روزنامه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

روزنامه نشریه ای است که به طور مرتب و منظم تهیه، چاپ و پخش می شود و بی هیچ قید و شرطی در دسترس مردم قرار می گیرد. روزنامه نه بیانیه است و نه اطلاعیه و برای روشن ساختن افکار مردم به نشر اخبار و اطلاعات در زمینه های گوناگون و انتقاد و صلاح اندیشی در امور عمومی می پردازد.

[ویرایش] پیشینه

نخستین روزنامه خاورمیانه در سال 1828 هم زمان با سلطنت محمدعلی پاشا در مصر منتشر شد و نامش« الوقایع المصریه» بود. سه سال پس از آن روزنامه ای ترکی به نام« تقویم وقایع» منتشر گردید و هشت سال بعد در ایران روزنامه «کاغذاخبار» (ترجمه کلمه Newspaper ) به اهتمام میرزاصالح شیرازی یکی از نخستین دانشجویان اعزامی به اروپا انتشار یافت.

بازار روزنامه ها در آستانه انقلاب مشروطه رونق گرفت. رنه گروسه یکی از خاورشناسان می نویسد: «رستاخیز ملت ایران در آغاز قرن بیستم رستاخیز ادبی بود که بیشتر از طریق روزنامه ها متجلی گردید.» (رنه گروسه، ایران و نقش تاریخی آن، ترجمه: غلامعلی سیار)


یک سال پس از انقلاب (1286-1907) هشتاد و چهار روزنامه در ایران منتشر می شد، نفوذ این روزنامه ها بر افکارعمومی به قدری بود که میرزا آقاخان کرمانی و جهانگیرخان صوراسرافیل دوتن از روزنامه‌نگاران نامی آن روزگار توسط محمدعلی شاه قاجار به جوخه اعدام سپرده شدند. فشار بر روزنامه ها در دوران رضاشاه نیز ادامه پیدا کرد، در این دوران هم میرزاده عشقی و فرخی یزدی بر سر این کار جان باختند.

درخشانترین دوران مطبوعات ایران دهه 1320 بود که فضای باز سیاسی رشدی بی سابقه را در روزنامه ها پدید آورد. تنها در طول سالهای 26 تا 20 تعداد 464 نشریه منتشر می شد که 433عنوان به فارسی و بقیه به زبان های ارمنی، ترکی، کردی ،انگلیسی، فرانسوی، روسی و لهستانی بود. (ال ول ساتن و دیگران، ادبیات نوین ایران، ترجمه یعقوب آژند، 1363، ص231)

این روزنامه ها امور داخلی را با نهایت آزادی مورد بحث قرار می دادند، (امورخارجی توسط متفقین سانسور می شد) اکثر این روزنامه ها نیز از انقلاب اجتماعی دم می زدند و حمله به حکومت را وظیفه خود می دانستند. اما پس از کودتای 1332 روزنامه ها در ایران در محاقی طولانی افتادند که تا امروز ادامه دارد. در دوران پهلوی تنها نشریه ای که گاه خشم شاه را بر می انگیخت نشریه توفیق بود و جز در دو دوره کوتاه؛ یکی پس از انقلاب اسلامی در سالهای 1360-1357 و دیگری پس از ریاست جمهوری محمد خاتمی در سال های 77و78 مطبوعات ایران همواره از انعکاس آزادانه اخبار و انتقاد از حکومت محروم بوده اند.

[ویرایش] روزنامه در قانون

قوانین مطبوعاتی در ایران از اولین قانون مصوب محرم 1326 قمری تاکنون در پی محدود کردن آزادی های مصرح درقانون اساسی بوده اند.[نیاز به ذکر منبع] هرچند قانون اساسی مشروطه و قانون اساسی جمهوری اسلامی هر دو بر آزادی مطبوعات تأکید داشته اند:

  • (...غیر از کتب ظلال و مواد مضر به دین مبین... – قانون اساسی مشروطه اصل بیستم)
  • (...مگرآنکه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد...- قانون اساسی جمهوری اسلامی اصل بیست وچهارم)

هر دو قانون نیز رسیدگی به جرایم مطبوعاتی را همچون جرایم سیاسی به هیئت منصفه واگذار کرده اند.

[ویرایش] منبع

  • علی اکبر امینی، نگاهی به روزنامه نگاری در ایران تا پایان زمامداری مصدق، اطلاعات سیاسی اقتصادی شماره213-214
  • آنتونی گیدنز، پیامدهای مدرنیته، محسن ثلاثی،1371، ص9
  • قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
  • قانون اساسی مشروطه