دریای خزر

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

دریای خزر، تصویر ماهواره ای‌
بزرگ شود
دریای خزر، تصویر ماهواره ای‌

دریای خَزَر از شمال به روسیه، از جنوب به ایران ، از غرب به جمهوری آذربایجان و ازشرق به جمهوری‌های ترکمنستان و قزاقستان محدود می‌شود. هم‌اینک دریای مازندران برای کانیهای پربار نفتش نگاه جهان را به خود کشانده است. از دیگر منابع این دریا خاویار را می‌توان نام برد. این دریاچه را به علت گسترده بودنش دریا می‌‌خوانند زیرا بزرگ ترین دریاچه جهان است.

فهرست مندرجات

[ویرایش] نام های گوناگون و گستره استعمال آن ها

به دلایل مختلف تا به اکنون نام های متفاوتی بروی این دریا گذارده شده است.

  • دریای مازندران: در اسنادی که در مؤسسات معتبر روسیه است آمده که نوجین زیس برای روس ها اولین بار آن را در قرن دوازدهم ثبت نموده و ذکر کرده که ایرانیان آن را قرن ها دریای تبرستان می خواندند ولی چون واژه مازندران میان بومیان تبرستان جایگزین گشته، آن را دریای مازندران می خوانند (منبع: سفرنامه ملنگوف روسی)، همچنین در میان دانشمندان اسلامی دریای مازندران بروی نقشه ها ثبت می گشته (منبع: دایرة المعارف فارسی استاد مصاحب)، گذشته از آن نام دریای تبرستان به دلیل مجاورت دولت تبرستان به آن بوده است، از طرفی هیرکانیا که در منابع یونانی و لاتین (Hyrcania Maro) آمده (منبع: هرودوت)، و نام های جرجان، ساری، خراسان، گیلان که زمانی بروی این دریا بوده است، همگی به مناطقی از تبرستان باستانی (که مازندران امروزی باقیمانده آن است) برمی گردد. (منبع: مازندران و استرآباد، نوشته علی یوسفی نیا)
  • دریای خزر: نام قومی زردپوست (منبع: فرهنگ فارسی عمید) که در بین شمال غربی دریای خزر و دریای سیاه سکونت داشتند و به دین یهودیت گرویده بودند. رواج امروزی دریای خزر به طور کلی به زمان اشغالگری روس ها در دوره قاجاریه و کوتاه سازی دست ایرانیان از این دریا برمی گردد (منبع: کتابخانه دیجیتالی دید)
  • دریای قزوین: که این نام عربی شده نام باستانی آن در زبان‌های اروپایی کاسپیَن می‌ باشد. این نام امروزه از سوی کشورهای عربی به شکل بحر القزوین استفاده می شود. این نام در سطح جهان پذیرفته شده است و عمومیت جهانی دارد. کاسپین خود از نام قوم سفید پوست کاسپی (احتمالاً از اقوام مهاجری که از آسیای میانه آمدند) گرفته شده است که در کرانه های باختری تا جنوب باختری آن ساکن بوده اند و می باشند و نام های کاشان و قزوین موید این موضوع است.
  • دریای هیرکانی: امروزه استعمال نمی شود.
  • دریای آبسکون: امروزه استعمال نمی شود.
  • دریای تبرستان: امروزه استعمال نمی شود.
  • دریای ساری: امروزه استعمال نمی شود.

همچنین تاریخ نویسان یونانی نام albanum maro را ثبت نموده اند که آن نیز از اقوام آلبانی که در سرزمین مازندران می زیسته اند برگرفته شده است.

[ویرایش] ویژگی ها

عمق آن از شمال به جنوب افزایش می‌یابد. میانگین ژرفای این دریاچه در ناحیه شمالی کم‌تر از ۱۰ متر، در بخش میانی بین ۱۸۰ تا ۷۸۸ متر و در بخش جنوبی که آب‌های کناره ایران را تشکیل می‌دهد به ۹۶۰ تا ۱۰۰۰ متر می‌رسد. تا ژرفای ۱۰۲۵ متری نیز در ناحیه جنوبی این دریاچه گزارش شده است. جهت جریان آب این دریاچه از سمت شمال غربی به جنوب شرقی است. همین جهت جریان و ژرفای زیاد آب در کرانه‌های ایران که باعث کندی حرکت جریان می‌شود منجر به تجمع انواع آلودگی‌های این دریاچه در سواحل ایران به میزانی بیش از کرانه‌های دیگر کشورها می‌شود. این دریا، محیط زیست گرانبهاترین ماهی‌های دنیا است. در بخش جنوبی دریای مازندران و رودخانه‌هایی که به آن می‌ریزند یعنی سواحل مربوط به ایران، ۷۸ گونه و زیرگونه ماهی یافت می‌شود. دریای مازندران یکی از بی‌همتاترین بوم‌شناخت‌های آبی جهان بوده که محیطی مناسب برای زندگی و رشد مرغوب‌ترین ماهی‌های خاویاری جهان است. ۹۰ درصد صید ماهیان خاویاری مختص به این دریا است.


[ویرایش] منابع

  • ماهنامه دریا شماره ۳۱ و ۳۳
  • دائره المعارف فارسی به کوشش استاد گرامی دکتر غلامحسین مصاحب

[ویرایش] پیوند به بیرون