Kosovo
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Talaith yn ne Serbia yw Kosovo (Albaneg Kosovë/Kosova, Serbeg Косово и Метохија / Kosovo i Metohija). Ar ôl gwrthdaro chwerw rhwng Serbiaid ac Albaniaid yn y 1990au a achoswyd gan densiynau ethnig, mae'r dalaith yn cael ei gweinyddu gan y Cenhedloedd Unedig drwy UNMIK (United Nations Interim Administration Mission in Kosovo) ers diwedd Rhyfel Kosovo (1999). Erys yn rhan o Serbia, er bod ei statws dyfodol yn ansicr. Mae llywodraeth Albanaidd y dalaith yn pleidio achos annibyniaeth tra bod Serbiaid lleol yn ffafrio hunanlywodraeth o fewn ffederasiwn â Serbia.
[golygu] Y bobl
Mae mwyafrif y boblogaeth, tua 90%, yn Albanaidd. Mae canran yr Albanwyr wedi codi yn sgil Rhyfel Kosovo. Mae mwyafrif yr Albanwyr yn Moslemiaid, er bod nifer ohonyn nhw'n Babyddwyr neu aelodau o'r Eglwys Uniongred. Mae'r Serbiaid yn gyffredinol yn Uniongredwyr.
[golygu] Gwleidyddiaeth a statws gwleidyddol
Yn ôl penderfyniad rhif 1244 y Cyngor Diogelwch, sefydlwyd gweinyddiaeth dros dro yn Kosovo o dan arweinyddiaeth y Cenhedloedd Unedig i weinyddu'r dalaith, hybu hunanlywodraeth, cynorthwyo penderfyniad am statws dyfodol Kosovo, cynnal cyfraith a threfn, hybu hawliau dynol a helpu ffoaduriaid i ddychwelyd. Pennaeth yr UNMIK yw Cynrychiolydd Arbennig Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig, Joachim Rücker. Y cyn-benaethiaid yw Bernard Kouchner (Gorffennaf 1999 tan Ionawr 2001), Hans Haekkerup (Chwefror 2001 tan Rhagfyr 2001), Michael Steiner (Ionawr 2002 tan Gorffennaf 2003) Harri Holkeri (Awst 2003 tan Mehefin 2004), a Søren Jessen-Petersen (2004 tan Mehefin 2006).
Yn ôl cytundeb Rambouillet (Mawrth 1999), buasai Kosovo wedi hunanlywodraeth er iddi aros yn rhan o Serbia. Buasai Serbia wedi cytuno i gynnal etholiadau rhydd ac i adeiladu llywodraeth a system cyfreithiol teg. Gwrthododd Serbia llofnodi'r cytundeb, gan arwain at ymosodiadau gan awyrennau NATO yn ystod Mawrth-Mehefin 1999. O 2001 ymlaen, mae UNMIK wedi bod yn trosglwyddo pwerau i sefydliadau hunanlywodraethol Kosovo. Cynhaliwyd etholiadau ar gyfer Cynulliad Kosovo ym mis Tachwedd 2001, a enillwyd gan Gynghrair Democrataidd Kosovo (LDK). Daeth Ibrahim Rugova, oedd wedi arwain gwrthwynebiad i reolaeth Serbia yn ystod y 1990au, yn arlywydd, a Bajram Rexhepi (Plaid Ddemoncrataidd Kosovo) yn brif weinidog.
Yr arlywydd presennol yw Fatmir Sejdiu, arweinydd Cynghrair Democrataidd Kosovo, y blaid fwyaf o hyd. Bu farw ei flaenorydd, Ibrahim Rugova, ym mis Ionawr 2006. Y prif weinidog yw Agim Çeku, cyn-gadlywydd yn y Fyddin dros Ryddhâd Kosovo (KLA). Mae'r arlywydd a'r prif weinidog ill dau yn cefnogi annibyniaeth lwyr oddiwrth Serbia.
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu iddi dyfu.