هفتالیان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

هفتاليان یا یفیالیان یا هياطله یا هونهای سفید قومی بودند كه از ايالت كانسوی چين به حدود تخارستان هجوم آوردند. پيروز پادشاه ساسانی كه تازه از قلع و قمع كردن كيداريان پرداخته بود، به دفع آنان قيام كرد. اما مغلوب و اسير شد و بناچار شهر طالقان را كه قبل از غلبهء او بر كيداريان شهر سرحدی مستحكمی بود بديشان تسليم كرد و متعهد شد كه از آنجا تجاوز نكند و نيز مجبور شد با پرداخت غرامت جنگ، آزادی خود را بخرد. پسرش كواذ دو سال به عنوان گروگان در دربار پادشاه هفتاليان ماند تا تمام مبلغ پرداخته شد. بعد از آن پيروز با وجود ممانعت سپاهبذ وهرام مجدداً با هفتاليان وارد جنگ شد. اين لشكركشی در سال 484 م. عاقبتی بس وخيم يافت، زيرا سپاه ايران كه در بيابانی پيش ميرفت، كاملاً مغلوب دشمن، بلكه معدوم گشت و پيروز به قتل رسيد و جسد او هرگز به دست نيامد. به موجب روايات مورخين عرب و ايران، اين شاهنشاه با بسياری از سربازانش در حفره‌هايی كه هفتاليان كنده بودند، افتادند. راست يا دروغ، اين روايت بسيار قديم است زيرا لازار فرپی، كه از مؤلفين معاصر او بوده، به آن قصه اشاره كرده است. يكی از دختران پيروز به دست پادشاه هفتاليان افتاد كه او را به حرم خود فرستاد. هپتاليان داخل مملكت ايران شدند و چندين ايالت را با شهرهای مروالرود و هرات تصرف كردند و خراجی ساليانه بر ايرانيان تحميل كردند.

تسلط هفتاليان بر ايران موجد خواری و ذلت بسيار برای ايرانيان بود، و زيانها و خسارتهای مادی و معنوی جبران‌ناپذيری به بار آورد. بهمين مناسبت سردار ايرانی به نام گشنسپداذ ملقب به نخوارك كه از طرف زرمهر مأمور مذاكره با ارمنيان شده بود، در ضمن صحبت خود با وهن رئيس ارمنيان چنين گفت: «او (يعنی پيروز) كشوری چندان بزرگ و آبادان و مستقل را تسليم هفتاليان كرد و تا تسلط اين طايفه باقی است، كشور ايران از قيد عبوديت و زنجير هولناك اسارت نجات نخواهد يافت. بهترين افراد سپاه هلاك شده بودند و دولت در خزانهء خود پولی كه حقوق سپاهيان را كافی باشد نداشت. مورخان ايرانی نوشته‌اند كه زرمهر از پادشاه هفتاليان انتقام كشيد و عاقبت با آن طايفه صلحی شرافتمندانه كرد و پادشاه هفتالان تمام غنائمی را كه در جنگ اخير از پيروز گرفته بود پس داد و دختر او را نيز پس فرستاد. اما اين موضوع درست بنظر نمی‌آيد زيرا پادشاه هپتاليان از او دختری پيدا كرد كه بعدها همسر قباد اول پادشاه ساسانی گرديد. دولت هپتاليان تا حدود 560 م. دوام داشت. در بين سالهای 558 م. و 561 م. انوشيروان پادشاه ساسانی، اين دولت را كه بر اثر حملهء يك قبيلهء ترك به سرداری سين‌جيبو (سيلزيبول) متزلزل شده بود، برانداخت.

[ویرایش] منابع

  • ايران در زمان ساسانيان، كريستنسن، ترجمهء رشيد ياسمی