بروجرد
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
بُروجـِرد یکی از شهرها و شهرستانهای استان لرستان در غرب ایران است. وسعت شهرستان 1606 کیلومتر مربع است و جمعیت آن در سال 1385 حدود 400000 نفر تخمین زده شده است که بیش از 30% آن را ساکنین نقاط روستایی تشکیل میدهند. شهرستان بروجرد در شمال شرق لرستان واقع شده و دارای دو بخش مرکزی و اشترینان و هفت دهستان است. دهستانهای بروجرد شامل همت آباد، والانجرد، دره صیدی، گودرزی، شیروان، برده سره و اشترینان میباشد. این شهرستان مشتمل بر 198 روستای دارای سکنه است.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] شهر بروجرد
بروجرد از شهرهای باستانی ایران است که برخی ساخت آن را به منوچهر از سلسله پیشدادیان نسبت می دهند اما شواهد کافی در مورد شهر بودن آن از دوران ساسانیان موجود است. بافت معماری قدیم این شهر که نهایتا در دوران قاجاریه ساماندهی شده بسیار زیبا بوده و نمونه هایی از آن هنوز باقی است. هسته اولیه بروجرد مشتمل بر دو کوی بزرگ با نامهای صوفیان و دانگه بوده است و بازارها، مسجدها و خانههای مجللی در آن وجود داشته است. بروجرد محصور به حصاری بزرگ بوده است که اطراف آن نیز خندقی قرار داشته است. آخرین بار قلعه بروجرد به دستور حسام السلطنه در دوره قاجار بازسازی شد. این شهر در ارتفاع 1580 متری از سطح دریا و در 09/33 درجه شمالی و 08/48 درجه شرقی واقع میباشد. بروجرد بر سر راه تهران - خوزستان قرار گرفته و دارای موقعیت ممتاز ارتباطی است. همچنین راه کرمانشاه - اصفهان از بروجرد میگذرد. بروجرد با خرم آباد 100، با اراک 110، با اصفهان 350 و با تهران 390 کیلومتر فاصله دارد. بروجرد به خاطر مردم خوش مشرب و طبیعت زیبایش گردشگران زیادی را پذیراست و در گذشته به دار السرور شهرت داشته است. شهر بروجردبا 270 هزار جمعیت در سال 1383 از نظر رتبه بیست و هفتمین شهر بزرگ ایران است و بعد از خرم آباد دومین شهر بزرگ لرستان است. جمعیت این شهر در سالهای 1365، 1370 و 1375 به ترتیب 186، 201 و 217 هزار نفر بوده است.
[ویرایش] جغرافیا
بروجرد دارای آب و هوای سرد کوهستانی با زمستانهای پر برف و سرد و تابستانهای معتدل است. تعداد روزهای یخبندان در برخی از نقاط این ناحیه به بیش از 70 روز می رسد. بیشترین درجه حرارت در تابستانها 38 درجه و کمترین آن در زمستان 18 درجه زیر صفر برآورد شده است. میزان باران سالیانه شهرستان بروجرد حدود 500 میلیمتر است که بیشتر در فصل بهار انجام می گیرد. در زمستان بارشها بیشتر به صورت برف است که ارتفاع آن در شهر بروجرد گاه تا یک متر و در کوههای منطقه گاه تا سه متر می رسد.
شهرستان بروجرد بر روی دشت سیلاخور قرار گرفته و رشته کوههای زاگرس دیواره غربی آن و پیشکوههای داخلی زاگرس که بیشتر تپه مانند هستند محدوده شرقی آن را تشکیل می دهند. رشته کوه بزرگ گرین یا گرّی با طول 180 کیلومتر بخشی از زاگرس مرتفع است که از شمال باختری به جنوب شرقی کشیده شده و اشترانکوه دنباله آن است. قلل عمده این رشته کوه یکی چهل نابالغان در شمال دشت الشتر است که مانند دیواری در شمال لرستان کشیده شده و حد فاصل بین همدان و لرستان است. قله های مرتفع بروجرد مانند ولاش با ارتفاع 3623 متر نیز از بخشهای دیگر کوه گرین هستند. گلرود، تیره، ماربره و تهیج رودهای بروجردند که از سرابها و چشمههای فراوان منطقه مانند ونایی، زارم، کرتول، زرشکه، سفید، پنبه، جانیزه و چشمه های دره خونی سرچشمه می گیرند.
