شوشی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

شوشی یا شوشا یکی از شهرهای جمهوری آذربایجان است.

بررسیهای اخیر نشان می‏دهد که شوشا از قدیم منطقه‏ای مسکونی بوده است. به گفته منابع ارمنی، این شهر در قرون وسطی «شیکاکار» و سپس «قارادولوق» نام داشت. شهر شوشا اکنون در ۴۰۳ کیلومتری غرب باکو و در ۱۱ کیلومتری ایستگاه راه‏آهن خان‏کندی واقع است. این شهر در ارتفاع ۱۴۰۰ متری در رشته کوههای قره‏باغ قرار دارد. شهر شوشا طی سه مرحله تشکیل شد و در شکل‏گیری ساختار شهری آن، الگوهای شهرهای فئودالی شرقی دایر بر سیستم تقسیمات محله‏ای تأثیر بسیار داشته است:

۱- مرحله اول در سالهای ۱۷۵۳-۱۷۵۴ م با ایجاد باروی شهر و احداث قصرها آغاز و با شکل‏گیری بخش‌های پایینی قسمت شرقی شهر و محله‏های پایین خاتمه یافت.

۲- مرحله دوم در زمان حکمرانی ابراهیم خلیل‏خان (۱۷۵۹-۱۸۰۶) بخش‌های بالایی قسمت‌های شرقی شهر ساخته شد و محله‏های بالا شکل گرفت.

۳- مرحله سوم مربوط به ساخت و ساز در اراضی دره‏ای، تپه‏ای غرب شهر و شکل‏گیری محلات است که هم‌زمان با سالهای پس از انضمام قهری قره‏باغ به روسیه بود.

پایان ساخت و ساز محله‏های بالا و پایین شهر و شکل‏گیری محله‏های غربی در شکل‏گیری معماری و برنامه‏ریزی شهر، خاتمه مرحله پایانی بود. در شوشا در مراحل بعدی گسترش خود، به استثنای بخش غربی شهر، بازسازی و نوسازی صورت نگرفته است و به همین سبب شکل‏گیری مراحل تاریخی معماری و شهرسازی، خیابانها و میادین نمونه و خانه‏های مسکونی جالب توجهند. از این آثار می‏توان از دیوار قلعه، قصرهای درون قلعه، کاخ پناهعلیخان، برج قارابویوک خان، دروازه گنجه (که یکی از درازه‏های اصلی شهر بود)،خانهٔ خورشیدبانو ناتوان، املاک کاخ مانند حاج قلی، خانه اسدبیگ، خانه مهمانداروفها، خانه ظهراب‏بیگوفها، مسجد جامع (یوخاری مچید یا گوهرآغا مچیدی)، آرامگاهها و چشمه‏ها (همه متعلق به سده‏های ۱۸ و ۱۹) نام برد که خود از نمونه‏های زیبای معماری شوشا به شمار می‏روند. کربلایی صفی خان (زایش ۱۷۸۸ اهر- مرگ ۱۹۱۰ شوشا) یکی از معماران چیره‏دست آذربایجانی در نیمه سدهٔ ۱۹ به قره‏باغ آمده و کار در سبک معماری شرقی را در آنجا ادامه داد. نوسازی امامزاده بردع (۱۸۶۸)، ساخت مسجد آغ‏دام (۱۸۷۰)، ساخت آشاغی مچید در شوشا (۵- ۱۸۷۴)، ساخت مسجد گوهرآغا در شوشا و مسجد قره‏باغلیلار در عشق‏آباد (۱۸۸۰) از آثار اوست. شوشا زادگاه بزرگانی چون وزیروف، خورشیدبانو ناتوان، میرمحسن نواب، اوزئییر حاجی بیگوف و خان شوشینسکی و مدفن ملاپناه واقف است. - بناهای برجامانده از ابراهیم‏خلیل‏خان در قره‏باغ به این ترتیب هستند:

  • الف) مسجد جامع که در سال ۱۱۸۲ ق ساخته شد و سپس به دستور دخترش گوهرآغا مرمت گردید.
  • ب)دیوار قلعه شوشا که در سال ۱۱۹۸ق در عرض سه سال ساخته شد.
  • ج) هر دو قلعه عسکران که در ۱۲۰۳ ق ساخته شدند.
  • د) عمارت واقع در خزینه‏دره‏سی
  • و) عمارت خان باغی در یک فرسخی شوشا
  • ه) حصار باغ آغ‏دام و گنبدهای قبرهای پناهخان و اولادش.


[ویرایش] منبع

[shahmarasi.persianblog.com]