حسن پیرنیا
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
«میرزا حسن خان مشیر الدوله»، پسر بزرگ میرزا نصرالله خان مشیرالدوله نائینی ، که بعدها نام خانوادگی پیرنیا را برای خود انتخاب کرد، در سال 1251 ه ش، در تبریز به دنیا آمد.
پس از انجام تحصیلات مقدماتی و آموختن زبان و ادبیات فارسی و عربی و دروس معمول زمان خود در تهران، به تشویق «میرزا علی اصغر خان امین السلطان»، برای ادامه تحصیل به روسیه رفت و دوره «مدرسه نظام» و «مدرسه حقوق» آن کشور را گذراند.
پیرنیا، زمانی که پدرش وزیر امور خارجه شد، به ایران بازگشت و در سفر اول مظفرالدین شاه به اروپا، به عنوان مترجم و منشی امین السلطان ، جزء همراهان شاه بود.
پیرنیا، در سال 1281، به وزیر مختاری روسیه انتخاب شد. در زمان مشروطه نیز نظامنامه مجلس را تدوین کرد.
در بیست و هشت سالگی، با دختر (میرزا احمد خان علاءالدوله) (از اعضای درجه اول دربار مظفر الدین شاه) ازدواج کرد و پشتوانه محکمی در دربار به دست آورد.
پیرنیا، پس از قتل اتابک اعظم، (در کابینه مشیر السلطنه) به وزارت عدلیه رسید و، پس از مدتی، لقب مشیرالدوله گرفت.
وی، بعداز فتح تهران و تشکیل دولت جدید، مجددا به وزارت عدلیه انتخاب شد و، از آن پس، در کابینه های متوالی، وزارت متعدد گرفت.
حسن پیرنیا، در سال 1293، به نخست وزیری رسید و چند دوره نیز به این سمت انتخاب شد. اتفاقاتی نظیر قیام «شیخ محمد خیابانی» و حوادث آذربایجان و ابتدای نهضت جنگل و آغاز گردنکشیهای رضا خان پهلوی، برای به دست گیری قدرت، از جمله رویدادهای نوبتهای دیگر نخست وزیری اوست.
حسن پیرنیا، در دوره های دوم و سوم و چهارم و پنجم و ششم، نماینده مردم تهران در مجلس شورای ملی بود. چهار مرتبه نخست وزیر و 24 بار هم وزارت شد. وی در ده سال آخر عمرش اغلب به کارهای فرهنگی و علمی اشتغال داشت و آثار با ارزشی همچون تاریخ ایران باستان (در سه جلد) و داستانهای ایران قدیم و حقوق بین الملل را نوشت. کتاب تاریخ ایران باستان نخستین کتابی است که به شیوه علمی و بر اساس مستندات و کشفیات باستانشناسی در باره گذشته تاریخی ایران نگاشته شد و هنوز هم مورد توجه است. مشیرالدوله در زمینه امور قضایی کشور، پس از مشروطیت، نقش مهمی داشت و بیشتر قوانین را تهیه کرد. همچنین وی سازمان دادگستری را پی ریزی کرد و، علاوه بر تشکیل دیوان کشور و دادسراها، قانون محاکمات حقوقی و جزایی را به تصویب رساند.
مشیرالدوله، در 29 آبان 1314، در شصت و سه سالگی درگذشت.