حقوق مدنی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
حقوق مدنی مهمترین شاخه حقوق خصوصی است که به بررسی و تنظیم روابط افراد جامعه با یکدیگر صرف نظر از عنوان و موقعیت اجتماعی آن ها می پردازد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] پیشینه
حقوق مدنی در انگلیسی ( Civil law) و در فرانسه ( Droit civil )نامیده می شود که از واژه لاتین (jus civile ) گرفته شده که در امپراتوری روم به حقوق حاکم بر روابط شهروندان (citoyen ) جامعه روم اطلاق می شد و در مقابل حقوق بشر ( jus jentium) به کار می رفت که ناظر بر قواعد عمومی حاکم بر روابط رعایای دولت روم (peregrins ) با یکدیگر و با شهروندان بود.
در قرون وسطی حقوق مدنی در مدارس و دانشگاه های اروپا به معنی حقوق رم و در مقابل حقوق مسیحی به کار می رفت.
رفته رفته با اهمیت پیدا کردن دوباره حقوق عمومی به ویژه پس از انقلاب کبیر فرانسه (1789 ) این اصطلاح در معنای حقوق خصوصی به کار رفت و قانون سال 1804 ناپلئون نیز که اساس حقوق مدنی در کشورهای پیرو حقوق نوشته امروز است به این نام خوانده شد.
به تدریج با تحولاتی که در زندگی مردم پدید آمد مصالح عموم ایجاب می کرد برای برخی از ر وابط اجتماعی قواعد ویژه ای وضع شود و به این ترتیب شاخه های مختلف حقوق خصوصی همگی در اصل بخشی از حقوق مدنی بوده، اما اکنون از آن منشعب شده اند.
[ویرایش] رشته های جدا شده از حقوق مدنی
حقوق تجارت – که بر روابط بین بازرگانان و اعمال تجاری آن ها حاکم است.
حقوق کار – روابط میان کارگران و کارفرما را تنظیم می کند.
آئین دادرسی مدنی – قواعدی که دادگاه ها براساس آن به اختلافات راجع به حقوق خصوصی افراد رسیدگی و آن ها راحل و فصل می کنند.
مالکیت فکری - به بررسی حقوقی می پردازد که به انسان اختیار بهره برداری انحصاری از حاصل ابتکارات و اندیشه های خود را می دهد.
مانند؛حق مولف و هنرمند بر اثر خود (Copy right)، حق مخترع بر اختراعاتش، حق تاجر بر نام تجارتی( Brand name ) خویش و حق سرقفلی
[ویرایش] موضوعات حقوق مدنی
رایج است که حقوق و تکالیف مردم در جامعه به حقوق مالی و حقوق شخصی ( غیر مالی ) تقسیم شود.
حقوق مالی به حقوقی گفته می شود که دارای ارزش اقتصادی و قابل مبادله با پول است. مانند حق مالکیت یک شئ ( حقوق عینی ) و یا حقی که طلبکار بر بدهکار پیدا می کند و به موجب آن می تواند مال را از او مطالبه کند (حقوق دینی ).
اما منظور از حقوق شخصی امتیازاتی است که مربوط به شخصیت انسانی افراد است و قابل تقویم به پول نمی باشد. مانند حق ازدواج کردن و حق ارث بردن.
[ویرایش] منابع حقوق مدنی در ایران
قانون مهمترین منبع حقوق مدنی است و قانون مدنی که در 1335 ماده در سالهای 1307 تا 1314 توسط مجلس شورای ملی به تصویب رسید مهمترین مجموعه قانون مربوط به حقوق مدنی است که در درجه اول براساس فقه شیعه و در وهله بعد با استفاده از قوانین مدنی کشورهای فرانسه، سوئیس و بلژیک تدوین شده است .
سایر قوانین مهم مربوط به حقوق مدنی
1- قانون امور حسبی که در سال 1319 در 378 ماده تصویب شد و به وضع مقرراتی در مورد تقسیم میراث بجا مانده از مرده و امور غایبین مفقود الاثر می پردازد.
2- قانون مسئولیت مدنی که در سال 1339 در 16 ماده با اقتباس از حقوق آلمان به تصویب رسید.
منابع دیگر حقوق مدنی
1-رویه قضایی ( آرایی که دادگاه ها در گذشته صادر کرده اند ).
2-عرف و عادات رایج جامعه هم می تواند تاثیر بسیار زیادی بر حقوق مدنی داشته باشد چنان که خود قانون مدنی در بسیاری از مواد حکم قضیه را به عرف محل احاله می دهد.
3-نظریات حقوقدانان و فقها نیز می توانند به ویژه در تفسیر قوانین مورد استفاده قرار گیرند.
[ویرایش] منبع
- ناصر کاتوزیان، مقدمه علم حقوق، شرکت سهامی انتشار، ،1382، ص 80 - 78
- حسین صفایی ، دوره مقدماتی حقوق مدنی جلد اول ،نشر میزان، پائیز 1382، ص 13 – 20
[ویرایش] پیوند به بیرون
[کانون وکلای دادگستری http://www.iranbar.com]