سیخه
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
سیخه نام کوهی است در باختر استان اصفهان ایران در منطقه فریدونشهر.
برای گرجیان ایران خصوصا گرجییان منطقه فریدونشهر کوه سیخه از جایگاه والایی برخوردار است سیخه برای گرجیان ایران همان ارزشی رادارا است که دماوند برای فارسی زبانان فوجی یاما برای مردم ژاپن کلیمانجارو برای مردم افریقا واورست برای مردم شبه قاره هند اما این ارزش بابت زیبایی استحکام وحتی بلندی آن نیست سیخه مظهر مقاومت قوم گرجی است نماد اراده وجبر ستیزی وسمبل غرور قومی آنان است سیخه یاداور یکی از درد آورترین ودلخراشترین در عین حال دلاورانهترین صفحه تاریخ گرجیان است جسم سیخه به خودی خود ارزشی ندارد بلکه این روح سیخه است که در تار و پود همه گرجیان تنیده شده است سیخه یک مکان ساده نیست محل جنگی است که روزگار بر آن ها تحمیل کرد وآن ها نیز با آغوش باز از آن استقبال کردند متا سفانه از تاریخ دقیق وقوع این جنگ ونحوه چگونگی آن اطلاعات چندانی در دست نیست مکان این جنگ در کوه سیخه بین فریدونشهر وروستای چغیورت قرار دارد این کوه که نسبتاً مرتفع است به علت سعب العبور بودن اکثر قسمتهای آن مانند قلعهای طبیعی و محکم میباشد واز موقعیت نظامی ویژه ای برخوردار است در قله کوه دشتی در نهایت سرسبزی و زیبایی با دو چشمه آب شیرین همیشگی وجود دارد در نقاطِی از کوه که به نسبت به مکانهای دیگر از استحکام کمتری برخوردار است دیوارهای سنگی بنا شده که ارتفاع آنها در بعضی نقاط به بیش از دو متر میرسد پهنای این دیوارها نیز ازیک متر تا سه متر در نوسان است طول این این دیوارها در سرتاسر کوه در حدود 600 متر میباشد این دیوارهای عظیم سنگی بیشتر در قسمتهای شمال و غرب این کوه بنا شده است وهمچنین درپایین این دیوارها سنگرهایی ساخته شده است.
هر چند این مصیبت عظیم که در نوع خود نه تنها از بسیار مصیبتهایی که بر گرجیان در طول تاریخ وارد امده شباهت کمتری دارد بلکه بنابر ویژگیهای خویش یکی از رذیلانترین ودلخراشترین ونابکارترین انهاست این جنگ شوم (جنگ سیخه)را بایدیکی از عوامل تابعی وتکمیلی مجموعهء عواملی دانست که بر اثرانهاحیات سیاسی اجتماعی وفرهنگی تبار گرجی را درایران دستخوش تغییرات عظیم وحیرت اور ساخت گرجیان گر چه از خاکستر این اتش عظیم وبنیان بر افکن نظیر این همواره ققنوس وار سر بر آوردنداما آثار فرهنگی و روانی آن سال های متمادی بر سر حیات گرجیان سایه افکنده است و تا به امروز هم تأثیر آن واقعه در روان و فرهنگ گرجیان باقی است جنگی که در آن گرجیان باردیگر به اسارت کشیده شدند گرجیان که هچگاه سر تسلسم در مقابل زورگویهای هیچ قوم و سلسله ویا پادشاهی فرو نیاوردند و همواره به خاطر همین خوی و منش وجمعیت کم خود طاوانهای سنگینی را در طول تاریخ پرداخته اندو دچار جنگهایی ومصیبتها یی میشدند که به فا صله اندک از هم بر سر آنها فرو میآمد و گرجیان نیز دلاورانه و سرسختانه از سرزمین خود دفاع میکردند و در واقع همین روحیه جبر ستیزی وشجاعانه آنها بود که موجب میشد هر هجوم ویورش دشمن زمینه ساز یورش بعدی گردد باوجود این که در کمتر یورشی مقلوب میشدند اما این عدم امنیت سبب میشد که گرجیان نتوانند آسوده خاطر در فکر آبادانی محل زندگی خود باشند اما نباید از این نکته مهم نیز غافل شد که قلت وکمی جمعیت گرجیها گر چه با رشادت و از جان گذشتگی بی مانندی که کمتر در تاریخ اقوام وملل دیگر با توجه به موقعیت حساس سرزمین مادری گرجیان که در واقع در چها راه جنگ و به تعبیر دیگر در یک جغرافیای جنگ قرار داشتهاند دیده میشود همراه بوده است کمتر توانسته دفاع تمام عیاری از سرزمین آنها در برابر کثرت و قدرت فروان مهاجمان و تعدد دشمنان و هجومها را پاسخگو باشد ولی باز در تاریخ آن سرزمین میخوانیم که چگونه بعد از آن جنگهای خانمانسوز همینکه شاهان و فرماندهان متجاوز با لشگر انبوه خود از سرزمین آنها به کشور خود باز میگشتند مردم گرجستان دوباره از خاکستر موطن خود بر میخواستند و عاملان و دست نشاندگان دشمن را نابود میکردند و سر به شورش وقیام بر میداشتند و و حکومت سرزمین خود را به دست میگرفتند صفحات تاریخ گرجستان سرشار از این قیامهاوشورشهای دلیرانه است اما واقعه سیخه رویداد شومی است که صفحات تلخ ولطمات بس جبران ناپذیری را حداقل در دفتر تاریخ گرجیان ایران رقم زد.
