تی‌ان‌تی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

تی‌ان‌تی (TNT) یا تری‌نیتروتولوئن یا تروتیل یک مرکب هیدروکربن معطر بلوری و زرد رنگ است که در 354 درجه کلوین ذوب می‌شود. تی‌ان‌تی ماده منفجره است که سرعت انفجار آن 7028 متر در ثانیه می‌‌باشد و در بسیاری از ترکیبات انفجاری بکار می‌رود. تی‌ان‌تی به‌وسیله نیتراسیون تولوئین C6H5CH3 تهیه می‌شود و فرمول شیمیایی آن (CH3(NO2)C6H2) و نام آیوپاک آن 2,4,6 Trinitromethylbenzene است.


[ویرایش] نشان ويژه

‏ تری نيترو لوئن ‏Trinitrotoluene‏ کريستال های سوزنی شکل زرد کمرنگی است که می تواند در يک فضای ‏بی هوا (خلاء) تقطير شود. تی ان تی در آب بسختی قابل حل است؛ بيشتر در اتر و استون، بنزين و پيريدين حل ‏می شود. به دليل پائين بودن نقطه ذوب تی ان تی در 35/80 درجه سانتيگراد می توان آنرا در آب گرمکن ذوب ‏کردو به آن شکل داد. تی ان تی سمی است و تماس آن با پوست می تواند توليد آلرژی و واکنش انفعالی شديد ‏توليد کند، اين واکنش شديد پوست را به رنگ زرد متمايل به نارنجی در مياورد. ‏ ‎•‎ قابليت ذوب در آب: 130 میلی گرم / ليتر در 20 درجه سانتيگراد‏ ‎•‎ در بخار تحت فشار: 20 درجه سانتيگراد 5/1 – 6 ‏mbar ‎•‎ سرعت انفجار: 6700 -7000 میلی / ثانيه 6900 ميلی/ثانيه (چگالی: 1/6 گرم/سانتيمترمکعب ‎•‎ تست با حافظ سرب: 300 میلی ليتر / 10 گرم‏ ‎•‎ حساسيت ضربه زنی: 15 ‏Nm‏ (1/5 کيلو در متر) ‏

[ویرایش] ميزان سمی بودن

برخی آزمايش های زمينی نظامی با ماده تی ان تی آلوده است. تی ان تی تا حد زيادی سمی است. می تواند از راه ‏پوست جذب شود و موجب سوزش و آزردگی پوست می شود و لکه ای زرد رنگ متمايل به نارنجی از خود باقی ‏می گذارد. در جريان جنگ جهانی اول کارمندان امور دفاعی و مهمات که مواد منفجره را دست می زدند پوست ‏آنها به رنگ زرد روشنی در آمد که در اصطلاح به "دختر قناری" يا به صورت ساده "قناری" خوانده شدند که در ‏معنی کارگران امور دفاعی را تشريح می کرد. تی ان تی در نهايت موجب تغير رنگ موی زنجبيلی به سبز می ‏شود. در سال 1916 دولت بريتانيا در مورد زنان کارگر که در زرادخانه سلطنتی حومه لندن بنام وولويچ کار ‏ميکردند متوجه اين نکته شدند که 37% آنان از يک درد بسيار شديد رنج ميبرند و اشتهای آنها شديدا کم شده و ‏گاهی تهوع و برخی هم مبتلا به يبوست می شوند، 25% آنان از ناراحتی های پوستی شديد رنج می بردند و ‏‏34% آنان متوجه تغير در عادت های ماهانه خود شدند. پيش از اينکه ماسک های گاز و محافظ های پوست ‏شناخته شده باشد صدها کارگر دچار مرگ های غير قابل توصيف شدند. ‏ مردمی که در تماس با تری نيترو تولئنو قرار گيرند و بيش از حد با آن در تماس باشند به کم خونی و يا آنمی های ‏غير عادی و ناراحتی های کبدی غير قابل وصف دچار می شوند. خون و جگر آلوده شده و تورم جگر بروز می ‏کند و ناراحتی های شديد ديگری بوجود می آيد که قدرت دفاعی بدن را بشدت پائين می آورد، اين رويداد در ‏حيواناتی که ترينيتروتولئنو را خورده ويا استشمام کرده باشند نيز ديده می شود. ‏ گواهی های زيادی در دست است که تی ان تی موجب اختلال در باروری تخم نر می شود و تی ان تی به احتمال ‏قوی موجب برود کارسينوگن (ماده تشديد کننده سرطان) می شود. مصرف تی ان تی موجب سياه شدن ادرار می ‏شود.‏

[ویرایش] تاريخ

تی ان تی اول بار در سال 1863 توسط يک شيميست آلمانی بنام جوزف ويلبراند ساخته شده است، اما تاثيرات و ‏اثرات آن تا سال ها بعد قابل درک نبود، بيشتر به اين دليل که بسيار مشکل بود تا آنرا منفجر کنند و علت ديگر ‏اينکه کمتر از مواد منفجره ديگر قدرت داشت. بطور کلی چون با بخار آب يا آب گرم قابليت ذوب شدن دارد می ‏توان آنرا در جعبه يا هر شکلی ريخت. (ويت نامی ها از اين روش استفاده کرده و در پوکه های خالی باقی مانده ‏از مهمات آمريکائيان استفاده می کردند). همچنين ميدانيم که به دلايلی حساس ديگر در سال 1910 انگليس اين ‏ماده را از قانون مواد منفجره سال 1875 مبرا داشته و بطور کلی اين ماده را جزو مواد منفجره به حساب نياورده ‏است چه درمورد ساخت يا انبار کردن آن.‏ ارتش آلمان از اين ماده برای پر کردن پوکه های نظامی در سال 1902 استفاده کرده است. اين ماده قابليت ديگری ‏به آلمان ها ميداد که بتوانند آنرا در جنگ جهانی اول در نيروی دريائی استفاده کنند. آنها گلوله هائی ساخته بودند ‏که بتواند از ديواره ضد گلوله‎ ‎‏ کشتی ها و ناو های انگليسی عبور کند، در حاليکه گلوله های انگليسی به محض ‏برخورد با پوسته ضد گلوله ها منفجر می شد و به اين ترتيب انرژی آنها در بيرون از بدنه تانک يا ضد گلوله يا ‏بدنه کشتی ها از بين می رفت. انگليسی ها با گذشت زمان اين ماده با جايگزين مايدايت (ماده منفجره ای که قسمت ‏بزرگی از آن اسيد پيکريک است) کردند.‏ به اين دليل که نياز به مواد منفجره در جنگ جهانی دوم افزايش پيدا کرد تی ان تی بار ها با 40-80 درصد ‏نيترات آْمونيوم مخلوط شد که ماده منفجره ای بنام آماتول را بوجود آورد. گرچه به اندازه تی ان تی قدرت انفجاری ‏داشت ولی يک اشکال عمده داشت که بسيار نمگير بود. ‏


تصویر:Chemistry-stub.png این نوشتار دربارهٔ شیمی ناقص است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.