هزار و یک شب
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
کتابی که در آن قصه ها و افسانه های قدیم کشورهایی چون ایران، هند و سرزمین های عربی گردآمده و به قول بورخس بدل به یک گنجینه ادبی فراملیتی شده است.
"هزار و یک شب" کتابی است که گرداگرد جهان گشته و از هر جا نشانی به خود گرفته و بر هر جا نشانی از خود بر جای گذاشته و ادبیات جهان را از خود متاثر ساخته است.
"هزار و یک شب" نامی است که از زمان ترجمه طسوجی در دوره قاجار در ایران شهرت یافته و نام قدیم آن "هزار افسان" بوده است. پیداست که در سفرها و رفت و آمد مردمان و تجار و بحریان و دیگران به سرزمین های گوناگون مشرق زمین، قصههای هزار افسان تا چه اندازه دگرگونی پذیرفته و از اصل خود دور شده است.
اصل پهلوی کتاب ظاهرا از زمانی که به عربی ترجمه شده از میان رفته است ولی مسجل است که در زمان مسعودی نویسنده مروج الذهب و ابن ندیم نویسنده الفهرست اصل فارسی کتاب وجود داشته است.
نسخه کنونی فارسی توسط عبدالطیف طسوجی تبریزی در زمان محمد شاه و پسرش ناصرالدین شاه به فارسی در آمده و به چاپ سنگی رسیده است. جالب است که چاپ کتاب تا زمان انقلاب اسلامی دست کم به همان سیاقی که چاپ کلاله خاور درآمده بود، مشکلی نداشت اما پس از انقلاب چاپ این کتاب با مسائلی مواجه شد.
علی اصغر حکمت وزیر معارف دوره رضاشاه و اولین رییس دانشگاه تهران به عنوان یکی از پژوهشگرانی که درباره هزار و یک شب تحقیق کرده بود و مقدمه معروف خود را بر نخستین چاپ سربی کتاب نوشت، هزار و یک شب را نمایده ادبیات شرق میداند و مینویسد که این کتاب بهترین تصویر را از زندگی مردم شام ( سوریه ) و ایران و عراق و مصر و جزیرة العرب به دست میدهد. « کتابی که در دو هزار سال قبل به وجود آمده و از لطائف آداب ملل قدیمه شرق مانند هندوستان و ایران و عرب و ترک امتزاج یافته، در مدنیههای بزرگ مانند تمدن ساسانیان و اسلام و خلفای عباسی و فاطمی و اعقاب آنان نسلاً بعد نسل دست به دست رفته است، علی التحقیق از ادبیات آن ملل بهترین نماینده خواهد بود ».
به گفته حکمت این کتاب پیش از دوره هخامنشی در هند به وجود آمده و قبل از حمله اسکندر به فارسی (پهلوی) ترجمه شده و در قرن سوم هجری زمانی که بغداد مرکز علم و ادب بود از پهلوی به عربی برگردانده شده است.
اما اروپایی ها در قرن شانزدهم میلادی، زمانی که هزار و یک شب به دست آنتوان گالان به فرانسه درآمد و در سال ۱۷۰۴ میلادی منتشر شد، با آن آشنایی یافتند.
[ویرایش] منابع
- وبگاه «بی بی سی» استفاده با ذکر منبع .