جنگ شومی که در آن عامل قدرت در مجموعه خود ودر راس آن فردی مثل کریم خان به صورت یک ماشین جهنمی کشتار وچپاول و ویرانی بروز میکند و چه انسانهای بی گناه ودلیر واندیشمندو آرومند زیر چرخهای این ماشین دوزخی له میشوند وچه اندازه دست آوردها وآثار ادبی و درمجموع فرهنگ باروری که میرفت ریشه بدواند پایمال شد در این مقاله خواننده نه تنها اعمال جهنمی کریم خان ودار ودسته خونخوار او در آن جنگ که شاید در چندین قرن گذشته در تاریخ منطقه فریدن بی نظیر بوده سرکارندارند بلکه مقاومت سرسختانه مردمی که در طرف دیگر این هجوم قرار گرفتهاند نیز سر وکار دارند خواننده در مییابدکه گرجیان که در معرض چپاول وکشتار لشکرده هزارنفری کریم خان(مجمل التواریخ)واقع میشوند چگونه با تمام نیرو وتوان از حیثیت و شرف وناموس خوددفاع میکنند و تاآنجا که میتوانستند پوزه دشمن را به خاک میمالند وسر انجام آنگاه که تحمل وتوان آنها در برابر ماشین جنگی نیرومند کریم خان به پایان میرسد چگونه مردان و زنانشان با شجاعت ودلاوری به استقبال مرگ میروند حماسه سیخه را از مجموعه گفتار خاطرات وحکایتهای پیر مردان گرجی نقل میکنیم :
آنچه از محتوای تاریخ بر میآید اینست که وضع سیاسی اجتماعی واقتصادی ایران در دوران شکل گیری وتثبیت کریم خان زند بسیار آشفته بوده است بعداز قتل نادر اختلاف بین سران لشکری و کشوری شدت گرفت حکومت مرکزی میتوان گفت اصلاً وجود نداشت وهمین امر موجب شده بود که در هر گوشهای از سر زمین پهناور ایران را قصر پادشاهی و تاخت وتاز خود قرار دهند انها برای توسعه قلمرو خود دایما با یکدیگر در حال نزاع بودند وبرای تامین هزینهای سرسام آور جنگی خود بابستن انواع مالیات وخراجهای گوناگون مردم را از هستی ساقط میکردند ودر حقیقت بار جنگهای از نظر اقتصادی بر دوش مردم سر راه و مردم حوزه جنگها بود در واقع شیره جان مردم را میمکیدند منابع تولیدی به جای اینکه صرف آبادانی و رفاه جامعه و ایجاد وحدت و یکپارچگی شود زیر چرخهای ماشین جنگی نابود میشد و نیروهای انسانی در جنگهای داخلی نابود میشدند شهرها وروستاها ویران میشدند ومردم تنگدست وطبقات پایین اجتماع که همواره در سختی و انقلابات بیشتر تحت فشار قرار دارند سیاه روزتر وبیچاره تر میشدند شیرازه کشاورزی واقتصاد از هم گسسته بود ودر نتیجه شیرازه مجموعه مملکت به سرعت میرفت که از هم پاشیده شود در چنین اوضاع و احوال یکی از سرداران سپاه نادر به نام کریم خان زند توانست بر دیگررقیبان بالاخص بر رقیب قدرتمند خود محمد حسن خان ریس ایل قاجار چیره گردد وحکومت را در دست بگیرد جنگ با علیمردان خان بختیاری به سال 1750 کریم خان را به منطقه فریدن کشانددر جنگی که بین آن دودرگرفت بسیاری از سربازان علیمردان خان کشته شدند وسپاهش در هم شکست واین جنگ با پیروزی کریم خان به پایان رسید بعدازاین پیروزی کریم خان برآن شد تا از اقوام وروستاهای منطقه فریدن مالیات مطالبه کند تا مخارج کشور خود را تامین کند گفته میشود سوپلی در آن زمان مرکز تجمع گرجیان بود وبا پشتکار وتلاش گرجیان تبدیل به یکی از روستاهای نسبتاً بزرگ چه از نظر جمعیت وچه از نظر وسعت زمینهای کشاورزی در منطقه فریدن شده بود بنابراین کریم خان تعدادی از سران نظامی خود را برای گرفتن مالیات وخراج نزد گرجیان اخوره فرستاد انها مالیات ووجوه گزافی از گرجیان طلبیدند گرجیان که رشادت ودلاوریهای فراوانی در سپاه نادر شاه در جنگ با افغانها و فتح هندوستان از خود نشان داده بودند به پاس دلاوریهایشان نادر شاه مالیات فریدونشهر را به آنها بخشیده بود واز پرداخت مالیات معاف بودند از دادن خراج خوداری کردند وآنها را دست خالی باز گرداندند واین درحالی بود که گرجیان تازه محصولات کشاورزی رااز زمینهای زراعی خود برداشت کرده بودند گرجیان به فرستادگان کریم خان جواب دندان شکنی دادند آنها گفتند ما با رنجهای شبانه روزی وتحمل سختیهای بسیار این زمینها راآباد کردیم ومایحتاج زندگی خود را بامشقت فراوان تامین میکنیم ما گرجی هستیم وحاضر نخواهیم شد دسترنج خود را به زور در اختیار هیچ شاهی یاخانی بگزاریم حتی اگر به قیمت جانمان هم تمام شود بر گردید وپیغام ما را به کریم خان برسانید کریم خان باشنیدن سخنان آنان از این جسارت گرجیان سخت برآشفت ودستور داد هزاران سوار وسرباز مسلح برای سرکوبی ومجازات گرجیان آماده شوند وبا بسیج 10 هزارنفراز نیروهای خود به سمت آخوره (سوپلی)به راه افتاد از سوی دیگر گرجیان دریافتند که انها رفتار تحقیر آمیز خود نسبت به کریم خان بی پاسخ نخواهند ماند وبی شک دیر یا زود در انتظار جنگ سختی باشند بدین ترتیب گرجیان به محض دریافت خبر حرکت کریم خان وانبوهی لشکریانش به سوی سوپلی ونبرد باآنها شروع به چاره اندیشی وچگونگی مقابله با لشکر کریم خان کردند گرجیان در ابتدا برای مقابله با آنها تصمیم داشتند که راهها را از هر طرف بر آنها ببندند وبه صورت پراکنده ودستجات متفرق واز مکانهای مختلف مبادرت به جنگ کنند وبا حملات وشبیخونهای غافلگیرانه سپاهیان دشمن را در هم در هم شکنند اما در یافتند که تعدادمردان وجنگخویان آنها وتجهیزات نظامیشان در قبال انبوه سپاهیان مجهز وکار آزموده کریم