دامنه های کوههای زاگرس در محدود بروجرد از تنوع زیادی در گیاهان خودرو برخوردار است و بسیاری از گیاهان ناحیه بروجرد ارزش خوراکی و یا دارویی دارند. در محدوده فعلی شهرستان بروجرد جنگل وجود ندارد اما در ناحیه سیلاخور و در دامنه کوههای زاگرس که بطور سنتی جزو منطقه بروجرد به حساب می آیند جنگلهایی از درختان بلوط و ارس وجود دارد. گل گاوزبان، خاکشیر، گل ختمی، آویشن، عناب، ترنجبین، پر سیاوش، کاسنی، گل سرخ، شقایق، بیدمشک، لاله، زنبق، شیرین بیان، بن سرخ، خاکشیر و نرگس و همچنین نباتات خوراکی چون پیشوک، شنگ، زرشک، کنگر، ریواس، حاجی بیان، فرفیان، پونه و نعناع از گیاهان خودروی منطقه اند. گرگ، روباه، خرگوش، شغال، جوجه تیغی، خرس قهوه ای، کفتار، بز کوهی، قوچ، میش،انواع مار آبی و خاکی، سگ آبی، لاک پشت، خزندگان مختلف و پرندگان (کبک، درنا، تیهو، بلبل، سهره، رنگرز، دارکوب، عقاب، قوش، باغش (جغد)، شبکور (خفاش)، پرستو، گنجشک، سار، کلاغ، زاغچه ...) حیوانات ناحیه بروجرد را تشکیل می دهند.
محصولات کشاورزی و باغی عمده بروجرد عبارتاند از گندم، جو، چغندر، ذرت، برنج، انواع لوبیا، نخود، گیاهان علوفه ای، دانه های روغنی، پنبه، باقلا، محصولات جالیزی، سبزیجات و میوههایی چون سیب، انگور، گلابِ، انواع آلو، آلبالو، گیلاس، بادام، گردو، انجیر و سنجد.
بروجرد از نقاط زلزله خیز کشور است و زلزله سیلاخور با بزرگای 2/7 ریشتر یکی از بزرگترین زمین لرزههای ثبت شده ایران است. زلزله بروجرد در فروردین 1385 نیز از دیگر زمین لرزههای بزرگ منطقه است.
[ویرایش] وجه تسمیه
سعید نفیسی بروجرد را از شهرهای ساسانیان و اصل آن را بروگرد و ساخته از "بر" + "گرد" دانسته است که به معنای شهری است که گرد است و بر و میوه فراوان دارد. اشکانیان و ساسانیان شهرها را بیشتر با پسوند گرد میساختهاند همانند سوسنگرد، بروگرد و دارابگرد. عدهای نام درست بروجرد را ویرو گرد دانستهاند که به معنای شهر و ساخته ویرو شاهزاده اشکانی است. کوهی در غرب بروجرد با نام ولاش نیز یاد آور نام شاهان اشکانی است. اما معتبرترین نوشته ها، بروجرد را پیروزگرد دانستهاند که آن را به فیروز ساسانی منتسب میکند.
یزدگرد سوم پادشاه ساسانی پس از شکست از اعراب به منطقه بروجرد گریخت و سپاهیانش در آن محل بر + او + گرد آمدند و به این ترتیب نام این محل بَروگرد شد. در کتابهای تاریخی از بروجرد با نامهای گوناگون نام برده شده است مانند بَروجرد، برجود، فلوجرد، اردکرد، یزدگرد، ولوگرد. بروجرد امروزه با نامهای وروگرد vorugerd (لری)، بروگرد borugerd(روستایی)، ووری یرد vuriyerd (گویش بروجرد) و بروجرد borujerd (نام رسمی) آن شناخته میشود. لقب این شهر در گذشته دار السرور بوده است که نشان از طبیعت و محیط دلپذیر و مردم خوش مشرب آن داشته است. در دهههای اخیر لقبهای شهر سبز، زادگاه فرزانگان و پاریس کوچولو نیز از سوی مردم مختلف برای بروجرد به کار گرفته شده است.
[ویرایش] چهرههای برگزیده
- عبدالحسین زرین کوب
- آیت الله العظمی حسین بروجردی
- سید جعفر شهیدی
- علامه بحر العلوم
- آیت الله سلطانی طباطبایی
- آیت الله کشفی
- آیت الله شیخ علیمحمد نجفی بروجردی
- عبد الحمید آیتی
- مهرداد اوستا
- لوریس چکنواریان
- جواد بختیاری
- صامت بروجردی
- حزین بروجردی
[ویرایش] دیدنیهای بروجرد
- مسجد جامع بروجرد
- مسجد سلطانی بروجرد (مسجد امام)
- امامزاده جعفر بروجرد
- آرامگاه زواریون بروجرد
- مسجد قلعه
- خانه فرهنگ بروجرد (خانه طباطبایی)
- تکیه موثقی
- پل قلعه حاتم
- پل چالانچولان
- قلعه رومیان بروجرد
- بازار بروجرد
- گردشگاه تپه چغا سرخه بروجرد
- بوستان فدک
- بوستان سماور
- میدان آیت الله بروجردی
- روستای ونایی
- تالاببیشه دالان
- قله ها، بیشهها و دامنههای کوه گرین
- اشترانکوه و دریاچه گهر دورود
- گردشگاه گلدشت بروجرد
- شهر بازی
- پارک بانوان (وبسایت)