ادبیات شفاهی آذربایجان
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
ادبیات بسیار گسترده شفاهی و زندهای در آذربایجان رایج است. این ادبیات شامل منظومه ها، اشعار، بیاتی ها، ترانهها و غیره میشود. یکی از خصایص این ادبیات حالت پویائی و متغیر این ادبیات است. عاشقها بنا به موقعیتهای مختلف اجتماعی و زمانی ابعاد جدیدی به این حماسهها یا داستانهای رمانتیک اظافه میکنند و در نتیجه زبان این داستانها و مضوع آنها در حد امکان همراه با تحولات جامعه پیش میرود ولی عناصر و شخصیتهای اصلی آنها در بطن منتقل میشود. خصوصیت دیگر این ادبیات نزدیکی قهرمانها و شخصیت نقشها به آمال و آرزوهای تودههای مردم است، چنانکه گاه آنها در نقش قهرمانی مردمی همچون کوراوغلی هستند که با خانهای ظالم در میافتد و یا در نقش یک عاشیق هنرمندی که دلباخته دختر خان شده.
یکی از نقشهای اصلی این داستاها انتقال ارزشهای اخلاقی و احیای هویت گروهی هستند. تأثیر این ادبیات در سدههای پیشین کمتر از تأثیر دین و فرهنگ عامه در ایجاد سجایای اخلاقی و تربیتی نبوده است. البته با تأثیر روز افزون آموزشهای رسمی و رسانههای عمومی این تأثیر را کمتر نموده.
[ویرایش] منظومهها
منظومههایی همچون کور اوغلی، اصلی و کرم، عاشیق غریب، شاه صنم عمدتاً به وسیله نوازندگان مردمی آذربایجان عاشیقها نقل میشوند. بسیاری از داستانها مانند کور اوغلو مر بوط به اسطورهها و حماسههای قدیمی قبایل ترک است که با تغییرات اندکی در بعضی از دیگر زبانهای ترکی نیز و جود دارند.
[ویرایش] شعرها و دوبیتیها
قسمت دیگر این ادبیات شامل اشعار، و دو بیتیها است که به آذربایجانی بیاتی نامیده میشوند. تعداد بسیار زیادی ترانه، متل و افسانه نیز سینه به سینه در طول قرنها از نسلی به نسل دیگر منتقل گشته است.
در جمهوری آذربایجان این ادبیات به نحو علمی تحقیق و تا حدودی ثبت شده. شمار این گونه پژوهشها در ایران چندان زیاد نبوده است.