خان هیچ است وبنابراین قادر نیستندرودر رو با دشمن سنگین وقوی پنجه به مقابله بپردازند پس چارهای دیگر اندیشیدند گرجیان که به خاطر علاقه فراوان آنها به شکار وهمچنین تهیه آذوقه برای دامها اکثر اوقات خود را در کوهستان به سر میبردند وبا محیط فریدونشهر و موقعیت کوهها و گذرگاهها آشنایی کامل داشتند تصمیم گرفتند تا با توجه به تعداداندک جنگجویان خود ودفاع بهتر از زنان و کودکان وحفظ مال واحشام خود به کوهی که مانند قلعه مستحکم از لحاظ نظامی همانند دزی با حصارهای طبیعی از کوههای بلند و صعب العبور بود وتا فریدونشهر چندان فاصلهای نداشت و آن را سیخه یعنی قلعه مینامیدند استقراریابند سیخه که با فریدونشهر شش کیلومتر فاصله داشت علاوه بر دارا بودن حصار طبیعی از کوههای بلند در قله کوه دشتی وسیع با چند چشمه آب نیز وجود داشت بنابراین دست به کار شدند وهمگی زنان وکودکان وذخیره غذایی خود را بر داشتند و به سمت سیخه به راه افتادند آ ن ها احشام دام های خود را نیز به سیخه کوچاندند گرجیان که که با محیط سیخه کاملاً آشنا بودند و گذرگاه ها ی سیخه را کاملاً میشناختند تصمیم گرفتند تا در گذرگاه ها ی بالای کوه دیوار های به ارتفاع 3 تا 4 متر بنا کنند هم چنین سنگر هایی در بالای دیوار ها به منظور ناکام گذاردن دشمن برای رسیدن به پای دیوارها ساختند سیخه به چند منطقه دفاعی تقسیم شده بود ودر نقاط مرتفع عده دیده بان قرار گرفته بودند تا نزدیک شدن لشکریان کریم خان را به مدافعان سیخه اطلاع بدهندبه هر ترتیب گرجیان لحظه به لحظه خود را برای یک جنگ تمام عیار آماده میکردند و دیده بانان در انتظارورود لشکریان کریم خان بودند تا اینکه بعد از گذشت چند در حالی که گرجیان خانههای خود را رها کرده بودند وشب ها و روزها بدون هیچ سرپناهی در سیخه میگذرانند تا اینکه دیده بانان خبر رویت لشکریان کریم خان را به اطلاع دیگران رساندندکریم خان قبل از حرکت به سمت فریدون شهر دستور داده بود که هر کسی را که مقاومت کرد چه مرد باشد چه زن از دم تیغ بگذرانند هنگامی که لشکر کریم خان به نزدیک فریدون شهر رسیدند بلافاصله فرمان حمله صادر شد وقتی که لشکریان متوجه شدند که شهر خالی از سکنه است شروع به غارت خانه ها واموال گرجیان کردند و بعد چون دیگر چیزی برای چپاول نیافتند خانه ها ومزازع وباغ ها را آتش زدند و فریدون شهر را تبدیل به تلی از خاکستر کردند کریم خان که متوجه شد که گرجیان در کوه سیخه موضع گرفتهاند دستورعزیمت به سمت سیخه را صادر کرد لشکریان در مسیر رفتن به سمت کوه سیخه نیز مزارع و زمین های زراعی را آتش زدندکریم خان دستور داد که سربازان در اطراف سیخه اردو بزنند تا با فراغ بال به تعیین مکان وزمان مناسببرای حمله بپردازد از طرفی گرجیان که شاهد سوختن و ویران شدن خانه و کاشانه خود بودند و میدیدند که چگونه باغ ها و مزارعشان به یک باره جولانگاه سربازان کریم خان گردیده و از مزارعشان که آن ها را با خون دل آباد کرده بودند چیزی جز آه و افسوس باقی نمانده است هم پیمان شدند که تا پای جان در مقابل کریم خان بایستند و یک گام هم به عقب برندارند .
کریم خان به گرجیان پیغام داد که دست از مقاومت بردارند و تسلیم شوند و گرنه تا آخرین نفر کشته خواهند شد اما تهدیدهای او هیچ تا ثیری در مدافعان نداشت و اعلام کردند که حاضر به هیچ گونه سازشی نیستند گرجیان به اتفاق میگفتند که ما زنده یا مرده پیروز جنگیم ما هرگز تن به ذلت نمیدهیم و حاضر نمیشویم حتی یک مثقال از حاصل دسترنج خودمان را به زور به دیگران بدهیم ودر این راه جان خود را در کف دست نهاده ایم و آماده هرگونه جان فشانی هستیم آن ها میگفتند ما گرجی هستیم و تسلیم ناپذیری در مقابل ظلم در خون ماست در همه جای قفقاز ما را به دلاوری و شجاعت میشناسند حال چرا باید خود را خوار و ذلیل کنیم هر اتفاقی میخواهد بیفتد ما آماده جنگیم حتی به قیمت کشته شدن خود و عزیزانمان کریم خان که جواب گرجیان را شنید تصمیم به محاصره سیخه گرفت چند ساعت بعد کریم خان سرداران خود را فراخواند تا با آنان درباره چگونگی حمله مشورت کند در هنگام عصر و موقعی که کریم خان و سران نظامی اش از چادر خارج شده بودند ودر پایین کوه در مکانی به نام بالا دست نشسته بودند تا بتوانند بهترین راه رسیدن به د سیخه را پیدا کنند کریم خان که مغرورانه در حال پک زدن بر قلیانش بود تیری به آتشدان قلیان اصابت کردوآتشدان به هوابرخاست وچون شکی کریم خان را از اندیشه بیرون آورد و او را از قله غرور فرو انداخت. تیری که بی شک سرنوشت سازترازآن هرگزازاسلحه هیچ فرد گرجی درهیچ دوره و زمانی ازتاریخ دیگر شلیک نخواهد شد تیری که تنهاباتماس نوک انگشت باماشه تفنگ ومشتعل شدن مقداری باروت شلیک شدوشرنوشت قومی را ونسلهای بعدی را بی گمان رقم زد این تیر توسط شخصی ملقب به سیبیلو از طایفه توازیانی که همراه چند ین تن از گرجیان د یگر به نزدیکی های اردوی کریم خان برای کسب اطلاعات آمده بودند شلیک شداوکه از دلیران ونام آوران گرجی درآن جنگ بوده وهنگامی که به همراه چندگرجی دلیردیگراردوی دشمن را تحت نظر داشتند ناگهان متوجه میشوندکریم خان به همراه تعدادی از سران نظامی اش در بیرون چادر دور