امانالله شاه
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
سلطنت: | ۲۸ فبروری ۱۹۱۹ - ۱۴ جنوری ۱۹۲۹ |
سلف: | حبیبالله شاه |
جانشین: | عنایتالله شاه |
همسر: | ثریا شهزاده خانم |
دودمان: | باركزایی |
پدر: | حبیبالله شاه |
مادر: | سرور سلطانه بیگم |
متولد: | ۱ جون ۱۸۹۲ پغمان، افغانستان |
متوفی: | ۲۵ اپریل ۱۹۶۰ زوریخ، سویس |
امان الله شاه (امان الله خان) سومین پسر حبیبالله خان فرمانرواى افغانستان است. پس از اينكه در فوریهٔ ۱۹۱۸ م. حبيبالله خان كشته شد با اينكه پسر بزرگش عنایتالله ملقب به معينالسلطنه بجانشینی او تعيين شده بود برادرش نصرالله خان خود را شاه و جانشين برادر خواند ولی امانالله با اين عنوان كه معینالسلطنه از حق خود صرف نظر كرده است از كابليها براى خود بيعت گرفت و با مساعدت مردم و عدهاى از بزرگان دست عمويش را از امارت كوتاه كرد و در ۱۹۱۹ م. با قشون سرحدى هندوستان جنگيد. اين جنگ كه معروف به جنگ استقلال و سومين جنگ افغانستان با انگلستان بود به پیمان راولپندی (اوت ۱۹۱۹ م.) منجر شد كه بموجب آن انگلستان از امتيازات خود چشم پوشيد و افغانستان مستقل گشت. امانالله خان در سال ۱۹۲۱ م. پيمانی با دولت شوروى بست و امتياز خط تلگرافی كوشك هرات، قندهار كابل را به روسيه داد و در سال ۱۹۲۶ سلطنت مشروطه اعلام كرد و خود را شاه خواند. سپس مسافرتى به اروپا كرد و در سال ۱۳۰۷ ه. ش. از راه ايران به افغانستان بازگشت و دست به اقدامات اصلاحى زد و مدارس بسيارى در كابل و نقاط ديگر مملكت تأسيس و متخصصانی از خارج استخدام كرد و در كابل علاوه بر مدارس حبیبیه و حربیهٔ سابق مدارس عالی ديگرى زير نظر معلمان فرانسوی و آلمانی بنياد نهاد و يك دسته محصل بخارج كشور گسيل داشت. وى به تعليم زنان اهميت داد و مدرسهاى بنام مكتب مستورات در كابل داير كرد و دستهاى از دوشيزگان را براى تحصيلات عالی به تركیه فرستاد. چون اقدامات اصلاحى وى با تندرويهایی همراه بود و با روحیهٔ مردم ايلنشین و متعصب افغانستان سازگارى نداشت، مردى مرتجع بنام حبیب الله کلکانی (بچه سقا) بر او شوريد و او را مجبور به استعفا كرد. امانالله خان پس از استعفا به ایتالیا رفت و در آن جا متوطن گرديد. وی در ۲۵ اپریل ۱۹۶۰ در زوریخ، سویس وفات نمود. جنازه اش به جلال آباد انتقال داده شد و در جوار پدرش به خاک سپرده شد.
[ویرایش] منابع
- دائرةالمعارف آریانا