zo kiriek d'ar graoñell LINUX hag e vez ouzhpenn o tivizañ a-zivout dasparzhañ an tarzhoù. Evit komz louer, dindan kiriegezh un den e vez pep parzh ar graoñell (reizhiad ar restroù, ardeiñ ar memor, sturioù...) hemañ o kreizennañ danzenadegoù kantadoù a zanzenerien hag o kas anezhe da heul da Linus Torvald evit ma o c'henstagfe e-barzh kraoñell LINUX. Arveret e vez an doare-se da labourat evit danzenadeg pep goulev mavek LINUX.

Perc'hentiezh Linus Torvald ha pep hini en deus kemer perzh en danzenaged eo LINUX hogen ar boneg tarzh hag ar boneg daouredel a zo dasparzhet diskarg ha digoust dindan al lañvaz GPL (GNU Public Licence). Hervez al lañvaz-se e c'hell pep arveriad ober diskarg gant ar c'henderc'h betek kenwerzhañ anezhañ.

Koulskoude e rank pep daskemmadur bezañ lakaet hegerz diskarg ha digoust d'an holl er bed, pezh a ziogel padelezh meziantoù diskarg a wirioù.

[kemmañ] Handelvioù ar graoñell LINUX

N'eo ket ken LINUX e stad "Bêta-arnod" abaoe an handelv 1.0 ar 14 a viz meurzh 1994. Reoliet e oa bet ar bugoù bep ma veze an danzen o vont war-raok.

Kendiviz an niveriñ d'an handelvioù LINUX a zo : x.y.z

Gant an niveriñ-se e vez ampar y pa vez un handelv e "Bêta-arnod" ha par pa vez un handelv stabil. Azvuiadet e vez z pa vezer o reizhañ ur bug.

E miz genver 2004 e oa an handelv stabil an hini 2.6.0. An handelv "Bêta-arnod" a oa bet war-lerc'h e oa an hini 2.7 neuze. Hag an hini stabil a oa o heuliañ : 2.8.

[kemmañ] Dezverkadurioù ar reizhiad LINUX

> Ur reizhiad liespoellad eo. Eleze eo gouest d'ardeiñ lies poellad en ur predad (lies arload a c'hell bezañ loc'het war un dro hep ma vefe unan o tizhout ar re all).

> Ur reizhiad liesarveriad eo. Eleze e c'hell lies arveriad labourat war an urzhiataer war un dro.

> Ur reizhiad liessavenn eo ouzhpenn. Eleze e c'hell arc'hwellañ war meur a rizh kewerieroù, evel : Intel, Compaq, Alpha, SunSPARC, PowerPC, MAC .....

> Ardeiñ dialuskel sturioù an trobarzhelloù. Karget e vez ar molladoù er memor pa vez ezhomm nemetken.

> Kempleg eo diouzh ar skoueriegezh POSIX.

> Keverlec'h eo gant UNIX system V (AT&T) ha BSD evit pezh a sell ouzh an tarzhoù.

> En araez eo da c'housoliñ ar skoueriegezh ISO 9660 (CD-ROM).

> En araez eo da c'housoliñ lies reizhiad restroù evel Windows 9.x, pe Macintosh da lenn nemetken.

> Gant an areg C e vez danzeet tarzhioù ar reizhiad LINUX peurvuiañ evel ma vez graet evit ar reizhiad UNIX. Arveret e vez ivez a-wechoù an areg C++.

[kemmañ] An dasparzhioù LINUX

Dasparzhet e vez ar reizhiad LINUX gant meur a gumuniezh stlenneg ha meur a embregerezh.

Gavaelañ a ra un dasparzh LINUX ar graoñell, ar mezarc'hioù, ar sturioù, ar goulevioù mavek sternañ gant ouzhpenn meziantoù mavek a bep seurt (meziantoù burevek, c'hoarioù, maziantoù danzen....) dindan stumm ur bakadenn peurvuiañ.

Setu un nebeut dasparzhoù :

Slackware : danzeet gant ur gumuniezh stlenneg e oa an hini kentañ o lakaat LINUX da vezañ anavezet gant kalz a dud. Lec'hienn : Dasparzh Slakware

Debian : Un dasparzh nann kenwerzhel eo a zo e bal danzen ur reizhiad a berzhded uhel. E ventrezh pakañ dezhañ e vez arveret evit dasparzhañ e reizhiad. Danzen Debian a vez graet dre ar genrouedad evel ma vez graet evit kraoñell LINUX. Lec'hienn : Dasparzh DEBIAN

Mandrake : Diazezet war an dasparzh Red Hat eo Mandrake. Danzeet e oa bet gant an dasparzh-se binvioù ardeiñ dibar. Lec'hienn : Dasparzh Mandrake

Red Hat ha Fedora : An dasparzh-se 'ni e oa e oa bet digaset gantañ ar c'heal pakadenn. Gant ur bakadenn e vez kavet ur meziant a-gevret gant e deulioù dafariñ ha gant pep meziant mavek arveret da sternañ, da zisternañ ar reizhiad pe d'ober an hizivaat. Adkemeret e oa bet ar meiziad-se gant dasparzhoù all abaoe.

Gant an dasparzh-se e vez deroet binvioù sternañ ha kefluniañ didres a implij e mod kevreget pe e mod nodoù.

An hendelv digoust eus Red Hat eo Fedora diorreet gant ur gumuniezh danzenerien.

Lec'hienn : Dasparzh Red Hat

SuSE : Diazezet e penn kentañ war an dasparzh Slackware eo anavezet an dasparzh SuSE evit bezañ solius, danzeet e bro Alamagn. E vinvioù ardeiñ dezhañ en deus. Ar c'hevredad SuSE a oa bet adprenet gant Novell n'eus ket pell 'zo. Lec'hienn : SuSE dasparzhet gant Novell

Ubuntu : Un handelv e brezhoneg eus an dasparzh-se a zo o vezañ danzeet. Lec'hienn : lec'hienn etrebroadel Ubuntu

Ubuntu e brezhoneg