هم نشسته ومشغول گفتگو وکشیدن قلیان است آنها چنان سرمست ومغروربه نظرمی رسیدندکه گویی بر گرجیان فایق گردیده اندوپیشاپیش خود رافاتح این نبرد میدانستند. سیبیلو ودیگر گرجیان که شاهد آن صحنه بودند به شدت خشمگین میگردند زیرا میدیدند دشمن بعد ازویرانی سوپلی اکنون سرمست وخندان به گفت وشنود وخنده وشوخی مشغول اند بس سیبیلو تفنگش رابه طرف قلیان نشانه میرود وبه دیگرگرجیان میگویدسرقلیان راتماشاکنیدناگهان سرقلیان (آتشدان) به هوا برخاست وآتش درهواپخش میشودواردوی کریم خان به هم میریزدوبه گمان اینکه گرجیان به آنهاحمله کرده اندسریعا حالت دفاعی میگیرندوسیبیلو ودیگرگرجیان قهقهه کنان به آنها میخندند ازطرف دیگرهم گرجیان که درسیخه موضع گرفته بودندبه گمان اینکه جنگ آغازگشته به تکاپومی افتندوعدهای خود رابه گردنه شرقی میرسانندامامی بینندسیبیلو ودیگران خنده کنان خودرا ازشکاف صخره هابه بالامیرسانندآنهاتوسط دیگران مورد سؤال واقع میشوند که چه اتفاقی افتاده وصدای شلیک گلوله ازتفنگ چه کسی بوده است گرجیان همراه سیبیلو واقعه راتعریف میکنندو وقتی همه از عمل سیبیلوآگاه میشوند تعدادی ازاومی پرسندچراکریم خان راهدف قرارندادی اگراوکشته میشدنظم در اردوی دشمن ازبین میرفت ومابرآنهاپیروزمی شدیم اما اودرجواب میگویداین کارماکه مردانه ازدادن خراج خودداری چگونه ممکن است به نامردی حتی دشمن خود رابکشیم این عمل برای گرجیان ننگ آورترازدادن خراج است وبعددرادامه میگویددیدم که کریم خان و فرماندهانش چگونه متکبرانه دور هم نشسته اندومشغول بزم وشادی اند گویا ما رامردمی ترسو وبزدل پیش خود میپندارند که به کوهها پناهنده شده ایم وخانه هاوکشتزارهای خودرابرای آنها رها کرده ایم و فردا دست بسته وگریان از سیخه فرود میآییم وبه پای آنها میافتیم این بود که یک لحظه احساس کردم که خون چنان در رگهایم به جوش آمده که هر لحظه امکان دارد بیرون بزند این بود که به او فهماندم که مغرور نشو وبدان که به جنگ شیران آمدهای وماتو را دعوت به نبرد میکنیم این سخنان سیبیلو مورد تحسین مردان گرجی قرار گرفت و همگی به او گفتند که با این اوصاف هر یک از ما هم که به جای تو بودیم همین کار را انجام میدادیم این عمل سیبیلو گرچه باعث آغاز نبردودرنتیجه کشته شدن بسیاری از گرجیان شد اما در محتوای خود نمودار خصیصه مقاومت و تسلیم ناپذیری وپایداری وعقب ننشستن درمقابل زور وستم حتی درسختترین شرایط دربرابر هر متجاوز قوی پنجه وتجلی شجاعت بی باکی وتعصب وجانبازی گرجیان وبیانگر این مطلب است که مرگ با عزت بهتر از رندگی ذلت باراست پس خود را باید برای نبرد آماده کنیم از طرفی دیگر کریم خان ازاین عمل گرجیان به شدت خشمگین شدودریافت که گمانی که راجع به تسلیم شدن گرجیان در سر داشت خیالی بیش نبوده و جز به جنگ به هیچ چیزدیگر نباید بیندیشد درآن شب کریم خان فرماندهان خود رابه حضورپذیرفت ودرباره چگونگی غلبه بر گرجیان باآنها به گفتگو نشست آنها تصمیم گرفتند تاسحرگاهان ازچهارطرف سیخه رامحاصره کنند وهر کدام فرماندهی قسمتی ازنقاط حساس رابر عهده بگیرند و بالاخره آفتاب آن روز پاییزی دمیدو گرجیانی که درسنگرها شب رابه صبح رسانده بودند بیدارشدندوخود را برای نبردآماده کردند نبردی که اگر گرجیان به سیخه پناه نیاورده بودند همان روزنخست ورود لشکر کریم خان به پایان میرسید ولی فکر پناه گرفتن درسیخه ونبرد درآنجا باعث شد تا هم نبرد چندروزعقب افتاده و گرجیان هم بهتر ازخود دفاع کنند با صدورفرمان حمله توسط فرماندهان سربازان دشمن شروع به پیشروی ازدره نسبتاملایم سیخه از گذرکاه شمال کردند آنها بارعایت احتیاط شروع به با رفتن از سیخه کردندوتا نزدیکی سنگرهای گرجیان پیش رفتند چنین به نظرمی رسید که مانعی درسر راه آنهانیست پس به طور دسته جمعی به پیشروی خود ادامه دادند اما ناگهان علامت یورش عمومی داده شدو ازگوشه وکنارها واز پشت سنگرها سربازان دشمن مورد هجوم وسنگباران گرجیان قرار گرفتند وبارانی ازسنگ بر سر و روی سربازان دشمن سرازیرشد بدین ترتیب بسیاری از سربازان کشته ویا زخمی شدند ومجبوربه عقب نشینی شدند تا شامگاهان حملات متعددی توسط سربازان کریم خان انجام شد اماباپرتاب کردن سنگ های قطورتوسط گرجیان برسرآنها مانع پیشروی بیشتر آنها میشدندو ناچارا با دادن تلفات ومجروحین زیاد عقب نشینی میکردند در این روز نبرد درسمت شمالی مشهودتربودودرقسمتهای دیگر گرجیان چندان احساس خطری نکردند شب هنگام فرماندهان کریم خان تدبیری دیگر اندیشیدند آنها تصمیم گرفتند تا تنها از گردنه شمالی و جنوبی حملات خود راآغاز کنندوحملاتشان هم جدی تروبا نفرات بیشتر همراه باسرعت عمل باشد از طرفی دیگر گرجیان که در روز نخست نبرد پایداری و مقاومت غرور آفرینی از خود نشان داده بودند بسیار خوشحال بودندوبه کمک هم شروع به ساختن سنگرها وموانع دیگر در مکانهایی که درآن روز دشمن ازآن مکانها توانسته بود بالا بیاید ونبود آن موانع احساس میشد حتی زنان وکودکان نیز به آنها کمک میکردند آنها همچنین به دیگرسنگرها سر میزدندو درباره نبرد آن روز با هم صحبت میکردندوبه خنده ومزاح میپراختند به هم روحیه میدادند و شجاعت ودلیریشان را تحسین میکردند .
