ابوحنیفه
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
اصول دین |
اصول خاص تشیع |
فروع دین |
فروع تشیع |
منابع اسلامی |
شخصیتها |
محمد |
مذهبها |
مذاهب فقهی |
مذاهب کلامی |
علوم اسلامی |
تاریخ اسلام |
زندگانی محمد |
جغرافیای اسلام |
مکه • مدینه |
ابوحنیفه نعمان بن ثابت (۸۰ ــ ۱۵۰) ملقب به امام الأعظم از علما و فقها اهل سنت بود. نام کامل وی ابوحنیفه نعمان ابن ثابت بن نعمان بن مرزبان ایرانیتبار و اصل او از کابل می باشد. [1] جد وی از موالی بود. وی در سال ۸۰ هجری قمری در شهر کوفه متولد شد.
وی در نزد اهل سنت یکی از بزرگترین فقها بشمار می رود. به روایتی امام ابوحنیفه، فقه و اصول را نزد جعفر پسر محمد (مشهور به امام جعفر صادق نزد شیعیان) آموخت.[نیاز به ذکر منبع] اما اهل تسنن این نظر را قبول ندارند. روایت هایی است که دیدار ابوحنیفه با امام باقر را تصریح می کند که در آن دیدار که در مدینه انجام شده است امام باقر روش قیاس ابوحنیفه را تحریف دین محمد می داند.[2]
ابو حنیفه چون منصب قضا را که از سوی خلیفه منصور عباسی پیشنهاد شده بود نپذیرفت به امر خلیفه به زندان افکنده شد و شکنجه گردید. در سال 150 هجری در زندان در اثر مسمومیت در گذشت.
ابو حنیفه را یکی از فقهای اصلاحگر می دانند. وی در راه استخراج احکام فقهی روشی غیر از دیگر فقها در پیش گرفت. نقل است که می گفت: "اگر رسول الله در زمان ما می زیست همین ها را می گفت که من می گویم ". پیروان ابوحنیفه ،مذهب و روش او را اهل رای می نامند زیرا ابوحنیفه قائل به رای است چنانکه بعد از صدور هر فتوایی و حکمی عنوان میکرد این نظر ماست.او اهل با حدیث مخالف بود وتنها در شرایطی اقدام به قبول احادیث متواتر میکرد که از تابعین نقل شده باشد و حدیث و خبر مفرد را قبول نداشت. به نقل از ابن خلدون می گویند که از مجموع احادیث منتسب به پیامبر او فقط به درستی 17 حدیث باور داشته است. این شیوه او میتواند بخاطر متکلم بودن او و تاثیرش در روش فقهی وی باشد. همچنین او قیاس و استحسان را هم بعنوان اصول در اجتهاد پذیرفت.
مذهب حنفی برهفت اصل استوار است که عبارتند از: -1قرآن -2سنت -3 قول صحابه -4 قیاس و رای -5 استحسان -6 اجماع -7 عرف
در باب ایمان و کفر، ابوحنفیه معتقد به زیاد و کم بودن آنها نیست و اصل ایمان و کفر را تصدیق و انکار میداند. وی همچنین در بحث جبر و اختیار به آزادی عمل انسان معتقد است و فعل آدمی را در مصدرش مدنظر قرار میدهد با استناد به این جمله او: اعمال بشر نسبت به قضا و قدر مانند شعاعهای خورشید است به خود خورشید. از ویژگیهای ابوحنفیه که جمیع محققین و فقها بر آن اتفاق نظر دارند صراحت و بی باکی او در دادن فتوی است و تسامح و اغماض از خصایص فتاوای او میباشد.
او شاگردان زیادی داشت از جمله: زفربن هذیل ، داوود طائی ، ابویوسف قاضی ، ابومطیع بلخی ، محمد بن حسن شیبانی ، اسدبن عمرو بجلی ، حسنبن زیاد لؤلؤی و پسرش حمٌادبن ابی حنیفه عبدالله بن مبارک و جارود نیشابوری و عبدالکریم جرجانی و ابونعیم و وکیع. از آثار او: کتاب "مسند" در حدیث که جمعآوری شاگردان او است؛ "المخارج" در فقه که روایت ابویوسف از او است. برخی به غلط کتابهائی را به او نسبت دادهاند از جمله "فقهالاکبر"؛ که عقاید اصیل ابوحنیفه را نشان میدهد؛ "العالم و المتعلٌم"؛ "فقهالابسَط".
در فقه او اولین امام از ائمهٔ چهارگانهٔ اهل سنت در ترتیب زیر است.
- ابوحنیفه نعمان بن ثابت
- مالک ابن انس
- محمد ادریس شافعی
- احمد ابن حنبل
پیروان ابوحنیفه را حنفی مینامند.
[ویرایش] شاگردان
از شاگردان سرشناس ابوحنیفه میتوان از افراد زیر نام برد:
- امام أبو یوسف (یعقوب بن ابراهیم)
- امام محمد بن الحسن الشیبانی
- أبو الهذیل (زفر بن الهذیل)
- الحسن بن زیاد اللؤلؤی
[ویرایش] منبع
- کتاب: «الأئمة الأربعة» نوشته: الدکتور مصطفی الشکعة.
- ترجمه: محمد محمدیان کوخِردی.
- فهرست ابن ندیم
- کردری, مناقب الامام الاعظم
- خطیب بغدادی, تاریخ بغداد, جلد 13.