حیدریغما

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

عکسی از حیدر یغما
عکسی از حیدر یغما

حیدر یغما، چامه سرا(شاعر) خشتمال نیشابوری سال 1302 هجری شمسی دریکی از روستاهای شمال نیشابور به نام صومعه، دیده به جهان گشود وشب دوم اسفند سال1366 سر بر بالین خواب گذاشت و هم آغوش مرگ شد. یغما در شادیاخ، میان راه آرامگاه خیام وعطار به خاک سپرده شد و آرامگاهی در آن جا برای او ساختند.

فهرست مندرجات

[ویرایش] زندگی نامه

یغما در بستر تهیدستی زاده شد ، با نداری زندگی کرد و سر بر بالین خاک گذاشت. با این که میهن نیاکان یغما خور و بیابانک یزد است؛ در خردسالی پدر و مادر او به روستاهای دوروبر نیشابور کوچ کرده بودند وبا تنگ دستی می زیستند. یغما نیز در چنین خانواده ای ناگزیر به کار سخت برای به دست آوردن روزی بود، تا جایی که از رفتن به آموزشگاه(مدرسه) بازماند و تا میانسالی خواندن و نوشتن بی بهره بود. یغما با این که خواندن ونوشتن نمی دانست ولی ازدوران کودکی دلبستگی فراوانی به چامه و چامه گویی داشت او چامه ها(شعر) و چکامه های(غزل و قصیده) چامه سرایانی هم چون فردوسی و امیر ارسلان نامدار را ،که شب های بلند زمستان خوانده می شد، در کودکی شنیده بود و به خوبی یاد داشت. وی در جوانی به شهر کوچید و در 30 سالگی همسر گرفت و یکی دو سال دیگر روخوانی قرآن و سپس فارسی را آموخت. او به انجمن های روخوانی قرآن می رفت ودر آن جا با ادب پیشگان و چامه شناسان آشنایی پیدا کرد. ادب پیشگان و چامه شناسان با شنیدن چامه های او که برخاسته از دوق او و پر از بیت های زیبا و پرمایه بود او را به چامه سرایی دلگرم کرده ودر این راه راهنماییش نمودند. او تا میانسالی سواد نداشت و پس ازآموختن خواندن و نوشتن هم دست نوشته ای بسیار بد وپر ازنادرستی های املایی داشت. پیشه ی او در بیشتر زندگی اش خشتمالی و بیل زدن بود و سال های واپسین نیز به کشاورزی وکارگری برای دیگران دست به کار بود. چون از وزن و قافیه چیزی نمی دانست چامه هایش ایرادهای بسیاری داشت بود هر چند که چامه سرایان دانش آموخته هم از پاره ای از این ایرادها به دور نبوده اند.

[ویرایش] شعرها

او در چهل سالگی برای نخستین بار چامه های خود را بر روی کاغذ آورد واولین گردآورد(مجموعه) چامه های خود را در سال 1346 با نام «اشک عاشورا» را به چاپ رساند؛ پس از سه سال گرد آوردی از رباعیاتش و در سال 1355 نخستین گردآورد چکامه هایش(غزل)را به چاپ رساند. همچنین اونسک (کتاب) دیگر خود را در سال 1365 به نام «سیری در غزلیات یغما» به چاپ رساند. این چامه سرا نزدیک 4500 بیت چامه دارد که گزیده ای از آن ها در نسک(کتاب) شاعر خشتمال نوشته ی جواد محقق نیشابوری برای اولین بار در سال 1373 به چاپ رسید. چامه های این چامه سرا را در سه جستار گنجاند:

  1. سخن عشق
  2. سخن باخود
  3. جهان بینی و باورها

80 درصد چامه های یغما سخن عشق می باشد. او در این زمینه چامه هایی برابر با چامه سرایان هم ردیف خود ندارد ولی در دیگر جستارها ابیات برجسته ودر خور ستایشی با درون مایه ی آزادگی ، بسندگی(قناعت) ،والا منشی( مناعت طبع) ، فرازهای تهیدستی ، سرکشی و غرور است. چامه های یغما پر از آرایه های ادبی معنوی و ظاهری است. آرایه های چامه های یغما ساختگی نیستند و از درون او جوشیده اند. او در چامه های خود کار و کارگری را ستوده و خود را بی نیاز از آستان استاد دانسته واین از آن جا بوده که می پنداشته آن ها سخنی برای گفتن ندارند. چامه های زیر برای نمونه آورده شده اند:

خوردن نان ز شانه ی دگران       فخر بی جاست ای برادر جان
به جزاز کردار و از پینه ی دست       جهل محض است هرچه دانش هست
بیل در دست داشتن دانش       دانه در خاک کاشتن دانش
گر به بال ملک سوار شوی       سوی کیوان ستاره وار شوی
شانه خالی اگر کنی از کار       پیش مردان روزگاری خوار
صد هزار افتخار کشور جم       صد هزارن هزار نیش قلم
کار یک بیل کارگر نکند       به پشیزی است کار اگر نکند

چون یغما سواد چندانی نداشت شیوه ی نوشتن پاره ای از واژگان را نمی دانست و آن ها را به گونه ای دیگر به کار برده است. برای نمونه به جای حشم و بن از حشام و بان در چامه های خود به کار برده است:

کی زیغما می کند پرواجوی آنکس که خود       ده سکندر با سپه برد و صد سلیمان با حشام

و نمونه‌ای دیگر:

عشق رویت که بود آفت جان       همچو دندان کرم خورده ز بان
بکشیدم که جاش پیدا نیست       اثرش در دهان یغما نیست

[ویرایش] جستارهای وابسته

[ویرایش] پیوندهای بیرونی

ویکی‌گفتآورد
مجموعه‌ای از نقل‌قول‌های مربوط به
در ویکی‌گفتاورد موجود است.

[ویرایش] منابع

  • جواد محقق نیشابوری ، شاعر خشتمال ، مشهد : انتشارات محقق ، 1373.
زبان‌های دیگر