روز بعد و با طلوع آفتاب بار دیگر سربازان دشمن با رعایت احتیاط کامل هجوم را تکرار کردند تا به نزدیکی سنگرهای گرجیان رسیدند این بار سنگهایی که توسط گرجیان به پایین سرازیر میشد چندان اثری نبخشید چون سربازان پشت سنگها پنهان میشدند و همچنین آنها دریافته بودند که باید در هنگام صعود از کوه از هم جدا شوند و این کار بسیار موثر بود گرجیان خود را برای رویارویی با سربازان دشمن آماده میکردند و این بار بالا بودن گرجیا ن و پایین قرار داشتن دشمن تنها مزیت و برتری آنها بر دشمن بود که مقداری از ضعف قلت نفرات گرجیان را در برابر سربازان انبوه کریم خان را میکاست پس گرجیان که اکثرا هم از داشتن تفنگ محروم بودند و تنها تعداد کمی از آنها دارای اسلحه گرم بودند و اغلب آنها نیز پیرمردان بودند شمشیر کشیده و نبرد با سربازانی که به سنگرهای آنها رسیده بودند پرداختند جنگ سختی در گرفت کسی نمیداند در آن نبرد یک دهقان گرجی در برابر چه تعداد از سربازان مجهز و کار دیده کریم خان میجنگیدند در قسمت جنوبی هم وضع به همین منوال بود گرجیان که چارهای جز جنگ نداشتند به سختی میجنگیدند و با تعداد اندک خود مقاومت جانانهای به خرج دادند تاشامگاه جنگ سختی بین آنها در جریان بود کریم خان که نمیخواست از تصرف سیخه صرف نظر کند مشاهده کرد که لشگریانش دچار هول و هراس شدهاند پس سران و رهبران نظامی را فرا خواند و دستور عقب نشینی را به آنها داد گرجیان با دادن تعدادی تلفات در آن روز به سختی مقاومت کردند گزارشات رسیده به کریم خان نشان میداد که در جگ آن روز تعداد قابل ملا حظهای از لشگریان کشته ویا مجروه گشتهاند در آن شب هر دو طرف در گیر به شدت مراقب اوضاع بودند تا مبادا مورد شبیخون طرف مقابل قرار بگیرند و بلاخره آفتاب آن روز تلخ و سرنوشت ساز دمید و کریم خان که نقشه وحدود مسولیت ووظایف و جای هر یک از امرای خویش را مشخص کرده بود فرمان حمله را صادرکرد و نبردی به تمام معنا نا برابر که در آن چند صد تن گرجی به خاطر تن ندادن به ذلت در برابرسیلی از سربازان دشمن مردانه میجنگیدند آیا کسی قادر به توصیف آن نبرد بوده و هست در آن جنگ جنون آسا ظاهراً تلفات دشمن به حدی بود که به ناچار تمام امرای بزرگ و سران سپاه کریم خان نیز به سیخه هجوم آوردند جنگ سختی ادامه داشت گرجیان که چند روزی بود که در اثر تنگی آذوقه سخت در مضیقه بودند باآنکه گروهی اندک بودند از سربازان انبوه دشمن بیمی در دل راه ندادند آنها چنان متهورانه میجنگیدند که خون را در عروق یکدیگر به جوش میآوردند و خود را برای هر نوع فداکاری آماده میکردند و در زد وخورد که میان آنها مدتها به طول کشیدبا قلعه مستحکم وشجاعتی که داشتند بسیاری از سربازان کریم خان را نابود کردند چندین میدان جنگ به وجود آمده بود وگرجیان که از شیوهای چریکی (پارتیزانی )در جنگ استفاده میکردند بدین ترتیب هر قسمت از گذرگاههای شمالی وجنوبی به مرکز مقاومت ونبرد خونین تبدیل شده بود ولی بالاخره در هنگام عصر لشکریان کریم خان با همه توان خود به سیخه حمله بردند وگرجیان باآنکه رشادت بسیاری از خود نشان دادند اما کثرت لشکریان دشمن و تجهیزات جنگی آنها سرنجام پایداری گرجیان را در هم شکست و با وجود مقاومت شدید گرجیان دیواهای سنگی ویران شد و سپاهیان به درون سیخه وارد شدند عده بسیاری از جنگجویان گرجی کشته شدند اما در سیخه جنگ وگریز همچنان ادامه داشت و باقیمانده جنگجویان زنان وکودکان را به سمت گردنه شمال غربی که دارای مخفیگاهها وراههای صعب العبوری برای گریز از چنگ سربازان بود هدایت میکردند وخود را هماهنگی وتمرکز مجدد به بالای گردنه شمال غربی میرساندند انها توانستند با چنگ وگریز ودادن تعدادی کشته بالاخره خود وزنان وکودکان خود را از معرکه نجات دهند با از جان گذشتگی بی مانندی به نبرد ادامه میدادند اما سربازان انبوه دشمن به شدت هجوم میآوردند وآنها رابه جایی راندند که پرتگاههای بسیار یکی پس از دیگری وجودداشت هجوم وحشیانه دشمن چنان عرصه را بر گرجیان تنگ کرد که مردان گرجی بسیاری از زنان ودختران خود را از کوه به پایین پرتاب کردند تا به چنگ سربازان کریم خان نیفتند حتی تعدادی از زنان ودختران گرجی نیز ودر واقع تایید راهی که پدران و برادران خود رفته بودند را به شیوه خاص خود در پرتاب کردن صخره ها یافتند وبدین ترتیب گرجیان پاک باخته که هستی شان به آتش کشیده شده بود و زن وفرزندانشان نابود شده بودند جنگ شدیدی د ر آخرین لحظات سقوط سیخه آغاز کردند و گروه بی شماری از سپاهیان خان زند را نابود کردند واندکی بعد همگی در حال پیکار جان باختند و سرانجام در حالی که سیخه درخون گرجیان غلتیده بود سقوط کرد و بدین سان در پایان این نبرد سپاهیان کریم خان با وجود تلفات فراوان پیروز شدند و گروه بی شماری از گرجیان