Siarlymaen
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Siarlymaen Ymerawdwr Carolingaidd ![]() Cerflun yn Frankfurt/Main |
|
Genedigaeth: |
1 Ebrill 742 Gauting (?) |
Marwolaeth: |
28 Ionawr 814 Aachen |
Roedd Siarlymaen (742 neu 747 - 28 Ionawr 814) yn frenin y Ffranciaid o 768 ymlaen ac yn ymerawdwr 25 Rhagfyr, 800 pan y coronwyd ef gan Bab Leo III yn Rhufain. Carolus Magnus oedd ei enw ef yn Lladin, a Charlemagne yn Ffrangeg. Ei deitl lawn o 800 ymlaen oedd: Karolus serenissimus augustus a Deo coronatus magnus pacificus imperator Romanum imperium gubernans qui et per misericordiam dei rex Francorum atque Langobardorum (Cyfieithiad rydd: Siarl rheolwr araul urddasol, coronwyd gan Dduw, rheolwr sydd yn rheoli'r Ymerodraeth Rufeinig ac yn creu hedd mawr, gyda chaniatâd Duw yn frenin y Francaid a'r Langobardaid).
[golygu] Bywyd
Roedd Siarlymaen yn fab hynaf Pippin III, y brenin Carolingaidd cyntaf. Ar ôl i Pippin farw roedd Siarlymaen yn rheoli un rhan y teyrnas a'i frawd, Carloman, yr arall. Wedi marwolaeth Carloman ym 771 daeth Siarlymaen yn reolwr dros y deyrnas gyfan.
Oherwydd i Siarlymaen gytuno i'w tad Pippin y byddai'n rhoi tir i'r eglwys, roedd y perthynas rhwng Siarlymaen a'r Pab yn dda iawn. Fel hynny, coronnodd Pab Leo III Siarlymaen i fod yn ymerawdwr tra y bu'n aros yn Rhufain ar Nadolig 800. Siarlymaen oedd y rheolwr cyntaf yng ngorllewin Ewrop i ddefnyddio'r teitl yma ers cwymp Romulus Augustulus ym 476. Wrth gwrs, nid oedd yr Ymerawdwr Bysantaidd yn croesawu'r ymerawdwr gorllewinol newydd.
Roedd 350 o siroedd, a'u rheolwyd gan ieirll, yn Ymerodraeth Siarlymaen, ac roedd y ieirll yn weithio fel barnwyr a gweinyddwyr. Bu hefyd i Siarlymaen gyflwyno'r system Missi Dominici ("Negesyddion Duw"). O dan y system hon roedd cynrychiolydd yr eglwys a cynrychiolydd yr Ymerawdwr yn rheoli'r siroedd ac yn rhoi adroddiad ar gyfer y sir i Siarlymaen bob blwyddyn.
Claddwyd Siarlymaen yn ei eglwys cadeiriol ei hyn yn Aachen pan y bu iddo farw ym 814. Daeth Louis y Duwiol, ei unig fab a goroesodd ef, yn frenin dros yr holl ymerodraeth, ond ar ôl hynny rhannwyd yr ymerodraeth rhwng meibion Louis, yn ôl y traddodiad Ffrancaidd. Roedd tair teyrnas a'u ffurfiwyd o ganlyniad i hynny yn ragflaenyddion Ffrainc a'r Ymerodraeth Lân Rufeinig.