را به خاک و خون کشیدند و جوی های خون از هر طرف روان شد تعدادی از گرجیان که اغلب سالخوردگان و زنان و کودکان بودند و بعد از هجوم همه جانبه سربازان کریم خان نتوانسته بودند خود را از معرکه نجات دهند همچنین تعدادی از جنگجویان گرجی که زخمی شده بودند به اسارت سربازان در آمدند در آن شب جنگ سیخه به پایان رسید سیخه مستور از کشته ها وخون خشک شده بود سیخه از رنگ سبز رنگ قدرت زندگی به در آمده بود و رنگ خون رنگ قدرت نوع بشر را به خود گرفته بود در آن شب شوم و مخوف چه بر سر گرجیان بی پناه گذشت آنها که به هر صورتی که توانسته بودند خود را نجات دهند در جستجوی عزیزان خود بودند چیزی جز کشته نیافتند سکوت مرگ سیخه را فرا گرفته بود و دیگر صدای خنده گرجیان قبل از جنگ و نعرههای چون شیر آنها در نبرد به گوش نمیرسید آن شب تا صبح صدای زوزه گرگ ها که اجساد کشته را میخوردند به گوش میرسید و با مدادان پرندگان لاشخور در آسمان سیخه پیدا شدندصبح فردا نیز فردا نیز فرا رسید و کریم خان سر مست از این پیروزی به خود میبالید دستور داد تمام اسیران و زخمی ها را در مکانی به نام کهریز بالادست جمع کنند او که میخواست غلبه اش بر گرجیان درس عبرتی برای همه باشد دستور داد تا سر های مقتولین را از بدن پاره پاره آن ها جدا کنند وقتی سر های گرجیان از اطراف سیخه جمع شد سربازان مامور شدند که از سرها کله مناره بسازند سپس به دستور کریم خان تعدادی را که احتمال میداد از سران و رهبران گرجیان باشند از میان گرجیان جدا کنند تا آنها را تیرباران کنند و سپس کریم خان روی به آنها کرد و گفت با شما اتمام حجت کردم که گر تسلیم نشوید و اگر خون سربازان من ریخته شود همه شما را خواهم کشت اینک میبینید که همه جنگ جویان شما کشته شدهاند و شما اسیر و دستگیر کردم اکنون موقع مجازات شما فرا رسیده است کریم خان که انتظار داشت گرجیان با عجز و ترس از او در خواست بخشش کنند یا لااقل از تیرباران آنها منصرف شو با کمال تعجب جواب دندان شکنی از آنها دریافت کرد آنها گفتند ای خان ما به تو گفتیم گرجی هستیم واز دادن خراج به کسی چون تو خودداری میکنیم حتی اگر به قیمت جانمان هم تمام شود اکنون ما آماده مرگ هستیم در آن لحظه کریم خان به شدت خشمگین شد پس برای تکمیل تراژدی خود دستور داد ارج قلی بیگ که از سران گرجی بود را به توپ ببندند و بقیه جنگجویان را تیرباران کنند گفته میشود موقعی که سربازان میخواستند چشم های آنها را ببندند گرجیان امتناع کردندودر حالی که با چشمان خود شاهد گریه و خشم دیگر اسیران و از طرفی شاهد شادکامی فرماندهان نظامی کریم خان بودند با دیدگان کین آلود به استقبال مرگ رفتند بعد از قتل و غارت و کشتار گرجیان یکی از فرماندهان نظامی کریم خان که گرجی بود و در آن موقع در سپاه کریم خان حضور نداشت بعد از اطلاع از لشگرکشی برای نبرد با گرجیان آخوره بر آشفته و سریعا خود را از شیراز به سوپلی میرساند تا هر طور شده مانع جنگ کریم خان با هم تباران خود گردد اما درست موقعی به آنجا میرسد که کار از کار گذشته و جنگ با شکست گر جیان به پایان رسیده است پس با دردی فراوان نزد کریم خان رفته میگوید ای امیر اینک که تو فاتح شری و انبوهی از گرجیان نیز در جنگ با تو کشته شدهاند از تو درخواست میکنم تا اسیران و دیگر گرجیان رسته از مرگ را عفو کنی اما کریم خان در جواب فرمانده گرجی خود گفت تو فقط کشته شدگان گرجی و اسیران وناله و شیون آنها را میبینی و از کشته شدگان سربازهای من چیزی به یاد نداری فرمانده گرجی چندین بار تقاضا خود را تکرارکرد تا این که کریم خان را متقاعد کرد پس کریم خان دستور داد تعدادی از اسیران را آزاد کنند و در پایان چون اجساد گشته شدگان وفساد اجزا انها بوی تعفن شدیدی را در منطقه باعث شده بود به دستو کریم خان و در حالی که کل منطقه با خاک یکسان شده بود و امول واسباب آنها را به یغما برده بودند اردو را به حرکت در آوردند و بدین ترتیب آنها رفتند و غمی دردناک برای باقیمانده گرجیان بر جای گذاشتند این جنگ که تنها چند روز بیشتر طول نکشید همه جا را به ویرانهای تهی مبل ساخته بود سوپلی نیز به شهر مردگان مبدل شده بود که با هرمهایی از سر کشته شدگان زینت داده شده بود با رفتن لشگریان کریم خان باقیمانده گرجیان که از مرگ رهایی یافته بودند زخمی تشنه و گرسنه در حالی که پای به قریه خود میگذاشتند که از سوپلی ویرانه بیش نمانده بود خانه ها باغها مزارع و کشتزارها با خاک راه برابر شده بود انسان وضع گرجیان را در آن روز ها به صورت رقت انگیز در ذهن خود مجسم میسازد شاهد ویرانی خانه وکاشانه وکشتزارها کشته شدن عزیزان نزدیکان وهمتباران خود در یک جنگ نابرابر بودن برای هر انسانی از هر قوم و مذهب و نزادی دشوار ودردناک است مادران برای دخترانشان میگریستند اما اسیران برای والدینشان برای محبوبشان و خویشانشان زجه اسیران فریاد دیدران شیون مادران زاری خواهران وگریه برای اقوام و هم تبارانشان بود که به گوش میرسید گویی که تندر از میان ابر ها میغرید فریدون شهر دیگر آن شکوه و جلال سابق را نداشت جایی که با سخت کوشی و پشت کار گرجیان از یک طبیعت وحشی به منطقهای سرسبز و خرم در طی سالیانی که آنها را در آنجا کوچانده بودند تبدیل کرده بودند جایی که خاکش ربای آنها مقدس بود جایی که در آستانه جنگ به زیبایی و تنعم در منطقه فریدن معروف بود تبدیل به ویرانهای شده بود خانه ها ویران شده بود و باغ ها و زمین های زراعی آنها به چراگاهی برای اسب های لشکریان کریم خان در آمده بود اکنون برای کدام یک بگریند بر خانه هاشان که ویران شده بود یا بر بی سر پناهیشان اکنون از کدام عطش بسوزند کشته هاشان که درو شده بودند یا ماندن در حسرت خوشهای اینک برای کدام یک زاری کنند برای گله گوسفندانشان که به غارت رفته بودند یا برای حسرت لقمه نانی برای کدام یک ضجه زنند خیش هاشان که سوزانده شدند یا حسرت خرمنی برای کدام یک گریه کنند عزیزانی که کشته شدند و با دست های خود آنها را به خاک سپردند یا برای خودشان برای زندگانی مرده بیدن ترتیب جنگ سیخه را میتوان یکی از صحنههای حیرت انگیز و دلخراش در مجموعه جنگ های کریم خان دانست که یک سوی آن نابرابری و بی رحمی بود و سوی دیگر آن مقاومت و حماسه و اشک و خون و سرانجام ویرانی و گورستان جنگی که صحنههای دلخراش آن تصویر روشنی از جدال شرف و تجاوز رانشان میداد واعهای که برای گرجیان به مثابه خشک شدن چشمه یا رودی برای دشتی از گل ها ودرختان دانست که بعد از خشکیدن آن رود لحظه لحظه از طراوت و زندگانی فاصله بگیرند و در مدت زمانی نه چندان دور با همه مقاومت و تنومندی و شادیشان از بین خواهد رفت از آن درختان و جز تنهای خشک که بیان گر جسم و پیکره آنها است اما بی روح و عاری از زندگانی و هویت چیزی نماند برای گرجیان نیز چنین حکمی را داشت که اکنون میبینیم که بعضی از گرجیان خود به استقبال مسخ شدن میروند واقعهای که تلخترین و از همه مهمتر جبران ناپذیرترین نتایج را برای گرجیان در پی داشت فریدون شهر بعد از این جنگ شوم به کلی ویران شد و پس از سال ها از نو به پا خواست دیگر آن فریدون شهر قبل از جنگ نبود و به حال ضعف با قی ماند و گرجیان نیز به یک خواب مرگ فرورفتند خواب مرگی که تا به امروز هم گرجیان نتوانستهاند از بستر آن بر خیزند و از زیر بار لطمات شدید این واقعه کمر راست کنند شیرازه کشاورزی و اقتصادی به کلی از هم گسسته بود آشفتگی وضع اقتصادی اجتماعی فقر و تنگدستی طبعا اثرات اثرات اقتصادی اجتماعی و فرهنگی محنت بار خود را در میان جامعه ستم کشیده گرجیان گذاشت گرجیان که هستی آنان غارت شده بود در وضع اسفناکک و تاسف باری قرار گرفتند از طرفی فصل سرما فرا میرسید و آنها نه سر پناهی داشتن ونه هیزمی تا بتوانندهمراه گرسنگی در مقابل سرما مقاومت کنند گفته میشود در فریدون شهر تنها چیزی که باقی مانده بود تکهای از یک نمد مندرس بوده است آنها چگونه آن زمستان سردرا پشت سرگذاشتند درحالی که هیچ گونه خوراک ودام و مواد سوختنی برای آنها نمانده بودتمام محصولات آنهایا خوراک اسبان گردیده بودند یا به غارت برده شده بود بدین ترتیب آنها درسال بعد نیز دچار قحطی وگرسنگی بودندچون بذری نداشتند تا درزمینهای خود کشت کنند تا در سال بعد درمضیغه نباشند آنها روزبه روز سیاه روزترو بیچاره ترمی شدند دراین یورش خونین که عده زیادی کشته شدند میتوان گفت که سوپلی دوسوم جمعیت گرجیان خود را ازدست داد.تعدادی از طایفه ها در جنگ به کلی از بین رفتند و از چند طایفه نیز چند نفر از آنها زنده ماندند به عنوان مثال :در جنگ سیخه و زمانی که سیخه در آستانهٔ سقوط قرار گرفت بسیاری از زنان گرجی خود را از کوه به پایین پرتاب کردند تا به اسارت سربازان کریم خان در نیایند و در واقع مرگ را برزندگی ترجیح دادند مرگی که آنها را از ننگ و ذلت میرهانید مادر حق ورد یکی از آنها بود او که در محاصرهٔ قرار میگیرد فرزند خود را به سینه میفشارد و به پشت خود را از کوه پرتاب میکند تا بدین طریق خود را سپر بلای کودک خود قرار داده باشد بعد از پایان جنگ دیگر گرجیانی که برای به خاک سپردن عزیزان خود به پای سیخه میروند با دیدن آن کودک در کنار جسد مادر متوجه موضوع شده و او را با خود به سوپلی میآورند و تنها از فرزندان و برادران عظیم در آن جنگ آن طفل کوچک زنده میماند طایفهٔ عظیمانی (خودسیانی) که هم اکنون در فریدونشهر زندگی میکننداز نوادگان حق ورد هستند.این غارت و ویرانی نه تنها از نظر اقتصادی زیانهای جبران ناپذیری به گر جیان وارد ساخت بلکه سنتها و ارزشهای فرهنگی را ناتوان کرد.گرجیان تصمیم به مهاجرت گرفتند تا شاید با سکنی گزیدن در روستاها و نقاط دیگر بتوانند خود را از این محنت نجات دهند بدین ترتیب وضع نابسامان اقتصادی باعث شد تا از جمعیت باقیماندهٔ گرجیان کاسته شود گفته میشود تعدادی از خانواده ها به دزفول مهاجرت کرده تعدادی هم به طرف همدان و بعضی ها در روستاهای مجاور ساکن شدندازنتایج دیگر این واقعه ورود بعضی از افراد از اقوام وتیرههای مختلف به سوی سوپلی شد بدین گونه که با کم شدن جمعیت سوپلی تعدادی از افراد وخانواده از روستاهای دیگر که میدانستند سوپلی دارای زمینهای زراعی خوب ومرغوبی است به سوپلی مهاجرت کردند وبا خرید زمین زراعی از گرجیانی که در آن روزها به سختی روزگار میگذراندند و قحطی و تنگدستی بعد از وا قعه سیخه گریبانگیر آنها شده بود با فروش زمینهای کشاورزی و به دست آوردن مقدار پول هر چند ناچیز میتوانستند موقعیت اقتصادی خود را نسبتا"تقویت کنند و بدین ترتیب حاضر به اقامت و سکنی گزیدن آنها در سوپلی میشدند که این عمل خود باعث تغییر ترکیب جمعیت سوپلی میشد و گرجیانی که تا آن زمان با دیگر اقوام پیوند خونی پیدا نکرده بودند و اصالت و نژاد خالص خود را حفظ کرده بودند با ورود اقوام تیرههای مختلف نژادی باعث در آمیختگی نژادی خود شدند که این خود باعث خوی وخش ذاتی و کم رنگ شدن تعصبات قومی و زبانی از آن زمان به بعد گردید و این بود جنگ سیخه جنگی که مارتقوپی را با خاک یکسان ساخت سر مردان نامدار و دلیری را از بدن جدا کرد زنان و کودکانی که خود را از کوه به پایین پرتاب کردند و مرگ را به آغوش گرفتند جنگی که در آن خون بی گناهان بر زمین جاری شد و در پیش دیدگان پیران و کودکان و زنانی که به هر طریقی از این جنگ نا برابر جان به در برده بودند از سر عزیزانشان کله مناره بر پاساخت و اینها توسط مردمی که در عین حال خود را مدافع ویاور دهقانان و وکیل آنها میداشت صورت گرفت واین اعمال بر سر زنان وکودکان و عدهای دهقان بی دفاع که از سالها پیش از موطن خود آواره گشته بودند ودر پناه کوههای زاگرس میرفت تا زندگی تازهای را آغاز نمایند ورویداد های تلخ گذشته را بر روح وجسم آنها چون کوهی سنگینی میکرد از فکر وذهن خود بزدایندواکنون نه تنها باید یک بار دیگر آن رویدادوسیه روزیهای گذشته که به خاطر تسلیم ناپذیری وسرفرود نیاوردن ومقاومت سرسختانه در برابر دشمن با جنگیدن و کشته شدن و چه با زنده ماندن و به بند کشیده شدن اما پایدار ماندن و تحمل سختترین شکنجه ها و عذاب های روحی در اسارت را در ذهن خود مرور کنند و به بدبختی ها و تیره روزی ها ی خود بگریند بلکه باید با چشمان خود شاهد فوران خون از رگهای عزیزان و فرزندان خود باشند و این است تنها لذت بردن کسانی که حاضر نشوند تا دسترنج و مایحتاج خود را که با رنجها و مشقتهای فراوان به دست آوردهاند به زور در اختیار سربازان و مأموران حاکمان بدهند .بله جنگی به این شدت بی رحمانه و ناجوانمردانه و هراس انگیز تنها به بهانه اینکه آ نها از دادن مالیات امتناع ورزیدند و هنگام اطلاع یافتن از هجوم آنها برای دفاع از جان و مال و ناموس خود دست به مقاومت زده اند. به یقین این وا قعه غم انگیز که در آن کشته شدن برای آ ن مردان قوم پرور در آن موقع به خاطر تن ندادن به ذلت بود اما برای نسلهای بعد و ما مهر پایانی شد که نه تنها باید برای ما اندوهی باشد بلکه باید به عنوان یاد بود تلخی از اسارت همگانی دوبارهی گرجیان برای نسل آینده بماند وآن کسانی که با قلبی آکنده از مهر برای حفظ قوم خود و با حرکت امروزیشان که از محبت و همبستگی گذشتگان مایه میگیرد و در ژرفای قلب خود مشعل قوم دوستی، دلیری و عشق به زبان و فرهنگ نسلهای گذشته را فروزان نگه میدارند این سرگذ شت را از صمیم دل و با اندیشهای درست بخوا نند و اگر روزی روزگاری هنگامهٔ بیداری گرجیان فرا رسد و صدای خون کشته شدگان سیخه به گوش آنان برسد آنگاه نسل آینده برای تداوم تاریخ،زبان و فرهنگ گرجی که زمانی پربار و عزیز و اکنون پژمرده و خوار خاطرهٔ این واقعه را زنده نگه دارند.حکایت آن زنان و مردان دلیری که قربانی خشم و ظلم وستم شدندو اما با ارادهٔ خود هستی خویش را فدای قوم خود کردند تا ثابت کنند که گرجیان همواره در طول تاریخ برای دفاع از آب و خاک و شرفشان با دشمنان قوی پنجهای نبرد کردند و تاوانهای این نبرد را هم با کشته شدن و غارت واسارت پرداختند اما نه زنده بلکه مرده در برابر دشمن زانو زدهاند و با بوئیدن خاک گرجستان میتوان به این حقیقت پی برد زیرا که خاک را باید بوئید و از بوی خون آن مزار رادمردان و خاک وطنشان را پیدا کرد چون رسم مردان است که بجنگند و در خون خود بغلتند تا نه در هنگام زنده بودن بلکه مگر با جسم بی جان در برابر دشمن به زانو در آیند.
[ویرایش] منبع
وبگاه گرجیان ایران (برداشت آزاد با ذکر منبع)